You are on page 1of 8

GIO N_K THUT O LNG

CHNG 1: CC KHI NIM C BN V NH NGHA

CHNG 1. CC KHI NIM C BN V NH NGHA

(2 LT)

1.1. Qu trnh o lng, nh ngha php o. Trong qu trnh nghin cu khoa hc ni chung v c th l t vic nghin cu, thit k, ch to, th nghim cho n khi vn hnh, sa cha cc thit b, cc qu trnh cng ngh u yu cu phi bit r cc thng s ca i tng c cc quyt nh ph hp. S nh gi cc thng s quan tm ca cc i tng nghin cu c thc hin bng cch o cc i lng vt l c trng cho cc thng s . - nh ngha php o: o lng l mt qu trnh nh gi nh lng i lng cn o c kt qu bng s so vi n v o. Kt qu o lng (Ax) l gi tr bng s, c nh ngha bng t s gia i lng cn o (X) v n v o (Xo): Ax = X/Xo. - Qu trnh o lng: qu trnh o l qu trnh xc nh t s:
AX = X XO

(1.1)

T (1.1) c phng trnh c bn ca php o: X = Ax .Xo , ch r s so snh X so vi Xo, nh vy mun o c th i lng cn o X phi c tnh cht l cc gi tr ca n c th so snh c, khi mun o mt i lng khng c tnh cht so snh c thng phi chuyn i chng thnh i lng c th so snh c. V d: o c dng in I=5A, c ngha l: i lng cn o l dng in I, n v o l A(ampe), kt qu bng s l 5. - o lng hc: ngnh khoa hc chuyn nghin cu v cc phng php o cc i lng khc nhau, nghin cu v mu v n v o. - K thut o lng: ngnh k thut chuyn nghin cu v p dng cc thnh qu o lng hc vo phc v sn xut v i sng. Nh vy trong qu trnh o lng cn phi quan tm n: i lng cn o X (cc tnh cht ca n), n v o XO v php tnh ton xc nh t s (1.1) c cc phng php xc nh kt qu o lng AX tha mn yu cu. 1.2. Cc c trng ca k thut o. Mc ch ca qu trnh o lng l tm c kt qu o lng AX, tuy nhin kt qu o lng AX tha mn cc yu cu t c th s dng c i hi phi nm vng cc c trng ca qu trnh o lng. Cc c trng ca k thut o lng gm: - i lng cn o - Kt qu o. - iu kin o - Thit b o - n v o - Ngi quan st hoc cc thit b - Phng php o thu nhn kt qu o

1 GV: L Quc Huy_B mn T-L_Khoa in

GIO N_K THUT O LNG

CHNG 1: CC KHI NIM C BN V NH NGHA

1.2.1. i lng o. - nh ngha: i lng o l mt thng s c trng cho i lng vt l cn o. Mi qu trnh vt l c th c nhiu thng s nhng trong mi trng hp c th ch quan tm n mt thng s l mt i lng vt l nht nh. V d: nu i lng vt l cn o l dng in th i lng cn o c th l gi tr bin , gi tr hiu dng, tn s - Phn loi i lng o: c th phn loi theo bn cht ca i lng o, theo tnh cht thay i ca i lng o, theo cch bin i i lng o. Phn loi theo bn cht ca i tng o: o i lng o in: i lng o c tnh cht in, tc l c c trng mang bn cht in, v d: in tch, in p, dng in, tr khng. o i lng o khng in: i lng o khng c tnh cht in, v d: nhit , di, khi lng o i lng o nng lng: l i lng o mang nng lng, v d: sc in ng, in p, dng in, t thng, cng t trng o i lng o thng s: l thng s ca mch in, v d: in tr, in cm, in dung o i lng o ph thuc thi gian: chu k, tn s Phn loi theo tnh cht thay i ca i lng o: o i lng o tin nh: i lng o bit trc qui lut thay i theo thi gian. V d: dng in dn dng i l i lng tin nh do bit trc qui lut thay i theo thi gian ca n l mt hm hnh sin theo thi gian, c tn s =2f=314 rad/s, bin I, gc pha ban u . o i lng o ngu nhin: i lng o c s thay i theo thi gian khng theo qui lut. Trong thc t a s cc i lng o l i lng ngu nhin, tuy nhin ty yu cu v kt qu o v ty tn s thay i ca i lng o c th xem gn ng i lng o ngu nhin l tin nh hoc phi s dng phng php o lng thng k. Phn loi theo cch bin i i lng o: o i lng o lin tc (i lng o tng t-analog): i lng o c bin i thnh mt i lng o khc tng t vi n. Tng ng s c dng c o tng t, v d: ampe mt c kim ch th, vnmt c kim ch th o i lng o s (digital): i lng o c bin i t i lng o tng t thnh i lng o s. Tng ng s c dng c o s, v d: ampe mt ch th s, vnmt ch th s Hu ht cc i lng o s c qua cc cng on x l (bng cc phng tin x l: sensor) chuyn thnh i lng o in tng ng. - Tn hiu o: Tn hiu o l loi tn hiu mang c tnh thng tin v i lng o. Trong trng hp c th th tn hiu o l tn hiu mang thng tin v gi tr ca i
2 GV: L Quc Huy_B mn T-L_Khoa in

GIO N_K THUT O LNG

CHNG 1: CC KHI NIM C BN V NH NGHA

lng o lng, trong nhiu trng hp c th xem tn hiu o l i lng o.

a. Lin tc;

Hnh 1.1. Cc dng tn hiu. b. Lng t; c. Ri rc; d. Ri rc lng t (s).

1.2.2. iu kin o. i lng o chu nh hng quyt nh ca mi trng sinh ra n, ngoi ra kt qu o ph thuc cht ch vo mi trng khi thc hin php o, cc iu kin mi trng bn ngoi nh: nhit , m ca khng kh, t trng bn ngoinh hng rt ln n kt qu o. kt qu o t yu cu th phi thc hin php o trong mt iu kin xc nh, thng php o t kt qu theo yu cu nu c thc hin trong iu kin chun l iu kin c qui nh theo tiu chun quc gia hoc theo qui nh nh sn xut thit b o. Khi thc hin php o lun cn phi xc nh iu kin o c phng php o ph hp. 1.2.3. n v o. - nh ngha: n v o l gi tr n v tiu chun v mt i lng o no c quc t qui nh m mi quc gia u phi tun th. V d: nu i lng o l di th n v o c th l m (mt), inch, dm; i lng o l khi lng th c cc n v o l kg(kilgam), aox(ounce), pound Trn th gii ngi ta ch to ra nhng n v tiu chun c gi l cc chun. H thng n v chun quc t l h SI, thnh lp nm 1960, cc n v c xc nh: n v chiu di l mt(m); n v khi lng l kilgam(kg); n v thi gian l giy(s); n v cng dng in l ampe(A); n v nhit l kelvin(K); n v cng nh sng l nn candela(Cd); n v s lng vt cht l mn(mol). Cc i lng di Khi lng Thi gian Dng in Tn n v mt kilgam giy ampe K hiu m kg s A

3 GV: L Quc Huy_B mn T-L_Khoa in

GIO N_K THUT O LNG

CHNG 1: CC KHI NIM C BN V NH NGHA

Nhit S lng vt cht Cng nh sng

Kelvin mn Canla

K Mol Cd

1.2.4. Thit b o v phng php o. - Thit b o: nh ngha: thit b o l thit b k thut dng gia cng tn hiu mang thng tin o thnh dng tin li cho ngi quan st. Nhng tnh cht ca thit b o c nh hng n kt qu v sai s ca php o. Phn loi: gm thit b mu, cc chuyn i o lng, cc dng c o lng, cc t hp thit b o lng v h thng thng tin o lng..., mi loi thit b thc hin nhng chc nng ring trong qu trnh o lng. - Phng php o: nh ngha: phng php o l vic phi hp cc thao tc c bn trong qu trnh o, bao gm cc thao tc: xc nh mu v thnh lp mu, so snh, bin i, th hin kt qu hay ch th. Cc phng php o khc nhau ph thuc vo cc phng php nhn thng tin o v nhiu yu t khc nh i lng o ln hay nh, iu kin o, sai s, yu cu Phn loi: trong thc t thng phn thnh hai loi phng php o: o Phng php o bin i thng. o Phng php o so snh. 1.2.5. Ngi quan st. - nh ngha: ngi quan st l ngi thc hin php o v gia cng kt qu o. - Nhim v ca ngi quan st khi thc hin php o: Chun b trc khi o: phi nm c phng php o, am hiu v thit b o c s dng, kim tra iu kin o, phn on v khong o chn thit b ph hp, chn dng c o ph hp vi sai s yu cu v ph hp vi mi trng xung quanh. Trong khi o: phi bit iu khin qu trnh o c kt qu mong mun. Sau khi o: nm chc cc phng php gia cng kt qu o gia cng kt qu o. Xem xt kt qu o t yu cu hay cha, c cn phi o li hay phi o nhiu ln theo phng php o lng thng k. 1.2.6. Kt qu o. - nh ngha: kt qu o l nhng con s km theo n v o hay nhng ng cong ghi li qu trnh thay i ca i lng o theo thi gian. Kt qu o khng phi l gi tr thc ca i lng cn o m ch c th coi l gi tr c lng ca i lng cn o, ngha l n gi tr c xc nh bi thc nghim nh cc thit b o. Gi tr ny gn vi gi tr thc m mt iu kin no c th coi l gi tr thc. nh gi sai lch gia gi tr c lng v gi tr thc ngi ta s dng khi nim sai s ca php o, l hiu gia gi tr thc v gi tr c lng. T sai s o c th nh gi php o c t yu cu hay khng.
4 GV: L Quc Huy_B mn T-L_Khoa in

GIO N_K THUT O LNG

CHNG 1: CC KHI NIM C BN V NH NGHA

Kt qu o s c gia cng theo mt thut ton (angrit) nht nh bng tay hoc bng my tnh c c kt qu mong mun. 1.3. Phn loi phng php o. Ty thuc vo i tng o, iu kin o v chnh xc yu cu ca php o m ngi quan st phi bit chn cc phng php o khc nhau thc hin tt qu trnh o lng. C th c nhiu phng php o khc nhau nhng trong thc t thng phn thnh 2 loi phng php o chnh l phng php o bin i thng v phng php o kiu so snh. 1.3.1. Phng php o bin i thng. - nh ngha: l phng php o c s cu trc theo kiu bin i thng, ngha l khng c khu phn hi. - Qu trnh thc hin: i lng cn o X qua cc khu bin i bin i thnh con s NX , ng thi n v ca i lng o XO cng c bin i thnh con s NO . Tin hnh qu trnh so snh gia i lng o v n v (thc hin php chia NX/NO), Thu c kt qu o: AX = X/XO = NX/NO .

Hnh 1.2. Lu phng php o bin i thng.

Qu trnh ny c gi l qu trnh bin i thng, thit b o thc hin qu trnh ny gi l thit b o bin i thng. Tn hiu o X v tn hiu n v XO sau khi qua khu bin i (c th l mt hay nhiu khu ni tip) c th c qua b bin i tng t-s A/D c NX v NO , qua khu so snh c NX/NO. Dng c o bin i thng thng c sai s tng i ln v tn hiu qua cc khu bin i s c sai s bng tng sai s ca cc khu, v vy dng c o loi ny thng c s dng khi chnh xc yu cu ca php o khng cao lm. 1.3.2. Phng php o kiu so snh. - nh ngha: l phng php o c s cu trc theo kiu mch vng, ngha l c khu phn hi. - Qu trnh thc hin: i lng o X v i lng mu XO c bin i thnh mt i lng vt l no thun tin cho vic so snh. Qu trnh so snh X v tn hiu XK (t l vi XO) din ra trong sut qu trnh o, khi hai i lng bng nhau c kt qu XK s c c kt qu o. Qu trnh o nh vy gi l qu trnh o kiu so snh. Thit b o thc hin qu trnh ny gi l thit b o kiu so snh (hay cn gi l kiu b).

5 GV: L Quc Huy_B mn T-L_Khoa in

GIO N_K THUT O LNG

CHNG 1: CC KHI NIM C BN V NH NGHA

Hnh 1.3. Lu phng php o kiu so snh.

- Cc phng php so snh: b so snh SS thc hin vic so snh i lng o X v i lng t l vi mu XK, qua b so snh c: X = X - XK. Ty thuc vo cch so snh m s c cc phng php sau: So snh cn bng: o Qu trnh thc hin: i lng cn o X v i lng t l vi mu XK = NK.XO c so snh vi nhau sao cho X = 0, t suy ra X = XK = NK.XO suy ra kt qu o: AX = X/XO = NK. Trong qu trnh o, XK phi thay i khi X thay i c kt qu so snh l X = 0 t suy ra kt qu o. o chnh xc: ph thuc vo chnh xc ca XK v nhy ca thit b ch th cn bng ( chnh xc khi nhn bit X = 0). V d: cu o, in th k cn bng So snh khng cn bng: o Qu trnh thc hin: i lng t l vi mu XK l khng i v bit trc, qua b so snh c c X = X - XK, o X s c c i lng o X = X + XK t c kt qu o: AX = X/XO = (X + XK)/XO . o chnh xc: chnh xc ca php o ch yu do chnh xc ca XK quyt nh, ngoi ra cn ph thuc vo chnh xc ca php o X, gi tr ca X so vi X ( chnh xc ca php o cng cao khi X cng nh so vi X). Phng php ny thng c s dng o cc i lng khng in, nh o ng sut (dng mch cu khng cn bng), o nhit So snh khng ng thi: o Qu trnh thc hin: da trn vic so snh cc trng thi p ng ca thit b o khi chu tc ng tng ng ca i lng o X v i lng t l vi mu XK, khi hai trng thi p ng bng nhau suy ra X = XK . u tin di tc ng ca X gy ra mt trng thi no o trong thit b o, sau thay X bng i lng mu XK thch hp sao cho cng gy ra ng trng thi nh khi X tc ng, t suy ra X = XK. Nh vy r rng l XK phi thay i khi X thay i. o chnh xc: ph thuc vo chnh xc ca XK. Phng php ny chnh xc v khi thay XK bng X th mi trng thi ca thit b o vn gi
6 GV: L Quc Huy_B mn T-L_Khoa in

GIO N_K THUT O LNG

CHNG 1: CC KHI NIM C BN V NH NGHA

nguyn. Thng th gi tr mu c a vo khc trc, sau qua cc vch khc mu xc nh gi tr ca i lng o X. Thit b o theo phng php ny l cc thit b nh gi trc tip nh vnmt, ampemt ch th kim. So snh ng thi: o Qu trnh thc hin: so snh cng lc nhiu gi tr ca i lng o X v i lng mu XK, cn c vo cc gi tr bng nhau suy ra gi tr ca i lng o. V d: xc nh 1 inch bng bao nhiu mm: ly thc c chia mm (mu), thc kia theo inch (i lng cn o), t im 0 trng nhau, c c cc im trng nhau l: 127mm v 5 inch, 254mm v 10 inch, t c c: 1 inch = 127/5 = 254/10 = 25,4 mm Trong thc t thng s dng phng php ny th nghim cc c tnh ca cc cm bin hay ca thit b o nh gi sai s ca chng. T cc phng php o trn c th c cc cch thc hin php o l: - o trc tip : kt qu c ch sau mt ln o - o gin tip: kt qu c bng php suy ra t mt s php o trc tip - o hp b: nh gin tip nhng phi gi mt phng trnh hay mt h phng trnh mi c kt qu - o thng k: o nhiu ln v ly gi tr trung bnh mi c kt qu 1.4. Phn loi thit b o. Thit b o l phng tin k thut thc hin qu trnh o. Thit b o l s th hin phng php o bng cc khu chc nng c th. Thit b o c chia thnh nhiu loi ty theo chc nng, thng gm c: mu, dng c o, chuyn i o lng, h thng thng tin o lng. 1.4.1. Mu. - nh ngha: thit b o khi phc mt i lng vt l nht nh. Thit b mu phi c chnh xc rt cao t 0,001% n 0,1% ty theo tng cp, tng loi. 1.4.2. Dng c o. - nh ngha: thit b gia cng cc thng tin o lng v th hin kt qu o di dng con s, th hoc bng s. 1.4.3. Chuyn i o lng. - nh ngha: thit b bin i tn hiu o u vo thnh tn hiu ra thun tin cho vic truyn, bin i, gia cng tip theo hoc lu gi m khng cho kt qu ra trc tip. - Phn loi: c hai loi chyn i: Chuyn i cc i lng in thnh cc i lng in khc: cc b phn p, phn dng; bin p, bin dng; cc b A/D, D/A Chuyn i cc i lng khng in thnh cc i lng in: l cc chuyn i s cp- b phn chnh ca u o (cm bin - sensor): cc chuyn i nhit in tr, cp nhit, chuyn i quang in 1.4.4. H thng thng tin o lng.
7 GV: L Quc Huy_B mn T-L_Khoa in

GIO N_K THUT O LNG

CHNG 1: CC KHI NIM C BN V NH NGHA

- nh ngha: l t hp cc thit b o v nhng thit bi ph t ng thu thp s liu t nhiu ngun khc nhau, truyn cc thng tin o lng qua khong cch theo knh lin lc v chuyn n v mt dng tin cho vic o v iu khin. - Phn loi: c th phn h thng thng tin o lng thnh nhiu nhm: H thng o lng: l h thng o v ghi li cc i lng o. H thng kim tra t ng: l h thng thc hin nhim v kim tra cc i lng o, cho ra kt qu ln hn, nh hn hay bng chun. H thng chn on k thut: l h thng kim tra s lm vic ca i tng ch ra ch hng hc cn sa cha.. H thng nhn dng: l h thng kt hp vic o lng, kim tra phn loi i tng tng ng vi mu cho. T hp o lng tnh ton: c chc nng c th bao qut ton b cc thit b trn, l s ghp ni h thng thng tin o lng vi my tnh; c th tin hnh o, kim ra nhn dng, chn on v c iu khin i tng. H thng thng tin o lng c th phc v cho i tng gn (khong cch di 2km) nhng cng c th phc v cho i tng xa, khi cn phi ghp ni vo cc knh lin lc. Mt h thng nh vy gi l h thng thng tin o lng t xa. Bi tp: Phn c thm v ti liu tham kho cho sinh vin: Phn chun b cho bi hc tip: 1. Xem li l thuyt Xc sut thng k: lut phn b xc sut chun, lut phn b xc sut Student.

8 GV: L Quc Huy_B mn T-L_Khoa in

You might also like