NGUYN VIT HNG H TH TRUYN

MODULE THCS

33
GII quyt tnh hung s phm trong cng tc CH NHIM

A. GII THIU TNG QUAN

L module 33 trong ch ng trnh b i d ng th ng xuyn, kh i ki n th c GVCN THCS t ch n. Tnh hu ng s ph m lun th ng xuyn x y ra trong cc ho t ng gio d c, c bi t l trong cc ho t ng c a GVCN. H c t p module gip cho ng i h c bi t phn tch thng tin, ra quy t nh ng ng x c hi u qu cc tnh hu ng s ph m trong cng tc ch nhi m l p tr ng THCS.

B. MC TIU
1. V KIN THC

Ng i h c hi u c th no l tnh hu ng s ph m, cc y u t hnh thnh tnh hu ng, s c n thi t ph i ng x c hi u qu gio d c i v i cc tnh hu ng s ph m. C k n ng phn bi t v phn lo i cc tnh hu ng, thu th p thng tin, t ng h p v phn tch thng tin, k n ng ra quy t nh, k n ng nh gi k t qu x l tnh hu ng. Nh n th c c vi c x l t t cc tnh hu ng s ph m c tc ng r t tch c c trong gio d c HS, v ng c l i, x l khng t t tnh hu ng s ph m s nh h ng tiu c c t i i t ng gio d c.

2. V K NNG

3. V THI

88

MODULE THCS 33

C. NI DUNG Ni dung 1
THNG TIN C BN

TM HIU MT S TNH HUNG THNG GP TRONG CNG TC CH NHIM TRNG TRUNG HC C S

1. Tnh hung v tnh hung s phm 1.1. Tnh hung l g?

c p n v n ny c n lm sng t nh ng ph m tr khi ni m c lin quan v i tnh hu ng nh : tnh hnh, tnh tr ng, tnh th ... l cc khi ni m c s ph h p v khc bi t gi a ng ngh a. Do , n i dung c a chng c nh ng nt chung v nh ng nt ring. Tnh hnh: L m t ph m tr khi ni m r t r ng, trong ch a ng t ng h p cc qu trnh v n ng c a t nhin, x h i, ho t ng c a con ng i di n ra trong kho ng th i gian v b i c nh nh t nh c tnh quy lu t m ng i ta c th d on tr c c, ho c n m b t quy lu t i u khi n cc ho t ng theo quy lu t. Nh ng trong di n bi n c a tnh hnh c ng c nh ng s ki n, v vi c xu t hi n t nhin, b t ng ngoi d on, ho c ngoi m c ch hnh ng c a con ng i, lc c g i l tnh hu ng. S bi n i c a t nhin ngy cng tr nn ph c t p, ho t ng c a con ng i v s pht tri n x h i ngy cng pht tri n phong ph, a d ng th tnh hu ng xu t hi n ngy cng nhi u, an xen trong di n bi n c a tnh hnh. Nh v y, trong tnh hnh c hm ch a tnh hu ng. Tnh tr ng: C th hi u m t cch n gi n l tr ng thi pht tri n c a t nhin, x h i v c a con ng i m t th i i m nh t nh c th nh n bi t c hi n tr ng nh ng m c xc nh khc nhau (bnh th ng, t t, ho c x u, thu n l i, kh kh n, t bi n hay tu n t ...) ho c c th ch a bi t, hay bi t ch a r rng. Nh v y, trong tnh tr ng c th c nh ng tr ng thi, th i i m ch a ng, xu t hi n tnh hu ng. Tnh th : L s pht tri n c a tnh hnh d n t i m t nh i m, th i i m no t o ra m t m i t ng quan, m t v th nh t nh, th m nh
GII QUYT TNH HUNG S PHM TRONG CNG TC CH NHIM
|

89

hay y u, th th ng hay b i, th ch ng hay b ng, th th hay th cng ho c c khi l i lm vo th ti n thoi l ng nan... bu c ph i c cch gi i quy t k p th i, c o v t ra kh i m i t ng quan v th theo h ng tch c c v c l i nh t cho mnh. y c i m g p nhau gi a tnh th v tnh hu ng kha c nh pht tri n c a mu thu n d n n tnh tr ng c n ph i gi i quy t k p th i nh ng c s khc bi t v ph m vi gi i h n v tnh ch t c a cc mu thu n c a chng. Tnh hu ng: L nh ng s ki n, v vi c, hon c nh c v n b c xc n y sinh trong ho t ng v quan h gi a con ng i v i t nhin, x h i v gi a con ng i v i con ng i bu c ng i ta ph i gi i quy t, ng ph, x l k p th i nh m a cc ho t ng v quan h c ch a ng tr ng thi c v n b c xc tr l i n nh v ti p t c pht tri n. Tnh hu ng s ph m l nh ng tnh hu ng n y sinh trong qu trnh i u khi n ho t ng v quan h s ph m bu c nh s ph m ph i gi i quy t a cc ho t ng v cc quan h tr v tr ng thi n nh, pht tri n kh p nh p nh m h ng t i m c ch, yu c u, k ho ch c xc nh c a m t t ch c. ch a ng nh ng mu thu n, b c xc xu t hi n trong m t ph m vi th i gian v khng gian kh bi t tr c i h i ph i ng ph, x l k p th i. Nh ng s ki n, v vi c di n bi n bnh th ng theo ch ng trnh, k ho ch khng c nh ng mu thu n, b c xc. Nh ng xung t t o ra s b t n nh trong qu trnh s ph m th khng ph i tnh hu ng m ch l vi c gi i quy t nh ng v n bnh th ng trong s v n hnh c a ho t ng s ph m. S xu t hi n tnh hu ng th ng ch a ng y u t ng u nhin, b t pht, nh ng c ng c tnh quy lu t pht tri n c a t nhin, x h i ni chung, c a s pht tri n m t t ch c trong ho t ng s ph m ni ring. M t t ch c c k c ng, n n p, on k t th ng nh t, trn thu n d i ho di n ra trong m t mi tr ng t nhin, x h i t bi n ng th tnh hu ng s xu t hi n t h n m t t p th c t ch c k lu t km, n i b

1.2. Mt s c im ca tnh hung s phm

Tnh c th , th c t ,

90

MODULE THCS 33

hi m khch, k nhau, mi tr ng t nhin, x h i xung quanh c nhi u bi n ng ph c t p. V th , vi c xy d ng m t t ch c v ng m nh, c k c ng n n p, on k t th ng nh t, mi tr ng c ng ng x h i tch c c, lnh m nh s l n n t ng t t y u h n ch c nh ng xung t, mu thu n, nh ng tnh hu ng gay c n ph c t p xu t hi n trong cng tc ch nhi m. Nh v y, s xu t hi n v pht tri n c a tnh hu ng di n ra theo quy lu t ngh ch bi n v i s pht tri n c a m t t p th , m t t ch c.
Tnh a d ng, ph c t p

y l m t trong nh ng c i m n i b t c a tnh hu ng ni chung, tnh hu ng s ph m ni ring. i u ny th hi n nhi u kha c nh khc nhau. Ph n nh nhi u lo i mu thu n gay c n, ph c t p trong ho t ng v quan h c a t ch c v ngoi t ch c. Ch a ng nhi u nguyn nhn, nhi u duyn c v k c nh ng n s ti m tng d u kn m ng i GVCN ph i h t s c minh m n, t nh to, nh y c m v tinh t m i pht hi n c. M i ho t ng v quan h GVCN v HS xt n cng u di n ra trong cch i nhn x th , gi a con ng i v i nhau, thng qua quan h gi a ng i v i ng i th c hi n m i cng vi c. Trong quan h c nhi u v n m php lu t, k c ng, n n p, hay ch ng trnh k ho ch ch nhi m... u khng th ph qut h t c. C b t nh cao M t cng vi c bnh th ng c di n bi n theo ch ng trnh, k ho ch hay ti n t ng i n nh. Nh ng m t tnh hu ng x h i hay ch nhi m th di n bi n tu thu c vo cch x l c a ng i ch nhi m v c i m c a i t ng. Chnh do s t ng tc c th m di n bi n c a tnh hu ng c th pht tri n, bi n i theo nh ng ng h ng, ti n r t khc nhau. Tnh pha tr n c a cc tnh hu ng, c bi t l tnh hu ng s ph m th ng th hi n ch : Cc s ki n, v vi c, hon c nh c v n trong tnh hu ng th ng c s l n l n, pha t p gi a ci c l v ci phi l, gi a ci thi n v ci c, gi a ci t t v ci x u, gi a ci chung v ci ring, gi a ci c bi t v ci ph bi n; gi a ci tch c c v ci tiu c c... t nh s ph m tr c m t tnh th : tr ng en l n l n, ph i tri ch a t ng minh, ng sai ch a t t ng. Nhi u khi, nh ng chn gi tr , nh ng nhn t tch c c... th ng b
GII QUYT TNH HUNG S PHM TRONG CNG TC CH NHIM
|

91

che khu t, chm su v b bao ph b i ci v bn ngoi khng ph n nh ng b n ch t c a s v t. V th , nh s ph m ph i c nh ng th php tc ng c bi t g n c kh i trong nh m pht huy s c m nh ti m n tch c c c a ch th , kh c ph c, h n ch tiu c c, gi i quy t m i vi c cho t ng minh. ng th i GV ph i kch thch, kh i d y kh n ng t gi i to mu thu n, xung t c a cc nhn t t o ra tnh hu ng.
Tnh lan to

M t tnh hu ng pht sinh trong i s ng hay trong cng tc ch nhi m, nh y c m trong nh ng tr ng h p d ng nh ring l , c bi t v n c nh h ng tr c ti p n ho t ng v quan h trong c ng ng t p th , ho c lan truy n qua con ng d lu n x h i lm cho cc ngu n thng tin thu th p c v cc s ki n, v vi c, nguyn c t o ra tnh hu ng b ph n nh thin l ch, mo m theo ki u tam sao th t b n. i u nh c nh nh s ph m khi khai thc cc ngu n thng tin x h i c n t nh to, sng su t nghe t nhi u pha v c u c phn tch, t ng h p nhanh, nh y, s c s o; bi t cch s d ng v i u khi n d lu n t p th ; s d ng s c m nh c a c ng ng, nh ng u m i quan tr ng ch y u gi i quy t v n m t cch khch quan, minh b ch c hi u qu . Tuy nhin, c ng c nh ng tnh hu ng x y ra trong ph m vi h p, r t c bi t, c nh ng kha c nh c n kn o, t nh khng c n thi t m r ng, cng khai trong t p th th ng i ch nhi m l i c n ph i c g ng h n ch ph m vi lan to n m c nh t nh m i gi i quy t m th m v n . B n thn nh s ph m i u khi n m t h th ng x h i thu nh h t s c n ng ng, ph c t p. V th , nh ng tnh hu ng n y sinh trong ho t ng v quan h s ph m c ng thin hnh, v n tr ng... V th , xu t hi n nhi u cch ti p c n khc nhau, phn lo i theo nhi u ki u khc nhau ph n nh tnh hu ng nh ng gc nh t nh.

1.3. Phn loi tnh hung s phm

Phn lo i theo tnh ch t

D a theo m c v tnh ch t mu thu n, c cc lo i tnh hu ng: + Tnh hu ng gi n n. + Tnh hu ng ph c t p.

92
|

MODULE THCS 33

 Phn lo i theo

+ Tnh hu ng n ph ng: Ngh a l ch c m t bn t o ra mu thu n. V d , tnh hu ng Ng i ng sau l n c a nh s ph m. + Tnh hu ng song ph ng, l lo i tnh hu ng xu t hi n nh ng mu thu n t hai pha. V d , tnh hu ng Nh ng ngh t hai pha. + Tnh hu ng a ph ng l tnh hu ng t o nn b i nhi u m i quan h v ho t ng trong cng tc ch nhi m. Ph n l n cc tnh hu ng ph c t p trong cng tc ch nhi m u thu c lo i ny. Theo cch phn lo i trn c th c p t i cc lo i tnh hu ng xu t hi n trong cc m i quan h gi a nh s ph m v i nhau, gi a nh s ph m v i ng i khc, gi a cc thnh vin trong t p th ny v i t p th khc trong t ch c, ho c gi a t ch c ny v i t ch c khc v c ng ng ngoi x h i, gi a c nhn ny v i c nhn khc trong v ngoi t ch c...
Phn lo i theo cc ch c n ng c a nh s ph m

i t ng t o ra tnh hu ng

+ + + +

Cch phn lo i ny c th s p x p cc tnh hu ng theo cc ch c n ng v ch ng trnh. C th l cc lo i: Tnh hu ng trong cng tc k ho ch. Tnh hu ng trong cng tc t ch c nhn s , xy d ng t p th . Tnh hu ng trong ch o ho t ng s ph m. Tnh hu ng trong ki m tra, nh gi.
ng s ph m

Phn lo i theo n i dung ho t

Theo cch ny, vi c phn lo i c th d a trn nh ng n i dung ho t ng s ph m c Nh n c quy nh trong cc v n b n php quy. Trong cng tc hu n luy n, o t o, ng i ta cn phn lo i tnh hu ng theo cc lo i: + Tnh hu ng ng v tnh hu ng m . + Tnh hu ng c th t, tnh hu ng gi nh. M c d u vi c phn lo i c nhi u ki u khc nhau, nh ng do cng ti p c n m t i t ng tnh hu ng s ph m, v th , m i cch ti p c n u c s khc bi t nh t nh nh ng n c ng ch a nh ng n i hm t ng ng nh t nh, an xen nhau r t kh phn bi t.
GII QUYT TNH HUNG S PHM TRONG CNG TC CH NHIM
|

93

2. Mt s tnh hung thng gp trong cng tc ch nhim trng THCS

p HS ph i ng i theo ch quy nh, nh ng vo ti t sinh ho t v gi d y c a GVCN, c m t HS l i t ng o ch , ng i ln bn u. Khi h i l do, HS ni r ng: Th a th y ch nhi m, em thch h c mn c a th y v em thch xem th nghi m c a th y lm. Tr c tnh hu ng GVCN nn x l th no? Tnh hu ng 2: B n c t t ni ng ng, l n l n gi a v Khi gi ng bi, HS trong l p c i. Nghe th y ti ng c i , GVCN x l th no? Tnh hu ng 3: Trong khi quay m t vo b ng, th y gio ch nhi m th y HS d i l p n o v c i khc khch. Khi th y ch nhi m ng ng vi t b ng v quay l i th c l p im l ng v nhn ln b ng. N u l th y gio ch nhi m , b n x l th no? Tnh hu ng 4: Trong khi ang gi ng bi, th y gio ch nhi m nh n th y m t n sinh khng nhn ln b ng m m t c m mng nhn ra pha ngoi c a s l p. N u l th y gio ch nhi m, b n s x l th no tr c tnh hu ng ? Tnh hu ng 5: Trong khi gi ng d y, th y gio ch nhi m pht hi n ra m t HS n ang c m t cu n ti u thuy t tnh c m r ti n. N u vo tr ng h p th y gio ch nhi m , b n s x l th no? Tnh hu ng 6: N u l p b n ch nhi m, c m t HS vi ph m k lu t, b n yu c u HS v m i ph huynh n g p b n nh ng HS t b h c. B n s x l nh th no? Tnh hu ng 7: Trong l p 10B do th y Tu n lm ch nhi m c em Hng hay ngh h c khng php. Tu n qua em c ng 2 bu i ngh h c khng php. N u l th y ch nhi m Tu n, b n s x l th no? Tnh hu ng 8: M t HS s p b a ra xt H i ng k lu t. Ph huynh em l ng i c ch c v ch ch t a ph ng n ngh b n v i t cch l GVCN xin v i H i ng chi u c v cho qua. N u l GVCN, b n s ng x v i v ph huynh ra sao?
l n.

Tnh hu ng 1: Trong l

94

MODULE THCS 33

Tnh hu ng 9: L GVCN, m

t l n n th m gia nh HS g p ng lc b m em ang la m ng em. N u l GVCN , b n s x s th no? Tnh hu ng 10: M t n sinh l p b n lm ch nhi m m i 15 tu i nh ng c th cao l n, pht tri n nh thi u n b cha m b t ngh h c l y ch ng. N sinh n nh b n l GVCN che ch , b n x l th no? Tnh hu ng 11: L GVCN l p, m t hm c anh cng an n tr ng g p v thng bo r ng m t HS c a l p ang c nghi v n l tham gia vo m t v tr m c p. y l m t HS th ng c b n nh gi l m t HS ngoan. Tr c tnh hu ng b n s x l th no? Tnh hu ng 12: Sau khi sinh ho t l p, HS ngh c gio ch nhi m m i ht m t bi, nh ng qu th c c gio khng bi t ht. C s lm th no? Tnh hu ng 13: Trong gi lao ng, 2 HS t r nhau b v . L GVCN, th y/c x l HS trong tnh hu ng ny nh th no? Tnh hu ng 14: Hai xe t ch HS l p b n i tham quan. Xe no cc em c ng ngh b n i cng. B n s x l th no? Tnh hu ng 15: Do c s xch mch, m t s thanh nin ngoi tr ng n ch lc tan h c s n nh m t HS l p b n ch nhi m. Bi t c s vi c trn, b n s x l th no?
NHIM V HC TP

c cc thng tin nu trn, b n hy 1.1. Lm r khi ni m v tnh hu ng, tnh hu ng s ph m.

1.

GII QUYT TNH HUNG S PHM TRONG CNG TC CH NHIM

95

1.2.

Lm r s khc bi t v tnh hu ng s ph m v tnh hu ng trong cng tc ch nhi m.

1.3. Phn tch v

xu t ng n g n cch x l cc tnh hu ng s ph m nu trn.

96

MODULE THCS 33

1.4.

T cc thng tin trn, k t h p v i kinh nghi m c a b n thn, b n xu t cc tiu ch phn thnh cc lo i tnh hu ng trong cng tc ch nhi m.

2.

Nu m t vi v d v m t s tnh hu ng theo s phn lo i c a b n.

GII QUYT TNH HUNG S PHM TRONG CNG TC CH NHIM

97

THNG TIN PHN HI

X l tnh hu ng s ph m c a GVCN Tnh hu ng 1:

Khng nn: Kin quy t bu c HS ng i v ch theo quy nh. Vui v cho HS ng i bn u lun. Nn: Hoan nghnh HS c tinh th n ham h c h i v yu c u HS v n tr v v tr ch ng i m GVCN quy nh. Khuy n khch em c g ng h c t p v quan st nh ng th nghi m ch ng minh c lm t i l p. Khng nn: GVCN t ng l nh khng bi t. GVCN nghim kh c yu c u cc em tr t t , nghim ch nh h c t p. Nn: GVCN by t v i HS nh sau: Ti bi t t t ni ng ng c a ti ch c ch n s lm cc em c i. Ti bi t i u v hng ngy ang luy n ni nhanh chng kh c ph c c t t ni ng ng ny, mong cc em thng c m cho ti Khng nn: Th y ch nhi m cau my qut m ng v thi n o c i c t c a HS. Th y ch nhi m g i l p tr ng yu c u cho bi t v sao l p l i c i m i khi th y quay vo b ng. Nn: Th y HS v n c i, nn th y ch nhi m t m d ng ti t h c, i sang phng GV soi g ng xem l i m t v trang ph c s a sang l i. Sau ti p t c gi ng d y. Khng nn: Ng ng gi ng v ph bnh em HS phn tn t t ng khng ch vo bi gi ng.
98
|

Tnh hu ng 2:

Tnh hu ng 3:

Tnh hu ng 4:

MODULE THCS 33

 Ch nh ngay HS tr l i m t cu h i m GVCN a ra. Nn: GVCN ra m t cu h i pht v n chung, cho HS pht bi u, nhn GV h i em HS c ki n g tham gia b sung v nhn em v i con m t nh c nh . Khng nn: GVCN xu ng thu sch v ph bnh ngay tr c l p v vi c HS c truy n c m trong gi . Thu ngay truy n v u i HS ra kh i l p v vi ph m n i quy. Nn: Yu c u HS a truy n cho GV, nh c nh em ch nghe gi ng. Cu i gi h c ti p t c g p em HS gp , u n n n. Khng nn: Khng x l g, cho HS t b h c. Ti p t c g i gi y m i ph huynh HS n tr ng g p GVCN. Nn: GVCN n ngay gia nh g p ph huynh HS thng bo tnh hnh, tm hi u nguyn nhn v bn v i ph huynh ng vin HS ti p t c i h c c ng nh tm bi n php thch h p gio d c em. Khng nn: Tuyn b t m nh ch h c t p c a HS lm ki m i m v ngh ln H i ng k lu t nh tr ng thi hnh k lu t. Yu c u cn b l p n gia nh thng bo tnh hnh v chuy n gi y m i ph huynh HS n g p nh tr ng. Nn: GVCN g p ring HS tm hi u l do, sau n th m v bo v i ph huynh HS bi t tnh hnh v tm hi u nguyn nhn. Tu theo nguyn nhn c th , GV bn v i ph huynh HS cch gip thch h p. Khng nn: GVCN ngh v ph huynh g p th ng Hi u tr ng ki n trn.
GII QUYT TNH HUNG S PHM TRONG CNG TC CH NHIM
|

Tnh hu ng 5:

Tnh hu ng 6:

Tnh hu ng 7:

Tnh hu ng 8:

t
99

 Nh n l s trnh by ngh trn c a gia nh tr c cu c h p H i ng k lu t. Nn: Tm t t l i khuy t i m tr m tr ng m HS vi ph m. ngh gia nh cng th ng nh t v i GVCN nh gi m c vi ph m v bi n php k lu t c n thi t, coi l bi n php gio d c em HS c d p t nh ng rt kinh nghi m v s a ch a khuy t i m. Khng nn: B v , khng vo th m. C vo th ng trong nh g p ph huynh HS, coi nh khng c g x y ra. Nn: G c a ch b m HS ra m c a r i m i vo. GVCN t v n m t cch th ng th n, kho lo. Hm nay ti n th m gia nh trao i v i cc bc v nh ng ti n b c ng nh m t vi i m c n gp thm v i em. ng th i c ng mong hai bc cho nh n xt v tnh hnh em nh ra sao?... Sau khi gia nh gii by tnh hnh, GVCN ti p t c gp v bn bi n php ph i h p gio d c gi a nh tr ng v gia nh. Khng nn: GVCN ni v i HS : y l vi c c a gia nh, nh tr ng khng th tham gia c. Khuyn em kin quy t u tranh, kh c t ki n c a b m . Nn: ng vin em gi v ng tinh th n, ti p t c h c t p t t. GVCN h a s trao i v i Ban i di n cha m HS, on thanh nin v chnh quy n a ph ng cng gi i thch v n ng gia nh th c hi n ng lu t Hn nhn. GVCN c ng khuyn em c n by t nguy n v ng v i b m c ti p t c i h c n n i n ch n v em cn ham h c t p v ch a i u ki n k t hn theo lu t. Khng nn: Kh ng nh v i cng an y l HS ngoan.
100
|

Tnh hu ng 9:

Tnh hu ng 10:

Tnh hu ng 11:

MODULE THCS 33

 Coi y l vi c x y ra ngoi nh tr ng, ngh cng an c i u tra v x l theo lu t. Nn: Bnh t nh nghe cng an ph n nh nh ng vi c nghi v n, nh n l s tm hi u v n trn qua cc em HS khc v s ph n nh tr l i trong th i gian s m nh t. GVCN c ng khng qun trnh by nh n xt, nh gi c a mnh v HS v i cng an.
Tnh hu ng 12:

Khng nn: C gio ch nhi m ni: C khng bi t ht, ngh m t em ht thay c. C gio ch nhi m ni: C ht khng hay, c xin c m t bi th v y. Nn: C gio ch nhi m ni v i cc em: C ht khng hay, nh ng v i nhi t tnh ngh c a cc em, c s ht v ngh t t c cc em ht cng c, sau c gio ht m t ca khc quen thu c, ph bi n, v tay b t nh p cho cc em v tay v ht cng c.
Tnh hu ng 13:

Khng nn: m c cho HS b v , s ki m i m v ph bnh trong bu i sinh ho t l p i v i hai HS trn. C t tr ng g i hai b n tr l i ti p t c lao ng. Nn: C l p tr ng i g i hai b n tr l i g p th y gio ch nhi m. Khi cc em tr l i, GV nghim kh c nh c nh HS v yu c u cc em ph i ti p t c tham gia lao ng cng cc b n; trong qu trnh GV lun quan st thi lao ng c a cc em trn. Cu i bu i lao ng GVCN h p l p ki m i m rt kinh nghi m nh gi k t qu bu i lao ng. GVCN a ra hi n t ng hai HS nh b v k p th i c gp v sau s a ch a khuy t i m c g ng lao ng.
Tnh hu ng 14:

Khng nn: GVCN tuyn b khng th m t lc ng i c hai xe theo yu c u cc em GVCN tuyn b s ng i v i xe A.

GII QUYT TNH HUNG S PHM TRONG CNG TC CH NHIM
|

c.
101

Nn: C ph n kh i khi th y xe no c ng mu n c c i cng, c s thu x p nh sau: L t i c ng i v i cc em xe A, l t v c s ng i v i cc em xe B. Khng nn: Coi chuy n xch mch ngoi ph m vi nh tr ng, khng c trch nhi m gi i quy t. Nh c nh HS, c n ho gi i mu thu n v i b n v khng c gy chuy n nh nhau t i c ng tr ng. Nn: Yu c u HS l u l i tr ng. C l p tr ng v ngay bo v i gia nh n n con v . Bo v i b o v tr ng gi i to thanh nin trn. N u th y c d u hi u cn c kh n ng s ng i trn tm cch n nh th g i i n cho cng an a ph ng bo co tnh hnh v mong c s can thi p c n thi t.
CU HI T NH GI
Tnh hu ng 15:

Tnh hu ng su s c nh t b n t ng g p ph i trong cng tc ch nhi m l g ? Qua tnh hu ng , b n rt ra i u g, t i sao? i u c nh h ng g t i cng tc ch nhi m c a b n?

102

MODULE THCS 33

Ni dung 2

TM HIU MT S K NNG CN THIT KHI GII QUYT TNH HUNG TRONG CNG TC CH NHIM TRNG TRUNG HC C S

THNG TIN C BN
1. Mt s k nng cn thit khi gii quyt tnh hung trong cng tc ch nhim trng THCS 1.1. Nhn bit i tng ng x

i t ng chnh c a ng x s ph m l HS, m t con ng i c th . Trong nh tr ng, s l ng HS ng, b n thn GVCN khng ch d y m t l p m d y nhi u l p ho c nhi u kh i l p (l p 6 7 8 9) cho nn trong a s cc tr ng h p, tr bi t th y nhi u h n l th y bi t tr v th m ch khi GV nh m t, nh tn, c ng ch a ni r ng GV nh n bi t c HS. N i dung nh n bi t i t ng ng x s ph m c a m i GV ni chung bao g m: Tn tu i, l p h c, th y, c gio ch nhi m, nhm ho t ng v m t i t ng trong nhm, a i m gia nh sinh s ng v s b v ngh nghi p c a cha m , m t vi nt v n ng l c h c t p, hon c nh s ng c a gia nh. Nh ng n i dung ny c ch th ng x , c bi t GVCN tm hi u c th t t c ngay m t lc v c ng c th ch l m t s trong ton b n i dung , ho c l tr i d n trong ton b qu trnh ng x . S quen bi t gi a ch th v i t ng ng x l c s xc nh s l ng n i dung c n tm hi u. B u khng kh ban u trong khi nh n bi t i t ng l r t quan tr ng. Ch th ng x c n t o ra nh ng n t ng t t, d ch u, g n g i khi m i g p nhau, b i i u gp ph n m ra m t hnh lang giao ti p nh ng giai o n sau. V i l do nh v y, th i gian nh n bi t i t ng c ng l th i gian ch th ng x t b c l mnh, t gi i thi u v mnh tr c i t ng. ng v c hai pha trong quan h ng x , b c nh n bi t c coi l th i gian th m d s b m t s nt v s thch, thi quen, c tnh. Nh nh ng thng tin do s th m d em l i, ch th ng x c th nh gi t ng quan v i t ng, k t h p v i hon c nh khng gian v th i gian cho php, n i dung ng x (tnh hu ng c v n ) l a ch n ph ng n ng x (ph ng n s d ng uy quy n h p l b t i t ng tun th ; ph ng n g i m , khuyn nh i t ng t nh n bi t m ph c tng; ph ng n
GII QUYT TNH HUNG S PHM TRONG CNG TC CH NHIM
|

103

dng s c m nh gio d c c a t p th , ph ng n giao nhi m v gio d c, ph ng n dng php ch theo quy nh c a tr ng v t ch c...).
X l tnh hu ng ng x s ph m

Xt v m t th i gian, tnh hu ng ng x s ph m th ng xu t hi n ho c tr c ti p khi GVCN c m t, i h i ph i x l ngay, ho c tnh hu ng c thng bo qua m t trung gian khc. Trong c hai tr ng h p, m c d cng vi c t ch c ng x l khc nhau, nh ng th ng v n ph i tr i qua m t s n i dung c b n sau y: Tm hi u nguyn c d n t i tnh hu ng (do b n thn i t ng ng x gy ra hay do m t c nhn, m t t p th khc t o l p; hon c nh d n t i tnh hu ng v m t tm l c nhn, cu c s ng gia nh, mu thu n trong n i b t p th ...), di n bi n c a tnh hu ng, h u qu do tnh hu ng mang l i (m c , nh h ng i v i c nhn v t p th ).
1.2. Quyt nh s dng phng n d kin x l tnh hung s phm trong cng tc ch nhim trng THCS

N i dung ny c coi l c t li c a ng x s ph m, chi ph i nhi u nh t t i k t qu ng x s ph m. Khi ch th xc nh ph ng n c n ng x v i HS th km theo l vi c s d ng cc ph ng ti n ng x t ng ng. V i b t c ph ng n no, ng i GVCN c ng c n gi c v tr ch o c a mnh thng qua ngn ng giao ti p (m m m ng nh ng d t khot, r rng nh ng sc tch, vui v nh ng khng a c t), hnh vi giao ti p (nghim tc nh ng c s quan tm, bnh ng l ng nghe nh ng c th b c,...) ng th i gip i t ng ng x bnh t nh, ch ng ti p thu ho c cng bn b c gi i quy t tnh hu ng. N u ho t ng ng x t t i k t qu mong mu n, p ng c m c ch gio d c v tho mn nhu c u c a i t ng ng x th c n khuy n khch, ng vin trao thm nhi m v v trch nhi m cho i t ng; cn n u ch a t t i k t qu th ch th ng x h t s c bnh t nh, cn nh c v m t th i gian trnh tnh tr ng y i t ng t i m c c ng th ng (gi no t dy) ho c nhm chn tr c cch x l c a ch th r i cng th ng nh t v i i t ng ng x v m t khng gian, th i gian ph h p cho m t cu c g p l i ti p theo.
MODULE THCS 33

104

S nng v i v hi u th ng trong ng x s ph m l khuy t i m th ng th y trong khi gi i quy t cc tnh hu ng s ph m, c bi t i v i nh ng GV tr , ho c nh ng GV c c tnh m nh. Ng c l i, c ng c nh ng GV ch trng ch vo t p th , tr hon cc cu c ti p xc tay i, ng i va ch m, r t t u t suy ngh tm ki m trong th c ti n gio d c nh ng kinh nghi m th t b i hay thnh cng c a mnh v ng nghi p nng cao tay ngh v ngh thu t s ph m. khng ph i l s hi n t trong gio d c m l s ng i kh, ng i kh , a y tinh th n trch nhi m c a mnh cho ng i khc.
1.3. nh gi rt kinh nghim qua mi ln x l tnh hung s phm trong cng tc ch nhim trng THCS

y l cng vi c c n thi t c a GVCN qua m i ng x s ph m t GVCN rt kinh nghi m v nh ng g c n b sung v hon thi n, nh ng g c n gn gi v pht huy. Kinh nghi m ng x s ph m khng t d ng m c; s ph c t p v nhn cch c a i t ng gio d c ko theo s c n thi t c u th trong ho t ng th c ti n c a GV m trong ng x s ph m l cng vi c th ng nh t. Ng i GVCN c n ph i n v i HS khng ch nh ng lc cc em c c nhn cch ng n m k c nh ng lc nhn cch c a HS c s t bi n, tha ho gip h . S v p ng trong cng tc gio d c l khng trnh kh i, nh ng v p r i m trnh v tm ra con ng b ng ph ng h n nh m t t i ch lun lun l ni m vui trong ngh nghi p c a ng i GVCN.

2. Nhng nguyn nhn dn ti kh khn hoc tht bi khi x l tnh hung s phm trong cng tc ch nhim trng THCS 2.1. S thiu kinh nghim gio dc

Ng i ng x t t ph i l ng i c b n l nh, t tin trn c s v n s ng, kinh nghi m phong ph v ngh thu t gio d c. V th , m t trong nh ng nguyn nhn d n t i kh kh n khi ng x l s thi u v n s ng v kinh nghi m gio d c. Th c t va ch m trong cng tc gio d c l nh ng bi h c r t phong ph v sinh ng nh n bi t i t ng gio d c. Tm tnh HS m i em m i khc, i u ki n sinh ho t v t ch t v tinh th n c a m i em trong nh ng hon c nh ring bi t c a gia nh, c a a ph ng
GII QUYT TNH HUNG S PHM TRONG CNG TC CH NHIM
|

105

khng gi ng nhau, do hi u c i t ng gio d c c a mnh, ng i GVCN ph i thng qua cc m i quan h nhi u chi u, tr c ti p ho c gin ti p, bi t nh n xt cc m i quan h c a cc em v i b b n, v i ng i l n tu i, cch n ni, i ng v s nh gi c a t p th i v i HS , th y c mnh s th c hi n cc tnh hu ng s ph m nh th no trong m i l n ng x . V t kinh nghi m gio d c, khng t GV khi x l tnh hu ng th ng t i t ng vo v tr c a mnh, i h i qu nhi u ho c ch nh ng b cho m . Nh ng GVCN thi u kinh nghi m ng x th ng khng xu t pht t m t ng l n t ho c bnh dn m ch y u l lng tng tr c m i tnh hu ng b t ch t ch a quen bi t, ch a tm ra c l i thot trong cch c x tho mn nhu c u c a i t ng, m c d s tho mn ch c xt t i nh l s ch p nh n c th c c a i t ng ng x tr c yu c u c a GVCN.
2.2. S lm dng uy quyn ca ch th x l tnh hung s phm trong cng tc ch nhim trng THCS

Nguyn nhn th hai ph i k t i l v n s d ng uy quy n c a mnh do ngh nghi p em l i m t cch thi qu. Trong giao ti p s ph m ni chung v ng x s ph m ni ring, uy quy n c a GVCN l c s v ng ch c t o cho h c c v tr ch o. Uy quy n c a GVCN do nhi u y u t t o nn nh quy nh, n n p h c ng, truy n th ng o c x h i,... nh ng i u ch y u l i chnh do m i quan h th y tr v nhn cch c a GVCN t o nn. Gn gi v t o l p uy quy n c a m i GVCN ph i lun c b n thn GV th c th ng tr c trong cng tc gio d c, c bi t l trong ng x s ph m. Trong s pht tri n c a mnh, m i c nhn ch u s chi ph i c a nhi u uy quy n nh cc th ch , php lu t Nh n c, t p th tr ng l p v on th , uy quy n c a v n ho, truy n th ng o c, song tr c ti p l uy quy n c a cha m v c a th y c gio. N u nh tr nh , uy quy n c a cha m v nh gio d c l tuy t i th cng l n ln, khi nh n th c x h i c a HS c m r ng, cc m i quan h x h i c thi t l p trn c s gi a tnh c m v l tr tr nn m nh m h n th khng ph i lc no s c m nh uy quy n c a th y c gio c ng l tuy t i. S so snh gi a chu n m c o c x h i v i lng nhn i v n ng l c th c s c a ng i GVCN t o
MODULE THCS 33

106

nn s c m nh uy quy n c a ng i GVCN trong suy ngh v tnh c m c a HS. Do , m t s thi qu, b t ch p nh ng c i m tm l c a i t ng ng x , khng nh n ra ho c lng qun nh ng g mnh c th t o nn uy quy n s d n t i nguy c th t b i trong ng x . C th ni, uy quy n c a ng i GV i v i HS chnh l s t nguy n ch p nh n ci chn, thi n, m trong m i quan h v i h v v i x h i thng qua nh ng hnh ng th ng nh t c a ng i GVCN. L m d ng uy quy n c a ng i GVCN trong ng x s ph m d n t i nh ng bi u hi n trong hnh vi thi u chu n m c ng x c a h i v i HS nh qut n t, s ng s , th m ch c nh ng hnh ng xc ph m nhn ph m c a HS. Vi c khng ki m ch c tnh c m, xc c m c a mnh tr c nh ng t bi n do i t ng gy ra i khi ko theo s h n lo, tiu c c ng ra khng c HS, lm cho tnh hu ng ng x thm gay c n. B t c ai cn trong tu i h c tr, m t trong nh ng i u nh h ng su s c t i tm h n h l o c v nhn cch c a th y c gio. Truy n th ng o l dn t c Vi t Nam r t coi tr ng quan h th y tr. GVCN khng ch l ng i em n cho HS ngu n tri th c m cn l t m g ng s ng v t cch, ph m h nh, c HS quan tm theo di v noi theo.
2.3. Tnh mc cm ca HS v nh kin ca GVCN

M t trong nh ng kh kh n m GVCN th ng g p ph i trong ng x s ph m l tnh m c c m c a HS v nh ki n c a GVCN. S ng trong t p th , chng ta c th phn bi t c trong c nh ng HS c n ng l c v ph m ch t o c t t, song ng th i lun t n t i m t b ph n HS ch m ti n. Bi u hi n trong m i ng x c a nh ng b ph n HS ny l khc nhau. b ph n nh ng HS ch m ti n, tr c m t tnh hu ng c k t qu x u do cc em gy ra, thi v hnh vi ng x c a cc em th ng mang tnh th ng; cc em ch i c n gi n d c a GVCN trt ln u nhi u h n l s khuyn nh v thuy t ph c. Trong suy ngh c a s HS ny lun c s m c c m v i chnh mnh r ng ng hay sai th ph n thua thi t v n l mnh t d n t i ph n ng b ng vi c im l ng ho c c g ng l n trnh tr c cu h i c a GVCN, c t mau chng thot c s truy c u trch nhi m c a GVCN ho c s ch c a t p th . Th m ch c nh ng
GII QUYT TNH HUNG S PHM TRONG CNG TC CH NHIM
|

107

HS th hi n nh ng hnh vi v gio d c v i th y c v t p th , ch v cc em cho r ng ng no c ng b ch tri t v ph bnh, r ng mu n i t i u c ng c. Nguyn nhn d n t i tnh hu ng s ph m kh kh n ny, m t ph n quan tr ng l do GVCN. Trong ng x , nh ng HS km c i th ng t c GVCN t o ra c h i cc em trnh by c ng n ngnh nh ng g x y ra, ho c l ng nghe nh ng g cc em mu n. Trong nhi u tr ng h p, m t s HS xu t pht t m t ng c ng n, nh ng thi u suy ngh chn ch n d n t i nh ng hnh vi sai ( nh ng i c u b n, cho b n chp bi trong gi ki m tra,...) nh ng v i nh ki n v s h n c a HS , GVCN th ng khng gi c bnh t nh, quy ch p m t cch v i vng, ph bnh nhi u h n l phn tch ng sai. Do ph i l p i l p l i s tr ng ph t trong ng x , giao ti p v i khng t ch th x l tnh hu ng khc nhau, HS d n t o l p c cho mnh con ng th ng: tr , ph qu y, ho c li u l nh. V pha ng i GVCN, nh ki n i km v i n l s b o th trong khi nhn nh n nhn cch c a HS. D i cch nhn nh ki n, h u nh m i hnh vi c a nh ng HS km u b quy t v chi u h ng tiu c c, cn nh ng HS ngoan th ng c l i. Cch nhn thi u bi n ch ng ny th ng d n t i s b t n trong ng x v i HS. T nh ki n trong suy ngh d n t i nh ki n trong cch x s , cc tnh hu ng khng c GVCN xem xt k cng, nh ng li u php r n trong ng x th ng c p d ng, nh ng nhn t tch c c trong tnh hu ng d b b qua. Tnh b t bi n trong quan ni m v s pht tri n nhn cch c a HS l m t sai l m trong gio d c. H qu l s m t mt ni m tin trong HS i v i l ph i, i v i b n b, t p th v GVCN. nh ki n khng bao gi mang l i hi u qu trong ng x s ph m, n lun t o ra s quay l ng l i c a HS i v i cc tc ng c a gio d c b t ngu n t nh ki n c a GVCN. ng x s ph m i h i ng i GVCN c n c ch ki n ch khng ph i l nh ki n. Ch ki n trong ng x s ph m t o ra v tr uy quy n, song n ph i c i u ch nh cho ph h p v i s pht tri n bi n ch ng c a tnh hu ng s ph m, chnh l s khc bi t gi a uy quy n s ph m ch th c v i uy quy n s ph m c ng nh c c sinh ra t nh ki n.
108
|

MODULE THCS 33

M i HS l m t nhn cch, m t c tnh, m t s ph n ch a ng bi t bao c m , k v ng, kh n ng, thnh b i, x u t t, i s ng c nhn, quan h b n b, gia nh, s c kho . HS lun c nhu c u v m t cu c i c ngh a, mu n c x h i, t p th v c bi t l th y c gio ch nhi m nh gi mnh nh m t thnh vin x ng ng c a t p th . HS khng ai khng mu n c g ng gi gn s nh gi tr c m t b n b v nh ng ng i thn quen c ng nh trong th c c a mnh. Ph.E.D Dzecginski nh n xt: M i ng i c m t lng t tn, m t tnh ham cng danh nh t HS mong mu n c c nh ng hnh vi, c ch , vi c lm tot ln n ng l c c a mnh c m i ng i i x cng b ng, c s ng trong m t t p th l p on k t, thn i, c nh ng ho t ng cu n ht tu i tr .
2.4. S yu km ca tp th lp

nh, m i ng i

u c m t ci tn v m t khun m t.

M t nguyn nhn n a t o nn kh kh n trong ng x l s thi u ng c m c a t p th HS i v i cch x l c a GVCN v i u c ng c ngh a GVCN thi u m t ch d a cho ton b qu trnh ng x . T p th c coi l ch d a v d lu n v s c m nh gio d c. M t t p th y u c ng c ngh a t p th m t i kh n ng ch ng nh ng hi n t ng tiu c c c a HS. M t t p th y u lun t n t i trong n nh ng cn b l p non km, t c s u tranh v i nh ng bi u hi n tiu c c, lun tm cch bao che khuy t i m cho nhau. V i nh ng y u i m ny, uy tn c a t p th l p khng c ng h ng v i uy quy n c a GVCN trong ng x s ph m. Hi n t ng n c trong ng x s ph m c a GVCN i v i nhi u tnh hu ng t o ra nh ng kh kh n v vi c n m b t tnh hnh i t ng, kh ng x m t cch ton di n v su s c, khng c c mi tr ng t t r n e, thuy t ph c nh ng HS hay qu y ph trong t p th . Trong ng x s ph m, khng c g thu n l i b ng khi x l tnh hu ng, ng i GVCN c c s gip v ng h c a t p th l p h c, on thanh nin v nh ng nhm b b n c a i t ng ng x . Nh ng t p th ny ngoi tc d ng nh l ch d a cho ch th ng d ng, h cn l nh ng vct gio d c thu n chi u, cng h ng t i m c ch hon thi n nhn cch cho m i c nhn trong t p th .
GII QUYT TNH HUNG S PHM TRONG CNG TC CH NHIM

109

NHIM V HC TP
1.

B n hy cho bi t v cc k n ng c n c c a ng i GVCN trong vi c x l tnh hu ng s ph m.

2.

m i k n ng, b n rt ra i u g mnh ch a bi t ho c mnh bi t r i nh ng ch a ch c ch n?

THNG TIN PHN HI

110

Cc k n ng c n c c a ng

K n ng thu th p thng tin; K n ng phn tch thng tin; K n ng ra quy t nh x l tnh hu ng; K n ng nh gi k t qu x l tnh hu ng; K n ng ng n ch n, phng ng a cc tnh hu ng x u, tiu c c c th x y ra t i l p ch nhi m.
MODULE THCS 33

i GVCN trong vi c x l tnh hu ng s ph m:

CU HI T NH GI
1.

Trong cc k n ng c n c c a ng i GVCN trong x l tnh hu ng s ph m, b n c th b sung thm k n ng g, t i sao?

2.

Trong cc k n ng nu trn, b n thnh th c nh t k n ng no?

3.

B n nu ngh a c a k n ng ng n ch n, phng ng a cc tnh hu ng x u, tiu c c c th x y ra t i l p ch nhi m.

GII QUYT TNH HUNG S PHM TRONG CNG TC CH NHIM

111

Ni dung 3

TM HIU MT S PHNG PHP CN THIT KHI GII QUYT TNH HUNG TRONG CNG TC CH NHIM TRNG TRUNG HC C S

THNG TIN C BN
1. Nhn thc khi qut v phng php tnh hung s phm

Ph ng php tnh hu ng s ph m l t ng h p nh ng bi n php, cch th c i nhn x th m nh s ph m dng ng ph, x l a cc tnh hu ng n y sinh trong qu trnh i u khi n cc ho t ng v quan h ng x tr l i tr ng thi n nh, ti p t c th c hi n m c tiu mong mu n. Ph ng php tnh hu ng khng ph i l m t ph ng php hon ton c l p, tch bi t v i cc ph ng php khc (ph ng php t ch c hnh chnh, ph ng php thuy t gio gio d c, ph ng php tm l x h i, ph ng php kinh t ...). N l m t b ph n c u thnh c bi t c a h th ng ph ng php . Tnh ch t c bi t c a ph ng php tnh hu ng th hi n ch khng s d ng nguyn v n nh ng bi n php thng th ng trong i u ki n pht tri n bnh th ng c a m t t ch c. ng x v i cc tnh hu ng, hon c nh c v n ch a nhi u mu thu n, b c xc, khc th ng trong ci bnh th ng, ng i ch nhi m ph i bi t l a ch n, s d ng c sng t o nh ng tinh hoa, tiu chu n nh t, u vi t nh t c a cc ph ng php , tch h p m t cch c o cc ph ng php t o ra nh ng th php ng x , nng ln thnh ngh thu t ng x gi i quy t cc tnh hu ng ch nhi m m i em l i k t qu . Trong nhi u tr ng h p, ng i ch nhi m ph i khai thc, s d ng c nh ng ph ng php v t ra ngoi ph m vi gi i h n m i c th em l i hi u qu . Chnh v th , ph ng php tnh hu ng i h i nh s ph m khng ch c t m hi u bi t r ng, nhn cch o c cao, thng tu m cn ph i nhanh nh y, linh ho t, s c s o, t nh to trong vi c xem xt, phn on, phn tch, t ng h p v n c k n ng thu n th c v ch nhi m, c ti thin bi n v n ho trong cch i nhn x th v i nhi u lo i tnh hu ng n y sinh trong ho t ng v quan h ch nhi m.
|

112

MODULE THCS 33

Khi x l thnh cng nh ng tnh hu ng tiu bi u x y ra trong ho t ng, nh s ph m khng nh ng th hi n b n l nh, n ng l c v k n ng s ph m nhu n nhuy n c a mnh m cn b c l nh ng th thu t v a mang tnh khoa h c v a mang tnh ngh thu t ng x , gp ph n t o nn nh ng b quy t thnh cng trong ho t ng.
2. Mt s b quyt thnh cng trong ng x tnh hung 2.1. B quyt lc tri (6 iu cn bit)

B quy t ny c t ng h p theo kinh nghi m c truy n c a ph ng ng khuyn ng i ch nhi m trong ng x c n: (1) Tri k : Bi t mnh (2) Tri b : Bi t ng i (3) Tri ch : Bi t gi i h n, i m d ng c n thi t (4) Tri tc: Bi t n u l (5) Tri th i: Bi t th i th , hon c nh (6) Tri ng: Bi t cch ng x Gi a l v tnh, gi a ci chung v ci ring, gi a ci ph bi n v ci c bi t, gi a tr c v sau, gi a trn v d i, gi a ngoi v trong c n t o c s cn b ng, t ng ng. V d , tnh hu ng Ch n ai lm th k cho GVCN ch ng h n: Ng i GVCN c n m t th k gip vi c. T p th HS c hai HS u c n ng l c v ph m ch t lm vi c , trong c m t HS g n g i GVCN h n. V y ch n ai by gi ? Tho t nhn c v gi n n. Nh ng tnh hu ng ny n u xem xt k , hm ch a nhi u m i t ng kh c: gi a ci chung v ci ring, c nhn t p th , gi a cc c nhn v i x h i kh ph c t p m ng i GVCN ng x t o ra m t s cn b ng cho trn thu n d i ho, trong m ngoi m, chung ring v n ton. B quy t ny i h i ng i ch nhi m ph i l y ci b t bi n l nguyn t c ng ph v i cc s ki n, v vi c, tnh hu ng x y ra mun hnh v n tr ng. Do , ph i xem xt, n o, cn nh c nhi u ph ng n khc nhau v
GII QUYT TNH HUNG S PHM TRONG CNG TC CH NHIM
|

2.2. To ra s cn bng ng, s tng ng trong nhiu mi quan h tng khc n cha trong tnh hung

2.3. D bt bin, ng vn bin (Bc H)

113

tm ra gi i php t i u trong hon c nh, i u ki n c th c a mnh. V d , GVCN c m t ph n th ng ring mu n t ng cho ch m t HS, nh ng c 4 HS u t ra x ng ng c nh n ph n th ng. l: 1) Em l HS gi i nh t 2) Em HS h c y u, c nhi u c g ng v c ti n b v t b c 3) Em HS ngoan, d th ng, c th y yu b n m n 4) Em HS c nhi u thnh tch ng gp cho t p th R rng y c nhi u ph ng n l a ch n khc nhau, m i ph ng n u c l l ring. Nh ng v n c m t ph ng n t i u nh t trong i u ki n c th ny. Tnh hu ng ny c th m d b ng phi u m t l p t p hu n ch nhi m g m 32 ng i th thu c k t qu nh sau: Th ng cho em th nh t: 6 ng i Th ng cho em th hai: 19 ng i Th ng cho em th ba: 0 ng i Th ng cho em th t : 3 ng i Th ng nhi u em: 4 ng i Nh v y, ph ng n c nhi u ng i l a ch n nh t l th ng cho em th hai: Em HS h c y u, c nhi u c g ng v c ti n v t b c. Nh ng ng i l a ch n ph ng n ny gi i thch r ng: Ph n th ng ring dnh cho em th hai t c l ng vin, khuy n khch s c g ng c a nh ng em h c y u v c ti n b v t b c ng vin khuy n khch nh ng nhn t m i ti n b . Thng th ng, thnh tch c a nh ng em h c y u t khi v n t i t chu n khen th ng chung, do hay b b r i, lng qun, lm cho cc em h c y u c m th y mnh d ng nh ng ngoi cu c c a cc phong tro thi ua.
2.4. Php i cc trong ng x

Cch x th ny c t ngn x a cha ng ta v n th ng s d ng theo quan i m c tr : L y i ngh a th ng hung tn, l y tr nhn thay c ng b o (Nguy n Tri) l y ci thi n th ng ci c, l y ci cao th ng th ng ci th p hn, l y ci nhu th ng ci c ng.
MODULE THCS 33

114

2.5. Thut tng phn

Trong ng x tnh hu ng nhi u khi c ng ph i t ng k , t u k , l y c tr c thay i tnh th , bi n b ng thnh ch ng ng x tr c nh ng tnh hu ng gay c n, v i nh ng i t ng t ra cao th , khc ng i... Trong m t s tnh hu ng c mu thu n gi a cc c nhn, ng i ch nhi m khng nh t thi t ph i gi i quy t chnh b n thn mu thu n m tm cch gi i to lm cho h n v i nhau ho c n v i t ch c d n d n chuy n t i u sang h i nh p, chuy n t xung t sang c ng tc. B ng cch , vi c gi i quy t tnh hu ng mu thu n, xung t b ng t p th v trong t p th s tr nn nh nhng v c hi u qu b n v ng h n. C nh ng tr ng h p, tnh hu ng x y ra trong quan h gi a con ng i v i con ng i trong t ch c i h i ng i ch nhi m ph i x l, nh ng do c nhi u nguyn nhn kh t nh , b n thn GVCN tr c ti p ng x c th km hi u qu . Trong tr ng h p , ng i ch nhi m c n s d ng thm nhn v t trung gian m nhn v t t ra c nh ng u th c bi t, c nh ng m i quan h tc ng qua l i, c s c thuy t ph c c bi t i v i cc i t ng t o ra tnh hu ng. Bi n php ny s t o ra nh ng l c l ng tc ng song song r t c hi u qu , t o thm s c m nh v uy tn cho ng i ch nhi m. C nh ng tnh hu ng x y ra mang s c thi i x c bi t trong t p th . y, i t ng t o ra tnh hu ng tr nn chai s n, tr l d i m i tc ng thng th ng p d ng trong cng tc ch nhi m. Trong tr ng h p ny, GVCN c n t ra to b o tm ra nh ng th php t ph vo n i tm c a i t ng, dng s c m nh c a tnh c m, c a lng t tr ng, danh d , c a l ng tm... lm th c t nh, bng n nh ng s c m nh ti m n su kn bn trong con ng i. S bng n s t o ra n i l c ph v ci v bn ngoi chai s n, tr l t ng ch ng nh b t kh xm ph m. C ng c khi ch l m t s g i m , m t s tc ng nho nh nh ng l i nh ng vo i m sng c a tm h n, l ng c tch c c t o ra m t s
GII QUYT TNH HUNG S PHM TRONG CNG TC CH NHIM
|

2.6. Ngh thut chuyn hng

2.7. S dng nhn vt trung gian

2.8. Bin php bng n

115

bng n tch c c, m t ph n ng dy chuy n lm pht tri n nhanh nh ng nhn t tch c c, t gi i to c mu thu n cho chnh mnh, t o ra m t k t qu b t ng , b n v ng.
2.9. Thut s dng ngn ng ng x

Ngn ng l m t ph ng ti n c c k s c bn trong giao ti p, ng x . N v a l ti ng ni c a tr tu , v a l ti ng ni c a tri tim. N cn th hi n c o dng v , th n s c c a con ng i. N l ph ng ti n c s c trong m i quan h giao l u lin nhn cch. Trong cng tc ch nhi m, ngoi s giao ti p thng th ng, ngn ng cn l m t ph ng ti n chuy n t i thng tin, ra cc quy t nh, m nh l nh i nhn x th ... Nh ng ngn ng c ng l m t con dao hai l i. Tc d ng c a n chnh hay t, t t hay x u, tch c c hay tiu c c ph thu c vo ng i s d ng n. N u bi t cch ni n ng l ch thi p, t nh , chn tnh, ng m c, bi t l a l i m ni cho v a lng nhau th l i ni s c hi u l c siu vi t, nhi u khi cn m nh h n s c m nh c a v t ch t. Nh ng n u s d ng nh ng th ngn ng tr nh th ng, c c oan, n nh b , gi d i... th r t d xc ph m n nhn tm; nhi u khi gy ra nh ng ph n ng i ngh ch c c k nguy hi m, h u qu c a n khng l ng tr c c. M t khc c ng c n ph i bi t im l ng, bi t nghe l i ng i khc ni. Chm ngn b n c n ghi nh trong x th : Ni l gieo, nghe l g t (Tagore) Im l ng l m t ph ng chm x th hay nh t (Kant) Im l ng l vng, ni l ng c (Pascal) N c i, cch nhn, i u b c ch , nt hi h c c a GVCN c ng chnh l m t d ng ngn ng c bi t trong giao ti p ng x . Chng c kh n ng gi i to mu thu n, t o ra tr ng thi tinh th n, b u khng kh thu n l i t o ra nh ng k t qu b t ng trong nh ng tnh hu ng nh t nh. Khen, ch chnh l m t lo i ngh thu t nh gi, xc nh nhn cch c a con ng i, s c m nh c a t ch c bi u hi n ra trong k t qu c a cng vi c, m c ti n b c a t ng c nhn v t p th . N tc ng vo b n ch t c a con ng i l mu n c kh ng nh mnh gi a m i ng i trong
|

2.10. Bit khen v bit ch

116

MODULE THCS 33

t ch c. H tm th y mnh trong s nh gi c a ng i khc, c a t p th . Trong nh tr ng, s nh gi c a GVCN c t m quan tr ng c bi t, c tnh i di n cao nh t. N c tc d ng ng vin, khuy n khch cc nhn t tch c c, d l nh nh t hay l n; ng th i kh ng nh gi tr c a c i u vi t, n i b t. M t khc, n t o c h i cho m i ng i, cho t ch c nh n bi t m t h n ch kh c ph c. Vi c khen ng i thi qu s n y sinh tnh ch quan, thi u n nh b , tnh kiu ng o... M t khc, s ch bai qu th ng th ng, thi u t nh s lm cho ng i ta nh t ch, c m th y mnh nh nh b i, t m th ng i, d n n hnh vi tiu c c. i u c n ni trong cch khen, ch l: Pht huy u i m kh c ph c khuy t i m. Ch nn ch trch, tr ng ph t khi ng i ta hi u r l i l m, khuy t i m c a mnh. Khen ci u vi t tiu bi u, nh ng c ng c bi t khuy n khch khen ng i ci m i ti n b , c tri n v ng. Khch quan, cng b ng, cng khai, ng m c trong nh gi, khen ng i. R rng, minh b ch nh ng l i l ng, t nh v th n tr ng trong s ph bnh, ch trch, k lu t. Ng n ng c cu T t p ph ra, x u xa y l i, ng c a b o nhau, nh ng c ng nn nh cu Thu c ng d t t. Ni th t m t lng, M t lng tr c c lng sau. Nh ng s quanh co, d u di m u gy h u qu c h i cho c i bn. V th , ph i tu c ng bi n m i l ngh thu t khen ch h ng con ng i vo ci chn, thi n, m . Tu theo i t ng ng x , i khi c ng ph i li ti n, ho th ng. Nn nh r ng ci c ci m t lun i theo cng nhau. M t ci ti u d c ci i s l thnh cng, th ng l i r i. Vi c ng x tnh hu ng l r t n ng ng, linh ho t. C nh ng tnh hu ng t ng i n gi n c th ng x nhanh chng, kh phn bi t logic c a n, nh ng ph n l n cc tnh hu ng trong cng tc ch nhi m THCS u
GII QUYT TNH HUNG S PHM TRONG CNG TC CH NHIM
|

2.11. Cn quyt on v thn trng, to bo mt t vt qua v c ca s do d nh mt thi c

3. Cc bc tin hnh ng x tnh hung

117

t ng i ph c t p, v n ng theo nh ng quy nh c logic nh t nh. Cc nh nghin c u ph ng php tnh hu ng tm cch xy d ng ra cc b c ti n hnh ng x nh ng tnh hu ng t ng i ph c t p, nh sau:
B c1

Tm hi u i t ng c quan h v i tnh hu ng Khai thc cc duyn c tr c ti p, cc nguyn nhn su xa, ti m n trong tnh hu ng Phn tch s b c i m, tnh ch t c a tnh hu ng Lo i b cc nguyn nhn th y u, nh ng duyn c b ngoi che l p b n ch t s vi c Tm ra nguyn nhn su sa, ch y u lm c s cho vi c tm bi n php ng x
Phn tch t ng h p tm ra nguyn nhn c t li

Ti p c n tnh hu ng

c2

c3

Cc bi n php ng x tnh th Cc bi n php x th lu di, b n v ng

nh gi k t qu

Tm bi n php ng x

c4

Xc nh k t qu c th c a tnh hu ng Nh ng tc ng ko theo n c nhn v t ch c Rt ra bi h c kinh nghi m Vi c nu ra cc b c ng x tnh hu ng l c tnh c l nh m v ch ra nh ng hnh ng, nh ng thao tc c n thi t c th c gi i quy t tnh hu ng m t cch t i u. Trong th c t , ng tr c m t tnh hu ng c th no , ng i ch nhi m ph i nh y c m, thng minh, m u tr, linh ho t, tu c ng bi n. i u tin quy t l ph i lun lun nh h ng theo m c tiu c xc nh nh m tm ra nh ng gi i php t i u.
MODULE THCS 33

118

NHIM V HC TP
1.

Th no l K n ng nh n bi t i t ng ng x ?

K n ng ra quy t nh s d ng ph ng n d ki n x l?

K n ng nh gi ci

c v ci ch a

c qua m i ng x s ph m?

GII QUYT TNH HUNG S PHM TRONG CNG TC CH NHIM

119

2.

m i k n ng, b n rt ra i u g mnh ch a bi t ho c mnh bi t r i nh ng ch a ch c ch n?

CU HI T NH GI
1.

Ngoi cc k n ng ng x tnh hu ng nu trn, b n c th b sung thm k n ng g, t i sao?

2.

Trong cc k n ng nu trn, b n thnh th c nh t k n ng no?

120

MODULE THCS 33

3.

B n nu ngh a c a cc k n ng ng x s ph m.

Ni dung 4

PHN TCH V GII QUYT MT S TNH HUNG IN HNH TRONG CNG TC CH NHIM TRNG TRUNG HC C S

NHIM V HC TP
1.

B n hy nu m t vi v d v tnh hu ng cng tc ch nhi m m b n tr i nghi m theo dn sau: M t tnh hu ng

GII QUYT TNH HUNG S PHM TRONG CNG TC CH NHIM

121

 Phn tch tnh hu ng

Nh n nh v quy t nh gi i quy t tnh hu ng

2.

Sau khi t ti p c n v i module ny, b n c phn tch, b sung thm g n u ph i ra quy t nh gi i quy t cc tnh hu ng t ng t ?

3.

B n hy chia s v i ng nghi p nh n
|

c thng tin ph n h i.

122

MODULE THCS 33

D. TI LIU THAM KHO

1. Quy nh v tiu chu n nh gi ch t l ng gio d c tr ng THCS (Ban hnh km theo Thng t s 12 /2009/TT-BGD T ngy 12/5/2009 c a B tr ng B Gio d c v o t o) 2. Quy nh Chu n ngh nghi p gio vin THCS, gio vin THPT (Ban hnh km theo Thng t s 30 /2009/TT-BGD T ngy 22/10/2009 c a B tr ng B Gio d c v o t o) 3. i u l Tr ng THCS, tr ng THPT v tr ng ph thng c nhi u c p h c (Ban hnh km theo Thng t s 12/2011/TT-BGD T ngy 28/3/2011 c a B tr ng B Gio d c v o t o) 4. Lu t Gio d c n m 2005, Lu t s a i n m 2009. 5. Quy nh v o c nh gio (Ban hnh km theo Quy t nh s 16/2008/Q -BGD T ngy 16/4/2008 c a B tr ng B Gio d c v o t o) 6. C c Nh gio v Cn b qu n l cc c s gio d c k t h p v i D n THCS II, K y u h i th o Cng tc ch nhi m l p, 2010. 7. K y u h i ngh i m i cng tc ch nhi m l p tr ng trung h c, H i Phng, 11/2009. 8. T ch c PLAN t i Vi t Nam. Ph ng php k lu t tch c c, Ti li u h ng d n cho t p hu n vin, 2009.

GII QUYT TNH HUNG S PHM TRONG CNG TC CH NHIM

123