đồ án tìm hiểu công nghệ sản xuất dầu nhờn.

n tt nghip
Sv: NGUYN TH THACH Lp: lc ha du 52

M U

n tt nghip


Chng 1
Tng quan v du nhn
1.1. Gii thiu v du nhn
1.1.1. Khi nim v lch s pht trin ca du nhn
1.1.1.1. Khi nim
Du nhn l loi du dng cho bi trn cc thit b my mc, ng c. Du nhn l
hn hp gm du gc v ph gia hay gi l du nhn thng phm. Ph gia thm vo vi
mc ch lm tng tnh tt ca du vn c m du gc n thun khng c c.
1.1.1.2. Lch s pht trin ca du nhn
Cch y 100 nm, thm ch con ngi vn cha c khi nim v du nhn. Tt c
cc loi my mc lc by gi u c bi trn bng du m ln v sau dng du
liu. Khi du liu khan him th ngi ta chuyn sang s dng cc loi du tho mc
khc. V d, bi trn cc si my dt ngi ta s dng n du c.
Khi ngnh ch bin du m ra i, sn phm ch yu ti cc nh my ch bin du
m l du ha, phn cn li l mazut ( chim 70 90 %) khng c s dng v coi nh
b i. Nhng khi ngnh cng nghip du m pht trin th lng cn mazut cng ngy
cng ln, buc con ngi phi nghin cu s dng n vo mc ch c li. Lc u
ngi ta ly cn du m pha thm vo du thc vt hoc m ln vi t l thp to
ra du bi trn, nhng ch t lu sau ngi ta bit dng cn du m ch to ra du
nhn.
Nm 1870 Creem (Nga), ti nh my Xakhanxki bt u ch to c du nhn
t du m, nhng cht lng thp. Nh bc hc ngi Nga ni tingD.I.Mendeleev chnh
l mt trong nhng ngi ch u tin n vn dng mazut ch to ra du nhn.
Nm 1870 1871, Ragorzin xy dng mt xng th nghim du nhn nh, v n
nm 1876 1877, Ragorzin xy dng Balakhan nh my ch bin du nhn u tin
trn th gii c cng sut 100.000 put/nm. Nh my ny sn xut c bn loi du
nhn: du cc si, du my, du trc cho toa xe ma h v ma ng. Cc mu du nhn
ca Ragorzin c mang n trin lm quc t Pari nm 1878 v gy c nhiu
hp dn i vi chuyn gia cc nc. Pht huy kt qu , nm 1879, Ragorzin cho xy
dng Conxtantinp nh my th hai chuyn sn xut du nhn xut khu. Chnh
Mendeleep cng lm vic cc phng th nghim v nhng phn xng ca nh my
ny vo nhng nm 1880 1881. Di s ch o trc tip ca ng, nhiu c s khoa
hc ca ngnh sn xut du nhn c xy dng v ch trong vng my nm sau ,
ngnh ch to du nhn thc s pht trin v nh du mt bc ngot trong lch s
n tt nghip

ch to cht bi trn. Cc tc phm nghin cu ca nh bc hc Nga ni
ting N.P.Petrop to iu kin du nhn c s dng rng ri hn. Trong cc tc
phm ca mnh, ng nu ln kh nng c th dng hon ton du nhn thay th cho
du thc vt v m ng vt, ng thi nu ln nhng nguyn l bi trn Cng vi
nhng tin b khoa hc khng ngng, con ngi xy dng c nhng thp chng ct
chn khng hin i thay th cho nhng nh my chng ct c k, y l bc pht trin
mnh m ca ngnh cng nghip du m.
Chng ta ang sng trong thi i khoa hc v cng ngh, nn cng nghip hin i
v ang xm nhp vo mi hang cng, ng hm trn th gii v xu hng quc t ha
nn i sng kinh t cng ngy cng pht trin mnh m. Tt c nhng c im nu trn
ca thi i t ra mt nhim v ht sc to ln cho cc quc gia l phi xy dng
c mt nn cng nghip du m hin i, p ng v tha mn cc nhu cu ngy cng
tng ca nn kinh t th gii.
1.1.1.3. Cc tp on cng ty sn xut du nhn tiu biu
Cc tp on cng ty t bn sn xut du nhn tiu biu trn th gii nh
:Shell, Exxon-Mobil, BP, Chervon, Total, c mt trn hu ht cc nc trn th
gii. H cng v ang p dng rng ri nhng thnh tu mi nht ca khoa hc, a
nn cng nghip du m hng nm tng trng khng ngng v sn xut du nhn cng
khng ngng c nng cao v mt cht lng cng nh s lng, sng to thm nhiu
chng loi du nhn mi.
- Tp on du kh Exxon mobil l tp on du kh a quc gia ca m l tp on
du kh ln nht th gii hin nay. Cc sn phm du nht ca Exxon mobil trn
th trng Vit Nam nh mobil 1, mobil super 1000x2, mobil delvac du nht
dng cho t. Sn phm du cng nghip nh mobil DTE, mobil Mobilgear 600
XP ISO vg
- Tp on du kh BP l tp on du kh ca Anh quc, l mt trong nhng tp
on du kh ln nht hin nay, BP hot ng a quc gia v ti Vit Nam tham
gia nhiu lnh vc nh khoan tham d khai thc du kh, cung cp v sn xut du
nhn, hin nay BP c nh my sn xut du nhn ti khu cng nghip nh b
cung ng cho th trng Vit Nam rt nhiu sn phm nh BP ENERGOL GS,
VISTRA 300 4t 20w50, tr thnh thng hiu du nhn c nhiu ngi
Vit Nam tin dng.
1.2. Thnh phn ca du nhn
Thnh phn ca du nhn gm du gc v ph gia. Trong du gc gm du gc
khong, du gc tng hp v du bn tng hp.c rt nhiu cht ph gia c cho vo
du nht nh l ph gia ci thin ch s nht, ph gia chng mi mn
1.2.1. Du gc
1.2.1.1. Du gc khong

n tt nghip

Cc du gc khong c sn xut t du m bng cc qu trnh tinh ch chn lc.
Do nguyn liu sn xut du m c gi thnh r nn chng c s dng ph bin
nht. Bn cht ca du th v cng ngh sn xut quyt nh tnh cht vt l v ho hc
ca du gc to thnh. Du gc khong l hn hp ca cc phn t a vng c nh mch
nhnh parafin. Du gc khong c phn thnh du gc parafin, naften tu theo loi no
chim u th. Qu trnh sn xut du gc khong phi qua cc cng on nh: Chng ct
chn khng, tch chit bng dung mi, tch sp, lm sch. Vic la chn du gc pha
ch cht bi trn ph thuc vo nht, mc tinh ch, n nh nhit v kh nng
tng hp vi cc ph gia hoc vt liu m du s tip xc trong qa trnh s dng lm
nguyn liu sn xut c nht nm trong khong 11 150mm
2
/s 40
0
C, trong khi
nht ca cc phn on cn li khong 140 1200mm
2
/s 40
0
C.
Cch gi tn to ra s phn bit cc phn on du chng ct v du cn theo
nht. Hin nay cc loi du gc c ch s nht trn 85 c coi l du c ch s
nht cao (HVI), du gc c ch s nht di 30 c coi l du c ch s thp
(LVI), cn li l du c ch s nht trung bnh (MVI); ngoi ra nu ch s nht cao
hn140 th c gi l du c ch s nht rt cao (VHVI) hoc xiu cao (XHVI).[1]
1.2.1.2. Du gc tng hp
Du gc tng hp l cc cht bi trn c tng hp bng phn ng ho hc t cc
hp cht c phn t lng thp. Du khong b hn ch bi ngun gc du th nn khng
cc tnh nng bi trn thch hp cho tt c cc loi ng c, my mc k c khi
c x l su v thm cc ph gia. Do c cc tnh cht bi trn rt tt, khong nhit
lm vic rng (-55
0
C n 320
0
C), nhit ng c thp, bn nhit cao nn du tng
hp thng c s dng cho cc mc ch c bit. Cc du tng hp c chia thnh
cc nhm ho cht c lp, quan trng nht l:
- Hydrocacbon tng hp
- Este hu c
- Polyglycol
- Este photphat
n tt nghip

Bn nhm ny chim trn 90% khi lng du tng hp hin nay do cc tnh cht
c bit khc vi du khong nh hon ton khng chy hoc ho ln vi nc, tuy nhin
do gi thnh cao nn cha c s dng rng ri.
Cc hydrocacbon tng hp gm cc hp cht ch cha cacbon v hydro c to
thnh bi cc qu trnh polyme ho, ankyl ho hoc ngng t. Chng c ch s nht
cao c th t ti 170 vi linh ng tt,im ng thp, bn oxy ho v bn nhit ti
315
0
C, v th thng c s dng lm du ng c, du tuabin, du my nn, du
truyn ng v du thu lc.
Cc Este hu c gm cc hp cht cha cacbon, hydro, oxy vi mt hoc nhiu lin
kt Este trong phn t c to thnh t cc axit a chc hoc ru a chc. Do c cc
tnh cht bi trn tt, bay hi thp, bn oxy ho v bn nhit, c bit l linh ng
nhit thp rt tt nn c s dng hu ht cc ng c phn lc my bay hoc
pha vo du ng c, du my nn, du truyn ng...
Cc polyglycol l cc polyme c lin kt oxy trong phn t c s dng ph bin
nht vi khong nht rng. Chng l cc cht bi trn rt tt, dn nhit cao, im
ng thp v t ho tan cc tc nhn ho hc nn rt tt cho cc loi du my nn, du
thu lc...
Cc este photphat gm nhiu hp cht a dng vi cu trc gc hydrocacbon lin kt
vi nhm photphat. Ngoi cc tnh cht bi trn tt chng cn c mt c im ni bt
l kh nng chu la rt tt nn thng c s dng lm cc du chu la trong cng
nghip. Ngoi ra cn c mt s cht lng chuyn dng nh hp cht cha halogen, silic,
nit vi s lng nh cho cc mc ch c bit.

Nhng u im chung ca du nhn tng hp so vi du gc khong.
+ u im k thut
bn xy ho cao, c tnh nhit nht cao, bay hi thp, nhit ng c thp,
bi trn tt, khng c hi, khng chy
+ u im ng dng.
n tt nghip

Nhit lm vic cao hn, khong lm vic rng hn, gim tiu hao du, lm vic c
nhit thp hn, tit kim nng lng, khng gy c hi khi tip xc vi thc
phm.[1]
1.2.1.3. Du gc bn tng hp
Du gc bn tng hp l dng trung gian gia du gc khong tiu biu v cc
hydrocacbon tng hp, chng to ra du gc c tnh cht tt hn.
1.2.2. Ph gia du nhn
Ph gia l nhng hp cht c kim hu c, v c thm ch l cc nguyn t c
thm vo cc cht bi trn nng cao cc tnh cht ring bit vn c hoc b sung cc
tnh cht cha c ca du gc nhm thu c du bi trn c phm cht tt hn tha mn
cc yu cu tnh nng i vi mc ch s dng no . Thng mi loi ph gia c
dng nng t 0,1 n 5%. Tuy nhin trong nhiu trng hp ph gia c th c
a vo vo khong nng dao ng t vi phn triu n trn 10%. Phn ln cc
loi du nhn cn nhiu loi ph gia khc nhau tha mn tt c cc yu cu tnh nng.
Trong mt s trng hp cc ph gia ring bit c pha thng vo du gc. trong nhng
trng hp khc, hn hp cc loi ph gia c pha trn thnh ph gia ng gi sau
s a tip vo du. C loi ph gia ch c mt chc nng nhng cng c loi ph gia c
nhiu chc nng. Nh ph gia ZnDDP c chc nng chng oxi ha, gim mi mn, c
ch n mn. Do vy s c ph gia n chc v ph gia a chc. Ph gia c tc dng nng
cao nhng phm cht c sn ca du, mt s khc to cho du c nhng c nhng phm
cht mi cn thit. Cc loi ph gia khc nhau c th h tr ln nhau to ra hiu ng
tng h. C nhng ph gia li c hiu ng i khng vi nhau ngha l lm gim tc
dng ca nhau, tng tc vi nhau to ra nhng sn phm ph khng tan hoc nh hng
xu ti ti phm cht ca du. Do khi dng ph gia phi kho st vi tng loi du
khc phc cc hu qu khng mong mun. V c kh nng ci thin phm cht ca du
kh r rt nn ngy nay cc chng loi du bi trn u c t nht mt loi ph gia. Do
ph gia ci thin nhiu tnh cht ca du bi trn nn cng to kh nng cho lm vic
ci thin ci thin cc loi xe v my mc ngy cng tn tin hn. Du gc c nh hng
n ph gia c hai tnh nng chnh. Tnh ho tan v tnh tng hp. Tnh tng hp ph
gia ph thuc rt nhiu vo du gc (thnh phn ca du gc). Tnh ho tan c th gii
thch do s hnh thnh cc cht ph gia hot ng b mt ph thuc nhiu vo kh nng
ca chng hp th trn b mt my thi gian v v tr nht nh.[2]
n tt nghip

Trong qu trnh s dng du nhn rt r b bin cht lm gim phm cht, cht lng
ca du. Cc ph gia c s dng ngn chn cc bin i lm gim cht lng ca
du nhn. C th k n mt s loi ph gia tiu biu c trong du nhn nh sau.
1.2.2.1. ph gia chng oxi ha
a, Qu trnh oxi ha
Phn ng xy ho l phn ng trong xy kt hp vi cc cht khc hay bt c phn
ng no trong c s trao i in t y l mt kha cnh quan trng ca qu trnh bi
trn khi m oxy khng kh c th tc dng vi cc hp phn ca du bi trn nhng
iu kin vn hnh khc nhau. Hu ht cc hp phn ca du bi trn u tc dng nhanh
hoc chm vi oxy, kh nng bn xy ho ca cc hp cht ny tng dn theo th t sau.
Hydrocacbon khng no < hp cht d nguyn t < hydrocacbon thm < naphten <
parafin.
V du nhn thng lm vic iu kin tip xc trc tip vi oxy khng kh chng
c th tc dng dn dn vi oxy trong khng kh. Tc ca qu trnh oxy ho chu nh
hng ca nhiu yu t nh nhit tng th tc ca qu trnh oxy ho tng... S tip
xc vi khng kh hoc s trn ln thng xuyn vi chng cng lm tng tc oxy
ho. Nh vy qu trnh oxy ho l qu trnh bin cht du ng c. Mc d c ch ca
qu trnh oxy ho rt phc tp, nhng ni chung c xc nh l phn ng dy chuyn
ca cc gc t do.

Nhng gc hot ng u tin c hnh thnh t nhng phn t du khng bn,
chu tc ng ca xy khng kh to ra nhng gc peroxyt (ROO
.
) sau li tc ng
vi du cha b xy ho to thnh nhng ht nhn phn ng mi v hydro peroxyt
(ROOH). Nhng hydro peroxyt ny khng bn li sinh ra cc gc mi pht trin phn
ng. Trong khi phn ng oxy ho tip din cc hp cht cha oxy b polime ho to
R ROOH RH ROO + +

+ HO RO ROOH
+
ROO O R
2
n tt nghip

thnh nhng cht c nht rt cao, m n mt nhit no tr nn khng tan trong
du, to nn cn.
b, qu trnh c ch oxi ha
lm gim s to thnh cc sn phm oxy ho t du nhn, ngi ta s dng cc
cht c ch oxy ho. Chng c tc dng lm gim bt cc peroxyt hu c, do kt thc
cc phn ng v v th lm gim ti a s to thnh axit, mui, polyme v cn bn...
Phn ng c ch:
ROO
.
+ InhH ROOH + Inh
.

Inh
.
+
.
OOR InhOOR ( hp cht khng hot ng)
Trong Inh l cht c ch xy ho.
+ Nhm th nht: Bao gm cc ho cht phn ng vi cc gc khi mo, cc gc
peroxyt v hydroperoxyt to thnh cc hp cht khng hot ng.
+ Nhm th hai: Gm nhng cht ho hc c tc dng phn hu nhng hp cht trn
thnh nhng hp cht km hot ng.[2]
1.2.2.1.1. phn loi ph gia oxy hoa
Du khong c th cha mt s cht c ch t nhin, thng l cc hp cht cha
lu hunh. Bn cht v hm lng ca chng ph thuc vo chng loi du th, phng
php v mc x l du Tuy nhin phn ch yu cc cht c ch l cc ho cht tng
hp. Thng thng chng gm cc loi sau:
a. Cc dn xut ca phenol
Chng l cc gc t do hoc nhng cht c ch gc v chng phn ng vi cc
gc t do (R) to thnh nhng hp cht khng c gc t do. Chng c s dng
trong nhiu loi du nhn v cc cht bi trn khc.

2,6- iterbutyl - p- cresol (2,6 iterbutyl 4 - metylphenol): y l mt ph gia quan
trng trong nhm ny.
C
3
CH
3
CH
3
CH
3
CH
C
3
CH
3
CH
OH
3
CH
n tt nghip

Ph gia khc ca nhm ny nh:

4,6- iankyl phenol
b. Amin thm
Thuc nhm ny ch yu l cc diankylphenlyamin.

Trong R l ankyl nhn c t cc olefin. Chng c s dng nh l ph gia
chng xy ho cho c du khong v du tng hp.
Cc diankylphelnylalphanaptylamin cng c s dng rng ri.

hoc cc phenylalphanaptylamin (PAN)

Chng l nhng ph gia tiu biu cho du bi trn.
c. Cc phenol cha N hoc S.
Nhm ny gm cc hp cht l dn xut ca ur.

R
H
N R
H
N
OH
3
CH ( )
3 3
CH C
3
CH
R
H
N R
R
R
O
C
2
CH
NH
OH
NH
2
CH
OH
n tt nghip

trong R- ankyl C
8
C
12
v x=1 hoc 2

Mt vi sunfua phenolat ca mt s kim loi ngoi tnh nng chng xy ha cn c
thm tnh ra v tnh kim.
d. Cc km diankyl dithiophotphat ( ZnDDP)

phn tan Phn hot ng Phn tan
trong du b mt trong du

R c th l cc ankyl bc 1: CH
3
- CH
2
- CH
2
- CH
2
-
bc 2: CH
3
- CH- CH
3

Km ZnDDP l ph gia chng oxy ho nhit cao, s dng rt ph bin trong du
ng c. Cc ZnDDP vi nhm ankyl bc 2 c kh nng bo v chng oxy ho loi
trung. Thay nhm ankyl bng nhm aryl lm tng bn nhit ca ph gia nhng lm
gim kh nng chng oxy ho

1.2.2.2. ph gia c ch n mn
Chc nng ca mt s cht c ch xy ho l gim ti thiu vic to thnh cc
peroxyt hu c, axit v cc thnh phn xy ho khc lm xung cp du bi trn, c bit
l du ng c, v vy chng cng tc ng nh mt cht c ch n mn v do phc
v c hai mc ch. Bi th ngi ta c th ni rng cht c ch n mn b xung tc dng
thc tin ca cc cht chng xy ho. Cc cht c ch n mn to thnh mt mng bo v
trn b mt ca kim loi, ngn cn s tip xc gia tc nhn n mn nh axit peroxyt v
x
S R
R
OH
R
R
OH
R
R R
R O
O
O
O
S
S S
S
P
P
Zn
n tt nghip

cc cht khc nh kim loi nn. Mng hp ph bo v cng gim ti a tc dng xc tc
xy ho ca kim loi.
Cc cht c ch n mn c s dng rng ri trong du bao gm.
Cc benzothiazol

Cc tecpen sunfua ha nh limomen sunfua

Mt vi ph gia c ch n mn trong mt s mi trng c th gy n mn trong cc
mi trng khc nh ZnDDP, thng thng n c dng vi nng t 0,2 3%.[2]
1.2.2.3 Ph gia c ch g
G l s hnh thnh st hydroxyt, l mt dng c bit quan trng ca n mn b mt.
V th c ch b mt st chng g l mt yu cu i vi tt c cc loi du. V vy cht
c ch g c dng cho cc cht bo v kim loi en chng g. G thng lin quan n
s to thnh st hydroxyt Fe(OH)
2
nhng ph gia ny c tc dng chng li s nh hng
ca axit n mn v hi m. Chng va trung ho cc cht axit va to ra trn b mt kim
loi mt lp mng bo v. Lp mng ny c tnh k nc. N c tc dng chng m
khng cho nc thm qua. Tu loi du ngi ta s dng cht chng g khc nhau. i
vi du thu lc, du tun hon th dng cc axit ankylsuxinic... v cc dn xut ca
chng. Cn i vi du bi trn ng c dng cc sulfonat, este... i vi du bnh rng
dng du amin dazolin. Cc amin photphat, sulfonat trung tnh hay kim ch yu dng
cho du bo qun. Hiu qu c ch g c kim tra bng di mch ankyl ca ph gia.
Vic gim kch thc ca cc nhm ankyl lm gim ho tan ca du v do lm
tng xu hng cc phn t ph gia tch ra khi dung dch v dnh trn b mt. Cc
H
N
N
N
S
3
CH
2
CH
3
CH
S
C
n tt nghip

sulfonat ca canxi v natri c s dng ph bin vi nng t 0,1 2%. Cc amin bo
c sn xut t axit bo vi nng 1,5 2% s tc dng nh cht c ch g.
1.2.2.4. Ph gia ty ra
Tc nhn quan trng nht c tnh ty ra l cc ph gia cha kim loi. Thng thng
nhng loi ph gia ny l loi kim cao c cha Cacbonat kim loi phn tn trong du, do
chng c kh nng trung ha axit to thnh trong qu trnh lu hunh chy v tip xc
vi nc. Dng bo v ny c bit quan trng trong cc ng c diezel s dng nhin
liu c hm lng lu hunh cao. Cc cht ty ra c tc dng ko cn ra b mt chng
bm dnh. V nguyn tc cc cht ty ra c cha:
+ Cc nhm phn cc nh sunfonat, cacbon xilyl.
+ Cc gc mch thng, mch vng hay vng thm.
+ Mt hoc vi ion kim loi thng dng.

Cht ty ra thng cha hm lng kim loi cao ( ti 10 ln so vi h s t lng)
chng thng c tnh kim hoc kim cao. Cc cht ty ra c phn loi theo kim.
Cc cht phn tn khng thng c s dng phi hp vi cc cht ty ra kim loi
to thnh cn nhit thp.
1.2.2.5. Ph gia phn tn
L cc ph gia c kh nng ngn nga hoc lm chm qa trnh to cn v lng ng
trong iu kin hot ng nhit thp. Nh vy chc nng c bn ca mt cht phn
tn l lm yu lc lin kt gia cc tiu phn ring bit vi nhau. To iu kin lm tan r
cc kt ta xp v cc khi kt t do cho php tng tiu phn c th tn ti nh mt
thc th ring bit.
Cu trc chung ca mt cht phn tn khng ging vi cu trc ca mt cht ty ra.
Trong cht phn tn c mt ui hydrocacbon hoc mt nhm i u gip cho cht
Ca
R SO
3
R SO
3
Ca
OH
R SO
3
n tt nghip

phn tn tan c hon ton trong du gc c s dng cht phn tn cng c mt u
phn cc. Cc cht phn tn c s dng rng ri nht u c cha cc nhm chc nh
amin, amit hoc hydroxyt este.
Lng cht phn tn c s dng ni chung ph thuc vo cht rn cn phn tn
trong du. Hu qu ca cht phn tn l kt qu ca s tc ng qua li c bit gia cc
tc nhn c chn v cc cht phn tn.
1.2.2.6. ph gia ci thin ch s nht
Cc cht ci thin ch s nht (VI) cn c bit di tn gi l cc polyme tan c
trong du, c tc dng lm tng1 nht ca du m nh tc thay i nht
trong du gim i. iu ny c ngha l chng lm tng ti thiu nht ca du
nhit thp nhng lm tng ng k nhit cao.
Cc cht ci thin ch s nht l cc polyme c trng lng phn t nm trong
khong 10000 500000. Tuy nhin trng lng phn t ca ph gia tt nht trong
khong 50000 150000. Chng c s dng pha ch cc du bn ma dng bi trn
ng c nng, diezen v cc cu trc. Mt trong nhng ph gia tng nht m ngi
ta bit nhiu l Polyizobutylen c trng lng phn t 15.000 25.000 l tt nht.

Polyizobutylen polymetacrylat
Vic chn cht ci thin ch s nht tu thuc vo c tnh ca du gc, nhng
cn ch :
+ Vic thm ph gia ci thin nht s lm thay i tnh chy ca du gc. nht
ng hc ca du pha ch s thay i vi tc trt.
+ Trng lng ca phn t ci thin nht cng tng chng cng nhy cm vi s
thay i ng sut c hc.
+ ng sut dch chuyn c sinh ra, v d gia piston v thnh xylanh trong ng c
s dn n qu trnh t gy khng thun nghch. Cc phn t polyme thnh cc mch
3
CH
3
CH
2
CH C
\
|
n
|
|
|
.
| 3
CH
3
COOCH
2
CH C
\
|
n
|
|
|
.
|
n tt nghip

nh hn qu trnh ny lm cho nht gim i. Cc phn on nht t du m nh phn
on cn c s dng nh cht lm c trng khng c xem l ph gia.
1.2.2.7. ph gia chng to bt
trnh hoc gim s to bt ngi ta s dng cc loi ph gia ny, chng cn c
gi l cht hu hoc ph bt. S to bt mnh nh hng xu ti tnh cht bi trn ca
du v lm tng s oxy ho ca chng cho khng kh trn mnh vo du. Kh nng
chng li s to bt ca du bi trn khc nhau mt cch ng k v ph thuc vo loi
du th, phng php v mc ch bin v nht ca du. Kh nng ny c th
khng ch c bng cch b xung mt lng nh cht chng to bt vo du.Cht c
s dng rng ri nht hin nay l polymetylsiloxan.

Chng c pha vi t l thp hn so vi bt k cht ph gia no (0,001 0,0001)
ni chung ngi ta cho rng cc phn t ph gia chng to bt bm vo bt khng kh
lm gim sc cng b mt, cc bt bong bng nh v th m t li to thnh cc bt sng
ln ni ln trn b mt lp bt v v ra lm thot khng kh ra ngoi.
Ngoi cc loi ph gia trn cn c cc loi ph gia khc nh: ph gia cc p c trong
du bnh rng, ph gia tc nhn bm dnh, ph gia th ng ha kim loi, ph gia dit
khun, ph gia to nh kh nh v mt vi cht khc.
1.3. Chc nng ca du nhn
Trong du nhn bi trn c 6 chc nng c bn l: bi trn gim mi mn, bo v b
mt, lm mt, lm kn, lm sch.
1.3.1 chc nng bi trn
Bi trn l bin php lm gim masat v mi mn n mc thp nht bng cch to
ra gia b mt masat mt lp cht c gi l cht bi trn. Hu ht cc cht bi trn l
cht lng.
Cht lng lm vt liu bi trn cn c cc tnh cht sau:
3
CH
3
CH
O
(
(
(
(
Si
n tt nghip

Yu cu cht lng phi c kh nng chy loang trn b mt kim loi. Tnh cht ny
cn c nhiu tn nh: Tnh bi trn, kh nng bi trn, tnh bm dnh.... Cht lng c
tnh cht bi trn th d chy loang trn b mt kim loi, i vo nhng khe nh v bm
chc ln b mt. Lc lin kt gia cc phn t cht lng vi nhau cng l tnh cht cn
thit ca cht lng dng lm cht bi trn. Lc lin kt gia cc phn t ca mt cht
lng cng ln th lc ma st gia cc phn t chuyn ng ca cht lng cng ln. p
dng l thuyt bi trn thu ng hc vo thit k, ch to v s dng my mc ( Khi
trc quay trong vng bi th lp du hon ton ngn cch cc b mt lm vic vi nhau v
nh vy n ngn cn khng cho cc b mt kia tip xc trc tip vi nhau ) ngi ta
+ S lng ma st ca cc chi tit lm vic ph thuc vo cc iu kin lm vic ch
yu ca chng.
+ B dy m bo bi trn lng.
+ Tc dng lm mt ca du nhn.
+ Du c nht ph hp vi tng iu kin lm vic.
thc hin bi trn lng vi lng hao ph cng sut do ma st nh nht cn
phi tnh n hng lot cc yu t. nht ca du, ti trng trn , Tc chuyn
ng ca cc chi tit lm vic, din tch cc b mt lm vic, khe h gia cc chi tit lm
vic, tnh trng nhit ca ...
Cc nguyn l bi trn lng u c biu din bng nhng cng thc ton hc.
Ngy nay c nhiu phng php tnh ton lng bi trn cho cc chi tit ma st nhng u
da trn c s nhng nguyn l bi trn thu ng do Petrop a ra.
+ Trong trng hp ma st lng, nu nht ca du, tc trt ca cc chi tit
lm vic v b mt tip xc ca chng tng th lng tn tht do ma st s tng ln.
+ i vi cc chi tit lm vic c chuyn ng nhanh cn dng du c nht thp
v ngc li.
n tt nghip

+ Khe h gia cc chi tit lm vic cng ln th du bi trn cng cn nht cao.
+ Ti trng trn cc chi tit lm vic cng ln th nht cng cao.
Vy bi trn l mt vn ht sc quan trng trong cng nghip hin i cng nh
trong cc lnh vc cng ngh t trc n nay. C nhiu tc nhn bi trn, vi cc c ch
khc nhau nhng c chung mt c im l gim ma st trong qu trnh chuyn ng. C
th ni hai vn ma st v bi trn c quan h mt thit vi nhau lun lun c mt cng
nhau trong cc qu trnh cng ngh.
1.3.2. Chc nng bo v b mt
Nc l mt nguyn nhn gy nn s g st ca cc chi tit c ch to t kim loi.
Mi mt th tch nhin liu t chy trong ng c sn ra hn mt th tch nc, mc d
phn ln lng nc ny th hi v thot ra qua ng x, tuy nhin cn mt t ng li
trong lng xi lanh hay lt qua xecmng v ngng li trong cacte. Hin tng ny thng
xy ra khi thi tit lnh hay khi ng c cha c si m. Thm vo cc sn phm
ph sinh ra do nhin liu chy d. Nhng khi chy c tnh n mn cng lt qua xecmng
ri ngng li hoc ho tan trong du, ngoi ra cn cc cht axt c to thnh do s oxy
ho du. V vy kh nng to g st v n mn cng tr nn trm trng. Cc chi tit cn
c bo v chng li s n mn v chng g.
Mng du bi trn ph ln b mt cc chi tit ma st c tc dng chng g st cho
my mc trong thi gian ngng hot ng, cc b phn m t nh tuc bin hi, my
mc lm vic trn cng trng, ng rung. Ngoi ra chng cn c tc dng hn ch ti
a s lan truyn ca cht axit, mt sn phm ca qu trnh chy cc loi nhin liu nhiu
lu hunh trong ng c diezel. Tui th ca ng c ph thuc mt phn vo kh nng
trung ho ca du my i vi nhng hp cht c tc dng n mn. du nhn m
bo c tnh nng ny phi s dng cc ph gia mang tnh kim c tc dng trung ho
cc axit to ra khi nhin liu chy. Thng thng trong qu trnh s dng du nhn, hm
lng ph gia ngy s gim dn khi ph gia thp di quy nh cho php th du khng
cn phm cht v phi thay th.
n tt nghip

1.3.3. Chc nng lm mt
Do ma st ti cc b mt lm vic nh piston- xylanh trc khuu bc lt u pht
sinh nhit. Mt khc mt s chi tit nh piston, vi phun cn nhn nhit ca kh chy
truyn n. Do nhit mt s chi tit l rt cao, c th ph hng cc iu kin lm
vic bnh thng ca ng c nh gy ra b kt, gim bn ca cc chi tit, kch n
ng c xng, gim h s np...Nhm gim nhit cho cc chi tit my cn c h thng
lm mt trong qu trnh ng c hot ng. Lm mt ng c da vo h thng lm mt
ch thc hin c 60% cng vic lm mt. Nc lm mt phn trn ng c l cc nh
xylanh, lng xylanh v cc van, cn trc khuu cc , trc cam, cc bnh rng, piston
v cc cm chi tit khc c lm mt bng du my. Du my cacte theo h thng bi
trn ( c nhit thp hn nhit chi tit ) c dn n cc b mt c nhit cao
ti bt nhit i v cacte li c lm mt bng b tn nhit khng kh. c bit du bi
trn l phng tin chnh lm mt piston. Thc t cho thy khi dng du lm mt dn n
nh di ca piston gp trc trc th piston s b kt ngay. Nu v mt l do no
lng du khng tn bt nhit, khin nhit vt ngng an ton s lm cho kim
loi ca vng b nng chy ra v b ph hu.
Chc nng lm mt ny i hi phi chu nhit cao ngha l du gi c tnh n
nh, khng b bin cht do tc dng ca oxy trong khng kh nhit cao. t c
tnh n nh trn thc t phi nh ti cc ph gia chng oxy ho. Mun tn nhit tt
phi thay du trc khi nhim bn ca du qu cao nm ti cc h thng dn du,
ng thi gi mc du trong cacte cao hn mc du ti thiu cho php.
1.3.4. Chc nng lm kn
Mng du bi trn ngn cch cc chi tit chuyn ng trong ng c, ngoi tc dng
bi trn, gim ma st, chng mi mn cn c tc dng lm kn. Trn thc t b mt ca
xecmng, rnh xecmng v thnh xylanh khng trn tru. Qua knh hin vi ta s thy b
mt ca chng nhp nh. Chnh v th xecmng khng th hon ton ngn cn hi t t
trong bung t c p sut cao lt ra ngoi vo cacte l ni c p sut thp, do vy lm
gim cng sut ca ng c. Du my c chc nng lp vo cc khong trng gia cc b
n tt nghip

mt xecmng v thnh xylanh, c tc dng lm kn, ngn cn ti a khng cho cc kh
nng trong qu trnh t chy i qua xecmng ca piston i vo cacte. kn ca h
piston xecmng xylanh ph thuc vo nht ca du bi trn. V vy khi lp rp
cm chi tit my phi bi trn du vo rnh xecmng v b mt xylanh.
1.3.5. Chc nng lm sch
Trn b mt ma st, trong qu trnh lm vic thng c vy rn trc ra khi b mt.
D bi trn s cun tri cc vy trc, sau gi li trong cc bu lc ca h thng bi
trn trnh cho b mt b co xc. V vy khi ng c chy r sau khi lp rp hoc sa
cha thng c nhiu mt kim loi cn st li trong qu trnh lp rp v nhiu vy trc
ra khi chy r nn phi dng du bi trn c d nht nh tng kh nng ra tri cc
mt bn trn b mt v sau chy r phi thay nht mi ph hp hn. Ngoi ra, trong
ng c diezen khi nhin liu chy to ra mui than, cn trnh hin tng mui bm cn
trn thnh pston nhiu gy chy xecmng, cng nh mui lm nghn b lc cc ng
dn du bi trn . Trong ng c xng pha ch khi xng chy cng to ra mt lng mui
ch, cn trnh s ng cn ca mui ch. Tt c hin tng va ni trn gp phn to ra
hai loi cn trong du my trong qu trnh lm vic l cn bn v cn cng.
Cn bn c to thnh do s kt hp gia hi nc, bi, sn phm xung cp v
nhin liu chy d. Ban u cn bn tn ti dng nhng ht rt nh m khng c bu
lc no c th tch chng ra c. Lc ban u tc hi khng ln v chng t v ri rc.
Nhng cng vi thi gian cn bn tch t nhiu, ng cc li v s gy tc hi, lm hn
ch s lu thng ca du.
Cn cng ( Vecni ) l sn phm ca qu trnh oxy ho cc hp phn km n nh c
trong du trong nhit v p sut cao. Cn cng lm thnh mt lp cng trn cc chi
tit c nhit cao ca ng c. Cc b phn bm, xecmng, piston v cc rt d b
ng cn cng. Nu cho cc cn cng tch t trn cc chi tit ny ng c khng th
lm vic mt cch bnh thng c.
n tt nghip

Du nhn vi ph gia ty ra s c tc dng ngn cn s tch t ca cn bn, cn
cng, gi cho b mt cc chi tit lun c sch v to iu kin cho ng c hot ng
mt cch trn tru.
m bo cc cng dng ca du bi trn yu cu du bi trn c thnh phn v c
cht lng ph hp. Thnh phn v cht lng ph thuc vo cc loi du nhn gc
v cc ph gia s dng trong pha ch cng nh iu kin ti xng pha ch du nhn.
1.3.6. Chc nng gim mi mn
Du nhn c tc dng ngn chn ti a s mi mn xy ra cc ni c nhiu chuyn
dch tng i gia cc b mt vi tc thp, gia cc b mt chu ti cao.
iu kin nhit v p lc cao, mng du bi trn d c kh nng b ph hu nn
yu cu trong du bi trn phi c nhng ph gia chng mi mn du, to thnh trn cc
chi tit kim loi mt mng cht bo v bn vng chng s trt dc theo nhau m khng
gy hin tng mi mn cc b mt kim loi.[3]
1.4. cc ch tiu k thut trong du nhn
Du nhn bao gm cc sn phm, cc phn on nh ly ra t qu trnh trng ct
chn khng, nhng sn phm c gi l du khong. Du khong tu theo mc s
dng m tip tc c tinh ch k: Ra axt, trung ho kim, chng ct, lc t trng, pha
trn ph gia, cc loi ta c du nhn. Du nhn c s dng trong k thut vi mc
ch ch yu l bi trn, gim masat, ngoi ra du nhn ng thi m bo cc chc
nng nh lm mt, ty ra, bo v, cch in, gim rung, truyn lc...
nh gi y cht lng du nhn cn phi xc nh cc tiu chun k thut
sau:
1.4.1. nht ng hc
nht ca mt phn on du nhn l mt i lng vt l c trng cho tr lc do
masat ni ti ca n sinh ra khi chuyn ng. Do vy nht c lin quan n kh nng
bi trn ca du nhn.
Theo n v SI th nht c nh ngha l lc tip tuyn trn mt n v din tch
( N/m
2
) cn dng trong qu trnh chuyn ng tng i (m/s) gia hai mt phng nm
n tt nghip

ngang c ngn cch bi mt lp du dy 1mm. l nht ng lc c tnh bng
pascal giy (Pa.s).
1Pa.s = 1Ns/m
2
= 10P = 1000cP
Vic o nht trong nht k mao qun di tc dng ca trng lng cht lng ph
thuc vo gia tc v t trng dn n nht ng hc u:
u = q/d
Trong q l nht ng lc v d l t trng ca cht lng
nht ca du thng c o bng Poaz (P), Centi Poaz (CP), i vi nht
ng lc. i vi nht ng hc n v o l Stoc(St), Centi Stoc(cSt), (1m
2
/s = 10
4
St
= 10
6
cSt, 1mm
2
/s = 1Cst). Trong n v SI nht ng hc cn c tnh bng m
2
/s
thc hin nhim v bi trn du nhn phi c nht ph hp, phi bm chc ln
b mt kim loi v khng b y ra ngoi, c ngha l n phi c masat ni ti b.
nht ca du nhn ph thuc ch yu vo thnh phn ho hc.
+ Cc hydrocacbon parafin c nht thp hn so vi cc loi khc. Nu chiu di
v phn nhnh cng ln th nht s tng ln.
+ Cc hydrocacbon thm v naphten c nht cao. c bit s vng cng nhiu th
nht li cng ln. Cc hydrocacbon hn hp gia thm v naphten c nht cao
nht.
Khi s dng du bi trn phi lu s thch hp ca nht vi tng loi my mc,
ng c, nu khng thch hp s gy ra tc hi sau.[10]
+ nht qu ln s lm gim cng sut my do tiu hao nhiu cng thng lc
cn ca du, kh khi ng my nht l vo ma ng nhit mi trng thp, gim
kh nng lm mt my, lm sch my do du lu thng km.
+ nht qu nh du s khng to c lp mng bn vng bo v b mt cc chi
tit my mc, nn lm tng s masat, gy h hi my, gim cng sut, tc dng lm kn
km, lng du hao ht nhiu trong qu trnh s dng
n tt nghip

Khi du bi trn ln nhin liu s lm gim nht, do trong bo qun cn tuyt
i trnh iu nhm bo m cht lng ca du p ng yu cu bi trn cc loi
my mc ng c.
C nhiu phng php v thit b c dng o nht, nhng quan trng l
nhng dng c mao qun m trong mao qun thi gian chy ca du t l vi nht
ng hc.[1]

1.4.2. ch s nht
Mt c tnh na ca du nhn l s thay i nht theo nhit . Thng thng
khi nhit tng nht s gim. Thng thng khi nhit tng nht s gim. Mt
loi du nhn c coi l bi trn tt khi nht ca n t b thay i theo nhit ta ni
rng du c ch s nht cao. Nu nht thay i nhiu theo nhit c ngha l
du c ch s nht thp.
Ch s nht (VI) l mt gi tr bng s dng nh gi s thay i nht ca
du bi trn theo nhit da trn c s so snh khong thay i tng i v nht
ca hai loi du chn lc chuyn dng. Hai loi du ny khc bit rt ln v VI.
Quy c du gc parafin c nht t thay i theo nhit VI = 100. H du gc
naphten c nht thay i nhiu theo nhit VI = 0.

Trong :
U: nht ng hc 40
0
C ca du c ch s nht cn tnh(mm
2
/s).
L: nht ng hc o 40
0
C ca mt loi du c ch s nht bng 0 v cng
nht ng hc 100
0
C vi du cn tnh ch s nht mm
2
/s.
H: nht ng hc o 40
0
C ca mt loi du c ch s nht bng 100 v cng
nht ng hc 100
0
C vi du m ta cn o ch s nht mm
2
/s.
100 x
H L
U L
VI
=
n tt nghip

Nu nht ng hc ca du 100
0
C s 70 mm
2
/s th cc gi tr tng ng ca L v
H cn phi tra trong bng ASTM D2270, TCVN 3181-79.

H1: S thay i nht ca du bi trn theo nhit , l gii v ch s nht (VI).
Nu nht ng hc 100
0
C > 70 mm
2
/s th gi tr L v H c tnh nh sau.
L = 0,8353 Y
2
+ 14,67 Y 216
H = 0,1684 Y
2
+ 11,85 Y 97
Trong Y nht ng hc 100
0
C ca du cn tnh ch s nht mm
2
/s
100
0
C, mm
2
/s
Gi tr L Gi tr H

n
h
n
g

h
c

L
-
U

L
-
H

H(VI=10
0)
L(VI=0)
U
VI ca du U=
L -
U
L -
H
10
0
4
0
Nhit ,
0
C
n tt nghip

2,0 7,994 6,394
2,1 8,64 -6,894
5,0 40,23 28,49
5,1 41,99 29,49
15,0 296,5 149,7
15,1 300,0 151,2
20,0 493,2 229,5
20,2 501,5 233
70,0 4905 1558

Bng 1: Nhng gi tr L v H ng vi nht ng hc 100
0
C

Nu U > L th VI s l s m, du ny c tnh nht nhit km.
Nu L > U > H th VI s trong khong 0 100.
Nu H > U th VI > 100, du ny c tnh nht nhit tt.
Thng thng cc loi du bi trn c VI = 95. Loi c VI > 100 him hn tuy vy
ngy cng ph bin.Trong thc t, phn loi du nhn gc theo VI nh sau:
Du c ch s nht thp (LVI): VI < 30
Du c ch s nht trung bnh (MVI): VI = 30 85
Du c ch s nht cao (HVI): VI > 85
n tt nghip

Du c ch s nht rt cao(VHVI): VI > 105
Nu nhit lm vic ca my t thay i, ngi ta t ch ti ch s nht. Nu
nhit my thay i trong phm vi rng th ch s nht l mt ch tiu cht lng
cn c coi trng.[4]
1.4.3. tr s axit v kim
Tr s axit v kim lin quan n tr s trung ho dng xc nh axit v kim
ca du bi trn. axit thng c biu hin qua tr s axit tng (TAN) cho bit
lng KOH cn thit tnh bng miligam cn thit trung ho tt c cc hp cht mang
tnh axit c mt trong 1g mu du. kim trong du bi trn c xc nh bng tr s
kim tng (TBN) cho bit lng axit clohydric hay percloric c quy chuyn sang
lng KOH tng ng tnh bng miligam cn thit trung ho cc hp cht mang
tnh kim c trong mt gam mu du. Ch s axit tng ca du l i lng nh gi mc
bin cht ca du do qu trnh oxy ha.i vi tt c cc loi du bi trn. TAN c
gi tr ban u nh v tng dn trong qu trnh s dng, do mt s ph gia chng mi
mn c tnh axit cao nn TAN ban u khng dng nh gi cht lng ca du. Axit
tan trong nc biu th s c mt ca axit v c c pht hin nh tnh theo s i mu
ca cht ch th i vi lp nc tch khi du nhn khi lm kim nghim. Quy nh
tuyt i khng c c axit v c trong du.
1.4.4. bn oxy ha
bn xy ho l mt ch tiu c trng quan trng ca du nhn.S xy ho du
nhn ph thuc vo nhit , lng xy cha trong du v kh nng xc tc ca kim loi.
Cc sn phm do xy ho du s sinh ra cc cht to cn, axit, lm tng nht, tng
cng n mn. Do vy kh nng chng xy ho cao l mt nhu cu quan trng i vi
nhng du lm vic trong cc iu kin c nc, nhit cao, p sut ln, thi gian thay
du lu.
1.4.5. hm lng tro
n tt nghip

Tro l phn cn li sau khi t chy, c tnh bng (%) khi lng cc thnh phn
khng th chy uc trong n sinh ra t ph gia cha kim loi, t cc cht bn v mt
kim loi b mi mn. Trong du nhn ng c bao gi cng c mt lng tro v cc tp
cht c hc do nguyn nhn sau y.
+ Cc cht v c trong qu trnh ra, tinh ch, ra axit, lc t trng khng k.
+Thnh phn tro ca thuc thm.
1.4.6. khi lng ring v t trng
Khi lng ring l khi lng ca mt n v th tch ca mt cht nhit tiu
chun.
T trng l t s gia khi lng ring ca mt cht cho nhit quy nh vi
khi lng ring ca nc nhit quy nh .
T trng v khi lng ring ca mt loi du bng nhau nu khi lng ring ca
nc l 1.
Khi lng ring ca du nhn l thng s quan trng cho vic nhn bit v qun l
cht lng, vic vn chuyn i th tch khi lng trong giao nhn. Vi nhng loi du
dng cho mc ch bi trn hoc cn phi lin tc tun hon th khi lng ring phn
no phn nh kh nng tc tun hon ca du trong h thng.
1.4.7. im bt chy v chp chy
im chp chy ca du c nh ngha l nhit thp nht ti khi quyn, mu
c nung nng n bc hi v bt la trong iu kin c bit ca phng php th.
Mu s chp chy khi c la v lan truyn tc khc b mt ca mu.
im bt chy l nhit thp nht m mu sau khi chp chy s lin tc chy
trong 5 giy.
Du c nht cao hn s c im bt chy v chp chy cao hn, nhit chp
chy ca du nhn biu th v ni ln nguy him c th xy ra khi chy n.
1.4.8. im ng c
n tt nghip

im ng c l nhit thp nht m du bi trn gi c tnh linh ng
iu kin cho
Hu ht du nhn u cha mt s sp khng tan v khi du nhn c lm lnh
nhng sp ny c tch ra dng tinh th, an ci vi nhau to thnh mt lp cu trc
cng gi du trong ci ti rt nh ca cc cu trc . Khi cu trc tinh th ca thp
ny to thnh y , du khng lun chuyn c. gim nhit ng c ca du
ngi ta dng ph gia h nhit ng c. Do im ng c ca hu ht cc loi du
lin quan n qu trnh kt ta ca sp nn mt s loi du khng cha sp th lin quan
n im ng c gii hn. i vi loi du ny nht ca chng tng ln khi nhit
gim n mt nhit no th d mt tnh linh ng. Ngi ta c th dng ph gia
h thp nhit ng c ca cc loi du ny v cc ph gia ch c tc dng ngn cn
s ln ln v bao bc ca cu trc tinh th sp.
Phng php xc nh im ng c ca du theo TCVN- 3753. Theo phng php
ny, trc tin du c un nng m bo cc cu t trong du tan hon ton, sau
lm sch theo tc quy nh, c 3
0
C li kim tra tnh linh ng ca du mt ln. Nhit
ng c ca du bng nhit m ti du khng linh ng c na(khi ta
nghing bnh ng n) +3
0
C. Cn o im ng c ca du theo phng php ASTM-
D 2500.
1.4.9. Hm lng tro sunfat
Tro sunfat l phn cn cn li sau khi than ho mu sau phn ct c s l bng
H
2
S0
4
v nung nng n khi lng khng i. Hm lng tro sunfat gm c tro ca ph
gia a vo nng tnh nng ca du. Cn khi thy lng tro tng qu mc c th ngh
n s c mt ca cc tp cht nh cc cht bn cn do mi mn v cc loi tp cht
khc.
Vic s dng xng pha ch lm tng lng tro sunfat trong du ng c. Hm
lng tro sunfat trong du ng c to thng nm trong khong 0,8 1,5%, cn hm
lng tro sunfat cho ng c diezel l trn 17%. Hm lng tro sunfat du nhn thng
c xc nh theo phng php TCVN 2689, tng t nh phng php xc nh tro.
n tt nghip

Mu c t chy cho n khi ch cn li tro v cn cc bon. Sau khi ngui chng
c s l mt ln vi H
2
SO
4
v nung nhit 775
0
C cho n khi qu trnh oxy ho
cacbon kt thc. Sau tro li c lm lnh, li s l mt ln na vi H
2
SO
4
v nung
775
0
C cho n khi nhit khng i.
1.4.10. Hm lng nc
Hm lng nc trong du l lng nc c tnh bng % theo trng lng th tch
hay phn triu.
Hm lng nc trong du bi trn l mt c trng quan trng i vi cc loi du
nhn nh du thu lc, du t, du bnh rng cng nghip, du tuabin, du xylanh, hi
nc v du cng nghip.
c bit n cc k quan trng i vi du bin th. Nc trong du bi trn khng
nhng y nhanh s n mn v s xy ho m n cn gy nn hin tng nh tng.
Trong mt s trng hp nc cn lm thu phn cc ph gia, to nn nhng bn mm,
xp. Nu hm lng nc trong du cng nghip ln hn lng vt (trn 0,1%) th ngi
ta phi loi chng ra bng phng php li tm, lc hay chng ct chn khng. Hm lng
nc trong du bi trn c xc nh theo phng php TCVN 2692.
1.5. Phn loi du nhn
Phn loi du nhn hin nay ngui ta phn loi theo cp nht SAE cho du ng
c v ISO cho du cng nghip v theo cp cht lng API. C nhm du nhn chnh l
du ng c v du cng nghip.
15.1. Phn loi du nhn ng c
Du nhn ng c c sn xut ch yu t du chng ct v du cn. Mt khc c
th i t du tng hp tuy nhin loi du sn xut t du tng hp c gi tr cao. Du
nhn ng c c nhiu chng loi nhm p ng tnh nng k thut ca cc loi ng c.
thun li cho vic s dng v thay th ngi ta thng phn loi du ng c theo
cp cht lung v theo nht ca chng.
1.5.1.1 Phn loi theo cp nht SAE
n tt nghip

Hip hi k s t M (SAE) a ra cch phn loi du ng c theo cp nht
SAE. Theo du ng c c phn thnh 11 cp gm: 0W, 5W, 10W,15W, 20W,
25W, 20, 30, 40, 50, 60. Trong cc cp nht c km ch W ch du ma ng, cc
cp nht khng ch ch ci W ch du ma h, du 4 ma l loi du ng thi tho
mn yu cu ca c 2 nhm trn, du ma h c cp nhit ln hn v cp nht ln
hn du dung cho ma ng. Trong du nhn ngui ta cng phn ra du n cp v du
a cp. du n cp ch dng cho 1 ma cn du a cp dng cho tt c cc ma trong
nm, cp nhit ca du n cp cng ln hn a cp.
V d: du nht TOTAL Rubia XT 20W-50. y l loi du a cp dng cho c ma
ng v ma h 20W l cp nht cho ma ng, 50 l cp nht cho ma h. Bn
cnh loi du a cp dng cho tt c cc mu cng c nhng loi du ch dng cho mt
ma.
V d: du nht TOTAL Rubia S 10W l mt loi du n cp, 10W l cp nht dng
cho ma ng.
Hip hi cc k s t a ra bng phn loi du ng c theo nht 100
o
C SAE
J 306C.

Cp nht
SAE
nht ng lc(cp)
nhit ti a (
o
c)
Nhit bm chuyn
gii hn (
o
C), ti a
nht ng hc
100
o
C ( cst)
min max
0W 3250 -30
o
C -35 3,8 -
5W 3500 -25
o
C -30 3,8 -
10W 3500 -20
o
C -25 4,1 -
15W 3500 -15
o
C -20 5,6 -
20W 4500 -10
o
C -15 5,6 -
25W 6000 -5
o
C -10 9,3 -
20 - 5,6 9,3
n tt nghip

30 - 9,3 12,5
40 - 12,5 16,3
50 - 16,3 21,9
60 -

Bng 2: Phn loi du ng c theo nht 100
o
C SAE J 306C

1.5.1.2. Phn loi theo cp cht lng API
Phn loi theo cp cht lng API ca vin du m M cho du ng c. Theo
phung php ny du ng c uc chia lm ba nhm chnh:
- Nhm S(service): du ng c dng cho ng c xng.
- Nhm C(commercial): du dng cho ng c diesel
- Nhm S/C: du dng cho c ng c xng v diesel nhng u tin cho ng c
xng.
i vi nhm S v C ngui ta dung ch ci biu hin mc cht lung ca du
nhn ng c. Th t t SA,SB,, SM, v mi nht l SN. Hin nay ti Vit Nam cha
c sn phm cp cht lng SN. Vi du ng c diesel cng t phm cp cht lng
CA, CB, ,CJ-4. Cp cng cao du cng cht lng.
Du uc s dng cho c hai loi ng c xng v diesel cng tung ng vi tng mc
cht lng khi s dng cho ng c xng v diesel uc k hiu nh SM/CJ.
V d: du nht Castrol Magnatec 10W-40 SM/CF. y l sn phm du dng cho c
ng c xng va ng c diesel, SM l cp cht lng ca du cho ng c xng.CF l
phm cp cho ng c diesel. SM ng truc nn u tin s dng cho ng c xng hn.
Phn loi du theo phm cp cht lng cho ng c xng theo bng di y:[3]
Phn loi Tnh trng Phc v
SA Li thi Khng c ph gia, dng cho ng c xng ot trc nm
1930
SB Li thi Khng ph hp cho ng c xng ot sau nm 1951
SC Li thi Khng ph hp cho ng c xng sau nm 1967
SD Li thi Khng ph hp cho ng c xng sau nm 1971
SE Li thi Khng ph hp cho ng c xng sau nm 1979
SF Li thi Dng cho cc ng c nm 1988 v trc
n tt nghip

SG Li thi Dng cho cc ng c nm 1993 v trc
SH Li thi Dng cho cc ng c nm 1996 v trc
SJ Hin hnh Dng cho cc ng c nm 2011 v trc
SL Hin hnh Dng cho cc ng c t nm 2004 v trc
SM Hin hnh Cho mi ng c ang s dng hin nay. Xut hin nm
2004, nhm ci thin s khng oxy ha ,chng to cn,
chng mi mn tt hn, hiu qu nhit thp tt hn
trong thi gian s dng du, mt s du SM cng p ng
uc c tnh ILSAC v tit kim nng lng.
SN Hin hnh Loi du mi nht hin nay nhng cho c mt ti th
trng Vit Nam
Bng 3: Phn loi du nhn ng c xng theo phm cp API

Phn loi du theo phm cp cht lng cho ng c diesel:[3]
Phn loi Tnh trng Phc v
CA Li thi Khng ph hp cho ng c diesel sau nm 1959
CB Li thi Khng ph hp cho ng c diesel sau nm 1961
CC Li thi Khng ph hp cho ng c diesel sau nm 1990
CD Li thi Gii thiu nm 1955. Cho ng c c turbo v ht kh t
nhin
CD-2 Li thi Gii thiu nm 1985 cho ng c 2 th
CE Li thi Gii thiu nm 1985. Cho ng c c turbo v ht kh t
nhin, 4 th, cao tc. c th dng thay cho du cp CC v CD
CF Hin hnh Gii thiu nm 1994. Cho cc ng c diesel ngoi ung cao
tc, phun trc tip v cc loi khc s dng nhin liu lu
hunh trn 0,5% kl. C th dng thay cho du cp CD
CF-2 Hin hnh Gii thiu nm 1994. Cho ng c 2 th.
CF-4 Hin hnh Gii thiu nm 1990. Cho cc ng c c turbo v ht kh t
nhin, 4 th, cao tc, c th dng thay cho du cp CD, CE
CG-4 Hin hnh Gii thiu nm 1995. Cho cc ng c 4 th, cao tc, ti khc
nghit s dng nhin liu c hm lng lu hunh
CH-4 Hin hnh Gii thiu nm 1998. Cho cc ng c 4 th. Cao tc
CI-4 Hin hnh
CJ-4 Hin hnh
Bng 4: Phn loi du nhn ng c diesel theo phm cp API
1.5.2. Du nhn truyn ng
n tt nghip

Du truyn ng l loi du bi trn cc bnh rng gip cho vic truyn chuyn ng
v cng sut t mt trc quay ny sang mt trc quay khc hoc thay i hng
chuyn ng. Cc loi bnh rng thng gp l: Bnh rng thng, bnh rng nghing,
bnh rng cn xon, bnh rng trc vt...
Chc nng chnh ca du truyn ng bnh rng l to ra mt mng bi trn gia cc
b mt ma st v cc rng tip xc vi nhau, trong trng hp cc bnh rng kn th du
truyn ng cn ti nhit sinh ra trong qu trnh cc rng tip xc vi nhau.
Du truyn ng phi m bo chng n mn v mi mn tt, Do phi chu trt dc
gia cc rng nn du c th b y ra ngoi khng toc mng bi trn. Du phi c
bm dnh cao, bn oxy ho v bn c chng va p trong hp s.
1.5.2.1. Phn loi theo nht SAE.
Theo cch phn loi ca SAE du truyn ng c cc mc nht nh sau: 75W,
80W, 85W, 90W, 140W, 250W.
Phn loi theo
nht

SAE-J-300D
nht 18
0
C
mPa.s max
SAE-J-300E
min max
75W -40 4,2 -
80W -26 7,0 -
85W -12 11,0 -
90W - 13,0 <24,0
140W - 24,0 <41,0
250W - 41,0 -
n tt nghip

Bng 5: Phn loi du truyn ng theo SAE
1.5.2.2. Phn loi theo du truyn ng theo phm cp API
Theo API du truyn ng c phn thnh cc nhm tng ng vi cc iu kin
vn hnh khc nhau, cc loi truyn ng khc nhau.
Phn
nhm
Phc v
c tnh

GL
1

Dng cho h truyn ng bnh rng kiu
hnh tr, trc vt cn xon lm vic tc
v ti trng nh. GL
1
hin nay li
thi
-Thng khng c ph gia
- C th c ph gia chng oxy
ho, chng n mn v to bt,
nhng khng pha ph gia
chng kt xc.

GL
2

Dng cho h truyn ng trc vt lm
vic trong iu kin nh GL
1
nhng c
yu cu cao hn v tnh chng ma st.
GL
2
hin nay li thi
Nhm ny c ph gia chng
ma st.

GL
3

Dng cho h truyn ng bnh rng cn
xon, lm vic iu kin khc nghit v
tc v ti trng.
C tnh chng mi mn v kt
xc tt hn GL
2
, nhng km
hn GL
4

GL
4

Dng cho t c h truyn ng hypoit,
lm vic tc cao, momen quay thp
v tc thp momen quay cao
C ph gia chng kt xc,
cht lng cao

GL
5

Dng cho t c h truyn ng hypoit,
lm vic tc cao, momen quay thp.
H truyn ng c ti trng va p trn
bnh rng truyn ng, hot ng tc
-iu kin lm vic khc
nghit hn so vi GL
4

- Ph gia chng kt xc c
cha photpho v lu hunh.
n tt nghip

trt cao

GL
6

Dng cho truyn ng hypoit t c s
dch chuyn dc theo trc ca h truyn
ng gy ra m men quay ln khi tng
tc v ti trng va p
C ph gia chng kt xc
cha photpho v la hunh
nhiu hn nhm GL
5

Bng 6: phn loi du truyn ng theo phm cp API

1.5.3. phn loi du nhn cng nghip
Hin nay ngi ta phn loi du cng nghip lm hai lai chnh: phn loi theo ISO
VG, phn loi theo chng loi du.
1.5.3.1. Phn loi du cng nghip theo tiu chun ISO VG
Phn loi theo ISO VG theo tiu chun th gii, hin nay phn ln cc loi du bi
trn cng nghip uc phn loi da theo cp nht ISO 3448 v i vi du cng
nghip ngi ta thung quan tm n nht ti 40
o
C.[3]
Phn loi cp nht theo
ISO VG
Min Max
ISO VG 2 1.98 2.42
ISO VG 3 2.88 3.5
ISO VG 5 4.14 5.06
ISO VG 7 6.12 7.48
ISO VG 10 9 11
ISO VG 15 13.5 16.5
ISO VG 22 19.8 24.2
ISO VG 32 28.8 35.2
ISO VG 46 41.4 50.6
ISO VG 68 61.2 74.8
ISO VG 100 90 110
ISO VG 150 135 165
ISO VG 220 198 242
n tt nghip

ISO VG 320 288 352
ISO VG 460 414 506
ISO VG 680 612 748
ISO VG 1000 900 1100
ISO VG 1500 1350 1650
Bng 7: Phn loi du nhn cng nghip theo tiu chun I SO VG
Phung php phn loi theo ISO thng kh nh v vy ngi ta c cch phn loi
khc d nh hn l phn loi theo chng loi du.
1.5.3.2. phn loi du theo chng loi
Hin nay du nhn cho cng nghip rt a chng loi v uc nh gi phn loi theo
tiu chun ca tng thit b, my mc ca nh ch to nh du thy lc, du bnh rng,
du gia cng kim loi
a) Du thy lc
Du thu lc l mt mi trng truyn nng lng trong cc h thng thu lc m
c s bin i c nng thnh thu nng ca cht lng. Du thu lc cng c tnh cht
bi trn lm gim ma st, cht chng mi mn nh cc cht bi trn in hnh khc, tuy
nhin tnh cht c trng cho du thu lc l kh nng chu nn. Du thu lc phi tht
s khng b nn truyn lc tt, phi tng thch vi cc vt liu lm kn trnh r r lm
gim p sut trong h thng. Ngoi ra, du thu lc phi c t trng cao tng cng
sut, c bn nht ln trong iu kin chu p lc cao, khng to bt, n nh xy
ho cao. Du thu lc c s dng rng ri trong cc my cng c, cc c cu thu lc,
c cu phanh, c cu tr lc tay li. cn khuych i lc hay cc c cu cn s hot
ng chnh xc theo tiu chun ISO 6743/4 th du thu lc c phn loi thnh:[1]
- HH: Du khong tinh ch khng cha cc cht c ch.
- HL: Du khong tinh ch c cha cc cht c ch r v chng xy ho
- HM: Kiu HL c tnh cht chng mi mn c ci thin hn.
- HR: Kiu HL c ch s nht c ci thin hn.
- HV: Kiu HM c ch s nht c ci thin hn.
- HG: Kiu HM c tnh cht chng kt, bo m chuyn ng khng trt, nhy.
n tt nghip

- HS: Cht lng tng hp khng c tnh cht chng chy c bit.
- HFAE: Nh tng chng chy ca du trong nc c cha ti a 20% trng
lng cc cht c th chy.
- HFAS: Dung dch chng chy ca ho cht pha trong nc cha ti thiu 80%
nc.
- HFB: Nh tng chng chy ca nc trong du cha ti a 25% cc cht c th
chy c.
- HFC: Dung dch chng chy ca polyme trong nc cha ti thiu 35% khi
lng nc
- HFDR: Cht lng tng hp chng chy trn c s este ca axit photphoric.
- HFDR: Cht lng chng chy trn c s cc clo hydrocacbon.
- HFDT: Cht lng tng hp chng chy trn c s hn hp ca HFDR v HFDS.
Ngoi phung php phn loi trn, du thy lc cng khc uc xy dng bi cc nh
ch to thit b uy tn nh DIN.
b) Du bnh rng cng nghip
Du bnh rng cng nghip l loi du chuyn dng cho cc loi bnh rng da theo
tiu chun ca AGMA hip hi cc nh ch to bnh rng M, trong du bnh rng ngi
ta chia ra du bnh rng kn v du bnh rng h, ph gia s dng ph bin trong du
bnh rng l ph gia EP.
S du AGMA nht 40
o
C Tham chiu AGMA
Min max
1 41,4 50,6 -
2 61,2 74,8 2 EP
3 90 110 3 EP
4 135 165 4 EP
5 198 242 5 EP
6 288 352 6 EP
7 414 506 7 EP
8 612 748 8 EP
8A 900 1100 -
Bng 8: phn loi nht du bnh rng theo AGMA

n tt nghip

Ngoi du thy lc v du bnh rng cn mt s loi du khc nh du tuabin, du
my nn kh, my nn lnh, du hang hi, du my bay,, tt c u c cch phn loi
theo tiu chun ring ca nh ch to thit b.
1.6. khi qut tnh hnh s dng du nhn ti Vit Nam
Theo bo co phn tch th trng ca cng ty Total Vit Nam nm 2011 sn lng du
nhn ca total ti th trng Vit Nam l khong 20 triu lt, cng theo bo co sn lng
ca Total chim khong 9% ton b du nhn ti th trng Vit Nam. T s liu trn ta
thy lng du nht ti th trng Vit Nam nm 2011 vo khong 222 triu lt.

Biu th phn du nhn nm 2011 ti th trng Vit Nam

15%
8%
8%
5%
9%
2%
14%
38%
Market Shares in 2011
BP
Castrol
Shell
Chevron
Total
Mobil
PLC
Other
Market Share by Brand
Brands LOB
IND CVL PCMO MCO
ExxonMobil * 15% 14% 9% 8%
TOTAL 10% 13% 10% 10%
Shell 12% 11% 9% 10%
BP/Castrol 24% 20% 24% 24%
Caltex 10% 12% 10% 10%
Motul/Vilube 2% 3% 3% 1%
PLC 8% 15% 14% 14%
Others 21% 16% 23% 23%
Total 102% 104% 102% 100%
(for example)
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
ExxonMobil * TOTAL Shell BP/Castrol CaltexMotul/Vilube PLC Others
Market Share by Brand
IND CVL PCMO MCO
Just fill the
Total Potential Demand Estimates
LOB Ha Noi HP, QN BN, BG
PT, VP, TN,
HB
LC, YB, LC,
B, SL
HG,CB,LS,
BC,TQ
Total
Industrial 320,000 7,500,000 650,000 3,850,000 350,000 325,000 12,995,000
CVL 1,265,000 6,725,000 1,396,500 2,225,000 2,168,500 1,956,000 15,736,000
PCMO 2,250,000 1,950,000 950,000 950,000 762,000 870,000 7,732,000
MCO 850,000 750,000 350,000 550,000 155,000 130,000 2,235,000
n tt nghip

Chng 2
Cc cng ngh sn xut du nhn gc
2.1. Thnh phn ha hc ca du nhn
Nguyn liu chnh sn xut du nhn l phn on gasoil nng c nhit
si t 350 500
0
C trong phn on ny c cha cc hp cht hydrocacbon t C
21

C
35
hoc c th ln ti C
40
. Do vy cc hydrocacbon trong phn on ny c
trng lng phn t ln v c cu trc phc tp, c bit l dng hydrocacbon lai
hp tng ln rt nhiu. Trong phn on ny, ngoi thnh phn ch yu l hn hp
cc hydrocacbon khc nhau cn c cc hp cht d nguyn t m ch yu l cc
hp cht cha nguyn t oxy, nit, lu hunh v mt vi kim loi nh Ni,
V...Nhng hp cht ny c nhng tnh cht rt khc nhau. C nhng thnh phn
ch yu c li cho du nhn song cng c nhng thnh phn l c hi cn loi
b.[4]
2.1.1. Cc hp cht hydrocacbon
2.1.1.1. Cc hydrocacbon naphten v parafin.
Cc hydrocacbon ny c gi chung l cc nhm hydrocacbon naphten parafin.
y l nhm hydrocacbon ch yu c trong du gc du m. Hm lng ca nhm ny
tu thuc vo bn cht ca du m v khong nhit si m chim t 41% 86%.
Nhm hydrocacbon ny c cu trc ch yu l cc hp cht hydrocacbon vng naphten
(vng 5 cnh v 6 cnh) c th kt hp cc nhnh ankyl hoc izo- alkyl v s nguyn t
cc bon trong phn t c th t C
20
C
70

Cu trc vng c th hai dng: Cu trc khng ngng t ( phn t c th cha t
16 vng) v cu trc ngng t (phn t c th cha t 24 vng ngng t)
Cu trc nhnh ca vng naphten ny cng rt a dngchng khc nhau bi s mch
nhnh, chiu di ca mch, mc phn nhnh ca mch v v tr th ca mch trong
vng. Thng thng ngi ta nhn thy rng:
+ Phn on nht nh c cha ch yu l cc dy ng ng ca xyclohexan,
xyclopenten.
+ Phn on nht trung bnh cha ch cha ch yu cc vng naphten c cc mch
nhnh alkyl, izo alkyl vi s vng t 2 4 vng.
n tt nghip

Ngoi cc hydrocacbon vng naphten. Trong nhm ny cn c cc hydrocacbon dng n-
parafin v izo-parafin hm lng ca chng khng nhiu v mch cacbon khng cha
qu 20 nguyn t cc bon v s nguyn t cacbon ln hn 20 th parafin s dng rn v
thng c tch ra trong qu trnh sn xut du nhn.
2.1.1.2. cc hydrocacbon thm
Thnh phn v cu trc ca nhm hydrocacbon ny c ngha quan trng i vi
du gc. Mt lot cc tnh cht s dng ca du nhn nh tnh n nh chng oxy ho,
tnh bn nhit, tnh nht nhit, tnh chng bo mn, hp th ph gia ch yu ph thuc
vo tnh cht v hm lng ca nhm hydrocacbon ny. Tuy nhin hm lng v cu trc
ca chng cn ph thuc vo bn cht du gc v nhit si ca cc phn on.
+ Phn on nht nh ( 350 400
0
C) c mt ch yu cc hp cht dy ng ng
ca benzen v naphten
+ Phn on nht nng hn (400 450
0
C) pht hin thy hydrocacbon thm 3 vng
dng n hoc kp.
+ Trong phn on c nhit si cao hn c cha cc cht thuc dy ng ng ca
naphtalen, phenatren antraxen v mt s lng ng k loi hydrocacbon a vng.
Trong phn on ny cc hydrocacbon ngoi khc nhau v s vng thm, cn khc
nhau bi s nguyn t Cacbon mch nhnh v v tr cc nhnh. Trong nhm ny cn
pht hin s c mt ca cc vng thm ngng t a vng. Mt phn ca chng tn ti
trong du gc vi t l thay i theo ngun gc ca du m cn mt phn c hnh
thnh trong qu trnh trng ct do cc phn ng trng ngng, trng hp di tc dng ca
nhit.
Mt thnh phn na trong nhm hydrocacbon thm l loi hydrocacbon hn tp naphten
aromat. Loi hydrocacbon ny lm gim phm cht ca du nhn thng phm v
chng c tnh nht nhit km v rt d b oxy ha to ra cc cht keo nha trong qu
trnh lm vic ca du nhn ng c.
% Cc bon mch parafin
% Cc bon vng thm
% Cp = 53,5
%C
A
= 20,0
n tt nghip

% Cc bon naphent
% Cc bon cc vng
Tng s vng
Vng thm
Vng naphten
%C
n
=26,7
%Cr = 46,7
Rt =3
Ra =1
Rn =2

Bng 9: thnh phn cu trc ca cc phn t c trong du nhn
2.1.1.3. Cc hydrocacbon rn
Trong thnh phn du nhn chng ct ra t du m cn c cc hydrocacbon rn bao
gm cc hydrcacbon dy parafin c cu trc v khi lng phn t khc nhau, cc
hydrocacbon naphten c cha t 1- 3 vng trong phn t v c mch nhnh di vi cu
trc dng thng hoc dng iso, cc hydrcacbon thm c s vng, s mch nhnh khc
nhau, chng u c tnh cht l d ng c li dng rn khi nhit thp. V vy cc
hydrocacbon rn ny cn phi c tch lc ra trong qu trnh sn xut du nhn nn
hm lng ca chng trong du nhn rt thp.
Cc hydrocacbon rn ny chia thnh 2 loi:
+ Parafin l hn hp ch yu ca cc phn t n-alkan c khi lng phn t kh cao.
+ Xerezin l hn hp ch yu ca cc hydrocacbon rn c mch nhnh thng hoc
izo, trong dng izo l ch yu.
ngoi cc hydrocacbon trn l chnh chim phn a trong du nhn, v cn mt s t
cc nguyn t vi lng nh N
2
, S, , asphaten cc nguyn t ny vn cn tn ti trong
du nhn vi s lng v tiu chun cho php mc d qua cc phn on loi b.
2.2.1. Cng ngh sn xut du nhn gc tiu biu hin nay
Vic tch cc thnh phn khng mong mun trong sn xut du gc -c thc hin
nh qu trnh lc du s cho php sn xut du gc cht l-ng cao, ngay c vi phn
on du nhn ca du th ch-a thch hp cho sn xut du nhn. S cng ngh
chung sn xut du nhn gc t du m th-ng gm cc qu trnh chnh sau.
+ Ch-ng chn khng nguyn liu cn mazut.
n tt nghip

+ Chit tch, trch ly bng dung mi.
+ Tch hydrocacbon rn (sp hay petrolactum).
+ Lm sch ln cui bng hydro ho.
Cc hp cht b tch ra li dng sn xut th cp khc. Du gc sn xut c cn
phi pha thm ph gia tr thnh du thnh phm.
2.2.1.1. mt s cng ngh sn xut du

Mazut Chng ct chn khng
Du ct nh Du ct trung Du ct nng Cn gudron
Chit bng dung
mi
Tch asphan
bng propan
Phn chit
Du ct nh Du ct trung Du ct nng
Cn du
Tch sp
Lm sch bng H
2

Du gc
sp
n tt nghip

Hinh 2.1: S khi cng ngh sn xut du gc[5]
Hnh 2 l s cng ngh sn xut du nhn gc qua cc phn on. Nhn vo
hnh 2 ngi ta c th sn xut du gc qua nhiu phn on khc nhau i t nguyn liu
l cn mazut. Trnh t cc qu trnh sn xut du nhn gc nh sau:
1. Mazut, chng ct chn khng, du ct trung, chit bng dung mi, du ct chung,
tch sp v lm sch bng hydro c sn phm du gc.
2. Mazut, chng ct chn khng, cn gudron, tch asphan bng propan, chit dung
mi, cn du, tch sp, lm sch bng hydro c sn phm du gc.
3. Mazut, chng ct chn khng, du ct nh, chit bng dung mi, du ct nh, tch
sp v lm sch bng hydro c sn phm du gc
4. Mazut, chng ct chn khng, du ct nng, chit bng dung mi, du ct nng,
tch sp v lm sch bng hydro c sn phm du gc.

Hnh 2.2: s cng ngh sn xut du nhn gc
n tt nghip


Hnh 2.3: s cng ngh sn xut du nhn gc

n tt nghip

2.2.1.1. Chng ct chn khng
Cng on trong sn xut du nhn gc l chng chn khng tch ly cc phn
on ring bit da vo khong nhit si hay nht. Nguyn liu ca qu trnh ny
l phn cn ca qa trnh chng ct kh quyn AD (cn gi l cn mazut). Do mc
ch ca cng on ny l iu chnh nht v nhit chp chy ca phn on du
gc. Trong cc phn on s c mt tt c cc cu t c trong nguyn liu ca loi du
m em chng ct. D dng thy rng cc du m do khc nhau v thnh phn cc cu t
nn chng khng cho php nhn cc phn on du bi trn vi cht lng mong mun.
Nhng nh cng nghip ch bin du hin i, ngi ta c th thu c du gc cht
lng tt t bt k du th no, song gi thnh sn phm s rt khc nhau v s cng cao
nu nguyn liu khng thun li. Du th tt nht cho vic sn xut du gc l cc phn
on du nhn c cha nhiu hydrocacbon naphten v hydrocacbon thm 1 vng c
nhnh parafin di phn nhnh v cc izo parafin. Cn du th xu nht l loi du cha
nhiu hydrocacbon a vng v hydrocacbon thm ngng t cao.
Khi chng ct chn khng, nht l hm s ca khong nhit si v cng l hm
s ca trng lng phn t. nht l mt tham s quan trng, bi v khi chng ct chn
khng, kh c th iu chnh chnh xc nhit ct trong chng ct kh quyn. Do vy
nhiu khi khng bo m chnh xc nhit chp chy ca phn on du nhn no .
iu chnh thng s ny, ngi ta phi tin hnh tch cc cu t c nhit si thp
bng cch chng cun theo hi nc trong cc thp bay hi ph.
n tt nghip


Hnh 2.4: S chng ct chn khng mt thp
I Mazut; II,III v IV-Du ct nh, trung v nng, V- gudron; VI- hi nc; VII
kh khng ngng t v hi nc; VIII-gasoil chn khng
400-420
o
c
L
lung
350-400
o
C
400-450
o
C
450-500
o
C
Trn
500
o
C
n tt nghip


Hnh 2.5: S thp chng ct chn khng hai thp ni tip
I Mazut; II,III v IV-Du ct nh, trung v nng, V- Gudron; VI- Hi nc; VII
Kh khng ngng t v hi nc; VIII-Gasoil chn khng; IX Semigudron: X- Gasoil
nng

n tt nghip


Hnh 2.6: Thnh phn ct ca thp chn khng
2.2.1.2 Chit bng dung mi
Do qu trnh chng ct phn on cha loi b ht c cc cu t khng mong
mun, nh cc hp cht hydrocacbon thm a vng, cc hp cht nha lm cho cht
lng du km i, i mu tng nht, xut hin cc hp cht c tnh axit khng tan
trong du. Vic chit tch cc cu t khng mong mun bng cc dung mi c cc nhm
ci thin thnh phn ho hc ca du, cho php sn xut ra du cht lng cao t bt k
du th no k c loi c hm lng hydrocacbon thm a vng v cn nha kh cao.
Nguyn l ca qu trnh chit dung mi da trn vic s dng dung mi m mt nhm
cu t, thng l cc hydrocacbon thm, tan nhiu hn trong . Dung mi s dng phi
r tin, d kim, bn ho hc khng gy n mn, d dng v t c hi. Vic la chn
dung mi ph thuc vo chn lc v kh nng ho tan ca dung mi. chn lc l
kh nng phn tch hai nhm cu t khc nhau v mt ho hc. Kh nng ho tan l
lng dung mi t nht cn dng ho tan mt lng xc nh nguyn liu, lng dung
n tt nghip

mi dng cng t th kh nng ho tan cng cao, chn lc cng cao th kh nng ho
tan cng thp v ngc li.
Nhit si ca dung mi phi khc xa so vi cu t c chit tch c th thu
hi dung mi mt cch d dng bng chng ct. Cc dung mi thng c s dng
trong qu trnh ny, l: Phenol, furfurol, lu hunh oxit v N metyl- pyrolydon
(NMP).

Dung mi Cng
thc
Khi lng
ring
20
o
C,
kg/m
3

Nhit
si,
o
C
Nhit
ng
c,
o
C
Nhit
bay hi,
KJ/kg
nht
ng
hc 50
o
C
Phenol C
6
H
6
1071 181 +41 446,23 32.4
Fufurol C
5
H
4
O
2
1159 162 -39 450,55 11.5
NMP C
4
H
9
CN 1033 204 -24 493.1 10.4
Lu huynh
dioxyt

SO
2

n tt nghip


Hnh 2.7 : s khi qu trnh chit dung mi
C s cho qu trnh lc du bng dung mi trn l do cc hydrocacbon thm d dng
tan trong lu hunh dioxyt lng cn paraffin v naphten th tan km hn nhiu. sn phm
u tin c tinh ch theo cch ny l kerosene ca rumani ci thin c im khi.
Sau khi tinh ch, du thu c c hm lng hydrocacbon thm thp c gi l rafinat
x l dung mi (du SN).
2.2.1.2.1. c s chit vi dung mi l lu hunh ioxyt
SO
2
l dung mi u tin dng trn phm vi ln. Tuy nhin chng mt dn ngha v
chn lc kh thp v khi tip xc v khi to vi nc to ra axit gy n mn mnh
(H
2
CO
3
)[9]
n tt nghip


Hnh 2.8: S cng ngh qu trnh chit vi dung mi SO
2
lng
a- cht lm kh, b- thp chit, c- thit b ngng t, d- thit b thu hi dung mi,e- thit b
lm kh SO
2

2.2.1.2.2. cng ngh chit vi dung mi phenol
Phenol c kh nng ho tan cao, to iu kin thun li cho lm sch nguyn liu
khi cc cu t khng mong mun, chn lc ph thuc mnh vo hm lng nc.
cc paraffin c th tch ring khi dung dch bo ha khng cha nc khi them nc
vo. Nhit si ca hn hp ng ph l 99,5
o
C. Trong qu trnh ny nguyn liu c
a qua thp hp th loi b cc vt phenol ri sau n thit b chit ly tm. Phnol
c tch khi rafinat nh bay hi v li cun tip vi hi nc. pha chit c chuyn
t thp chit ly tm, qua thit b gia nhit ti thp lm kh loi nc t qu trnh ng
ph. Dung dch khng cha nc c chuyn t thit b cha ca thp lm kh ti thp
chng ct nhanh extract v hu ht phenol c ha hi.(hnh v)
n tt nghip


Hnh 2.9: S chit voi dung mi phenol
a-thng cha phenol, b- thit b chit, c- l nung rafinat, e- l un nng extract, f- thp
chng ct nhanh, g- thp lm kh, h- bnh cha hn hp phenol-nc, i- thp hp th, k-
thp tch phenol khi extract..
2.2.1.2.3. cng ngh chit vi dung mi furfurol
Furfurol l dung mi c s dng nhiu nc trn th gii do t c hi hn
phenol. Tuy c kh nng ho tan km hn phenol nhng furfurol li c chn lc cao
hn nn cho hiu qu ln hn khi dng fururol lm sch phn ct c cha nhiu
hydrocacbon thm. Nhc im chnh ca dung mi ny l tnh oxy ho, d to nha khi
c mt khng kh v hi nc. trnh qu trnh oxy ho ngi ta thng bo qun
furfurol bng kh tr, kim tra nhit cht ch trong h thng un nng v ti sinh dung
mi, kh kh s b khi nguyn liu trc khi trch ly, hoc thm cht chng oxy ho c
bit vo furfurol. Trong qu trnh ny du c chn vi furfurol gn nh thp chit
ngc lin tc, nhit ph thuc ch yu vo t l dung mi v nguyn liu.( hnh v).
c
e
h
f
i
g
d
a
Nguyn li?u H o i n u ?c
Rafinat
Extract
H o i
n u ?c
H i i
n u c
b
n tt nghip


Hnh 2.10: S cng ngh qu trnh chit bng furfurol
a- tch kh, b- thp chit ngc, c- thp tch nc khi furfurol, d- thp li cun furfurol
khi nc, e- thp p sut cao tch furfurol, f- thp p sut trung bnh tch furfurol t
phn chit, g- thp chn khng tch furfurol, h- thi b chit, i- thp chn khng
tch furfurol khi rafinat, k- thit b tch rafinat
Do kh nng ho tan cc cht nha ca furfurol km nn dung mi ny ch p dng
vi cc nguyn liu c cht lng cao.
2.2.1.2.4. cng ngh chit bng dung mi NMP
Dung mi NMP l dung mi mi hin nay c s dng nhiu trong cng ngh tch
lc. Trong qu trnh trch ly dng dung mi NMP loi b nhng thnh phn khng
mong mun trong cc phn on ca du nhn. Qu trnh ny cho ra cc sn phm
Parafinic hoc naphtenic ph hp cho qu trnh ch bin du gc. Qu trnh ny loi b
c la chn cc hp cht thm v cc hp cht cha d nguyn t nh xy, nit, lu
hunh. Sn phm ca qu trnh ny c th c tch sp sn xut du gc c cht
lng cao, n c c trng bi ch s nht cao, chu nhit tt v n nh xy ho
cao, mu sng v phn ng tt vi cc cht ph gia.
n tt nghip


Hnh 2.11: S cng ngh qu trnh chit vi NMP
2.2.1.3. Tch asphan
Cn chn khng c nht cao c cha lng asphan nhiu hay t ty thuc vo du
th ban u. n to thnh dng asphan rn v c th c loi bng dung mi chn lc.
khc vi tinh ch bng dung mi, rafinat tan hon ton nh dung mi cn cc asphan li
ng t v kt ta. ha tan ca du trong propan tng khi p sut tng v gim khi
nhit tng. chn lc tng khi nhit tng. Asphan thu c c th dng sn
xut bitum cht lng cao.
2.2.1.3.1. Tch asphan bng propan
y cn chn khng c tip xc ngc dng vi propan. Sau dung dch du
tch asphan ly ra nh thp, cn pha cha asphan chy ra y, hai pha tip tc
c gia nhit v li cun bng hi nc.
n tt nghip


Hnh 2.12: S cng ngh tch asphan bng propan
a- thit b cha propan, b- thit b ngng t, c- my nn
2.2.1.3.2. Tch asphan bng dung mi
Qu trnh tch asphan dung mi l mt qu trnh quan trng trong nh my lc du.
trong qu trnh tch asphan bng dung mi, mt ankan c a vo cng nguyn liu
vi mc ch ph v s pht tn ca cc thnh phn v mc ch cu thnh cc hp cht
c cc kt ta. propan( hoc i khi l hn hp propan/butan) c s dng rng ri
vic tch asphan v sn xut du DAO v propan nha ng deasphalt (PDA hoc
PDtar). Propan c tnh cht dung mi c o khong nhit t 30-60
o
C tt c cc
parin ha tan trong propan cn ti nhit cao hn khong 93
o
C tt c cc hydrocacbon
u khng ha tan trong propan.mt s tch asphan bng dung mi(hnh) x l cn t
qu trnh chng ct chn khng v sn xut du DAO c s dng lm nguyen liu cho
mt qa trnh cracking xc tc, v d lng nha ng , nh phn cn li ch c s
dng sn xut nha ng hoc nguyn liu pha trn hoc nguyn liu cho du cp thp.
n tt nghip


Hnh 2.13: S tch asphan bng dung mi
Qu trnh tch asphan bng dung mi khng cho thy ti a tim nng ca h.Vi
nhng ci tin lin tc hiu sut nng lng, qu trnh s hin th cc hiu ng ca
n trong mt s kt hp vi cc qu trnh khc. Dung mi tch asphan cho php loi b
cc hp cht lu hunh v nit cng nh cc thnh phn kim loi bng cch cn
bng nng sut vi cc tnh cht nguyn liu mong mun.
2.2.1.3. Tch sp trong du
Sp du m l mt hn hp parafin mch thng v mt lng nh cc hydrocacbon
khc c nhit nng chy cao v ho tan km trong du nhit thp, v vy cn phi
loi ra khi du nhn. Trn thc t, a phn du gc t du m u phi qua qu trnh
tch sp, tr mt s loi du c hm lng parafin thp v lm vic nhit cao. Tch
sp l mt trong nhng khu quan trng nht v kh khn nht trong qu trnh ch bin
du gc v vy m cng ngh tch sp pht trin rt sm lm gim hm lng sp nh
s kt tinh hay kt tinh-chit v nh vy c th ci thin c tnh nhit thp ca du.
Trong qu trnh tch sp c chia ra hai loi:
+ Lm lnh sp kt tinh sp c dng dung mi
+ Qu trnh tch sp dng xc tc
2.2.1.3.1. Qu trnh tch sp bng xeton
n tt nghip

y l phng php tch sp c in du c chn vi xeton c lm lnh kt
tinh sp sau c lc v thu hi dung mi

Hnh2.14 : S cng ngh tch sp bng xeton
2.2.1.3.2. Qu trnh tch sp bng dung mi dime
y l qu trnh sn xut du bi trn c im ng c thp nh s kt tinh chn
lc sp rn v sp mm t du cha sp trong hn hp icloetan metylenclorua(dung
mi dime) sp mm s c tch ra khi sp rn, tip theo nguyn liu gia nhit c
ha tan trong dung mi dime v c lm lnh nh thit b trao i nhit. phn lc ra
lnh sau s oc bm vo hn hp. hn hp c lm lnh trong mt thit b su hn
trong mt thit b trao i nhit khc. Sp c kt tinh tch ra khi dung dch trong
mt thit b quay.( hnh v)
n tt nghip


Hnh 2.15: S cng ngh qu trnh tch sp vi dung mi dime
2.2.1.3.3. Qu trnh lm lnh t ngt bng dung mi
y l qa trnh hin i c thc hin bng vic dng mt lng ln dung mi
c lm sch v kt hp khuy trn mnh. Qa trnh ny c th tch sp t nhiu loi
du bi trn to ra du thnh phm c cht lng cao vi im ng c rt thp n
cng c th ch to ra sp chir cha t hn 0,5% du. cc distilat tinh ch m cha tch
sp, cc cn tch asphan c th c tch sp c im ng c cp thp ti -35
o
C.
cc sp thu c cha t hn 0,5% du khi ta thc hin them giai on tch du nng v
thm cc thit b thu hi cho sn phm th ba.(hnh v)
n tt nghip


Hnh 2.16: s cng ngh tch sp bng lm lnh dung mi
2.2.1.3.4. Qu trnh tch sp dng xc tc
Qu trnh tch sp dng xc tc mi c pht trin gn y, n chuyn cc paraffin
mch thng di thnh cc hp cht thp phn t hn nh hydrocracking vi xc tc thch
hp(hnh v)

Hnh 2.17: s cng ngh tch sp dng xc tc
a-thit b gia nhit, b- l phn ng, c- thit b nn kh tun hon, d- thit b nn kh
phn ng, e- thit b ti sinh kh, f- thit b tch p sut cao, g- x l kh tun hon, h-
thp n nh, i- thit b lm lnh
n tt nghip

Cc paraffin b b gy trong phn ng vi xc tc c nhc cha H
2
. Kh lnh c
bm vo h bt nhit do phn ng to ra. Cc sn phm phn ng c lm lnh
qua thit b tch p sut cao v c tch kh tip trong thit b tch p sut thp. cc cu
t c nhit si thp c loi b trong thp n nh. Kh tun hon c lm sch
loi b cc cht bn. hiu sut thu hi du ph thuc vo hm lng sptong nguyn liu
v im ng c yu cu. qa trnh tch sp dung xc tc h im ng c ca cc
du nh v du thy lc, du cch nhit, du my lnh v cc loi ny cn im ng c
rt thp.
Vic tch trit parafin t nhit ng c cc thp l khng cn thit v gy
ra s hao ht du ln, chi ph cao. Hn na parafin cng c ch s nht tt. Qu trnh tch
sp bng phng php kt tinh da trn nguyn l lm lnh du kt tinh parafin rn
sau lc hoc ly tm tch ring phn rn khi pha lng. Nhng phng php ny c
nhc im l khng lin tc, kh lc do nht cao ca du nht l cc du nng v c
s to thnh cc loi sp vi tinh th. khc phc c th dng dung mi gi tnh linh
ng thu c phn lc c nht thp nhit lm lnh, cho php lc lin tc vi
hiu qu cao.
Mt dung mi tch sp tt phi tho mn cc yu cu sau:
+ t hay khng ho tan sp.
+ Ho tan tt du nhn ti nhit kt tinh sp.
+ Sp dng tinh th ln d tch bng lc.
+ C nhit si thp d tch khi du, tit kim nng lng.
+ Dung mi phi d kim, r, khng c hi v khng gy n mn.
+ T l dung mi / nguyn liu du thp gim chi ph vn hnh.
Cc dung mi chnh c s dng l xton, propan, v cc dn xut ca Clo. y
ta dng dung mi xton.

2.2.1.4. Lm sch bng hydro
Lm sch bng hydro loi b cc cu t khng mong mun khi disitilat nh
olefin, cc hp cht cha S, N. Ty theo mc phn ng, cc hydrocacbon thm cng
n tt nghip

b hydro ha, qu trnh ny chim mt v tr quan trng v lng du hao ht rt thp. c
th phn chia lm ba loi nhng s phn bit khng r rng:
2.2.1.4.1. Qu trnh lm sch hydrofinishing
y l qu trnh xl hydro nh nhng, thng l bc cui cng sau khi chit
loi b vt cc cu t khng mong mun thay cho qu trnh ty trng bng t st hay x
l vi axit H
2
SO
4
thng dng.
2.2.1.4.2. Qu trnh lm sch bng hydrofining
Qu trnh lm sch bng hydrofining l s tinh ch nh hydro ha ci thin mu,
mi, bn v kh nng tch nh ca du.

S qu trnh hydrofining

2.2.1.4.3. Qu trnh lm sch hydrotreating
n tt nghip

y l qu trnh hydro ha p sut cc cao: loi b hon ton cc hp cht d nguyn
t. y l qu trnh hydro ha gn nh hon ton, no ha hon ton cc hp cht vong
thm, l qu trnh hydro isome hon ton cc n-parafin thnh isoparafin.

Trn thc t khng c mt thit k no dnh ring cho mt trong ba qu trnh nu trn
ch cn thay i mt trong nhng thng s nh p sut, nhit , vn tc khng gian th
mt h thng cng c th thc hin c nhiu qu trnh khc nhau. C ch chung ca tt
c cc qu trnh nh sau: du nguyn liu c gia nhit ti 150 420
o
C sau cng vi
H
2
hay kh giu H
2
c a vo thit b phn ng vi xc tc tng c nh. Du phn
ng vi H2 nh cht xc tc l oxyt kim loi c th ti sinh c. Qu trnh hydro ha
thng c s dng p sut trong khong 14 - 100 bar c th n 170 bar. Sau khi ra
khi thit b phn ng sn phm c lm lnh trc khi tch khi pha kh giu H2.

2.2.1.5. Sn phm du gc
Sn phm du gc ca qu trnh sn xut du nhn c chia lm hai loi l du gc
khong v du tng hp. hai loi du ny c chia lm 5 nhm:

Du
gc
Loi du c trng Thun li Bt li
Nhm
1
Gc
khong
Tinh ch dung
mi
R
Tnh ha tan tt
Ch s nht
thp, kh nng
chng oxyhoa
thp
Nhm Gc Hydrocracked R, tnh ha tan tt, bn
n tt nghip

2 khong v nhit v oxy ha hn
Nhm
3
Gc
khong(
tng hp)

Hydrocracked
ti nhit v
p sut cao hn
bn nhit v oxy ha
tt
Tnh ha tan tt
Chi s nht cao hn.

Nhm
4
Tng hp Polyalphaolefin
(PAO)
bn oxy ha v nhit
tt
im ng c thp
Ch s nht cao hn

Nhm
5
Tng hp Dibasic Acid
Ester
bn oxy ha v nhit
tt hn
im ng c thp
Ch s nht trn 140

Polyalkylene
Gylcol
Ch s nht khong
120-280
bn oxy ha v nhit
tt

Polyol Ester Ch s nht khong
130-190, bn oxy ha
v nhit tt

n tt nghip


Chng 3
nh gi v la chn cng ngh
3.1.1. la chn thp chng ct chn khng
La chn thp chng ct chn khng nguyn liu cn Mazut vi hai loi thp:
- thp chng ct ni tip
- u im ca thp chng ni tip:
+ tng phn ct trong chng chn khng cao hn
+ tng phn tch distillat du nhn
- Nhc im ca thp ni tip:
+ thao tc phc tp
+ tng chi ph xy dng v chi ph hot ng cho cc thit b b sung
- thp chng ct n
- u im : ca thp chng ct n
+ chi ph thp so vi thp chng ni tip
+ n gin v gn hn so vi thp chng ni tip
V vy ta chn thp chng n cho cng ngh sn xut du nhn gc
n tt nghip

hnh 3.1: s cng ngh thp chng
I Mazut; II,III v IV-Du ct nh, trung v nng, V- gudron; VI- hi nc; VII kh
khng ngng t v hi nc; VIII-gasoil chn khng
3.1.2. nguyn liu cho cng ngh chng ct chn khng
Nguyn liu ca qu trnh chng ct chn khng l cn rng ca qu trnh chng ct
kh quyn nhit trn 350
o
C chim khong 35-45% ca qu trnh chng ct kh
quyn.

350- 400
o
C
Thi
t b
trao
i
nhit
nhit
400- 420
o
C
400-450
o
C
450-500
O
C
500
O
C
n tt nghip

Hnh 3.2: S thnh phn ct qu trnh chng ct kh quyn
3.1.3. Nguyn l lm vic ca thp chng ct n
Nguyn liu cn mazut ca qu trnh chng ct kh quyn nhit di 350
o
C, khi
nguyn liu c a vo l nung khong nhit 400 n 420
o
C, dng du c a
vo thp chng ct ti y qu trnh trao i nhit din ra, nhit trong thp khong
420
o
C, p sut khong 25mm Hg, sn phm thu c sau khi qua thit b trao i nhit
v bay hi cho ra dng du ct nh, trung v nng vi nht khc nhau cc dng du
ny s c a n mt thit b chit dung mi thc hin vic chit tch cho du cht
lng hn. Phn cn ca cn rng l cn gudron c ly t phn on chng trn 500
o
C
dng du ny s c tch asphan tip theo. Sn phm u ra ca qu trnh chng ct
chn khng s c tnh cht nh sau:

Tnh cht Cn kh
quyn
Du nh Du trung Du nng Cn chn
khng
T trng 15
o
C 0,949 0,9 0,915 0,936 1,017
nht 40
o
C,cst 371 10,1 26,6 380 -
nht 100
o
C 21,8 2,48 4,25 19,5 3100
Ch s nht 65 52 28 37 -
xuyn kim 25
o
C,
0,1mm
- - 110
im ha mm - - - 45
Nhit chp chy
cc h,
o
C
203 160 181 258 338
Bng 3.1. cc tnh cht in hnh ca phn on chng ct chn khng
3.2. nh gi v la chn cng ngh tch asphan
Qu trnh tch asphan vi nguyn liu l cn ca qu trnh chng ct chn khng.
Cn chng ct chn khng c xem nh mt h keo ca cc hp cht c phn t ln
gm asphan, nha. trong asphan l nhng cu t c cu trc thm a vng ngng t
c dng phng, cha khong t 6 n 20 vng thm, khi lng phn t trung bnh
khong 1000 n 2000 n v. phn t ca chng chim trn 100 C v cc cu t lu S,
N
2
v cc kim loi. cc mch nhnh ca asphan rt ngn m bo s gi ha tan
asphan trong mi trng du qua trung gian ca nha. V mt tng th ta c th ni
asphan tan trong mi trng du c kich thc rt nh v c bao bc bi nha l lng
trong du. qu trnh tch asphan vi mc ch loi asphan v cc hp cht nha c trong
cn chng ct chn khng ra khi mi trng du. qu trnh loi asphan lun c xem
n tt nghip

l cng on lc du trung gian, nht thit phi c, n ng b trong s cng ngh lc
du v n lm tng gi tr cho cc sn phm l cc phn on asphan, nha v phn
on du nhn.
Qu trnh kh asphan ra khi du vi cc dung mi l cc hydrocacbon nh ha lng
(C
3
, C
4
, C
5
) nhit mi trng v p sut kh quyn, trong khi tip xc trc tip vi
nguyn liu n s ha tan tt mi trng du v nh gip s kt ta ca asphan trong
du d dng hn. sn xut du nhn c cht lng cao khi khng c phn on x l
tp cht bng hydro th propan l dung mi tt nht v n cho cht lng du cao tuy
nhin hiu sut li khng c cao. l do propan ha tan rt chn lc ch trong mi
trng du, iu c ngha l c asphan v nha u kt ta rt d.
nng cao sn lng du nhn cn phi c thm phn on b tr x l tp cht
bng hydro cho du kh asphan th s dng pentan l tt nht v pentan ha tan khng
chn lc nh propan nn chng ha tan ton b nha v asphan nn sn lng du s
nhiu v du c cht lng km hn s dng dung mi propan. Nhng do c qu trnh x
l tp cht nng cao cht lng v nh c th thu c nhiu du. qu trnh kh
asphan vi ba bc t kh asphan, tch nha v lng. vy trong cng ngh tch asphan ta
x dng dung mi pentan.
3.2.1. Cc thng s nh hng qu trnh tch asphan
Cc thng s nh hng ti qu trnh tch asphan l cp chng cn kit, t l
dung mi, bn cht dung mi, nhit thp tch.
3.2.1.1. Cp chng cn kit
Cp chng cn kit trong thp chng ct chn khng ca cng mt loi cn kh quyn
c th hin bng hiu sut phn cn chng khng thu y thp. Ngoi tr bn cht
nguyn liu cp chng cn kit ca nguyn liu cng c nh hng n cht lng sn
phm du kh asphan cng iu kin vn hnh khi cp chng cn kit cng ln
ngha l nguyn liu u vo c thnh phn nh trong cn cng t, iu s lm gim
hiu sut thu hi du kh asphan, n s lm gim cht lng du do khi lng ring
thp nht cao.
3.2.1.2. Bn cht dung mi
Thng s c nh hng nht n qu trnh tch asphan khi du chnh l bn cht dung
mi. N quyt nh rt ln n hiu sut v cht lng ca pha du nhn trch ly c.
dung mi paraffin cng nng th hiu sut pha malten cng tng, hu qu l du kh cha
nhiu nha lm gim cht lng du. nh vy butan v pentan c kh nng ha tan nha
n tt nghip

mm v cng, trong khi propan kt ta khng ch asphan m cn nha cn ng k
trong du do vy propan c cho l dung mi tt trong sn xut du nhn.
3.2.1.3. T l dung mi
chn lc ca cng on kh asphan s c ci thit ng k bng cch tng t l
dung mi. y l mt bin s c bn lm tng cht lng ca du. cng nhiu lng
dung mi th lng ha tan du cng cao hiu sut thu hi du s cao hn.
3.2.1.4. Nhit thp tch
Tc ng ca nhit tch n chn lc ca qu trnh l lin quan n kh nng
ha tan dung mi. S gia tng nhit s lm tng kh nng ha tan dung mi trong
asphan, lm cho hiu sut thu hi du gim nhng cht lng du li tng.
Nhm mc ch to dng hi lu ni ng k trong vng gia thp n nh gia
tng thu hi du tch asphan do vy khong chnh lch nhit nh v nguyn liu phi
ln hn 20
o
C.
Nhm mc ch to thun li cho qu trnh lng asphan nhit vng lng phi l
thp nht v l gn bng nhit nguyn liu, do vy khong chnh lch nhit ca
nguyn liu v y thp nh hn 5
o
C.
3.2.1. Nguyn l hot ng ca s cng ngh tch asphan

n tt nghip


Hnh 3.3: S cng ngh tch asphan bng dung mi
a-thit b cha dung mi, b-thit b ngng t, c- my nn, d- thp tch asphan, e- l gia
nhit, f- bnh ct nhanh, g- thit b bay hi propan, h- thp cun hi nc, i- thit b
ngng t
Trn hnh 3.3 l s cng ngh tch asphan bng dung mi pentan nguyn liu cn
chn khng qua thit b trao i nhit c a ln nh thp, dung mi pentan i qua
thit b trao i nhit c a vo y thp tch, ti thp tch cn chn khng c tip
xc ngc vi dung mi pentan v li cun bng hi nc, ti nh thp tch dng ra l
dung dch du tch asphan c i qua thit b bay pentan vi hi nc p sut cao
thc hin qu trnh hi lu dung mi. Ti thit b bay hi pentan mt dng thc hin qu
trnh bay hi pentan qua thit b ngng t tr v thit b cha dung mi hon thnh chu
k hi lu dung mi, dng ra th hai l dng du tch asphan ln mt t dung mi
cha bay hi ht c qua thit b bay hi tip theo, ti thit b bay hi th hai lng
dung mi cn trong dung dch c bay hi ht ni tip vo qu trnh bay hi ca qu
trnh hi lu dung mi ca thit b bay hi dung mi th nht. phn ra ca thit b bay hi
th hai ch cn du tch asphan v hi nc, dng du ny c a ti thp li cun
hi nc cho ra sn phm du tch asphan. Hi nc c cun t thp n thit b
ngng t mt phn c thi ra ngoi mt phn c qua my nn. Sau khi qua my nn
hi nc c ni tip vo dng hi lu dung mi. Sn phm ra t y thp tch asphan
n tt nghip

l dng sn phm cha asphan, dng sn phm cha asphan s qua l nung n thit b
chng ct nhanh. Ti thit b chng ct nhanh c hai dng i ra, dng i ra nh l phn
dung mi i ra t y thp tch asphan quay tr li thc hin qu trnh hi lu dung mi,
phn ra t y thit b chng ct nhanh gm asphan v nc c qua thit b li cun
hi nc. ti thit b li cun hi nc mt phn hi nc c li cun i ln n thit
b ngng t, phn asphan i ra t y thp li cun hi nc v hon thnh qu trnh tch
asphan bng dung mi.
3.3. nh gi v la chn cng ngh chit
la chn cho cng ngh cho qu trnh trch ly bng dung mi chn lc trc ht
ngi ta phi chn mt loi dung mi ph hp vi tng loi du ca tng vng, t tin
hnh la chn mt cng ngh vi sn phm mong mun vi chi ph u t r nht. do
trong phn ny nguyn liu cho qu trnh sn xut du nhn trch ly bng dung mi chn
lc l phn on du nhn cn ly t du th vng ramasky. Nh phn ln cc nh my
ti LIN BANG NGA dung mi ch yu cho qu trnh lm sch l phenol. Phenol ha
tan cao to iu kin thun li cho qu trnh lm sch du nhn nht l c cha nhiu cn
v nht cao, ng thi dung mi ny d tm kim v r tin. i vi dung mi furfurol
trong qu trnh lm sch du nhn t c hn phenol, nhng kh nng ha tankm hn
phenol. ng thi do furfurol c tnh oxy ha mnh d to cn khi c mt cakhng kh
v nc. Do trnh bo qun furfurol trong mi trng kh tr, kim tracht ch
nhit trong h thng un nng v ti sinh dung mi hay s l s b trc khitin hnh
trch ly, hoc phi thm cht chng oxy ha c bit l thm vo furfurol. ycng l
nguyn nhn tng gi thnh ca furfurol. Ngoi ra do kh nng ha tan cc chtnha ca
furfurol km nn dung mi ny ch p dng vi nguyn liu du nhn c cht lng cao
ngha l nguyn liu cha t nha v cc hp cht a vng. Cn phenol sdng c hiu
qu cao i vi nguyn liu m c trng lng phn t ln v nguyn liul cc phn
on du nhn thu c t du m lu hunh. Do vy, ngy nay cc qutrnh ny c
thay th bng dung mi phenol c kh nng ha tan tt. Khi cng lmsch nguyn liu l
phn on du nhn cn thu c t qu trnh kh asphanten tronggudron v trong
phenol (vi t l dung mi nh nhau) ta thy hiu sut sn phm rafinatkhi dung mi
rafinat cao hn, nhng cht lng sn phm rafinat li km hn khi dngdung mi
phenol.
Khi dng phenol lm sch du nhn c kh nng tng ch s nht cho du
nhn, ckh nng ha tan tt cc hp cht hu c cha lu hunh v cc sn phm nha,
c thlm sch cc phn on du nhn ct, phn on du nhn cn nng v cc phn
ondu nhn nhn t du m lu hunh, khi bo qun cng nh khi ti sinh t thay i
chtlng hn so vi furfurol, t l phenol trn nguyn liu thp hn so vi furfurol.
n tt nghip

Hin nay ngi ta c th thay th bng dung mi N-metylpyrolidon. Dung mi ny t
c hi hn, c kh nng ha tan tt hn. Nhngdung mi ny c nhc im l gi
thnh dung mi qu t do qu trnh iu ch khkhn, do du nhn thu c s c
gi thnh t, kh cnh tranh c vi cc sn phm khc. Dung mi ny ch yu c
dng khi dng iu ch du nhn c tinh khit, ch s nht rt cao. Hnh 3.4 di
y l s cng ngh qu trnh chit bng dung mi NMP.

Hnh 3.4: S cng ngh chit bng dung mi NMP
3.3.1. Thuyt minh s cng ngh chit bng dung mi NMP
Nguyn liu c bm vo qua thit b lm lnh vo thp hp th, tip tc qua qu
trnh gia nhit n thp trch ly. Ti thp trch ly nhit c iu chnh tin
hnh qu trnh trch ly lng lng, ti y dng nhin liu v dung mi NMP cng c
a vo thp, dng ra ca thp mt dng i t nh thp gm dung mi ln du qua thit
b trao i nhit ri qua thit b nung nng c a vo thp tch. Ti thp tch lc ny
c dung mi NMP, hi nc, du rafinat, ti nh thp thc hin qu trnh hi lu dung
mi, v y thp qu trnh cho ra sn phm du rafinat. Qu trnh hi lu dung mi din
ra qua thit b gia nhit tip theo qua thng cha n thp cha dung mi NMP, ti thp
cha dung mi NMP theo hai dng, dng i t nh thp qua thit b gia nhit tip theo
qua thng cha, sau khi qua thng cha mt phn gm hi nc c th ln dung mi
n tt nghip

NMP quay li thp cha dung mi NMP, phn cn li l nc c loi b ra ngoi. Qu
trnh th hai ti thp tch bay hi l dng ra y thp ca dng du rafinat, dng du ny
qua thit b gia nhit ri cho ra sn phm du rafinat. Dng th hai ca thp trch ly i ra
t y thp qua thit b trao i nhit ti thp tch hai bc, di s tc ng ca s bc
hi nhiu bc cc p sut khc nhau dung mi c tch ra khi pha trch di cc bc
khc nhau, ri qua chng tch nc tip tc ngng t ri qua thng cha i ra ngoi. Mt
phn quay li thp chng tch nc. dung mi c a li thp trch ly.
Dng sn phm i t y thp hai bc i ra qua qu trnh trao i nhit quay tr li
thp thc hin i sang thp chng hi nc, nc v dung mi qua thit b ngng t lm
lnh vo thung cha sau i vo thp chng tch nc mt phn qua thit b ngng t
v qua thng cha v c tch ra ngoi. Mt phn quay li thp chng tch nc a
vo thp trch ly.
3.4. nh gi la chn cng ngh tch sp
Cc paraffin c nhit nng chy cao c mt trong du s lm cho du c im
ng c cao do du c hm lng paraffin khng thch hp lm du bi trn. Khi ra
khi cng on trch ly bng dung mi dung dch lc c tch loi hu ht cc cc
hp cht thm trong n, v vy m ch s nht c nng ln n gi tr yu cu.
Mc ch ca qu trnh tch paraffin l lm gim im vn c v im ng c ca du
gc t qu trnh trch ly cc hp cht thm bng cch loi b cc phn t paraffin c
nhit kt tinh cao, thc hin iu phng php c s dng l kt tinh cc
phn t paraffin thnh dng rn bng cch lm lnh sau tch chng ra khi du bng
phng php lc.
Nguyn liu ca qu trnh l dung dich lc n t qu trnh trch ly cu t thm sn
phm ca cng on tch paraffin gm: du gc kh paraffin v sn phm c tnh
paraffin. Cc sn phm c tnh paraffin c tri qua phn on x l b xung khng
ch lng du cn li trong paraffin sn phm phi nh hn 0,5-2% V, phn on ny gi
l kh du mm m n c mt nguyn l nh qu trnh kh paraffin l qu trnh kt
tinh. Sau qu trnh kh du mm ta nhn c sn phm sau:
+ Sn phm trung gian gia du kh v paraffin c tn gi l du mm
+ Paraffin(gi chung) sau sn phm ny cn tri qua mt qu trnh tch lc khc c
tn gi l cire v paraffin(tn gi ring).
T l ca cc sn phm thu c t hai qu trnh trn thng l: du kh paraffin l
75% , du mm 13%, paraffin 12%.
n tt nghip

Qu trnh kh paraffin trong du nhn c s dng nhiu nht hin nay l kt tinh
vi s c mt ca dung mi. Mt dung mi l tng phi c tnh ha tan tt trong du
nhn v kt ta hon ton paraffin trong du nguyn liu. Mt khc paraffin sau khi kt
ta phi to mng tinh th khng qu ch ch nhm to iu kin cho du nhn i qua.
Mt dung mi tt l phi c nhng tnh cht sau:
+ ha tan v chn lc, c ha tan tt vi du nhn v chn lc kt ta
paraffin trong qu trnh kt tinh.
+ C im si thp: sau khi tch paraffin dung mi cn c loi khi cc sn phm bng
phng php chng ct. im si thp cho php tit kim c nng lng.
+ Khng c hi, khng n mn, r, d kim.
Hin nay c rt nhiu loi dung mi hoc hn hp dung mi p ng c yu cu k
thut nu trn, trong c mt s dung mi c t lu i nhng c nhiu nguyn
nhn v mi trng m gi khng cn c s dng nh: hn hp axeton v benzene ra
i vo nm 1927. Hin nay mt s loi dung mi hn hp c s dng nh: Methyl
isobutyl keton, methyl ethyl- keton v toluene(MEK- Toluen). Dung mi benzene v
toluene l nhng dung mi rt tt cho qu cho qu trnh sn xut du nhn vi tnh ha
tan rt tt nhng do c hi cao nn benzene hin nay khng c s dng. Ngc li
aceton v ceton bc cao chng khng ha tan tt vi du nhn v cng khng ha tan
paraffin nn chng kt ta tt vi paraffin. Ngi ta nhn thy rng hn hp ca hai dung
mi trn cho php ta tin gn n mt dung mi l tng. trong thc t ngi ta thng
dng nht l dung mi MEK-Toluen. Trong tch paraffin hin nay hn hp MEK
Toluen chim n 80%. V vy trong cng ngh tch sp ny ta s dng hn hp dung
mi MEK- Toluen cho qu trnh tch sp bng dung mi.
3.4.1. Cc yu t nh hng n qu trnh tch sp bng dung mi
Cc yu t nh hng n qu trnh tch sp l nhit tch, nguyn liu, thnh phn
dung mi
3.4.1.1. nh hng ca nguyn liu
Bn cht nguyn liu c nh hng rt r rng n qu trnh kh paraffin. C th hiu
qu ca qu trnh lc ph thuc trc tip vo hnh dng cu trc tinh th paraffin c to
thnh trong giai on kt tinh, m cu trc ny li ph thuc vo bn cht nguyn
liu(tnh cht vt l). Nguyn liu cng nht bao nhiu th cc tinh th to thnh cng c
dng vi tinh th by nhiu, iu s lm cho giai on lc kh khn by nhiu, v vy
cc phn on ct nng, nht thu thp chng chn khng khi dng lm nguyn liu cho
n tt nghip

qu trnh tch paraffin th hiu qu kt tinh v nng sut lc s thp hn so vi khi
nguyn liu l phn on ct nh.
3.4.1.2. nh hng ca thnh phn dung mi
Khng ch bn cht ca dung mi c nh hng n qu trnh kt tinh, khi s dng
hn hp dung mi, thnh phn cc hp cht to nn dung mi cng ng vai tr quan
trng. nh trnh phn trn dung mi MEK c kh nng ha tan nh i vi du nhn
v li khng ha tan paraffin nn s kt ta tt paraffin, trong khi toluene ha tan tt
trong du nhn ng thi cng ha tan mt phn paraffin v vy cn phi ti u ha t l
dung mi trong hn hp dung mi t c hiu qu cao nht khi s dng l ha tan
tt nht du nhn v kt ta tt nht paraffin.
3.4.1.3. nh hng ca nhit lm lnh
Mc ch ca qu trnh kh paraffin l nhm h thp im chy ca du kh bng
cch h thp nhit lm lnh lc cui. vic h nhit lc cui c nhc im l tn
nng lng ng thi lm gim ch s nht v hiu sut thu hi du kh.
3.4.1.4. nh hng ca t l dung mi
Do tc dng ca hn hp dung mi l ha tan tt du kh(toluene) v kt ta tt
paraffin(MEK), iu c ngha l dung mi s tch tt paraffin ra khi du kh. V vy
t l dung mi trn nguyn liu cng ln th hiu qu qu trnh cng cao hiu sut thu hi
du kh cng tng, tc lc cng tng ln.
3.4.2. Nguyn l hot ng cng ngh tch sp bng dung mi
n tt nghip


Hnh 3.5: S cng ngh tch sp bng dung mi
Nguyn liu l du qua qu trnh trch ly c a vo thit b kt tinh ti y
din ra qu trnh kh paraffin vi hn hp du c cha sp v hn hp dung mi MEK-
Tuloen. Kt thc giai on ny sn phm i ra l mt hn hp lng rn(cn gi l slurry).
Hn hp lng rn ny i vo thit b lm lnh c b phn no v c phn ra lm hai
pha. Pha th nht pha lng ng nht cha phn a du kh v mt lng ln dung mi,
pha ny qua thit b ra dung mi ti y sn phm i theo hai dng, dng th nht l
phn du tch sp qua thit b trao i nhit cho ra sn phm du tch sp. Dng
th hai t thit b ra dung mi i qua thit b lm lnh n thit b ra dung mi th hai,
ti thit b ra dung mi th hai u ra ca thit b l hai dng thc hin qu trnh thu hi
dung mi ri lc sp. Ti thit b thu hi dung mi dng ra gm sn phm v dung mi
cn c lm sch tr li thit b kt tinh, dng ra gm sn phm l sp cng, sp
mm, v du tch sp.
3.5. nh gi la chn cng ngh lm sch bng hydro
Cng on lm sch bng hydro l phn on cui trong qu trnh sn xut du nhn
gc, vi mc ch loi b cc tp cht khng mong mun trong du nhn nh S, N. qu
trnh ny chim mt v tr quan trng, qu trnh lm sch bng hydro c phn ra lm 3
loi: hydrofining, hydrofinishing, hydrotreating.
Thc t khng c mt thit b no c thit k dnh ring cho ba loi ny, y ta
la chn qu trnh hydrofinishing cho qu trnh lm sch du nhn.
n tt nghip

3.5.1. Thuyt minh s qu trnh lm sch bng hydro

Hnh 3.6: S cng ngh qu trnh lm sch bng hydro
Qu trnh ny nguyn liu v H
2
cng c a vo bnh phn ng sau khi cho i
qua thit b gia nhit ti 150-420
o
C. Trong bnh phn ng du vi xc tc l oxit kim
loi, nguyn liu v hydro d dng phn ng vi nhau. Vi dng sn phm i ra qua thit
b trao i nhit n thit b tch p sut cao, ti thit b tch p sut cao mt phn phn
ln dung mi c hi lu tr li, mt dng khc cha du c lm sch i xung thit
b tch p sut thp hydro c th hi lu ht v loi cc hydrocacbon nh, dng ra
pha di thit b cha du c lm sch i qua thit b trao i nhit v l gia nhit n
thp ct, ti nh thp ct chn khng cc distillate nh c loi b c cho qua thit b
ngng t n thit b cha cho ra sn phm distillate, dng ra di y thp chnh l du
thnh phm, dng ra gia thp gm hi nc v phn cn khng mong mun trong du,
sau khi qua thit b ngng t n thit b cha phn cn c loi b.

n tt nghip

3.6. Pha ch du nhn
Qu trnh pha ch du bi trn bao gm iu chnh nht ca du gc v pha ph
gia c du thng phm mong mun. Cc du thnh phm hoc l c cha trc
tip vo kt tu ha, kt cha, hoc cha gin tip trong cc thng. Trong cc qu trnh
pha ch hay ct cha, vn chuyn th cc yu cu, ch dn, iu lut phi c tun theo
quy nh nghim ngt. du thng c pha ch khong 50-60
o
C, khi du v ph
gia c nht thp pha ch nhanh.

n tt nghip


Ti liu tham kho
[1] Gio s C.Kajdas: Du m bi trn. NXB Khoa Hc K Thut H Ni 1993
[2] Dng Vit Cng: cc sn phm du m v ph gia. i hc m a cht
[3] total vit nam: kin thc cn bn v du bi trn
[4] PGS. TS. inh Th Ng: Ho hc du m v kh. NXB Khoa Hc K Thut H Ni
2001
[5] L Vn Hiu: Cng ngh ch bin du m. NXB Khoa Hc
v K Thut H Ni 2001
[6]
http://www.petroleumhpv.org/docs/lube_oils/lubeoils_testplan_March%2024%20Final
%20.pdf
[7] http://www.zddplus.com/TechBrief10%20-%20Oil%20Base%20Stocks.pdf
[8] http://www.bechtel.com/MP-Refining-Process.html
[9] inh Vn Kha. Vt liu bi trn NXB khoa hc ky thut
[10] http://www.bitumenengineering.com/technology/solvent-deasphalting

đồ án tìm hiểu công nghệ sản xuất dầu nhờn.

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

đồ án tìm hiểu công nghệ sản xuất dầu nhờn.

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

n tt nghip

Sv: NGUYN TH THACH Lp: lc ha du 52

You might also like