NGUYN TH THANH MAI NG THU ANH Module trung hc c s 35: Gio dc k nng sng cho hc sinh trung hc c s

Module THCS

35
GIO DC K NNG SNG CHO HC SINH TRUNG HC C S

GIO DC K NNG SNG CHO HC SINH TRUNG HC C S | 59

A. GII THIU TNG QUAN

K n ng s ng l n ng l c i u ch nh hnh vi c a con ng i v l s thay i c nh ng hnh vi tch c c. Nh , con ng i c kh n ng i u ch nh v qu n l hi u qu hnh vi, thi c a mnh tr c cc tnh hu ng n y sinh trong cu c s ng. Trong qu trnh d y h c, gio d c, bn c nh vi c hnh thnh cc k n ng mang tnh k thu t, g n v i chuyn mn nh k n ng so n th o v n b n trong mn Ng v n, k n ng s d ng b n trong mn a l, k n ng lm th nghi m trong mn Ho h c, k n ng tnh ton... cc k n ng s ng khc nh tm ki m v x l thng tin; phn tch i chi u; ph n h i, l ng nghe tch c c; trnh by suy ngh / t ng; giao ti p ng x v i ng i khc; qu n l th i gian; ki m ch c m xc; t m c tiu... c ng lun c hnh thnh, i khi m t cch khng ch nh. Tuy nhin, nh ng k n ng ny, c hi u l m c tiu n c a qu trnh gio d c, l i l nh ng th ng i h c c n c, c n s d ng gi i quy t cc tnh hu ng c a cu c s ng. i u cho th y gio d c k n ng s ng l nhi m v th ng xuyn c a ngnh Gio d c v o t o. K n ng s ng c a vo nh tr ng gio d c cho h c sinh trung h c c s t h n 10 n m nay; tuy nhin, hi u qu gio d c k n ng s ng cho h c sinh ch a cao. Do , chng ta c n t ng c ng gio d c k n ng s ng cho h c sinh trung h c c s nh m trang b cho h c sinh nh ng k n ng s ng ph h p v i nh ng ph ng php/k thu t d y h c tch c c v con ng ph h p h n. Trn c s , hnh thnh cho cc em nh ng hnh vi, thi quen lnh m nh, tch c c; lo i b nh ng hnh vi, thi quen tiu c c trong cc m i quan h , cc tnh hu ng h ng ngy, t o c h i thu n l i h c sinh th c hi n t t quy n, b n ph n c a mnh v pht tri n ton di n v th ch t, tr tu , tinh th n v o c. Module ny s lm r nh ng v n c b n, gip gio vin gio d c k n ng s ng cho h c sinh hi u qu h n, nh : quan ni m v k n ng s ng v phn lo i k n ng s ng; vai tr v m c tiu gio d c k n ng s ng; n i dung v nguyn t c gio d c k n ng s ng; ph ng php gio d c k n ng s ng cho h c sinh trung h c c s .

60 MODULE THCS 35
|

B. MC TIU

Qua module ny, gio vin trung h c c s c th : Hi u r cc v n c b n c n thi t v k n ng s ng v gio d c k n ng s ng cho h c sinh trung h c c s nh : quan ni m v k n ng s ng v phn lo i k n ng s ng, vai tr v m c tiu gio d c k n ng s ng, n i dung v nguyn t c gio d c k n ng s ng, ph ng php/k thu t d y h c tch c c gio d c k n ng s ng cho h c sinh trung h c c s . Bi t ch ng l a ch n nh ng k n ng s ng c n thi t hnh thnh v rn luy n cho h c sinh trong qu trnh d y h c/gio d c. C k n ng th c hi n cc ho t ng gio d c k n ng s ng cho h c sinh trung h c c s . T tin trong qu trnh th c hi n gio d c k n ng s ng cho h c sinh. T p hu n l i cho ng i khc v gio d c k n ng s ng cho h c sinh trung h cc s .

C. NI DUNG
Hot ng 1: Tm hiu quan nim v phn loi k nng sng.
1. Nhim v

B n hy trao i cng ng nghi p tr l i cu h i sau: 1) K n ng s ng l g?

GIO DC K NNG SNG CHO HC SINH TRUNG HC C S | 61

2) Hy k tn nh ng k n ng s ng m b n bi t.

B n c thng tin sau y v trao i cng ng nghi p cu tr l i.

2. Thng tin phn hi 2.1. Cc quan nim v k nng sng

hon thi n

Theo T ch c Y t Th gi i (WHO), k n ng s ng l kh n ng c hnh vi thch ng (adaptive) v tch c c (positive), gip cc c nhn c th ng x hi u qu tr c cc nhu c u v thch th c c a cu c s ng h ng ngy. Theo Qu Nhi ng Lin h p qu c (UNICEF), k n ng s ng l cch ti p c n gip thay i ho c hnh thnh hnh vi m i. Cch ti p c n ny l u n s cn b ng v ti p thu ki n th c, hnh thnh thi v k n ng. Theo T ch c V n ho, Khoa h c v Gio d c Lin h p qu c (UNESCO), k n ng s ng g n v i 4 tr c t c a gio d c, l: H c bi t g m cc k n ng t duy nh : t duy ph phn, t duy sng t o, ra quy t nh, gi i quy t v n , nh n th c c h u qu ...; h c lm ng i g m cc k n ng c nhn nh : ng ph v i c ng th ng, ki m sot c m xc, t nh n th c, t tin, h c s ng v i ng i khc g m cc k n ng x h i nh : giao ti p, th ng l ng, t kh ng nh, h p tc, lm vi c theo nhm, th hi n s c m thng; H c lm g m k n ng th c hi n cng vi c v cc nhi m v nh : k n ng t m c tiu, m nh n trch nhi m. Phn tch cc quan ni m trn cho th y: Quan ni m c a WHO nh n m nh n kh n ng c a c nhn c th duy tr tr ng thi tinh th n v bi t thch nghi tch c c khi t ng tc v i ng i khc v v i mi tr ng

62 MODULE THCS 35
|

 + + +

c a mnh. Quan ni m ny mang tnh khi qut nh ng ch a th hi n c ngay cc k n ng c th , m c d khi phn tch su th th y t ng i g n v i n i hm k n ng s ng theo quan ni m c a UNESCO. Quan ni m c a UNESCO l quan ni m r t chi ti t, c th , c nh n m nh thm k n ng th c hi n cng vi c v nhi m v . Cn quan ni m c a UNICEF nh n m nh r ng k n ng khng hnh thnh v t n t i m t cch c l p m trong m i t ng tc m t thi t c s cn b ng v i ki n th c v thi . K n ng m m t ng i c c m t ph n l n c ng nh c c ki n th c (V d : mu n c k n ng th ng l ng ph i bi t n i dung th ng l ng). Vi c c p thi c ng l m t gc nhn h u ch v thi c tc ng m nh m n k n ng (V d , thi k th kh lm cho m t ng i th c hi n t t k n ng bi t th hi n s tn tr ng v i ng i khc). T nh ng quan ni m trn y c th th y, bao g m m t lo t cc k n ng c th , c n thi t cho cu c s ng h ng ngy c a con ng i. B n ch t c a k n ng s ng l k n ng t qu n b n thn v k n ng x h i c n thi t c nhn t l c trong cu c s ng, h c t p v lm vi c hi u qu . Ni cch khc, k n ng s ng l kh n ng lm ch b n thn c a m i ng i, kh n ng ng x ph h p v i nh ng ng i khc v v i x h i, kh n ng ng ph tch c c tr c cc tnh hu ng c a cu c s ng. L u : C nhi u tn g i khc nhau v k n ng s ng nh : k n ng tm l x h i, k n ng c nhn, l nh h i v t duy. M t k n ng s ng c th c nh ng tn g i khc nhau, v d : K n ng h p tc, cn g i l k n ng lm vi c theo nhm; K n ng ki m sot c m xc, cn g i l k n ng x l c m xc, k n ng lm ch c m xc. K n ng th ng l ng cn g i l k n ng m phn, k n ng th ng thuy t. K n ng s ng khng ph i t nhin c c m ph i c hnh thnh trong qu trnh h c t p, l nh h i v rn luy n trong cu c s ng. Qu trnh hnh thnh k n ng s ng di n ra c trong v ngoi h th ng gio d c. K n ng s ng v a mang tnh c nhn, v a mang tnh x h i. K n ng s ng mang tnh c nhn v l kh n ng c a c nhn. K n ng s ng mang tnh x h i v k n ng s ng ph thu c vo cc giai o n pht tri n l ch s x h i, ch u nh h ng c a truy n th ng v v n ho c a gia nh, c ng ng, dn t c.
k n n g s n g

GIO DC K NNG SNG CHO HC SINH TRUNG HC C S | 63

l kh n ng lm ch b n thn c a m i ng i, kh n ng ng x ph h p v i nh ng ng i khc v v i x h i, kh n ng ng ph tch c c tr c cc tnh hu ng c a cu c s ng.

K n n g s n g

2.2. Cc cch phn loi k nng sng

+ + + + + + + + +

+ + + + + +

+ + +

Theo UNESCO, WHO v UNICEF, c th xem k n ng s ng g m cc k n ng c t li sau: K n ng gi i quy t v n . K n ng suy ngh /t duy phn tch c ph phn. K n ng giao ti p hi u qu . K n ng ra quy t nh. K n ng t duy sng t o. K n ng giao ti p ng x c nhn. K n ng t nh n th c/t tr ng v t tin c a b n thn, xc nh gi tr (SelfAwareness building skills, incl. K n ng th hi n s c m thng. K n ng ng ph v i c ng th ng v c m xc. Trong gio d c Anh qu c, k n ng s ng c chia thnh 6 nhm chnh l: H p tc nhm. T qu n. Tham gia hi u qu . Suy ngh /t duy bnh lu n, ph phn. Suy ngh sng t o. Nu v n v gi i quy t v n . Trong gio d c chnh quy n c ta nh ng n m v a qua, k n ng s ng th ng c phn lo i theo cc m i quan h , bao g m cc nhm sau: Nhm cc k n ng nh n bi t v s ng v i chnh mnh: bao g m cc k n ng s ng c th nh : t nh n th c, xc nh gi tr , ng ph v i c ng th ng, tm ki m s h tr , t tr ng, t tin. Nhm cc k n ng nh n bi t v s ng v i ng i khc: bao g m cc k n ng s ng c th nh : giao ti p c hi u qu , gi i quy t mu thu n, th ng l ng, t ch i, by t s c m thng, h p tc. Nhm cc k n ng ra quy t nh m t cch c hi u qu : bao g m cc k n ng s ng c th nh : tm ki m v x l thng tin, t duy ph phn, t duy sng t o, ra quy t nh, gi i quy t v n .

64 MODULE THCS 35
|

Trn y ch l m t s trong cc cch phn lo i k n ng s ng. Tuy nhin, m i cch phn lo i u ch l t ng i. Trn th c t , cc k n ng s ng th ng khng hon ton tch r i nhau m c lin quan ch t ch n nhau. V d , khi c n ra quy t nh m t cch ph h p th cc k n ng t nh n th c, k n ng tm ki m v x l thng tin, k n ng t duy ph phn, k n ng t duy sng t o, k n ng xc nh gi tr , th ng c v n d ng. Hay c th giao ti p m t cch c hi u qu , c n ph i h p nh ng k n ng nh : k n ng t nh n th c, k n ng th ng l ng, k n ng t duy ph phn, k n ng c m thng, chia s , k n ng ki m ch , ng u v i c m xc. Ho c t c m c tiu c n ph i h p cc k n ng nh : k n ng t nh n th c, k n ng t duy ph phn, k n ng giao ti p, k n ng tm ki m s h tr . K n ng s ng l kh n ng lm ch b n thn c a m i ng i, kh n ng ng x ph h p v i nh ng ng i khc v v i x h i, kh n ng ng ph tch c c tr c cc tnh hu ng c a cu c s ng. Phn lo i k n ng s ng: C 8 k n ng c b n + K n ng giao ti p. + K n ng t nh n th c. + K n ng xc nh gi tr . + K n ng ki m sot c m xc. + K n ng th ng l ng. + K n ng t ch i. + K n ng ra quy t nh v gi i quy t v n . + K n ng gi i quy t mu thu n. Hot ng 2: Tm hiu vai tr v mc tiu gio dc k nng sng cho hc sinh trung hc c s.
1. Nhim v

Tm l i:

Qua ho t ng 1, b n bi t th no l k n ng s ng, ho t ng ny b n s tm hi u vai tr v m c tiu c a gio d c k n ng s ng. B n hy c thng tin d i y v v n d ng kinh nghi m c a b n thn tr l i cc cu h i sau: 1) B n hy nu v d v m t ng i no thnh cng trong cu c s ng (trong cng vi c, trong quan h v i m i ng i, trong cu c s ng c nhn...).
GIO DC K NNG SNG CHO HC SINH TRUNG HC C S | 65

Theo b n, h thnh cng s ng no?

c nh v y l do h c nh ng k n ng

2) Qua quan st th c t cu c s ng, b n th y n u m t ng i no thi u k n ng s ng th s ra sao? Hy nu v d v m t tr ng h p h c sinh c a b n c hnh vi sai tri ho c ng x khng ph h p do thi u k n ng s ng.

66 MODULE THCS 35
|

3) Theo b n, v sao ph i gio d c k n ng s ng cho h c sinh trung h c c s ?

4) Gio d c k n ng s ng cho h c sinh trung h c c s ph i nh m vo nh ng m c tiu no?

GIO DC K NNG SNG CHO HC SINH TRUNG HC C S | 67

2. Thng tin phn hi

K n ng s ng c vai tr r t quan tr ng i v i s pht tri n c nhn v x h i. Ng i c k n ng s ng ng n s bi t ng x ph h p trong m i tnh hu ng, c kh n ng lm ch xc c m, tnh c m v hnh vi, c thi quen v l i s ng lnh m nh, v t qua c m i kh kh n v t c nhi u thnh cng trong cu c i. Trong th c t , nhi u khi con ng i c nh n th c ng nh ng l i c hnh vi sai tri, tiu c c. l do h thi u k n ng s ng. N u c c k n ng s ng th s tc ng c a h s khc, s tr nn tch c c. V v y, vi c trang b , rn luy n cho mnh nh ng k n ng s ng l v cng quan tr ng.

2.1. Vai tr ca gio dc k nng sng

Gio d c k n ng s ng l qu trnh hnh thnh nh ng hnh vi tch c c, lnh m nh v thay i nh ng hnh vi, thi quen tiu c c trn c s gip h c sinh c c ki n th c, gi tr , thi v k n ng thch h p; l gio d c nh ng k n ng mang tnh c nhn v x h i nh m gip h c sinh chuy n d ch ki n th c (ci h c sinh bi t), thi , gi tr (ci m h c sinh c m nh n, tin t ng, quan tm) thnh hnh ng th c t (lm g v lm cch no) trong nh ng tnh hu ng khc nhau c a cu c s ng. Gio d c k n ng s ng cho h c sinh trung h c c s s em l i nh ng l i ch thi t th c cho ng i h c v c ng ng, x h i: Gip h c sinh gi i quy t c nh ng nhu c u c a b n thn pht tri n theo h ng tch c c, gp ph n xy d ng mi tr ng s ng lnh m nh, m b o cho tr pht tri n t t v th ch t, tinh th n v x h i. Gio d c k n ng s ng gip h c sinh hnh thnh hnh vi s c kho ng n, lnh m nh phng trnh cc nguy c (nh HIV/AIDS, l m d ng ma tu) t o ra s thay i hnh vi lm gi m nh ng nguy c , cung c p cc thng
|

68 MODULE THCS 35

tin c b n v gip thanh thi u nin pht tri n nh ng k n ng s ng c n thi t ra quy t nh v hnh ng theo nh ng quy t nh lin quan n s c kho . Thng qua gio d c k n ng s ng, h c sinh c c ki n th c, gi tr , thi v cc k n ng s ng c n thi t xy d ng n n mng v ng ch c cho lng tn tr ng quy n con ng i, cc nguyn t c dn ch v ch ng l i b o l c, t i c; gip cc em c th pht tri n cc k n ng phn tch, t duy ph phn, ra quy t nh, t tr ng, thi n ch, sng t o, giao ti p, gi i quy t xung t, h p tc. Gio d c k n ng s ng c tc ng tch c c trong qu trnh d y v h c, l th c hi n yu c u i m i gio d c ph thng. M c tiu c a gio d c ph thng theo yu c u m i chuy n t ch ch y u l trang b ki n th c cho h c sinh sang ch y u l trang b nh ng ph m ch t v n ng l c cng dn, p ng yu c u c a s nghi p xy d ng v b o v T qu c. Ph ng php gio d c ph thng c ng c xc nh pht huy tnh tch c c, t gic, ch ng, t duy sng t o c a ng i h c; b i d ng cho ng i h c n ng l c t h c, kh n ng th c hnh, lng say m h c t p v ch v n ln (Lu t Gio d c n m 2005, i u 5). Gio d c k n ng s ng v i m c tiu v cch ti p c n l hnh thnh v lm thay i hnh vi c a h c sinh theo h ng tch c c, b i d ng cho cc em n ng l c hnh ng trong cu c s ng, th c ch t l th c hi n m c tiu gio d c ph thng. Ph ng php gio d c k n ng s ng l th c hi n quan i m h ng vo ng i h c nn c th p ng c nhu c u c a ng i h c, nng cao ch t l ng cu c s ng c a m i c nhn. M t khc, gio d c k n ng s ng thng qua nh ng ph ng php v k thu t d y h c tch c c mang tnh t ng tc, cng tham gia, cao vai tr ch ng, t gic c a ng i h c s c nh ng tc ng tch c c i v i quan h gi a th y v tr, gi a h c sinh v i nhau, t o ra ng l c cho vi c h c t p. H c sinh s h ng th v h c t p tch c c h n, c hi u qu h n, nh t l khi cc v n m cc em c tham gia c quan h tr c ti p n cu c s ng c a b n thn. Gio d c k n ng s ng thc y nh ng hnh vi mang tnh x h i tch c c, gp ph n xy d ng mi tr ng x h i lnh m nh, gip nng cao ch t l ng cu c s ng x h i, lm gi m cc tiu c c trong x h i nh n n nghi n r u, nghi n ma tu, c b c, m i dm, b o l c. Gio d c k n ng s ng gi i quy t m t cch tch c c nhu c u v quy n con ng i, quy n cng dn c ghi trong php lu t Vi t Nam v qu c t ; gi i quy t cc v n c th nh ho bnh v an ninh, bnh ng gi i, a d ng v n ho v hi u bi t v giao l u v n ho, s c kho , HIV/AIDS, b o v mi tr ng, gip cho m i c nhn c th nh h ng t i cu c s ng
GIO DC K NNG SNG CHO HC SINH TRUNG HC C S | 69

lnh m nh ph h p v i cc gi tr s ng c a x h i, gip thc y s pht tri n b n v ng c a c nhn v c a t p th , x h i; gp ph n c ng c s n nh, an ninh chnh tr c a qu c gia. H c sinh trung h c c s ang trong tu i thi u nin, l a tu i ang pht tri n m nh v c th ch t v tinh th n. Nhu c u ho t ng v giao ti p c a cc em ang pht tri n m nh. Do , th c v cu c s ng, v b n thn, v con ng i c ng pht tri n; cc n ng l c c nhn c ng d n hnh thnh. i s ng tnh c m c a cc em c ng r t phong ph, th hi n r nh t trong quan h tnh b n ( ng gi i ho c khc gi i). N chi ph i tnh c m v xu h ng ho t ng c a cc em. Gio d c k n ng s ng n u bi t khai thc nh ng kha c nh tch c c trong c i m tm l c a h c sinh s t o i u ki n thu n l i gip cc em pht tri n nhn cch. Bn c nh , mi tr ng x h i c ng nh h ng r t l n n nhn cch c a h c sinh trung h c c s . B i c nh h i nh p qu c t v c ch th tr ng hi n nay v i nh ng tc ng tch c c v tiu c c an xen khi n tr lun lun ph i c s l a ch n, ph i ng u v i nh ng p l c, th thch, n u khng c h ng d n, cc em d b li ko vo cc hnh vi tiu c c nh nghi n ht, b o l c, n ch i sa o . Gio d c k n ng s ng gip cc em ng ph v i nh ng v n c a l a tu i h c sinh trung h c c s nh phng trnh l m d ng game, phng trnh r i ro trong quan h gi i tnh, phng trnh s d ng ch t gy nghi n, phng trnh b o l c h c ng; t t o i u ki n gip x h i gi i quy t m t cch tch c c nhu c u v quy n tr em, gip h c sinh xc nh c ngh a v c a mnh i v i b n thn, gia nh, x h i. C th ni, gio d c k n ng s ng c gi tr c bi t i v i thanh, thi u nin ang l n ln trong x h i hi n i v i n n v n ho a d ng, n n kinh t pht tri n v b i c nh th gi i c coi l m t mi nh chung.
2.2. Mc tiu gio dc k nng sng cho hc sinh trung hc c s

M c tiu gio d c k n ng s ng cho h c sinh trung h c c s th hi n m c tiu gio d c ph thng theo yu c u m i g n 4 tr c t c a th k XXI: H c bi t, h c lm, h c t kh ng nh v h c cng chung s ng. Gio d c k n ng s ng cho h c sinh trung h c c s nh m t nh ng m c tiu sau: H c sinh hi u c s c n thi t c a cc k n ng s ng gip cho b n thn c th s ng t tin, lnh m nh, phng trnh c cc nguy c gy nh h ng x u n s pht tri n th ch t, tinh th n v o c c a cc em;
|

70 MODULE THCS 35

hi u tc h i c a nh ng hnh vi, thi quen tiu c c trong cu c s ng c n lo i b . C k n ng lm ch b n thn, bi t x l linh ho t trong cc tnh hu ng giao ti p h ng ngy th hi n l i s ng c o c, c v n ho; c k n ng t b o v mnh tr c nh ng v n x h i c nguy c nh h ng n cu c s ng an ton v lnh m nh c a b n thn; rn luy n l i s ng c trch nhi m v i b n thn, b b n, gia nh v c ng ng. H c sinh c nhu c u rn luy n k n ng s ng trong cu c s ng h ng ngy; u thch l i s ng lnh m nh, c thi ph phn i v i nh ng bi u hi n thi u lnh m nh; tch c c, t tin tham gia cc ho t ng rn luy n k n ng s ng v th c hi n t t quy n, b n ph n c a mnh.

Hot ng 3: Tm hiu ni dung v nguyn tc gio dc k nng sng cho hc sinh trung hc c s.
1. Nhim v

1) B n hy trao i cng ng nghi p ch ra nh ng k n ng s ng no c n gio d c cho h c sinh trung h c c s ? V sao?

GIO DC K NNG SNG CHO HC SINH TRUNG HC C S | 71

2) Hy a ra m t tnh hu ng/v n no g n g i v i cu c s ng c a h c sinh v ch ra nh ng k n ng s ng tham gia vo qu trnh gi i quy t v n ny.

3) Nu nh ng n i dung c b n c a cc k n ng s ng c th :

72 MODULE THCS 35
|

4) Hy xy d ng n i dung gio d c c a m t k n ng s ng trong danh m c cc k n ng s ng c n hnh thnh cho h c sinh trung h c c s .

5) Hy nu cc nguyn t c gio d c k n ng s ng cho h c sinh trung h c c s v gi i thch v sao c n th c hi n cc nguyn t c .

B n hy tham kh o thng tin d i y, d a vo kinh nghi m b n thn v trao i cng ng nghi p hon thi n cu tr l i.
GIO DC K NNG SNG CHO HC SINH TRUNG HC C S | 73

2. Thng tin phn hi 2.1. Ni dung gio dc k nng sng cho hc sinh trung hc c s

Gio d c k n ng s ng cho h c sinh trung h c c s l gio d c nh ng k n ng s ng c t li c n hnh thnh v pht tri n cc em. l cc k n ng sau: K n ng t nh n th c: K n ng t nh n th c l kh n ng c a con ng i nh n bi t ng n r ng mnh l ai; s ng trong hon c nh no; tnh c m, s thch, thi quen, i m m nh, i m y u, c a b n thn mnh ra sao; v tr c a mnh trong m i quan h v i ng i khc nh th no; lun th c c mnh ang lm g ho c mnh c th thnh cng nh ng l nh v c no. T nh n th c l m t k n ng s ng r t c b n c a con ng i. N gip chng ta ng x , hnh ng ph h p v i i u ki n, hon c nh c a b n thn; bi t nh n ra i m m nh c a mnh pht huy, i m y u c a mnh kh c ph c; bi t i u ch nh c m xc, suy ngh c a mnh theo h ng tch c c. C hi u ng v mnh, con ng i m i c th c nh ng quy t nh, nh ng s l a ch n ng n, ph h p, c th i u ch nh m c tiu ho t ng v m c tiu cu c s ng cho ph h p v kh thi. c k n ng t nh n th c, ta ph i lun t ra v tr l i c cu h i: Mnh l ai? Mnh c u th g? i m khc bi t c a mnh v i ng i khc l g? i m m nh, i m y u c a mnh v tnh cch v n ng l c ra sao? S thch c a mnh l g? M c tiu cu c s ng c a mnh l g? Mnh hay thnh cng trong nh ng cng vi c no? Ng i khc nh gi v mnh ra sao? Mnh bi t cch th c pht huy i m m nh, kh c ph c i m y u c a b n thn nh th no? T , ta c n m nh d n nh n cng vi c m mnh th y c kh n ng m nhi m v lm t t, t o s tin t ng v i ng i khc; t ra m c ch cho b n thn v m c tiu cho cng vi c; i u ch nh b n thn thch nghi v i nh ng hon c nh khc nhau. K n ng giao ti p: K n ng giao ti p l kh n ng c th by t ki n c a b n thn theo hnh th c ni, vi t ho c s d ng ngn ng c th ( i u b , ng tc, c ch , nt m t) m t cch ph h p v i hon c nh v v n ho, ng th i bi t l ng nghe, tn tr ng ki n ng i khc ngay c khi b t ng quan i m. By t ki n bao g m c by t v suy ngh , t ng, nhu c u, mong mu n v c m xc, ng th i nh s gip v s t v n khi c n thi t.

74 MODULE THCS 35
|

+ + +

K n ng giao ti p gip con ng i bi t nh gi tnh hu ng giao ti p v i u ch nh cch giao ti p m t cch ph h p, hi u qu ; c i m by t suy ngh , c m xc nh ng khng lm h i hay gy t n th ng cho ng i khc. K n ng ny gip ta c m i quan h tch c c v i ngu i khc, bi t cch xy d ng m i quan h v i b n b m i v l y u t r t quan tr ng i v i ni m vui cu c s ng. K n ng giao ti p l y u t c n thi t cho nhi u k n ng khc nh by t s c m thng, th ng l ng, h p tc, tm ki m s gip , gi i quy t mu thu n, ki m sot c m xc. Ng i c k n ng giao ti p t t bi t dung ho i v i mong i c a nh ng ng i khc; c cch ng x ph h p khi lm vi c cng v cng v i nh ng ng i khc trong m t mi tr ng t p th , quan tm n nh ng i u ng i khc quan tm v gip h c th t c nh ng i u h mong mu n m t cch chnh ng. giao ti p c hi u qu , ph i s d ng nh ng c ch , l i ni p v cch ni ph h p; ngn t ph i n gi n, s d ng nh ng t m ng i i tho i mu n c nghe, trnh s d ng cc t ph n i. Cc thng tin ph i chnh xc v y ; t thi n c n, quan tm n ng i nghe. Ch n m i u, i m nh n v m l ng c a gi ng ni, di n t tri ch y, l u lot; lun h ng v ng i ang i tho i ng i i tho i bi t r ng b n quan tm v thch th v i cu c i tho i. C th s d ng cc i u b , c ch bi u t thm cho ph n n i dung cu c ni chuy n. Nt m t bi u t c m xc tu theo n i dung cu c ni chuy n. K n ng l ng nghe tch c c: L ng nghe tch c c l m t ph n quan tr ng c a k n ng giao ti p. Ng i c k n ng l ng nghe tch c c bi t th hi n s t p trung ch v th hi n s quan tm l ng nghe ki n ho c ph n trnh by c a ng i khc (b ng cc c ch , i u b , nh m t, nt m t, n c i), bi t cho ki n ph n h i m khng v i nh gi, ng th i c i p h p l trong qu trnh giao ti p. Ng i c k n ng l ng nghe tch c c th ng c nhn nh n l bi t tn tr ng v quan tm n ki n c a ng i khc, nh lm cho vi c giao ti p, th ng l ng v h p tc c a h hi u qu h n. L ng nghe tch c c c ng gp ph n gi i quy t mu thu n m t cch hi ho v xy d ng. K n ng l ng nghe tch c c c quan h m t thi t v i cc k n ng giao ti p, th ng l ng, h p tc, ki m ch c m xc v gi i quy t mu thu n. 5 y u t chnh c a l ng nghe tch c c:
GIO DC K NNG SNG CHO HC SINH TRUNG HC C S | 75

 T p trung ch : Nhn th ng vo ng i ni. Gc l i nh ng suy ngh lm m t t p trung. ng chu n b s ph n i trong tm tr. Trnh b phn tn b i y u t ngo i c nh. Nghe ngn ng c th c a ng i ni. Khng ni chuy n ring. Th hi n r ng b n ang l ng nghe: Th nh tho ng g t u. C i v s d ng cc cch bi u t trn khun m t. L u ngn ng c th c a b n v m b o r ng b n th hi n thi c i m v m i g i ng i khc ni. Khuy n khch ng i ni ti p t c b ng cch a ra nh ng nh n xt ng n g n (vng ho c h ). Cung c p thng tin ph n h i: Suy ngh v i u v a c ni b ng cch di n t khc ( i u ti v a nghe l... ho c C v nh b n ang ni r ng.... H i cu h i lm r m t s i m (V d : B n hm g khi ni r ng...? ho c c ph i l i u b n mu n ni khng?). Th nh tho ng tm t t l i nh ng nh n xt c a ng i ni. Khng v i nh gi: cho ng i kia ni xong. Khng ng t l i b ng nh ng tranh ci i l p. i p h p l: Hy th t th, c i m v thnh th t khi i p. a ra ki n c a mnh m t cch tn tr ng. C x v i ng i kia theo cch m h mong mu n. L ng nghe khng n gi n l im l ng; l ng nghe c ng khng n gi n l nghe. L ng nghe c ngh a l ci u ph i lm vi c, ph i phn tch, phn on, ph i c nh ng ph n ng ph h p, ph i ch t l c thng tin, ph i bi t t cu h i ph n h i. + Nh ng i u nn lm trong qu trnh l ng nghe: Ph i ho mnh vo cu c i tho i. Ph i nhn ch m ch vo ng i ni. G t g tn th ng. Nhy m t khuy n khch. Thm m t vi t m: h ; vng, ng v y, chnh xc, tuy t. N u c c h i, t l i cu h i lm r thm: T i sao l i th ? Ni r h n c khng? Nh c l i m t s m mnh nghe c + i u khng nn lm khi nghe: Khng ni leo, chen ngang, ng t l i ng i khc. c bi t trnh nh ng c ch nh ng i rung i, gc chn ln gh , ng ch ng n nh, quay ngang quay ng a, th nh tho ng li c ng h , dng tay
76 MODULE THCS 35
|

+ + +

ch tr , th th m v i ng i bn c nh (d b n c g ng l y tay hay t bo che mi ng). Khng gy n o qu m c, bi u hi n c m xc thi qu nh lo l ng, co dm ng i l i, gi t mnh, l l i, l c u qu y qu y khi nghe ng i khc ni c ng l i u khng nn. K n ng xc nh gi tr : Gi tr l nh ng g con ng i cho l quan tr ng, l c ngh a i v i b n thn mnh, c tc d ng nh h ng cho suy ngh , hnh ng v l i s ng c a b n thn trong cu c s ng. Gi tr c th l nh ng chu n m c o c, nh ng chnh ki n, thi v th m ch l thnh ki n i v i m t i u g . Gi tr c th l gi tr v t ch t ho c gi tr tinh th n, c th thu c cc l nh v c v n ho, ngh thu t, o c, kinh t . M i ng i u c m t h th ng gi tr ring. K n ng xc nh gi tr l kh n ng con ng i hi u r c nh ng gi tr c a b n thn mnh. K n ng xc nh gi tr c nh h ng l n n qu trnh ra quy t nh c a m i ng i. K n ng ny cn gip ng i ta bi t tn tr ng ng i khc, bi t ch p nh n r ng ng i khc c nh ng gi tr v ni m tin khc. Gi tr khng ph i l b t bi n m c th thay i theo th i gian, theo cc giai o n tr ng thnh c a con ng i. Gi tr ph thu c vo gio d c, vo n n v n ho, vo mi tr ng s ng, h c t p v lm vi c c a c nhn. K n ng kin nh: K n ng kin nh l kh n ng con ng i nh n th c c nh ng g mnh mu n v l do d n n s mong mu n . Kin nh cn l kh n ng ti n hnh cc b c c n thi t t c nh ng g mnh mu n trong nh ng hon c nh c th , dung ho c gi a quy n, nhu c u c a mnh v i quy n, nhu c u c a ng i khc. Kin nh khc v i hi u th ng ngh a l lun ch ngh n quy n v nhu c u c a b n thn, b ng m i cch tho mn nhu c u c a mnh, khng quan tm n quy n v nhu c u c a ng i khc. Kin nh khng ph i l th b o: B n kin nh khng c ngh a l ph i hng h e n t ng i khc, b t ng i khc nghe theo ki n c a mnh. N u ng i ta khng ch p nh n th b n l i t ra t c gi n, ho c ph ngang. Kin nh c ng khc v i ph c tng ngh a l lun b ph thu c vo ng i khc; hi sinh c quy n v nhu c u chnh ng c a b n thn ph c v cho quy n v nhu c u khng chnh ng c a ng i khc.
GIO DC K NNG SNG CHO HC SINH TRUNG HC C S | 77

+ + +

Th hi n tnh kin nh trong m i hon c nh l c n thi t song c n c cch th c khc nhau th hi n s kin nh i v i t ng i t ng khc nhau. K n ng kin nh s gip chng ta t b o v c chnh ki n, quan i m, thi v nh ng quy t nh c a b n thn, ng v ng tr c nh ng p l c tiu c c c a nh ng ng i xung quanh. Ng c l i, n u khng c k n ng kin nh, con ng i s b m t t ch , b xc ph m, m t lng tin, lun b ng i khc i u khi n ho c lun c m th y t c gi n v th t v ng. K n ng kin nh c ng gip c nhn gi i quy t v n v th ng l ng c hi u qu . c k n ng kin nh, con ng i c n xc nh c cc gi tr c a b n thn, ng th i ph i k t h p t t v i k n ng t nh n th c, k n ng th hi n s t tin v k n ng giao ti p. Khi c n kin nh tr c m t tnh hu ng/v n , chng ta c n: Nh n th c c c m xc c a b n thn, Phn tch, ph phn hnh vi c a i t ng, Kh ng nh mu n c a b n thn b ng cch th hi n thi , l i ni ho c hnh ng mang tnh tch c c, m m d o, linh ho t v t tin. Cch rn luy n k n ng kin nh: T p ni th ng: i u ny lm cho l i ni c a b n n gi n v chn th t. ng ngh nh ng nhu c u c a mnh l t i l i. Tuy nhin ni th ng nh ng v n ph i m b o nguyn t c c a v n ho giao ti p. Hy dng i t ti: B n nn lm ch l i ni c a mnh. Thay v ni C l ti c n s gip hy ni Ti mong b n gip ti. Thay v ni y kh ch u qu hy ni Ti c m th y khng thch y l m. Hy kin nh n truy n t thng tin m b n mong mu n: N u i u b n ni khng c ch n, hy ni l i v ng t ra gi n d . Hy pht bi u nh ban u cho n khi c n nh n. Hy t ra th u hi u ng i khc tr c khi b n ni v ki n c a mnh: Hy ng i khc bi t b n ang l ng nghe v c m thng h . V d : Ti hi u r ng b n mu n i s m h n, nh ng chng ta s ph i ch n thng sau. Hy s d ng hi u qu ngn ng c th : Lun n i u b c a c th . Hy lun ng th ng, v ng vng v nhn vo m t ng i i di n. K n ng ra quy t nh: Trong cu c s ng h ng ngy, con ng i lun ph i i m t v i nh ng tnh hu ng, nh ng v n c n gi i quy t bu c chng ta ph i l a ch n, a ra quy t nh hnh ng.

78 MODULE THCS 35
|

+ +

K n ng ra quy t nh l kh n ng c a c nhn bi t quy t nh l a ch n ph ng n t i u gi i quy t v n ho c tnh hu ng g p ph i trong cu c s ng m t cch k p th i. M i c nhn ph i t mnh ra quy t nh cho b n thn; khng nn trng ch , ph thu c vo ng i khc; m c d c th tham kh o ki n c a nh ng ng i tin c y tr c khi ra quy t nh. K n ng ra quy t nh r t c n thi t trong cu c s ng, gip cho con ng i c c s l a ch n ph h p v k p th i, em l i thnh cng trong cu c s ng. Ng c l i, n u khng c k n ng ra quy t nh, con ng i ta c th c nh ng quy t nh sai l m ho c ch m tr , gy nh h ng tiu c c n cc m i quan h , n cng vi c v t ng lai cu c s ng c a b n thn; ng th i cn c th lm nh h ng n gia nh, b n b v nh ng ng i c lin quan. ra c quy t nh m t cch ph h p, c n ph i h p v i nh ng k n ng s ng khc nh : k n ng t nh n th c, k n ng xc nh gi tr , k n ng thu th p thng tin, k n ng t duy ph phn, k n ng t duy sng t o. K n ng ra quy t nh l ph n r t quan tr ng c a k n ng gi i quy t v n . a ra quy t nh ph h p, chng ta c n: Xc nh v n ho c tnh hu ng m chng ta ang g p ph i. Thu th p thng tin v v n ho c tnh hu ng . Li t k cc cch gi i quy t v n /tnh hu ng c. Hnh dung y v k t qu s x y ra n u chng ta l a ch n m i ph ng n gi i quy t. Xem xt v suy ngh v c m xc c a b n thn n u gi i quy t theo t ng ph ng n . So snh gi a cc ph ng n quy t nh l a ch n ph ng n t i u. Nh ng i u nn v khng nn khi ra quy t nh: Nh ng i u nn: Trung th c trong vi c xc nh v nh gi v n . Ch p nh n trch nhi m cho cc quy t nh trong cu c s ng c a mnh. S d ng th i gian m t cch khn ngoan khi b n quy t nh S d ng t i a th i gian m b n c n khng t o thm v n m i. C s t tin trong kh n ng a ra quy t nh c a mnh v kh n ng h c h i t nh ng sai l m c a b n n a.
GIO DC K NNG SNG CHO HC SINH TRUNG HC C S | 79

+ + + +
|

Nh ng i u khng nn: Khng nn c nh ng mong mu n khng th c t cho b n thn b n. Khng nn v i vng quy t nh, tr khi th t c n thi t. C n tun th theo 5 b c khi a ra quy t nh. Khng nn lm nh ng i u m lm c ng c, khng lm c ng ch ng sao. Khng nn l a g t b n thn mnh b ng cch ch n nh ng gi i php d dng v thu n l i, nh ng khng gi i quy t c v n . Khng nn n trnh, ch n ch khi c n ra quy t nh. B n hy d ng c m ra quy t nh cho b n thn v ch u trch nhi m tr c quy t nh y. Khng lm i u g, khng quy t nh c m t v n g... khng ph i l ng i khn ngoan m l ng i ch m ch p. K n ng h p tc: H p tc l cng chung s c lm vi c, gip , h tr l n nhau trong m t cng vi c, m t l nh v c no v m c ch chung. K n ng h p tc l kh n ng c nhn bi t chia s trch nhi m, bi t cam k t v cng lm vi c c hi u qu v i nh ng thnh vin khc trong nhm. Bi u hi n c a ng i c k n ng h p tc: Tn tr ng m c ch, m c tiu ho t ng chung c a nhm; tn tr ng nh ng quy t nh chung, nh ng i u cam k t. Bi t giao ti p hi u qu , tn tr ng, on k t v c m thng, chia s v i cc thnh vin khc trong nhm. Bi t by t ki n, tham gia xy d ng k ho ch ho t ng c a nhm. ng th i bi t l ng nghe, tn tr ng, xem xt cc ki n, quan i m c a m i ng i trong nhm. N l c pht huy n ng l c, s tr ng c a b n thn hon thnh t t nhi m v c phn cng. ng th i bi t h tr , gip cc thnh vin khc trong qu trnh ho t ng. Bi t cng c nhm ng cam c ng kh v t qua nh ng kh kh n, v ng m c hon thnh m c ch, m c tiu ho t ng chung. C trch nhi m v nh ng thnh cng hay th t b i c a nhm, v nh ng s n ph m do nhm t o ra. C k n ng h p tc l m t yu c u quan tr ng i v i ng i cng dn trong m t x h i hi n i, b i v: M i ng i u c nh ng i m m nh v h n ch ring. S h p tc trong cng vi c gip m i ng i h tr , b sung cho nhau, t o nn s c m nh tr

80 MODULE THCS 35

tu , tinh th n v th ch t, v t qua kh kh n, em l i ch t l ng v hi u qu cao h n cho cng vi c chung. Trong x h i hi n i, l i ch c a m i c nhn, m i c ng ng u ph thu c vo nhau, rng bu c l n nhau; m i ng i nh m t chi ti t c a m t c my l n, ph i v n hnh ng b , nh p nhng, khng th hnh ng nl . K n ng h p tc cn gip c nhn s ng hi ho v trnh xung t trong quan h v i ng i khc. c c s h p tc hi u qu , chng ta c n v n d ng t t nhi u k n ng s ng khc nh : t nh n th c, xc nh gi tr , giao ti p, th hi n s c m thng, m nh n trch nhi m, ra quy t nh, gi i quy t mu thu n, kin nh, ng ph v i c ng th ng. 5 y u t thnh cng trong h p tc: Xy d ng m c tiu chung t t c cng bi t. on k t, tin c y m b o m i ng i u c vi c v a t m, v a s c, ph h p v i kh n ng. Nhn ng i khc lm v l ng nghe ng i khc ni ph i h p nh p nhng. Pht tri n cc k n ng khc trong h p tc nh k n ng giao ti p, k n ng lm vi c nhm, k n ng xy d ng v duy tr m i quan h lin c nhn. K n ng ng ph v i c ng th ng: Trong cu c s ng h ng ngy, con ng i th ng g p nh ng tnh hu ng gy c ng th ng cho b n thn. Tuy nhin, c nh ng tnh hu ng c th gy c ng th ng cho ng i ny nh ng l i khng gy c ng th ng cho ng i khc v ng c l i. S c ng th ng bi u hi n y u t c th , tinh th n, qua suy ngh , qua hnh vi. Bi u hi n c th : c th m t m i, m hi, chng m t, au c b p, mu n ng t i, tim p nhanh, m t l ng i, au u, c nhi u c m xc l n l n, c m th y b i h i, lo l ng, s hi, hn hoan cao , n i gi n, bu n chn, c m th y v v ng, c m th y b d n nn, c m th y xa l , m t ph ng h ng, d n i nng, t l i cho b n thn, c m th y d b t n th ng, kh t p trung khng mu n suy ngh g n a, ngh quanh qu n, khng nh , b l n l n, suy ngh tiu c c, nghi ng , khng bi t quy t nh th no; h i t ng l i nh ng s bu n phi n g n y nh t; c m th y m t lng tin, kh ng , n khng ngon, ni n ng khng r rng, kh hi u, hay tranh lu n, khng mu n ti p xc v i ng i khc, u ng r u, bia, u ng thu c an th n.
GIO DC K NNG SNG CHO HC SINH TRUNG HC C S | 81

+ + +

+
|

Khi b c ng th ng, tu t ng tnh hu ng, m i ng i c th c cch ng ph khc nhau. Cch ng ph tch c c hay tiu c c khi c ng th ng ph thu c vo cch suy ngh tch c c hay tiu c c c a c nhn trong tnh hu ng. K n ng ng ph v i c ng th ng l kh n ng con ng i bnh t nh, s n sng n nh n nh ng tnh hu ng c ng th ng nh l m t ph n t t y u c a cu c s ng, l kh n ng nh n bi t s c ng th ng, hi u c nguyn nhn, h u qu c a c ng th ng, c ng nh bi t cch suy ngh v ng ph m t cch tch c c khi b c ng th ng. K n ng ng ph v i c ng th ng c c nh s k t h p c a cc k n ng s ng khc nh : k n ng t nh n th c, k n ng x l c m xc, k n ng giao ti p, t duy sng t o, k n ng tm ki m s gip v k n ng gi i quy t vn . K n ng ng ph v i c ng th ng r t quan tr ng, gip cho con ng i: Bi t suy ngh v ng ph m t cch tch c c khi c ng th ng. Duy tr c tr ng thi cn b ng, khng lm t n h i s c kho th ch t v tinh th n c a b n thn. Xy d ng c nh ng m i quan h t t p, khng lm nh h ng n ng i xung quanh. Chng ta c th ng ph v i tr ng thi c ng th ng b ng cch quan tm n c th v hnh vi c a mnh, trnh cc tnh hu ng c ng th ng n u c th , ngh ng i v ng nhi u. Xc nh nguyn nhn gy c ng th ng v lm g thay i cc nguyn nhn ny, theo di nh ng thay i khi p d ng cc bi n php ch ng c ng th ng, qu n l th i gian hon thnh t ng vi c m t, suy ngh l c quan, n u ng h p l, t p cc bi t p th gin, c sch ho c lm g khng b b n tm v nguyn nhn gy c ng th ng. Chng ta c ng c th h n ch nh ng tnh hu ng c ng th ng b ng cch s ng v lm vi c i u , c k ho ch, th ng xuyn luy n t p th d c th thao, s ng vui v , chan ho, trnh gy mu thu n khng c n thi t v i m i ng i xung quanh, khng t ra cho mnh nh ng m c tiu qu cao so v i i u ki n v kh n ng c a b n thn... K n ng tm ki m s h tr : Trong cu c s ng, nhi u khi chng ta g p nh ng v n , tnh hu ng ph i c n n s h tr , gip c a nh ng ng i khc. K n ng tm ki m s h tr bao g m cc y u t sau: th c c nhu c u c n gip .

82 MODULE THCS 35

Bi t xc nh c nh ng a ch h tr ng tin c y. T tin v bi t tm n cc a ch . Bi t by t nhu c u c n gip m t cch ph h p. Khi tm n cc a ch h tr , chng ta c n: C x ng m c v t tin. Cung c p thng tin y , r rng, ng n g n. Gi bnh t nh n u g p s i x thi u thi n ch. N u v n c n s h tr c a ng i thi u thi n ch, c g ng t ra bnh th ng, kin nh n nh ng khng s hi. N u b c tuy t, ng n n ch, hy kin tr tm s h tr t cc a ch khc. K n ng tm ki m s h tr gip chng ta c th nh n c nh ng l i khuyn, s can thi p c n thi t tho g , gi i quy t nh ng v n , tnh hu ng c a mnh; ng th i l c h i chng ta chia s , gii by kh kh n, gi m b t c c ng th ng tm l do b d n nn c m xc. Bi t tm ki m s gip k p th i s gip c nhn khng c m th y n c, bi quan v trong nhi u tr ng h p, gip chng ta c cch nhn m i v h ng i m i. K n ng tm ki m s h tr r t c n thi t gi i quy t v n , gi i quy t mu thu n v ng ph v i c ng th ng. ng th i, pht huy hi u qu c a k n ng ny, c n k n ng l ng nghe, kh n ng phn tch th u o ki n t v n, k n ng ra quy t nh l a ch n cch gi i quy t t i u sau khi c t v n. K n ng th hi n s t tin: T tin l c ni m tin vo b n thn; t hi lng v i b n thn; tin r ng mnh c th tr thnh m t ng i c ch v tch c c, c ni m tin v t ng lai, c m th y c ngh l c hon thnh cc nhi m v . K n ng th hi n s t tin gip c nhn giao ti p hi u qu h n, m nh d n by t suy ngh v ki n c a mnh, quy t on trong vi c ra quy t nh v gi i quy t v n , th hi n s kin nh, ng th i c ng gip ng i c suy ngh tch c c v l c quan trong cu c s ng. K n ng th hi n s t tin l y u t c n thi t trong giao ti p, th ng l ng, ra quy t nh, m nh n trch nhi m. K n ng th hi n s c m thng: Th hi n s c m thng l kh n ng c th hnh dung v t mnh trong hon c nh c a ng i khc, gip chng ta hi u v ch p nh n ng i khc
GIO DC K NNG SNG CHO HC SINH TRUNG HC C S | 83

v n l nh ng ng i r t khc mnh, qua chng ta c th hi u r c m xc v tnh c m c a ng i khc v c m thng v i hon c nh ho c nhu c uc ah . K n ng ny c ngh a quan tr ng trong vi c t ng c ng hi u qu giao ti p v ng x v i ng i khc; c i thi n cc m i quan h giao ti p x h i, c bi t trong b i c nh x h i a v n ho, a s c t c. K n ng th hi n s c m thng c ng gip khuy n khch thi quan tm v hnh vi thn thi n, g n g i v i nh ng ng i c n s gip . K n ng th hi n s c m thng c d a trn k n ng t nh n th c v k n ng xc nh gi tr , ng th i l y u t c n thi t trong k n ng giao ti p, gi i quy t v n , gi i quy t mu thu n, th ng l ng, kin nh v ki m ch c m xc.
2.2. Nguyn tc gio dc k nng sng cho hc sinh trung hc c s

T ng tc: K n ng s ng khng th c hnh thnh ch qua vi c nghe gi ng v t c ti li u m ph i thng qua cc ho t ng t ng tc v i ng i khc. Vi c nghe gi ng v t c ti li u ch gip h c sinh thay i nh n th c v m t v n no . Nhi u k n ng s ng c hnh thnh trong qu trnh h c sinh t ng tc v i b n cng h c v nh ng ng i xung quanh (k n ng th ng l ng, k n ng gi i quy t v n ...) thng qua ho t ng h c t p ho c cc ho t ng x h i trong nh tr ng. Trong khi tham gia cc ho t ng c tnh t ng tc, h c sinh c d p th hi n cc t ng c a mnh, xem xt t ng c a ng i khc, c nh gi v xem xt l i nh ng kinh nghi m s ng c a mnh tr c y theo m t cch nhn nh n khc. V v y, vi c t ch c cc ho t ng c tnh ch t t ng tc cao trong nh tr ng t o c h i quan tr ng gio d c k n ng s ng hi u qu . Tr i nghi m: K n ng s ng ch c hnh thnh khi ng i h c c tr i nghi m qua cc tnh hu ng th c t . H c sinh ch c k n ng khi cc em t lm vi c , ch khng ch ni v vi c . Kinh nghi m c c khi h c sinh c hnh ng trong cc tnh hu ng a d ng gip cc em d dng s d ng v i u ch nh cc k n ng ph h p v i i u ki n th c t . Gio vin c n thi t k v t ch c th c hi n cc ho t ng trong v ngoi gi h c sao cho h c sinh c c h i th hi n t ng c nhn, t tr i nghi m v bi t phn tch kinh nghi m s ng c a chnh mnh v ng i khc.

84 MODULE THCS 35
|

Ti n trnh: Gio d c k n ng s ng khng th hnh thnh trong ngy m t, ngy hai m i h i ph i c c qu trnh: nh n th c hnh thnh thi thay i hnh vi. y l m t qu trnh m m i y u t c th l kh i u c a m t chu trnh m i. Do , nh gio d c c th tc ng ln b t k m t xch no trong chu trnh trn: thay i thi d n n mong mu n thay i nh n th c v hnh vi ho c hnh vi thay i t o nn s thay i nh n th c v thi . Thay i hnh vi: M c ch cao nh t c a gio d c k n ng s ng l gip ng i h c thay i hnh vi theo h ng tch c c. Gio d c k n ng s ng thc y ng i h c thay i hay nh h ng l i cc gi tr , thi v hnh ng c a mnh. Thay i hnh vi, thi v gi tr t ng con ng i l m t qu trnh kh kh n, khng ng th i. C th i i m ng i h c l i quay tr l i nh ng thi , hnh vi ho c gi tr tr c. Do , cc nh gio d c c n kin tr ch i v t ch c cc ho t ng lin t c h c sinh duy tr hnh vi m i v c thi quen m i; t o ng l c cho h c sinh i u ch nh ho c thay i gi tr , thi v nh ng hnh vi tr c y, thch nghi ho c ch p nh n cc gi tr , thi v hnh vi m i. Gio vin khng nh t thi t ph i lun lun tm t t bi h h c sinh, m c n t o i u ki n cho h c sinh t tm t t nh ng ghi nh n cho b n thn sau m i gi h c/ph n h c.. Th i gian mi tr ng gio d c: Gio d c k n ng s ng c n th c hi n m i n i, m i lc v th c hi n cng s m cng t t i v i tr em. Mi tr ng gio d c c t ch c nh m t o c h i cho h c sinh p d ng ki n th c v k n ng vo cc tnh hu ng th c trong cu c s ng. Gio d c k n ng s ng c th c hi n trong gia nh, trong nh tr ng v c ng ng. Ng i t ch c gio d c k n ng s ng c th l b m , l th y c, l b n cng h c hay cc thnh vin c ng ng. Trong nh tr ng ph thng, gio d c k n ng s ng c th c hi n trn cc gi h c, trong cc ho t ng lao ng, ho t ng on th x h i, ho t ng gio d c ngoi gi ln l p v cc ho t ng gio d c khc.

GIO DC K NNG SNG CHO HC SINH TRUNG HC C S | 85

Hot ng 4: Tm hiu phng php gio dc k nng sng cho hc sinh trung hc c s trong cc mn hc v hot ng gio dc.
1. Nhim v

B n hy c thng tin v l y v d minh ho v ph ng php gio d c k n ng s ng cho h c sinh trung h c c s trong cc mn h c v ho t ng gio d c (c th trao i v i ng nghi p khc th c hi n nhi m v ny).

2. Thng tin phn hi 2.1. Phng php dy hc nhm

* B n ch t: D y h c nhm cn c g i b ng nh ng tn khc nhau nh : d y h c h p tc, d y h c theo nhm nh , trong h c sinh c a m t l p h c c chia thnh cc nhm nh , trong kho ng th i gian gi i h n, m i nhm t l c hon thnh cc nhi m v h c t p trn c s phn cng v
|

86 MODULE THCS 35

+ + +

+ + + + + + + * + + + + + +

h p tc lm vi c. K t qu lm vi c c a nhm sau c trnh by v nh gi tr c ton l p. D y h c nhm n u c t ch c t t s pht huy c tnh tch c c, tnh trch nhi m; pht tri n n ng l c c ng tc lm vi c v n ng l c giao ti p c a h c sinh. Quy trnh th c hi n: Ti n trnh d y h c nhm c th c chia thnh 3 giai o n c b n: Lm vi c ton l p: Nh p v giao nhi m v : Gi i thi u ch . Xc nh nhi m v cc nhm. Thnh l p nhm. Lm vi c nhm: Chu n b ch lm vi c. L p k ho ch lm vi c. Tho thu n quy t c lm vi c. Ti n hnh gi i quy t cc nhi m v . Chu n b bo co k t qu . Lm vi c ton l p: Trnh by k t qu , nh gi: Cc nhm trnh by k t qu . nh gi k t qu . M t s l u : Khng nn p d ng m t tiu ch duy nh t trong c n m h c. S l ng h c sinh/1 nhm nn t 4 6 h c sinh. Nhi m v c a cc nhm c th gi ng nhau, ho c m i nhm nh n m t nhi m v khc nhau, l cc ph n trong m t ch chung. D y h c nhm th ng c p d ng i su, luy n t p, c ng c m t ch h c ho c c ng c th tm hi u m t ch m i. Cc cu h i ki m tra dng cho vi c chu n b d y h c nhm: Ch c h p v i d y h c nhm khng? Cc nhm lm vi c v i nhi m v gi ng hay khc nhau? H c sinh c ki n th c i u ki n cho cng vi c nhm ch a? C n trnh by nhi m v lm vi c nhm nh th no? C n chia nhm theo tiu ch no? C n t ch c phng lm vi c, k bn gh nh th no?
GIO DC K NNG SNG CHO HC SINH TRUNG HC C S | 87

2.2. Phng php nghin cu trng hp in hnh

* B n ch t: Nghin c u tr ng h p i n hnh l ph ng php s d ng m t cu chuy n c th t ho c chuy n c vi t d a trn nh ng tr ng h p th ng x y ra trong cu c s ng th c ti n minh ch ng cho m t v n hay m t s v n . i khi nghin c u tr ng h p i n hnh c th c th c hi n trn video hay m t b ng catset m khng ph i trn v n b n vi t. * Quy trnh th c hi n: Cc b c nghin c u tr ng h p i n hnh l: H c sinh c (ho c xem, ho c nghe) v tr ng h p i n hnh. Suy ngh v n (c th vi t m t vi suy ngh tr c khi th o lu n i u v i ng i khc). Th o lu n v tr ng h p i n hnh theo cc cu h i h ng d n c a gio vin. * M t s l u : V tr ng h p i n hnh c nu ln nh m ph n nh tnh a d ng c a cu c s ng th c, nn n ph i t ng i ph c t p, v i cc tuy n nhn v t v nh ng tnh hu ng khc nhau ch khng ph i l m t cu chuy n n gi n. Tr ng h p i n hnh c th di hay ng n, tu t ng n i dung v n song ph i ph h p v i ch bi h c, ph h p v i trnh h c sinh v th i l ng cho php. Tu t ng tr ng h p, c th t ch c cho c l p cng nghin c u m t tr ng h p i n hnh ho c phn cng m i nhm nghin c u m t tr ng h p khc nhau. * B n ch t: Gi i quy t v n l xem xt, phn tch nh ng v n /tnh hu ng c th th ng g p ph i trong i s ng h ng ngy v xc nh cch gi i quy t, x l v n /tnh hu ng m t cch c hi u qu . * Quy trnh th c hi n: Xc nh, nh n d ng v n /tnh hu ng. Thu th p thng tin c lin quan n v n /tnh hu ng t ra.
|

2.3. Phng php gii quyt vn

88 MODULE THCS 35

 Li t k cc cch gi i quy t c th c. Phn tch, nh gi k t qu m i cch gi i quy t (tch c c, h n ch , c m xc, gi tr ). So snh k t qu cc cch gi i quy t. L a ch n cch gi i quy t t i u nh t. Th c hi n theo cch gi i quy t l a ch n. Rt kinh nghi m cho vi c gi i quy t nh ng v n , tnh hu ng khc. * M t s l u : Cc v n /tnh hu ng a ra h c sinh x l, gi i quy t c n tho mn cc yu c u sau: + Ph h p v i ch bi h c. + Ph h p v i trnh nh n th c c a h c sinh. + V n /tnh hu ng ph i g n g i v i cu c s ng th c c a h c sinh. + V n /tnh hu ng c th di n t b ng knh ch ho c knh hnh, ho c k t h p c hai knh ch v knh hnh hay qua ti u ph m ng vai c a h c sinh. + V n /tnh hu ng c n c di v a ph i. + V n /tnh hu ng ph i ch a ng nh ng mu thu n c n gi i quy t, g i ra cho h c sinh nhi u h ng suy ngh , nhi u cch gi i quy t v n . T ch c cho h c sinh gi i quy t, x l v n /tnh hu ng c n ch : + Cc nhm h c sinh c th gi i quy t cng m t v n /tnh hu ng ho c cc v n /tnh hu ng khc nhau, tu theo m c ch c a ho t ng. + H c sinh c n xc nh r v n tr c khi i vo gi i quy t v n . + C n s d ng ph ng php ng no h c sinh li t k cc cch gi i quy t c th c. + Cch gi i quy t t i u i v i m i h c sinh c th gi ng ho c khc nhau.
2.4. Phng php ng vai

* B n ch t: ng vai l ph ng php t ch c cho h c sinh th c hnh, lm th m t s cch ng x no trong m t tnh hu ng gi nh. y l ph ng php nh m gip h c sinh suy ngh su s c v m t v n b ng cch t p trung vo m t s vi c c th m cc em v a th c hi n ho c quan st c. Vi c di n khng ph i l ph n chnh c a ph ng php ny m i u quan tr ng l s th o lu n sau ph n di n y.
GIO DC K NNG SNG CHO HC SINH TRUNG HC C S | 89

* Quy trnh th c hi n: C th ti n hnh ng vai theo cc b c sau: Gio vin nu ch , chia nhm v giao tnh hu ng, yu c u ng vai cho t ng nhm. Trong c quy nh r th i gian chu n b , th i gian ng vai c a m i nhm. Cc nhm th o lu n chu n b ng vai. Cc nhm ln ng vai. L p th o lu n, nh n xt v cch ng x v c m xc c a cc vai di n; v ngh a c a cc cch ng x . Gio vin k t lu n, nh h ng cho h c sinh v cch ng x tch c c trong tnh hu ng cho. * M t s l u : Tnh hu ng ng vai ph i ph h p v i ch bi h c, ph h p v i l a tu i, trnh h c sinh v i u ki n, hon c nh l p h c. Tnh hu ng khng nn qu di v ph c t p, v t qu th i gian cho php Tnh hu ng ph i c nhi u cch gi i quy t Tnh hu ng c n m h c sinh t tm cch gi i quy t, cch ng x ph h p; khng cho tr c k ch b n, l i tho i. M i tnh hu ng c th phn cng m t ho c nhi u nhm cng ng vai. Ph i dnh th i gian ph h p cho h c sinh th o lu n xy d ng k ch b n v chu n b ng vai. C n quy nh r th i gian th o lu n v ng vai c a cc nhm. Trong khi h c sinh th o lu n v chu n b ng vai, gio vin nn i n t ng nhm l ng nghe v g i , gip h c sinh khi c n thi t. Cc vai di n nn h c sinh xung phong ho c t phn cng nhau m nh n Nn khch l c nh ng h c sinh nht nht cng tham gia. Nn c ho trang v o c n gi n t ng tnh h p d n c a ti u ph m ng vai.
2.5. Phng php tr chi * B n ch t:

Ph ng php tr ch i l ph ng php t ch c cho h c sinh tm hi u m t v n hay th nghi m nh ng hnh ng, nh ng thi , nh ng vi c lm thng qua m t tr ch i no .

90 MODULE THCS 35
|

Quy trnh th c hi n: Gio vin ph bi n tn tr ch i, n i dung v lu t ch i cho h c sinh. Ch i th (n u c n thi t). H c sinh ti n hnh ch i. nh gi sau tr ch i. Th o lu n v ngh a gio d c c a tr ch i. M t s l u : Tr ch i ph i d t ch c v th c hi n, ph i ph h p v i ch bi h c, v i c i m v trnh h c sinh trung h c c s , v i qu th i gian, v i hon c nh, i u ki n th c t c a l p h c, ng th i ph i khng gy nguy hi m cho h c sinh. H c sinh ph i n m c quy t c ch i v ph i tn tr ng lu t ch i. Ph i quy nh r th i gian, a i m ch i. Ph i pht huy tnh tch c c, ch ng, sng t o c a h c sinh, t o i u ki n cho h c sinh tham gia t ch c, i u khi n t t c cc khu: t chu n b , ti n hnh tr ch i v nh gi sau khi ch i. Tr ch i ph i c lun phin, thay i m t cch h p l khng gy nhm chn cho h c sinh. Sau khi ch i, gio vin c n cho h c sinh th o lu n nh n ra ngh a gio d c c a tr ch i.

2.6. Dy hc theo d n (Phng php d n)

* B n ch t: D y h c theo d n cn g i l ph ng php d n, trong h c sinh th c hi n m t nhi m v h c t p ph c h p, g n v i th c ti n, k t h p l thuy t v i th c hnh. Nhi m v ny c ng i h c th c hi n v i tnh t l c cao, t vi c l p k ho ch n vi c th c hi n v nh gi k t qu th c hi n d n. Hnh th c lm vi c ch y u l theo nhm. K t qu d n l nh ng s n ph m hnh ng c th gi i thi u c. * Quy trnh th c hi n: B c 1: L p k ho ch. + L a ch n ch . + Xy d ng ti u ch . + L p k ho ch cc nhi m v h c t p.
GIO DC K NNG SNG CHO HC SINH TRUNG HC C S | 91

B c 2: Th c hi n d n. Thu th p thng tin. Th c hi n i u tra. Th o lu n v i cc thnh vin khc. Tham v n gio vin h ng d n. B c 3: T ng h p k t qu . T ng h p cc k t qu . Xy d ng s n ph m. Trnh by k t qu . Ph n nh l i qu trnh h c t p. * M t s l u : Cc d n h c t p c n gp ph n g n vi c h c t p trong nh tr ng v i th c ti n i s ng, x h i; c s k t h p gi a nghin c u l thuy t v v n d ng l thuy t vo ho t ng th c ti n, th c hnh. Nhi m v d n c n ch a ng nh ng v n ph h p v i trnh v kh n ng c a h c sinh. H c sinh c tham gia ch n ti, n i dung h c t p ph h p v i kh n ng v h ng th c nhn. N i dung d n c s k t h p tri th c c a nhi u l nh v c ho c mn h c khc nhau nh m gi i quy t m t v n mang tnh ph c h p. Cc d n h c t p th ng c th c hi n theo nhm, trong c s c ng tc lm vi c v s phn cng cng vi c gi a cc thnh vin trong nhm. S n ph m c a d n khng gi i h n trong nh ng thu ho ch l thuy t; s n ph m ny c th s d ng, cng b , gi i thi u. Hot ng 5: Tm hiu mt s k thut dy hc tch cc.
1. Nhim v

+ + + + + + + +

B n hy c thng tin d i y v trao i cng ng nghi p nh ng k thu t d y h c tch c c.

ch ra

92 MODULE THCS 35
|

2. Thng tin phn hi 2.1. K thut chia nhm

Khi t ch c cho h c sinh ho t ng theo nhm, gio vin nn s d ng nhi u cch chia nhm khc nhau gy h ng th cho h c sinh, ng th i t o c h i cho cc em c h c h i, giao l u v i nhi u b n khc nhau trong l p. D i y l m t s cch chia nhm: Chia nhm theo s i m danh, theo cc mu s c, theo cc loi hoa, cc ma trong n m. Gio vin yu c u h c sinh i m danh t 1 n 4/5/6... (tu theo s nhm gio vin mu n c l 4, 5 hay 6 nhm...); ho c i m danh theo cc mu (xanh, , tm, vng...); ho c i m danh theo cc loi hoa (h ng, lan, hu , cc...); hay i m danh theo cc ma (xun, h , thu, ng...) Yu c u cc h c sinh c cng m t s i m danh ho c cng m t mu/cng m t loi hoa/cng m t ma s vo cng m t nhm. Chia nhm theo hnh ghp: Gio vin c t m t s b c hnh ra thnh 3/4/5... m nh khc nhau, tu theo s h c sinh mu n c l 3/4/5... H c sinh trong m i nhm. L u l s b c hnh c n t ng ng v i s nhm m gio vin mu n c.
GIO DC K NNG SNG CHO HC SINH TRUNG HC C S | 93

 H c sinh b c ng u nhin m i em m t m nh c t. H c sinh ph i tm cc b n c cc m nh c t ph h p ghp l i thnh m t t m hnh hon ch nh. Nh ng h c sinh c m nh c t c a cng m t b c hnh s t o thnh m t nhm. * Chia nhm theo s thch: c th chia h c sinh thnh cc nhm c cng s thch cc em c th cng th c hi n m t cng vi c yu thch ho c bi u t k t qu cng vi c c a nhm d i cc hnh th c ph h p v i s tr ng c a cc em. V d : Nhm Ho s , Nhm Nh th , Nhm Hng bi n... * Chia nhm theo thng sinh: Cc h c sinh c cng thng sinh s lm thnh m t nhm. Ngoi ra cn c nhi u cch chia nhm khc nh : nhm cng trnh , nhm h n h p, nhm theo gi i tnh....
G io v i n

2.2. K thut giao nhim v

+ + + + + + +

Giao nhi m v ph i c th , r rng: Nhi m v giao cho c nhn/nhm no? Nhi m v l g? a i m th c hi n nhi m v u? Th i gian th c hi n nhi m v l bao nhiu? Ph ng ti n th c hi n nhi m v l g? S n ph m cu i cng c n c l g? Cch th c trnh by/ nh gi s n ph m nh th no? Nhi m v ph i ph h p v i m c tiu ho t ng, trnh h c sinh, th i gian, khng gian ho t ng v c s v t ch t, trang thi t b .

2.3. K thut t cu hi

Trong d y h c, gio vin th ng ph i s d ng cu h i g i m , d n d t h c sinh tm hi u, khm ph thng tin, ki n th c, k n ng m i, nh gi k t qu h c t p c a h c sinh; h c sinh c ng ph i s d ng cu h i h i l i, h i thm gio vin v cc h c sinh khc v nh ng n i dung bi h c ch a sng t . S d ng cu h i c hi u qu em l i s hi u bi t l n nhau gi a h c sinh v i gio vin v h c sinh v i h c sinh. K n ng t cu h i cng t t th m c tham gia c a h c sinh cng nhi u; h c sinh s h c t p tch c c h n. M c ch s d ng cu h i trong d y h c l :

94 MODULE THCS 35

+ Kch thch, d n d t h c sinh suy ngh , khm ph tri th c m i, t o i u ki n cho h c sinh tham gia vo qu trnh d y h c. + Ki m tra, nh gi ki n th c, k n ng, c a h c sinh v s quan tm, h ng th c a cc em i v i n i dung h c t p. + Thu th p, m r ng thng tin, ki n th c. Khi t cu h i c n m b o cc yu c u sau: + Cu h i ph i lin quan n vi c th c hi n m c tiu bi h c. + Ng n g n, r rng, d hi u. + ng lc, ng ch . + Ph h p v i trnh h c sinh. Kch thch suy ngh c a h c sinh. Ph h p v i th i gian th c t . S p x p thep trnh t t d n kh, t n gi n n ph c t p. Khng ghp nhi u cu h i thnh m t cu h i mc xnh. Khng h i nhi u v n cng m t lc.
2.4. K thut khn tri bn

H c sinh c chia thnh cc nhm nh t 4 n 6 ng i. M i nhm s c m t t gi y A0 t trn bn, nh l m t chi c kh n tr i bn. Chia gi y A0 thnh ph n chnh gi a v ph n xung quanh, ti p t c chia ph n xung quanh thnh 4 ho c 6 ph n tu theo s thnh vin c a nhm (4 ho c 6 ng i). M i thnh vin s suy ngh v vi t cc t ng c a mnh (v m t v n no m gio vin yu c u) vo ph n c nh kh n tr i bn tr c m t mnh. Sau th o lu n nhm, tm ra nh ng t ng chung v vi t vo ph n chnh gi a kh n tr i bn. K thu t ny c th s d ng cho ho t ng c nhn ho c ho t ng nhm. Gio vin nu cu h i, v n cho c l p ho c cho cc nhm. M i thnh vin (ho t ng c nhn) ho c cc nhm (ho t ng nhm) phc ho nh ng t ng v cch gi i quy t v n trn m t t ba v dn ln t ng xung quanh l p h c nh m t tri n lm tranh. H c sinh c l p i xem tri n lmv c th c ki n bnh lu n ho c b sung. Cu i cng, t t c cc ph ng n gi i quy t c t p h p l i v tm ph ng n t i u.
GIO DC K NNG SNG CHO HC SINH TRUNG HC C S | 95

2.5. K thut phng tranh

2.6. K thut cng on

H c sinh c chia thnh cc nhm, m i nhm c giao gi i quy t m t nhi m v khc nhau. V d : nhm 1 th o lu n cu A, nhm 2 th o lu n cu B, nhm 3 th o lu n cu C, nhm 4 th o lu n cu D. Sau khi cc nhm th o lu n v ghi k t qu th o lu n vo gi y A0 xong, cc nhm s lun chuy n gi y A0 ghi k t qu th o lu n cho nhau. C th l: nhm 1 chuy n cho nhm 2, nhm 2 chuy n cho nhm 3, nhm 3 chuy n cho nhm 4, nhm 4 chuy n cho nhm 1. Cc nhm c v gp ki n b sung cho nhm b n. Sau l i ti p t c lun chuy n k t qu cho nhm ti p theo v nh n ti p k t qu t m t nhm khc gp . C nh v y cho n khi cc nhm nh n l i c t gi y A0 c a nhm mnh cng v i cc ki n gp c a cc nhm khc. T ng nhm s xem v x l cc ki n c a cc b n hon thi n l i k t qu th o lu n c a nhm. Sau khi hon thi n xong, nhm s treo k t qu th o lu n ln t ng l p h c. H c sinh c phn thnh cc nhm, sau gio vin phn cng cho m i nhm th o lu n, tm hi u su v m t v n c a bi h c. Ch ng h n: nhm 1 th o lu n v n A, nhm 2 th o lu n v n B, nhm 3 th o lu n v n C, nhm 4 th o lu n v n D. H c sinh th o lu n nhm v v n c phn cng. Sau , m i thnh vin c a cc nhm ny s t p h p l i thnh cc nhm m i, nh v y trong m i nhm m i s c cc chuyn gia v v n A, B, C, D... v m i chuyn gia v t ng v n s c trch nhi m trao i l i v i c nhm v v n m em c c h i tm hi u su nhm c . ng no l k thu t gip cho h c sinh trong m t th i gian ng n n y sinh c nhi u t ng m i m , c o v m t ch no . Cc thnh vin c c v tham gia m t cch tch c c, khng h n ch cc t ng (nh m t o ra c n l c cc t ng). ng no th ng c: + Dng trong giai o n gi i thi u vo m t ch . + S d ng tm cc ph ng n gi i quy t v n . + Dng thu th p cc kh n ng l a ch n v suy ngh khc nhau.

2.7. K thut cc mnh ghp

2.8. K thut ng no

96 MODULE THCS 35

ng no c th ti n hnh theo cc b c sau: + Gio vin nu cu h i ho c v n (c nhi u cch tr l i) c n c tm hi u tr c c l p ho c tr c nhm. + Khch l h c sinh pht bi u v ng gp ki n cng nhi u cng t t. + Li t k t t c m i ki n ln b ng ho c gi y to khng lo i tr m t ki n no, tr tr ng h p trng l p. + Phn lo i cc ki n. + Lm sng t nh ng ki n ch a r rng. + T ng h p ki n c a h c sinh v rt ra k t lu n.

2.9. K thut trnh by 1 pht

y l k thu t t o c h i cho h c sinh t ng k t l i ki n th c h c v t nh ng cu h i v nh ng i u cn b n kho n, th c m c b ng cc bi trnh by ng n g n v c ng v i cc b n cng l p. Cc cu h i c ng nh cc cu tr l i h c sinh a ra s gip c ng c qu trnh h c t p c a cc em v cho gio vin th y c cc em hi u v n nh th no. K thu t ny c th ti n hnh nh sau: Cu i ti t h c (th m ch gi a ti t h c), gio vin yu c u h c sinh suy ngh , tr l i cc cu h i sau: i u quan tr ng nh t cc em h c u c hm nay l g? Theo cc em, v n g l quan tr ng nh t m ch a c gi i p? H c sinh suy ngh v vi t ra gi y. Cc cu h i c a h c sinh c th d i nhi u hnh th c khc nhau. M i h c sinh trnh by tr c l p trong th i gian 1 pht v nh ng i u cc em h c c v nh ng cu h i cc em mu n c gi i p hay nh ng v n cc em mu n c ti p t c tm hi u thm. Gio vin nu ch c n th o lu n. Chia h c sinh thnh cc nhm 3 ng i v yu c u h c sinh th o lu n trong vng 10 pht v nh ng g m cc em bi t v ch ny. H c sinh th o lu n nhm v ch n ra 3 i m quan tr ng nh t trnh by v i c l p. M i nhm s c m t i di n ln trnh by v c 3 i m ni trn. y l k thu t d y h c gip cho h c sinh c th c ng c , kh c su cc ki n th c h c thng qua vi c h i v tr l i cc cu h i. K thu t ny c th ti n hnh nh sau:
GIO DC K NNG SNG CHO HC SINH TRUNG HC C S | 97

2.10. K thut chng em bit 3

2.11. K thut hi v tr li

 Gio vin nu ch . Gio vin (ho c 1 h c sinh) s b t u t m t cu h i v ch v yu c u m t h c sinh khc tr l i cu h i . H c sinh v a tr l i xong cu h i u tin l i c t ti p m t cu h i n a v yu c u m t h c sinh khc tr l i. H c sinh ny s ti p t c qu trnh tr l i v t cu h i cho cc b n cng l p... C nh v y cho n khi gio vin quy t nh d ng ho t ng ny l i.
2.12. K thut hi chuyn gia

H c sinh xung phong (ho c theo s phn cng c a gio vin) t o thnh cc nhm chuyn gia v m t ch nh t nh. Ccchuyn gia nghin c u v th o lu n v i nhau v nh ng t li u c lin quan n ch mnh c phn cng. Nhmchuyn gia ln ng i pha trn l p h c. M t em tr ng nhmchuyn gia (ho c gio vin) s i u khi n bu i t v n, m i cc b n h c sinh trong l p t cu h i r i m ichuyn gia gi i p, tr l i. L c t duy l m t s nh m trnh by m t cch r rng nh ng t ng hay k t qu lm vi c c a c nhn/nhm v m t ch . Vi t tn ch / t ng chnh trung tm. T ch / t ng chnh trung tm, v cc nhnh chnh, trn m i nhnh chnh vi t m t n i dung l n c a ch ho c cc t ng c lin quan xoay quanh t ng trung tm ni trn. T m i nhnh chnh v ti p cc nhnh ph vi t ti p nh ng n i dung thu c nhnh chnh . Ti p t c nh v y cc t ng ph ti p theo.

2.13. K thut lc t duy

2.14. K thut hon tt mt nhim v

Gio vin a ra m t cu chuy n, m t v n , m t b c tranh, m t thng i p, m i ch c gi i quy t m t ph n v yu c u h c sinh hon t t n t ph n cn l i. H c sinh/nhm h c sinh th c hi n nhi m v c giao. H c sinh/nhm h c sinh trnh by s n ph m. Gio vin h ng d n c l p cng bnh lu n, nh gi.
|

98 MODULE THCS 35

L u : Gio vin c n h ng d n h c sinh c n th n v c th cc em hi u c nhi m v c a mnh. y l m t ho t ng t t gip cc em c l i nh ng ti li u h c ho c c cc ti li u theo yu c u c a gio vin.

2.15. K thut vit tch cc

Trong qu trnh thuy t trnh, gio vin t cu h i v dnh th i gian cho h c sinh t do vi t cu tr l i. Gio vin c ng c th yu c u h c sinh li t k ng n g n nh ng g cc em bi t v ch ang h c trong kho ng th i gian nh t nh. Gio vin yu c u m t vi h c sinh chia s n i dung m cc em vi t tr c l p. K thu t ny c ng c th s d ng sau ti t h c tm t t n i dung h c, ph n h i cho gio vin v vi c n m ki n th c c a h c sinh v nh ng ch cc em cn hi u sai. K thu t ny nh m gip h c sinh t ng c ng kh n ng t h c v gip gio vin ti t ki m th i gian i v i nh ng bi c/ph n c c nhi u n i dung nh ng khng qu kh i v i h c sinh. Cch ti n hnh nh sau: Gio vin yu c u nh h ng h c sinh c bi/ph n c. H c sinh lm vi c c nhn: on tr c khi c: lm vi c ny, h c sinh c n c l t qua bi/ph n c tm ra nh ng g i t hnh nh, t a , t /c m t quan tr ng. c v on n i dung: h c sinh c bi/ph n c v bi t lin t ng t i nh ng g mnh bi t v on n i dung khi c nh ng t hay khi ni m m cc em ph i tm ra. Tm chnh: h c sinh tm ra chnh c a bi/ph n c qua vi c t p trung vo cc quan tr ng theo cch hi u c a mnh. Tm t t chnh. H c sinh chia s k t qu c c a mnh theo nhm 2, ho c 4 v gi i thch cho nhau th c m c (n u c), th ng nh t v i nhau chnh c a bi/ph n c. H c sinh nu cu h i gio vin gi i p (n u c). L u : M t s cu h i gio vin th ng dng gip h c sinh tm t t chnh: Em c ch g khi c?
GIO DC K NNG SNG CHO HC SINH TRUNG HC C S | 99

2.16. K thut c hp tc (cn gi l c tch cc)

+ + + +

 Em ngh g? Em so snh A v B nh th no? A v B gi ng v khc nhau nh th no?

2.17. K thut ni cch khc

Gio vin chia h c sinh thnh cc nhm, yu c u cc nhm hy li t k ra gi y kh l n 10 i u khng hay m th nh tho ng ng i ta v n ni v m t ai /vi c g . Ti p theo, yu c u cc nhm hy tm 10 cch hay h n di n t cng nh ng ngh a v ti p t c ghi ra gi y kh l n. Cc nhm trnh by k t qu v cng nhau th o lu n v ngh a c a vi c thay i cch ni theo h ng tch c c. Phim video c th l m t trong cc ph ng n truy n t n i dung bi h c. Phim nn t ng i ng n g n (5 20 pht). Gio vin c n xem qua tr c m b o l phim ph h p chi u cho cc em xem. Tr c khi cho h c sinh xem phim, hy nu m t s cu h i th o lu n ho c li t k cc m cc em c n t p trung. Lm nh vy s gip cc em ch t t h n. H c sinh xem phim. Sau khi xem phim video, yu c u h c sinh lm vi c m t mnh ho c theo c p v tr l i cc cu h i hay vi t tm t t nh ng c b n v n i dung phim xem. Ho t ng ny gip h c sinh hi u v m r ng hi u bi t c a cc em v nh ng ti li u c b ng cch th o lu n, nghe, t cu h i v tr l i cu h i. Cch th c hi n nh sau: H c sinh lm vi c theo nhm nh , c to ti li u c pht, th o lu n v ngh a c a n, chu n b tr l i cc cu h i v bi c. i di n nhm trnh by cc chnh cho c l p. Sau , cc thnh vin trong nhm l n l t tr l i cc cu h i c a cc b n khc trong l p v bi c Ho t ng: c ti li u v m t s v d minh ho nh n di n v cc k thu t d y h c tch c c gio d c k n ng s ng cho h c sinh trung h c c s trong cc mn h c v ho t ng gio d c.

2.18. Phn tch phim video

2.19. Tm tt ni dung theo nhm

100 MODULE THCS 35

|

 B n hy tr l i cu h i: Hy nh gi ti m n ng c a nh ng ph ng php v k thu t d y h c trong vi c t ng c ng gio d c k n ng s ng cho h c sinh trung h c c s ? N i dung c n rt ra sau cc ho t ng: + Cc ph ng php d y h c tch c c gio d c k n ng s ng cho h c sinh trung h c c s trong cc mn h c v ho t ng gio d c. + Cc k thu t d y h c tch c c gio d c k n ng s ng cho h c sinh trung h c c s trong cc mn h c v ho t ng gio d c.

Hot ng 6: Tng kt Hy nhn l i cc ho t ng v cc bi t p lm, cc cu h i tr l i ki m tra xem b n lm xong ch a. N u ch a xong c n hon t t ti p, ho c b sung (n u th y c n) k t thc module. Phi u t nh gi.

GIO DC K NNG SNG CHO HC SINH TRUNG HC C S | 101

D. TI LIU THAM KHO

1. T ng c ng gio d c k n ng s ng trong mn a l tr ng trung h c c s , Ti li u dnh cho gio vin, NXB Gio d c Vi t Nam, 2010. 2. T ng c ng gio d c k n ng s ng trong mn Gio d c cng dn tr ng trung h c c s , Ti li u dnh cho gio vin, NXB Gio d c Vi t Nam, 2010. 3. T ng c ng gio d c k n ng s ng trong ho t ng gio d c ngoi gi ln l p tr ng trung h c c s , Ti li u dnh cho gio vin, NXB Gio d c Vi t Nam, 2010. 4. T ng c ng gio d c k n ng s ng trong mn Ng v n tr ng trung h c c s , Ti li u dnh cho gio vin, NXB Gio d c Vi t Nam, 2010. 5. T ng c ng gio d c k n ng s ng trong mn Sinh h c tr ng trung h c c s , Ti li u dnh cho gio vin, NXB Gio d c Vi t Nam, 2010. 6. Gio d c s ng kho m nh, k n ng s ng cho tr v tr v thnh nin, B Gio d c v o t o, 2008. 7. Gio d c k n ng s ng cho tr em c hon c nh kh kh n, Vi n Khoa h c Gio d c Vi t Nam, 2005. 8. Nguy n Thanh Bnh, Gio d c m t s k n ng s ng cho h c sinh trung h c ph thng, m s : B 200575126; B 20071757.

102 MODULE THCS 35

|