TRNG H CNG NGHIP H NI

KHOA CNG NGH HO

II. Tc ng ca BKH n sc kho con ngi

1)

Trn Th Gii

Mt thng k chnh thc c thc hin thng qua T chc Y t Th

gii (WHO) vo u thp k ny, c tnh rng ti thi im nm 2000,
hin tng nng ln ca tri t vn xy ra ang gy ra thm khong
155.000 trng hp t vong cc nc c thu nhp thp do tc ng ca
BKH i vi sn lng lng thc v tnh trng suy dinh dng, bnh
tiu chy, st rt v lt li). Trong s , trn 85% cc ca t vong xy ra
tr em di 5 tui cc nc c thu nhp thp
Hng triu ngi sng trong cc khu nh chut tr thnh nn nhn
tim tng ca cc cn bo hoc cung phong. Cn bo Katrina lm
thit mng 1850 ngi M, cn cn bo Nargis ly i sinh mng ca
gn 150.000 ngi Birma.
Theo c tnh ch trong nm 2003 cc t nng bt thng chu
u lm hn 70.000 ngi cht. n nm 2100 nhit ma h ti
ng bc n v Australia s vt qu 50 C.Ti Ty Nam v Nam
Chu u, nhit s ln ti 40 C. c tnh, cc hu qu v sc khe
do s nng ln ton cu gy ra bnh tt hoc t vong i vi dn chu Phi
s khc nghit hn 500 ln so vi dn chu u
2)

Ti Vit Nam

BKH c tc ng nghim trng n kinh t, x hi, mi trng v

sc kho cng ng trn phm vi ton Th Gii. Vit Nam l mt trong
cc quc gia b nh hng nng n nht do BKH. Trong , lnh vc y
t v sc kho cng ng phi chu nh hng nng n do BKH.
BKH c tc ng trc tip v gin tip n sc kho cng ng, lm gia
tng bnh tt v cc vt ch truyn bnh. C th:
a)

Cc bnh lien quan n thay i nhit

BKH ang tc ng mnh m ti thi tit, kh hu nc ta. Theo

TS Thc, Vin trng Vin Khoa hoc kh tuong thu vn v mi trng
nh hng ca BKH ti sc kho con ngi

TRNG H CNG NGHIP H NI

KHOA CNG NGH HO

(B Ti nguyn v Mi trng) cho bit: Trong 50 nm qua, nn nhit

trn c nc tng 0.5C. Nhit ti cc tnh pha Bc tng nhanh hn
ti cc tnh pha Nam. Nhit ma ng tng nhanh hn nhit ma
h. S ngy nng nng c xu hng gia tng hu ht cc khu vc trn
c nc. Ma ng nhng nm gn y thng m hn. S ngy rt m,
rt hi t hn nhng li xut hin cc t rt m, rt hi ko di.
Cc t nng nng ko di lm tng nguy c bnh tt, t vong i
vi nhng ngi lm vic ngoi tri, ngi gi, ngi bnh, ngi b tiu
ng, ngi b tim mch, bo ph, tr em v tr s sinh.
i vi nhng ngi lm vic ngoi tri, nng nng thng gy ra
hin tng kit sc do c th chu ng nhiu ngy nng nng, mt nhiu
nc v mui qua vic thi m hi.
i vi ngi gi v tr nh do sc khng v h min dch km,
cc t nng nng v lnh ko di khin cho nhiu ngi cao tui v tr
nh phi nhp vin ngy cng ng gy ra tnh trng qu ti ti cc bnh
vin
Ngoi ra, cc t nng nng ko di cng lm tng nguy c i vi
nhng ngi mc bnh bo ph, bnh tim, bnh tiu ng, mt tr nh
v nhiu bnh mn tnh khc.
Tnh trng bnh tt cng s trm trng thm do nng nng tng
cng, ma t dn n hn hn, thiu
nc. iu ny ko di s lm suy gim
v lng thc, thc phm gy suy dinh
dng, kh nng min dch km nh
hng nghim trng ti sc kho con
ngi. ng thi, hn hn gy thiu
ngun nc sch v l yu t thun li
cho bnh tiu chy, gh l, vim mng tip hp, bnh mt ht bng pht.

nh hng ca BKH ti sc kho con ngi

TRNG H CNG NGHIP H NI

b)

KHOA CNG NGH HO

Cc bnh d ng (vim mi d ng, hen suyn)

BKH khin nhit v m khng kh tng s lm gia tng nng

ozon tng i lu v cht nhim khc trong khng kh. Ngoi ra,
phn hoa v cc cht gy d ng khc trong khng kh cng cao hn
nhit cc . iu ny c th gy ra cc bnh d ng nh vim mi d
ng, hen suyn.
Vim mi d ng
Khong 20% dn s trn ton cu ang chu nh hng ca cn bnh
vim mi d ng. Vit Nam t l mc cn bnh ny mc cao vi
khong 12,3% dn s v ang c xu hng gia tng bi nhim mi
trng, chuyn ma cng vi s xut hin nhng khng nguyn l.
Bnh tng theo nhim
Ti khoa H hp ca BV Nhi ng 1 mi
ngy c hn 500 tr n khm cc bnh h hp,
tai mi hng mt na trong s c pht hin
b vim mi d ng. Khng ch tr em, ti cc
khoa Tai mi hng ca BV Nguyn Tri Phng, Nhn dn 115 hay BV
Tai Mi hng TPHCM, lng bnh nhn ln tui b vim mi d ng n
khm gia tng.
Ti BV Tai Mi Hng TPHCM mi ngy tip nhn trn 200 bnh nhn
n khm lin quan n vim mi, vim xoang. TS V Thanh Quang,
Ph Ch tch Hi Tai Mi Hng Vit Nam cho bit: Lng bnh nhn
vim mi d ng n khm ti Bnh vin Tai Mi Hng T. ngy cng
gia tng v mc ca bnh ngy cng kh kim sot hn.
Theo TS Quang bnh ang c xu hng gia tng m nguyn nhn chnh
l do s nhim khng kh tng ln v mi trng sng thay i.
BS Phan D L Li- Khoa Tai Mi Hng, BV Hon M cho bit, ngoi
nh hng ca BKH ti sc kho con ngi

TRNG H CNG NGHIP H NI

KHOA CNG NGH HO

tnh trng nhim khng kh do khi bi khin vim mi d ng, lng

bnh nhn b cn bnh ny n khm gia tng vo nhng thi im thi
tit chuyn ma vi nhng thay i tht thng.
Bnh khng nghim trng n tnh mng nhng theo cc chuyn gia tai
mi hng, bnh gy ra rt nhiu phin toi, nh hng nhiu n sc
kho, gic ng, hc hnh, cng vic ca ngi bnh. N cng l mt
trong s cc nguyn nhn chnh dn n vim xoang mn tnh.
Bnh hen suyn
Hen suyn l bnh rt thng gp ti Vit nam v trn ton th gii.
Hen suyn l tnh trng vim mn tnh ng th, hu qu ca qu trnh
tng tc gia c a d ng vi cc yu t gy bnh hen suyn t ngoi
mi trng. Triu chng in hnh ca hen suyn l ho, kh kh, kh th,
nng ngc ti i ti li nhiu ln, xut hin khi
c th tip xc vi cc yu t gy triu chng
hen suyn nh l thay i thi tit, phn hoa,
bi, mi nng, tip xc siu vi h hp. Hen
suyn li nhiu gng nng trn tng c nhn,
gia nh v ton b x hi.
Ngy 5/5/2012, nhn ngy Hen ton cu, Hi h hp TP HCM c bui
gp g bao gii ch thng tin v tnh hnh bnh hen trong nc v trn
th gii. PGS-TS L Th Tuyt Lan, Ch tch Hi H hp TP, cho hay
tnh trng mi trng nhim khin bnh hen suyn xy ra ngy cng
qu nhiu. Hin trn th gii c khong 300 triu ngi mc, chi ph iu
tr 500 USD/bnh nhn/nm; ring ti Vit Nam, hin c hn 4 triu
ngi mc, v 3.000 ngi t vong/nm, mi ngi bnh tiu tn cho
iu tr 301 USD/nm.
c)

Cc bnh truyn nhim v bnh dch

nh hng ca BKH ti sc kho con ngi

TRNG H CNG NGHIP H NI

KHOA CNG NGH HO

Theo nh gi ca Cc Y t d phng v Mi trng (B Y t):

Vit Nam, thi gian qua pht sinh 9 bnh truyn nhim lin qua n
bin i kh hu, l:
Bnh cm A (H1N1): Tnh n cui nm 2011, Vit Nam ghi
nhn 10.156 trng hp dng tnh vi cm
A (H1N1) v ghi nhn 23 trng hp t
vong.
Bnh cm A (H5N1)

Bnh cm A (H5N1): T thng 12-2003 n nay c gn 200 trng

hp mc v t vong ti 36 tnh, TP trong c nc.
Bnh st xut huyt: Nm 1998, t l mc st xut huyt cao nht
trong vng 10 nm qua. Tuy nhin, t khi c Chng trnh mc tiu quc
gia phng chng st xut huyt, t l mc v t vong do st xut huyt
gim i r rt. Tuy nhin, trong iu kin BKH, bnh st xut huyt co
nguy c bng pht tr li.Cc t l ny c tng ln vo nm 2007, 2008.
Ring nm 2008, tng s mc st xut huyt l 81.888 ca, t vong l 89
ca.
Bnh st rt: Nm 1998, s ca mc st rt l 72.091. T l bnh
gim dn qua cc nm v n nm 2008 s ca mc bnh l 50.307, s t
vong l 18 ca. S ca mc nm 2008 gim 15% do Chng trnh phng
chng st rt c y mnh, cng tc tuyn truyn cho ngi dn trong
vng st rt lu hnh c tng cng. Tuy nhin, do kh hu nng ln,
s ca t vong li tng ln 20% so vi nm 2007, s ca mc, cht do st rt
tp trung cc tnh Nam Trung B v Ty Nguyn.
Bnh t: Trong cc nm t 2001 n 2008 ch c ba nm pht hin
dch tiu chy cp nguy him c dng tnh vi phy khun t l nm

nh hng ca BKH ti sc kho con ngi

TRNG H CNG NGHIP H NI

KHOA CNG NGH HO

2004, 2007 v 2008. Nm 2008, dch xut hin t ngy 5-3 v n ngy
30-11 ghi nhn 853 trng hp dng tnh vi phy khun t ti 22
tnh, TP.
Bnh thng hn: S ca mc thng hn c xu hng gim dn qua
cc nm. Trong nm 2008 c tng s 1.532 ca mc v khng c ca t
vong. So vi nm 2007 s mc gim 20%.
Bnh tiu chy: Mc d cc bnh tiu chy, trong c tiu chy
cp lin quan rt nhiu ti tnh trng an ton v sinh thc phm, v sinh
mi trng v v sinh c nhn km. Cc yu t ny thng gia tng sau
cc trn l lt hay thin tai khc. Tuy nhinm t l mc v cht do tiu
chy c xu hng gim trong vng 10 nm qua.
Bnh vim no do virus: cng gim t t l 4
ca mc/100.000 dn vo nm 1998 xung cn 0,5
ca mc/100.000 dn nm 2008.
Bnh vim no Nht Bn

Bnh vim ng h hp cp tnh do virus (SARS): Ngy 23-2-2003,

ti Vit Nam xut hin ca bnh SARS u tin. Tng s bnh nhn
SARS ghi nhn l 63 ca, trong 5 trng hp t vong, cc trng
hp t vong u l nhn vin y t.

d)

Cc bnh do nhim khng kh

nh hng ca BKH ti sc kho con ngi

TRNG H CNG NGHIP H NI

KHOA CNG NGH HO

nhim khng kh, mi trng c tc hi trc tip ti sc kho con

ngi. nhim khng kh, nhim mi trng c mnh danh l k
git ngi thm lng. nhim khng kh, mi trng lm tng nguy c
b vim ng h hp, vim phi, bnh tim mch v t t do tng lng
kh axit (NO2, SO2) v bi. c bit, n nh hng nghim trng ti
sc kho ca tr em, ngi lm vic ngoi tri, ngi gi, ngi bnh tim
mch.
Theo bo co ca T chc Y T Th Gii WHO, nm 2008, s
ngi t vong do nhim khng kh ngoi tri l 1,3 triu ngi. S
ngi cht nh vy tng so vi d on 1,15 triu ngi nm 2004.
Ti Vit Nam, theo bo co ca Bnh vin Phi T., 7 nm trc, 70%
bnh nhn ca Bnh vin Phi T. l cc trng hp lao, nhng hin
nay, phn ln l ngi mc cc bnh khc nh vim phi, ph qun, nm
phi, hen, d ng do khi bi
TS inh Ngc S, Gim c Bnh Vin Phi T. nhn nh: S
ngi mc bnh phi mn tnh (COPD) tng ti 10-20 ln so vi 10 nm
trc.
Nm 2005, ch c khong 30% bnh nhn vo Bnh vin Phi T.
l bnh nhn COPD, nhng nay con s ln ti 60 70%. Hu ht ngi
bnh u c tnh trng suy gim chc nng h hp, sc khe km.
Khng ch l bnh thng gp, t l mc COPD trong dn s ang
tng nhanh. Cn bnh gy t vong rt cao ny ch ng sau bnh mch
vnh, ung th v tai bin mch mu no
COPD ang ng hng th 6 trong 10 bnh thng gp nht. PGS.
TS. Ng Qu Chu, Ph gim c Bnh vin Bch Mai, cho bit, khong
30% bnh nhn khoa H hp ca bnh vin ny l ngi mc COPD.

nh hng ca BKH ti sc kho con ngi

TRNG H CNG NGHIP H NI

KHOA CNG NGH HO

Th.s Nguyn Kim Cng, Trng H Y H Ni, ni rng, s gia

tng s bnh nhn COPD, lao, hen nhng nm gn y l ting chung
bo ng v iu kin sng km, trong c yu t khng kh bn.
e)

nh hng ca hin tng kh hu cc oan khc

(bo, lt, p thp nhit i) ti tnh mng con ngi.

Cc nghin cu mi nht ca cc nh khoa hc trn th gii cho
thy, bin i kh hu xy ra trn phm vi ton cu, gy tc ng ngy
cng mnh m n mi quc gia v s sng trn tri t. Bin i kh hu
lm cho thin tai, thm ho, c bit l bo, l lt, hn hn, ng t,
sng thn ngy cng gia tng v tn sut, cng v quy m. Trong
nhng nm gn y, do bin i kh hu nn nhng cn bo c sc tn
ph ln xut hin ngy cng nhiu, gy ph hu nh ca, cng trnh, hoa
mu, cp i sinh mng ca hng ngn ngi. Nguy c sng thn lun
ang e do nhiu quc gia trn th gii. ng t, l lt cng c chiu
hng gia tng.
nc ta trong nhng nm gn y, s lng ngi mt nh ca v
kinh t lm vo kh khn, nhiu bnh v dch bnh bng pht sau mi
trn bo, l lt l rt ln.
n c nh sau trn l thng 6/2007 ti huyn Hng Kh (H
Tnh), c ti 3.000 ngi mc bnh n chn do nm, 600 ca b tiu chy
v trn 2.000 ngi b au mt ht.
Nm 2008, cn bo s 4 lm 162 ngi cht, lm sp, hng
11.500 cn nh, trng hc, gy ngp ng 27.200 ha la v hoa mu, lm
st tri v bi lp 2,3 triu khi t trn cc cng trnh giao thng,
thy li v cc khu nui trng thy sn, lm cht 28.000 gia sc, gia cm,
thit hi ln ti 1.900 t ng. Hu qu ca thin tai khng ch dng li
, nh hng ca chng cn tn ti sau mt thi gian di, cht lng

nh hng ca BKH ti sc kho con ngi

TRNG H CNG NGHIP H NI

KHOA CNG NGH HO

sng con ngi nh hng nghim trng do thiu n, thiu nh , y t v

gio dc khng m bo.

Thit hi v ngi v nh

Mi y, theo bo co ca U ban lin quc gia v BKH khng

nh, BKH gy t vong v bnh tt thng qua hu qu ca cc dng
thin tai nh sng nhit/nng, bo, l lt, hn hn nhiu bnh, dch gia
tng di tc ng ca s thay i nhit v hon cnh sng, nht l
cc bnh truyn qua vt trung gian, nh st rt, st xut huyt, vim no,
cc bnh ng rut v cc bnh khc Nhng bnh ny, c bit pht
tn nhanh cc vng km pht trin, ng dn c v c t l i, ngho
cao thuc cc nc ang pht trin. Nc ta, trong thi gian qua cng
xut hin mt s bnh mi ngi v ng vt (cm gia cm, bnh ln
tai xanh), nhiu bnh c din bin phc tp v bt thng hn (st xut
huyt) v gy ra nhiu thit hi ng k.
III. Bin php ng ph vi BKH ti Vit Nam
1)

Chnh sch ca Chnh Ph.

Nhn thc r tc ng ca BKH, Vit Nam sm tham gia Cng

c khung ca Lin Hp quc v BKH (1992), Ngh nh th Kyoto
(1998) v tham gia nhiu hot ng ca khu vc v ton cu v BKH.
ng thi, tch cc y mnh thng tin-gio dc -truyn thng thay
i nhn thc, thi , hnh vi ca con ngi, thc y h t nguyn
tham gia vo cc hot ng nhm gim nh tc ng ca BKH. Trc
ht l cc hot ng nhm gim mc pht thi kh nh knh nh: hi
nh hng ca BKH ti sc kho con ngi

TRNG H CNG NGHIP H NI

KHOA CNG NGH HO

nc, CO2, CH4, N2O, O3 v CFCs-mt loi kh ch mi c trong kh

quyn t khi cng ngh lm lnh pht trin.
Vit Nam cng a ra nhng chnh sch gim pht thi kh nh knh
trong tng lnh vc nh: s dng nng lng tit kim, hiu qu, ch
trng n pht trin ngun nng lng sch, nng lng mi ti to nh
nng lng mt tri, nng lng gi, thu in v nng lng ht nhn.
Tch cc bo v rng hin c, phc hi v trng mi rng, chng suy
thoi rng, chy rng v cc hin tng ph rng. y mnh vic p
dng cc thnh tu khoa hc cng ngh tin tin nhm tng sn lng,
nng sut trong chn nui, trng trt. Trong sinh hot hng ngy, tng
cng s dng nhin liu sinh hc, hn ch dng than , than ci, du
ho...

Trng rng

Nng lng Mt Tri

Nng lng gi

S dng PTGT cng cng

Tit kim in

nh hng ca BKH ti sc kho con ngi

Thay i thi quen s dng ti nilon

10

TRNG H CNG NGHIP H NI

2)

KHOA CNG NGH HO

i vi nghnh Y t

a)

.nh gi nh hng ca BKH i vi sc kho v

xut cc gii php ng ph.

Xy dng k hoch v t chc nh gi tc ng ca BKH i
vi sc kho.
Xy dng c s d liu, lp bn cc khu vc b nh hng bi
BKH trn phng din sc kho.
xut cc gii php ca nghnh y t ng ph vi tc ng ca
BKH.
Th im cc m hnh ng ph vi BKH ti cc vng b nh
hng nng n.
b)

Tng cng nng lc t chc, chnh sch ca nghnh

y t v ng ph vi BKH.
Xy dng cc khung vn bn quy phm php lut v c ch, chnh
sch ng ph vi BKH ca nghnh y t.
Xy dng k hoch hnh ng ca nghnh y t ng ph vi
BKH.
Kin ton t chc v nng cao nng lc mng li cn b thc hin
nhim v ng ph vi BKH.
c)

Tuyn truyn,

nng cao nhn thc, trch nhim ca cn b nghnh y t v cng

ng v ng ph vi BKH.
Ph bin cc ch trng, quan im ca Chnh Ph v nghnh v
cng tc ng ph vi BKH.
Xy dng, bin son v in n cc ti liu truyn thng.
nh hng ca BKH ti sc kho con ngi

11

TRNG H CNG NGHIP H NI

KHOA CNG NGH HO

T chc tuyn truyn, tp hun cho cc cn b nghnh y t v cng

ng.
T chc cc chin dch truyn thng v BKH v sc kho ti cc
khu vc nhy cm v d b tn thng.
Cng c i ng tuyn truyn vin cc cp, tp hun cho cn b
ny.
IV.

Kt lun
BKH ang l vn bc xc trn phm vi ton cu, khin c th

gii c bit quan tm. V vy, mi ngi chng ta cn c nhng vic

lm, hnh ng c th chung tay, gp sc cng nhn loi ng ph c
hiu qu vi BKH, xy dng mi trng sng ngy cng trong lnh,
vn minh.

nh hng ca BKH ti sc kho con ngi

12