BÖnh phæ biÕn cña lìi

Aphtes lµ mét bÖnh lý phæ biÕn, cã kho¶ng 20% d©n sè tõng

bÞ c¨n bÖnh nµy hµnh. BÖnh thêng gÆp ë n÷ giíi vµ trÎ em ë
®é tuæi c¾p s¸ch ®Õn trêng. BÖnh nh©n bÞ lë miÖng vµ lìi,
vÕt loÐt h×nh trßn, kÝch thíc b»ng ®Çu ®òa, g©y ®au vµ xãt
khi ¨n uèng, nhÊt lµ lóc ¨n mÆn hoÆc ®å chua. Còng cã khi
biÓu hiÖn l©m sµng khëi ®Çu lµ mét hay nhiñu môn níc, mÇu
vµng, khã thÊy. Kho¶ng vµi giê sau, c¸c môn níc nµy vì ra, ®Ó l¹i
vÕt loÐt n«ng, h×nh trßn, ®êng kÝnh tõ 3-12mm, bê rÊt râ,
®¸y mÇu vµng gièng nh b¬ t¬i, chung quanh cã mét viñn mÇu
®á. Mçi ®ît, bÖnh nh©n thÊy xuÊt hiÖn 1-3 vÕt loÐt, còng cã
thÓ nhiñu h¬n. VÕt loÐt thêng n»m ë niªm m¹c m¸, miÖng, bê
vµ mÆt díi lìi, lîi, sµn miÖng, vßm khÈu c¸i, trô ami®an.

Trêng hîp bÖnh xuÊt hiÖn c¶ ë miÖng vµ c¬ quan sinh dôc th×
gäi lµ aphtes lìng cùc. Theo c¸c b¸c sÜ, nguyªn nh©n vµ c¬ chÕ
bÖnh sinh hiÖn nay vÉn cha ®îc y häc x¸c ®Þnh râ. Mét sè
yÕu tè ®îc coi lµ nguyªn nh©n g©y bÖnh nh thiÕu vitamin C,
PP, B6, nhiÔm vi khuÈn hay virus, dÞ øng thuèc hay thøc ¨n, rèi
lo¹n néi tiÕt (khi cã kinh, cã thai, m·n kinh...). Di truyñn vµ mét
sè yÕu tè t©m lý, miÔn dÞch còng ®îc nh¾c ®Õn. BÖnh thêng
xuÊt hiÖn khi b¹n c¾n vµo lìi, r¨ng hµm gi¶ cä x¸t vµo lìi g©y
khã chÞu. §Ó ng¨n ngõa aphtes lìi, nªn tr¸nh c¸c thøc ¨n kÝch
thÝch nh chua, cay, mÆn vµ uèng thuèc theo sù chØ dÉn cña
b¸c sÜ khi bÞ ®au, viªm cÊp. Khi m¾c nh÷ng bÖnh vñ lìi nh
aphtes cã thÓ ®Õn b¸c sÜ chuyªn khoa da liÔu.

"æ gµ" trªn lìi

Nhiñu ngêi than phiñn hay bÞ "æ gµ" trªn lìi vµ trong miÖng,
nhiñu khi cã tíi 4-5 lç loÐt s©u, ¨n uèng nh bÞ tra tÊn, rÊt khæ
së. BÖnh thêng hay t¸i ph¸t nhng lµnh tÝnh. Tuy nhiªn, trong y
häc kh«ng cã bÖnh "æ gµ" lìi, ®©y chØ lµ c¸ch nãi d©n gian.
BÖnh ®îc gäi chÝnh x¸c lµ bÞ nhiÖt, mét chøng thêng gÆp cña
niªm m¹c. Khi ¨n, ®¬ng nhiªn bÖnh nh©n c¶m thÊy rÊt xãt vµ
®au. Tæn th¬ng thêng lµ nh÷ng vÕt loÐt n«ng hoÆc c¸c môn
níc nhá, n»m r¶i r¸c hay tèp trung thµnh tõng ®¸m nhá. Sau vµi
giê vì ra thµnh c¸c vÕt loÐt n«ng.
BÖnh thêng tù khái trong vßng 2-3 tuÇn mµ kh«ng cÇn ®iñu
trÞ vµ sau ®ã tiÕp tôc t¸i ph¸t. TiÕn sÜ NguyÔn ThÞ Lai cho
r»ng, nhiñu trêng hîp nhiÔm virus Herpes simplex hoÆc bÞ
gi¶m lîng s¾t hoÆc axit folic trong m¸u còng thêng hay bÞ
nhiÖt lìi.

Viªm lìi b¶n ®å

Cã nhiñu ngêi l¹i gÆp t×nh tr¹ng viªm lìi. Trªn lìi cã nh÷ng vÕt
nh h×nh b¶n ®å, viñn mÇu tr¾ng, phÝa trong ®á ®èm h¬n
mÇu lìi b×nh thêng, dÇn dÇn loang réng ra vµ vÕt kh¸c xuÊt
hiÖn. Nhiñu ngêi nghi ngê bÞ nÊm nhng sö dông thuèc trÞ nÊm
th× l¹i kh«ng khái.
Theo c¸c b¸c sÜ chuyªn khoa da liÔu, ®©y chÝnh lµ bÖnh viªm
lìi b¶n ®å, mét d¹ng viªm lµnh tÝnh. BÖnh bao giê còng b¾t
®Çu b»ng mét chÊm lâm nhá ë c¹nh lìi hoÆc ë ®Çu lìi, nh½n
vµ ®á h¬n phÇn lìi cßn l¹i. BÖnh lan ra thµnh h×nh vßng cung,
trßn hoÆc d¶i xo¾n, ngo»n ngoÌo. Mçi mét ®¸m ®ñu cã bê nhá
mÇu tr¾ng h¬i vµng, lµm cho bñ mÆt lìi tr«ng gièng nh tÊm
b¶n ®å. §Æc biÖt lµ h×nh d¹ng tæn th¬ng thay ®æi tõng ngµy.
VÕt nµy cã thÓ tù mÊt ®i nhng råi l¹i xuÊt hiÖn vÕt kh¸c. BÖnh
tr¶i qua tõng giai ®o¹n tõ nhÑ ®Õn nÆng. Th¬ng tæn còng cã
khi cè ®Þnh h¼n trong mét thêi gian dµi.
Viªm lìi b¶n ®å lu«n ®îc ph¸t hiÖn muén v× kh«ng cã triÖu
chøng b¸o tríc nµo c¶. BÖnh nh©n c¶m thÊy kh«ng ®au, kh«ng
r¸t, ¨n uèng hoµn toµn b×nh thêng. C¨n nguyªn dÉn ®Õn bÖnh
®Õn nay, y häc vÉn cha t×m ra. Tuy nhiªn, ®©y lµ bÖnh
kh«ng ®au, kh«ng r¸t nªn còng kh«ng cÇn ®iñu trÞ.