Chng 3

C CH HNH THNH NOX TRONG QU TRNH CHY CA NG C T TRONG

3.1. Gii thiu

NOx l tn gi chung ca oxyde nit gm cc cht NO, NO2 v N2O hnh thnh do s kt hp gia oxy v nit iu kin nhit cao. Cht nhim ny ngy cng c quan tm v trong mt s trng hp, n l cht nhim chnh lm gii hn tnh nng k thut ca ng c. Tht vy, mt trong nhng xu hng nng cao tnh kinh t ca ng c ngy nay l p dng k thut ch ha kh phn lp cho ng c lm vic vi hn hp ngho. Trong iu kin , NOx l i tng chnh ca vic x l nhim. Mt khc, vic x l NOx trong iu kin gp nhiu kh khn v b xc tc ba chc nng ch hot ng c hiu qu khi a = 1. Cc gii php k thut khc nhm hn ch NOx ngay trong qu trnh chy cng c p dng trn ng c hin i: gii php hi lu kh x, gii php thay i thi k trng ip ca gc phi kh. V vy, vic hiu bit tng tn c ch hnh thnh NOx tm bin php hn ch nng ca chng ngay trong qu trnh chy l cn thit. Mc pht sinh nhim trung bnh ca qu trnh chy nhin liu hydrocarbure nh sau: Cht nhim NOx CO HC B hng Lng pht sinh (g/kg nhin liu) 20 200 25 25

y l s liu mang tnh cht trung bnh iu kin chy ca hn hp c h s d lng khng kh a=1. Tuy nhin trong nhng iu kin chy c bit p sut v nhit cao vi h s d lng khng kh ln th t l thnh phn cc cht nhim cho trong bng trn y thay i theo hng gia tng NOx.

3.2. Tc hi ca Oxyde Nit

26

Chng 3: C ch hnh thnh NOx trong qu trnh chy ca ng c t trong

Oxyde nit c th pht sinh do cc qu trnh t nhin hay do hot ng cng nghip. NOx trong kh quyn do cc qu trnh t nhin sinh ra c chng 50.107 tn. N phn b u trn mt a cu vi nng khong 2 10g/m3, gi l nng nn. NOx do hot ng ca con ngi to ra, tp trung chnh vng thnh th v cc khu cng nghip, chim khong 1/10 lng NOx trong t nhin hin nay.

3.2.1. nh hng ca NOx n sc khe con ngi

NOx c th i su vo phi con ngi do t ha tan trong nc. Khi vo c trong phi, 80% lng NOx b gi li (i vi SO2, c quan ny ch gi li khong 5%). Trong cc cht ca NOx, c tnh ca NO2 cao hn rt nhiu ln so vi NO. NOx ch yu do qu trnh chy gy ra. Ngoi cc qu trnh chy cng nghip v gia dng, trong sinh hot, con ngi cn chu ng nh hng trc tip ca NOx do khi thuc l gy ra. Ty theo loi thuc l, khi ht mt iu thuc ngi ht a vo phi t 100 n 600g NOx, trong hn 5% l NO2. Vi thuc l nu thng thng, trung bnh mi iu sinh ra 350g NOx . Nu ngi ht thuc ht 8 ln, mi ln 2s vi dung tch 35ml v khong thi gian gia hai ln ht l 60s, chng ta tnh c nng NOx trung bnh l 933ppm theo th tch trong ton b khi thuc. Nhng mi ln ht vo, khi thuc l ha tan vo phi c th tch 3500ml, ngha l lm long i 100 ln, nng NOx trung bnh trong phi khong 9,3ppm i vi ngi ch ng ht thuc l. i vi ngi th ng chu nh hng ca thuc l (ngi ht khng kh trong khng gian b nhim bi khi thuc l) nh hng ny nh nhng cng ng k. Tnh trung bnh theo s liu trn y th trong mt phng kn c th tch 50m3, khi ngi ta ht mt gi 20 iu thuc, th nng NOx trong phng t khong 0,1ppm do ngi ht thi ra. Nu tnh lun phn khi thuc thot ra gia hai ln ht, ngi ta c chng nng NOx trong phng gp 25 ln so vi nng trn y, ngha l 0,2 0,5ppm.

3.2.2. nh hng ca NOx n thc vt

NOx ch nh hng n thc vt khi nng ca n ln. Ngi ta thy vng th ha cao, nng NOx t khong 3,93ppm, s quang hp ca thc vt ch gim i 25%. Th nghim t cy da leo trong khng kh c nng NOx 0,75ppm trong hai thng cho thy khng b nh hng g. Nhng th nghim khc c thc hin trn c chua v u H Lan t trong mi trng khng kh nhn to vi nng NOx cao hn 10 ln so vi nng ca chng trong khng kh khi b nhim nng nht cho thy cc loi cy ny khng b h hi g nhng nng nit tng cng trong mi trng gia tng. Cc th nghim trn cy cam trng trong khng gian nh knh vi 4 iu kin mi trng khng kh nh sau: a. Khng kh nguyn thy ni lm th nghim b. Khng kh c lc c. Khng kh lc + NO2 vi nng mi trng d. Khng kh lc + 2 ln nng NO2 trong mi trng 27

Chng 3: C ch hnh thnh NOx trong qu trnh chy ca ng c t trong

Th nghim c tin hnh bng cch cn l rng v tri cy thu hoch c trong thi gian cho trc trn mt s cnh xc nh. Ngi ta thy rng l cy trong iu kin c c khuynh hng rng nhiu hn cy trong iu kin b; Lng l rng nhiu nht trong mi trng khng kh d nhng lng tri cy thu hoch c ti u nht trong mi trng c. Nhng th nghim khc c tin hnh bng cch t cam trong mi trng khng kh nhim nng hn, c nng NO2 t 0,5 n 1ppm, ko di trong 35 ngy cho thy l cy b vng v rng nghim trng. V vy thc vt ch b tc hi khi nng NOx ln v thi gian di (210ppm; 420g/m3 trong nhiu ngy). Oxyde nit khng gy tc hi n thc vt vi nng ca chng hin nay trong kh quyn. Ch c s tham d ca NOx vo cc phn ng ha quang mi c xem l nguy him v NOx tc dng vi mt s cht khc c mt trong khng kh trong nhng iu kin nht nh to ra nhng cht nguy him i vi thc vt. Chng hn di tc dng ca tia cc tm trong mi trng c cha hydrocarbure, NOx c th to ra nhng hp cht nguy him i vi thc vt gp ngn ln hn so vi chnh bn thn NOx.

3.2.3. nh hng n quang hp

T l gia tng CO2 100 2,5ppm 80 8ppm 60 40 20 9ppm nh hng Phc hi T l gia tng CO2 100 1,6ppm 80 3,2ppm 60 5,8ppm 40 20 nh hng Phc hi

t(s) 0 Hnh 0 3.1: nh h ng ca NO n 100 200 quang hp

t(s) 0 0 3.2: nh h Hnh ng ca NO 100 2 n 200 quang hp

Khi nng NOx ln hn 0,5 0,7ppm chng s lm gim s quang hp. Hnh 3.1 v 3.2 cho thy rng NO v NO2 lm gim s quang hp vi nhiu mc khc nhau i vi cng thi gian tc ng. S gim quang hp t n trng thi cn bng i vi NO nhanh hn i vi NO2 v sau khi mi trng ht nhim, s quay tr li trng thi ban u i vi NO nhanh hn i vi NO2. Trong nhng vng th ha cao (nng NOx t khong 3,93ppm), s quang hp c th b gim i 25%.

3.3. C ch hnh thnh Oxyde Nit

3.3.1. C ch hnh thnh monoxyde nit
Trong h NOx th NO chim t l ln nht. NOx ch yu do N2 trong khng kh np 28

Chng 3: C ch hnh thnh NOx trong qu trnh chy ca ng c t trong

vo ng c to ra. Nhin liu xng hay Diesel cha rt t nit nn nh hng ca chng n nng NOx khng ng k. Nhin liu nng s dng ng c tu thy tc thp c cha khong vi phn nghn nit (t l khi lng) nn c th pht sinh mt lng nh NOx trong kh x. S hnh thnh NO do oxy ha nit trong khng kh c th c m t bi c ch Zeldovich. Trong iu kin h s d lng khng kh xp x 1, nhng phn ng chnh to thnh v phn hy NO l:
O + N2

N + O2 N + OH

NO + N

(3.1) (3.2) (3.3)

NO + O NO + H

Phn ng (3.3) xy ra khi hn hp rt giu. NO to thnh trong mng la v 1,0 3000K trong sn phm chy pha sau mng la. X/Xe Trong ng c, qu trnh chy din ra trong iu kin p sut cao, vng phn ng rt 2800 mng (khong 0,1mm) v thi gian chy rt 2600 ngn; thm vo , p sut trong xilanh tng 0,5 trong qu trnh chy, iu ny lm nhit 2500 ca b phn kh chy trc cao hn nhit t c ngay sau khi ra khi khu vc mng la nn i b phn NO hnh thnh trong Hnh 3.3: S ph thu10 c nng NO theo t t(ms) khu vc sau mng la. 20 nhi S hnh thnh NO ph thuc rt mnh vo nhit (hnh 3.3). Hnh 3.4 cho thy mc tin trin ca phn ng: (3.4) N 2 + O2 2 NO Phn ng to NO c tc thp hn nhiu so vi phn ng chy. Nng NO cng ph thuc mnh vo nng oxy. V vy trong iu kin nhit cao v nng O2 ln th nng NO trong sn phm chy cng ln.

3.3.2. S hnh thnh dioxide nit

Nng NO2 c th b qua so vi NO nu tnh ton theo nhit ng hc cn bng trong iu kin nhit bnh thng ca ngn la. Kt qu ny c th p dng gn ng trong trng hp ng c nh la cng bc. i vi ng c Diesel, ngi ta thy c n 30% NOx di dng NO2. Dioxyde nit NO2 c hnh thnh t monoxyde nit NO v cc cht trung gian ca sn 29
NO + HO 2
NO2/NO(%)

30 2000 20 2400

1000

10

2800 v/pht 0 200 pme(kPa) 400

NO + OH 2

Chng 3: C ch hnh thnh NOx trong qu trnh chy ca ng c t trong

vt chy theo phn ng sau: (3.5)

Hnh 3.4: Bin thin t s NO2/NO theo ti ca ng c Diesel

Trong iu kin nhit cao, NO2 to thnh c th phn gii theo phn ng:
NO 2 + O NO + O 2

(3.6)

Trong trng hp NO2 sinh ra trong ngn la b lm mt ngay bi mi cht c nhit thp th phn ng (3.6) b khng ch, ngha l NO2 tip tc tn ti trong sn vt chy. V vy khi ng c xng lm vic ko di ch khng ti th nng NO2 trong kh x s gia tng. Tng t nh vy, khi ng c Diesel lm vic ch ti thp th phn ng ngc bin i NO2 thnh NO cng b khng ch bi cc vng khng kh c nhit thp. Dioxyde nit cng hnh thnh trn ng x khi tc thi thp v c s hin din ca oxy. Hnh 3.4 cho thy bin thin ca t l NO2/NOx trn ng x ng c Diesel theo ch ti. T l ny cng cao khi ti cng thp. NO2 l cht c kh nht trong h NOx v vy vic t chc tt qu trnh chy gim tc phn ng to thnh v tng tc phn ng phn gii cht nhim ny c ngha quan trng.

3.3.3. S hnh thnh protoxyde nit

Protoxyde nit N2O ch yu hnh thnh t cc cht trung gian NH v NCO khi chng tc dng vi NO: (3.7) NH + NO N 2O + H
NCO + NO N 2 O + CO

(3.8)

N2O ch yu c hnh thnh vng oxy ha c nng nguyn t H cao, m hydrogne l cht to ra s phn hy mnh protoxyde nit theo phn ng:
N 2O + H NH + NO

(3.9) (3.10)

N 2O + H N 2 + OH

Chnh v vy N2O ch chim t l rt thp trong kh x ca ng c t trong (khong 3 8ppmV).

3.4. Cc yu t nh hng n s hnh thnh Oxyde Nit

3.4.1. Trng hp ng c nh la cng bc
Nhng yu t quan trng nht nh hng n s hnh thnh NO l h s d lng khng kh ca hn hp, h s kh st v gc nh la sm. nh hng ca tnh cht nhin liu n nng NO c th b qua so vi nh hng ca cc yu t ny.

30

Chng 3: C ch hnh thnh NOx trong qu trnh chy ca ng c t trong

1. nh hng ca h s d lng khng kh Hnh 3.5 minh ha nh hng ca h s d lng khng kh n mc pht sinh NO. Nhit chy t gi tr cc i tng ng vi h s d lng khng kh khong 0,9, ngha l khi hn hp hi giu. Tuy nhin trong iu kin nng O2 thp nn nng NO khng t gi tr ln nht. Khi h s d lng khng kh tng, nh hng ca s gia tng p sut ring O2 n nng NO ln hn nh hng ca s gim nhit chy nn NO t gi tr cc i ng vi h s d lng khng kh khong 1,1 (hn hp hi ngho). Nu m c ca hn hp tip tc gim th tc ca phn ng to thnh NO cng gim do nhit chy thp. iu y gii thch s gim nng NOx khi tng h s d lng khng kh. 2. nh hng ca h s kh st
4000 NO(ppm) 3000

2000

1000

Hnh 3.5: Bin thin NO 1,4 theoa 1,2 1,0 nng 0,8 H s d lng khng kh

Trc khi chy, hn hp trong xi lanh bao gm khng kh, hi nhin liu v kh st. Kh st c mt trong hn hp l do kh chy ca chu trnh trc cn st li trong xy lanh hay do hi lu kh x. Khi khng c s hi lu, lng kh st trong xi lanh ph thuc vo ti, gc phi kh v c bit l khong trng ip gia cc soupape thi v np. Khi khong trng ip tng th lng kh st tng lm gim nng NO. Mt khc, lng kh st cn ph thuc vo ch ng c, m c ca hn hp v t s nn. Kh st gi vai tr lm bn hn hp, do lm gim nhit chy dn n s gim nng NOx. Tuy nhin, khi h s kh st gia tng qu ln, ng c s lm vic khng n nh lm gim tnh kinh t v tng nng HC. Hnh 3.6 trnh by nh hng ca t l kh x hi lu n nng NO ng vi cc m c khc nhau ca hn hp. Nng cc cht nhim gim mnh theo s gia tng ca t l kh x hi lu cho n khi t l ny t 15 20%, y l t l kh st ln nht chp nhn c i vi ng c lm vic ti cc b. Nhit chy gim khi gia tng lng kh st trong hn hp l do s gia tng ca nhit dung ring mi cht.
NO(ppm)

3000

NO(ppm) 16

3000

16 2000 A/F=15

2000

1000 17

A/F=15

1000 17

31
10 EGR(%) 20 50 40 20 10 30 Gc nh la sm 0

Chng 3: C ch hnh thnh NOx trong qu trnh chy ca ng c t trong

Hnh 3.6: nh hng ca t l kh x hi lu n nng NO

Hnh 3.7: nh hng ca gc nh la sm n nng NO

S gia tng t l kh st vt qu gii hn cho php lm gim cht lng qu trnh chy dn n s chy khng hon ton v ng c lm vic khng n nh do b la. V vy, lung kh st ti u cn phi cn nhc gia s gim nng NO v s gia tng sut tiu hao nhin liu. iu ny ch c th thc hin mt cch t ng nh h thng iu khin in t cho php iu khin lng kh x hi lu ti u ng vi mi ch vn hnh ca ng c. 3. nh hng ca gc nh la sm Gc nh la sm c nh hng mnh n s pht sinh NO (hnh 3.7). Khi tng gc nh la sm, im bt u chy xut hin sm hn trong chu trnh cng tc, p sut cc i xut hin gn CT hn do gi tr ca n cao hn. V vy, tng gc nh la sm cng lm tng nhit cc i. Mt khc, v thi im chy bt u sm hn nn thi gian tn ti ca kh chy nhit cao cng ko di. Hai yu t ny u to iu kin thun li cho s hnh thnh NO. Tm li, tng gc nh la sm lm tng nng NO trong kh x. Trong iu kin vn hnh bnh thng ca ng c, gim gc nh la 10 c th lm gim nng NO t 20 30% cng p sut cc i ca ng c.

3.4.2. Trng hp ng c Diesel

Khc vi ng c nh la cng bc, do c im ca qu trnh to hn hp khng ng nht, qu trnh chy trong ng c Diesel gm hai giai on: giai on chy ng nht din ra ngay sau k chy tr v giai on chy khuch tn. S phn b nhit v thnh phn kh chy trong khng gian bung chy l khng ng nht. i vi qu trnh chy ha trn trc, thnh phn hn hp c th thay i trong phm vi rng; trong khi , i vi qu trnh chy khuch tn, mng la xut hin nhng khu vc cc b c thnh phn hn hp gn vi gi tr chy hon ton l thuyt. Cng nh trng hp ng c nh la cng bc, nhit cc i l yu t nh hng ln n s hnh thnh NO trong qu trnh chy ca ng c Diesel. Trong mi loi ng c, sn phm chy ca b phn nhin liu chy trc tin trong chu trnh ng vai tr quan trng nht i vi s hnh thnh NO v sau khi hnh thnh, b phn sn phm chy b nn lm nhit gia tng do lm tng nng NO. Mt khc, do qu trnh chy khuch tn, trong bung chy ng c Diesel lun tn ti nhng khu vc hay cc ti khng kh c nhit thp. Nh b phn khng kh ny m NO hnh thnh trong bung chy ng c Diesel c lm mt (gi l s ti NO) nhanh chng hn trong trng hp ng c nh la cng bc v do NO t c khuynh 32

Chng 3: C ch hnh thnh NOx trong qu trnh chy ca ng c t trong

hng b phn gii hn. Cc quan st thc nghim cho thy hu ht NO c hnh thnh trong khong 200 gc quay trc khuu t lc bt u chy. Do , khi gim gc phun sm, im bt u chy li gn CT hn, iu kin hnh thnh NO cng bt u tr hn v nng ca n gim do nhit cc i thp. i vi ng c Diesel c ln, gim gc phun sm c th lm gim n 50% nng NO trong kh x trong phm vi gia tng sut tiu hao nhin liu chp nhn c. i vi ng c Diesel ni chung, nng NOx tng theo m c trung bnh (hnh 3.8). Tuy nhin nng NOx gim theo m c chm hn trong trng hp ng c nh la cng bc do s phn b khng ng nht ca nhin liu. Trong qu trnh chy ca ng c Diesel, m c trung bnh ph thuc trc tip vo lng nhin liu chu trnh. Do , ch ti ln ngha l p sut cc i cao, nng NO tng. ng c Diesel phun gin tip, mt b phn nh NO hnh thnh trong bung chy chnh (khong 35%) cn phn ln c hnh thnh trong bung chy d b (khong 65%). Qu trnh chy trong bung chy ph ni chung din ra trong iu kin m c trung bnh rt ln, tr trng hp ti thp, do nng NO trong bung chy ny cao. Thi gian dnh cho s phn gii NO trong hn hp m c ca bung chy d b rt ngn v ngay sau khi hnh thnh, n c chuyn sang bung chy chnh v , cc phn ng phn gii NO b khng ch v chng c ha trn vi khng kh c nhit thp.
NO,NOx(ppm) 4000 NOx NO

3000 2000

1000 f Hnh 3.8: nh h ng m c trung 0,3 0,6 0,7 0,8 0,4 0,5 bnh n nng NOx trong ng c Diesel

Hnh 3.8 trnh by bin thin ca nng NOx v NO trong kh x theo m c trung bnh i vi ng c Diesel phun trc tip, tc 1000v/pht v gc phun sm 270 trc TC. Cng nh trong trng hp ng c nh la cng bc, s hi lu kh x lm gim NO do lm gim nhit kh chy. Tuy nhin, ng c Diesel nh hng ca kh x hi lu n NO ph thuc mnh vo ch ti. ch ti cao, kh thi cha nhiu CO2 v hi nc, hn hp c nhit dung ring ln, cn ch ti thp, kh hi lu ch yu l nit c nhit dung ring b. ng c Diesel tng p, s gia tng p sut dn n s gia tng nhit kh chy, do lm tng nng NO.

3.5. V d tnh ton nng NOx trong kh x ng c Diesel

3.5.1. Gii thiu
33

Chng 3: C ch hnh thnh NOx trong qu trnh chy ca ng c t trong

Trn y chng ta cp n cc phn ng hnh thnh NOx. Khc vi phn ln cc cht khc c mt trong sn phm chy, nng NOx c khng ch bi ng hc phn ng v thi gian chng t iu kin cn bng nhit ng hc xp x thi gian chy. i vi qu trnh chy trong ng c, cc nh nghin cu a ra nhng h phng trnh ng hc phn ng khc nhau m t s hnh thnh NOx nh m hnh Newhall, Annand, Zeldovich. Cc yu t c bn tnh ton nng NOx theo cc m hnh ny l nng cc b ca oxy, nhin liu v nhit chy. M hnh xc nh cc thng s ny trong qu trnh chy ca ng c Diesel l ti bn ci ca cc nh khoa hc t nhiu thp k qua. T lu, m hnh mt khu vc c s dng nh mt phng tin tnh ton qu trnh chy ng c Diesel. M hnh ny gi nh hn hp trong bung chy l ng nht, b qua nh hng ca cc hin tng l ho v s khuch tn nhin liu - khng kh trong ngn la. M hnh r rng khng cho php xc nh c nng NOx. M hnh a khu vc c thit lp nhm khc phc nhc im trn. Tuy c ghi nhn l bc tin ng k, nhng m hnh ny tn ti mt nhc im c bn l tc tiu th nhin liu c xc nh da trn nhng biu thc thc nghim, do kh c th khi qut ho cho cc trng hp khc nhau ca ng c Diesel. M hnh ngn la khuch tn l m hnh a khu vc c thit lp trong thi gian gn y tnh ton qu trnh chy ca ng c Diesel. Tc tiu th nhin liu c xc nh da trn c s cn bng vt cht trong ngn la ri. M hnh ny m ra trin vng trong tnh ton nng cc cht nhim ca qu trnh chy ng c Diesel, c bit l b hng v NOx. Phn sau y s gii thiu mt v d v tnh ton s hnh thnh NOx trong ng c Diesel phun gin tip bng m hnh khuch tn.

3.5.2. M hnh to NOx

Trong trng hp y c th xem trong sn vt chy ca khng kh v nhin liu hydrocarbure c 12 cht: H2O, H2, OH, H, N2, NO, N, CO2, CO, O2, O, Ar. Phn ng ha hc trong trng hp tng qut c vit di dng:
q m r 78 1 a (C n H m O r ) + . a n + O 2 + N 2 + Ar x i 4 2 21 21 i =1

(3.11)

Trong q l tng s cc thnh phn sn vt chy v xi l thnh phn mol ca cht i trong sn vt chy. Phn ln cc cht c mt trong sn phm chy c th xem trng thi cn bng
34

Chng 3: C ch hnh thnh NOx trong qu trnh chy ca ng c t trong

nhit ng hc tr NOx, cht c nng thay i theo thi gian. Trong phn trn chng ta gii thiu h phng trnh Zeldovich. Trong v d ny chng ta s dng h phng trnh y hn ca ANNAND. Theo ANNAND, h cc phng trnh ng hc phn ng khng ch s hnh thnh NOx bao gm 7 phng trnh thun nghch sau y: 160 N + NO k f 1 = 3,110 (3.12) . 10 .exp N 2 + O , T

N + O2

NO + O ,

3125 k f 2 = 6,4.10 6 . T.exp T k f 3 = 4,2.1010 k f 4 = 310 . 10 .exp( 5350. T)

18900 k f 5 = 3,2.1012 .exp T

(3.13) (3.14) (3.15) (3.16)

N + OH NO + H , H + N 2O N 2 + OH , O + N 2O N 2 + O 2 , O + N 2O NO + NO , N 2O + M N 2 + O + M ,

k f6 = k f5
30500 k f 7 = 1012 .exp T

(3.17) (3.18)

Tc to thnh NO khi tnh theo gc quay trc khuu vit di dng sau:
R1 R6 d ([ NO] V ) V 2 = (1 ) + R1 R6 30. n d 1+ 1+ R2 + R3 R4 + R5 + R7
n

(3.19)

Trong :V: Th tch ca phn sn phm chy (cm3); n: S vng quay ng c (v/ph); : Gc quay trc khuu (); Ri = k fi [ X j ] e ; kfi: l hng s tc phn ng
j =1

thun th i. (i=17); [Xj]e: nng trng thi cn bng nhit ng ca cht tham gia phn ng j trong phn ng thun th i (mol/cm3); = [NO]p/[NO]e.

3.5.3. M hnh chy khuch tn trong ng c Diesel phun gin tip

Trong giai on chy khuch tn khng gian cc bung chy ca ng c Diesel PGT c chia thnh bn khu vc nh hnh 3.9 v 3.10. Sau giai on chy nhanh, nhin liu c tip tc phun vo, khng kh cn li trong bung chy ph khuch tn vo tia phun v chy khuch tn (khu vc 1). m c trung bnh trong khu vc 1 tng dn v qu trnh chy ti y kt thc khi m c trung bnh ln hn gi tr gii hn trn ca . Khu vc ny bao gm nhin liu cha chy, sn phm chy. khu vc 2, ban

35

Chng 3: C ch hnh thnh NOx trong qu trnh chy ca ng c t trong

u l khng kh, th tch khu vc ny thu hp dn v cui cng l sn phm chy chim ch. Khu vc 3 l chy trong bung chy chnh. u tin n bao gm nhin liu cha chy ht, sn phm chy khng hon ton. Oxy trong bung chy chnh khuch tn vo khu vc 3 (c xem nh mt ngn la khuch tn mi). m c trung bnh ca khu vc ny gim dn v qu trnh chy kt thc khi ton b lng nhin liu phun vo tiu th ht. Khu vc 4, cha khng kh, th tch khu vc ny gim dn v n cui qu trnh chy n b sn phm chy chim ch hon ton.
Bung chy ph Tia phun

Piston

Bung chy chnh

Hnh 3.9: S phn chia khu vc giai on chy khuch tn trong bung chy chnh v ph

Hnh 3.10: M hnh cc vng phn ng trong ng c phun gin tip

Nh vy c th xem qu trnh chy khuch tn trong ng c Diesel phun gin tip gm hai ngn la khuch tn: Ngn la th nht chy trong bung chy ph, c c im l ti ming vi phun ch c nhin liu, ngn la th hai chy trong bung chy chnh tc phun thp hn, ng knh l phun ln hn (chnh l ng knh hng thng) v ti ming hng thng l hn hp gm nhin liu v sn phm chy. H phng trnh cn gii ng vi 6 n s l nhit kh ti cc vng 1, 2, 3, 4, p sut trong bung chy p v nng NOx. H phng trnh ny c thit lp da trn nh lut nhit ng hc th nht, phng trnh trng thi kh l tng v phng trnh (3.19).

3.5.4. Kt qu
H phng trnh trn c p dng tnh ton qu trnh chy v s hnh thnh NOx trong ng c KUBOTA. So snh kt qu tnh ton NOx vi kt qu thc nghim cc gc phun sm khc nhau c trnh by trn hnh 3.11. Kt qu tnh ton rt ph hp vi thc nghim. Khi tng gc phun sm dn n thi im bt u chy din ra sm 36

Chng 3: C ch hnh thnh NOx trong qu trnh chy ca ng c t trong

hn do lm tng gi tr p sut cc i, nhit cc i cao hn v vy nng NOx sinh ra ln hn. So snh kt qu tnh ton NOx vi kt qu thc nghim cc s vng quay khc nhau trnh by trn hnh 3.12. Cng tng s vng quay tc vn ng ri ca khng kh trong bung chy cng tng, lm tng tc chy do NOx tng ln. S sai lch gia tnh ton l thuyt vi thc nghim c th do vic gin ha trong gi thit tnh ton khi dng m hnh ri k--g c trng cho vn ng ri ca mi cht trong bung chy. So snh kt qu tnh ton NOx vi kt qu thc nghim theo m c trung bnh ca hn hp cc s vng quay 1200 vng/pht v 2200 vng/pht trnh by trn hnh 3.13 v 3.14. S ph hp gia tnh ton v thc nghim cho thy c th dng h phng trnh ng hc phn ng ca Annand tnh ton s hnh thnh NOx trong kh x ng c Diesel.
NOx Tnh toan

50

NOx Tnh toan NOx Th nghim

80 70 60 50 40 30 20 10 0 16.5 18 19.5 21 22.5 24

Nng NOx (ppm)

NOx Th nghim

45 40 35 30 25 20 15

Nng NOx (ppm)

1000 1200 1400 1600 1800 2000 2200

Goc phun sm ()

S vong quay (v/ph)

Hnh 3.11: So snh kt qu tnh ton v th nghim NOx ca ng c KUBOTA theo gc phun sm, lng nhin liu cung cp chu trnh Qct= 0.037g/ct

Hnh 3.12: So snh kt qu tnh ton v th nghim nng NOx ca ng c KUBOTA theo s vng quay, lng nhin liu cung cp chu trnh Qct=0.03g/ct; gc phun sm 21o

37

Chng 3: C ch hnh thnh NOx trong qu trnh chy ca ng c t trong

50

NOx Tinh ton(ppm) NOx Thi nghim (ppm)

NOx Tnh toan(ppm) 60 NOx Th nghim(ppm)

Nng NOx (ppm)

Nng NOx (ppm)

1 1.1 1.2 1.3 1.4

40 30 20 10 0

50 40 30 20 10 0 1 1.1 1.2 1.3 1.4

H s d lng khng kh

H s d lng khng kh

Hnh 3.13: Kt qu tnh ton v th nghim nng NOx ca ng c KUBOTA theo h s d lng khng kh khi n= 1200v/ph

Hnh 3.14: Kt qu tnh ton v th nghim nng NOx ca ng c KUBOTA theo h s d lng khng kh trung bnh khi n= 2200v/ph

38