BAØI GIAÛNG LUAÄT QUOÁC TEÁ 3

BAI 1 : KHAÙI QUAÙT CHUNG VEÀ GÆAI QUYEÁT TRANH CHAÁP QT

I Khaùi nieäm trchaáp QT

1 Ñònh nghóa
Treân cô sôû toân troïng quan heä, taêng cöôøng hieåu bieát trong caùc lónh vöïc QT,
vieäc hôïp taùc giöõa caùc quoác gia ngaøy caøng gia taêng. Xu höôùng hoäi nhaäp
caøng taêng thì soá löôïng caùc trchaáp QT cuõng gia taêng töông öùng  phaùt sinh
nhu caàu caàn phaûi giaûi quyeát nhöõng trchaáp QT nhö theá naøo ñeå vöøa baûo
ñaûm kyû cöông luaät phaùp QT, vöøa ñaûm baûo quyeàn vaø nghóa vuï hôïp phaùp
cuûa caùc chuû theå.
Hieän nay, tuy coù raát nhieàu vaên baûn höôùng daãn, coäng ñoàng QT vaãn chöa
thoáng nhaát ñònh nghóa trchaáp QT laø gì, caáu thaønh cuûa trchaáp QT ra sao
Ví duï : Trong coâng cuoäc ñaáu tranh choáng khuûng boá QT, khaùi nieäm toäi phaïm
chính trò vaãn laø quan ñieåm cuûa phaùp luaät töøng nöôùc  luaät QT chæ quan
taâm ñeán vieäc giaûi quyeát nhö theá naøo
Nhìn chung, trchaáp QT laø nhöõng vaán ñeà phaùt sinh giöõa caùc chuû theå cuûa
luaät QT theå hieän nhöõng baát ñoàng xung ñoät veà nhöõng vaán ñeà cô baûn cuûa
quan heä QT cuõng nhö caùc yù kieán quan ñieåm khaùc nhau trong vieäc giaûi thích
vaø aùp duïng luaät QT

2 Ñaëc ñieåm
• Chuû theå cuûa trchaáp QT phaûi laø caùc chuû theå cuûa luaät QT : quoác gia,
caùc toå chöùc lieân chính phuû, caùc daân toäc ñanh daønh ñoäc laäp, chuû theå
ñaëc bieät nhö Vatican ( khaùc vôùi phaùp nhaân theå nhaân cuûa luaät quoác
gia )
Ví duï: Trchaáp giöõa Trung quoác vaø VN veà hieäp ñònh thöông maïi
Ví duï: Chính phuû VN kyù hôïp ñoàng vôùi coâng ty Mobi Oil ñeå khai thaùc daàu
khí  xaûy ra trchaáp giöõa coâng ty Mobi Oil vaø chính phuû VN  ñaây khoâng phaûi
laø trchaáp QT vì coâng ty Mobi Oil chæ laø phaùp nhaân, khoân gphaûi laø chuû theå
cuûa luaät QT
• Quan heä QT nôi phaùt sinh trchaáp phaûi laø quan heä thuoäc ñoái töôïng
ñieàu chænh cuûa luaät QT ( coâng phaùp QT  khaùc vôùi heä thoáng tö phaùp
QT hay phaùp luaät quoác gia )
Ví duï: Chính phuû A thieát laäp quan heä ngoïai giao vôùi quoác gia B vaø thoûa
thuaän ñaët truï sôû cô quan ngoïai giao treân laõnh thoå cuûa nhau. Döïa treân qui
ñònh cuûa coâng öùôc Vieân veà vieäc taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc laäp truï
sôû, quoác gia B ñaõ thueâ 1 caên nhaø treân laõnh thoå cuûa quoác gia A vaø thoûa
thuaän söû duïng luaät quoác gia ñeå xöû lyù vieäc trchaáp veà hôïp ñoàng thueâ nhaø
 Neùyu coù trchaáp thì ñaây khoâng phaûi laø ñoái töôïng ñieàu chænh cuûa luaät QT
do nôi phaùt sinh trchaáp laø laõnh thoå cuûa quoác gia A vaø ñaõ thoûa thuaän söû
duïng luaät quoác gia ñeå xöû lyù
Ví duï Haøng ñieän töû chæ ñoùng thueá 5% theo luaät cuûa WTO maø luaät
VN laïi qui ñònh thueá suaát 10%  Myõ coù theå ñem trchaáp naøy ra
kieän vôùi WTO do ñaây laø trchaáp QT
 • Phaân bieät giöõa trchaáp QT vaø “tình theá” trchaáp ( töø ñieàu 34 hieán chöông
LHQ )  nhaèm xaùc ñònh quyeàn boû phieáu cuûa caùc nöôùc thaønh vieân hoäi
ñoàng baûo an LHQ
Hoäi ñoàng baûo an bao goàm 5 nöôùc uûy vieân thöôøng tröïc vaø 10 nöôùc thaønh
vieân khoâng thöôøng tröïc  neáu 1 trong caùc nöùôc naøy trchaáp thì seõ maát
quyeàn boû phieáu nhaèm ñaûm baûo nguyeân taéc baát thaønh vaên “ khoâng ai
ñöôïc laøm quan toøa cho haønh ñoäng cuûa chính mình “. Nhöng neáu chæ laø 1
tình theá trchaáp thì caùc quoác gia thaønh vieân cuûa hoäi ñoàng Baûo an vaãn
coøn quyeàn boå phieáu
Vieäc phaân bieät trchaáp QT vaø “tình theá” trchaáp ñöôïc döïa treân
Chuû theå cuûa trchaáp
Ví duï: Tröôøng hôïp Ñoâng Timo muoán ly khai khoûi Indonesia  Vì Ñoâng Timo
chöa phaûi laø chuû theå cuaû luaät QT nhöng vaãn coù khaû naêng aûnh höôûng ñeán
hoøa bình an ninh theá giôùi neân ñaây chæ laø tình theá trchaáp
Trchaáp QT phaûi laø nhöõng xung ñoät maø beân kia khoâng chaáp nhaän hay
chæ chaáp nhaän 1 phaàn nhöõng yeâu caàu, ñoøi hoûi cuûa beân naøy
Ví duï : Neáu Trung quoác ñaõ khoâng chaáp nhaän nhöõng yeâu caàu ruùt quaân cuûa
VN thì ñaây laø trchaáp QT. Nhöng khi Trung quoác xin loãi veà vieäc hieåu laàm taïi khu
vöïc bieân giôùi thì ñaây chæ laø tình theá trchaáp. Neáu VN khoâng ñöa ra nhöõng
phaûn ñoái, nhöõng yeâu caàu hay ñoøi hoûi veà haønh ñoäng gaây haán cuûa Trung
quoác thì ñaây cuõng chæ laø tình theá trchaáp
 Tình theá trchaáp laø 1 khaùi nieäm roäng hôn trchaáp ( döïa treân côû sôû phaùp lyù
laø ñieàu 34 hieán chöông LHQ ) : Tröôùc moãi moät trchaáp QT phaûi laø 1 tình theá
trchaáp, nhöng khoâng phaûi moïi tình theá trchaáp ñeàu daãn ñeán trchaáp QT. Ngay
caû khi trchaáp ñaõ ñöôïc giaûi quyeát thì khoâng phaûi laø tình theá trchaáp ñaõ luoân
luoân ñöôïc giaûi quyeát
Ví duï: Giöõa AÁn ñoä vaø Pakixtan vaãn coøn tình theá trchaáp tuy trchaáp ñaõ
ñöôïc giaûi quyeát

3 Phaân loïai trchaáp QT

Chuù yù Baûn chaát cuûa luaät QT laø söï thoûa thuaän
Muïc ñích cuûa vieäc phaân loïai laø ñeå xaùc ñònh bieän phaùp hoøa bình naøo seõ
ñöôïc aùp duïng nhaèm ñem laïi hieäu quaû cao nhaát.
Döïa treân soá löôïng caùc beân tham gia trchaáp, coù theå phaân ra 2 loïai
• Trchaáp song phöông ( giöõa 2 chuû theå luaät QT )
Ví duï Trchaáp veà Quaàn ñaûo Tröôøng sa giöõa VN vaø Trung quoác
• Trchaáp ña phöông ( giöõa 3 chuû theå luaät QT trôû leân ), goàm 2 loïai ,

Ví duï Trchaáp veà Quaàn ñaûo Hoøang sa giöõa VN, Philipin, Malaysia …
Trchaáp ña phöông khu vöïc
Trchaáp ña phöông toøan caàu
Caên cöù vaøo tính chaát cuûa trchaáp, coù theå phaân ra
• Trchaáp veà chính trò : laø nhöõng trchaáp giöõa caùc beân lieân quan ñeán caùc
yeâu caàu ñoøi hoûi phaûi thay ñoåi caùc qui ñònh hieän haønh gaén lieàn vôùi

2 LOP 5C/2009
 quyeàn vaø nghóa vuï cuûa caùc beân höõu quan ( bieân giôùi vaø laõnh thoå 
raát deã gaây ra nguy hieåm cho neàn hoøa bình an ninh QT ).
Ví duï trchaáp bieân giôùi giöõa VN vaø Trung quoác : nguyeân traïng vaø
hieän traïng
• Trchaáp veà phaùp lyù : laø trchaáp lieân quan ñeán quyeàn vaø lôïi ích cuûa caùc
beân theåhieän trong caùc ñieàu öôùc QT hay caùc taäp quaùn QT ( thöôøng lieân
quan ñeán vaán ñeà giaûi thích vaø aùp duïng caùc ñieàu öùôc QT )
Ví duï Caùch giaûi thích noäi dung cuûa hieäp ñònh thöông maïi Vieät Myõ
 Veà nguyeân taéc, toøa aùn QT khoâng giaûi quyeát caùc trchaáp chính trò. Do vaäy
caùc quoác gia phaûi söû duïng caùc toå chöùc troïng taøi QT hay caùc bieän phaùp
hoøa bình khaùc
Döïa vaøo tö caùch chuû theå hay quyeàn naêng chuû theå luaät QT, coù theå chia ra
• Trchaáp giöõa caùc quoác gia,
• Trchaáp giöõa caùc toå chöùc QT,
• Trchaáp giöõa quoác gia vaø toå chöùc lieân chính phuû ( Ví duï trchaáp giöõa
ASEAN vaø Trung quoác )
Caên cöù vaøo ñoái töôïng ñieàu chænh cuûa luaât QT coù theå phaân ra
• Trchaáp ngoïai giao,
• Trchaáp veà bieân giôùi laõnh thoå,
• Trchaáp veà kinh teá
 vieäc phaân loïai chæ mang tính töông ñoái do coù nhieàu trchaáp vöøa mang tính
chaát naøy vöøa mang tính chaát kia  toøa coù thaåm quyeàn ñònh danh ñeå quyeát
ñònh giaûi quyeát hay khoâng
Ví duï Trchaáp bieân giôùi giöõa Trung quoác vaø VN vöøa laø trchaáp veà chính trò
( hieän traïng vaø nguyeân traïng ) vöøa laø trchaáp veà phaùp lyù ( hieäp ñònh phaùp
thanh )

5 Thaåm quyeàn giaûi quyeát trchaáp QT

Ghi chuù: Söï khaùc bieät giöõa luaät QT vaø luaät quoác gia
Trình töï xaây döïng qui phaïm /Daáu hieäu chuû theå /Ñoái töôïng ñieàu
chænh
Bieän phaùp baûo ñaûm thi haønh phaùp luaät QT
Baûn chaát cuûa luaät QT laø söï thoûa thuaän  thaåm quyeàn giaûi quyeát trchaáp
tröôùc tieân thuoäc veà thaåm quyeàn cuûa caùc beân trchaáp : Ñaây laø ñaëc ñieåm
cuûa rieâng luaät QT
• Thaåm quyeàn cuûa caùc beân trchaáp
Ví duï: Trung quoác VN coù theå cuøng töï thoûa thuaän vieäc choïn cô quan taøi phaùn
naøo ñeå giaûi quyeát, khoâng cô quan QT naøo coù thaåm quyeàn maëc ñònh ñeå xeùt
xöû nhöõng trchaáp cuï theå naøy
• Caùc cô quan taøi phaùn QT : bao goàm
Toøa aùn QT : thuaät ngöõ phaùp lyù QT chung chæ caùc cô quan giaûi
quyeát caùc trchaáp QT baèng con ñöôøng toøa aùn
Troïng taøi QT
• Caùc cô quan cuûa caùc toå chöùc QT lieân chính phuû

3 LOP 5C/2009
Ví duï: Maëc duø khoâng phaûi laø cô quan taøi phaùn, Hoäi ñoàng baûo an LHQ vaãn
coù thaåm quyeàn giaûi quyeát trchaáp bieân giôùi giöõa VN vaø Trung quoác neáu VN
Trung quoác yeâu caàu
Hoäi ñoàng caùc boä tröôûng kinh teá ASEAN cuõng coù thaåm quyeàn giaûi
quyeát caùc trchaáp QT trong khoái ASEAN neáu ñöôïc yeâu caàu
 Suy cho cuøng, vieäc choïn caùc cô quan giaûi quyeát trchaáp luoân laø thaåm
quyeàn cuûa caùc beân trchaáp

6 Vai troø cuûa luaät QT trong vieäc giaûi quyeát caùc trchaáp QT
Vai troø chung cuûa luaät QT :
Laø nhaân toá ñeå baûo veä hoøa bình an ninh QT
Laø coâng cuï ñeå ñaûm baûo cho vieäc phaùt trieån caùc quan heä QT theo
chieàu höôùng vaên minh nhaân ñaïo
Thuùc ñaåy söï hôïp taùc QT giöõa caùc coäng ñoàng QT
Baûo ñaûm söï phaùt trieån bình thöôøng caùc quan heä QT trong traät töï phaùp
lyù
• Xaùc ñònh nhöõng nghóa vuï phaùp lyù baét buoäc cho caùc chuû theå cuûa
luaät QT laø phaûi giaûi quyeát nhöõng trchaáp QT baèng caùc bieän phaùp hoøa
bình ( nguyeân taéc caám duøng vuõ löïc vaø nguyeân taéc giaûi quyeát nhöõng
trchaáp QT baèng caùc bieän phaùp hoøa bình)  ñöôïc coi laø xöông soáng cuûa
phaùp luaät QT ( qui phaïm meänh leän jus cogen ) lieân quan ñeán lónh vöïc giaûi
quyeát trchaáp QT
• Thöøa nhaän quyeàn töï do löïa choïn caùc bieän phaùp hoøa bình ( ñieàu tra,
trung gian, hoøa giaûi, … ) ñeå giaûi quyeát caùc trchaáp giöõa caùc chuû theå QT
 toân troïng nguyeân taéc thoûa thuaän ( luaät quoác gia khoâng coù vai troø
naøy ) Ñöôïc ghi nhaän ( ñieàu 33 hieán chöông LHQ, tuyeânboá cuûa ñaûi hoäi
ñoàng LHQ veà caùc nguyeânt aéc cuûa luaät QT )
• Thaønh laäp 1 heä thoáng caùc bieän phaùp hoøa bình ñeå giaûi quyeát caùc
trchaáp QT ( Ñöôïc ghi nhaän trong hieán chöông LHQ )

7 YÙ nghóa cuûa vieäc giaûi quyeát caùc trchaáp QT

• Baûo ñaûm quyeàn vaø lôïi ích hôïp phaùp cho caùc beân trchaáp, ñaëc bieät laø
beân coù vò theá yeáu hôn
Ví duï Nicaragua kieän Myõ maø Myõ vaéng ,toøa aùn LHQ vaãn xöû vaéng maët vaø
Nicaragua thaéng
• Goùp phaàn thuùc ñaåy vieäc thöïc thi tuaân thuû luaät QT  Taïo neân nhaän
thöùc vieäc tuaân thuû phaùp luaät laø chính vì lôïi ích cuûa chính ngöôøi tuaân
thuû
• Goùp phaàn duy trì hoøa bình vaø an ninh QT, thuùc ñaåy quan heä hôïp taùc QT
Ví duï Vieäc giaûi quyeát trchaáp veà bieân giôùi treân ñaát lieàn 1999 vaø bieân giôùi
treân bieån 2000 giöõa VN vaø Trung quoác  ñaõ aûnh höôûng toát ñeán neàn hoøa
bình an ninh cuõng nhö hôïp taùc kinh teá giöõa 2 nöôùc cuõng nhö giöõa caùc nöôùc
trong khu vöïc
8 Nguoàn luaät lieân quan ñeán giaûi quyeát trchaáp QT

4 LOP 5C/2009
 • Hieán chöông LHQ  laø toå chöùc QT lieân chính phuû lôùn nhaát treân theá giôùi
( coù 192 thaønh vieân ) vôùi muïc ñích baûo veä hoøa bình an ninh QT cuõng nhö
phaùt trieån hôïp taùc QT  Hieán chöông LHQ ñaõ daønh toøan boä Chöông 6 qui
ñònh veà thuû tuïc giaûi quyeát caùc trchaáp QT, ngoøai ra chöông 14 cuõng
chöùa ñöïng caùc qui phaïm
• Qui cheá toøa aùn QT LHQ  laø boä phaän khoâng theå taùch rôøi cuûa hieán
chöông LHQ
• Coâng öôùc LaHaye 1907 veà caùc cô cheá qui trình giaûi quyeát caùc trchaáp QT
( con ñöôøng troïng taøi vaø raát nhieàu caùc bieän phaùp hoøa bình khaùc ) 
nhöng khoâng mang tính raøng buoäc do luaät QT luoân toân troïng vieäc thoûa
thuaän, yù chí cuûa caùc beân lieân quan
• Nhöõng qui ñònh, caùc ñieàu khoûan trong caùc ñieàu öôùc QT song phöông hay
ña phöông hay trong caùc vaên baûn phuï luïc ñính keøm caùc ñieàu öôùc QT
cuõng chöùc döïng caùc qui phaïm giaûi quyeát caùc trchaáp QT
Ví duï: Caùc hieäp ñònh song phöông thöôøng qui ñònh vieäc thaønh laäp hoäi
ñoàng troïng taøi ad hoc ñeå giaûi quyeát caùc trchaáp : trong voøng 6 thaùng moãi
beân trchaáp phaûi xaùc ñònh 2 troïng taøi Sau ñoù 4 troïng taøi naøy seõ xaùc ñònh
troïng taøi thöù 5 laøm chuû tòch hoäi ñoàng troïng taøi ñeå xeùt xöû

II Caùc bieän phaùp hoøa bình ñeå giaûi quyeát trchaáp QT

Töø 1917 ñaùnh daáu söï ra ñôøi cuûa luaät QT hieän ñaïi, baét ñaàu ñieàu chænh
khoâng chæ caùc quoác gia phaùt trieån maø bao goàm caùc quoác gia coù nhöõng
neàn taûng phaùp lyù raát khaùc nhau
Trong luaät QT cuõ ( tröùôc 1917 ) cuõng ñaõ coù nhöõng bieän phaùp hoøa bình ñeå
giaûi quyeát caùc trchaáp QT ( hieäp ñònh ñình chieán, hoøa bình ). Nhöng cuõng ghi
nhaän nhöõng nguyeân taéc phaûn ñoäng : quyeàn chieán tranh, quyeàn thuoäc ñòa 
Chieán tranh ñöôïc xem laø bieän phaùp hôïp phaùp ñeå môû roäng laõnh thoå
Luaät QT hieän ñaïi ( sau 1917 ) ñaõ caám chieán tranh, caám söû duïng vuõ löïc ñeå
giaûi quyeát trchaáp maø phaûi söû duïng caùc bieän phaùp hoøa bình ñeå giaûi quyeát
1- Ñònh nghóa
Caùc bieän phaùp hoøa bình ñeå giaûi quyeát trchaáp QT ñöôïc hieåu laø caùc phöông
tieän caùch thöùc maø caùc chuû theå cuûa luaät QT coù nghóa vuï phaûi duøng ñeå
giaûi quyeát caùc trchaáp baát ñoàng treân cô sôû caùc nguyeân taéc hoøa bình gæai
quyeát trchaáp QT ñeå duy trì hoøa bình an ninh QT phaùt trieån quan heä hôïp taùc
giöõa caùc quoác gia

2 Heä thoáng caùc bieän phaùp hoøa bình

Cô sôû phaùp lyù
• Ñieàu 33 hieán chöông LHQ lieät keâ danh muïc caùc bieän phaùp hoøa bình 
caùc beân coù nghóa vuï phaûi söû duïng ñeå giaûi quyeát trchaáp QT
• Hieäp ñònh khu vöïc hay caùc bieän phaùp hoøa bình khaùc maø caùc beân töï
choïn

Caâu hoûi :Phaân tích caùc bieän phaùp hoøa bình trong ñieàu 33 theo höôùng :

5 LOP 5C/2009
 • Danh muïc caùc bieän phaùp hoøa bình trong ñieàu 33 hieán chöông LHQ ñaõ
ñaày ñuû chöa ? Gæai thích
Danh muïc chöa ñaày ñuû do coøn coù cuïm töø “ hay caùc bieän phaùp hoøa bình
khaùc maø caùc beân töï choïn “  nhö moâi giôùi  theå hieän nguyeân taéc thoûa
thuaän trong giaûi quyeát trchaáp
• Caùc beân trchaáp coù nghóa vuï baét buoäc giaûi quyeát trchaáp baèng bieän
phaùp hoøa bình hay khoâng ?
Vieäc phaûi aùp duïng caùc bieän phaùp hoøa bình laø nghóa vuï baét buoäc. Cô sôû
phaùp lyù laø nguyeân taéc “ caám duøng vuõ löïc “ vaø “caùc beân phaûi giaûi quyeát
trchaáp baèng bieän phaùp hoøa bình”
• Caùc beân trchaáp coù quyeàn töï do löïa choïn caùc bieän phaùp hoøa bình hay
khoâng ?
Caùc beân trchaáp coù quyeàn cuøng nhau töï do löïa choïn caùc bieän phaùp hoøa bình
mieãn laø caùc bieän phaùp aáy mang laïi hieäu quaû cao nhaát. Nhöng hoï vaãn coù
theå bò giôùi haïn löïa choïn neáu hoï ñaõ thoûa thuaän tröôùc baèng vaên baûn vieäc
giaûi quyeát trchaáp baèng con ñöôøng ñaøm phaùn hay troïng taøi ad hoc.
• Caùc beân trchaáp coù quyeàn keát hôïp nhieàu bieän phaùp hoøa bình ñeå giaûi
quyeát trchaáp giöõa hoï hay khoâng ?Coù. Do baûn chaát cuûa luaät QT laø
thoaû thuaän
• Ngoøai caùc bieän phaùp hoøa bình trong ñieàu 33, caùc beân trchaáp coù ñöïôc
quyeàn tìm kieám caùc bieän phaùp hoøa bình khaùc hay khoâng ?Coù. Do baûn
chaát cuûa luaät QT laø thoaû thuaän

3 Phaân loïai caùc bieän phaùp hoøa bình

Theo ñieàu 33, coù theå phaân ra
Gæai quyeát tröïc tieáp : ñaøm phaùn,
Gæai quyeát giaùn tieáp ( thoâng qua söï trôï giuùp cuûa beân thöù 3 )
Hay
Nhoùm 1 : Caùc bieän phaùp ngoïai giao :
Ñaøm phaùn : Gaëp gôõ tröïc tieáp
Ñieàu tra, trung gian, hoøa giaûi : thoâng qua söï trôï giuùp cuûa beân thöù
3 vaø caùc quyeát ñònh cuûa beân thöù 3 ñeå giaûi quyeát trchaáp seõ
khoâng coù giaù trò phaùp lyù
Nhoùm 2 : Caùc bieän phaùp tö phaùp ( nhoùm caùc cô quan taøi phaùn QT ) bao
goàm
Troïng taøi QT
Toøa aùn QT
 thoâng qua söï trôï giuùp cuûa beân thöù 3 vaø caùc quyeát ñònh cuûa
beân thöù 3 ñeå giaûi quyeát trchaáp seõ coù giaù trò phaùp lyù raøng
buoäc caùc beân trchaáp
Nhoùm 3 : Thoâng qua caùc toå chöùc QT hay hieäp ñònh khu vöïc
 thoâng qua söï trôï giuùp cuûa beân thöù 3 vaø tuøy thuoäc vaøo qui ñònh
cuûa töøng toå chöùc QT hay noäi dung hieäp ñònh maø caùc quyeát ñònh
ñeå giaûi quyeát trchaáp seõ coù giaù trò phaùp lyù ôû caùc möùc ñoä
khaùc nhau

6 LOP 5C/2009
4 Ñaøm phaùn
Khaùi nieäm : Ñaøm phaùn ñeå giaûi quyeát trchaáp QT laø söï gaëp gôõ song phöông
hay ña phöông giöõa caùc beân trchaáp nhaèm ñeå giaûi quyeát nhöõng xung ñoät
giöõa hoï vôùi nhau
Chuù yù Khaùc vôùi ñaøm phaùn kyù keát ñieàu öùôc QT ôû
Muïc ñích cuûa ñaøm phaùn ñeå giaûi quyeát trchaáp QT laø gæai quyeát
trchaáp  khaùc vôùi muïc ñích cuûa ñaøm phaùn kyù keát ñieàu öùôc QT
laø ñi ñeán kyù keát ñieàu öôùc song phöông hay ña phöông laøm nguoàn
cuûa luaät QT
Ñaøm phaùn ñeå giaûi quyeát trchaáp QT laø 1 bieän phaùp hoøa bình ñeå
gæai quyeát trchaáp  Trong khi ñoù ñaøm phaùn laïi laø 1 giai ñoïan baét
buoäc cuûa qui trình kyù keát ñieàu öôùc QT ñeå laøm ra caùc qui ñònh
cuûa phaùp luaät QT
Laø söï gaëp gôõ song phöông hay ña phöông giöõa caùc chuû theå QT ñeå caùc
beân coù cô hoäi tröïc tieáp neâu ra chính kieán veà moät vaán ñeà ñöôïc quan
taâm
Hình thöùc
Tröïc tieáp nhöng coù nghóa raát roäng, dieãn ra ôû nhieàu caáp ñoä khaùc nhau
( nguyeân thuû quoác gia, ñaïi söù ñaëc meänh toøan quyeàn, boä tröôûng
chuyeân moân thaäm chí phaûi toå chöùc hoäi nghò QT ña phöông trong 1 soá
tröôøng hôïp ) Ví duï trchaáp ôû quaàn ñaûo Tröôøng sa
Keát quaû
Coù theå ñaït keát quaû giaûi quyeát döùt ñieåm trchaáp nhöng cuõng coù theå
thaát baïi, coù theå coù moái lieân heä vôùi caùc bieän phaùp hoøa bình khaùc
(caùc bieän phaùp hoøa bình khaùc coù theå laø keát quaû cuûa nhöõng laàn
ñaøm phaùn tröôùc, vaø ñeán löôït caùc bieän phaùp hoøa bình khaùc laïi coù
theå laø nguyeân nhaân daãn ñeán voøng ñaøm phaùn tieáp theo )
Öu theá
Khoâng coù söï tham gia cuûa beân thöù 3, khoâng bò chi phoái bôûi nhöõng quan
ñieåm cuûa beân thöù 3 trong quaù trình giaûi quyeát
Trong quaù trình ñaøm phaùn, caùc beân tröïc tieáp gaëp gôõ nhau, noùi ra
nhöõng taâm tö nguyeän voïng , giuùp caùc beân hieåu roõ nhöõng mong muoán
cuûa nhau
Khoâng thoâng qua beân thöù 3 neân ít bò toán keùm veà tieàn baïc ( thôøi gian
xöû trung bình laø 3 naêm, toái ña coù theå tôùi 11 naêm; cho duø toøa aùn QT
khoâng thu aùn phí nhöng chi phí theo ñuoåi vuï kieän vaãn raát lôùn : dòch
thuaät, luaät sö, aên ôû ñi laïi … )
Tieát kieäm ñöôïc thôøi gian vaø chuû ñoäng ñöôïc thôøi gian cuûa caùc beân
trchaáp
5 Ñieàu tra
Bieän phaùp giaûi quyeát trchaáp ñöôïc tieán haønh bôûi 1 uûy ban ñieàu tra do
caùc beân trchaáp thoûa thuaän thaønh laäp. Caùc beân thöôøng aùp duïng bieän
phaùp naøy sau khi ñaõ aùp duïng caùc bieän phaùp ngoïai giao khaùc maø vaãn
chöa giaûi quyeát ñöïôc
Nhieäm vuï cuûa uûy ban ñieàu tra laø tìm kieám nhöõng nguyeân nhaân dieãn
bieán söï kieän daãn ñeán söï baát ñoàng yù kieán giöõa caùc beân

7 LOP 5C/2009
 Thaønh phaàn cuûa uûy ban ñieàu tra coù theå bao goàm coâng daân cuûa caùc
beân trchaáp . UÛy ban ñieàu tra seõ chaám döùt hoïat ñoäng khi hoï thoâng qua
ñöôïc keát luïaân ñieàu tra ( thöôøng baèng con ñöôøng bieåu quyeát )  Nhöng
khoâng coù giaù trò raøng buoäc ñoái vôùi caùc beân trchaáp
Ví duï Anh vaø Nga khoâng thoáng nhaát vieäc Nga baén laàm taøu Anh neân ñaõ
thaønh laäp uûy ban ñieàu tra
Ghi chuù Thöôøng caùc beân raát ít khi nhöôøng nhòn nhau trong giai ñoïan
tieàn xeùt xöû, hoøa giaûi ngoïai tröø beân ñaõ coù nhieàu kinh nghieäm veà vieäc
xeùt xöû,
6 Trung gian vaø hoøa giaûi
Treân thöïc teá, vieäc phaân bieät trgian vôùi hoøa giaûi khaù khoù khaên : do trung gian
thöôøng deã trôû thaønh hoøa giaûi
Ví duï : Nga laøm trung gian cho trchaáp giöõa AÁn ñoä vaø Pakixtan. Nhöng khi gaëp
nhau, AÁn ñoä vaø Pakixtan ñoàng ñeà nghò Nga tham gia hoøa giaûi, soïan thaûo hieäp
ñònh giaûi quyeát trchaáp
Beân trung gian seõ tìm caùch cho caùc beân trchaáp tieáp xuùc vôùi nhau  khi caùc
beân trchaáp ñaõ gaëp nhau thì beân trung gian chaám döùt vai troø. Trung gian coù
theå ñöôïc thaønh laäp do caùc beân trchaáp hay do saùng kíeân cuûa beân thöù 3 )
Ví duï : Trchaáp Nga – Grudia ñöôïc toång thoáng Ñöùc töï ñöùng ra laøm trung gian
Hoøa giaûi cuõng laø söï tham gia cuûa beân thöù 3, cuõng thoâng qua 1 uûy ban hoøa
giaûi, coù theå ñöôïc thaønh laäp do caùc beân trchaáp hay do saùng kíeân cuûa beân
thöù 3 nhöng beân thöù 3 naøy khoâng phaûi laø beân hoøa giaûi  coù theå ñöa ra
caùc giaûi phaùp, soïan thaûo 1 hieäp ñònh ñình chieán, yeâu caàu ruùt bôùt yeâu caàu
hay tham voïng cuûa caùc beân ñeå caùc beân coù theå tieáp caän vaø giaûi quyeát
hoøa giaûi hieäu quaû hôn
Ví duï: Ucraina xung ñoät vôùi Grudia, Hungary ñöùng ra ñöa saùng kieán ñeà nghò
Nga laøm hoøa giaûi
Hoøa giaûi coù theå mang tính caù nhaân cuõng nhö taäp theå : Myõ, Nga, EU thöôøng
laøm hoøa giaûi trong caùc trchaáp QT
 Vai troø cuûa hoøa giaûi roäng hôn, tham gia töø ñaàu ñeán khi keát thuùc quaù trình
giaûi quyeát, coù tính naêng ñoäng hôn so vôùi trung gian

7 Troïng taøi QT
Troïng taøi laø 1 cô quan giaûi quyeát caùc trchaáp QT treân cô sôû thoûa thuaän giöõa
caùc beân vôùi thaønh phaàn troïng taøi laø do caùc beân löïa choïn, döïa treân caùc qui
ñònh cuûa phaùp luaät QT ñeå giaûi quyeát caùc trchaáp QT
Tuaân thuû troïng taøi : Troïng taøi khoâng coù thaåm quyeàn ñöông nhieân ñeå giaûi
quyeát caùc trchaáp, thaåm quyeàn xeùt xöû chæ phaùt sinh khi caùc beân thoûa
thuaän söû duïng troïng taøi ñeå giaûi quyeát trchaáp
Thaønh phaàn cuûa hoäi ñoàng troïng taøi bao goàm caùc troïng taøi vieân, thöôøng laø
soá leû ( 1, 3, 5, 7 : do caùc beân thoûa thuaän ) ñeå bieåu quyeát quyeát ñònh ( moãi
beân choïn 2 troïng taøi vieân, sau ñoù 4 troïng taøi vieân ñaõ ñöôïc choïn seõ chæ ñònh
troïng taøi vieân thöù 5 mang quoác tòch cuûa nöôùc thöù 3 laøm chuû tòch hoäi ñoàng
troïng taøi)
Quyeát ñònh cuûa troïng taøi coù gia trò raøng buoäc ñoái vôùi caùc beân trchaáp

8 LOP 5C/2009
Caùc beân trchaáp coù theå laø caùc quoác gia, caùc toå chöùc lieân chính phuû,
Coù theå xöû lyù caùc trchaáp veà chính trò laãn phaùp lyù.

Caùc loïai troïng taøi

• Troïng taøi thöôøng tröïc : laø troïng taøi ñöôïc thaønh laäp treân cô sôû 1 ñieàu
öôùc QT ( thöôøng laø ña phöông )
Ví duï Coâng öùôc La Hay 1907 veà vieäc thaønh laäp 1 toøa troïng taøi thöôøng tröïc :
laäp danh saùch caùc troïng taøi vieân maø caùc beân trchaáp coù theå löïa choïn ñeå
giaûi quyeát 1 trchaáp cuï theå naøo ñoù  nhöng thöôøng chæ aùp duïng cho caùc
nöôùc tham gia coâng öôùc La Hay. Qui trình thuû tuïc toá tuïng ñöôïc qui ñònh roõ
nhöng coâng öôùc vaãn khuyeán khích caùc beân ruùt goïn, ñôn giaûn hoùa neáu hieäu
quaû hôn. Tröôøng hôïp coù beân coá tình trì hoõan khoâng löïa choïn troïng taøi vieân
hay 4 troïng taøi vieân khoâng theå choïn ñöôïc chuû tòch hoäi ñoàng troïng taøi thì chuû
tòch trung taâm troïng taøi hay chaùnh aùn toøa QT seõ coù quyeàn chæ ñònh ngöôøi
ñöôïc quyeàn laøm chuû tòch hoäi ñoàng troïng taøi
Thöïc teá, caùc nöùôc thöôøng söû duïng troïng taøi ad hoc
• Troïng taøi vuï vieäc ( laâm thôøi ) laø troïng taøi khoâng thöôøng tröïc, do caùc
beân trchaáp thoûa thuaän thaønh laäp ( coù theå thoûa thuaän thaønh laäp
tröùôc hay sau khi coù trchaáp ) vaø cuõng thöôøng coù 5 ngöôøi. Ngoøai vieäc
choïn troïng taøi vieân, caùc beân phaûi thoûa thuaän veà trình töï troïng taøi
( thöôøng thì caùc beân seõ möôïn thuû tuïc trình töï toá tuïng cuûa coâng öôùc
Lahay ñeå söû duïng khi chöa thoâng thuoäc caùc thuû tuïc phaùp lyù ñeå töï xaây
döïng qui trình rieâng )
Öu theá cuûa troïng taøi QT ( so vôùi toøa aùn QT )
• Troïng taøi xöû lyù caùc trchaáp veà chính trò laãn phaùp lyù (trong khi ñoù, toøa
aùn QT chæ giaûi quyeát trchaáp veà phaùp lyù )
• Caùc beân trchaáp coù theå laø caùc quoác gia, caùc toå chöùc lieân chính phuû
hay caùc chuû theå ñaëc bieät cuûa luaät QT (trong khi ñoù, toøa aùn QT chæ
giaûi quyeát trchaáp giöõa caùc quoác gia )
• Thaønh phaàn hoäi ñoàng troïng taøi do caùc beân löïa choïn neân raát linh hoïat
(trong khi ñoù toøa aùn QT khoâng cho quyeàn löïa choïn : toøan boä 15 thaåm
phaùn thöôøng tröïc cuûa toøa aùn QT ñeàu tham döï xeùt xöû )
• Trình töï thuû tuïc toá tuïng do caùc beân trchaáp qui ñònh, thoûa thuaän neân
caùc beân coù khaû naêng kieåm soùat hoïat ñoäng cuûa troïng taøi ( trong khi
ñoù toøa aùn QT khoâng cho pheùp ruùt goïn quy trình thuû tuïc toá tuïng tieâu
chuaån)
• Phaùn quyeát cuûa troïng taøi thöôøng khoâng mang tính ñoái nghòch roõ raøng 
sau khi giaûi quyeát trchaáp, caùc beân vaãn coù theå tieáp tuïc gaëp gôõ vaø
giao dòch bình thöôøng
• Bieän phaùp troïng taøi giaûi quyeát kín, khoâng coâng khai  Ñaûm baûo danh
döï caùc beân lieân quan, giöõ bí maät caùc qui trình kyõ thuaät cuûa caùc beân
 phöông thöùc troïng taøi thöôøng ñöôïc söû duïng

8 Toøa aùn QT

9 LOP 5C/2009
Laø 1 thuaät ngöõ phaùp lyù QT chung ñeå chæ cô quan tö phaùp giaûi quyeát caùc
trchaáp giöõa caùc quoác gia baèng con ñöôøng tö phaùp
Ghi chuù khaùc vôùi toøa chæ xeùt xöû nhöõng toäi phaïm choáng nhaân loïai :
toäi phaïm chieán tranh, toäi aùc dieät chuûng, phaân bieät ñoái xöû, huûy dieät moâi
tröôøng  Toøa Tokyo, toøa Nuremberg xöû toäi phaïm chieán tranh theá giôùi laàn 2,
toøa aùn QT veà Nam tö, Ruanda, Campuchia  ñeàu hoïat ñoäng coù qui cheá nhön
gkhoâng xeùt xöû caùc trchaáp giöõa caùc quoác gia. Toøa aùn hình söï QT Roma môùi
ra ñôøi ngaøy 1/7/2003 coù truï sôû ñoùng taïi LaHay cuõng chæ ñeå xeùt xöû nhöõng
toäi phaïm chieán tranh  Moät soá thaønh vieân hoäi ñoàng Baûo an ñaõ khoâng uûng
hoä vieäc thaønh laäp toøa Roma do cho raèng ñaây laø chöùc naêng hieän coù cuûa
Lieân hieäp quoác
Caùc loïai toøa aùn QT
• Toøa aùn QT cuûa LHQ /Toøa aùn QT cuûa EU
• Toøa aùn QT veà nhaân quyeàn chaâu Aâu /Toøa aùn QT veà nhaân quyeàn chaâu
Phi
• Toøa aùn QT veà luaät bieån ( thaønh laäp treân cô sôû coâng öôùc bieån 1982 )
 Ñeàu hoïat ñoäng theo qui cheá rieâng
 Ñeàu giaûi quyeát 1 hay 1 soá lónh vöïc chuyeân moân nhaát ñònh ( trong ñoù toøa
aùn QT LHQ coù thaåm quyeàn giaûi quyeát ña naêng hôn )
 Gæai quyeát trchaáp veà phaùp lyù maø thoâi ( lieân quan ñeán vieäc giaûi thích
ñieàu öôùc, vieäc boài thöôøng khi coù haønh vi vi phaïm phaùp luaät QT )
 Thöôøng laø cô quan cuûa 1 toå chöùc QT ( Ví duï toøa aùn LHQ laø cô quan tö phaùp
cuûa LHQ, toøa aùn EU laø cô quan tö phaùp cuûa EU tröø Toøa aùn QT veà luaät bieån
ñöôïc thaønh laäp treân cô sôû 1 ñieàu öôùc trong CÖ bieån 1982 )
Trình töï toá tuïng goàm 2 giai ñoïan : Toá tuïng vieát /Toá tuïng noùi
Phaùn quyeát cuûa toøa coù giaù trò raøng buoäc vôùi caùc beân trchaáp
Ghi chuù Cheá ñònh troïng taøi coù töø xöa trong khi cheá ñònh toøa aùn chæ
môùi ra ñôøi gaàn ñaây ( toøa QT ñaàu tieân thaønh laäp naêm 1908 cuûa 5 nöôùc
Trung myõ , toøa aùn QT cuûa toå chöùc QT hoäi quoác lieân ( phaùp vieän
thöôøng tröïc cuûa hoäi ( toå chöùc lieân chính phuû lôùn nhaát trong theá chieán
1 nhaèm duy trì hoøa bình ) nhöng ñaõ tan raõ khi theá chieán 2 saép baét ñaàu
 1945 LHQ ra ñôøi, laäp ra 6 hoäi ñoàng trong ñoù coù TAQT.
Toøa aùn QT ( toøa aùn coâng lyù QT cuûa LHQ ) coù qui cheá hoïat ñoäng rieâng laø 1
phaàn cuûa hieán chöông LHQ, coù thaåm quyeàn giaûi quyeát ña naêng hôn  nhöng
khoâng phaûi laø cô quan cöôõng cheá taäp trung thöôøng tröïc cuûa coäng ñoàng QT :
toøa khoâng coù thaåm quyeàn ñöông nhieân ñeå giaûi quyeát caùc trchaáp giöõa caùc
quoác gia
Öu theá
• Trong khuoân khoå hoïat ñoäng cuûa toøa aùn QT, trchaáp QT coù theå ñöôïc giaûi
quyeát trieät ñeå vaø coù hieäu quaû ( do troïng taøi phaûi giaûi quyeát caùc vaán
ñeà chính trò neân thöôøng khoâng trieät ñeå )
• Phaùn quyeát cuûa toøa aùn QT thöôøng ñaûm baûo ñöïôc tính coâng baèng vaø
khaùch quan

10 LOP 5C/2009
 • Caùc quyeát ñònh cuûa toøa thöôøng ñöôïc caùc beân toân troïng vaø tuaân thuû
nghieâm chænh ( tuy coù nhöõng tröôøng hôïp khoâng chaáp haønh nhöng raát
haõn höõu )
Ví duï: Trong trchaáp Nicaragua kieän Myõ, Myõ ñaõ khoâng tuaân thuû phaùn
quyeát cuûa toøa aùn QT, tuy Nicaragua ñaõ chieáu theo ñieàu 94 hieán chöông LHQ
yeâu caàu thöïc hieän baûn aùn  nhöng khi ñöa ra bieåu quyeát thì caùc qui ñònh
trong hieán chöông LHQ ñaõ khoâng löôøng tröôùc ñöôïc vieäc Myõ söû duïng quyeàn
phuû quyeát

9 Gæai quyeát trchaáp trong khuoân khoå caùc toå chöùc QT

Caùc toå chöùc QT ñeàu coù cô cheá giaûi quyeát trchaáp khaùc nhau
A Gæai quyeát trchaáp trong khuoân khoå caùc toå chöùc QT chuyeân moân
cuûa LHQ
Ghi chuù Hieän nay, LHQ coù 5 cô quan chính
• Ñaïi hoäi ñoàng laø cô quan toøan theå nhöng laø cô quan khoâng thöôøng tröïc
(coù 192 nöôùc thaønh vieân, moãi nöôùc coù 5 ngöôøi thdöï hoïp, hoïp thöôøng
nieân vaøo ngaøy thöù 3, tuaàn thöù 3 thaùng 9 haøng naêm ) .Ngoøai ra coù
theå toå chöùc hoïp baát thöôøng khi coù yeâu caàu
• Hoäi ñoàng Baûo an : laø cô quan thöôøng tröïc ( bao goàm 5 nöôùc uûy vieân
thöôøng tröïc vaø 10 nöôùc thaønh vieân : nhieäm kyø 2 naêm, chia ra theo khu
vöïc, coù theå ñöôïc baàu laïi )  coù nhieäm vuï duy trì hoøa bình an ninh QT
• Hoäi ñoàng kinh teá xaõ hoäi : thöïc hieän hôïp taùc QT treân cô sôû caùc beân
cuøng coù lôïi
• Ban thö kyù LHQ : cô quan mang tính haønh chính, raát coàng keành ( sau khi ñaõ
tinh giaûm 9,000 ngöôøi thì hieän nay vaãn coøn 15,000 nhaân vieân )
• Toøa aùn QT
Hieän nay, LHQ coù 17 toå chöùc QT chuyeân moân : toå chöùc haøng haûi, haøng
khoâng, löông thöïc FAO, UNESCO …  laø caùc toå chöùc QT lieân chính phuû do ñaây
laø nhöõng toå chöùc ñöôïc thaønh laäp theo thoûa thuaän cuûa caùc quoác gia, nhaân
danh caùc quoác gia ñeå hoïat ñoäng, thaønh laäp theo 1 ñieàu öôùc QT  Ñaây laø
chuû theå cuûa luaät QT
Hoäi ñoàng kinh teá xaõ hoäi cuûa LHQ ñöôïc thaønh laäp ñeå thöïc hieän chöùc naêng
hôïp taùc QT treân cô sôû cuøng coù lôïi vaø coù quyeàn thay maët LHQ kyù keát caùc
ñieàu öôùc QT. Hoäi ñoàng kinh teá xaõ hoäi cuûa LHQ ñaõ kyù keát caùc ñieàu öôùc QT
song phöông vôùi 17 toå chöùc nhaèm muïc ñích phoái hôïp vôùi LHQ thöïc hieän caùc
coâng taùc chuyeân moân nhaát ñònh : ñaây laø caùc cô quan chuyeân moân cuûa LHQ
Caùc cô quan chuyeân moân cuûa LHQ khoâng nhaát thieát phaûi do LHQ thaønh laäp.
Ví duï YPAO? ñöôïc thaønh laäp naêm 1944 trong khi LHQ chæ ra ñôøi 1 naêm sau ñoù
( 1945 )
 Moãi toå chöùc QT chuyeân moân coù thieát laäp qui trình rieâng ñeå giaûi quyeát
caùc trchaáp phaùt sinh. Ví duï caùc ñieàu öôùc QT thöôøng coù ñieàu khoûan qui ñònh :
khi trchaáp phaùt sinh, tröôùc tieân caùc beân seõ giaûi quyeát trchaáp baèng con
ñöôøng ñaøm phaùn neáu khoâng giaûi quyeát ñöôïc thì môùi ñem ra giaûi quyeát
baèng toøa aùn QT LHQ

11 LOP 5C/2009
B Giaûi quyeát trchaáp QT trong khuoân khoå caùc lieân ñoøan, toå chöùc QT
khu vöïc
Coäng ñoàng caùc quoác gia ñoäc laäp SNG, EU, ASEAN, lieân ñoøan caùc nöùôc chaâu
Phi, lieân ñoøan caùc nöùôc AÛ raäp … thöôøng coù cô quan giaûi quyeát trchaáp phaùt
sinh giöõa caùc quoác gia thaønh vieân

10 - Gæai quyeát caùc trchaáp QT trong caùc hieäp ñònh khu vöïc
Caùc hieäp ñònh khu vöïc phaùt xuaát töø caùc tchöùc QT khu vöïc hay do caùc
toå chöùc QT naøy xaây döïng neân.
Ví du:ï nghò ñònh thö Manila 1996 giaûi quyeát trchaáp QT veà thöông maïi giöõa caùc
nöôùc ASEAN laø 1 trong nhöõng bieän phaùp hoøa bình ñeå giaûi quyùeât trchaáp QT
Khi choïn bieän phaùp hoøa bình ñeå giaûi quyeát trchaáp QT thì caùc beân cuõng ñaõ
choïn thaåm quyeàn giaûi quyeát trchaáp QT

BAØI 2 MOÄT SOÁ CÔ CHEÁ GIAÛI QUYEÁT TRANH CHAÁP QT

I Gæai quyeát trchaáp QT tröôùc caùc cô quan cuûa LHQ

LHQ laø toå chöùc coù 192/202 quoác gia treân theá giôùi tham gia, nhaèm muïc ñích
duy trì hoøa bình vaø an ninh QT, thöïc hieän hôïp taùc QT treân nhieàu lónh vöïc
1. Giaûi quyeát trchaáp QT tröùôc hoäi ñoàng baûo an LHQ

12 LOP 5C/2009
 Nhieäm vuï cuûa hoäi ñoàng cuûa hoäi ñoàng baûo an ñöôïc qui ñònh ôû dieàu 34-
38 cuûa hieán chöông LHQ  coù thaåm quyeàn giaûi quyeát trchaáp QT

A Thaåm quyeàn cuûa hoäi ñoàng baûo an giaûi quyeát trchaáp ñònh danh
Trchaáp ñònh danh laø nhöõng trchaáp maø söï keùo daøi cuûa noù coù theå gaây nguy
hieåm cho neàn hoøa bình an ninh QT. Hoäi ñoàng baûo an coù theå giaûi quyeát
trchaáp
• Theo ñeà nghò cuûa 1 quoác gia hay 1 soá quoác gia
• Theo kieán nghò cuûa ñaïi hoäi ñoàng
• Theo kieán nghò cuûa toång thö kyù LHQ
• Theo qui ñònh cuûa hieán chöông LHQ
Theo ñeà nghò cuûa 1 quoác gia hay 1 soá quoác gia
Thaåm quyeàn giaûi quyeát ñöôïc qui ñònh ôû dieàu 35 cuûa hieán chöông LHQ
Caùc quoác gia thaønh vieân naøo cuõng coù quyeàn ñeà nghò hoäi ñoàng baûo
an xem xeùt caùc trchaáp QT keùo daøi coù theå aûnh höôûng nguy hieåm ñeán
neàn hoøa bình an ninh QT ( caùc trchaáp QT ñöôïc qui ñònh ôû ñieàu 34 )
Baát kyø quoác gia khoâng thaønh vieân naøo cuõng coù quyeàn yeâu caàu hoäi
ñoàng baûo an xem xeùt trchaáp QT neáu : Quoác gia ñoù laø 1 beân trong
trchaáp vaø
Quoác gia phaûi cam keát giaûi quyeát caùc trchaáp QT baèng caùc bieän
phaùp hoøa bình ñöôïc qui ñònh taïi ñieàu 33 hieán chöông LHQ
 LHQ môû roäng cho raát nhieàu chuû theå coù quyeàn kieán nghò nhaèm taïo neân
tinh thaàn coù traùch nhieäm ñoái vôùi söù meänh cuûa coäng ñoàng QT
Neáu döï ñònh yeâu caàu thaåm quyeàn xeùt xöû cuûa ñaïi hoäi ñoàng, quoác gia
caàn caân nhaéc quan ñieåm cuûa caùc nöôùc thaønh vieân vaø khaû naêng
thaønh vieân thöôøng tröïc hoäi ñoàng baûo an coù theå söû duïng quyeàn phuû
quyeát. Veà nguyeân taéc, hoäi ñoàng baûo an LHQ coù theå yeâu caàu ñöôïc xöû
lyù caùc trchaáp QT ñang ñöôïc ñaïi hoäi ñoàng giaûi quyeát ( theo ñieàu 11, 12
vaø 14,16 cuûa hieán chöông ). Trong khi ñoù ñaïi hoäi ñoàng khoâng theå can
thieäp laáy veà caùc trchaáp QT maø hoäi ñoàng baûo an ñang giaûi quyeát
Theo qui ñònh cuûa hieán chöông, hoäi ñoàng baûo an ñöôïc hieåu laø coù theå
coù thaåm quyeàn ñöông nhieân ñeå giaûi quyeát trchaáp ngay caû khi khoâng
coù quoác gia naøo yeâu caàu. Khi caùc ñoái töôïng lieân quan coá tình taûng lôø
nhöõng trchaáp QT coù theå gaây nguy hieåm thì hoäi ñoàng baûo an vaãn coù
quyeàn thöïc hieän caùc taùc nghieäp : môøi caùc beân trchaáp ngoài laïi vôùi
nhau ñeå giaûi quyeát, coù quyeàn ñöa ra nhöõng giaûi phaùp, ñeà nghò cho caùc
beân löu yù, coù quyeàn löu yù chaáp nhaän caùc bieän phaùp do caùc beân ñöa
ra nhaèm baûo ñaûm giaûi quyeát trchaáp QT hieäu quaû nhaát ( qui ñònh ôû
ñieàu 36, 37 hieán chöông )
 Hoäi ñoàng baûo an tích cöïc tham gia vaøo vieäc giaûi quyeát caùc trchaáp QT ñònh
danh vôùi vai troø ñieàu tra ( ñieàu 34 ) vai troø trung gian ( ñieàu 36 ), vai troø hoøa
giaûi : caùc quyeát ñònh, ñeà nghò naøy ñeàu khoâng coù giaù trò raøng buoäc ñoái
vôùi caùc beân lieân quan
Thaåm quyeàn cuûa hoäi ñoàng baûo an giaûi quyeát trchaáp theo kieán nghò
cuûa ñaïi hoäi ñoàng vaø toång thö kyù LHQ

13 LOP 5C/2009
 Hoäi ñoàng baûo an cuõng coù thaåm quyeàn giaûi quyeát trchaáp neáu ñaïi hoäi
ñoàng LHQ hay toång thö kyù LHQ coù kieán nghò

B Gæai quyeát caùc trchaáp thoâng thöôøng

Trchaáp thoâng thöôøng laø nhöõng trchaáp maø söï keùo daøi cuûa noù khoâng
gaây nguy hieåm cho neàn hoøa bình an ninh QT : caùc trchaáp veà kinh teá, veà
caùch giaûi thích caùc ñieàu öôùc QT …
Thaåm quyeàn giaûi quyeát cuûa hoäi ñoàng baûo an ñöôïc qui ñònh taïi ñieàu 38 :
khoâng qui ñònh veà tính chaát trchaáp, chæ quy ñònh coù thaåm quyeàn khi
caùc beân trchaáp ñoàng thanh nhôø giaûi quyeát  Giaûi quyeát vôùi tö caùch cô
quan hoøa giaûi : ñöa ra giaûi phaùp hoøa giaûi nhöng quyeát ñònh naøy khoâng
coù giaù trò raøng buoäc

2. Ñaïi hoäi ñoàng LHQ

Laø 1 cô quan toøan theå nhöng khoâng thöôøng tröïc  ñieàu 35 ghi nhaän
thaåm quyeàn giaûi quyeát trchaáp ( nhöng phaûi tuaân theo caùc qui ñònh ñieàu
11, 12 cuõng nhö 14, 16 ) neáu nhö ñöôïc caùc beân trchaáp yeâu caàu giaûi
quyeát
Khi döï ñònh yeâu caàu thaåm quyeàn xeùt xöû cuûa ñaïi hoäi ñoàng baûo an,
quoác gia caàn caân nhaéc quan ñieåm cuûa caùc nöôùc thaønh vieân do quyeát
ñònh hôïp phaùp cuûa ñaïi hoäi ñoàng phaûi coù ñöôïc hôn 2/3 toång soá quoác
gia thaønh vieân thoâng qua.
Caùc thaønh vieân thöôøng tröïc hoäi ñoàng baûo an cuõng coù theå söû duïng
quyeàn phuû quyeát  Hoäi ñoàng baûo an LHQ coù theå ñöa trchaáp QT ñang
ñöôïc ñaïi hoäi ñoàng giaûi quyeát leân xöû lyù ( theo ñieàu 11, 12 vaø 14,16 cuûa
hieán chöông ). Trong khi ñoù ñaïi hoäi ñoàng khoâng theå can thieäp laáy veà
caùc trchaáp QT maø hoäi ñoàng baûo an ñang giaûi quyeát
Toång thö kyù LHQ cuõng coù theå ñoùng vai troø laø beân trung gian hay beân
hoøa giaûi neáu nhö ñöôïc caùc beân trchaáp yeâu caàu

3 .Toøa aùn QT cuûa LHQ ( toøa aùn coâng lyù QT cuûa LHQ )
Hoäi quoác lieân, trong quaù trình thöïc hieän toân chæ ñaõ bò 1 soá quoác gia lôùn lôïi
duïng ñeå thöïc hieän möu ñoà chính trò  do vaäy caùc quoác gia khaùc ruùt lui
khoâng tham döï toå chöùc naøy. Veà cô cheá, toøa aùn QT hoäi quoác lieân ñoäc laäp
vôùi hoäi quoác lieân
Trong khi ñoù, toøa aùn QT cuûa LHQ laø 1 boä phaän gaén lieàn vôùi toå chöùc LHQ,
thaåm quyeàn cuûa toøa aùn QT LHQ ñöôïc xaùc ñònh qua qui cheá toøa aùn vaø hieán
chöông LHQ
A Cô caáu toå chöùc cuûa toøa aùn QT LHQ
Thaåm phaùn cuûa toøa aùn QT LHQ (ñieàu 2 qui cheá toøa aùn QT LHQ)
Laø cô quan hoïat ñoäng theo cô cheá toøan theå, khi coù trchaáp thì toøan boä 15
thaåm phaùn cuûa toøa seõ cuøng tham gia xeùt xöû. Soá löôïng thaønh vieân bao
goàm 15 thaåm phaùn coù nhieäm kyø 9 naêm. Laàn baàu choïn ñaàu tieân seõ
baàu ra 5 thaåm phaùn coù nhieäm kyø 9 naêm, 5 thaåm phaùn coù nhieäm kyø 6

14 LOP 5C/2009
 naêm, 5 thaåm phaùn coù nhieäm kyø 3 naêm  baûo ñaûm thaønh phaàn cuûa
toøa luoân luoân ñoåi môùi, traùnh khaû naêng tieâu cöïc phaùt sinh
Coù cô cheá laøm vieäc ñoäc laäp giöõa caùc thaåm phaùn vôùi nhau cuõng nhö
vôùi quoác gia maø hoï mang quoác tòch, thaåm phaùn cuõng ñöôïc höôûng
quyeàn öu ñaõi vaø mieãn tröø ngoïai giao
Vieäc baàu choïn khoâng phuï thuoäc vaøo quoác tòch cuûa thaåm phaùn, coù
theå laø quoác gia thaønh vieân hay laø quoác gia khoâng thaønh vieân, nhöng
khoâng cho pheùp 2 thaåm phaùn coù cuøng quoác tòch ( neáu thaåm phaùn naøo
coù 2 quoác tòch thì seõ döïa vaøo nguyeân taéc quoác tòch höõu hieäu ñeå
chöùng minh vaø phaân ñònh )
Thöïc teá, trong thaønh phaàn toøa luoân coù 5 thaåm phaùn cuûa 5 quoác gia
thöôøng tröïc hoäi ñoàng baûo an LHQ, caùc thaåm phaùn thaønh vieân coøn laïi
ñöôïc baàu choïn vôùi löu lyù veà vieäc phaân boá theo ñòa lyù nhaèm baûo ñaûm
söï coù maët cuûa caùc heä thoáng phaùp luaät treân theá giôùi
ÖÙng cöû vieân cho vò trí thaåm phaùn phaûi coù ñaïo ñöùc toát + phaûi ñaït
tieâu chuaån xeùt xöû cao nhaát cuûa quoác gia, coù theå laø nhöõng luaät gia
raát am hieåu luaät QT, coù uy tín cao treân theá giôùi. Sau ñoù ñöôïc baàu choïn,
caùc thaønh vieân cuûa toøa seõ töï bình choïn chaùnh aùn vaø phoù chaùnh aùn
toøa
Thaåm phaùn ad hoc
Laø caùc thaåm phaùn do caùc beân trchaáp löïa choïn vaøo trong thaønh phaàn
xeùt xöû cuûa toøa, khi caùc beân trchaáp khoâng coù thaåm phaùn cuûa mình
naèm trong thaønh phaàn thöôøng tröïc cuûa toøa.
Ví duï Khi phaùt sinh trchaáp VN – Trung Quoác, do VN khoâng coù thaåm
phaùn trong thaønh phaàn xeùt xöû thöôøng tröïc cuûa toøa neân coù
quyeàn choïn 1 thaåm phaùn ad hoc ñöa vaøo
Tieâu chuaån cuûa caùc thaåm phaùn ad hoc cuõng ñöôïc qui ñònh taïi ñieàu 2
( thöïc teá thöôøng ñöôïc choïn trong danh saùch caùc öùng cöû vieân ñaõ tröôït
laàn baàu choïn chính thöùc )
Toøa khoâng qui ñònh thaåm phaùn thöôøng tröïc coù quoác tòch cuûa quoác gia
lieân quan ñeán trchaáp phaûi töø choái xeùt xöû. Nhöng neáu thaåm phaùn naøy
chính thöùc töø choái thì quoác gia khoâng coù thaåm phaùn thöôøng tröïc seõ
maát quyeàn ñeà nghò choïn thaåm phaùn ad hoc  nhaèm taïo taâm lyù caân
baèng veà quyeàn lôïi giöõa caùc beân trchaáp
Theo qui ñònh, toái thieåu chæ caàn 9 thaåm phaùn laø hoäi ñoàng xeùt xöû ñaõ
coù theå tieán haønh giaûi quyeát  traùnh tình traïng thoâng ñoàng vaéng maët
ñeå trì hoõan vieäc xeùt xöû. Thöïc teá, thaønh phaàn toøa coù theå taêng leân
ñeán 19 ngöøoi
Ví duï : khi toøa hôïp nhaát vuï kieän cuûa quoác gia A kieän quoác gia C vaø quoác
gia B kieän quoác gia C thì quoác gia C coù theå coù 2 thaåm phaùn ad hoc
( 15+1+1+2)
Phuï thaåm
Do caùc beân trchaáp yeâu caàu hay do toøa löïa choïn, laø nhöõng chuyeân gia
gioûi trong nhöõng lónh vöïc chuyeân moân kyõ thuaät ñang phaùt sinh trchaáp 
giuùp toøa tieáp thu nhöõng yù kieán ñoùng goùp, laøm saùng toû trchaáp vaø

15 LOP 5C/2009
 giuùp xöû lyù trchaáp khaùch quan hôn, toát hôn. Caùc phuï thaåm seõ tham döï
trong suoát toøan boä phieân toøa nhöng khoâng coù quyeàn boû phieáu bieåu
quyeát
Thö kyù toøa
Khaùc vôùi ban thö kyù cuûa LHQ giuùp coâng vieäc haønh chính cho LHQ  thö
kyù cuûa toøa chæ laøm vieäc cho toøa, laø nhöõng nhaân vieân gioûi trong lónh
vöïc haønh chính laãn tö phaùp, coù theå laø chuyeân vieân chuyeân traùch hay
nhaân vieân hôïp ñoàng, ñöôïc LHQ traû löông
Toøa ñaëc bieät
Ñieàu 26, 29 qui cheá toøa QT qui ñònh : thaønh phaàn toøa chæ caàn coù 5
thaäm chí 3 thaåm phaùn ñeå xeùt xöû  laø söï tieáp thu nhöõng öu ñieåm cuûa
troïng taøi QT : theå hieän khaû naêng coù theå ruùt goïn thaønh phaàn xeùt xöû
ñeå tieát kieäm thôøi gian, chi phí, ñaït hieäu quaû cao nhaát

B Chöùc naêng
Ñöa ra caùc keát luaän tö vaán
Theo qui ñònh taïi ñieàu 96 hieán chöông vaø ñieàu 65 qui cheá cuûa toøa
Khoûan 1 ñieàu 96 hieán chöông qui ñònh caùc ñoái töôïng sau coù quyeàn yeâu
caàu toøa cho keát luaän tö vaán veà moïi vaán ñeà : ñaïi hoäi ñoàng, hoäi ñoàng
baûo an  keát luaän khoâng coù giaù trò phaùp lyù raøng buoäc, chæ mang tính
chaát khuyeán nghò
Khoûan 2 ñieàu 96 HC qui ñònh caùc ñoái töôïng sau coù quyeàn yeâu caàu toøa
cho keát luaän tö vaán : caùc cô quan khaùc cuûa LHQ + caùc toå chöùc QT
chuyeân moân cuûa LHQ ( 17 ) nhöng phaûi ñaùp öùng 2 ñieàu kieän
• Phaûi ñöôïc ñaïi hoäi ñoàng cho pheùp
• Chæ hoûi nhöõng vaán ñeà mang tính chuyeân moân cuûa mình
 keát luaän cuõng khoâng coù giaù trò phaùp lyù raøng buoäc, chæ mang tính
chaát khuyeán nghò
 Caùc quoác gia vaø caùc toå chöùc QT lieân chính phuû khaùc nhö EU, ASEAN … seõ
khoâng coù quyeàn yeâu caàu toøa cho keát luaän tö vaán
Vieäc toøa quyeát ñònh cho keát luaän tö vaán hay khoâng laø thaåm quyeàn cuûa toøa
Ví duï: WHO gôûi toøa yeâu caàu tö vaán veà vieäc caùc quoác gia coù quyeàn
ñöôïc söû duïng vuõ khí haït nhaân hay khoâng khi coù chieán tranh  toøa ñaõ baùc
yeâu caàu naøy trong khi laïi chaáp nhaän caâu hoûi naøy cuûa ñaïi hoäi ñoàng LHQ do
vuõ khí haït nhaân trong chieán tranh khoâng phaûi laø lónh vöïc chuyeân moân cuûa
WHO
Gæai quyeát caùc trchaáp QT
Chæ giaûi quyeát caùc trchaáp giöõa caùc quoác gia, khoâng bao goàm giaûi quyeát
trchaáp giöõa caùc toå chöùc QT, giöõa quoác gia vaø toå chöùc QT, hay giöõa caù
nhaân vaø quoác gia …
Coù theå giaûi quyeát trchaáp giöõa caùc quoác gia khoâng thaønh vieân neáu ñaùp
öùng ñöôïc 2 ñieàu kieän
• Quoác gia khoâng thaønh vieân phaûi cam keát thöïc hieän caùc qui ñònh cuûa
hieán chöông

16 LOP 5C/2009
 • Phaûi tuaân thuû nhöõng thuû tuïc, thöïc hieän caùc yeâu caàu cuûa ñaïi hoäi
ñoàng LHQ
Caù bieät coù theå giaûi quyeát tröôøng hôïp trchaáp cho caù nhaân khi vaán ñeà
trchaáp coù lieân heä raát chaët cheõ vôùi quyeàn lôïi quoác gia ñeán möùc coù theå
xem laø trchaáp giöõa quoác gia vaø quoác gia.
Ví duï: trchaáp veà caùc quyeàn lôïi lôïi ích hôïp phaùp cuûa coâng daân khi ôû nöôùc
ngoøai coù lieân quan chaët cheõ ñeán chuû quyeàn quoác gia
Toøa khoâng coù thaåm quyeàn ñöông nhieân giaûi quyeát caùc trchaáp giöõa caùc
quoác gia thaønh vieân maø phaûi do caùc beân trchaáp yeâu caàu, döïa vaøo 1 trong 3
phöông thöùc sau
• Chaáp nhaän thaåm quyeàn cuûa toøa theo töøng vuï vieäc ( chaáp nhaän thoûa
thuaän thænh caàu )
Khi coù trchaáp xaûy ra, caùc beân cuøng ngoài laïi cuøng vieát chung 1
ñôn, cuøng kyù yeâu caàu toøa giaûi quyeát, neâu roõ teân cuûa caùc beân
trchaáp, vaán ñeà caàn giaû quyeát, muïc ñích mong muoán yeâu caàu ñeà
nghò cuûa caùc beân, coù theå choïn nguoàn luaät ñeå giaûi quyeát
• Chaáp nhaän tröôùc thaåm quyeàn cuûa toøa trong caùc ñìeâu öôùc QT
Khi caùc beân cuøng tham gia 1 ñieàu öôùc QT maø thaåm quyeàn trchaáp
cuûa toøa QT ñaõ ñöôïc neâu ra trong 1 ñieàu khoûan cuûa coâng öôùc 
Chæ caàn 1 beân ñöa ñôn laø toøa seõ coù thaåm quyeàn xeùt xöû  phaùt
sinh nguyeân ñôn bò ñôn
Ví duï: VN Trung quoác laø thaønh vieân cuûa coâng öôùc quyeàn treû em, VN coù
quyeàn yeâu caàu toøa giaûi quyeát thoâng qua vieäc chöùng minh thaåm quyeàn
trchaáp cuûa toøa QT ñaõ ñöôïc neâu ra trong 1 ñieàu khoûan cuûa coâng öôùc
• Tuyeân boá ñôn phöông chaáp nhaän tröôùc thaåm quyeàn cuûa toøa
Quoác gia A coù theå gôûi ñeán toøa 1 tuyeân boá ñôn phöông neâu roõ
quoác gia chaáp nhaän thaåm quyeàn xeùt xöû cuûa toøa trong nhöõng
vaán ñeà cuï theå, khi coù trchaáp vôùi caùc quoác gia coù cuõng coù
tuyeân boá ñôn phöông trong nhöõng vaán ñeà töông töï  phaùt sinh
nguyeân ñôn bò ñôn
Toøa aùn khoâng qui ñònh hình thöùc cuï theå cuûa tuyeân boá, chæ caàn
theå hieän roõ quan ñieåm veà vieäc toøa QT coù thaåm quyeàn xeùt xöû
caùc trchaáp trong nhöõng lónh vöïc cuï theå
Quoác gia coù theå ruùt laïi tuyeân boá ñôn phöông vaø cuõng coù theå
tuyeân boá baûo löu ñeå haïn cheá bôùt nhöõng thaåm quyeàn xeùt xöû
cuûa toøa
Ví duï: Ñaàu tieân, Myõ tuyeân boá ñôn phöông cho toøa QT coù thaåm quyeàn
xeùt xöû trchaáp moïi lónh vöïc. Nhöng sau ñoù ñaõ ruùt laïi tuyeân boá naøy vaø chæ
baûo löu cho vieäc aùp duïng trong lónh vöïc thöông maïi, haøng haûi
Quoác gia coù theå ruùt laïi thaäm chí huûy tuyeân boá baûo löu
Ví duï: Ñaàu tieân, Phaùp tuyeân boá ñôn phöông cho toøa QT coù thaåm quyeàn
xeùt xöû trchaáp moïi lónh vöïc. Nhöng sau ñoù ñaõ ruùt laïi tuyeân boá naøy vaø chæ
baûo löu cho vieäc aùp duïng trong lónh vöïc thöông maïi, haøng haûi. Cuoái cuøng
Phaùp ñaõ ruùt laïi toøan boä tuyeân boá

17 LOP 5C/2009
 Chæ giaûi quyeát caùc trchaáp phaùp lyù ( khoâng chính trò ), neáu vöøa laø
phaùp lyù vöøa laø chính trò thì toøa seõ töï quyeát ñònh coù xeùt xöû hay khoâng
döïa treân cô sôû phaùn quyeát cuûa toøa veà tính chaát cuûa trchaáp ñoù

C Trình töï giaûi quyeát trchaáp QT

Noäp ñôn kieän
Do coù 3 loïai ñôn kieän
• Chaáp nhaän thoûa thuaän thænh caàu
Caùc beân cuøng ngoài laïi cuøng vieát chung 1 ñôn, ñaïi dieän cuûa caùc
beân cuøng kyù vaøo yeâu caàu toøa giaûi quyeát, neâu roõ caùc beân
trchaáp, cöû ñaïi söù ñaëc meänh toøan quyeàn gôûi chính thöùc cho thö
kyù toøa taïi LaHay hay gôûi baèng con ñöôøng ngoïai giao
Do khoâng coù beân nguyeân beân bò  vieäc löu hoà sô theå hieän vò trí
ngang baèng cuûa caùc beân trong trchaáp : VN/ Trung quoác
• Chaáp nhaän ñieàu öôùc
Do coù beân nguyeân beân bò
Ví duï VN kieän Trung quoác veà coâng öôùc  löu hoà sô : VN k. Trung
quoác
• Chaáp nhaän tröôùc
Cöû ñaïi söù ñaëc meänh toøan quyeàn noäp tröïc tieáp hay baèng con
ñöôøng ngoïai giao gôûi cho chaùnh thö kyù toøa, thôøi haïn tính töø ngaøy
nhaän ñöôïc ñôn kieän
Beân bò phaûi neâu roõ nhöõng yeâu caàu cuûa mình do toøa chæ giaûi
quyeát nhöõng yeâu caàu ñöôïc neâu ra trong ñôn
Thuû tuïc boå trôï
Khoâng phaûi laø thuû tuïc baét buoäc cuûa qui trình xeùt xöû, thöôøng xaûy ra ñoái
vôùi caùc trchaáp ôû loïai ñôn 2 vaø 3 do khoâng coù vieäc loïai boû thaåm quyeàn xeùt
xöû cuûa toøa ôû phöông thöùc ñôn 1
Thuû tuïc boå trôï 1  xem xeùt lyù leõ baùc boû thaåm quyeàn xeùt xöû cuûa
toøa
Ví duï: Caùc cô sôû phoå bieán ñeå baùc boû thaåm quyeàn xeùt xöû cuûa toøa
Vieäc heát hieäu löïc cuûa ñieàu öôùc QT
/Trchaáp xaûy ra tröôùc ngaøy coù hieäu löïc cuûa ñieàu öôùc QT,
Ñieàu öôùc QT voâ hieäu tuyeät ñoái do vi phaïm 1 trong 7 nguyeân taéc cô
baûn cuûa luaät QT ( Ví duï hôïp taùc saûn xuaát vuõ khí haït nhaân
laø vi phaïm nguyeân taéc khoâng söû duïng vuõ löïc )
Vieäc quoác gia baûo löu caùc ñieàu khoûan loïai tröø thaåm quyeàn xeùt xöû
cuûa toøa trong caùc ñieàu öôùc QT ( Ví duï khoûan 1 ñieàu 19 coâng
öôùc veà nhaân quyeàn )
Ñôn kieän khoâng hôïp leä ( khoâng coù teân bò dôn, khoâng coù chöõ kyù
cuûa nguyeân ñôn, nguyeân ñôn khoâng laø 1 quoác gia … )
Toøa phaûi tieán haønh xem xeùt : qui trình thuû tuïc xem xeùt cuõng töông töï nhö 1
phieân toøa ñeå quyeát ñònh vieäc toøa coù thaåm quyeàn xeùt xöû hay khoâng
Thuû tuïc boå trôï 2  hôïp nhaát caùc vuï kieän

18 LOP 5C/2009
 Neáu 1 quoác gia ñoäc laäp A kieän quoác gia C veà 1 vaán ñeà töông töï
nhö vaán ñeà maø 1 quoác gia ñoäc laäp B khaùc cuõng kieän quoác gia C
thì toøa coù theå quyeát ñònh hôïp nhaát 2 vuï kieän naøy laïi ñeå tieát
kieäm chi phí vaø thôøi gian
Thuû tuïc boå trôï 3  Can döï
Khi quoác gia thöù 3 thaáy vieäc xeùt xöû cuûa toøa coù theå aûnh höôûng
ñeán quyeàn lôïi lôïi ích hôïp phaùp cuûa hoï thì coù quyeàn yeâu caàu tham
döï  Thö kyù toøa coù nhieäm vuï thoâng baùo cho taát caû caùc nöùoc
thaønh vieân cuõng nhö seõ ra thoâng caùo baùo chí cho caùc quoác gia
khoâng thaønh vieân coù theå bieát veà nhöõng trchaáp chuaån bò ñöa ra
xeùt xöû
Thuû tuïc boå trôï 4 Caùc bieän phaùp baûo ñaûm taïm thôøi
Khi 1 beân trchaáp nhaän thaáy haønh vi cuûa beân kia coù theâ gaây ra
nhöõng baát lôïi raát lôùn maø ngay caû baûn aùn cuûa toøa khi ñöôïc phaùn
quyeát coù lôïi cho mình cuõng khoâng theå khaéc phuïc ñöôïc haäu quûa
thì coù quyeàn yeâu caàu toøa thöïc hieän nhöõng bieän phaùp baûo ñaûm
taïm thôøi  tuy caùc beân coù quyeàn yeâu caàu nhöng toøa môùi laø
ngöôøi quyeát ñònh coù cho aùp duïng caùc bieän phaùp naøy hay khoâng
Thuû tuïc boå trôï 5 Xöû vaéng maët
Neáu beân bò vaéng maët, khoâng chòu cöû ñaïi dieän thì toøa vaãn coù
theå xöû vaéng maët
Ví duï Khi Nicaragua kieän Myõ uûng hoä löïc löôïng phaûn ñoäng Contra
choáng phaù chính quyeàn, toøa ñaõ xeùt xöû vaéng maët Myõ
Thuû tuïc chính xeùt xöû noäi dung
Thuû tuïc vieát  caùc beân trchaáp phaûi gôûi ñeán toøa theo ñuùng qui ñònh veà
thôøi gian caùc hoà sô sau
Baûn bò vong luïc
Trình baøy chi tieát caùc söï kieän daãn ñeán trchaáp, nhöõng lyù leõ laäp
tröôøng ñeå baûo veä lôïi ích quyeàn lôïi : ñính keøm toøan boä chöùng cöù
hoà sô taøi lieäu nhaèm baûo veä lôïi ích quyeàn lôïi, toøan boä hoà sô ñöôïc
dòch ra tieáng Anh hay Phaùp gôûi cho thö kyù toøa, thö kyù toøa seõ dòch
ra tieáng thöù 2 roài gôøi cho toøan boä caùc thaåm phaùn
Baûn phaûn bò vong luïc ( baûn bò vong luïc phuùc ñaùp )
Nhaèm phaûn baùc baûo veä lôïi ích quyeàn lôïi. Toøan boä hoà sô phaûi
gôûi cho toøa tröôùc khi thuû tuïc vieát keát thuùc. Sau khi thuû tuïc vieát
keát thuùc, caùc taøi lieäu chöùng cöù boå sung chæ ñöôïc söû duïng hôïp
phaùp khi coù söï cho pheùp ñoàng yù cuûa phía beân trchaáp kia. Trong
tröôøng hôïp ñaëc bieät, neáu xeùt thaáy vieäc boå sung treã hoà sô laø
hoøan toøan khaùch quan, thaåm phaùn toøa seõ caân nhaéc quyeát ñònh
chaáp nhaän vieäc boå sung ngay caû khi thuû tuïc vieát ñaõ chaám döùt
Neáu heát thôøi haïn qui ñònh cho thuû tuïc víeât maø caùc beân vaãn chöa noäp
thì toøa vaãn seõ chuyeån sang thuû tuïc noùi
Thuû tuïc noùi

19 LOP 5C/2009
 Toøa seõ môû phieân toøa coâng khai ( coù tham khaûo yù kieán cuûa caùc beân
trchaáp laãn lòch laøm vieäc cuûa toøa ñeå choïn thôøi ñieåm phuø hôïp) vôùi söï
coù maët cuûa caû 2 beân trchaáp.
Neáu trchaáp coù ñôn loïai 1 thì ñôn chung seõ ghi roõ beân naøo coù quyeàn trình
baøy tröùôc. Neáu khoâng chaùnh toøa seõ quyeát ñònh.
Thaønh phaàn cuûa phaùi ñoøan tham döï phieân toøa cuûa caùc beân khoâng bò
haïn cheá. Vieäc phaùt bieåu tröôùc toøa cuûa ngöôøi ñaïi dieän caùc beân trchaáp
phaûi baèng tieáng Anh hay Phaùp. Trong tröôøng hôïp ñaëc bieät thì coù theå
noùi baèng tieáng meï ñeû nhöng phaûi vieát phaàn trình baøy vaø dòch sang
tieáng Anh hay Phaùp roài gôûi cho toøa tröôùc. Caùc phaùt bieåu seõ ñöôïc ghi
cheùp laãn ghi aâm ñeå thöïc hieän ñoái chieáu ñaûm baûo tính hôïp leä cuûa
bieân baûn phieân toøa
Caùc beân coù quyeàn ñöa ra nhaân chöùng. Vieäc hoûi ñöôïc tieán haønh theo
thöù töï sau : beân ñöa ra nhaân chöùng hoûi laàn ñaàu, sau ñoù beân trchaáp kia
hoûi, roài beân ñöa ra nhaân chöùng hoûi laàn hai, cuoái cuøng caùc thaåm phaùn
hoûi. Veà nguyeân taéc, toøa cuõng coù quyeàn ñöa ra nhaân chöùng nhöng thöïc
teá thì tröôøng hôïp naøy chöa xaûy ra.
Sau khi ñaïi dieän caùc beân trình baøy toùm taét laïi quan ñieåm cuûa mình thì
toøa seõ chaám döùt thuû tuïc noùi. Toøa coù quyeàn yeâu caàu caùc beân chæ
trình baøy caùc vaán ñeà coøn ñang gaây tranh caõi.
Quùa trình nghò aùn
Quùa trình naøy seõ keùo daøi khoûang 6 – 8 tuaàn
Chaùnh aùn ñeà nghò caùc thaåm phaùn trình baøy caùc laäp luaän cuûa mình.
Thaåm phaùn coù ít tuoåi hôn, ít thaâm nieân hôn seõ trình baøy tröôùc ( trong ad
hoc thì thaåm phaùn naøy trình baøy ñaàu tieân ). Chaùnh aùn trình baøy cuoái
cuøng
Caùc thaåm phaùn baàu ra uûy ban vieát aùn goàm coù 3 ngöôøi ( 2 ngöôøi
thuoäc phe ña soá coù soá phieáu cao nhaát + chaùnh aùn giöõ chöùc tröôûng
ban ). Neáu chaùnh aùn thuoäc phe thieåu soá thì seõ khoâng ñöôïc choïn vaø
phoù chaùnh aùn seõ thay theá. Neáu caû chaùnh aùn vaø phoù chaùnh aùn
thuoäc phe thieåu soá thì seõ choïn ngöôøi thöù 3 thuoäc phe ña soá coù soá
phieáu cao tieáp theo )
Thôøi gian vieát aùn keùo daøi khoûang 4-5 thaùng
Trieäu taäp hoïp döï thaûo phaùn quyeát laàn thöù nhaát
Chuaån bò döï thaûo laàn thöù hai, sau khi ñaõ tieáp thu yù kieán
Hoïp döï thaûo phaùn quyeát laàn thöù hai  thöôøng söûa chöõa ngay trong
phieân hoïp roài tieán haønh thuû tuïc thoâng qua baèng caùch bieåu quyeát theo
ña soá. Neáu soá phieáu thuaän baèng soá phieáu choáng thì beân naøo coù
chaùnh aùn seõ ñaït
Tuyeân aùn
Chaùnh aùn seõ quyeát ñònh ngaøy tuyeân aùn  Baûn aùn ñöôïc tuyeân taïi cung
ñieän Hoøa bình ôû Lahaye, baèng 2 ngoân ngöõ Anh vaø Phaùp vôùi söï coù maët
cuûa caùc beân trchaáp, thaåm phaùn tham gia boû phieáu,
Phaùn quyeát seõ coù chöõ kyù cuûa chaùnh toøa vaø thö kyù, ñöôïc löu thaønh 3
baûn : moãi beân trchaáp giöõ 1 baûn, toøa giöõ 1 baûn. Thö kyù toøa sau ñoù

20 LOP 5C/2009
 seõ gôûi 1 baûn sao ñeán cho Toång thö kyù LHQ  sau khi nhaän seõ trao cho thö
kyù copy vaø gôûi ñeán caùc quoác gia thaønh vieân ñeå cuøng ñöôïc bieát
Baûn aùn cuûa toøa coù giaù trò chung thaåm, khoâng coù khaùng aùn khaùng
nghò
Thoâng thöôøng baûn aùn cuûa toøa khoâng coù giaù trò ñoái vôùi beân thöù 3,
tröø khi beân thöù 3 laø beân can döï vaø coù quyeàn lôïi bò aûnh höôûng bôûi
phaùn quyeát hay khi phaùn quyeát giaûi thích caùc ñieàu luaät QT lieân quan
ñeán nhieàu quoác gia.
Ví duï : Vieäc toøa giaûi thích ñieàu 19 khoûan 1 coâng öôùc quyeàn phuï nöõ seõ
ñöôïc caùc quoác gia khaùc söû duïng ñeå giaûi thích ñieàu khoûan naøy trong
caùc trchaáp QT khaùc
Phaùn quyeát cuûa toøa khoâng ñöôïc xem laø nguoàn cuûa luaät QT tuy nhieân
neáu caùc phaùn quyeát naøy ñöôïc caùc beân tranh chaáp raát haøi loøng dö
luaän ca ngôïi thì ñoâi khi coù theå trôû thaønh cô sôû taïo ra caùc nguoàn luaät
chính cuûa luaät QT
Ví duï Do caùc beân trchaáp raát haøi loøng dö luaän ca ngôïi phaùn quyeát
giaûi quyeát trchaáp veà theàm luïc ñòa neân trong coâng öôùc veà luaät bieån
1982 ñaõ coù ñieàu khoûan qui ñònh vieäc giaûi quyeát döïa treân 3 nguyeân taéc
: ñieàu kieän ñòa lyù, lyù leõ coâng baèng, hoøan caûnh lòch söû
Phaùn quyeát cuûa toøa khoâng ñöôïc xem laø aùn leä ñeå laøm cô sôû giaûi
quyeát cho caùc trchaáp töông töï khaùc, chæ coù giaù trò cho tröôøng hôïp ñaõ
xöû cho caùc beân trchaáp cuï theå  Do phaùn quyeát cuûa toøa khoâng döïa
treân söï thoûa thuaän maø luaät QT laïi döïa treân nguyeân taéc thoûa thuaän
Ví duï AÙn leä giöõa VN vaø Trung quoác veà Hoøang sa seõ khoâng ñöôïc aùp
duïng cho trchaáp veà ñaûo Purin giöõa Nhaät vaø Nga
Neáu coù phaùt sinh nhu caàu giaûi thích noäi dung phaùn quyeát, chính toøa
( toøa aùn coâng lyù LHQ ) seõ coù quyeàn giaûi thích baûn aùn cuûa mình trong
quaù trình thi haønh baûn aùn. Toøa chæ coù quyeàn söûa ñoåi baûn aùn cuûa
toøa vôùi ñieàu kieän laø coù phaùt hieän ra tình tieát môùi maø tình tieát naøy
coù theå laøm thay ñoåi quan ñieåm nhaän thöùc ban ñaàu cuûa toøa. Tuy nhieân
tình tieát môùi naøy phaûi ñöôïc chöùng minh raèng ñöôïc ñöa ra khoâng quaù 6
thaùng keå töø ngaøy phaùt hieän ra tình tieát môùi vaø khoâng quaù 10 naêm
keå töø ngaøy toøa tuyeân aùn coâng khai
Ñaây khoâng phaûi laø caáp xeùt xöû thöù 2 do ñaây chæ laø vieäc xem laïi baûn
aùn cuûa toøa; khoâng coù cô quan naøo treân toøa thöïc hieän xeùt xöû
Toøa coù theå xem xeùt laïi phaùn quyeát cuûa toøa troïng taøi QT theo yeâu caàu
cuûa caùc beân trchaáp  nhöng ñaây cuõng khoâng phaûi laø vieäc xeùt phuùc
thaåm
Ghi chuù  So saùnh 2 chöùc naêng chính cuûa toøa : gæai quyeát trchaáp vaø
tö vaán
Ñoái töôïng ñöùng ra tranh tuïng, yeâu caàu
Gía trò raøng buoäc vôùi caùc beân trchaáp, beân
Trình töï ñöa ra phaùn quyeát hay keát luaän tö vaán
Taát caû caùc cô quan chính cuûa LHQ, ôû caùc möùc ñoä khaùc nhau ñeàu coù thaåm
quyeàn giaûi quyeát trchaáp QT

21 LOP 5C/2009
II Gæai quyeát trchaáp QT trong khuoân khoå toå chöùc QT asean
1. Khaùi quaùt chung
Ghi chuù : APEC chæ laø dieãn ñaøn hôïp taùc QT khu vöïc chaâu AÙ Thaùi bình döông,
khoâng phaûi laø toå chöùc QT. NATO cuõng khoâng phaûi laø toå chöùc QT do bao
goàm caû Myõ laø quoác gia ngoøai khu vöïc
ASEAN laø toå chöùc QT lieân chính phuû ñöôïc thaønh laäp theo tuyeân boá Bangkok
1967 bôûi 5 quoác gia saùng laäp. Hieän nay ñaõ coù 10 quoác gia thaønh vieân ( ngoïai
tröø Ñoâng Timor )  phaûi tuaân thuû 7 nguyeân taéc cô baûn cuûa luaät QT
Ngoøai ra, ASEAN coøn coù caùc nguyeân taéc theâm ( nguyeân taéc mang tính chaát
khu vöïc, noäi boä, chuyeân ngaønh ) ñeå ñieàu chænh caùc quan heä trong toå chöùc
• Nguyeân taéc nhaát trí Caùc quyeát ñònh cuûa ASEAN Chæ ñöôïc thoâng qua khi
ñöôïc taát caû caùc thaønh vieân ASEAN taùn thaønh  Theå hieän tinh thaàn
ñoøan keát cao cuûa neàn vaên minh luùa nöôùc ( mang tính chaát chính trò cuûa
caùc nöôùc saùng laäp vaøo thôøi ñieåm ñoù )
Nhöng thöïc teá ñeå ñaït söï ñoàng thuaän 100% thì raát khoù neân caùc quyeát
ñònh cuûa ASEAN thöôøng bò chaäm treã thaäm chí khoâng ñöôïc thoâng qua
neân ñaõ caûn trôû quaù trình hôïp taùc giöõa caùc nöôùc trong khu vöïc
• 1992 ra ñôøi nguyeân taéc 6 tröø X ñeå khaéc phuïc nhöôïc ñieåm treân ( do
ASEAN chæ coù 6 thaønh vieân taïi thôøi ñieåm ñoù  hieän nay coù theå khaùi
quaùt hoùa ñeå hieåu laø nguyeân taéc N – X ), trong ñoù
N Soá quoác gia thaønh vieân
X Soá quoác gia ñöôïc öu tieân
Luoân chuù yù hoøan caûnh cuï theå cuûa töøng quoác gia, neáu quoác gia naøo chöa
ñuû ñieàu kieän ñeå thöïc hieän coøn chaäm phaùt trieån thì coù theå chôø ñôïi. Coøn
caùc quoác gia ñaõ ñuû ñieàu kieän thì seõ coù quyeàn töï thöïc hieän tröôùc ( khi coù ít
nhaát 2 quoác gia trôû leân )
Ví duï Trong quùa trình giaûm thueá quan AFTA, VN laø quoác gia X ñöôïc öu tieân chôø
vaø aùp duïng gaàn nhö sau cuøng
 Trong caùc vaán ñeà kinh teá cuõng nhö giaûi quyeát trchaáp ASEAN, caùc quyeát
ñònh seõ ñöôïc thoâng qua baèng ña soá phieáu

Nguyeân taéc bình ñaúng  laø nguyeân taéc cô baûn cuûa luaät QT cuõng nhö
nguyeân taéc cô baûn cuûa ASEAN. Khi ñöôïc aùp duïng trong ASEAN, nguyeân taéc
naøy coøn ñöôïc hieåu theo nghóa roäng : khoâng chæ ñaûm baûo söï bình ñaúng giöõa
quoác gia vaø quoác gia maø coøn ñaûm baûo söï bình ñaúng cuûa caùc coâng daân vaø
phaùp nhaân cuûa caùc quoác gia khi thöïc hieän hoïat ñoäng thöông maïi trong khu
vöïc

Ngoøai ra coøn coù caùc nguyeân taéc baát thaønh vaên

• Coù ñi coù laïi : mang tính chaát tích cöïc  quoác gia A ñoái xöû toát vôùi quoác
gia B ñeå hy voïng quoác gia B seõ ñoái xöû toát laïi quoác gia A, hay khi quoác gia
A ñoái xöû toát vôùi quoác gia B thì quoác gia B seõ ñoái xöû toát laïi vôùi quoác
gia A
• Khoâng ñoái ñaàu nhau

22 LOP 5C/2009
 • Thaân thieän
• Khoâng tuyeân truyeàn toá caùo nhau qua baùo chí
• Giöõ gìn baûn saéc chung cuûa hieäp hoäi
 cuøng vôùi caùc nguyeân taéc cô baûn cuûa luaät QT, caùc nguyeân taéc noäi boä
cuûa ASEAN ñaõ trôû thaønh tö töôûng chæ ñaïo bao truøm quaù trình hoïat ñoäng, taïo
neân 1 phong caùch ASEAN, taïo neân 1 tieáng noùi chung cuûa khu vöïc vôùi
truyeànthoáng ñoùng cöûa baûo nhau cuûa neàn vaên minh luùa nöôùc

2 . Gæai quyeát trchaáp QT trong ASEAN tröôùc 1996

Töø khi nghò ñònh thö Manila ra ñôøi naêm 1996 cuøng vôùi cô cheá giaûi quyeát
trchaáp kinh teá thì ASEAN môùi coù 1 cô cheá hoøan chænh ñeå giaûi quyeát trchaáp.
Tröôùc ñoù, hieäp öôùc Bali 1976 hay hieäp ñònh khung 1992 veà taêng cöôøng hôïp
taùc kinh teá trong khu vöïc chæ bao goàm 1 soá cô cheá giaûi quyeát trchaáp : khoâng
chæ roõ qui trình chæ giaûi quyeát veà trchaáp chính trò hay bao goàm luoân trchaáp
kinh teá
Ñieàu 13 hieäp öôùc Bali qui ñònh caùc beân trchaáp phaûi giaûi quyeát trchaáp treân
tinh thaàn ñoøan keát thöông löôïng, khoâng söû duïng vuõ löïc. Neáu quaù trình ñaøm
phaùn khoâng thaønh coâng thì caùc beân phaûi ñöa trchaáp ra ñeå giaûi quyeát theo
tieán trình khu vöïc  Caùc beân trchaáp seõ laäp ra hoäi ñoàng caáp cao goàm ñaïi
dieän caùc nöôùc thaønh vieân ASEAN ( bao goàm caû ñaïi dieän cuûa caùc quoác gia
trchaáp ) ñoùng vai troø laø beân hoøa giaûi ñöa ra caùc giaûi phaùp, kieán nghò ñeå
giaûi quyùeât trchaáp
Hieäp ñònh khung 1992 veà taêng cöôøng hôïp taùc kinh teá trong khu vöïc cuõng qui
ñònh töông töï
 Tröôùc 1996, ASEAN cuõng ñaõ coù nhöõng qui ñònh nhaèm giaûi quyeát caùc
trchaáp QT. Tuy nhieân nhöõng qui ñònh naøy coøn mang tính chaát raát chung chung
vaøchöa ñöa ra giaûi phaùp giaûi quyeát döùt ñieåm, cuï theå caùc trchaáp naøy ( Do
vaøo thôøi gian ñoù, ASEAN chæ chuù yù ñeán nguyeân taéc thoáng nhaát, laùng
gieàng thaân thieän, taäp trung cho lónh vöïc hôïp taùc chính trò vaø ngoaïi giao )

3 . Nghò ñònh thö Manila 1996 vaø cô cheá giaûi quyeát trchaáp kinh teá
ASEAN
A Söï caàn thieát cuûa nghò ñònh thö
Vaøo thaäp nieân 90, neàn kinh teá cuûa ASEAN baét ñaàu phaùt trieån ( Thaùi lan,
Singapore baét ñaàu höôùng ra thò tröôøng chaâu AÂu )  hieäp ñònh khung 1992 veà
taêng cöôøng hôïp taùc kinh teá cho caùc nöôùc ASEAN ra ñôøi ñaõ giuùp cho vieäc hôïp
taùc kinh teá trong khu vöïc taêng leân raát nhieàu : Trong voøng 5 naêm caùc quoác gia
trong khu vöïc ñaõ kyù hôn 40 ñieàu öôùc QT veà kinh teá, hoäi nhaäp
Trong boái caûnh vieäc hôïp taùc QT phaùt trieån nhanh choùng nhö vaäy ñaõ phaùt sinh
nhu caàu phaûi coù 1 cô cheá giaûi quyeát cuï theå vaø döùt ñieåm caùc trchaáp QT 
naêm 1996 hoäi nghò caáp cao caùc nöôùc ASEAN ñaõ thoáng nhaát kyù keát nghò ñònh
thö Manila 1996 vaø cô cheá giaûi quyeát trchaáp kinh teá ASEAN  seõ ñuôïc aùp duïng
ñeå giaûi quyeát trchaáp trong quaù trình thöïc hieän caùc ñieàu öôùc QT veà kinh teá
trong khu vöïc
B Phaïm vi aùp duïng

23 LOP 5C/2009
Ñieàu 1 qui ñònh qui trình giaûi quyeát trchaáp QT chæ cho caùc hoïat ñoäng kinh teá
( loïai tröø caùc trchaáp chính trò, ngoïai giao, bieân giôùi laõnh thoå … ) lieân quan
ñeán
• Caùc vaên baûn phaùp lyù QT chung mang tính vó moâ laø
Hieäp ñònh khung 1992
Nghò ñònh thö 1996
• Caùc hieäp ñònh ( 47 hieäp ñònh ) naèm trong phuï luïc 1 cuûa nghò ñònh thö
cuøng vôùi caùc hieäp ñònh töông töï trong töông lai : noùi taét laø caùc hieäp
ñònh ñöôïc aùp duïng
Neáu qui trình giaûi quyeát trchaáp trong töøng hieäp ñònh khaùc vôùi qui trình chung
cuûa nghò ñònh thö thì caùc beân vaãn coù theå choïn aùp duïng qui trình giaûi quyeát
trchaáp qui ñònh trong hieäp ñònh cuï theå ñoù ( luaät rieâng coù giaù trò aùp duïng cao
hôn luaät chung )  caùc beân vaãn coù theå thoûa thuaän tìm kieám nhöõng giaûi
phaùp hoøa bình khaùc : toân troïng tinh thaàn thoûa thuaän trong luaät QT
C Thuû tuïc giaûi quyeát trchaáp
C1 Thuû tuïc tham vaán
Ñieàu 2 nghò ñònh thö qui ñònh baát kyø baát kyø quoác gia ASEAN naøo khi
nhaän thaáy quyeàn lôïi lôïi ích cuûa mình bò xaâm phaïm thì seõ coù quyeàn gôûi
ñôn khieáu naïi cho quoác gia vi phaïm vaø quoác gia vi phaïm phaûi coù nghóa
vuï traû lôøi trong voøng 10 ngaøy keå töø khi nhaän yeâu caàu. Trong voøng 30
ngaøy caùc quoác gia trchaáp phaûi tieán haønh tham vaán ( i.e ñaøm phaùn tröïc
tieáp )  ñaây laø thuû tuïc baét buoäc neáu caùc quoác gia trchaáp muoán ñöa
vuï trchaáp ñöa ra tröùôc caùc quoác gia ASEAN khaùc

C2 Bieän phaùp daøn xeáp hoøa giaûi hay trung gian hoøa giaûi
Ñieàu 3 nghò ñònh thö qui ñònh caùc beân coù theå thoûa thuaän tìm kieám bieän
phaùp hoøa giaûi, trung gian hoøa giaûi vaøo baát kyø thôøi ñieåm naøo vaø
cuõng coù theå chaám döùt vaøo baát kyø thôøi ñieåm naøo
Ñaây khoâng phaûi laø thuû tuïc baét buoäc cuûa caùc beân trchaáp nhöng neáu
caùc beân ñaõ aùp duïng thì phaûi hoøan taát thuû tuïc thì môùi ñöïôïc ñöa trchaáp
ra tröôùc hoäi ñoàng caáp cao ASEAN
C3 Gæai quyeát trchaáp QT tröôùc hoäi nghò caùc quan chöùc caáp cao veà kinh teá
ASEAN ( Senior Economic Officer Meeting – SEOM )
Töø khi thaønh laäp ñeán nay, ASEAN khoâng heà coù cô quan chuyeân traùch
giaûi quyeát caùc trchaáp QT  SEOM laø cô quan chính cuûa ASEAN, laø cô quan
khoâng thöøông tröïc nhoùm hoïp 3 thaùng 1 laàn, coù nhieäm vuï tìm hieåu caën
keõ hoïat ñoäng kinh teá, ñöa ra caùc chính saùch kinh teá cho ASEAN, trôï giuùp
cho AEM, ñieàu haønh caùc kyø hoïp cho AEM. Thaønh phaàn SEOM laø caùc thöù
tröôõng kinh teá cuûa ASEAN ( toång vuï tröôûng kinh teá trôû leân )
Tuøy theo vuï vieäc cuï theå maø SEOM coù nhöõng böôùc giaûi quyeát khaùc
nhau
• SEOM seõ quyeát ñònh xöû lyù trchaáp 1 caùch tröïc tieáp maø khoâng laäp
ra caùc cô quan hoã trôï  qui ñònh taïi khoûan 3 ñieàu 4 nghò ñònh thö
• Caùc tröôøng hôïp coøn laïi thì coù 2 khaû naêng

24 LOP 5C/2009
 SEOM seõ thaønh laäp ban hoäi thaåm trong voøng 30 ngaøy keå töø
ngaøy trchaáp ñöïôïc ñeä trình
SEOM chuyeån vuï vieäc cho ban chtraùch phuï traùch caùc qui taéc
ñaëc bieät hay boå sung
Ghi chuù Ban chuyeân traùch khoâng ñöôïc qui ñònh trong nghò ñònh thö maø
do caùc ñieàu öôùc QT chuyeân ngaønh quyeát ñònh. Ví duï ban chuyeân traùch
vieäc thöïc hieän hieäp öôùc giaûm thueá quan AFTA
Ban hoäi thaåm
Laø ban do SEOM thaønh laäp laáy töø danh saùch caùc hoäi thaåm vieân,
danh saùch naøy giao cho ban thö kyù löu giöõ, do töøng quoác gia thaønh
vieân löïa choïn gôûi vaøo ( laø caùc quan chöùc, caùn boä trong vaø ngoøai
quoác doanh, coù kieán thöùc roäng, hieåu bieát nhieàu lónh vöïc chuyeân
moân, coù tö caùch ñaïo ñöùc toát )
Ví duï VN cöû 5 ngöôøi : Boä tröôûng boä tö phaùp, tröôûng ban
Thaønh phaàn ban hoäi thaåm laø 3 thaäm chí coù theå laø 5 ngöôøi neáu
ñöôïc caùc beân trchaáp ñoàng yù ( khoâng neân coù coâng daân cuûa caùc
quoác gia trchaáp )
Chöùc naêng nhieäm vuï ñöôïc qui ñònh taïi ñieàu 5 : ñaùnh giaù khaùch
quan trchaáp vaø
• Xaùc minh söï kieän cuûa vuï vieäc
• Khaû naêng aùp duïng vaø tính phuø hôïp cuûa hieäp ñònh
• Thu thaäp caùc chöùng cöù hoã trôï cho SEOM ñöa ra phaùn quyeát
• Tieán haønh thaåm ñònh vaø trình baùo caùo cho SEOM
 Ban hoäi thaåm chæ laø cô quan chuyeân moân giuùp vieäc cho SEOM
maø thoâi.
Hoïat ñoäng cuûa ban hoäi thaåm : töø khi trchaáp ñöôïc ñeä trình ñeán luùc
noäp baùo caùo phaûi trong voøng 60 ngaøy, toái ña 70 ngaøy trong tröôøng
hôïp ñaëc bieät  Ban phaûi tieán haønh caùc kyø hoïp vôùi caùc beân
trchaáp ( chæ cho pheùp hoïp toái ña 2 laàn ), ngoøai ra coøn coù caùc kyø
hoïp kín cuûa noäi boä ban. Ban coù theå yeâu caàu 1 beân trchaáp ñeán
giaûi thích caën keõ.
Veà nguyeân taéc, ban hoäi thaåm phaûi laøm vieäc khaùch quan voâ tö,
khoâng chòu caùc aûnh höôûng laøm röôøm raø caûn trôû quaù trình giaûi
quyeát trchaáp.
Veà phía mình, caùc beân trchaáp coù quyeàn yeâu caàu beân kia cung caáp
caùc chöùng cöù khoâng bí maät cho mình nhöng khoâng ñöôïc yeâu caàu
ban hoäi thaåm cung caáp caùc thoâng tin bí maät cuûa beân kia cho mình
Khi ban hoäi thaåm trình baùo caùo cho SEOM, SEOM seõ xöû lyù keát quaû cuûa
ban hoäi thaåm vaø trong voøng 30 ( toái ña laø 40 ngaøy trong tröôøng hôïp ñaëc
bieät ) thì SEOM phaûi ra ñöôïc phaùn quyeát ( quan chöùc laø coâng daân cuûa
caùc quoác gia trchaáp vaãn coù quyeàn phaùt bieåu nhöng seõ khoâng coù
quyeàn boû phieáu ) Quyeát ñònh seõ ñöôïc thoâng qua baèng ña soá phieáu
Phaùn quyeát cuûa SEOM chöa phaûi laø quyeát ñònh cuoái cuøng neáu coù
khaùng nghò
C4 Thuû tuïc khaùng nghò

25 LOP 5C/2009
 Neáu caùc beân trchaáp khoâng ñoàng yù vôùi quyeát ñònh cuûa SEOM thì trong
voøng 30 ngaøy keå töø khi coù quyeát ñònh , caùc beân coù quyeàn khaùng
nghò leân hoäi nghò boä tröôûng kinh teá ASEAN ( ASEAN Economic Ministers
Meeting - AEM )
AEM hoïp thuôøng kyø 1 laàn haøng naêm, laø cô quan thöôïng ñænh cuûa ASEAN
 Cuõng coù thaåm quyeàn giaûi quyeát caùc trchaáp QT
AEM seõ xöû lyù keát quaû cuûa SEOM laïi 1 laàn nöõa theo trình töï töông töï.
Trong voøng 30 ngaøy ( hay 40 ngaøy trong tröôøng hôïp ngoïai leä ) AEM phaûi
ñöa ra phaùn quyeát
 Phaùn quyeát coù tính raøng buoäc laø phaùn quyeát cuûa AEM vaø phaùn quyeát
cuûa SEOM khi khoâng coù khaùng nghò ; caùc beân phaûi tuaân thuû ngay laäp töùc
quyeát ñònh cuûa SEOM vaø AEM theo qui ñònh taïi khoûan 3 ñieàu 8 nghò ñònh thö.
Trong moïi tröôøng hôïp, khoâng quaù 30 ngaøy keå töø ngaøy coù phaùn quyeát, caùc
beân phaûi tuaân thuû quyeát ñònh
C5 Hình thöùc ñeàn buø
Seõ ñöôïc aùp duïng trong tröôøng hôïp caùc beân khoâng tuaân thuû ñöôïc phaùn
quyeát cuûa SEOM hay AEM vôùi khoûan thôøi gian hôïp lyù ñaõ qui ñònh. Cuï theå
laø trong tröôøng hôïp
• Quoác gia lieân quan nhaän thaáy bieän phaùp giaûi quyeát trchaáp laø
khoâng phuø hôïp vôùi hieäp ñònh hay baát kyø hieäp ñònh ñöôïc aùp duïng
naøo
Ví duï VN chöùng minh phaùn quyeát khoâng phuø hôïp vôùi hieäp ñònh khung
1992 hay hieäp ñònh AFTA
• Vaø quoác gia lieân quan naøy khoâng tìm ra caùch naøo khaùc ñeå laøm
cho caùc phaùn quyeát keå treân phu øhôïp vôùi caùc hieäp ñònh noùi treân
Ví duï Phaùn quyeát ñaõ yeâu caàu VN phaûi traû cho Thaùi lan 6 trieäu USD trong
voøng 30 ngaøy nhöng do VN khoâng theå ñeà nghò ñöôïc bieän phaùp phuø hôïp
vôùi hieäp ñònh AFTA
Thôøi gian ñeå ñöa ra phaùn quyeát ñeàn buø laø do caùc beân thoûa thuaän.
Hình thöùc ñeàn buø coù theå baèng tieàn, haøng hoùa, taøi saûn, nguyeân
traïng ( xoùa boû caùc qui ñònh phaùp luaät phuïc hoài tình traïng tröôùc ñoù )
Döï lieäu tröôøng hôïp caùc beân trchaáp khoâng coù baát kyø haønh ñoäng naøo
theå hieän söï tuaân thuû caùc phaùn quyeát, nghò ñònh thö cho pheùp quoác gia
lieân quan ñöôïc aùp duïng bieän phaùp “ traõ ñuõa vaø traû ñuõa cheùo” vôùi 1
ñieàu kieän : khi thöïc hieän bieän phaùp naøy phaûi trình leân cho AEM vaø ñöôïc
AEM ñoàng yù
Ví duï Thaùi lan naâng thueá suaát nhaäp khaåu caù basa VN, nöôùc maém Phuù
quoác ñeå traõ ñuõa VN ñaõ naâng thueá nhaäp khaåu ximaêng Thaùi lan
 Döïng sô ñoà giaûi quyeát toøan boä qui trình ( toång thôøi gian keùo daøi khoâng
quaù 290 ngaøy )

Ñoïc theâm qui trình giaûi quyeát trchaáp cuûa EU

BAI 3 : TRAÙCH NHIEÄM PHAÙP LYÙ QT

26 LOP 5C/2009
I Khaùi nieäm traùch nhieäm phaùp lyù QT
1 .Ñònh nghóa
Vieäc ñaët ra traùch nhieäm phaùp lyù QT ñeå baûo ñaûm caùc vaán ñeà sau
Ñaûm baûo vieäc tuaân thuû nghieâm chænh luaät QT ñaûm baûo traãt töï QT oûn
ñònh
Ñaûm baûo vieäc toân troïng caùc cam keát QT ( nguyeân taéc pacta sunt
servanda coù nguoàn goác töø thôøi coå ñaïi : caùc beân coù nghóa vuï taän taâm
thieän chí thhieän caùc nghóa vuï ñaõ cam keát trong caùc ñieàu öôùc QT )
Ñaûm baûo quyeàn vaø lôïi ích chính ñaùng cuûa caùc chuû theå luaät QT
Caùc quan ñieåm phoå bieán treân theá giôùi veà traùch nhieäm phaùp lyù QT
Khi gaây thieät haïi thì phaûi boài thöôøng  quan ñieåm cuûa caùc nöôùc giaøu :
khoâng chuù yù ñaïo lyù xaõ hoäi,
Khi gaây thieät haïi thì ngoøai vieäc boài thöôøng coøn phaûi khoâi phuïc laïi traät
töï phaùp lyù QT  phaûi loïai boû caùc haønh vi vi phaïm phaùp luaät QT khoâng
taùi dieãn trong töông lai : quan ñieåm daân chuû tieán boä

Traùch nhieäm phaùp lyù QT laø nghóa vuï phaùp lyù cuûa chuû theå luaät QT phaûi loïai
boû thieät haïi maø chuû theå naøy gaây ra cho chuû theå khaùc cuûa luaät QT do vieäc
vi phaïm phaùp luaät QT ( keå caû vieäc gaùnh chòu caùc cheá taøi nhaát ñònh trong
khuoân khoå traät töï phaùp luaät QT qui ñònh ) hay nghóa vuï boài thöôøng thieät haïi
gaây ra do haønh vi khoâng phaûi laø hvi vi phaïm phaùp luaät QT neáu vieäc boài
thöôøng ñoù ñöôïc qui ñònh trong caùc ñieàu öôùc QT chuyeân bieät
Ví duï: Khi Iraq xaâm löôïc Kuwait, LHQ ñaõ ra leänh caám vaän tröøng phaït baèng
kinh teá vaät chaát sau ñoù laø tröøng phaït vuõ trang ñeå loïai boû moái nguy hieåm
cho hoøa bình an ninh theá giôùi
Ví duï : traùch nhieäm phaùp lyù QT khaùch quan : haønh vi quoác gia A phoùng con
taøu vuõ truï söû duïng nguoàn nguy hieåm cao ñoä vaøo khoâng gian ñeå phuïc vuï 
ñaây laø haønh vi luaät QT khoâng caám. Khi quay trôû veà do truïc traëc kyõ thuaät
maø taøu bò noå tung gaây thieät haïi veà söùc khoûe, taøi saûn cuûa 1 quoác gia khaùc
thì quoác gia A laø thaønh vieân cuûa hieäp öôùc 1952 seõ phaûi gaùnh chòu traùch
nhieäm phaùp lyù QT khaùch quan vaø boài thöôøng vaät chaát cho quoác gia bò aûnh
höôûng.
Ghi chuù Phaân bieät vôùi luaät quoác gia veà
Chuû theå : Chuû theå gaây haïi /Chuû theå bò haïi
Traùch nhieäm phaùp lyù QT : chuû quan / khaùch quan

2 . Chuû theå cuûa traùch nhieäm phaùp lyù QT

Cuõng ñoàng thôøi laø chuû theå cuûa luaät QT, bao goàm 4 loaïi ( quoác gia, caùc toå
chöùc QT, caùc daân toäc ñang giaønh quyeàn töï quyeát, chuû theå ñaëc bieät tö caùch
Vatican ) Trong ñoù quoác gia ñöôïc coi laø chuû theå chuû yeáu cuûa traùch nhieäm
phaùp lyù QT vì quoác gia laø chuû theå chuû yeáu cuûa luaät QT vaø traùch nhieäm
phaùp lyù QT tyû leä thuaän vôùi luaät QT .
A Quoác Gia .
Quoác gia coù theå gaùnh chòu traùch nhieäm phaùp lyù QT do haønh vi vi phaïm cuûa

27 LOP 5C/2009
 • Caùc cô quan nhaø nöôùc cuûa quoác gia ( bao goàm 3 loïai : cô quan laäp phaùp,
haønh phaùp, tö phaùp )
Quoác gia coù theå gaùnh chòu traùch nhieäm phaùp lyù QT do haønh vi vi phaïm
phaùp luaät QT cuûa cô quan laäp phaùp ( quoác hoäi, nghò vieän … ) ñöôïc theå
hieän döôùi nhöõng bieåu hieän nhö
Khoâng ban haønh caùc vaên baûn phaùp luaät caàn thieát ñeå thöïc hieän 1
nghóa vuï QT
Ví duï: Thaønh vieân WTO phaûi coù loä trình giaûm thueá maø VN khoâng ban haønh
caùc vaên baûn caàn thieát
Ban haønh caùc vaên baûn phaùp luaät traùi vôùi nghóa vuï phaùp lyù QT cuûa
quoác gia
Ví duï : Thaønh vieân coâng öôùc quoâc teá veà choáng phaân bieät vôùi phuï nöõ maø
laïi ra vaên baûn khoâng cho phuï nöõ tham gia coâng vieäc quaûn lyù nhaø nöôùc
Khoâng huûy boû caùc vaên baûn traùi vôùi caùc nghóa vuï QT
Ví duï : Tuy Nam phi laø thaønh vieân cuûa LHQ, phaùp luaät Nam phi vaãn coøn ghi
nhaän vieäc phaân bieät chuûng toäc aparthei (vi phaïm ñieàu 55 khoûan b hieán
chöông). Laàn ñaàu thì Nam phi khoâng huûy boû nhöng khi LHQ caûnh caùo khaû
naêng loïai boû tö caùch thaønh vieân

Quoác gia coù theå gaùnh chòu traùch nhieäm phaùp lyù QT do haønh vi vi phaïm
phaùp luaät QT cuûa cô quan haønh phaùp ( trung öông laãn ñòa phöông : chính
phuû, UBND caùc caáp .. )
Ví duï: Chính phuû VN aùp thueá nhaäp khaåu haøng ñieän töû 5% traùi vôùi cam keát
khi tham gia WTO thì Myõ laø thaønh vieân WTO coù quyeàn kieän VN ra tröôùc WTO
cho duø vieân chöùc nhaø nöôùc thöïc hieän ñuùng phaùp luaät quoác gia do traùi vôùi
cam keát trong luaät QT ( ñieàu 6 khoûan 1 luaät kyù keát vaø gia nhaäp dieàu öôùc QT
naêm 2005 qui ñònh neáu coù trchaáp vôùi phaùp luaät quoác gia thì caùc cam keát QT
seõ ñöôïc aùp duïng ñaàu tieân )

Quoác gia coù theå gaùnh chòu trnhieäm phaùp lyù QT do haønh vi vi phaïm phaùp
luaät QT cuûa cô quan tö phaùp
Ra moät baûn aùn sai traùi vôùi caùc nghóa vuï QT
Ví duï :Khi phaùt hieän toäi phaïm choáng nhaân loïai phaûi tieán haønh baét giöõ vaø
xeùt xöû theo qui ñònh cuûa coâng öôùc 1968 veà vieäc khoâng aùp duïng thôøi hieäu
vaø quyeàn taøi phaùn treân cô sôû phoå bieán ; phaûi aùp duïng khung hình phaït cao
nhaát cuûa luaät quoác gia
Ra moät baûn aùn sai traùi xaâm phaïm boâi nhoï quyeàn vaø lôïi ích cuûa
quoác gia hay toå chöùc coâng daân cuûa quoác gia khaùc
Ví duï : Khoâng bình ñaúng khi xeùt xöû vaø ra baûn aùn boâi nhoï ngöôøi nöôùc ngoøai
Töø choái xeùt xöû
Ví duï :Töø choái xeùt xöû toäi phaïm chieán tranh vôùi hình phaït cao nhaát cuûa luaät
quoác gia
• Quoác gia coù theå gaùnh chòu traùch nhieäm phaùp lyù QT do haønh vi vi phaïm
phaùp luaät QT cuûa vieân chöùc nhaø nöôùc khi hoï thöïc hieän nhieäm vuï nhaân
danh nhaø nöôùc hay tröôøng hôïp thöïc hieän vöôït quaù phaïm vi thaåm quyeàn
cuûa mình

28 LOP 5C/2009
Ví duï: Tröôûng coâng an phöôøng xöû lyù haønh vi vi phaïm cuûa caùc vieân chöùc
ngoïai giao --> Duø quoác gia khoâng trao quyeàn thì vaãn phaûi chòu traùch nhieäm
• Quoác gia coù theå gaùnh chòu traùch nhieäm phaùp lyù QT do haønh vi vi phaïm
phaùp luaät QT cuûa coâng daân ( caù nhaân ñang hoïat ñoäng treân laõnh thoå
quoác gia ñoù )
Veà nguyeân taéc, quoác gia khoâng phaûi chòu traùch nhieäm phaùp lyù QT veà
caùc haønh vi cuûa coâng daân. Tuy nhieân haønh vi cuûa coâng daân coù theå
daãn ñeán traùch nhieäm cuûa quoác gia trong caùc tröôøng hôïp
Haønh vi thöïc hieän vôùi tö caùch ñaïi dieän cho quoác gia
Haønh vi ñöôïc thöïc hieän trong tröôøng hôïp “thay theá quyeàn löïc nhaø
nöôùc “
Coù theå xem haønh vi do caù nhaân ñang thöïc hieän quyeàn löïc nhaø nöôùc nhö
laø nhöõng vieân chöùc nhaø nöôùc chính qui laø haønh vi nhaân danh quoác gia
Ví duï Löïc löôïng tình nguyeän ñieàu khieån giao thoâng ñaõ ñaäp phaù xe ngoïai
giao, yeâu caàu kieåm tra baèng laùi cuûa taøi xeá xe ngoïai giao
Ghi chuù : Haønh vi thöïc hieän khoâng nhaân danh nhaø nöôùc hay khoâng lieân quan
ñeán chính saùch cuûa nhaø nöôùc thì quoác gia khoâng phaûi chòu traùch nhieäm tröø
nhöõng tröôøng hôïp sau
• Vieäc ngaên chaën nhöõng haønh vi ñoù laø nghóa vuï cuûa quoác gia
Ví duï Caùc phaàn töû quaù khích ôû VN bieåu tình neùm ñaù vaøo toøa ñaïi söù Haøn
quoác thì VN phaûi coù nghóa vuï baûo veä an ninh cho khuoân vieân truï sôû ngoïai
giao vaø nhaø ôû cuûa vieân chöùc ngoïai giao
• Quoác gia ñaõ khoâng aùp duïng caùc bieän phaùp caàn thíeât ñeå tröøng trò
nhöõng keû phaïm toäi
Ví duï VN khoâng xöû phaït ngöôøi xaâm nhaäp toøa ñaïi söù
• Quoác gia ñaõ khoâng aùp duïng caùc bieän phaùp caàn thíeât ñeå ñieàu tra
truy toá toäi phaïm
Ví duï : VN khoâng tieán haønh ñieàu tra vieäc maát taøi saûn taïi nhaø ôû cuûa vieân
chöùc ngoïai giao
• Quoác gia thöøa nhaän nhöõng haønh vi baát hôïp phaùp laø haønh vi nhaân
danh nhaø nöôùc
 Quoác gia phaûi chòu traùch nhieäm phaùp lyù QT ñoái vôùi haønh vi vi phaïm cuûa 3
ñoái töôïng naøy
B Toå chöùc QT lieân chính phuû
Laø 1 chuû theå cuûa luaät QT, caùc toå chöùc QT lieân chính phuû cuõng phaûi chòu
traùch nhieäm veà caùc haønh vi vi phaïm luaät QT cuõng nhö coù theå yeâu caàu caùc
quoác gia khaùc boài thöôøng thieät haïi
Ví duï : Neáu toå chöùc QT ñaûm nhaän vieäc phoùng taøu vuõ truï yeâu caàu quoác
gia A thöïc hieän vieäc phoùng taøu maø vieäc phoùng taøu laïi gaây thieät haïi cho
quoác gia B thì toå chöùc QT naøy cuõng phaûi chòu traùch nhieäm
Hoäi ñoàng baûo an ra nhöõng quyeát ñònh sai traùi, coù haønh vi gaây thieät haïi thì
LHQ phaûi ñöùng ra chòu traùch nhieäm

3 . Phaân loïai traùch nhieäm phaùp lyù QT

Caên cöù vaøo thieät haïi xaûy ra, traùch nhieäm phaùp lyù QT bao goàm

29 LOP 5C/2009
 Traùch nhieäm phi vaät chaát  thieät haïi veà tinh thaàn, danh döï, uy tín nhaân
phaåm
Traùch nhieäm vaät chaát  höõu hình, taøi saûn
Döïa vaøo haønh vi gaây haïi, traùch nhieäm phaùp lyù QT coù
Traùch nhieäm phaùp lyù QT chuû quan : traùch nhieäm phaùp lyù phaùt sinh töø
haønh vi vi phaïm phaùp luaät QT
Traùch nhieäm phaùp lyù QT khaùch quan : traùch nhieäm khoâng caám nhöng
luaät QT laïi raøng buoäc nghóa vuï boài thöôøng thieät haïi vôùi caùc chuû theå
khi tieán haønh caùc hoïat ñoäng ñöôïc luaät QT cho pheùp nhöng laïi gaây thieät
haïi cho caùc chuû theå khaùc cuûa luaät QT  thöôøng laø vaät chaát

II Traùch nhieäm phaùp lyù QT khaùch quan (trnhieäm phaùp lyù QT phaùt sinh
töø hvi luaät QT khoâng caám )
Xem saùch giaùo khoa
• Nguyeân nhaân daãn ñeán
• Cô sôû xaùc ñònh traùch nhieäm phaùp lyù QT khaùch quan : phaûi coù qui ñònh
trong phaùp luaät QT, haønh vi xaõy ra phaûi coù thaät vaø khoâng bò phaùp luaät
QT nghieâm caám, coù moái quan heä nhaân quaû vôùi haønh vi
• Boài thöôøng thieät haïi chæ ñaët ra veà maët vaät chaát : tieàn hay nguyeân
traïng, khaéc phuïc thieät haïi

III Traùch nhieäm phaùp lyù QT chuû quan

Laø traùch nhieäm phaûi boài thöôøng do haønh vi vi phaïm phaùp luaät QT cuûa mình
gaây ra
1 Caên cöù ñeå xaùc ñònh
• Coù haønh vi traùi phaùp luaät QT, goàm 4 daáu hieäu
Haønh vi vi phaïm theå hieän döôùi daïng haønh ñoäng hay khoâng haønh ñoäng
Dieãn ra do caùc cô quan nhaø nöôùc, vieân chöùc nhaø nöôùc, coâng daân quoác
gia thöïc hieän nhö xaâm löôïc, taán coâng bieân giôùi, chæ ñaïo xaâm nhaäp
toøa ñaïi söù …
Khoâng ngaên caûn caùc haønh vi vi phaïm phaùp luaät QT maø coâng daân ñang
thöïc hieän, khoâng tröøng trò caùc coâng daân gaây haïi coâng daân nöôùc
khaùc, khoâng ra vaên baûn thöïc hieän caùc cam keát QT
Haønh vi traùi phaùp luaät QT phaûi laø haønh vi vi phaïm nghóa vuï QT, khoâng phuø
hôïp vôùi caùc nghóa vuï ghi nhaän trong caùc ñieàu öôùc QT vaø taäp quaùn QT maø
quoác gia ñaõ kyù keát, khoâng phuø hôïp vôùi caùc nguyeân taéc cô baûn cuûa luaät
QT
Caùc nghóa vuï naøy ñang coù hieäu löïc ñoái vôùi quoác gia vaøo thôøi ñieåm haønh vi
vi phaïm ñöôïc thöïc hieän
Ví duï Cô quan haønh phaùp vi phaïm nghóa vuï qui ñònh trong WTO nhöng vaên baûn
naøy chöa phaùt sinh hieäu löïc thì khoâng coù traùch nhieäm raøng buoäc
Haønh vi ñöôïc xem xeùt treân cô sôû luaät QT  cho duø phuø hôïp vôùi luaät quoác gia
nhöng laïi khoâng phuø hôïp vôùi luaät QT thì vaãn laø haønh vi vi phaïm
• Coù thieät haïi xaûy ra, laø cô sôû ñeå giaûi quyeát vaán ñeà boài thöôøng : söï
xaâm haïi ñeán caùc lôïi ích luaät QT baûo veä  coù theå laø

30 LOP 5C/2009
Thieät haïi veà vaät chaát hay phi vaät chaát, hay vöøa laø vaät chaát vöøa laø phi vaät
chaát
Ví duï : Thieät haïi tính maïng coâng daân, taøi saûn vs. uy tín, danh döï
Haønh vi xaâm löôïc cuûa Myõ vôùi VN
Thieät haïi coù theå laø thieät haïi tröïc tieáp hay giaùn tieáp, gaây ra vôùi 1 quoác gia
hay nhieàu quoác gia
Ví duï : Taán coâng ñaùnh ñaäp, chieám duïng traùi pheùp taøi saûn cuûa ngöôøi
nöôùc ngoøai  gaây thieät haïi giaùn tieáp cho quoác gia cuûa ngöôøi nöôùc ngoøai
Thieät haïi coù theå gaây ra cho 1 chuû theå nhaát ñònh hay coù theå nhieàu chuû theå
hay coâng ñoàng
Ví duï : Xaâm löôïc, xaâm phaïm lôïi ích QT baûo veä : khoâng thöïc hieän nghóa vuï
veà baûo veä moâi tröôøng
• Coù moái lieân heä giöõa haønh vi traùi phaùp luaät QT vaø thieät haïi
Haønh vi traùi phaùp luaät QT phaûi laø nguyeân nhaân daãn ñeán haäu quaû xaûy ra
thieät haïi veà vaät chaát vaø tinh thaàn
Ghi chuù : Loãi khoâng ñöôïc xem laø cô sôû ñeå xaùc ñònh traùch nhieäm phaùp lyù
QT chuû quan ( laãn khaùch quan ) do cho raèng vieäc xaùc ñònh loãi laø vieäc raát
khoù khaên vaø khoâng caàn thieát
Ví duï: Quan chöùc VN coá tình vöôït quaù thaåm quyeàn ra quyeát ñònh xöû lyù
vieân chöùc ngoïai giao thì Nhaø nöôùc VN duø khoâng coù loãi vaãn phaûi boài thöôøng

2 . Caùc theå loïai vi phaïm phaùp luaät QT

Caên cöù vaøo möùc ñoä thieät haïi do caùc haønh vi viphaïm phaùp luaät QT, chia ra
• Toäi aùc QT : haønh vi vi phaïm phaùp luaät QT cöïc kyø nguy hieåm cuûa 1 chuû
theå luaät QT, laøm toån haïi hoøa bình an ninh QT, laøm toån haïi quyeàn lôïi
quan troïng vaø söï soáng coøn cuûa 1 daân toäc, 1 quoác gia hay 1 toå chöùc QT.
Bao goàm
Toäi aùc choáng hoøa bình . Ví duï: Laäp keá hoïach, tieán haønh chieán tranh
xaâm löôïc
Toäi aùc choáng laïi quyeàn daân toäc töï quyeát .Ví duï :Haønh vi duøng vuõ
löïc duy trì quyeàn ñoâ hoä cuûa caùc ñeá quoác tröôùc ñaây
Toäi aùc choáng nhaân loaïi .Ví duï :Baûo veä nhaân phaåm con ngöôøi 
ngöôïc ñaõi tuø nhaân, toäi aùc dieät chuûng
Toäi aùc huûy hoïai moäi tröôøng moâi sinh : vi phaïm caùc ñieàu öùôc QT veà
baûo veä moâi tröôøng .Ví duï : taøng tröõ söû duïng vuõ khí haït nhaân, vi
truøng, hoùa hoïc, gaây oâ nhieãm nghtroïng nguoàn nöôùc, bieån caû
 ngoøai quoác gia thì caùc caù nhaân cuõng bò truy cöùu traùch nhieäm hình söï caùc
veà haønh vi cuûa mình
Ví duï : toøa aùn QT Nuremberg vaø Tokyo xeùt xöû toäi phaïm chieán tranh
theá giôùi laàn thöù 2
• Coøn laïi laø nhöõng vi phaïm phaùp luaät QT thoâng thöôøng
Ví duï: Vi phaïm veà thöïc hieän nghóa vuï, veà giaûi thích ñieàu khoûan ñieàu öôùc
QT
Ghi chuù :
Haønh vi vi phaïm phaùp luaät QT khaùc vôùi toäi phaïm QT,

31 LOP 5C/2009
 Toäi phaïm QT : haønh vi cuûa caù nhaân  Caù nhaân tröôùc vaønh moùng ngöïa
khoâng phaûi laø chuû theå luaät QT maø chæ laø nhöõng yeáu toá caáu thaønh
neân haønh vi vi phaïm phaùp luaät QT cuûa quoác gia
Chuû theå luaät QT laø quoác gia khoâng phaûi chòu traùch nhieäm hình söï maø
chæ chòu traùch nhieäm veà vaät chaát ,tinh thaàn . Caùc caù nhaân khi vi phaïm
thì phaûi chòu traùch nhieäm veà hình söï

3 . Hình thöùc thöïc hieän traùch nhieäm phaùp lyù QT

• Laøm thoûa maõn yeâu caàu cuûa beân bò haïi : laø 1 hình thöùc thöïc hieän
traùch nhieäm phi vaät chaát nhö xin chia buoàn, thoâng caûm chính thöùc hay
xin loãi, cam keát khoâng taùi phaïm, long troïng tuyeân boá chính thöùc thöøa
nhaän vieäc vi phaïm, ban haønh vaên baûn phaùp luaät ngaên ngöøa vi phaïm
vaø xeùt xöû nghieâm minh caùc caù nhaân vi phaïm hay coù theå boài thöôøng
chuùt ñænh thieàt haïi veà danh nghóa
• Khoâi phuïc nguyeân traïng : khoâi phuïc tình traïng ban ñaàu tröôùc khi vi phaïm;
traû laïi toaøn boä taøi saûn, ra leänh chaám döùt haønh vi vi phaïm, hoøan traû
nhöõng ñoà vaät ñaõ maát ñi
Ví duï :Khi giaûi quyeát trchaáp naêm 1962 veà ngoâi ñeàn giöõa Thaùi lan vaø
Campuchia, toøa QT ñaõ yeâu caàu Thaùi lan phaûi traû laïi ñoà vaät trong ñeàn
• Boài thöôøng vaät chaát : tieàn haøng hoùa, taùi döïng laïi nhöõng coâng trình
Ví duï : Israel phaûi xaây döïng laïi nhöõng coâng trình bò phaù huûy, boài thöôøng
baèng tieàn caùc thieät haïi
• Traõ ñuûa : laø hình thöùc traùch nhieäm vaät chaát coù theå thöïc hieän thoâng
qua haønh vi ñaùp traû 1 caùch töông xöùng ñoái vôùi caùc haønh vi vi phaïm
treân cô sôû luaät QT
Ví duï : Naâng thueá suaát nhaäp khaåu ximaêng Thaùi lan töø 3 leân 10%
Ghi chuù : Phaân bieät hvi vi phaïm phaùp luaät QT vôùi haønh vi thieáu thaân
thieän  Haønh vi thieáu thaân thieän ko vi phaïm phaùp luaät QT nhöng laïi coù theå vi
pham nhöõng qui ñònh veà ñaïo ñöùc, nghi thöùc, leã taân QT
Ví duï : Phaân bieät ñoái xöû ñoái vôùi nguyeân thuû VN vaø thöïc hieän nghi thöùc
ngoïai giao ñoùn tieáp nguyeân thuû khoâng trang troïng nhö khi ñoùn tieáp caùc
nguyeân thuû quoác gia khaùc ( luaät QT chæ qui ñònh chung laø phaûi aùp duïng nghi
thöùc troïng theå nhaát cuûa moãi quoác gia nhöng khoâng qui ñònh caùc chi tieát cuï
theå nhö duyeät ñoäi danh döï, keùo quoác kyø, cöû quoác ca )  VN coù theå traû ñuõa
baèng caùch aùp duïng nghi thöùc ngoïai giao ñoùn tieáp nguyeân thuû khoâng trang
troïng töông töï khi nguyeân thuû quoác gia cuûa nöôùc ñoù gheù thaêm VN
• Tröøng phaït QT ( cheá taøi QT ) ñöôïc thöïc hieän qua 2 hình thöùc
Tröøng phaït caù theå : do 1 quoác gia thöïc hieän vôùi 1 quoác gia vi phaïm
Ví duï : Caét ñöùt quan heä, truïc xuaát ñaïi söù, ñoùng cöûa laõnh söï, caét ñöùt
quan heä kinh teá, vaên hoùa
Tröøng phaït taäp theå : do nhieàu quoác gia thöïc hieän treân cô sôû phaùp luaät QT
( hieán chöông LHQ )
Ví duï: Ñieàu 39 -41 ôû chöông 7 veà caùc bieän phaùp tröøng phaït taäp theå cuûa
LHQ

32 LOP 5C/2009
 Tröøng phaït phi vuõ trang : nhö caét ñöùt 1 phaàn hay toøan boä quan heä kinh
teá, caét ñöùt giao thoâng lieân laïc hay caét ñöùt quan heä ngoïai giao
Tröøng phaït vuõ trang : thöïc hieän caùc cuoäc haønh quaân cuï theå
Haïn cheá chuû quyeàn : tieán haønh chieám ñoùng 1 phaàn laõnh thoå, haïn cheá
quyeàn
Ví duï : Sau theá chieán thöù 2, phe Ñoàng minh ñaõ phaân chia laõnh thoå Ñöùc.
khoâng cho Ñöùc YÙ Nhaät thaønh laäp löïc löôïng vuõ trang ñöa quaân ra nöùôc ngoøai

4 . Caùc tröøông hôïp mieãn traùch nhieäm phaùp lyù QT ( chuû quan )
Xem saùch giaùo khoa ( 2007 )
• Töï veä hôïp phaùp
• Ñoái phoù haønh vi vi phaïm
• Do söï ñoàng yù cuûa quoác gia bò haïi
• Baát khaû khaùng

60 phuùt thi, goàm 3 daïng caâu hoûi

• Caâu traéc nghieäm ñuùng sai
• So saùnh phaân tích toång hôïp
• Baøi taäp tình huoáng

Vd Gæa söû quoác gia A ñaõ kyù keát hieäp ñònh thöông maïi vôùi quoác gia B. Sau
ñoù, quoác gia A kyù hôïp ñoàng khai thaùc daàu coù thôøi haïn laø 10 naêm vôùi coâng
ty C cuûa quoác gia B. Naêm naêm sau quoác gia A tuyeân boá quoác höõu hoùa taát
caû caùc coâng ty khai thaùc daàu vaøchæ boài thöôøng 50% giaù trò taøi saûn
Cô quan naøo coù thaåm quyeàn giaûi quyeát trchaáp  phaûi do caùc beân trchaáp
thoûa thuaän quyeát ñònh, coù theå laø thoûa thuaän tröôùc ( ghi trong ñieàu öôùc ) coù
theå laø thoûa thuaän sau khi trchaáp phaùt sinh
Gía trò cuûa quyeát ñònh cuûa cô quan trchaáp  chæ phaùn quyeát cuûa toøa aùn QT,
troïng taøi QT môùi coù giaù trò raøng buoäc
Giaûi quyeát nhö theá naøo ?  Neáu hieäp ñònh coù qui ñònh thì haønh vi quoác gia A
traùi phaùp luaät ( duø quoác gia A veà nguyeân taéc coù quyeàn ra tuyeân boá quoác
höõu hoùa caùc coâng ty khai thaùc daàu : vaán ñeà noäi boä cuûa quoác gia )

Theo coâng öôùc QT veà ngoïai giao vaø coâng öôùc QT veà bieån, nhöõng haønh vi sau
coù phaûi gaùnh chòu traùch nhieäm phaùp lyù QT hay khoâng
1 Quoác gia A ngaên caám quyeàn quaù caûnh QT cuûa taøu QT taïi eo bieån 
khoâng ñöôïc caám
2 Haønh vi quaù khích cuûa coâng daân gaây thieät haïi cho truï sôû cô quan ngoaïi
giao  quoác gia phaûi gaùnh chòu traùch nhieäm phaùp lyù QT
3 Baùo chí nöôùc A tuyeân truyeàn boâi nhoï  Quoác gia A phaûi chòu traùch
nhieäm phaùp lyù QT
4 Quoác gia A ra qui ñònh baûo hoä ñoà chôi gaây thieät haïi kinh teá cho coâng ty X
cuûa quoác gia B  Quoác gia A vi phaïm neáu hieäp ñònh coù qui ñònh

33 LOP 5C/2009
34 LOP 5C/2009