HNH HC 9

CHNG II. NG TRN

2 ng knh v dy ca ng trn

Cc em hc sinh ng b qua mc Phng php t hc tp hiu qu

PHNG PHP HC TP HIU QU
Phn: Bi ging theo chng trnh chun
1. c ln 1 chm v k c th b qu ni dung cc HOT NG
nh du ni dung cha hiu
2. c ln 2 ton b:
Ghi nh bc u cc nh ngha, nh l.

nh hng thc hin cc hot ng

nh du li ni dung cha hiu
3. Ly v ghi tn bi hc ri thc hin c th t:
c Hiu Ghi nh cc nh ngha, nh l
Chp li cc ch , nhn xt
Thc hin cc hot ng vo v
4. Thc hin bi tp ln 1
5. Vit thu hoch sng to
Phn: Bi ging nng cao
1. c ln 1 chm v k
nh du ni dung cha hiu
2. Ly v ghi tn bi hc ri thc hin cc v d
3. c li v suy ngm tt c ch vi cu hi V sao h li ngh c cch gii nh vy
4. Thc hin bi tp ln 2
5. Vit thu hoch sng to

ng knh v dy ca ng trn
bi ging theo chng
chng trnh chun

1. so snh di ca ng knh v dy

Th d 1: (Bi ton/tr 102 sgk): Gi AB l dy cung bt k ca ng trn (O; R).

Chng minh rng AB 2R.

Gii Hc sinh t v hnh

Ta xt hai trng hp:
Trng hp 1: Nu AB l ng knh th AB = 2R.

(1)

Trng hp 2: Nu AB khng l ng knh th trong OAB ta c:

AB < OA + OB = R + R = 2R.
(2)
T (1) v (2) suy ra AB 2R.
Nh vy l c kt qu:
1

nh l 1: ng knh l dy cung ln nht ca ng trn.

2. quan h vung gc gia ng knh v dy

Th d 2: ng trn (O; R) c ng knh AB vung gc vi dy CD. Chng minh

rng AB i qua trung im ca CD.

Gii Hc sinh t v hnh

Ta xt hai trng hp:
Trng hp 1: Nu CD l ng knh th hin nhin AB i qua trung im O ca CD.
Trng hp 2: Nu CD khng l ng knh th gi I l giao im ca AB v CD, trong
OCD ta c:
OC = OD = R OCD cn ti O
OI l ng cao v ng trung tuyn IC = ID, pcm.
Nh vy l c kt qu:
nh l 2: Trong mt ng trn, ng knh vung gc vi mt dy th chia dy y
ra hai phn bng nhau (Ni cch khc: ng knh vung gc vi mt dy th i qua
trung im ca dy y).

Yu cu: Tip theo, chng ta i xt bi ton ngc li vi cu hi "Hy a ra mt v

d chng t rng ng knh i qua trung im ca mt dy c th
khng vung gc vi dy y".

Th d 3: (H 1/tr 102 sgk): ng trn (O; R) c ng knh AB i qua trung im I

ca dy CD. Chng minh rng AB vung gc vi CD.

Gii Hc sinh t v hnh

Trong OCD ta c:
OC = OD = R OCD cn ti O OI l ng cao v ng trung tuyn
OI CD AB CD, pcm.
Nh vy l c kt qu:
nh l 3: Trong mt ng trn, ng knh i qua trung im ca mt dy (khng
qua tm) th vung gc vi dy y.

Th d 4: (H 2/tr 104 sgk): Cho hnh 67. Hy tnh di dy AB, bit OA =

13cm, AM = BM, OM = 5cm.

Gii S dng hnh 67/tr 104 Sgk

T gi thit AM = BM, suy ra:
OM AB OM AM OAM vung ti M.
do , theo nh l Pytago ta c:
AM2 = OA2 OM2 = 132 52 = 144 AM = 12
AB = 2AM = 2.12 = 24cm.

Ch : Th d tip theo s minh ho vic s dng kt qu ca nh l trn cho bi ton

cc tr.

Th d 5: Cho mt ng trn (O) v im P bn trong ng trn. Chng minh

rng trong tt c cc dy cung i qua P th dy cung vung gc vi bn
knh qua P l dy cung ngn nht.

Gii
Gi AB l dy cung qua P v vung gc vi OP v CD l dy cung
bt k i qua P.
H OH vung gc vi CD, ta c ngay:
2

C
H

OH OP, v trong tam gic vung cnh gc vung nh hn cnh huyn

AB CD AB l dy cung ngn nht.

bi tp ln 1
Cho ABC, cc ng cao BD v CE. Chng minh rng:
a. Cc im B, E, D, C thuc mt ng trn.
b. DE < BC.
2: Cho ng trn (O) ng knh AB, dy CD khng ct ng knh AB. Gi H
v K theo th t l chn cc ng vung gc k t A v B n CD. Chng
minh rng CH = DK.
3: Cho ng trn (O; R) v mt dy cung AB = 2a (a < R). Gi I l trung
ti M. Tnh di ca dy cung MA.
im ca AB. Tia OI ct cung AB
4: Cho ng trn (O, R) v hai bn knh OA, OB. Trn cc bn knh OA, OB
ln lt ly cc im M v N sao cho OM = ON. V dy CD i qua M v N (M
nm gia C v N).
a. Chng minh rng CM = DN.

b. Gi s A OB = 900, hy tnh OM, ON theo R sao cho:

CM = MN = ND.
5: Cho ng trn (O, R) ng knh AB. Gi M v N theo th t l trung
im ca OA v OB. Qua M v N ln lt v cc dy CD v EF song song vi
nhau (C v E cng nm trn mt na ng trn ng knh AB).
a. Chng minh t gic CDFE l hnh ch nht.
b. Gi s CD v EF cng to vi AB mt gc nhn l 30 0, tnh din tch hnh
ch nht CDFE.
6: Cho mt ng trn (O) v mt im P khc O bn trong ng trn.
Dng mt dy cung AB i qua P sao cho PA = PB.
7: Cho ng trn (O; R). Tm qu tch trung im M ca cc dy AB sao

cho A OB = 1200.

Bi tp 1:

Bi tp

Bi tp
Bi tp

Bi tp

Bi tp
Bi tp

bi ging nng cao

A. Tm tt l thuyt
1. so snh di ca ng knh v dy
ng knh l dy cung ln nht ca ng trn.
2. quan h vung gc gia ng knh v dy
Ta c cc kt qu sau:
ng knh vung gc vi mt dy th chia dy y ra hai phn bng nhau.
ng knh i qua trung im ca mt dy (khng qua tm) th vung gc vi
dy y.

B. phng php gii ton

Dng ton 2:

Gii bi ton nh tnh v nh lng

V d 1: (Bi 10/tr 104 Sgk): Cho ABC, cc ng cao BD v CE. Chng minh rng:

a. Cc im B, E, D, C thuc mt ng trn.
b. DE < BC.

Hng dn: Ta ln lt:

Vi cu a), s dng tnh cht tam gic vung.

Vi cu b), s dng kt qu ca nh l 1.

Gii
a. Trong ABC, ta c:

E
B

D
O

3
C

 = 900
BD AC BPC
D thuc ng trn c ng knh BC.
= 900
CE AB BMC
E thuc ng trn c ng knh BC.
Vy bn im B, D, E, C thuc ng trn c ng knh BC.
b. V BC l ng knh cn DE l mt dy nn lun c DE < BC.
V d 2: (Bi 11/tr 104 Sgk): Cho ng trn (O) ng knh AB, dy CD khng ct -

ng knh AB. Gi H v K theo th t l chn cc ng vung gc k t A v B

n CD. Chng minh rng CH = DK.

Hng dn: K OM vng gc vi CD.

Gii Hc sinh t v hnh
K OM vung gc vi CD, ta c nhn xt:
MC = MD Tnh cht ng knh vung gc vi mt dy.
(1)
OM // AH // BK OM l ng trung bnh ca hnh thang ABDC
MH = MK.
(2)
Tr theo v (2) cho (1) ta c:
MH MC = MK MD CH = DK, pcm.
V d 3: Cho ng trn (O; R) v mt dy cung AB = 2a (a < R). Gi I l trung im
ti M. Tnh di ca dy cung MA.
ca AB. Tia OI ct cung AB

Hng dn: S dng nh l Pytago cho cc tam gic vung tng ng.
Gii
Trong AMI, ta c:
AM2 = AI2 + MI2 = a2 + MI2.
Mt khc:
MI = OM OI = R OI.
Trong OAI, ta c:

(1)
A

MI = R R 2 a2 .
Thay (2) vo (1), ta c:
AM2 = AI2 + MI2 = a2 + (R

OI = OA AI = R a OI =
2

R 2 a2

(2)
2
R 2 a2 )

= a2 + R2 2R R 2 a2 + R2 a2 = 2R2 2R R 2 a2
AM = 2R 2 2R R 2 a2 .
Vy, di dy cung AM =

2R 2 2R R 2 a2

Nhn xt: Trong li gii trn tnh di dy cung AM chng ta la chn phng php
trnh by theo hng pht sinh yu cu ri thc hin yu cu ny t c mc
ch cui cng l AM, c th:
AM2 = AI2 + MI2 = a2 + MI2 cn xc nh MI.
MI = OM OI = R OI cn xc nh OI.
OI c xc nh da vo OAI.
T , thay ngc li kt qu nhn c AM.
Cch trnh by nh vy s rt d hiu, tuy nhin n li t ra di dng, chnh v
l do ny m cc em hc sinh hy lu tr n trong suy ngh cn khi trnh by li
gii th trnh by theo kiu ngc li, c th:

Suy ngh

Trnh by

1. tnh AM cn xc nh Trong OAI, ta c:

MI.
OI2 = OA2 AI2 = R2 a2
2. tnh MI cn xc nh
OI = R 2 a2
OI.
Suy ra MI = OM OI = R R 2 a2
3. OI c xc nh da vo
Trong AMI, ta c:
OAI.
AM2 = AI2 + MI2
= a2 + (R R 2 a2 )2.
AM =

2R 2 2R R 2 a2

Cc em hc sinh c th luyn tp bng vic gii li v d trn trong trng hp R = 5cm

v a = 3cm.
V d 4: Cho ng trn (O, R) v hai bn knh OA, OB. Trn cc bn knh OA, OB ln

lt ly cc im M v N sao cho OM = ON. V dy CD i qua M v N (M nm

gia C v N).
a. Chng minh rng CM = DN.

b. Gi s A OB = 900, hy tnh OM, ON theo R sao cho:

CM = MN = ND.

Hng dn: Ta ln lt:

Vi cu a), s dng nh l Talt cng mi quan h gia vng gc v song song

s dng c kt qu ca nh l 2.
Vi cu b), s dng nh l Pytago cho cc tam gic vung tng ng.

Gii
a. H OE vung gc vi AB ct CD ti F.
Trong OAB cn ti O, ta c:
OM ON
=
MN // AB OF MN v MF = NF.
OA OB
Ta c nhn xt thm:
OF MN OF CD CF = DF.
O
Khi :
CM = CF MF = DF NF = DN, pcm.
M
F N
C
D
b. t MF = x, suy ra:
CF = CM + MF = MN + MF = 3MF = 3x. A
B
E
OF = x, v OMF vung cn ti F.
Trong OCF, ta c:
R
OF2 = OC2 CF2 x2 = R2 9x2 10x2 = R2 x =
.
10
Khi , ta c:
R
R
ON = OM = OF 2 =
. 2 =
.
10
5
R
Vy, vi ON = OM =
tho mn iu kin u bi.
5
V d 5: Cho ng trn (O, R) ng knh AB. Gi M v N theo th t l trung im

ca OA v OB. Qua M v N ln lt v cc dy CD v EF song song vi nhau (C

v E cng nm trn mt na ng trn ng knh AB).
c. Chng minh t gic CDFE l hnh ch nht.
d. Gi s CD v EF cng to vi AB mt gc nhn l 30 0, tnh din tch hnh
ch nht CDFE.

Hng dn: Tham kho v d 4.

5

Gii
a. H OP vung gc vi CD ct EF ti Q, suy ra:
CP = DP, tnh cht ng knh vung gc vi dy cung.
OQ EF, v EF // CD
EQ = FQ, tnh cht ng knh vung gc vi dy cung.
Xt hai tam gic vung OPM v OQN, ta c:
1
1
OM = OA = OB = ON
2
2
MP = NQ, v i nh
do :
OPM = OQN (cnh huyn v gc nhn) OP = OQ CD = EF.
Khi , t gic CDFE c:
//
CD = EF CDFE l hnh bnh hnh.
Trong hnh bnh hnh CDFE, ta c:
PQ l ng trung bnh PQ // CE CD CE
CDFE l hnh ch nht.
b. Ta c:
SCDFE = CE.CD.
(1)
0
= 30 , suy ra:
Trong OPM vung ti P, vi OMP
1
1 1
R
OP = OM = . OA =
.
2
2 2
4
R
CE = PQ = 2OP =
.
(2)
2
Trong OPC vung ti P, ta c:
E
R 15
R2
2
2
2
CP = OC OP = R
=
.
C
Q
4
16
N
O
A M
B
R 15
CD = 2CP =
.
(3)
P
F
2
Thay (2), (3) vo (1), ta c:
D
2
R R 15
R 15
SCDFE =
.
=
.
2
2
4

Dng ton 3:

Gii bi ton dng hnh

V d 1: Cho mt ng trn (O) v mt im P khc O bn trong ng trn. Dng

mt dy cung AB i qua P sao cho PA = PB.

Hng dn: S dng kt qu ca nh l 3.

Gii
Phn tch: Gi s dng c dy AB i qua P sao cho PA = PB,
ta c:
PA = PB OP AB.
Cch dng: Dng ng thng (d) qua P v vung gc vi OP ct (O)
ti hai im A, B.
A
Chng minh: V:
OP AB PA = PB.
Bin lun: Bi ton c mt nghim hnh.

Lu : Nu P O; bi ton c v s nghim hnh.

Dng ton 4:

Gii bi ton qu tch

V d 1: Cho ng trn (O; R). Tm qu tch trung im M ca cc dy AB sao cho

0
A OB = 120 .

Hng dn: Vi AB khng i th OM s khng i. Bng vic tnh c di ca OM = R

ta s

nhn c kt lun M(O; R1).

Gii
Phn thun: Gi s c im M l trung im ca dy cung AB sao

cho A OB = 1200.
Trong OAM, ta c:
M
A

B
0
0
A OM = 60 OA M = 30
R
R
1
O
OM =
OA =
M(O;
).
2
2
2
R
Phn o: Ly mt im M bt k trn ng trn (O;
), dng dy cung AB qua M v
2

vung gc vi OM. Ta phi chng minh A OB = 1200.

Tht vy, trong OAM vung ti M, ta c:
1

OM =
OA OM = 300 A OM = 600
2

A OB = 2 A OM = 1200.
R
Kt lun: Qu tch ca im M l ng trn (O;
).
2

bi tp ln 2
Bi 1:Cho ng trn (O, R) ng knh AB. Gi M v N theo th t l trung im ca OA v
OB. Qua M v N ln lt v cc dy CD v EF song song vi nhau (C v E cng nm trn mt na
ng trn ng knh AB).
a. Chng minh t gic CDFE l hnh ch nht.
b. Gi s CD v EF cng to vi AB mt gc nhn l 30 0, tnh din tch hnh ch nht
CDFE.
Bi 2:Cho ABC c ba gc nhn. pha ngoi tam gic v cc na ng trn c ng knh
theo th t l AB v AC. Qua A v ng thng (d) ct cc na ng trn trn th t E v F.
Chng minh rng.
a. Nu (d) song song vi BC th BEFC l hnh ch nht.
b. Nu (d) vung gc vi trung tuyn AM ca ABC th AE = AF.