HO NG TH NHO NGUYN TH THU THU Module trung hc c s 37: Gio dc v s pht trin bn vng trng trung hc c s

Module THCS

37
GIO DC V S PHT TRIN BN VNG TRNG trung hc c s

GIO DC V S PHT TRIN BN VNG TRNG TRUNG HC C S

155

A. GII THIU TNG QUAN

Giai o n 2005 2014 c Lin h p qu c ch n lm Th p k gio d c v pht tri n b n v ng. Chnh ph Vi t Nam quy t nh tham gia h ng ng th p k ny trong cc n l c chung c a c ng ng qu c t xy d ng m t th gi i b n v ng. Module ny m t cc n i dung c a gio d c v s pht tri n b n v ng v con ng th c hi n gio d c v s pht tri n b n v ng tr ng trung h c c s (t h c: 7 ti t; h c t p trung l thuy t: 8 ti t). Module ny gip ng i h c tm hi u v pht tri n b n v ng, m i quan tm c p bch v hng u hi n nay t i nhi u a ph ng, qu c gia v trn ton th gi i. ng th i, tm hi u cc v n kinh t , x h i, mi tr ng m a ph ng v th gi i ngy nay ang ph i i m t. T cc v n pht tri n b n v ng, module gip ng i h c nhn nh n vai tr c a gio d c v m t t ng lai b n v ng v s pht tri n c a khi ni m Gio d c v s pht tri n b n v ng (gio d c v s pht tri n b n v ng) trn th gi i v t i Vi t Nam. Module nu ra nhi u cch th c khc nhau nh h ng gio d c trong nh tr ng v l ng ghp ch pht tri n b n v ng trong d y v h c, h c sinh c th pht tri n ki n th c, k n ng v cc thi c n thi t xy d ng m t cu c s ng b n v ng.

B. MC TIU

Module gip ng i h c c kh n ng: Nh n th c c cc khi ni m v nh ng n i dung c b n c a pht tri n b n v ng. Gi i thch c vai tr c a gio d c v i pht tri n b n v ng v khi ni m gio d c v s pht tri n b n v ng. Phn tch c cc m c tiu v ki n th c, gi tr v k n ng nh h ng l i gio d c v m t t ng lai b n v ng. Xc nh ra cch th c l ng ghp gio d c v s pht tri n b n v ng v p d ng vo d y v h c c p trung h c c s .

156 MODULE THCS 37

|

C. NI DUNG Ni dung 1

PHT TRIN BN VNG

Hot ng 1: Tm hiu nhng thch thc i vi a phng, quc gia v ton cu.
1. N him v

B n hy tr l i cc cu h i sau: 1) Hy nu nh ng v n thch th c v kinh t , x h i v sinh thi trn th gi i v Vi t Nam hi n nay.

2) Pht tri n b n v ng c vai tr nh th no v i pht tri n kinh t v x h i?

GIO DC V S PHT TRIN BN VNG TRNG TRUNG HC C S

157

B n hy tham kh o thng tin d i y hon thi n cho cu tr l i.

2. Th ng t in p hn h i

2.1. Pht trin bn vng l vn cp bch, t a phng ti ton cu

Sau m t th i k cc n c trn th gi i thi ua cng nghi p ho, khai thc ti nguyn, tm ki m th tr ng, d n n tnh tr ng t ng tr ng kinh t v dn s qu nhanh, s n xu t khng gi i h n v khai thc v th c cc ti nguyn d n n nhi m mi tr ng, mi sinh lm c n ki t ngu n d tr ti nguyn thin nhin trn th gi i. Vo u th p k 70 c a th k XX, v n pht tr n b n v ng c t ra cho t t c cc qu c gia trn ton th gi i. T th p k cu i c a th k XX, pht tri n b n v ng ngy cng c c th gi i quan tm. Ni t i pht tri n kinh t v pht tri n x h i, pht tri n qu c gia hay pht tri n a ph ng, pht tri n ton c u ho c pht tri n khu v c u c hi u theo ngh a pht tri n b n v ng. Pht tri n b n v ng l h ng i m Lin h p qu c, chnh ph cc qu c gia, cc on th v cng on, cc t ch c phi chnh ph , cc t ch c qu n chng... tn ng v ng h . Cc n c pht tri n c ng nh cc qu c gia ang pht tri n u ch tr ng pht tr n b n v ng, so n th o cc ch ng trnh v k ho ch kinh t x h i u theo h ng c a s pht tr n b n v ng. Hi n c h n 6 t ng i trn th gi i v 4,6 t ng i s ng trong cc qu c gia ang pht tri n c a ph ng Nam.
1

2.2. Mt s thch thc trn th gii v pht trin bn vng 1

vng Vit Nam 1/2011.

Cc s l iu hai phn ny ly t

Bo co tng kt 5 nm thc hin nh hng pht trin bn

158 MODULE THCS 37

|

Trong s ny, h n 850 tri u ng i l m ch , g n m t t ng i khng c dng n c s ch v 2,4 t ng i thi u cc i u ki n v sinh c b n. G n 325 tri u tr em khng c i h c, 11 tri u tr em d i 5 tu i ch t m i n m. Kho ng 1,2 t ng i s ng d i m c 1$/ngy v 2,8 t ng i s ng d i m c 2$/ngy l 2/3 dn s th gi i.

2.3. Tnh hnh thc hin pht trin bn vng thi k 2005 2010 ca Vit Nam 1

* V kinh t :

* V x h i:

K t qu : T t c cc ngnh, l nh v c c a n n kinh t u c b c pht tri n kh. T c t ng tr ng kinh t (GDP) bnh qun 5 n m c t 7% (k ho ch ra l 7,5 8%). GDP tnh theo u ng i n m 2010 d ki n t kho ng 1.162 USD, a n c ta ra kh i nhm n c ang pht tri n c thu nh p th p. Chuy n d ch c c u kinh t theo h ng cng nghi p ho hi n i ho t n c ti p t c c quan tm. T t c cc vng u t v v t m c tiu v GDP bnh qun u ng i v gi m t l h ngho so v i k ho ch ra. H n ch , t n t i: Ch t l ng v hi u qu c a n n kinh t cn th p. T ng tr ng kinh t ch y u theo chi u r ng, thi u chi u su, c bi t trong l nh v c s d ng ti nguyn khng ti t o. Chuy n d ch c c u kinh t ch a ng u v ch a pht huy th m nh trong t ng ngnh, t ng vng, t ng s n ph m. N ng su t lao ng x h i th p h n nhi u so v i cc n c trong khu v c. S t ng tr ng kinh t cn d a m t ph n quan tr ng vo v n vay bn ngoi. K t qu : Cc m t x h i nh cng tc xo i gi m ngho, cng tc dn s v b o v ch m sc s c kho ng i dn, gio d c v t o vi c lm cho ng i lao ng u t c nh ng thnh t u b c u ng khch l . Cng tc an sinh x h i c c bi t coi tr ng. Tnh n cu i n m 2010, t l h ngho d ki n gi m cn d i 10% (t ng ng v i 1,7 tri u h ngho). Theo c tnh trong 5 n m qua, trn 8 tri u lao ng c gi i quy t vi c lm. Ch s pht tri n con ng i c a Vi t Nam ti p t c t ng. N m 2008, Vi t Nam c t ng h ng ln 105/177 n c v i ch s HDI t 0,733 i m. n nay cc m c tiu thin nin k u t c v v t cam k t v i c ng ng qu c t .
1

vng Vit Nam 1/2011.

Cc s l iu hai phn ny ly t

Bo co tng kt 5 nm thc hin nh hng pht trin bn

GIO DC V S PHT TRIN BN VNG TRNG TRUNG HC C S

159

* V ti nguyn v mi tr ng:

H n ch , t n t i: Tnh tr ng ti ngho m t s vng kh kh n c chi u h ng gia t ng. Gi i quy t vi c lm ch a t o c s b t ph, ch a t o c nhi u vi c lm b n v ng. C c u dn s bi n ng m nh, m t cn b ng gi i tnh khi sinh ngy cng nghim tr ng. Cng tc ch m sc s c kho nhn dn cn nhi u b t c p; s n xu t, qu n l v s d ng thu c ch a b nh cn nhi u y u km, thi u st. H th ng gio d c qu c dn ch a ng b , ch t l ng gio d c cn th p so v i yu c u pht tri n c a t n c. u i m: H th ng php lu t v qu n l ti nguyn v b o v mi tr ng ang c hon thi n theo h ng ti p c n v i cc m c tiu pht tri n b n v ng. Cc ngu n l c cho cng tc b o v ti nguyn mi tr ng v m c tiu pht tri n b n v ng v ang c t ng c ng m nh m . H p tc qu c t v ti nguyn v mi tr ng thu c nhi u k t qu t t. T c gia t ng nhi m t ng b c c h n ch . Ch t l ng mi tr ng t i m t s n i, m t s vng c c i thi n, gp ph n nng cao ch t l ng cu c s ng c a ng i dn c ng nh qu trnh pht tri n b n v ng c a t n c. H n ch , t n t i: Cc v n mi tr ng nh nhi m mi tr ng t, n c, khng kh; suy gi m a d ng sinh h c; khai thc khong s n v qu n l ch t th i r n ang gia t ng, gy b c xc trong nhn dn. H th ng chnh sch, php lu t v b o v mi tr ng cn ch a ng b . L c l ng cn b lm cng tc qu n l nh n c v ti nguyn v mi tr ng cn thi u v s l ng, y u v ch t l ng. Nh n th c v b o v mi tr ng v pht tri n b n v ng cc c p, cc ngnh v nhn dn ch a y . Tnh tr ng vi ph m php lu t v b o v mi tr ng, qu n l ti nguyn v n ang di n ra t ng i ph bi n.
(Bo co T ng k t 5 n m th c hi n Nam 1/2011). nh h ng pht tri n b n v ng Vi t

Hot ng 2: Tm hiu khi nim pht trin bn vng.

1. N him v

B n hy tr l i cc cu h i sau: 1) Thu t ng pht tri n b n v ng b t u xu t hi n t bao gi ?

160 MODULE THCS 37

|

2) Pht tri n b n v ng c ngh a l g?

3) S tham gia c a cc n c v Vi t Nam v v n pht tri n b n v ng ni chung c p ton c u v c p qu c gia nh th no?

GIO DC V S PHT TRIN BN VNG TRNG TRUNG HC C S

161

B n hy tham kh o thng tin d i y v trao i v i ng nghi p hon thi n cu tr l i.

2. Th ng t in p hn h i

Th k XXI c nh gi nh m t th i i h u cng nghi p ho, h u tri th c, n i c c u x h i d n d n c xy d ng trn nh ng kh n ng mang tnh lu n l, tuy n tnh, chuyn bi t v y nh ng k t nh nguyn c a thng tin s . * H i ng Th gi i v Mi tr ng v Pht tri n t ra t ng v s b n v ng n m trong khi ni m sau: X h i b n v ng chnh l m t c ng ng Pht tri n b n v ng l m t khi ni m khng gi i h n v v n cn th o lu n. Tuy nhin, khi ni m ny c ng c m t s nguyn t c c n b n, bao g m: Tch h p cc chnh sch v ho t ng c a kinh t v i mi tr ng; Nguyn t c phng ng a; Nh n th c nh ng chi u kch ton c u; nh gi tr mi tr ng; B o m cng b ng gi a cc th h v ngay trong t ng th h ; B o t n s ton v n c a sinh thi v a d ng sinh h c; S tham gia c a ton th c ng ng. * Khi ni m pht tri n b n v ng c hnh thnh v tr i qua cc m c s ki n trn th gi i nh sau: N m 1963: cu n sch Ma xun cm l ng c a n v n s Rachel Carson, v i nh ng ti t l v nh ng hi m ho c a thu c tr su DDT, hoi nghi m t cch bi n ch ng ni m tin c a nhn lo i vo ti n b khoa h c k thu t ny v gip t o ra m t sn kh u cho cc phong tro mi tr ng. DDT, thu c tr su m nh nh t t ng c bi t n trn th gi i, lm t n th ng t i cc h t nhin. Ch m t l n phun DDT di t m t loi su h i cy tr ng, n khng ch di t c loi su b nh trong nhi u tu n ho c nhi u thng, m ng th i c ng tiu di t lun nhi u loi cn trng c l i khc v t n l u nh m t c ch t trong mi tr ng. Ma xun cm l ng lm thay i nh n th c c a ng i dn M v mi tr ng, gp ph n thc y cc chnh sch v mi tr ng c a t n c ny.
p ng c nhu c u c a hi n t i m khng nh m t kh n ng p ng nhu c u c a cc th h trong t ng lai.

162 MODULE THCS 37

|

+ + +

Thng 4/1968: Cu l c b Rome c thnh l p. y l m t t ch c phi chnh ph , h tr cho vi c nghin c u Nh ng v n c a th gi i m t c mt c t ra nh m di n t nh ng v n chnh tr , v n ho, x h i, mi tr ng v cng ngh trn ton c u v i t m nhn lu di. T ch c ny t p h p nh ng nh khoa h c, nh nghin c u, nh kinh doanh c ng nh cc nh lnh o c a cc qu c gia trn th gi i (Trong nhi u n m, Cu l c b Rome cng b m t s l ng l n cc bo co, bao g m c b n bo co Gi i h n c a s t ng tr ng N m 1972 c p t i h u qu c a vi c t ng dn s qu nhanh, s h u h n c a cc ngu n ti nguyn...). N m 1970, UNESCO thnh l p Ch ng trnh Con ng i v Sinh quy n, v i m c tiu l pht tri n c s khoa h c cho vi c s d ng h p l v b o t n cc ti nguyn c a sinh quy n v c i thi n quan h ton c u gi a loi ng i v mi tr ng. Thng 6/1972, H i ngh c a Lin h p qu c v Con ng i v mi tr ng: t ch c t i Stockholm, Th y i n c nh gi l hnh ng u tin nh d u s n l c chung c a ton th nhn lo i, nh m gi i quy t cc v n v mi tr ng. H i ngh c 113 qu c gia tham d v t c nh ng k t qu chnh sau: Kh i ng cc cu c i tho i B c Nam; Kh i ng ch ng trnh Vi n c nh ton c u; Kh i ng s tham gia c a cc t ch c phi chnh ph trong gim st v b o v mi tr ng; Thnh l p Ch ng trnh Mi tr ng c a Lin h p qu c (UNEP); ngh i h i ng Lin h p qu c l y ngy 5/6 lm Ngy Mi tr ng Th gi i v quy t nh vo ngy ny h ng n m, Lin h p qu c v t t c chnh ph trn ph m vi ton th gi i ti n hnh cc ho t ng nh m ti kh ng nh m i quan tm c a c th gi i i v i vi c gn gi v c i thi n mi tr ng s ng cho nhn lo i. H i ngh c m t tuyn b v mi tr ng con ng i, tho thu n v m t ch ng trnh hnh ng qu c t r ng l n, thnh l p Ch ng trnh Mi tr ng c a Lin h p qu c (UNEP), Ban Th k th ng tr c v mi tr ng t t i Kenya v thnh l p Qu Mi tr ng. N m 1980, ti p theo H i ngh Stockholm, t ch c Hi p h i B o t n Thin nhin Th gi i (IUCN), Ch ng trnh Mi tr ng Lin h p qu c (UNEP) v Qu B o v Thin nhin Th gi i (WWF) a ra Chi n l c b o t n th gi i. Chi n l c ny thc gi c cc n c so n th o cc chi n l c b o
GIO DC V S PHT TRIN BN VNG TRNG TRUNG HC C S
|

163

t n qu c gia c a mnh. Ba m c tiu chnh v b o t n ti nguyn sinh v t c nh n m nh trong Chi n l c nh sau: + Duy tr nh ng h sinh thi c b n v nh ng h h tr s s ng (nh c i t o t, ti sinh cc ngu n dinh d ng, b o v an ton ngu n n c); + B o t n tnh a d ng sinh h c; + B o m s d ng m t cch b n v ng cc loi v cc h sinh thi. T khi Chi n l c b o t n th gi i c cng b t i nay, c trn 60 chi n l c b o t n qu c gia c ph duy t. Trong chi n l c ny, thu t ng Pht tri n b n v ng l n u tin c nh c t i, tuy nhin m i ch nh n m nh gc b n v ng sinh thi. Ti p theo Chi n l c ny, n m 1991 m t cng trnh khoa h c c tiu C u l y Tri t Chi n l c cho cu c s ng b n v ng c IUCN, UNEP v WWF so n th o v cng b (cu n sch ny c Trung tm Nghin c u Ti nguyn v Mi tr ng d ch ra ti ng Vi t vo n m 1993). Trong , nhi u khuy n ngh v c i cch lu t php, th ch v qu n tr c xu t. N m 1984, i h i ng Lin h p qu c u nhi m cho b Gro Harlem Brundtland, khi l Th t ng Na Uy, quy n thnh l p v lm ch t ch U ban Qu c t v Mi tr ng v Pht tri n (WCED), nay cn c bi t n v i tn U ban Brundtland. T i nay, U ban ny c ghi nh n c nh ng c ng hi n r t gi tr cho vi c y m nh s pht tri n b n v ng. N m 1987, ho t ng c a U ban Mi tr ng v Pht tri n Th gi i tr nn nng b ng khi cng b bo co c t a T ng lai c a chng ta. B n bo co ny l n u tin cng b chnh th c thu t ng pht tri n b n v ng, s nh ngh a c ng nh m t ci nhn m i v cch ho ch nh cc chi n l c pht tri n lu di. N m 1989, b n bo co T ng lai c a chng ta c a ra bn b c t i i h i ng Lin h p qu c v d n n s ra i c a Ngh quy t 44/228 ti n cho vi c t ch c H i ngh v Mi tr ng v Pht tri n c a Lin h p qu c. N m 1992, H i ngh v Mi tr ng v Pht tri n c a Lin h p qu c (UNCED) t i Rio deJaneiro, Brazil. T i y, cc i bi u tham gia th ng nh t nh ng nguyn t c c b n v pht ng m t ch ng trnh hnh ng v s pht tri n b n v ng mang tn Ch ng trnh Ngh s 21 (Agenda21). V i s tham gia c a i di n h n 200 n c trn th gi i cng m t s l ng l n cc t ch c phi chnh ph . H i ngh thng qua cc v n b n quan tr ng:
164 MODULE THCS 37
|

+ Tuyn b Rio v Mi tr ng v pht tri n v i 27 nguyn t c chung, xc nh nh ng quy n v trch nhi m c a cc qu c gia nh m lm cho th gi i pht tri n b n v ng; + Ch ng trnh Ngh s 21 v pht tri n b n v ng; + Tuyn b cc nguyn t c qu n l, b o v v pht tri n b n v ng r ng; + Cng c khung c a Lin h p qu c v bi n i kh h u nh m n nh cc kh gy hi u ng nh knh m c khng gy o l n nguy hi m cho h th ng kh h u ton c u; + Cng c v a d ng sinh h c. y l cc v n ki n qu c t quan tr ng c m i lin quan v i nhau, c qun tri t trong su t th k XXI. Ch ng trnh Ngh s 21 v pht tri n b n v ng tr thnh chi n l c pht tri n c a ton c u trong th k XXI, v M c tiu pht tri n thin nin k , v i 8 n i dung (xo i; gi m ngho; ph c p gio d c ti u h c; thc y bnh ng gi i tnh, ng th i nng cao quy n l i c a n gi i; gi m t l tr em t vong; c i thi n v m b o s c kho s n ph ; u tranh v i cc lo i b nh nh HIV, s t xu t huy t; b o v mi tr ng; thc y pht tri n h p tc ton c u) c t p trung th c hi n. N m 2002, H i ngh th ng nh th gi i v Pht tri n b n v ng nhm h p t i Johannesburg, Nam Phi l d p cho cc bn tham gia nhn l i nh ng vi c lm 10 n m qua theo ph ng h ng m Tuyn ngn Rio v Ch ng trnh Ngh s 21 v ch ra, ti p t c ti n hnh v i m t s m c tiu c u tin. Nh ng m c tiu ny bao g m xo ngho i, pht tri n nh ng s n ph m ti sinh ho c thn thi n v i mi tr ng, nh m thay th cc s n ph m gy nhi m, b o v v qu n l cc ngu n ti nguyn thin nhin. H i ngh c ng c p t i ch ton c u ho g n v i cc v n lin quan t i s c kho v pht tri n. Cc i di n c a cc qu c gia tham gia H i ngh c ng cam k t pht tri n chi n l c v pht tri n b n v ng t i m i qu c gia tr c n m 2005. Nh v y, c th th y r ng thu t ng "pht tri n b n v ng" xu t hi n l n u tin vo n m 1980 trong n ph m Chi n l c b o t n th gi i (cng b b i Hi p h i B o t n Thin nhin v Ti nguyn Thin nhin Qu c t IUCN) v i n i dung r t n gi n: "S pht tri n c a nhn lo i khng th ch ch tr ng t i pht tri n kinh t m cn ph i tn tr ng nh ng nhu c u t t y u c a x h i v s tc ng n mi tr ng sinh thi h c".
GIO DC V S PHT TRIN BN VNG TRNG TRUNG HC C S
|

165

Khi ni m ny c kh ng nh trong Bo co Brundtland (n m 1987). Bo co ny ghi r: Pht tri n b n v ng l "s pht tri n c th p ng c
nh ng nhu c u hi n t i m khng nh h ng, t n h i n nh ng kh n ng p ng nhu c u c a cc th h t ng lai...". Ni cch khc, pht

tri n b n v ng ph i b o m c s pht tri n kinh t hi u qu , x h i cng b ng v mi tr ng c b o v , gn gi . t c i u ny, t t c cc thnh ph n kinh t x h i, nh c m quy n, cc t ch c x h i... ph i b t tay nhau th c hi n nh m m c ch dung ho ba l nh v c chnh: kinh t x h i mi tr ng. S hnh thnh khi ni m pht tri n b n v ng Vi t Nam: Vi t Nam s m tham gia vo ti n trnh chung c a th gi i trong vi c xy d ng Ch ng trnh Ngh s 21. N m 1992, on i bi u Chnh ph Vi t Nam tham d H i ngh th ng nh th gi i v Mi tr ng v Pht tri n Rio de Janero (Braxin), k Tuyn b chung c a th gi i v mi tr ng v pht tri n, Ch ng trnh Ngh s 21 ton c u, cam k t xy d ng Chi n l c pht tri n b n v ng qu c gia v Ch ng trnh Ngh s 21 a ph ng. N m 2004, Vi t Nam ph chu n Chi n l c qu c gia v b o v mi tr ng th i k n 2010 v nh h ng n 2020. Vi t Nam c ng tham gia nhi u cam k t qu c t nh m b o v mi tr ng v pht tri n x h i. Vi t Nam cam k t th c hi n cc m c tiu thin nin k c a th gi i. H i ng Pht tri n b n v ng Qu c gia c ng c thnh l p theo Quy t nh s 1032/Q TTg ngy 27/9/2005 c a Th t ng Chnh ph . H i ng do Ph Th t ng Chnh ph lm ch t ch, B tr ng B K ho ch v u t l ph ch t ch th ng tr c. C quan Th ng tr c gip vi c cho H i ng Pht tri n b n v ng l V n phng Pht tri n b n v ng, t t i B K ho ch v u t . Ho nh p v i c ng ng qu c t , trong qu trnh i m i kinh t v x h i, pht tri n b n v ng, v i nh ng n i hm pht tri n ton di n v c hi u qu v kinh t , i i v i th c hi n ti n b , cng b ng x h i v b o v mi tr ng, lun lun l m c tiu pht tri n trong t ng th i k k ho ch c a t n c. i h i ng ton qu c l n th IX thng qua m c tiu chi n l c 10 n m (2001 2010), m n i dung t p trung vo nh ng nhn t pht tri n b n v ng: a n c ta ra kh i tnh tr ng km pht tri n, nng cao r r t i s ng v t ch t, v n ho, tinh th n c a nhn dn. T o n n t ng n n m 2020 n c ta c b n tr thnh m t n c cng nghi p theo h ng hi n i; ngu n l c con ng i, n ng l c khoa h c v cng ngh , k t c u
|

166 MODULE THCS 37

h t ng, ti m l c kinh t , qu c phng, an ninh c t ng c ng; th ch kinh t th tr ng nh h ng x h i ch ngh a c hnh thnh v c b n. V th c a n c ta trn tr ng qu c t c nng cao. th c hi n m c tiu nh Ngh quy t i h i ng ton qu c ra v th c hi n cam k t qu c t v pht tri n b n v ng, Th t ng Chnh ph ph duy t nh h ng chi n l c pht tri n b n v ng Vi t Nam (Ch ng trnh Ngh s 21 c a Vi t Nam). y l chi n l c khung, bao g m nh ng nh h ng l n, lm c s php l cc b , ngnh, a ph ng, cc t ch c v c nhn tri n khai th c hi n v ph i h p hnh ng, nh m b o m pht tri n b n v ng t n c trong th k XXI. nh h ng chi n l c v pht tri n b n v ng Vi t Nam nu ln nh ng thch th c m Vi t Nam ang ph i i m t, xu t nh ng ch tr ng, chnh sch, cng c php lu t v nh ng l nh v c ho t ng u tin th c hi n m c tiu . V i nh ng nh h ng chi n l c pht tri n di h n, v n b n nh h ng chi n l c Vi t Nam s th ng xuyn c xem xt, b sung v i u ch nh cho ph h p v i t ng giai o n pht tri n, c p nh t nh ng ki n th c v nh n th c m i nh m hon thi n h n v con ng Vi t Nam. N m 2002, t i H i ngh Th ng nh th gi i v Pht tri n b n v ng nhm h p t i Johannesburg, Nam Phi, Vi t Nam c ng cam k t v b t tay vo hnh ng v i D n VIE/01/021 "H tr xy d ng v th c hi n Ch ng trnh Ngh s 21 c a Vi t Nam" b t u vo thng 11/2001 v k t thc vo thng 12/2005 nh m t o ti n cho vi c th c hi n Vietnam Agenda 21. Ngy 17/8/2004, Th t ng Chnh ph ra Quy t nh s 153/2004/Q TTg v vi c ban hnh nh h ng chi n l c pht tri n b n v ng Vi t Nam (Ch ng trnh Ngh s 21 c a Vi t Nam). Ngy 12/4, Th t ng Chnh ph ra Quy t nh s 432/Q TTg ph duy t Chi n l c Pht tri n b n v ng Vi t Nam giai o n 2011 2020 v i quan i m, m c tiu ch o nh sau: + Quan i m ch o: Con ng i l trung tm c a pht tri n b n v ng. Pht huy t i a nhn t con ng i v i vai tr l ch th , ngu n l c ch y u v l m c tiu c a pht tri n b n v ng; p ng ngy cng y h n nhu c u v t ch t v tinh th n c a m i t ng l p nhn dn; xy d ng t n c giu m nh, x
pht tr i n bn v n g pht tr i n b n v n g ph t tr i n bn v n g pht tr i n b n v n g

GIO DC V S PHT TRIN BN VNG TRNG TRUNG HC C S

167

h i dn ch , cng b ng, v n minh; xy d ng n n kinh t c l p t ch v ch ng h i nh p qu c t pht tri n b n v ng t n c. Pht tri n b n v ng l yu c u xuyn su t trong qu trnh pht tri n t n c; k t h p ch t ch , h p l v hi ho gi a pht tri n kinh t v i pht tri n x h i v b o v ti nguyn, mi tr ng; b o m qu c phng, an ninh v tr t t an ton x h i. Pht tri n b n v ng l s nghi p c a ton ng, ton dn, cc c p chnh quy n, cc b , ngnh, a ph ng, cc c quan, doanh nghi p, on th x h i, cc c ng ng dn c v m i ng i dn. T o l p i u ki n m i ng i, m i c ng ng trong x h i c c h i bnh ng pht tri n; c ti p c n nh ng ngu n l c chung; c tham gia, ng gp v h ng l i; t o ra nh ng n n t ng v t ch t, tri th c v v n ho t t p cho nh ng th h mai sau. S d ng ti t ki m, hi u qu ti nguyn, c bi t l lo i ti nguyn khng th ti t o; gn gi v c i thi n mi tr ng s ng; xy d ng x h i h c t p; xy d ng l i s ng thn thi n mi tr ng, s n xu t v tiu dng b n v ng. Khoa h c v cng ngh l n n t ng v ng l c cho pht tri n b n v ng t n c. Cng ngh hi n i, s ch v thn thi n v i mi tr ng c n c u tin s d ng r ng ri trong cc ngnh s n xu t. M c tiu: M c tiu t ng qut: T ng tr ng b n v ng, c hi u qu , i i v i ti n b , cng b ng x h i, b o v ti nguyn v mi tr ng, gi v ng n nh chnh tr x h i, b o v v ng ch c c l p, ch quy n, th ng nh t v ton v n lnh th qu c gia. Cc m c tiu c th : B o m n nh kinh t v m, c bi t l cc cn i l n; gi v ng an ninh l ng th c, an ninh n ng l ng, an ninh ti chnh, chuy n i m hnh t ng tr ng sang pht tri n hi ho gi a chi u r ng v chi u su; t ng b c th c hi n t ng tr ng xanh, pht tri n kinh t cc bon th p; s d ng ti t ki m, hi u qu m i ngu n l c. Xy d ng x h i dn ch , k c ng, ng thu n, cng b ng, v n minh; n n v n ho tin ti n, m b n s c dn t c; gia nh m no, ti n b , h nh phc; con ng i pht tri n ton di n v tr tu , o c, th ch t, tinh th n, n ng l c sng t o, th c cng dn, tun th php lu t. Gio d c v o t o, khoa h c v cng ngh tr thnh ng l c pht tri n quan tr ng. Gi v ng n nh chnh tr x h i, b o v v ng ch c c l p, ch quy n, th ng nh t v ton v n lnh th qu c gia.
|

168 MODULE THCS 37

 Gi m thi u cc tc ng tiu c c c a ho t ng kinh t n mi tr ng. khai thc h p l v s d ng c hi u qu cc ngu n ti nguyn, thin nhin, c bi t l ti nguyn khng ti t o, phng ng a, ki m sot v kh c ph c nhi m, suy thoi mi tr ng, c i thi n ch t l ng mi tr ng, b o v v pht tri n r ng, b o t n a d ng sinh h c, h n ch tc h i c a thin tai, ch ng thch ng c hi u qu v i bi n i kh h u, nh t l n c bi n dng. Pht tri n b n v ng khng ch n thu n c hi u l s pht tri n c duy tr m t cch lin t c m h n th , pht tri n l s n l c lin t c nh m t c tr ng thi b n v ng trn m i l nh v c. Pht tri n b n v ng l m t qu trnh duy tr s cn b ng c h c c a con ng i v i tnh cng b ng, s ph n vinh, ch t l ng cu c s ng v tnh b n v ng c a mi tr ng t nhin. Pht tri n b n v ng bao g m ba thnh ph n c b n: mi tr ng b n v ng, x h i b n v ng, kinh t b n v ng: + Kha c nh mi tr ng trong pht tri n b n v ng i h i ph i duy tr s cn b ng gi a b o v mi tr ng t nhin v i s khai thc ngu n ti nguyn thin nhin ph c v l i ch con ng i; duy tr m c khai thc nh ng ngu n ti nguyn m t gi i h n cho php; ti p t c h tr i u ki n s ng cho con ng i v cc sinh v t s ng trn Tri t + Kha c nh x h i c a pht tri n b n v ng c n c t p trung vo s pht tri n s cng b ng x h i, lun t o i u ki n thu n l i cho l nh v c pht tri n con ng i v c g ng cho t t c m i ng i c h i pht tri n ti m n ng b n thn v c i u ki n s ng ch p nh n c. + Y u t kinh t ng m t vai tr khng th thi u trong pht tri n b n v ng. N i h i s pht tri n h th ng kinh t c s d ng nh ng ngu n ti nguyn thin nhin m t cch bnh ng; kh ng nh s t n t i c ng nh pht tri n c a b t c ngnh kinh doanh, s n xu t no c ng c d a trn nh ng nguyn t c o l c b n. Y u t c ch tr ng y l t o ra s th nh v ng chung cho t t c m i ng i, khng ch t p trung mang l i l i nhu n cho m t s t; khng c lm nh h ng x u n s pht tri n c a h sinh thi c ng nh khng xm ph m nh ng quy n c b n c a con ng i.
Tm l i:

GIO DC V S PHT TRIN BN VNG TRNG TRUNG HC C S

169

Ni dung 2

GIO DC V S PHT TRIN BN VNG

Hot ng: Tm hiu gio dc v s pht trin bn vng.

1. N him v

B n hy tr l i cc cu h i sau: 1) Gio d c c vai tr nh th no trong pht tri n b n v ng?

2) Gio d c v s pht tri n b n v ng em l i l i ch g cho ng i d y v ng i h c?

170 MODULE THCS 37

|

3) Gio d c v s pht tri n b n v ng khc g v i gio d c thng th ng?

4) Vi t Nam c nh ng ch ng trnh v ho t ng gio d c v s pht tri n b n v ng no?

B n hy c thng tin d i y v trao i v i thi n cc n i dung trn.

2. Th ng t in p hn h i

ng nghi p

hon

2.1. Gio dc v pht trin bn vng

Gio d c l m t ngu n s c m nh cho t ng lai. Gio d c ng vai tr ch o thc y s pht tri n c a m i qu c gia, p ng nh ng nhu c u v nguy n v ng trong x h i. Trong khi m i quan h gi a gio d c v s
GIO DC V S PHT TRIN BN VNG TRNG TRUNG HC C S
|

171

pht tri n b n v ng cn tr u t ng, th gio d c chnh l cha kho khai thng ti m n ng c a m t qu c gia pht tri n v t c s b n v ng. c bi t khi gio d c tr c ti p gip c i thi n n ng su t nng nghi p, cung c p k n ng lm vi c cho nh ng ngnh cng nghi p m i, c i thi n v th c a ph n trong x h i, n s thc y nhi m v b o v mi tr ng, xy d ng n ng l c cho vi c ra quy t nh ng n v ph h p v i o c v nng cao ch t l ng cu c s ng cho m i ng i. Gio d c c th m b o r ng m i cng dn, t tr em n ng i gi, c ki n th c v nh ng thay i c n thi t, c kh n ng xy d ng t m nhn v t ng lai, c cam k t th c hi n dn ch , c cc k n ng c n thi t v c ng l c hnh ng tch c c nh m t o ra thay i. chnh l gio d c v s pht tri n b n v ng. Gio d c c vai tr quan tr ng trong vi c gip ng i h c hnh thnh hnh vi v thi c n thi t cho pht tri n b n v ng, ng th i c c n ng l c v hnh ng c th v m t x h i b n v ng c v kinh t , mi tr ng ho; m t l i s ng hi ho v i vi c s d ng b n v ng v cng b ng cc ngu n l i ti nguyn thin nhin c ng nh chu n b cho c nhn i ph v i nh ng kh kh n v thch th c, t ng c ng kh n ng thch nghi. Gio d c cn d y cho ng i h c bi t tn tr ng v b o v mi tr ng, ch p nh n cc ph ng th c s n xu t v cc ki u tiu dng lnh m nh, hi ho gi a cc nhu c u c b n tr c ti p v i cc quy n l i di h n. Gio d c gip ng i h c hi u c b n thn mnh v nh ng ng i khc, hi u c s i dy g n k t gi a con ng i v i mi tr ng t nhin x h i r ng l n, thc y pht tri n b n v ng v nng cao kh n ng gi i quy t cc v n lin quan n mi tr ng v pht tri n. Gio d c v pht tri n b n v ng m ra cho t t c m i ng i c h i gio d c, cho php h ti p thu c cc tri th c v gi tr c ng nh h c c cc ph ng php hnh ng v phong cch s ng c n thi t cho m t t ng lai b n v ng v s thay i x h i m t cch tch c c (UNESCO, 2005).
2.2. nh hng li gio dc v mt tng lai bn vng

Tr c nh ng kh kh n trong tm ki m l i thot thay th cho s pht tri n hi n nay, ng Jacques Delors Ch t ch U ban Gio d c trong th k XXI c a UNESCO ch r cc vai tr khc nhau c a gio d c. ng t cu h i: T i sao nh ng thch th c to l n ny khng tr thnh m i quan tm trong cc chnh sch gio d c? i u c n thi t y l

172 MODULE THCS 37

|

t t c m i ng i c n c trch nhi m quan tm t i c m c ch v cng c gio d c... xy d ng nh ng ph ng th c m nh cc chnh sch gio d c c th gp ph n c i t o th gi i t t p h n, ng gp vo qu trnh pht tri n con ng i b n v ng, t ng c ng hi u bi t l n nhau v th c thi dn ch . N u thnh cng, gio d c s tr thnh trung tm c a s pht tri n c nhn, c ng ng v dn t c. Gio d c h tr gi i tr pht tri n n ng l c; tr nn c trch nhi m v i cu c s ng c a b n thn; quan tm n gia nh, b n b, nh ng ng i xung quanh; lm vi c hi u qu v b n v ng; ng gp cc l i ch x h i, v n ho v c ng ng; gi m thi u cc tc ng tiu c c t l i s ng c nhn; ph i h p v i nh ng ng i khc tr thnh nh ng cng dn tch c c, c trch nhi m v i a ph ng, t n c v ton c u. V i t t c cc n i dung , cc chuyn gia gio d c a ra 5 tr c t chnh c a gio d c l: H c bi t: c ki n th c, gi tr v nh ng k n ng hi u bi t v tm ki m tri th c v kinh nghi m. H c lm: c ki n th c, gi tr v nh ng k n ng ch ng tham gia vo cng vi c s n xu t v gi i tr. H c chung s ng: c ki n th c, gi tr v nh ng k n ng cho ho bnh cho h p tc c ng ng gi a cc n n v n ho trn th gi i. H c t n t i: c ki n th c, gi tr v nh ng k n ng c c h nh phc c nhn v gia nh. H c thay i b n thn, thay i x h i: c ki n th c, gi tr v nh ng k n ng t nh gi b n thn tr thnh cng dn tch c c Nh ng t ng gio d c v s pht tri n b n v ng ban u c th hi n trong Ch ng 36 c a Ch ng trnh Ngh s 21 v i tn g i T ng c ng gio d c, o t o v nh n th c c a c ng ng. Ch ng ny ch ra vai tr c a gio d c trong qu trnh tm ki m m t cch th c pht tri n theo h ng tn tr ng v b o v mi tr ng t nhin, ch tr ng t m quan tr ng c a cng tc nh h ng v nh h ng l i gio d c nh m tn vinh cc gi tr v hnh vi tn tr ng mi tr ng; ng th i v ch ra ng l i th c hi n cng tc . Th p k Gio d c v pht tri n b n v ng 2005 2014 c Lin h p qu c chnh th c pht ng thng 3/2005 theo Ngh quy t 57/254 c a i H i ng thng qua ngy 20/12/2002. Cam k t qu c t l n ny t gio d c
GIO DC V S PHT TRIN BN VNG TRNG TRUNG HC C S
|

173

vo trung tm, coi v a l n n t ng, v a l ph ng th c h u hi u tri n khai cc cam k t pht tri n b n v ng. Lin h p qu c c ng ch nh UNESCO l c quan ch u trch nhi m tri n khai cc ho t ng c a Th p k v xy d ng m t k ho ch tri n khai ton c u. M c ch chung c a Th p k l thc y gio d c v i vai tr l n n t ng cho m t x h i b n v ng h n v l ng ghp n i dung c a pht tri n b n v ng vo h th ng gio d c t t c cc c p nh m khuy n khch s thay i trong cch ng x c c m t t ng lai b n v ng cho t t c m i ng i. M c ch c a Th p k ny khng ch l qu trnh hnh thnh v t ng c ng nh n th c v pht tri n b n v ng cho m i ng i m cn l c qu trnh bi n i nh ng nh n th c thnh hnh ng c th v m t cu c s ng b n v ng c v kinh t , mi tr ng v x h i.
2.3. Gio dc v s pht trin bn vng

Gio d c v pht tri n b n v ng l m t quan i m gio d c nh m t ng c ng trch nhi m c a m i ng i t o ra m t t ng lai b n v ng. Gio d c v pht tri n b n v ng l dnh cho m i ng i, t t c cc l nh v c cu c s ng v trong m i hon c nh gio d c. Gio d c v pht tri n b n v ng lin k t s tham gia c a nhi u thnh ph n v cc i tc lin quan bao g m c cc c quan truy n thng, cc thnh ph n t nhn, p d ng t t c hnh thi v ph ng php nng cao nh n th c c ng ng, gio d c v o t o nh m t ng c ng m t s hi u bi t su s c v r ng l n h n v pht tri n b n v ng. M c tiu cu i cng c a Th p k l gio d c v s pht tri n b n v ng khng ch l m t kh u hi u. N ph i l m t th c ti n c th i v i t t c chng ta m i c nhn, t ch c, chnh ph trong t t c cc quy t nh v hnh ng h ng ngy c a chng ta, v i m c ch h a h n m t hnh tinh b n v ng v m t th gi i an bnh h n cho con ci c a chng ta, chu ch t c a chng ta v nh ng th h k c n sau ny. Cc nguyn t c c a pht tri n b n v ng ph i c m t trong tr ng h c c a tr em, trong gio d c i h c v sau i h c, trong gio d c khng chnh quy v trong cc ho t ng h c tp d a vo c ng ng. i u ny c ngh a l gio d c s ph i thay i c th nu ln v gi i quy t nh ng v n kinh t , x h i, v n ho v mi tr ng m chng ta ang i m t trong th k XXI. (Trch pht bi u c a Kochiro Matsuura, T ng Gim c UNESCO trong l pht ng Th p k Gio d c v s pht tri n b n v ng t i New York ngy 1/3/2005).

174 MODULE THCS 37

|

t c nh ng m c tiu ny, gio d c v s pht tri n b n v ng ph i ... k t h p m t s l nh v c nh gio d c v mi tr ng, gio d c ton c u, gio d c kinh t , gio d c pht tri n, gio d c a d ng v n ho, gio d c b o t n, gio d c ngoi tr i, gio d c v s thay i ton c u v cc l nh v c khc. Gio d c v s pht tri n b n v ng c ph m vi r t r ng v bao hm nhi u kha c nh cc l nh v c c hnh thnh v r t b ch trn. Gio d c v s pht tri n b n v ng hm ch a nhi u n i dung t cc mn h c truy n th ng nh gio d c cng dn, khoa h c, a l v cc mn khc. (Ngu n: Second Nature) Gio vin v nh tr ng c ng gp c bi t cho gio d c v s pht tri n b n v ng, y m nh cc m c tiu gio d c thng qua vi c l a ch n cc n i dung v ph ng php d y h c sinh. N i dung l a ch n d y s nh h ng n ki n th c c ti p thu c a h c sinh. Cc ph ng php d y h c s quy t nh s pht tri n cc k n ng v thi c a h c sinh. Tm l i: Gio d c v s pht tri n b n v ng l qu trnh h c t p su t i h ng t i vi c cng dn c ki n th c v trch nhi m, c kh n ng gi i quy t v n m t cch sng t o, c hi u bi t v khoa h c v x h i, cam k t th c hi n cc hnh ng c nhn v h p tc c trch nhi m. Nh ng hnh ng ny s m b o m t t ng lai c kinh t th nh v ng v mi tr ng trong lnh. Gio d c v s pht tri n b n v ng tr thnh m t cng c k t n i t t h n gi a tr ng h c v i doanh nghi p, gi a nh tr ng v i c ng ng. (Ngu n: Second Nature An educational NGO in the USA) Gio d c v s pht tri n b n v ng l m t n n gio d c y m nh qu trnh gi i thch v thng hi u ngh a c a pht tri n b n v ng. Qu trnh ny khuy n khch ng i h c ch ng cam k t v i nh ng m c tiu b n v ng xy d ng m t n p s ng bi t cch tiu dng cc ngu n l c m t cch cng b ng v lu b n. i u ny r t khc v i khi ni m gio d c mi tr ng, v b t c ch no c a cu c s ng c ng c th tr thnh ngu n d n ti n hnh gio d c pht tri n b n v ng. Trong khi , gio d c mi tr ng th ng b qua s tch h p v th ng nh t c a cc h th ng x h i v t nhin. V th , m c tiu c a gio d c pht tri n b n v ng l nng t duy v c m xc c a con ng i ln m t t m cao m i t m m c c a t duy c h th ng v mang tnh h p tc. Ngh ton c u, hnh ng c c b (Think Globally, Act Locally) chnh l chi n l c cho m t th c v n p s ng v s pht tri n b n v ng. Qu trnh gio d c n p s ng ny i h i m i ng i h c l m t chuyn gia d phng cho t ng lai, l m t
GIO DC V S PHT TRIN BN VNG TRNG TRUNG HC C S
|

175

cng dn c trch nhi m v l m t nhn t tham gia ton di n vo qu trnh s ng v pht tri n c a c ng ng ton c u.
2.4. Chin lc thc hin gio dc v s pht trin bn vng

* Chi n l c th c hi n gio d c v s pht tri n b n v ng th hi n qua t m nhn, cc m c tiu v l nh v c c b n c a gio d c v s pht tri n b n v ng: T m nhn c a gio d c v pht tri n b n v ng l h ng t i m t th gi i m t t c m i ng i u c c h i c h ng l i t gio d c; h c t p v cc gi tr , hnh vi, cch s ng u ti n t i m t t ng lai b n v ng. S chuy n bi n ny th hi n cc m c tiu: + T ng c ng v nng cao vai tr trung tm c a gio d c v h c t p trong vi c th c hi n m c tiu pht tri n b n v ng; + Xy d ng m ng l i thc y cc m i lin k t v trao i gi a cc bn tham gia trong gio d c v pht tri n b n v ng. + T o c h i mi tr ng thu n l i ki n t o v thc y t m nhn v b c chuy n t i m t s pht tri n b n v ng thng qua t t c cc ph ng th c h c t p v nh n th c c a c ng ng. + Nng cao ch t l ng gi ng d y v h c t p trong gio d c v pht tri n b n v ng. + Xy d ng chi n l c hnh ng t t c cc c p nh m m c ch t ng c ng n ng l c gio d c v s pht tri n b n v ng. Gio d c v s pht tri n b n v ng th hi n trn ba l nh v c c b n: + V x h i: T o ra m t x h i dn ch trong m i ng i c hi u bi t v th ch x h i, c bi u l quan i m, l a ch n nh ng ng i x ng ng vo b my chnh quy n qua b u c . + V mi tr ng: Nh n th c c v ti nguyn v tnh d t n th ng c a mi tr ng thin nhin c ng nh nh ng tc ng c a n ln cc ho t ng v cc qu trnh ra quy t nh c a con ng i, v i s cam k t a cc m i quan tm mi tr ng vo trong qu trnh pht tri n kinh t , x h i. + V kinh t : Hi u r v s tc ng c a pht tri n kinh t ln mi tr ng v x h i, c ng nh nh ng v n v x h i tiu th , s thch c nhn lin quan n nh ng v n mi tr ng. Ngoi ra, gio d c v pht tri n b n v ng cn c p n t t c cc l nh v c nhn v n, t o nn m t di n m o m i cho th gi i ang thay i.
|

176 MODULE THCS 37

Trong c quy n con ng i, ho bnh v an ninh nhn lo i, cng b ng gi i, a d ng v n ho v s hi u bi t cc n n v n ho khc nhau, s c kho , HIV/AIDS, lnh o, ti nguyn thin nhin, bi n i kh h u, pht tri n nng thn, th ho b n v ng, phng ng a v h n ch th m ho , gi m i ngho, nng cao trch nhi m v kinh t th tr ng. * Ch ng 36 c a Ch ng trnh Ngh s 21 xc nh m i nh n c a gio d c v s pht tri n b n v ng l: nh h ng v xy d ng t m nhn: Xy d ng t m nhn nh m lm cho gio d c pht tri n b n v ng c th i su vo th c ti n ho t ng c a t ng a ph ng, ng th i nh m pht tri n m t cam k t mang tnh ton c u v m t s th ng nh t trong tnh a d ng. Vi c xy d ng t m nhn cho gio d c pht tri n b n v ng t ng lai lin quan t i qu trnh xy d ng Ch ng trnh Ngh s 21 c p a ph ng c a nhi u qu c gia. Cng tc nh h ng s di n ra t t c cc c p v c s tham gia c a t t c cc bn c lin quan. Chnh ph v on th nhn dn nn duy tr i tho i lu di. c p a ph ng, cc tr ng h c v cc t ch c on th , v i vai tr l m t ph n c a gio d c pht tri n b n v ng, nn tham gia v n ng chnh quy n a ph ng quan tm t i nh ng v n c th trong pht tri n b n v ng. ng gp v lm ch : M t th p k mang tnh qu c t m chng ta ang s ng t o c h i xy d ng v pht tri n m t ng l c ton c u trong gio d c pht tri n b n v ng. Tuy nhin, i u ny ch c th lm c n u cc bn c lin quan cc c p lm ch c t m nhn c a mnh. Vi c lm ch ny l i c n ph i c s ng gp v tham gia trong qu trnh xy d ng chnh sch v l p k ho ch cho cc m c tiu v ho t ng. Chnh ph c vai tr c bi t trong vi c tri n khai cc di n n trao i. Lin k t v h p tc: C n ph i c ci nhn r ng m , ph i n l c xy d ng m i lin h gi a cc sng ki n, ch ng trnh, nhm v m ng l i trong qu trnh nh h ng cc i tc tham gia vo Th p k Gio d c v pht tri n b n v ng, qua gio d c pht tri n b n v ng s ngy cng c thc y v t ng c ng. C n ph i ch c bi t t i vi c lin k t Chnh ph v i m ng l i cc t ch c on th x h i. V Chnh ph c vai tr l c quan i u ph i trung tm v c cc ngu n l c, cn cc t ch c on th x h i l i c
GIO DC V S PHT TRIN BN VNG TRNG TRUNG HC C S
|

177

 Xy d ng n ng l c v o t o: S d ng (hay thi t k ) cc ph ng php o t o v xy d ng n ng l c nh m cung c p cc k n ng c th ng d ng vo th c t l m t vi c lm r t quan tr ng. Cc l nh v c xy d ng n ng l c v o t o ch y u l truy n thng v nng cao nh n th c, l p k ho ch, qu n l v nh gi, o t o v o t o l i cc cn b gio d c, cc cng c phn tch, ti li u v n i dung gi ng d y c ng nh cc ph ng php gi ng d y. Nghin c u v i m i: Nghin c u l n n t ng c a qu trnh nh n th c nh ng v n m gio d c pht tri n b n v ng c n ph i g p rt gi i quy t. N cn l n n t ng c a qu trnh thu th p thng tin nh gi v l n n t ng c a qu trnh tm ki m nh ng gi i php ti n b . Nghin c u s ch y u t p trung vo cc v n : nghin c u d li u c b n thi t l p nh ng ch s nh gi Th p k Gio d c v pht tri n b n v ng; khm ph b n ch t v nh ng ph ng php gio d c pht tri n b n v ng c th , nh ng m i lin h v khi ni m v th c ti n c a gio d c pht tri n b n v ng v i cc ph ng di n h c t p, v i nh ng ph ng php can thi p khc trong pht tri n; nh ng nghin c u lu di trong nu v phn tch m c tc ng c a gio d c pht tri n b n v ng i v i i s ng c a c nhn, c ng ng v chnh sch, th ch c a qu c gia; c c u l i t ch c, ph ng th c h p tc v ph ng php ti p c n qu n l trong gio d c pht tri n b n v ng v i tr ng tm l xc nh v ph bi n nh ng kinh nghi m hay. Cng ngh truy n thng v thng tin: Cng ngh truy n thng v thng tin l huy t m ch c a b t k m t phong tro hay ho t ng qu c t no. N ng vai tr l ph ng ti n lin k t cc i tc cch xa nhau, l u tr d li u, chia s thng tin r t nhanh v h u hi u, ng th i c ng l m t ph ng ti n qu n l m t c quan h tr quy m l n. Tuy nhin, cng ngh truy n thng v thng tin v n ch a c m i ng i ti p c n m t cch r ng ri. Chi ph, c s h t ng, vi c cung c p n ng l ng v k t n i lin l c l t t c nh ng nhn t c th nh h ng t i vi c lin k t cc thi t b k thu t s . Trong khi ch i con ng i nghin c u nh ng cch th c tin ti n lm cho cng ngh thng tin c ti p c n r ng ri th nhi u n i, nh ng cng ngh c v n s ti p t c c s d ng.
178 MODULE THCS 37
|

nh ng m i lin h t c s m thng qua cc thng i p v th p k gio d c v pht tri n b n v ng c th c truy n t i xu ng t ng a ph ng.

 Theo di v nh gi: Theo di v nh gi s tr thnh m t chi n l c ch ch t nh m m b o nh ng thay i, nh ng v n khc bi t v tc ng c a Th p k ny.

2.5. Nhng nh hng ca gio dc pht trin bn vng i vi s pht trin kinh t, x hi

* V x h i:

i v i a d ng v n ho: C nhi u c h i gio d c v pht tri n ngu n nhn l c b n v ng cng k t h p v i nhau nh xy d ng lng khoan dung, hi u bi t a v n ho, gio d c v ho bnh, xy d ng quan h t t p gi a ng i d y v i ng i h c, ng th i ch tr ng n nh ng gi tr v n ho truy n th ng t t p. i v i ho bnh v an ninh: Gio d c pht tri n b n v ng gip con ng i h c cch cng chung s ng v gi i quy t cc xung t, tranh ch p; xy d ng tinh th n trch nhi m cng dn cng chnh quy n x l cc v n ph c t p trong cu c s ng. nh h ng i v i bnh ng gi i: Cc ho t ng gio d c c tnh ch t thc y bnh ng gi i l gi m thnh ki n, t ng c h i ti p c n v i gio d c v vi c lm m b o t ng lai t t p v b n v ng h n c ng nh gip n gi i tham gia tch c c h n vo cc ho t ng kh ng nh vai tr v v th quan tr ng trong i s ng x h i. nh h ng i v i s c kho : Pht tri n, mi tr ng v s c kho c quan h m t thi t v i nhau trong m t chu trnh c tc ng l n nhau. Gio d c t o ra mi tr ng h c ng an ton v lnh m nh, gp ph n nng cao s c kho cho ng i h c c ng nh c ng ng.
* V mi tr ng:

* V kinh t :

Gio d c gip cho m i ng i hi u r cc v n chnh v mi tr ng bao g m: ti nguyn n c, thay i kh h u, a d ng sinh h c, phng ng a v gi m thi u th m ho u c m i quan h ph thu c l n nhau. T gip cho t t c m i ng i u th c c th c gn gi ti nguyn thin nhin. i v i pht tri n nng thn: Pht tri n nng thn c n gi i quy t nhi u v n nh i ngho, di dn ra thnh th , th t h c, chnh l ch trnh gio d c, k n ng c i thi n m c s ng v ch t l ng cu c s ng, trong gio d c c s d ng lm ph ng ti n m b o pht tri n b n v ng t i vng nng thn.
GIO DC V S PHT TRIN BN VNG TRNG TRUNG HC C S
|

179

i v i th ho b n v ng: Thay i kinh t x h i d n n r t nhi u v n cho cc thnh ph , c m t tch c c v m t tiu c c. Gio d c c n gip m i ng i cng hi u v xy d ng th c cng dn trong th i i ton c u ho. i v i tiu dng b n v ng: Gio d c pht tri n b n v ng xy d ng l i s ng v phong cch lm vi c b n v ng, gi m thi u gy nhi m v rc th i. c p n phong cch v l i s ng ny nh m t o ra ng i cng dn c trch nhi m i v i s pht tri n c a x h i.

Ni dung 3

TCH HP PHT TRIN BN VNG TRONG DY HC

Hot ng 1: Tm hiu vic tch hp pht trin bn vng vo dy v hc.

1. N him v

B n hy c thng tin v k t h p v i s hi u bi t c a mnh cu h i sau: 1) C nh ng cch no d y v h c v pht tri n b n v ng?

tr l i cc

180 MODULE THCS 37

|

2) Gio vin c n c nh ng ki n th c v k n ng no s pht tri n b n v ng?

thc y gio d c v

3) Nh tr ng, gio vin v h c sinh c th t o ra nh ng thay i g ng gp vo s pht tri n b n v ng t ph m vi c nhn, l p h c, tr ng h c t i c ng ng a ph ng?

GIO DC V S PHT TRIN BN VNG TRNG TRUNG HC C S

181

2. Th ng t in p hn h i

2.1. Cc cch thc lng ghp gio dc v s pht trin bn vng vo dy v hc

* Gio d c pht tri n b n v ng khng ph i l m t mn h c ch c n thm vo khung ch ng trnh gi ng d y m gio d c pht tri n b n v ng l m t kha c nh c n c nh n m nh trong m i l nh v c c a h c ng. Thng th ng, khi ni m pht tri n b n v ng v n cn kh m h v xa l v i th c t . Trong khi , m t trong cc c i m chnh c a gio d c v pht tri n b n v ng l h c t p qua tr i nghi m th c t v khuy n khch m i ng i t a ra cc quy t nh trong cu c s ng xy d ng m t t ng lai b n v ng cho c nhn, gia nh, c ng ng c tnh n nh ng l i ch lu di v kinh t , sinh thi, x h i v v n ho. * Gio d c v pht tri n b n v ng th hi n m i quan tm c a gio d c ch t l ng cao, bao g m: Lin ngnh, lin mn: Nh ng nguyn l v ki n th c v pht tri n b n v ng c th hi n trong ch ng trnh, sch gio khoa c a cc mn h c t nhin, x h i v ngh thu t ch khng hnh thnh m t mn h c ring v pht tri n b n v ng. Th hi n gi tr : Chia s cc gi tr v nguyn l pht tri n b n v ng. T duy sng t o v gi i quy t tnh hu ng c v n : T o ni m tin tr c nh ng kh kh n v thch th c c a pht tri n b n v ng. Quy t nh c s tham gia: Ng i h c c tham gia v c h c t p trong qu trnh ra quy t nh.
|

182 MODULE THCS 37

a d ng ph ng php: S d ng nhi u ph ng php nh ngn t , ngh thu t, k ch, tranh lu n, trao i kinh nghi m... cc ph ng php s ph m khc nhau cho m hnh ho cc qu trnh. Kh n ng p d ng: H c t p kinh nghi m c tch h p trong cu c s ng h ng ngy, trong cu c s ng c a m i con ng i, m i ho t ng ngh nghi p. Thch h p v i a ph ng: p ng nh ng v n c a t ng a ph ng, s d ng nh ng ngn ng m h th ng xuyn s d ng. * M c d c nhi u y u t v t qu kh n ng v ngu n l c c a nh tr ng hay m t gio vin, nh ng c nhi u vi c m nh tr ng v gio vin c th lm c, bao g m cc ho t ng nh sau: D y v h c lin ngnh, lin mn: h c t p c ngh a i h i h c sinh ph i t ng h p t nhi u gc nhn khc nhau h n l chia ph n nh ng g h c c thnh cc h p ki n th c r i r c. V th , gio vin c n linh ho t v c k n ng ti p c n v t ng h p thng tin t nhi u ngu n v chuyn ngnh khc nhau. gi i quy t cc v n x h i, i h i c thng tin u vo t nhi u mn h c ho c chuyn ngnh. Gi ng nh vi c bn ngoi l p h c, nhi u chuyn gia c n lm vi c chung v i nhau gi i quy t cc v n trn th gi i th trong l p h c, cc mn h c c ng khng nn b tch r i m t cch khng c n thi t. Gio vin c th t p trung vo vi c d y v h c c tnh lin ngnh trong chnh l p h c (V d thng qua vi c ch n cc ch v v d d y h c). Tuy nhin, cc gio vin c n ph i h p v h p tc v i nhau gip h c sinh c c h i t ng h p ki n th c xuyn su t cc mn h c v cc n m h c. Gio vin c th v d vi c gi ng d y lin ngnh v m t l p h c tm hi u v v n giao thng t i a ph ng. L ng ghp thng qua cc m c tiu gio d c: Ch ng trnh h c qu t i l n i lo c a r t nhi u gio vin. Cng ngy, gio vin cng c m th y khng c th i gian gi ng d y h t c t t c cc ti li u ang c b sung vo khung ch ng trnh. V th , r t nhi u gio vin c m th y ph i u tin cc mn chnh nh l Ng v n, Ton, L, Ho... trong ch ng trnh h c h n l nh ng mn c tnh lin ngnh nh Gio d c v s pht tri n b n v ng. Tuy nhin, c th nhn nh n v n ny theo m t cch khc. Cc m c tiu gio d c, c bi t m c tiu v thi v k n ng l nh nhau h u

GIO DC V S PHT TRIN BN VNG TRNG TRUNG HC C S

|

183

+ +

h t cc mn h c trong ch ng trnh. Gi ng d y v s b n v ng nh n m nh vo cc k n ng nh t duy sng t o v ph n bi n, gi i quy t v n , ra quy t nh, phn tch, h p tc, lnh o v giao ti p. V th , l cch r t t t t c cc m c tiu gio d c m khng g p ph i v n qu t i ch ng trnh. Sau y l nh ng v d v cc m c tiu xuyn su t ch ng trnh gi ng d y m gio d c pht tri n b n v ng c th p ng: Thi v gi tr : Quan tm n c ng ng. Tn tr ng ni m tin v ki n c a ng i khc. Tn tr ng nh ng d n ch ng v l p lu n h p l. Khoan dung v r ng m . K n ng: K n ng giao ti p. V d , di n t quan i m qua nhi u ph ng ti n khc nhau v tranh lu n r rng, chnh xc. K n ng tnh ton. V d , thu th p, phn lo i v phn tch d li u, v gi i thch s li u th ng k. K n ng h c t p. V d , tm ki m, phn tch, gi i thch v nh gi thng tin t nhi u ngu n, v t ng h p v l p k ho ch d n. K n ng gi i quy t v n . V d , xc nh c nguyn nhn v h u qu c a v n , hnh thnh cc ki n h p l v pht tri n nh ng nh gi khch quan. K n ng c nhn v x h i. V d , lm vi c h p tc v i ng i khc, c trch nhi m c nhn v trch nhi m t p th . K n ng v cng ngh thng tin. V d , thu th p thng tin v i n vo c s d li u; thc y vi c tm ki m b ng cch s d ng cng ngh thng tin. L ng ghp thng qua cc ho t ng h c t p t t c cc mn h c: Gio d c pht tri n b n v ng nn c l ng ghp trong ton b ch ng trnh h c tr ng, v i m i mn h c. M t s mn h c v i c th n i dung c nhi u c h i l ng ghp h n nh ng mn khc, nh ng t t c cc mn h c u c th l ng ghp m t kha c nh no . Sau y l v d m t s ton tch h p trong d y v gio d c bi n i kh h u:
|

184 MODULE THCS 37

N u m em c thi quen xch ln i ch thay v ng th c ph m trong cc ti ni lng th trung bnh 1 ngy s b t c 11 ti ni lng b s d ng. H i trong 1 thng, 1 n m n u m em c thi quen ny th s b t c bao nhiu ti ni lng th i ra mi tr ng? Hy tnh ton n u trong m t khu ph c 1.200 ng i dn c thi quen t t ny th m t n m s b t c bao nhiu kg ti ni lng th i ra mi tr ng, n u bi t r ng c trung bnh 1500 ti b ng 1kg ti ni lng. + M c ch: Gip h c sinh hi u v tnh ton th y c l t m t thi quen r t nh c a cc thnh vin gia nh trong n p s ng sinh ho t h ng ngy s nh h ng r t nhi u n mi tr ng. T , h c sinh c th c nh c nh cc thnh vin trong gia nh s ng thn thi n v i mi tr ng. + Ho t ng c ng c : H c sinh th c hi n theo nhm: quan st m t s ch , theo di thi quen c a ng i i ch t i cc ch v h i xem, m i ngy, n u cc b, cc ch i ch m s d ng ti ni lng th trung bnh h th ng s d ng h t kho ng bao nhiu ti? C bao nhiu ng i i ch c thi quen s d ng ln h n ch ti ni lng?

s 1:

GIO DC V S PHT TRIN BN VNG TRNG TRUNG HC C S

185

nh tr ng by c a m ng l i th h xanh

+ +

Hy cng cc b n quan st kho ng 15 ng i dn m i ch trong 3 khu v c ch g n nh em v tnh ton tm hi u: Trung bnh s ti ni lng 1 ng i s d ng trn t ng ch v trn 3 ch . V s minh ho cc k t qu trn theo bi u hnh c t (so snh m c trung bnh ng i dn s d ng gi a cc ch v so snh gi a cc ngy trong tu n). M c ch: Gip h c sinh hi u v tnh ton c t m t thi quen r t nh c a ng i dn v s d ng ti ni lng. Ho t ng c ng c : H c sinh ph ng v n v cch s d ng cc lo i v t d ng v cch th c khc thay th ti ni lng. Hy cng ph ng v n v cch s d ng cc v t d ng khc thay th ti ni lng: nh gi v m c ph h p c a cc lo i dng v s d ng cu h i i u tra v nguyn nhn khng h n ch s d ng ti ni lng ng i i ch .
s 3:

s 2:

186 MODULE THCS 37

|

 Tnh t l % cc cu h i v v t d ng ph h p thay th ti ni lng. Tnh t l % ng i n i tr tr l i v nh ng l do ch a h n ch thi quen s d ng ti ni lng. + M c ch: Gip h c sinh hi u v tnh ton c cch th c s d ng thay th ti ni lng. + Ho t ng c ng c : H c sinh ph ng v n v cch s d ng cc dng cc lo i v t d ng v cch th c khc thay th ti ni lng. Ho t ng trn c th minh ho r ng gio vin c th tch h p gio d c pht tri n b n v ng trong r t nhi u mn h c: Nghin c u nng nghi p, Kinh t gia nh. Cc mn Ngh thu t, Ton, Th ng m i v Kinh doanh, Th cng v Cng ngh , Ti ng m , Gio d c tn gio, Ngo i ng , Khoa h c, Gio d c S c kho v Th ch t, Nghin c u x h i. Tch h p thng qua cc ngy l trong n m h c: C r t nhi u ngy quan tr ng trong m t n m c a th gi i, qu c gia v a ph ng l d p k ni m v ghi nh cc ch c bi t. y l c h i gio d c v t ng lai b n v ng. Ln l ch t ch c cc ngy l ny trong n m h c l m t cch hi u qu thc y s quan tm v m t t ng lai b n v ng. Ngy 2/2: Ngy t ng p n c Th gi i. Ngy 22/3: Ngy N c Th gi i. Ngy 23/3: Ngy Kh t ng h c Th gi i. Ngy 7/4: Ngy S c kho Th gi i. Ngy 22/4: Ngy Tri t. Ngy 1/5: Ngy Lao ng Th gi i. Ngy 15/5: Ngy Gia nh Qu c t . Ngy 18/5: Ngy B o tng Qu c t . Ngy 22/5: Ngy qu c t a d ng sinh h c. Ngy 1/6: Qu c t Thi u nhi. Ngy 5/6: Ngy Mi tr ng Th gi i Ngy 17/6: Ngy Th gi i ch ng Sa

Ngy l qu c t

Ngy 9/1: Ngy Sinh vin, H c sinh Vi t Nam. Ngy 3/2: Thnh l p ng C ng s n Vi t Nam. Ngy 27/2: Ngy Th y thu c Vi t Nam. Ngy 8/3: Qu c t Ph n . Ngy 26/3: Ngy thnh l p on Thanh nin C ng s n H Ch Minh. Ngy 15/5: Ngy thnh l p i Thi u nin Ti n phong H Ch Minh. Ngy 19/5: Ngy sinh c a Ch t ch H Ch Minh. Ngy 27/7: Ngy Th ng binh Li t s.

Ngy l Vi t Nam

GIO DC V S PHT TRIN BN VNG TRNG TRUNG HC C S

187

m c ho. Ngy 11/6: Ngy Dn s Th gi i. Ngy 9/8: Ngy Qu c t v ng i b n a. Ngy 8/9: Ngy Qu c t xo m ch . Ngy 16/9: Ngy Qu c t v b o v t ng Ozone. Ngy 17 19,/9: Ngy lm s ch th gi i. Ngy 21/9: Ngy Qu c t v Ho bnh. Ngy 5/10: Ngy Gio vin th gi i. Ngy 16/10: Ngy L ng th c th gi i. Ngy 24 30/10: Tu n l Gi i tr qun b v Pht tri n. Ngy 20/11: Ngy tr em qu c t . Ngy 10/12: Ngy quy n con ng i.

Ngy l qu c t

Ngy 19/8; Ngy Cch m ng/Tm thnh cng. Ngy 2/9: Ngy Qu c khnh Vi t Nam. Ngy 10/10: Ngy Gi i phng Th (H N i). Ngy 20/10: Ngy thnh l p H i Lin hi p Ph n Vi t Nam. Ngy 20/11: Ngy Nh gio Vi t Nam. Ngy 22/12: Ngy H i qu c phng ton dn.

Ngy l Vi t Nam

V cc ngy l theo l ch m l ch v cc s ki n t i a ph ng: 10 thng 3: Gi T Hng V ng...

2.2. Qu trnh thc hin gio dc v s pht trin bn vng trong trng hc

Gio d c pht tri n b n v ng lin quan n ton b ch ng trnh gi ng d y v vi c qu n l t i m t nh tr ng. C n m b o c hai ch ng trnh gi ng d y chnh th c v khng chnh th c c th k t h p v i nhau thc y v hnh thnh nn nguyn t c gio d c pht tri n b n v ng. Vi c ny i h i vi c ln k ho ch c n th n cho cc chnh sch quy nh trong tr ng h c v s phn chia r rng trch nhi m c a m i cn b . Trong ho t ng ny, b n s tm hi u 3 giai o n m t tr ng h c tr thnh tr ng h c b n v ng theo C quan Ch t l ng Gio d c v Ch ng trnh gi ng d y c a Anh (The Qualification and Curriculum Authority). Giai o n 1: Nh tr ng b t u pht tri n gio d c pht tri n b n v ng: giai o n ny, tr ng h c c th ph i ti n hnh m t ho c hai d n lin quan n s b n v ng v a vo vi ph n c a ch ng trnh gi ng d y chnh th c. Tuy v y, tr ng h c c n ph i:

188 MODULE THCS 37

|

+ Xem gio d c pht tri n b n v ng nh l m t ph n c a k ho ch ton tr ng. + Xy d ng chnh sch gio d c pht tri n b n v ng. + B nhi m m t cn b ch u trch nhi m cho gio d c pht tri n b n v ng. Giai o n 2: Tr ng h c y m nh gio d c pht tri n b n v ng: giai o n ny, tr ng h c c n ph i hon thnh m t s d n lin quan n s b n v ng v b t u xc nh cc c h i r ng l n h n trong ch ng trnh gi ng d y chnh th c. Nh tr ng c th hon thnh m t n hai vi c trong danh sch d i y: + xem gio d c pht tri n b n v ng nh l m t ph n c a k ho ch ton tr ng. + xy d ng chnh sch gio d c pht tri n b n v ng. + b nhi m m t cn b ch u trch nhi m cho gio d c pht tri n b n v ng. Giai o n 3: Tr ng h c c kinh nghi m thnh cng trong gio d c pht tri n b n v ng v mu n ti p t c th c hi n. giai o n ny, tr ng h c c th th c hi n cc vi c sau: + xy d ng chnh sch gio d c pht tri n b n v ng. + b nhi m m t cn b ch u trch nhi m cho gio d c pht tri n b n v ng. + pht tri n cc k ho ch chnh th c v c i hnh ng cho gio d c pht tri n b n v ng. + r sot nh gi ch ng trnh gi ng d y cho gio d c pht tri n b n v ng v quy t nh s ti p t c hon thi n v c p nh t th c t . Gio vin nghin c u m t s v d v tr ng h c cc giai o n 1, 2 v 3 thc y gio d c pht tri n b n v ng. M i tr ng h p nghin c u miu t cch m t tr ng h c ti p c n chnh sch, quy nh v tri n khai th c t vi c, gio d c pht tri n b n v ng; cch m tr ng h c tr thnh b n v ng; cc v n n y sinh v cch nh tr ng v t qua cc kh kh n, bi h c kinh nghi m, cc k t qu v k ho ch cho t ng lai. Trong , xy d ng chnh sch gio d c pht tri n b n v ng, nh tr ng c th i theo su b c sau: 1) L a ch n c m t ng i ph trch. 2) Cng b d th o chnh sch. 3) H i ng chnh sch h p, ph duy t.
GIO DC V S PHT TRIN BN VNG TRNG TRUNG HC C S
|

189

4) Th c hi n cc k ho ch hnh ng. 5) Ti n hnh qu trnh r sot ch ng trnh tr ng h c. 6) nh gi v rt kinh nghi m. C r t nhi u ngu n l c v ti li u h tr cho gio d c pht tri n b n v ng t cc t ch c qu c t nh UNESCO, cc hi p h i gio vin v cc chnh sch, thng tin h tr t cc b v c quan gio d c c p qu c gia v a ph ng. Tuy nhin, t t c nh ng c i cch v thay i cn ph thu c vo trch nhi m, k n ng v s nhi t tnh c a gio vin.
2.3. Nhng tiu ch xc nh mt nn gio dc v pht trin bn vng

C nhi u cch xc nh tiu ch gio d c pht tri n b n v ng theo cc c p v cch ti p c n khc nhau: H i ng Gio d c Cng ngh v Kinh doanh Anh qu c ti p c n s d ng cc tiu ch nh gi theo k t qu c a gio d c, l: Ng i h c c kh n ng gi i thch c cc nguyn t c c a pht tri n b n v ng: Hi u bi t v vi c pht ki n cc cng ngh mang chu n m c nhn b n v o c, s cng b ng gi a cc th h , kh n ng gy nhi m phi bin gi i, cc ngu n ti nguyn ti t o v khng ti t o c, nh ng gi i h n c a t ng tr ng, ch t l ng s ng, trch nhi m c a c nhn i v i c ng ng v cc h sinh thi c a Tri t. Ng i h c c kh n ng bi n minh cho cc ni m tin c a b n thn v mi tr ng, v l i ch c a c nhn, gia nh, c ng ng (ton c u hay a ph ng), v c a cc ch ng loi khc. Tiu dng c o c, b o t n v b o v mi tr ng s ng l nh ng k t qu gio d c ph i c th hi n b ng hnh ng c th . Ng i h c c tn tr ng s lin i gi a mi tr ng ton c u v mi tr ng a ph ng. c p n cc chi n l c v chnh sch gi a cc n n kinh t , ho t ng c a cc t p on a qu c gia, th ng m i cng b ng, nhu c u c ng tc trn bnh di n qu c t v trch nhi m c a a ph ng i v i c ng ng ton c u. Ng i h c c kh n ng nh n th c nh ng ch bo c a mi tr ng cho hnh ng c nhn c a mnh: Ng i h c c thay i nh n th c v thi i v i tnh tr ng lng ph, bi t cn nh c gi a cc nhu c u c n b n v nhu c u t ng i c a c nhn, kh n ng s d ng nh ng cng c h tr cu c s ng m t cch hi u qu nh t v cch th c tiu dng khn ngoan.

190 MODULE THCS 37

|

nhi m, lm vi c bi t h p tc v c kh n ng nh n nh gi tr hay ho t ng ph h p v i chu n m c s ng v ng b n trn m i kha c nh c a cu c s ng). * Tibury (1995) nh gi cc tiu ch theo ti p c n t ng th v tch h p ch ng trnh d y h c v cho r ng: gio d c v s pht tri n b n v ng ngoi ti p c n theo nh ng c tr ng v gio d c mi tr ng nh tnh ph c h p, tnh thch ng v tnh khoan dung, c n ch n tnh t ng th lm tri t l v con ng i c m i quan h v i ton th mi tr ng v nh ng v n v mi tr ng ph i c ti p c n theo cch tch h p trong ch ng trnh. * UNESCO (1997) c ng cao a ra cc tiu ch theo cch ti p c n ton th trong gio d c v s pht tri n b n v ng, m r ng ra ngoi ph m vi cc mn h c ring l v i h i s ch , quan tm c a gio vin, cc nh qu n l, cc c quan xy d ng v thi t k ch ng trnh gio d c. L ng ghp cc m c tiu, khi ni m v nh ng kinh nghi m h c t p c a gio d c v s pht tri n b n v ng vo gio trnh v cc ch ng trnh gi ng d y th c s l m t ph n quan tr ng c a c i cch gio d c. Ti n c n b n c a gio d c v s b n v ng l c s t ng th v s ph thu c l n nhau trong m i hnh thi cu c s ng, v th ph i c n l c th ng nh t v t ng th hi u cu c s ng v m b o s pht tri n lin t c. i u ny i h i c nghin c u l n hnh ng c tnh lin ngnh. C nhi u y u t c th l cc tiu ch nh gi nh sau: d y v h c lin ngnh; l ng ghp thng qua cc m c tiu gio d c; l ng ghp thng qua cc ho t ng h c t p t t c cc mn h c * Breiting, S v c ng s (2005) xy d ng nh ng tiu ch nh gi v gio d c b n v ng theo nhi u y u t . l: Ch t l ng c a qu trnh d y v h c, bao g m: + Cch ti p c n d y v h c: Tr i nghi m c a h c sinh, k v ng c a gio vin, gio vin k t n i ki n th c d y h c v i pht tri n b n v ng; gio vin c h ng d n h c sinh v cc tnh hu ng v pht tri n b n v ng. + K t qu c th v pht tri n b n v ng tr ng h c v a ph ng: C thay i v v t ch t v ch t l ng tr ng h c lin quan n pht tri n b n v ng, h c sinh c c h i h c t p v pht tri n b n v ng trong qu trnh ra quy t nh.
GIO DC V S PHT TRIN BN VNG TRNG TRUNG HC C S
|

Ng i h c c kh n ng a ra quy t nh c nhn tc ng n mi tr ng. Ng i h c ph i c trang b nh ng k n ng s ng c trch

191

+ Quan i m v t m nhn v t ng lai: H c sinh c h c v t m nhn v b i c nh t ng lai; tm hi u, so snh v i qu kh , h c cch ra quy t nh v ng ph. + a d ng v n ho: H c sinh c c h i nh gi v sinh thi, v n ho v nhn nh n v n r ng h n thay i? h c sinh c khuy n khch hi u bi t su s c v v n ho v th hi n thi , tnh c m i v i cc n n v n ho. + T duy ph phn: H c sinh c khuy n khch suy ngh theo nhi u cch ti p c n khc nhau, tranh lu n v nhi u v n . + Phn lo i v pht tri n cc gi tr : H c sinh c phn bi t c ki n th c, hi u bi t th c t v cc quan i m gi tr ; h c sinh th o lu n v cc gi tr v a ra quan i m c a b n thn. + Hnh ng d a vo quan i m: H c sinh c tham gia ra quy t nh v cc hnh ng v gio vin t p trung vo k n ng hnh ng v th nghi m, ph phn v trch nhi m. + S tham gia: Gio vin t o i u ki n h c sinh tham gia cc ho t ng ph h p v i tu i v n ng l c. + M c tiu mn h c: Gio vin tm ki m nh ng t ng v pht tri n b n v ng trong m c tiu cc bi h c. Chnh sch v cch t ch c c a tr ng h c, bao g m: + K ho ch v chnh sch nh tr ng: Tr ng h c c l p k ho ch, a ra hnh ng t p trung vo v n pht tri n b n v ng khng, t o i u ki n cho gio vin nghin c u v pht tri n b n v ng. + Khng kh tr ng h c: Lnh o nh tr ng ng vai tr h tr cho nh ng t ng c a gio vin v h c sinh v vi c gio d c v pht tri n b n v ng. + Qu n l tr ng h c: Tr ng h c a ra nh ng nh h ng v gio d c pht tri n b n v ng c s tham gia c a ton th thnh vin. + Ph n h i v nh gi v gio d c pht tri n b n v ng c p tr ng h c (Nh tr ng c a ra nh ng tiu ch nh gi v th c hi n gio d c pht tri n b n v ng v s d ng trong nh gi n i b ). M i quan h c a tr ng h c v i h th ng bn ngoi, bao g m: + S ph i h p v i c ng ng: Tr ng h c coi c ng ng a ph ng l ngu n l c trong d y h c. + M ng l i v cc m i quan h v gio d c v pht tri n b n v ng: Tr ng h c c m i quan h v gio d c v pht tri n b n v ng v i cc tr ng h c khc h c h i nh ng t ng v gio d c v pht tri n b n v ng.
192 MODULE THCS 37
|

Hot ng 2: Tng kt Vi c l ng ghp n i dung gio d c v pht tri n b n v ng vo gio d c i h i nh tr ng ph i c m t chnh sch ton di n v s h p tc c a t t c cc gio vin trong tr ng, c ng nh c a sinh vin, ph huynh v c ng ng r ng l n bn ngoi. Hy tm hi u v th p k gio d c v pht tri n b n v ng Vi t Nam v v n d ng vo tr ng h c t i a ph ng. Pht tri n b n v ng tr thnh quan i m c a ng, ng l i chnh sch c a Nh n c v c kh ng nh trong Ngh quy t i h i ng ton qu c l n th IX l: Pht tri n nhanh, hi u qu v b n v ng, t ng tr ng kinh t i i v i th c hi n ti n b , cng b ng x h i v b o v mi tr ng; Pht tri n kinh t x h i g n ch t v i b o v , c i thi n mi tr ng, m b o s hi ho gi a mi tr ng nhn t o v i mi tr ng thin nhin, gi gn a d ng sinh h c. th c hi n m c tiu pht tri n b n v ng nh Ngh quy t c a i h i ng ton qu c ra, th c hi n cam k t qu c t v pht tri n b n v ng, Chnh ph Vi t Nam ch tr ng xy d ng v ban hnh nh h ng chi n l c v pht tri n b n v ng (Ch ng trnh Ngh s 21 c a Vi t Nam) t i Quy t nh s 153/2004/Q TTg ngy 17/8/2004 c a Th t ng Chnh ph . Tr ng tm c a vi c hon thnh chi n l c pht tri n b n v ng l s c n thi t ph i gio d c con ng i pht tri n b n v ng. Con ng i v a l m c tiu v a l ng l c c a pht tri n b n v ng. V v y, gio d c l m t ph n khng th thi u c a chi n l c pht tri n b n v ng. Ch ng trnh Ngh s 21 kh ng nh nh sau: "Con ng i l trung tm c a s pht
tri n b n v ng. M t trong nh ng nhi m v c t li l c i cch gio d c v nng cao nh n th c v pht tri n b n v ng c a cc c nhn, c ng ng, cc doanh nghi p, cc t ch c v c quan ban ngnh cc c p".

Chnh ph Vi t Nam th hi n cam k t chnh tr r t cao h ng ng Th p k ny cng cc n l c chung c a c ng ng qu c t . Ngy 11/11/2005, Th t ng Chnh ph k Quy t nh 295/Q TTg thnh l p U ban v Th p k Gio d c v s pht tri n b n v ng c a Vi t Nam do m t Ph Th t ng ng u g m i di n lnh o cc b /ngnh lin quan. Ngy 15/2/2006, t i H N i, Th p k gio d c v pht tri n b n v ng c a Lin h p qu c c pht ng cng v i s ra m t cc thnh vin c a U ban v Th p k gio d c v pht tri n b n v ng c a Vi t Nam, l ti n quan tr ng cho vi c tham gia v th c hi n cc ho t ng gio
GIO DC V S PHT TRIN BN VNG TRNG TRUNG HC C S
|

193

d c v s pht tri n b n v ng t i Vi t Nam. L thnh vin c a Lin h p qu c v UNESCO, Vi t Nam , ang v s ti p t c tham gia tch c c vo cc ho t ng trong khun kh Th p k Gio d c v pht tri n b n v ng c a Lin h p qu c. T n m 1986, cng cu c i m i Vi t Nam t c nh ng thnh t u to l n c ngh a l ch s . Vi t Nam c Lin h p qu c a ra kh i nhm cc n c km pht tri n, song hi n v n thu c nhm cc n n kinh t c thu nh p th p. T c pht tri n kinh t x h i kh cao nh ng th i c v thch th c l n c ng ang t ra tr c s pht tri n b n v ng c a t n c. Ch t l ng t ng tr ng ch a cao, kho ng cch gi a nng thn thnh th , cc t n n x h i gia t ng, cc v n v ch t l ng gio d c; nhi m mi tr ng v ti nguyn c n ki t... Vi t Nam l m t trong nh ng qu c gia b nh h ng n ng nh t c a bi n i kh h u v n c bi n dng. H u qu c a bi n i kh h u i v i Vi t Nam l nghim tr ng v l m t nguy c hi n h u cho m c tiu xo i gi m ngho, cho vi c th c hi n cc m c tiu thin nin k v s pht tri n b n v ng c a t n c. Chnh v v y, d y v h c v m t t ng lai b n v ng l m t m c tiu quan tr ng c a Vi t Nam. Vi c tri n khai Th p k Gio d c v pht tri n b n v ng i h i ph i thay i cch nhn i v i gio d c; thay i, c i ti n ch ng trnh gio d c (g m m c tiu, n i dung, ph ng php gio d c...); xy d ng t duy m i i v i n i dung pht tri n b n v ng nh m th c hi n thnh cng cc n i dung c b n trong ba l nh v c: v n ho x h i, mi tr ng v kinh t . Vi t Nam xy d ng m t k ho ch hnh ng qu c gia cho Th p k v i cc m c tiu chnh sau: Thc y c i cch gio d c, tch h p cc n i dung c a pht tri n b n v ng vo trong cc chi n l c, chnh sch, ch ng trnh v n i dung gio d c t t c cc c p h c. Ti p t c nh h ng l i gio d c (ph thng v i h c) c ng nh gio d c khng chnh quy theo h ng pht tri n b n v ng. Gio d c, nng cao nh n th c v hi u bi t cho h c sinh v c ng ng pht tri n b n v ng v nng cao n ng l c th c hi n gio d c v pht tri n b n v ng. T ng c ng cng tc o t o nh m pht tri n ngu n nhn l c ph c v v s pht tri n b n v ng c a t n c.
|

194 MODULE THCS 37

+ + +

Theo , trong n a u nh ng n m (2005 2009), vi c xy d ng k ho ch hnh ng qu c gia v gio d c pht tri n b n v ng t i Vi t Nam t p trung v tch h p cc ch sau trong gio d c pht tri n b n v ng: Kha c nh mi tr ng: b o v cc ngu n ti nguyn thin nhin; ti t ki m n ng l ng; pht tri n nng thn b n v ng; th ho b n v ng; bi n i kh h u, phng ch ng, gi m nh thin tai. Kha c nh v n ho v x h i: quy n con ng i; bnh ng gi i; a d ng v n ho; s c kho ; phng ch ng HIV/AIDS; vi c lm v thu nh p; c i cch hnh chnh, cng khai minh b ch. Kha c nh kinh t : xo i gi m ngho; th c v trch nhi m c ng ng; pht tri n kinh t i i b o v mi tr ng v cng b ng x h i. Nhi u n i dung pht tri n b n v ng c a vo ch ng trnh gi ng d y chnh kho ho c ngo i kho t t c cc c p h c c a Vi t Nam. Cc chnh sch v ch ng trnh hnh ng qu c gia v kinh t , x h i, mi tr ng gp ph n a cc ch nh bnh ng gi i, quy n tr em, HIV/AID, gio d c mi tr ng, b o v a d ng sinh h c, qu n l v gi m nh thin tai, phng ch ng tham nh ng... vo cc ch ng trnh gio d c chnh quy v khng chnh quy cho t t c cc c p v cc i t ng. c p qu c gia, nhi u ho t ng t p trung vo vi c xy d ng m ng l i h p tc nghin c u v nng cao n ng l c tri n khai cc ho t ng gio d c pht tri n b n v ng. a ph ng, nhi u tr ng, h c v c ng ng th c hi n nh ng ch ng trnh gio d c a d ng em l i ki n th c v k n ng thi t th c gi i quy t cc v n x h i mi tr ng t i c p c s . Trong n a u c a Th p k , gio d c nng cao dn tr, o t o nhn l c v ng gp tch c c vo cng cu c cng nghi p ho, hi n i ho t n c, nh m p ng yu c u t ng tr ng m i m t c a Vi t Nam trong b i c nh h i nh p qu c t v ton c u ho. Bn c nh , Th p k v gio d c pht tri n b n v ng c ng ch ng ki n nh ng thch th c to l n i v i vai tr v ch t l ng c a gio d c. H th ng gio d c c nhi u ti n b nh ng cn n ng v gio d c l thuy t, n i dung v ph ng php gi ng d y ch m c i m i. Trong nh ng n m qua, vi c l ng ghp cc ch pht tri n b n v ng nh gio d c mi tr ng trong tr ng h c g p nhi u kh kh n do ch ng trnh gio d c qu t i. Tch h p cc ch kinh t , mi tr ng v x h i vo gio d c gp ph n mang l i ki n th c m i, nh ng ch a em l i s thay i c v nh n th c v hnh vi. M c d nh n c s quan tm v ng h t cc t ch c chnh ph , phi chnh ph , cc tr ng i h c s ph m
GIO DC V S PHT TRIN BN VNG TRNG TRUNG HC C S
|

195

v vi n, trung tm nghin c u nh ng vi c tri n khai gio d c pht tri n b n v ng v n cn g p nhi u thch th c v h p tc v lin k t gi a cc c quan ban ngnh. Trong gio d c, ch a xc nh c m c tiu, l trnh, gi i php th c hi n gio d c pht tri n b n v ng nn khi th c hi n th ng thi u ng b v thi u h th ng. Nh n th c v v tr v vai tr c a gio d c pht tri n b n v ng cn ch a y t cc c p u ng, t ch c chnh tr x h i n cc t ch c chnh quy n, tr ng h c v ng i dn. Vi c nghin c u v tri n khai gio d c pht tri n b n v ng g p nhi u h n ch trong huy ng ngu n l c, kh kh n v ti chnh, c s k thu t v ph ng ti n. y l nh ng thch th c v ng th i c ng l c h i y m nh gio d c pht tri n b n v ng trong th i gian t i. Gio d c pht tri n b n v ng tr thnh m c tiu v ng l c c a vi c xy d ng chi n l c gio d c ni ring v cho s pht tri n b n v ng t n c ni chung trong nhi u th p k t i. Gio d c pht tri n b n v ng ng vai tr to l n trong cc n l c xy d ng chi n l c pht tri n gio d c, c i cch ch ng trnh gio d c v sch gio khoa, y m nh i m i trong gio d c, nng cao ch t l ng v thc y ch ng trnh gio d c cho m i ng i. Gio d c pht tri n b n v ng s gp ph n quan tr ng trong vi c gi i quy t nguy c bi n i kh h u v tr thnh m t cng c h u hi u c a pht tri n b n v ng trong cng cu c cng nghi p ho v hi n i ho c a Vi t Nam.

196 MODULE THCS 37

|

D. TI LIU THAM KHO

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. UNESCO v B Gio d c v o t o, Ti li u d y v h c v m t t ng lai b n v ng, 2001. Trung tm S ng v H c v Mi tr ng v C ng ng, Cc ti li u gio d c v s pht tri n b n v ng, gio d c mi tr ng, gio d c pht tri n, 2005 2011. UNESCO V n phng t i H N i, Cc ti li u gi i thi u l ch s gio d c v s pht tri n b n v ng. Vi t Nam, Ch ng trnh Ngh s 21. Dandell, K., Ohman, J and Ostman, L. Education for Sustainable Development: Nature, School and Democracy, Studentlitteratu, Lund, 2005. Fien, J. Education and Sustainability, Reorienting Australian Schools for a Sustainable Future, Tela Papers, No. 8. Australian Conservation Foundation, Melbourne, 2002. Hren, B. and Birney, A. Pathways, A Development Framework for School Sustainability, WWF, Godalming, Surrey, 2004. Reid, A. et al. Participation and Learning, Perspectives on Education and the Environment, Health and Sustainability, Springer, Dortrecht, 2008. Scott, W. and Gough, S. Sustainable Development and Learning, Framing the Issues, Routledge Falmer, London, 2003. Sterling, S. Sustainable Education: Revisioning Learning and Change, Green Books, Bristol, 2002. Sterling, S. et al Linking Thinking: New Perspectives on Thinking and Learning for Sustainability, WWF Scotland, 2005. UNESCO, Educating for a Sustainable Future: A Transdisciplinary Vision for Concerted Action, 1997. UNESCO, Education for Sustainability From Rio to Johannesburg: Lessons learnt from a decade of commitment, 2002.
GIO DC V S PHT TRIN BN VNG TRNG TRUNG HC C S
|

197

198 MODULE THCS 37

|