B TI CHNH

CNG HA X HI CH NGHA VIT NAM

c lp - T do - Hnh phc

S: 100/2005/Q-BTC
H Ni, ngy 28 thng 12 nm 2005

QUYT NH
V vic ban hnh v cng b
bn (04) chun mc k ton Vit Nam (t 5)
B TRNG B TI CHNH
- Cn c Lut K ton s 03/2003/QH11 ngy 17/6/2003;
- Cn c Ngh nh s 77/2003/N-CP ngy 01/07/2003 ca Chnh ph Quy nh chc nng,
nhim v, quyn hn v c cu t chc b my B Ti chnh;
p ng yu cu i mi c ch qun l kinh t, ti chnh, nng cao cht lng thng tin
k ton cung cp trong nn kinh t quc dn v kim tra, kim sot cht lng cng tc k ton;
Theo ngh ca V trng V Ch k ton v kim ton v Chnh Vn phng B Ti
chnh,
QUYT NH:
iu 1: Ban hnh bn (04) Chun mc k ton Vit Nam (t 5) c s hiu v tn gi sau
y:
- Chun mc s 11 Hp nht kinh doanh;
- Chun mc s 18 Cc khon d phng, ti sn v n tim tng;
- Chun mc s 19 Hp ng bo him;
- Chun mc s 30 Li trn c phiu.
iu 2: Bn (04) Chun mc k ton Vit Nam ban hnh km theo Quyt nh ny c p
dng i vi tt c cc doanh nghip thuc cc ngnh, cc thnh phn kinh t trong c nc.
iu 3: Quyt nh ny c hiu lc thi hnh sau 15 ngy, k t ngy ng cng bo. Cc ch
k ton c th phi cn c vo bn chun mc k ton c ban hnh km theo Quyt nh ny
sa i, b sung cho ph hp.
iu 4: V trng V Ch k ton v kim ton, Chnh Vn phng B v Th trng
cc n v lin quan thuc B Ti chnh chu trch nhim hng dn, kim tra v thi hnh Quyt
nh ny.

H thng
CHUN Mc K ToN VIT Nam

Chun mc s 11
Hp nht kinh doanh
(Ban hnh v cng b theo Quyt nh s 100/2005/Q-BTC
ngy 28/12/2005 ca B trng B Ti chnh)
QUY NH CHUNG
1. Mc ch ca chun mc ny l quy nh v hng dn cc nguyn tc v phng php k ton
vic hp nht kinh doanh theo phng php mua. Bn mua ghi nhn ti sn, n phi tr c th
xc nh c, cc khon n tim tng theo gi tr hp l ti ngy mua v ghi nhn li th
thng mi.
2. Chun mc ny p dng cho vic hch ton hp nht kinh doanh theo phng php
mua.
3.

Chun mc ny khng p dng i vi:

a) Hp nht kinh doanh trong trng hp cc doanh nghip ring bit hoc cc hot ng kinh
doanh ring bit c thc hin di hnh thc lin doanh;
b) Hp nht kinh doanh lin quan n cc doanh nghip hoc cc hot ng kinh doanh cng
di mt s kim sot chung;
c) Hp nht kinh doanh lin quan n hai hoc nhiu doanh nghip tng h;
d) Hp nht kinh doanh trong trng hp cc doanh nghip ring bit hoc cc hot ng kinh
doanh ring bit c hp nht li hnh thnh mt n v bo co thng qua mt hp
ng m khng xc nh c quyn s hu.

Xc nh hp nht kinh doanh

4. Hp nht kinh doanh l vic kt hp cc doanh nghip ring bit hoc cc hot ng kinh doanh
ring bit thnh mt n v bo co. Kt qu ca phn ln cc trng hp hp nht kinh doanh
l mt doanh nghip (bn mua) nm c quyn kim sot mt hoc nhiu hot ng kinh
doanh khc (bn b mua). Nu mt doanh nghip nm quyn kim sot mt hoc nhiu n v
khc khng phi l cc hot ng kinh doanh th vic kt hp cc n v ny khng phi l hp
nht kinh doanh. Khi mt doanh nghip mua mt nhm cc ti sn hoc cc ti sn thun nhng
khng cu thnh mt hot ng kinh doanh th phi phn b gi ph ca nhm ti sn cho cc
ti sn v n phi tr c th xc nh ring r trong nhm ti sn da trn gi tr hp l tng
ng ti ngy mua.
5. Hp nht kinh doanh c th c thc hin di nhiu hnh thc khc nhau nh: Mt doanh
nghip c th mua c phn ca mt doanh nghip khc; mua tt c ti sn thun ca mt doanh
nghip khc, gnh chu cc khon n ca mt doanh nghip khc; mua mt s ti sn thun ca
mt doanh nghip khc cng hnh thnh nn mt hoc nhiu hot ng kinh doanh.Vic mua,
bn c th c thc hin bng vic pht hnh cng c vn hoc thanh ton bng tin, cc
khon tng ng tin hoc chuyn giao ti sn khc hoc kt hp cc hnh thc trn. Cc giao
dch ny c th din ra gia cc c ng ca cc doanh nghip tham gia hp nht hoc gia mt
doanh nghip v cc c ng ca doanh nghip khc. Hp nht kinh doanh c th bao gm vic

thnh lp mt doanh nghip mi kim sot cc doanh nghip tham gia hp nht hoc cc ti
sn thun c chuyn giao, hoc ti c cu mt hoc nhiu doanh nghip tham gia hp nht.
6. Hp nht kinh doanh c th s dn n quan h cng ty m - cng ty con, trong bn mua s
l cng ty m v bn b mua s l cng ty con. Trng hp ny, bn mua s p dng Chun mc
ny khi lp bo co ti chnh hp nht ca mnh. Cng ty m s trnh by phn s hu ca mnh
trong cng ty con trn bo co ti chnh ring ca mnh nh l khon u t vo cng ty con
(Theo quy nh ti Chun mc k ton s 25 Bo co ti chnh hp nht v k ton cc khon
u t vo cng ty con).
7. Hp nht kinh doanh c th lin quan n vic mua ti sn thun, bao gm c li th thng mi
(nu c) ca mt doanh nghip khc m khng phi l vic mua c phn doanh nghip .
Hp nht kinh doanh theo hnh thc ny khng dn n quan h cng ty m - cng ty con.
8. Hp nht kinh doanh trong chun mc ny bao gm c vic hp nht kinh doanh trong mt
doanh nghip c nm quyn kim sot i vi cc doanh nghip khc nhng ngy nm quyn
kim sot (ngy mua) khng trng vi ngy nm quyn s hu (ngy trao i). Trng hp ny
c th pht sinh khi bn c u t ng vi tho thun mua li c phiu vi mt s nh u
t v do quyn kim sot ca bn c u t thay i.
9. Chun mc ny khng quy nh v k ton cc khon vn gp lin doanh ca cc bn gp vn
lin doanh (theo quy nh ti Chun mc k ton s 08 Thng tin ti chnh v nhng khon vn
gp lin doanh).
Hp nht kinh doanh lin quan n cc doanh nghip chu s kim sot chung
10. Hp nht kinh doanh lin quan n cc doanh nghip hoc cc hot ng kinh doanh chu s
kim sot chung l hp nht kinh doanh, trong tt c cc doanh nghip hoc cc hot ng
kinh doanh tham gia hp nht chu s kim sot lu di bi cng mt bn hoc nhiu bn k c
trc hoc sau khi hp nht kinh doanh v vic kim sot l lu di.
11. Nhm c nhn c quyn kim sot mt doanh nghip khc khi h c quyn chi phi cc chnh
sch ti chnh v hot ng ca doanh nghip nhm thu c li ch kinh t t cc hot ng ca
doanh nghip , theo tho thun hp ng. Do , vic hp nht kinh doanh theo hnh thc ny
s khng thuc phm vi p dng ca chun mc ny trong trng hp cng mt nhm c nhn
c quyn li chung cao nht chi phi cc chnh sch ti chnh v hot ng ca tng n v tham
gia hp nht nhm t c li ch t hot ng ca cc n v theo tho thun hp ng v
quyn li chung cao nht l lu di.
12. Mt c nhn hoc nhm c nhn c th cng nhau kim sot mt n v theo mt tho thun
hp ng m c nhn hoc nhm c nhn khng phi lp v trnh by bo co ti chnh theo
quy nh ca chun mc k ton. V vy, cc n v tham gia hp nht khng c coi nh mt
phn ca bo co ti chnh hp nht cho vic hp nht kinh doanh ca cc n v di s kim
sot chung.
13. Li ch ca c ng thiu s trong tng n v tham gia hp nht trc hoc sau khi hp nht
kinh doanh khng lin quan n vic xc nh hp nht c bao gm cc n v di s kim sot
chung khng. Mt trong nhng n v tham gia hp nht l cng ty con khng c trnh by
trn bo co ti chnh hp nht ca tp on theo quy nh ti Chun mc k ton s 25 Bo
co ti chnh hp nht v k ton cc khon u t vo cng ty con s khng lin quan n vic
xc nh vic hp nht c lin quan n cc n v di s kim sot chung.

Cc thut ng trong Chun mc ny c hiu nh sau:

Ngy mua: L ngy m bn mua c quyn kim sot i vi bn b mua.
Ngy k kt: L ngy ghi trn hp ng khi t c tho thun gia cc bn tham gia
hp nht v ngy thng bo cng khai trong trng hp cng ty nim yt trn th trng
chng khon. Trng hp mua mang tnh thn tnh, ngy sm nht tho thun gia cc
bn hp nht t c l ngy c cc ch s hu ca bn b mua chp thun ngh
ca bn mua v vic nm quyn kim sot ca bn b mua.
Hot ng kinh doanh: L tp hp cc hot ng v ti sn c thc hin v qun l
nhm mc ch:
a) To ra ngun thu cho cc nh u t; hoc
b) Gim chi ph cho nh u t hoc mang li li ch kinh t khc trc tip hoc theo t
l cho nhng ngi nm quyn hoc nhng ngi tham gia.
Hot ng kinh doanh thng bao gm cc yu t u vo, cc quy trnh x l cc yu
t u vo , v cc yu t u ra ang hoc s c s dng to ra doanh thu. Nu
li th thng mi c c t mt tp hp cc hot ng v cc ti sn c chuyn giao
th tp hp c coi l mt hot ng kinh doanh.
Hp nht kinh doanh: L vic chuyn cc doanh nghip ring bit hoc cc hot ng
kinh doanh ring bit thnh mt n v bo co.
Hp nht kinh doanh lin quan n cc doanh nghip hoc cc hot ng kinh doanh di
s kim sot chung: L hp nht kinh doanh trong cc doanh nghip hoc hot ng
kinh doanh tham gia hp nht chu s kim sot ca cng mt bn hoc mt nhm cc
bn c trc v sau khi hp nht kinh doanh v s kim sot l lu di.
N tim tng: Theo Chun mc k ton s 18 Cc khon d phng, ti sn v n tim
tng, n tim tng l:
a) Ngha v n c kh nng pht sinh t cc s kin xy ra v s tn ti ca ngha v
n ny s ch c xc nhn bi kh nng hay xy ra hoc khng hay xy ra ca mt
hoc nhiu s kin khng chc chn trong tng lai m doanh nghip khng kim sot
c; hoc
b) Ngha v n hin ti pht sinh t cc s kin xy ra nhng cha c ghi nhn v:
i) Khng chc chn c s gim st v li ich kinh t do vic phi thanh ton ngha v
n; hoc
ii) Gi tr ca ngha v n khng c xc nh mt cch ng tin cy.
Kim sot: L quyn chi phi cc chnh sch ti chnh v hot ng ca doanh nghip
nhm thu c li ch kinh t t cc hot ng ca doanh nghip .
Ngy trao i: L ngy mua khi vic hp nht kinh doanh c thc hin trong mt giao
dch n l. Khi vic hp nht kinh doanh lin quan n nhiu giao dch, v d vic hp
nht t c theo tng giai on bng vic mua c phn lin tip, ngy trao i l ngy
mi khon u t n l c ghi nhn trong bo co ti chnh ca bn mua.
Gi tr hp l: L gi tr ti sn c th c trao i hoc gi tr mt khon n c
thanh ton mt cch t nguyn gia cc bn c y hiu bit v sn sng trong s trao
i ngang gi.

Li th thng mi: L nhng li ch kinh t trong tng lai pht sinh t cc ti sn

khng xc nh c v khng ghi nhn c mt cch ring bit.
Ti sn c nh v hnh: L ti sn khng c hnh thi vt cht
nhng xc nh c gi tr v do doanh nghip nm gi, s dng
trong sn xut, kinh doanh, cung cp dch v hoc cho cc i tng khc thu ph hp vi tiu chun ghi nhn TSC v hnh.
Lin doanh: L tha thun bng hp ng ca hai hoc nhiu bn
cng thc hin hot ng kinh t, m hot ng ny c ng
kim sot bi cc bn gp vn lin doanh.
Li ch ca c ng thiu s: L mt phn ca kt qu hot ng thun v gi tr ti sn
thun ca mt cng ty con c xc nh tng ng cho cc phn li ch khng phi do
cng ty m s hu mt cch trc tip hoc gin tip thng qua cc cng ty con.
Doanh nghip tng h: L doanh nghip khng thuc quyn s hu ca nh u t
nhng mang li chi ph thp hn hoc cc li ch kinh t khc trc tip hay theo t l cho
nhng ngi c quyn hoc nhng ngi tham gia, nh cng ty bo him tng h hoc
n v hp tc tng h.
Cng ty m: L cng ty c mt hoc nhiu cng ty con.
n v bo co: L mt n v k ton ring bit hoc mt tp on bao gm cng ty m
v cc cng ty con phi lp bo co ti chnh theo quy nh ca php lut.
Cng ty con: L doanh nghip chu s kim sot ca mt doanh nghip khc (gi l cng
ty m).
NI DUNG CHUN MC
Phng php k ton
14. Mi trng hp hp nht kinh doanh u phi c k ton theo phng php mua.
15. Phng php mua xem xt vic hp nht kinh doanh trn quan im l doanh nghip thn tnh
cc doanh nghip khc c xc nh l bn mua. Bn mua mua ti sn thun v ghi nhn cc ti
sn mua, cc khon n phi tr v n tim tng phi gnh chu, k c nhng ti sn, n phi
tr v n tim tng m bn b mua cha ghi nhn trc . Vic xc nh gi tr ti sn v n
phi tr ca bn mua khng b nh hng bi giao dch hp nht cng nh khng mt ti sn hay
n phi tr thm no ca bn mua c ghi nhn l kt qu t giao dch do chng khng phi l
i tng ca giao dch ny.
p dng phng php mua
16. p dng phng php mua gm cc bc sau:
a) Xc nh bn mua;
b) Xc nh gi ph hp nht kinh doanh; v
c) Ti ngy mua, bn mua phi phn b gi ph hp nht kinh doanh cho ti sn c mua, n
phi tr cng nh nhng khon n tim tng phi gnh chu.
Xc nh bn mua

17. Mi trng hp hp nht kinh doanh u phi xc nh c bn mua. Bn mua l mt

doanh nghip tham gia hp nht nm quyn kim sot cc doanh nghip hoc cc hot
ng kinh doanh tham gia hp nht khc.
18. Do phng php mua xem xt hp nht kinh doanh theo quan im ca bn mua nn phng
php ny gi nh rng mt trong nhng bn tham gia giao dch hp nht kinh doanh c th c
xc nh l bn mua.
19. Kim sot l quyn chi phi cc chnh sch ti chnh v hot ng ca mt doanh nghip hoc
hot ng kinh doanh nhm thu c li ch kinh t t cc hot ng ca doanh nghip hoc
hot ng kinh doanh . Mt doanh nghip tham gia hp nht s c coi l nm c quyn
kim sot ca doanh nghip tham gia hp nht khc khi doanh nghip nm gi trn 50%
quyn biu quyt ca doanh nghip khc tr khi quyn s hu khng gn lin quyn kim
sot. Nu mt trong s cc doanh nghip tham gia hp nht khng nm gi trn 50% quyn biu
quyt ca doanh nghip tham gia hp nht khc th doanh nghip vn c th c c quyn
kim sot cc doanh nghip tham gia hp nht do kt qu ca hp nht kinh doanh m c; nu:
a) Quyn ln hn 50% quyn biu quyt ca doanh nghip kia nh c mt tho thun vi cc
nh u t khc;
b) Quyn chi phi cc chnh sch ti chnh v hot ng ca doanh nghip khc theo mt qui
ch hay mt tho thun;
c) Quyn b nhim, bi min a s thnh vin Hi ng qun tr (hoc mt b phn qun l
tng ng) ca doanh nghip khc; hoc
d) Quyn b phiu quyt nh trong cc cuc hp Hi ng qun tr (hoc b phn qun l
tng ng) ca doanh nghip khc.
20. Mt s trng hp kh xc nh c bn mua th vic xc nh bn mua c th da vo cc
biu hin sau, v d:
a) Nu gi tr hp l ca mt doanh nghip tham gia hp nht ln hn nhiu so vi gi tr hp l
ca cc doanh nghip khc cng tham gia hp nht th doanh nghip c gi tr hp l ln hn
thng c coi l bn mua;
b) Nu hp nht kinh doanh c thc hin bng vic trao i cc cng c vn thng thng
c quyn biu quyt i ly tin hoc cc ti sn khc th doanh nghip b tin hoc ti
sn khc ra thng c coi l bn mua;
c) Nu hp nht kinh doanh m ban lnh o ca mt trong cc doanh nghip tham gia hp
nht c quyn chi phi vic b nhim cc thnh vin ban lnh o ca doanh nghip hnh
thnh t hp nht kinh doanh th doanh nghip tham gia hp nht c ban lnh o c quyn
chi phi thng l bn mua.
21.

Khi hp nht kinh doanh c thc hin thng qua vic trao i c phiu th n v
pht hnh c phiu thng c coi l bn mua. Tuy nhin, cn xem xt thc t v hon cnh c
th xc nh n v hp nht no c quyn chi phi cc chnh sch ti chnh v hot ng ca
n v khc t c li ch t hot ng ca n v . Mt s trng hp hp nht kinh
doanh nh mua hon i, bn mua l doanh nghip c c phiu c mua v doanh nghip
pht hnh l bn b mua. V d, nhm mc ch c nim yt trn th trng chng khon,
mt cng ty cha c nim yt trn th trng chng khon c mt tho thun c mt
cng ty nh hn nhng ang c nim yt trn th trng chng khon mua li.Mc d v mt
php l cng ty ang nim yt c xem nh cng ty m v cng ty cha nim yt l cng ty
con, nhng cng ty con s l bn mua nu c quyn kim sot cc chnh sch ti chnh v hot
ng ca cng ty m t c li ch t hot ng ca cng ty m . Thng thng, bn
mua li l n v ln hn, tuy nhin c mt s tnh hung doanh nghip nh hn mua li doanh
nghip ln hn. Phn hng dn v k ton mua hon i c trnh by trong cc on t A1A15 Ph lc A.

22.

Khi mt doanh nghip mi c thnh lp pht hnh cng c vn tin hnh hp

nht kinh doanh th mt trong nhng n v tham gia hp nht tn ti trc khi hp nht s c
xc nh l bn mua trn c s cc bng chng sn c.

23.

Tng t, khi hp nht kinh doanh c s tham gia ca hai n v tr ln, n v no

tn ti trc khi tin hnh hp nht s c xc nh l bn mua da trn cc bng chng sn c.
Vic xc nh bn mua trong nhng trng hp nh vy s bao gm vic xem xt n v tham
gia hp nht no bt u tin hnh giao dch hp nht v liu ti sn hoc doanh thu ca mt
trong nhng n v tham gia hp nht c ln hn ng k so vi nhng n v khc khng.

Gi ph hp nht kinh doanh

24. Bn mua s xc nh gi ph hp nht kinh doanh bao gm: Gi tr hp l ti ngy din
ra trao i ca cc ti sn em trao i, cc khon n phi tr pht sinh hoc tha
nhn v cc cng c vn do bn mua pht hnh i ly quyn kim sot bn b mua,
cng (+) cc chi ph lin quan trc tip n vic hp nht kinh doanh.
25. Ngy mua l ngy m bn mua t c quyn kim sot thc t i vi bn b mua. Khi quyn
kim sot t c thng qua mt giao dch trao i n l th ngy trao i trng vi ngy
mua. Nu quyn kim sot t c thng qua nhiu giao dch trao i, v d t c theo
tng giai on t vic mua lin tip, khi :
a) Gi ph hp nht kinh doanh l tng chi ph ca cc giao dch trao i n l; v
b) Ngy trao i l ngy ca tng giao dch trao i (l ngy m tng khon u t n l c
ghi nhn trong bo co ti chnh ca bn mua), cn ngy mua l ngy m bn mua t c
quyn kim sot i vi bn b mua.
26. Cc ti sn em trao i v cc khon n phi tr pht sinh hoc c bn mua tha nhn
i ly quyn kim sot i vi bn b mua theo yu cu ca on 24 c xc nh theo gi
tr hp l ti ngy trao i. V th, khi vic thanh ton tt c hoc mt phn gi ph ca vic hp
nht kinh doanh c hon li, th gi tr hp l ca phn hon li phi c quy i v gi tr
hin ti ti ngy trao i, c tnh n phn ph tri hoc chit khu s pht sinh khi thanh ton.
27. Gi cng b ti ngy trao i ca cng c vn nim yt l bng chng tin cy nht v gi tr
hp l ca cng c vn v s c s dng, tr mt s t trng hp. Cc bng chng v
cch tnh ton khc ch c cng nhn khi bn mua chng minh c rng gi cng b ti ngy
trao i l ch s khng ng tin cy v gi tr hp l v cc bng chng v cch tnh ton khc
ny mi l ng tin cy hn v gi tr hp l ca cng c vn. Gi cng b ti ngy trao i
c coi l khng ng tin cy v gi tr hp l khi cng c vn c giao dch trn th
trng c t giao dch. Nu gi cng b ti ngy trao i l ch s khng ng tin cy hoc nu
khng c gi cng b cho cng c vn do bn mua pht hnh, th gi tr hp l ca cc cng c
ny c th c tnh trn c s phn li ch trong gi tr hp l ca bn mua hoc phn li ch
trong gi tr hp l ca bn b mua m bn mua t c, min l c s no c bng chng r
rng hn. Gi tr hp l ti ngy trao i ca cc cc ti sn tin t tr cho ngi nm gi vn
ca bn b mua c th cung cp bng chng v tng gi tr hp l m bn mua tr c c
quyn kim sot bn b mua. Trong bt k trng hp no, trn mi kha cnh ca hp nht kinh
doanh, k c cc yu t nh hng ln n vic m phn, cng phi c xem xt. Vic xc
nh gi tr hp l ca cng c vn c quy nh trong chun mc k ton v cng c ti chnh.
28. Gi ph hp nht kinh doanh cn bao gm gi tr hp l ti ngy trao i ca cc khon n phi
tr pht sinh hoc tha nhn i ly quyn kim sot bn b mua. Cc khon l hoc chi
ph khc s pht sinh trong tng lai do hp nht kinh doanh khng c coi l khon n

pht sinh hoc c bn mua tha nhn i ly quyn kim sot i vi bn b mua nn
khng c tnh vo gi ph hp nht kinh doanh.
29. Gi ph hp nht kinh doanh cn bao gm cc chi ph lin quan trc tip n vic hp nht kinh
doanh, nh chi ph tr cho kim ton vin, t vn php l, thm nh vin v gi v cc nh t
vn khc v thc hin hp nht kinh doanh. Cc chi ph qun l chung v cc chi ph khc khng
lin quan trc tip n mt giao dch hp nht kinh doanh c th th khng c tnh vo gi ph
hp nht kinh doanh, m c ghi nhn l chi ph trong k pht sinh.
30. Chi ph tho thun v pht hnh cc khon n ti chnh l mt b phn cu thnh ca khon n
, ngay c khi khon n pht hnh thc hin hp nht kinh doanh, m khng c coi l
chi ph lin quan trc tip n hp nht kinh doanh. V vy, doanh nghip khng c tnh chi
ph vo gi ph hp nht kinh doanh.
31. Chi ph pht hnh cng c vn cng l mt b phn cu thnh ca cng c vn , ngay c khi
cng c vn pht hnh thc hin hp nht kinh doanh, m khng c coi l chi ph lin
quan trc tip n hp nht kinh doanh. V vy, doanh nghip khng c tnh chi ph vo
gi ph hp nht kinh doanh.
iu chnh gi ph hp nht kinh doanh tu thuc vo cc s kin trong tng lai
32. Khi tho thun hp nht kinh doanh cho php iu chnh gi ph hp nht kinh doanh
tu thuc vo cc s kin trong tng lai, bn mua phi iu chnh vo gi ph hp nht
kinh doanh ti ngy mua nu khon iu chnh c kh nng chc chn xy ra v gi
tr iu chnh c th xc nh c mt cch ng tin cy.
33. Tho thun hp nht kinh doanh c th cho php iu chnh gi ph hp nht kinh doanh khi xy
ra mt hoc nhiu s kin trong tng lai. V d, khon iu chnh ny c th ph thuc vo
vic duy tr hay t c mt mc li nhun nht nh trong tng lai hay ph thuc vo gi
th trng ca cc cng c pht hnh v ang c duy tr. Thng thng, c th c tnh
c gi tr cn iu chnh ngay ti thi im ghi nhn ban u giao dch hp nht kinh doanh
mt cch ng tin cy, mc d cn tn ti mt vi s kin khng chc chn. Nu cc s kin
trong tng lai khng xy ra hoc cn phi xem xt li gi tr c tnh, th gi ph hp nht kinh
doanh cng phi c iu chnh theo.
34. Khi tho thun hp nht kinh doanh cho php iu chnh gi ph hp nht kinh doanh, khon
iu chnh khng c tnh vo gi ph hp nht kinh doanh ti thi im ghi nhn ban u
nu khon iu chnh khng c kh nng chc chn xy ra hoc khng th xc nh c mt
cch ng tin cy. Nu sau , khon iu chnh ny tr nn c kh nng chc chn xy ra v gi
tr iu chnh c th xc nh c mt cch ng tin cy th khon xem xt b sung s c coi
l khon iu chnh vo gi ph hp nht kinh doanh.
35. Trong mt s trng hp, bn mua c yu cu tr thm cho bn b mua mt khon bi thng
do vic gim gi tr ca cc ti sn em trao i, cc khon n pht sinh hoc tha nhn v
cc cng c vn do bn mua pht hnh i ly quyn kim sot bn b mua. V d: trng
hp ny xy ra khi bn mua m bo v gi th trng ca cng c vn hoc cng c n pht
hnh nh mt phn ca gi ph hp nht kinh doanh v c yu cu pht hnh b sung cng c
vn hoc cng c n khi phc gi tr xc nh ban u. Trng hp ny, khng c ghi
tng gi ph hp nht kinh doanh. Nu l cc cng c vn th gi tr hp l ca khon tr thm s
c gim tr tng ng vo gi tr ghi nhn ban u cho cng c khi pht hnh. Nu l
cng c n th gi tr hp l ca khon tr thm s c ghi gim khon ph tri hoc ghi tng
khon chit khu khi pht hnh ban u.

Phn b gi ph hp nht kinh doanh cho ti sn mua, n phi tr hoc n tim tng
36. Ti ngy mua, bn mua phn b gi ph hp nht kinh doanh bng vic ghi nhn theo gi
tr hp l ti ngy mua cc ti sn, n phi tr c th xc nh c v n tim tng ca
bn b mua nu tho mn tiu chun trong on 37, tr cc ti sn di hn (hoc nhm
cc ti sn thanh l) c phn loi l nm gi bn s c ghi nhn theo gi tr hp
l tr i chi ph bn chng. Chnh lch gia gi ph hp nht kinh doanh v phn s hu
ca bn mua trong gi tr hp l thun ca cc ti sn, n phi tr c th xc nh c
v n tim tng ghi nhn c hch ton theo quy nh t on 50 n on 54.
37. Bn mua s ghi nhn ring r cc ti sn, n phi tr c th xc nh c v n tim tng ca
bn b mua vo ngy mua ch khi chng tho mn cc tiu chun sau ti ngy mua:
a) Nu l ti sn c nh hu hnh, th phi chc chn em li li ch kinh t trong tng lai cho
bn mua v gi tr hp l ca n c th xc nh c mt cch tin cy.
b) Nu l n phi tr c th xc nh c (khng phi l n tim tng), th phi chc chn
rng doanh nghip phi chi tr t cc ngun lc ca mnh thanh ton ngha v hin ti v
gi tr hp l ca n c th xc nh c mt cch tin cy.
c) Nu l ti sn c nh v hnh v n tim tng th gi tr hp l ca n c th xc nh c
mt cch tin cy.
38. Bo co kt qu hot ng kinh doanh ca bn mua s bao gm c li hoc l sau ngy mua ca
bn b mua bng cch gp c thu nhp v chi ph ca bn b mua da trn gi ph hp nht kinh
doanh. V d, chi ph khu hao ti sn c nh sau ngy mua c tnh vo bo co kt qu hot
ng kinh doanh ca bn mua lin quan ti ti sn c nh phi khu hao ca bn b mua da
trn gi tr hp l ca ti sn c nh phi khu hao ti ngy mua m bn mua ghi nhn.
39. Vic p dng phng php mua c bt u t ngy mua, l ngy m bn mua t c quyn
kim sot thc t i vi bn b mua. V kim sot l quyn chi phi chnh sch ti chnh v hot
ng ca mt doanh nghip nhm thu c li ch kinh t t hot ng ca doanh nghip , do
vy, khng nht thit giao dch hp nht phi hon tt hoc kt thc theo quy nh ca php lut
trc khi bn mua t c quyn kim sot. Nhng s kin quan trng lin quan n vic hp
nht kinh doanh phi c xem xt khi nh gi vic bn mua t c quyn kim sot hay
cha.
40. V bn mua ghi nhn cc ti sn, n phi tr c th xc nh c v n tim tng ca bn b mua
vo ngy mua khi tho mn cc tiu chun quy nh ti on 37, phn li ch ca c ng thiu
s ca bn b mua c phn nh theo phn s hu ca c ng thiu s trong gi tr hp l
thun ca cc khon mc ny. on A16 v A17 ca Ph lc A hng dn cch xc nh gi tr
hp l ca cc ti sn, n phi tr c th xc nh c v n tim tng ca bn b mua cho mc
ch phn b gi ph hp nht kinh doanh.
Ti sn v n phi tr c th xc nh c ca bn b mua
41. Theo on 36, bn mua s ghi nhn ring r phn gi ph hp nht kinh doanh c phn b nu
cc ti sn, n phi tr c th xc nh c v n tim tng ca bn b mua tn ti vo ngy
mua v tho mn cc tiu chun trong on 37. V th:
a) Bn mua phi ghi nhn khon n thay th hoc ct gim hot ng ca bn b mua nh
mt phn c phn b ca gi ph hp nht kinh doanh khi ti ngy mua bn b mua tn
ti mt khon n ti c cu v ghi nhn theo quy nh ca Chun mc k ton s 18
Cc khon d phng, ti sn v n tim tng; v

b) Khi phn b gi ph hp nht kinh doanh, bn mua khng c ghi nhn khon n phi tr v
khon l trong tng lai hoc v cc chi ph khc d kin s pht sinh t vic hp nht kinh
doanh.
42. Khon thanh ton m doanh nghip phi tr theo cam kt trong hp ng, v d tr cho ngi
lao ng hoc ngi cung cp trong trng hp doanh nghip b mua li do hp nht kinh
doanh, l mt ngha v hin ti ca doanh nghip v c coi l khon n tim tng cho ti khi
vic hp nht kinh doanh chc chn xy ra. Ngha v theo cam kt trong hp ng c
doanh nghip ghi nhn l khon n phi tr theo quy nh ca Chun mc k ton s 18 Cc
khon d phng, ti sn v n tim tng khi vic hp nht kinh doanh tr nn chc chn v
khon n c th xc nh c mt cch ng tin cy. V th, khi vic hp nht kinh doanh c
thc hin, khon n phi tr ca bn b mua s c bn mua ghi nhn bng cch phn b
mt phn gi ph hp nht kinh doanh cho n.
43. Trng hp, ngay trc khi hp nht kinh doanh, vic thc hin k hoch ti c cu ca bn b
mua ph thuc vo vic hp nht kinh doanh c xy ra hay khng, th khon n cho vic ti c
cu khng c coi l ngha v hin ti ca bn b mua v cng khng c coi l n tim
tng ca bn b mua trc khi hp nht v n khng phi l ngha v c th xy ra pht sinh t
mt s kin trong qu kh m s tn ti ca s kin ny ch c xc nhn bi vic c xy ra
hoc khng xy ra ca mt hoc nhiu s kin khng chc chn trong tng lai m bn mua
khng kim sot c ton b. V th, bn mua khng ghi nhn mt khon n tim tng cho k
hoch ti c cu khi phn b gi ph hp nht kinh doanh.
44. Cc ti sn v n phi tr c th xc nh c c ghi nhn theo on 36 gm tt c cc ti
sn v n phi tr ca bn b mua m bn mua mua hoc tha nhn, bao gm c ti sn ti
chnh v n ti chnh. Chng c th bao gm c cc ti sn v n phi tr trc y cha c
ghi nhn trong bo co ti chnh ca bn b mua do khng tiu chun ghi nhn trc khi vic
mua din ra. V d, khon li ch kinh t c c lin quan n thu thu nhp doanh nghip pht
sinh t nhng khon l tnh thu thu nhp doanh nghip m bn b mua cha ghi nhn trc khi
hp nht kinh doanh, nay iu kin ghi nhn l mt ti sn c th xc nh c theo on 36
nu nh chc chn rng bn mua s c li nhun chu thu trong tng lai b tr li, khi
khon li ch kinh t c c lin quan n thu thu nhp doanh nghip cha c ghi nhn s
c bn mua ghi nhn.
Ti sn c nh v hnh ca bn b mua
45.

Theo on 37, bn mua ghi nhn tch bit TSC v hnh ca bn b mua ti ngy mua ch khi
no nhng ti sn tha mn tiu chun ca ti sn c nh v hnh quy nh trong Chun mc
k ton s 04 "Ti sn c nh v hnh", v khi gi tr hp l c th c xc nh mt cch ng
tin cy. Chun mc k ton s 04 "Ti sn c nh v hnh" quy nh vic xc nh liu gi tr
hp l ca TSC v hnh c mua khi hp nht kinh doanh c c xc nh ng tin cy hay
khng.

Cc khon n tim tng ca bn b mua

46.

Theo on 37, bn mua ghi nhn khon n tim tng ca bn b mua mt cch ring bit nh
mt phn ca chi ph hp nht kinh doanh ch khi gi tr hp l ca khon n tim tng c xc
nh ng tin cy. Nu gi tr hp l ca khon n tim tng khng c xc nh ng tin cy
th:
a) S nh hng n gi tr c ghi nhn l li th thng mi hoc c k ton theo quy
nh ti on 55; v

10

b) Bn mua s trnh by thng tin v khon n tim tng theo quy nh ca Chun mc k ton
s 18 Cc khon d phng, ti sn v n tim tng.
on A16(k) ca Ph lc A hng dn vic xc nh gi tr hp l ca khon n tim tng.
47.

Sau ghi nhn ban u, bn mua s xc nh gi tr ca cc khon n tim tng c

ghi nhn mt cch ring bit theo quy nh ti on 36. Gi tr khon n tim tng c
xc nh theo Chun mc k ton s 18 Cc khon d phng, ti sn v n tim tng

48.

Quy nh trong on 47 khng p dng cho hp ng c k ton theo Chun mc k ton

v cng c ti chnh. Tuy nhin, cc cam kt vay c loi tr khi phm vi ca Chun mc k
ton v cng c ti chnh khng phi l cc cam kt cung cp cc khon vay vi mc li sut
thp hn li sut th trng s c hch ton vo n tim tng ca bn b mua, nu ti ngy
mua, khng chc chn rng vic gim cc li ch kinh t l cn thit thanh ton ngha v hoc
nu gi tr ca ngha v khng c xc nh mt cch ng tin cy. Theo on 37, nhng cam
kt vay nh vy c ghi nhn ring bit nh mt phn ca gi ph hp nht kinh doanh khi gi
tr hp l c xc nh mt cch ng tin cy.

49.

Cc khon n tim tng c ghi nhn ring bit nh mt phn ca gi ph hp nht kinh
doanh l ngoi phm vi ca Chun mc k ton s 18 Cc khon d phng, ti sn v n tim
tng. Tuy nhin, bn mua s phi trnh by cc thng tin v cc khon n tim tng theo quy
nh ca Chun mc k ton s 18 Cc khon d phng, ti sn v n tim tng cho mi loi
d phng.

Li th thng mi
50.

Ti ngy mua, bn mua s:

a) Ghi nhn li th thng mi pht sinh khi hp nht kinh doanh l ti sn; v
b) Xc nh gi tr ban u ca li th thng mi theo gi gc, l phn chnh lch ca
gi ph hp nht so vi phn s hu ca bn mua trong gi tr hp l thun ca ti
sn, n phi tr c th xc nh c v cc khon n tim tng ghi nhn theo quy
nh ti on 36.

51.

Li th thng mi pht sinh khi hp nht kinh doanh th hin khon thanh ton ca bn mua
cho nhng li ch kinh t c tnh thu c trong tng lai t nhng ti sn khng tiu chun
ghi nhn v khng xc nh c mt cch ring bit.

52.

Nu cc ti sn, n phi tr c th xc nh c v cc khon n tim tng ca bn b mua

khng tha mn tiu chun trong on 37 v ghi nhn ring bit ti ngy mua th s nh hng
n khon li th thng mi c ghi nhn (c k ton theo on 55), bi v li th thng
mi c xc nh l phn gi tr cn li trong gi ph ca hp nht kinh doanh sau khi ghi nhn
ti sn, n phi tr c th xc nh c v khon n tim tng ca bn b mua.

53. Li th thng mi c ghi ngay vo chi ph sn xut, kinh doanh (nu gi tr nh) hoc phi
c phn b dn mt cch c h thng trong sut thi gian s dng hu ch c tnh (nu gi
tr ln). Thi gian s dng hu ch phi phn nh c c tnh ng n v thi gian thu hi li
ch kinh t c th mang li cho doanh nghip. Thi gian s dng hu ch ca li th thng mi
ti a khng qu 10 nm k t ngy c ghi nhn.
Phng php phn b phi phn nh c cch thc thu hi li ch kinh t pht sinh t li th
thng mi. Phng php ng thng c s dng ph bin tr khi c bng chng thuyt
phc cho vic p dng phng php phn b khc ph hp hn. Phng php phn b phi

11

c p dng nht qun cho cc thi k tr khi c s thay i v cch thc thu hi li ch kinh
t ca li th thng mi .
54. Thi gian phn b v phng php phn b li th thng mi phi c xem xt li cui mi
nm ti chnh. Nu thi gian s dng hu ch ca li th thng mi khc bit ln so vi c tnh
ban u th phi thay i thi gian phn b. Nu c s thay i ln v cch thc thu hi li ch
kinh t trong tng lai do li th thng mi em li th phng php phn b cng phi thay
i. Trng hp ny phi iu chnh chi ph phn b ca li th thng mi cho nm hin hnh
v cc nm tip theo v phi c thuyt minh trong bo co ti chnh.
Khon vt tri gia phn s hu ca bn mua trong gi tr hp l thun ca ti sn, n
phi tr c th xc nh c v khon n tim tng ca bn b mua so vi gi ph hp nht
kinh doanh
55. Nu phn s hu ca bn mua trong gi tr hp l thun ca ti sn, n phi tr c th
xc nh c v n tim tng c ghi nhn theo quy nh ti on 36 vt qu gi ph
hp nht kinh doanh th bn mua phi:
a) Xem xt li vic xc nh gi tr ca ti sn, n phi tr c th xc nh c, n tim
tng v vic xc nh gi ph hp nht kinh doanh; v
b) Ghi nhn ngay vo Bo co kt qu hot ng kinh doanh tt c cc khon chnh lch
vn cn sau khi nh gi li.
56. Mt khon thu nhp ghi nhn theo on 55 c th bao gm mt hoc tt c cc yu t sau
y:
a) Nhng sai st khi xc nh gi tr hp l ca gi ph hp nht kinh doanh hoc ca ti sn, n
phi tr c th xc nh c v n tim tng ca bn b mua. Gi ph d kin c th pht
sinh ca bn b mua khng phn nh chnh xc theo gi tr hp l ca ti sn, n phi tr
c th xc nh v n tim tng ca bn b mua l nguyn nhn tim tng ca nhng sai st
ny.
b) Quy nh ca Chun mc k ton v xc nh gi tr ti sn thun c th xc nh c
mua mc khng phi gi tr hp l nhng c coi nh gi tr hp l nhm mc ch phn
b gi ph ca vic hp nht kinh doanh, nh hng dn trong Ph lc A v vic xc nh gi
tr hp l ca ti sn v n phi tr c th xc nh c ca bn b mua; hng dn xc nh
cho ti sn thu thu nhp hon li v thu thu nhp hon li phi tr khng c chit khu.
c) Khon gim gi mua.
Hp nht kinh doanh c hon thnh trong tng giai on
57. Hp nht kinh doanh thng lin quan ti nhiu giao dch trao i, nh giao dch mua c phiu
lin tip. Khi , mi giao dch trao i s c bn mua x l mt cch ring bit bng cch s
dng gi ph ca giao dch v thng tin v gi tr hp l ti ngy din ra tng giao dch trao i
xc nh gi tr ca li th thng mi lin quan n tng giao dch . Do , vic so snh
gi ph ca cc khon u t n l vi li ch ca bn mua trong gi tr hp l ca ti sn, n
phi tr c th xc nh c v n tim tng ca bn b mua c thc hin tng bc.
58. Nu hp nht kinh doanh lin quan ti nhiu giao dch trao i th gi tr hp l ca ti sn, n
phi tr c th xc nh c v khon n tim tng ca bn b mua c th c chnh lch ti mi
ngy din ra giao dch trao i, v:
a) Ti sn, n phi tr c th xc nh c v khon n tim tng ca bn b mua c trnh
by li mt cch c lng theo gi tr hp l ca chng ti mi ngy din ra tng giao dch
trao i xc nh gi tr ca li th thng mi gn vi tng giao dch; v

12

b) Ti sn, n phi tr c th xc nh c v khon n tim tng ca bn b mua sau phi

c bn mua ghi nhn theo gi tr hp l ti ngy mua.
59. Trc khi c coi l hp nht kinh doanh, mt giao dch c th c coi l khon u t vo
cng ty lin kt v c hch ton theo quy nh ca Chun mc k ton s 07 "K ton cc
khon u t vo cng ty lin kt" theo phng php gi gc.
K ton ban u c xc nh tm thi
60. K ton ban u ca vic hp nht kinh doanh bao gm: Xc nh v nh gi gi tr hp l ca
ti sn, n phi tr c th xc nh c v n tim tng ca bn b mua v gi ph hp nht kinh
doanh.
61. Nu k ton ban u cho giao dch hp nht kinh doanh ch c th xc nh mt cch tm thi
vo cui k m vic hp nht kinh doanh c thc hin do gi tr hp l ca ti sn, n phi tr
c th xc nh c hoc n tim tng ca bn b mua hoc gi ph hp nht kinh doanh ch c
th xc nh mt cch tm thi, th bn mua phi k ton giao dch hp nht kinh doanh bng
cch s dng cc gi tr tm thi . Bn mua phi ghi nhn cc khon iu chnh i vi nhng
gi tr tm thi nh l kt qu ca vic hon tt vic k ton ban u:
a) Trong vng 12 thng k t ngy mua; v
b) T ngy mua. Do :
(i) Gi tr cn li ca ti sn, n phi tr c th xc nh c hoc n tim tng c ghi
nhn hoc iu chnh theo kt qu c c t vic k ton ban u s c tnh l gi
tr hp l ca chng c ghi nhn ti ngy mua.
(ii) T thi im mua, li th thng mi hoc bt k khon thu nhp no c ghi nhn
theo quy nh ti on 55 s c iu chnh tng ng vi khon iu chnh theo gi
tr hp l ti ngy mua ca ti sn, n phi tr c th xc nh c hoc n tim tng
c ghi nhn hoc c iu chnh.
(iii) Thng tin so snh c trnh by trong cc k trc khi vic hch ton ca hp nht
kinh doanh hon tt s c trnh by nh l vic k ton ban u c hon thnh
t ngy mua, c ngha l cc khon khu hao hay cc tc ng n li hoc l u
c ghi nhn nh l kt qu c c t vic k ton ban u.
Cc iu chnh sau khi k ton ban u hon tt
62. Ngoi tr cc trng hp quy nh ti cc on 33, 34 v 64, nhng iu chnh i vi k
ton ban u c xc nh tm thi cho giao dch hp nht kinh doanh sau khi vic k ton
hon tt s ch c ghi nhn nhm mc ch sa cha sai st theo Chun mc k ton s 29
"Thay i chnh sch k ton, c tnh k ton v cc sai st". Nhng iu chnh i vi vic k
ton ban u cho giao dch hp nht kinh doanh sau khi hon tt vic k ton s khng c
ghi nhn l nh hng ca thay i c tnh k ton. Theo Chun mc k ton s 29, nh hng
ca thay i c tnh k ton s c ghi nhn trong k hin ti v cc k tng lai.
63. Chun mc k ton s 29 "Thay i chnh sch k ton, c tnh k ton v cc sai st" quy
nh doanh nghip phi sa cha sai st theo phng php hi t, v trnh by bo co ti chnh
nh l khi cc sai st cha xy ra bng cch trnh by li thng tin so snh cho cc k trc khi
xy ra sai st. Do , gi tr cn li ca ti sn, n phi tr c th xc nh c hoc n tim
tng ca bn b mua c ghi nhn hoc iu chnh nh l kt qu ca vic sa cha sai st
s c tnh l gi tr hp l ca chng hoc iu chnh gi tr hp l c ghi nhn ti ngy
mua. Li th thng mi hoc bt k khon thu nhp no c ghi nhn trong k trc theo
quy nh ti on 55 s c iu chnh hi t bng mt khon tng ng vi gi tr hp l ti

13

ngy mua (hoc iu chnh i vi gi tr hp l ti thi im mua) ca ti sn, n phi tr c th

xc nh c hoc n tim tng ang c ghi nhn (hoc iu chnh).
Ghi nhn ti sn thu thu nhp hon li sau khi hon tt vic k ton ban u
64. Nu li ch tim tng ca cc khon l tnh thu chuyn sang nm sau ca bn b mua hoc cc
ti sn thu thu nhp hon li khc khng tha mn cc tiu chun quy nh trong on 37 i
vi vic ghi nhn ring r, khi vic hp nht kinh doanh c k ton ban u nhng c thc
hin sau , bn mua s ghi nhn li ch l thu nhp thu hon li ph hp vi quy nh ca
Chun mc k ton s 17 "Thu thu nhp doanh nghip". Ngoi ra, bn mua s:
a) Gim gi tr cn li ca li th thng mi ti mc s c ghi nhn nu ti sn thu thu
nhp hon li c ghi nhn l ti sn c th xc nh t ngy mua; v
b) Ghi nhn khon gim gi tr cn li ca li th thng mi l chi ph.
Tuy nhin, vic ghi nhn ny khng lm pht sinh khon vt tri hay lm tng khon thu nhp
c ghi nhn trc theo quy nh ti on 55.
Trnh by bo co ti chnh
65. Bn mua phi trnh by cc thng tin ngi s dng bo co ti chnh nh gi c
bn cht v nh hng v ti chnh pht sinh t vic hp nht kinh doanh n:
a) Trong k;
b) Sau ngy kt thc k k ton nm nhng trc ngy pht hnh bo co ti chnh.
66. Bn mua phi trnh by thng tin sau cho tng giao dch hp nht kinh doanh din ra trong k:
a) Tn v din gii lin quan n cc bn tham gia hp nht kinh doanh;
b) Ngy mua;
c) T l phn trm (%) cng c vn c quyn biu quyt c mua;
d) Chi ph lin quan trc tip n vic hp nht kinh doanh. Khi cng c vn c pht hnh
hoc c th c pht hnh v cc cng c ny c cu thnh l mt b phn ca gi ph
hp nht kinh doanh, cn trnh by cc thng tin sau:
(i) S lng cng c vn c pht hnh hoc c th c pht hnh;
(ii) Gi tr hp l ca cc cng c vn trn v c s xc nh gi tr hp l . Nu khng
c gi pht hnh ti thi im giao dch th s trnh by cc gi nh ch yu c s
dng xc nh gi tr hp l. Nu c gi pht hnh vo thi im giao dch nhng
khng c s dng l c s xc nh gi ph hp nht kinh doanh th phi trnh by
l do khng s dng gi pht hnh, phng php v cc gi nh ch yu s dng
dng xc nh gi tr hp l cho cng c vn; v cc khon chnh lch tch lu gia
gi tr v gi pht hnh cng c vn;
e) Chi tit ca bt k hot ng no c doanh nghip quyt nh thanh l sau hp nht kinh
doanh;
f) Gi tr c ghi nhn ti ngy mua cho tng loi ti sn, n phi tr v n tim tng ca bn b
mua, tr khi khng th xc nh c th gi tr cn li ca tng loi ti sn, n phi tr v
n tim tng c xc nh theo quy nh ca cc Chun mc k ton c lin quan ngay
trc khi din ra hp nht kinh doanh. Nu khng trnh by c th phi nu r l do.
g) Khon vt tri c ghi nhn vo li hoc l ph hp vi quy nh ti on 55 v cc khon
mc tng ng trong Bo co kt qu hot ng kinh doanh ca bn mua.
h) Din gii cc yu t cu thnh gi ph l kt qu ca vic ghi nhn li th thng mi - din
gii tng ti sn c nh v hnh cha c ghi nhn tch ring khi li th thng mi v
gii thch l do gi tr hp l ca ti sn c nh v hnh khng c tnh ton mt cch ng
tin cy, hoc din gii v tnh cht ca khon vt tri c ghi vo l hoc li theo quy
nh ti on 55.

14

i) Khon l hay li ca bn b mua pht sinh t ngy mua bao gm l hay li ca bn mua trong
k, nu khng xc nh c th phi nu r l do.
67. Thng tin theo yu cu ca on 66 s c trnh by mt cch tng th i vi cc hot ng
hp nht kinh doanh pht sinh trong k bo co m khng c nh hng trng yu mt cch
ring r.
68. Nu vic k ton ban u cho giao dch hp nht kinh doanh pht sinh trong k c xc nh
tm thi theo quy nh trong on 61, th phi trnh by v gii thch.
69. Bn mua phi trnh by thng tin sau:
a) Doanh thu trong k ca n v c hp nht kinh doanh trc ngy hp nht kinh doanh;
b) L hoc li trong k ca n v c hp nht kinh doanh trc ngy hp nht kinh doanh.
Nu khng th trnh by c thng tin ny th phi gii thch r l do.
70. Bn mua s trnh by thng tin theo quy nh ti on 66 cho tng giao dch hp nht kinh doanh
pht sinh sau ngy kt thc k k ton nm nhng trc ngy pht hnh bo co ti chnh.
71. Bn mua phi trnh by nhng thng tin gip ngi s dng bo co ti chnh nh
gi c nhng nh hng v ti chnh n li hoc l pht sinh t vic sa cha sai st
v nhng iu chnh khc c ghi nhn trong k hin hnh lin quan ti nhng giao
dch hp nht kinh doanh pht sinh trong k hin hnh hoc trc .
72. Bn mua s trnh by thng tin sau:
a) Cc khon li hoc l c ghi nhn trong k hin hnh v gii thch thng tin ny.
(i) Lin quan n ti sn, n phi tr c th xc nh c hoc n tim tng ca tng giao
dch hp nht kinh doanh pht sinh trong k hin hnh hoc k trc ;
(ii) Quy m, bn cht hoc s vic m vic trnh by ny c lin quan n hiu bit v hot
ng ti chnh ca n v c hp nht;
b) Nu vic k ton ban u ca tng giao dch hp nht kinh doanh thc hin trong k trc
c xc nh tm thi vo cui k th phi trnh by gi tr cc khon c iu chnh v
gii thch cc khon iu chnh ny v gi tr c xc nh tm thi ghi nhn trong k
hin hnh.
c) Thng tin v sa cha sai st c yu cu trnh by theo Chun mc k ton s 29 "Thay
i chnh sch k ton, c tnh k ton v cc sai st" i vi bt k ti sn, n phi tr c
th xc nh c, hoc n tim tng, hoc nhng thay i trong gi tr ca nhng khon
mc trn, m bn mua ghi nhn trong k hin hnh theo quy nh ti on 62 v 63.
73. Nu c li th thng mi, doanh nghip cn trnh by:
a) Thi gian phn b;
b) Trng hp li th thng mi khng c phn b theo phng php ng thng th phi
trnh by r phng php c s dng v l do khng s dng phng php ng thng;
c) Gi tr li th thng mi tnh vo chi ph sn xut, kinh doanh trong k;
d) Bng i chiu gi tr ghi s ca li th thng mi vo u k v cui k:
(i) Tng gi tr li th thng mi v s phn b lu k u k;
(ii) Li th thng mi pht sinh trong k;
(iii)
Nhng iu chnh do c thay i hoc pht hin thy s thay i gi tr ca cc ti
sn v n phi tr c th xc nh c;
(iv)
Li th thng mi b loi b khi thanh l, nhng bn ton b hoc mt phn doanh
nghip trong k;
(v) Gi tr li th thng mi phn b trong k;
(vi)
Cc thay i khc v li th thng mi trong k;

15

(vii)

Tng gi tr li th thng mi cha phn b lu k cui k.

74. Doanh nghip s trnh by thm nhng thng tin b sung ph hp vi quy nh ti on 65,
71 v 73./.

16

PH LC A
Hng dn b sung
Mua hon i
A1. Nh quy nh trong on 21, trng hp hp nht kinh doanh c gi l mua hon i, khi bn
mua l mt doanh nghip m vn ch s hu ca n b mua li bi chnh doanh nghip b mua. V
d, mt cng ty b mt doanh nghip nh hn mua li c nim yt trn th trng chng
khon. Mc d v mt php l th doanh nghip nh hn c coi l cng ty m v cng ty b mua
c coi l cng ty con. Tuy nhin cng ty con v mt php l s l bn mua nu n c quyn chi
phi chnh sch ti chnh v hot ng ca cng ty m t c li ch t hot ng ca cng ty
m.
A2. Doanh nghip p dng hng dn trong on t A3 n A15 khi hch ton vic mua hon i.
A3. Hch ton vic mua hon i xc nh cch thc phn b gi ph hp nht kinh doanh ti ngy mua
v khng p dng cho cc nghip v xy ra sau khi hp nht.
Gi ph hp nht kinh doanh
A4. Khi cng c vn c pht hnh c cu thnh trong gi ph hp nht kinh doanh, on 24 quy
nh gi ph hp nht kinh doanh phi bao gm gi tr hp l ti ngy trao i ca cc cng c vn
. on 27 quy nh trng hp khng c gi cng b ng tin cy, th gi tr hp l ca cng c
vn c th c tnh bng cch tham chiu n gi tr hp l ca bn mua hoc tham chiu n gi tr
hp l ca doanh nghip b mua, min l gi no c bng chng r rng hn.
A5. Trong nghip v mua hon i, gi ph hp nht kinh doanh thng do cng ty con v php l gnh
chu (l bn mua theo mc ch k ton) pht hnh cng c vn cho ngi s hu cng ty m (l bn
b mua theo mc ch k ton). Nu nh gi cng b ca cng c vn ca cng ty con c pht
hnh xc nh gi ph ca giao dch hp nht kinh doanh, th cn phi tnh ton xc nh s
lng cng c vn m cng ty con phi pht hnh c cng t l s hu trong doanh nghip hp
nht cho cc ch s hu ca cng ty m. Gi tr hp l ca s lng cng c vn tnh ton ny
chnh l gi ph hp nht kinh doanh.
A6. Nu gi tr hp l ca cng c vn ca cng ty con khng phi l bng chng r rng, th tng gi
tr hp l ca tt c cc cng c vn pht hnh ca cng ty m trc hp nht s c s dng
lm c s tnh ton gi ph hp nht kinh doanh.
Lp v trnh by bo co ti chnh hp nht
A7. Bo co ti chnh hp nht c pht hnh sau khi hp nht do mua hon i s ng tn cng ty
m, nhng cn m t trong thuyt minh l s tip tc ca bo co ti chnh ca cng ty m (l
bn mua theo mc ch k ton). Bo co ti chnh hp nht th hin s tip tc bo co ti chnh
ca cng ty con:
a) Ti sn v n phi tr ca cng ty con c tnh ton v ghi nhn trong bo co ti chnh hp
nht theo gi tr cn li ca chng trc khi hp nht kinh doanh.
b) Li nhun gi li v s d cc khon mc khc trong vn ch s hu c ghi nhn trong BCTC
hp nht ny theo gi tr ca chng trong bo co ca cng ty con trc khi hp nht kinh
doanh.
c) Gi tr ghi nhn ca cng c vn pht hnh trong bo co ti chnh hp nht ny c xc
nh bng cch cng thm vo vn ch ca cng ty con trc khi hp nht phn gi ph hp nht
kinh doanh c xc nh theo on cc on A4 n A6. Tuy nhin, c cu vn ch s hu
trnh by trong bo co ti chnh hp nht (s lng, loi cng c vn pht hnh) s phn nh
c cu vn ca cng ty m, k c cng c vn m cng ty m pht hnh thc hin vic
hp nht kinh doanh.
d) Thng tin so snh trnh by trong bo co ti chnh hp nht s l thng tin so snh ca cng ty
con.

17

A8. K ton vic mua hon i ch c p dng trong Bo co ti chnh hp nht. Trong bo co ti
chnh ring ca cng ty m, nu c, khon u t vo cng ty con c hch ton theo quy nh ca
Chun mc k ton s 25 Bo co ti chnh hp nht v k ton cc khon u t vo cng ty
con.
A9. Bo co ti chnh hp nht c lp sau khi mua hon i s phn nh gi tr hp l ca ti sn, n
phi tr v n tim tng ca cng ty m (l bn b mua theo mc ch k ton). V th, gi ph ca
hp nht kinh doanh s c phn b bng cch tnh ton ti sn, n phi tr c th xc nh c
v n tim tng ca cng ty m m tho mn cc tiu chun quy nh trong on 37 theo gi tr hp
l ti ngy mua. Phn ln hn gia gi ph hp nht kinh doanh v phn s hu ca bn mua trong
gi tr hp l thun ca cc khon mc ny s c hch ton theo cc on 50 n 54. Phn ln
hn gia phn s hu ca bn mua trong gi tr hp l thun ca cc khon mc ny v gi ph hp
nht kinh doanh s c hch ton theo on 55.
Li ch ca c ng thiu s
A10. Trong mt s giao dch mua hon i, mt s ch s hu ca cng ty con hp php khng trao i
cc cng c vn ca h vi nhng cng c vn ca cng ty m. Mc d mt n v trong c nhng
ch s hu nm gi cc cng c vn (cng ty con hp php) mua li mt n v khc (cng ty m
hp php). Nhng ch s hu ny c xem nh li ch ca c ng thiu s trong bo co ti chnh
hp nht lp sau giao dch mua hon i. iu l do cc ch s hu ca cng ty con hp php
khng trao i cc cng c vn ca h vi cc cng c vn ca cng ty m, nhng ch s hu ny ch
quan tm n kt qu v ti sn thun ca cng ty con hp php, m khng phi l kt qu v ti sn
thun ca n v hp nht. Ngc li, tt c cc ch s hu ca cng ty m, k c cng ty m c
coi l bn b mua, quan tm n kt qu v ti sn thun ca n v hp nht.
A11. Ti sn v n phi tr ca cng ty con hp php c ghi nhn v xc nh trong bo co ti chnh
hp nht theo gi tr cn li ca chng trc khi hp nht. Li ch ca c ng thiu s phn nh
phn li ch tng ng ca cc c ng thiu s trong gi tr cn li trc hp nht ca ti sn thun
ca cng ty con hp php.
Li nhun trn mi c phiu
A12. Nh lu trong on A7(c), c cu vn ch s hu th hin trong bo co ti chnh hp nht lp
cho mt cuc mua hon i phn nh c cu vn ch s hu ca cng ty m, bao gm cc cng c
vn pht hnh bi cng ty m thc hin vic hp nht kinh doanh.
A13. Vi mc ch tnh ton s bnh qun gia quyn ca c phiu ph thng cn li (mu s) trong k
vic mua hon i din ra:
a) S c phiu ph thng cn li t u k cho ti ngy mua s c coi l s c phiu ph thng
pht hnh bi cng ty m cho cc ch s hu ca cng ty con; v
b) S c phiu ph thng cn li k t ngy mua ti ngy kt thc k s l s thc t ca s c phiu
ph thng ca cng ty m cn li trong c k .
A14. Li c bn trn mi c phiu trnh by trn mi k c tnh cht so snh trc ngy mua c th hin
trong bo co ti chnh hp nht sau khi thc hin vic mua hon i s c tnh ton bng cch
phn chia li nhun hoc l ca cng ty con hp php c th tnh cho cc c ng thng trong mi
k cho s c phiu ph thng do cng ty m pht hnh cho cc ch s hu ca cng ty con hp
php trong v mua hon i.
A15. Nhng tnh ton trnh by trong on A13 v A14 gi nh rng khng c s thay i no trong s
c phiu ph thng pht hnh ca cng ty con hp php trong sut cc k c tnh cht so snh v
trong k, k t khi xy ra vic mua li o ngc cho ti ngy mua li. Vic tnh ton li trn mi c
phiu s c iu chnh mt cch thch hp tnh n s thay i trong s c phiu ph thng
pht hnh ca cng ty con hp php trong sut cc k .

18

Phn b gi ph hp nht kinh doanh

A16. Chun mc ny yu cu bn mua ghi nhn ti sn, n phi tr c th xc nh c v n tim tng
ca bn b mua nu tha mn cc tiu chun ghi nhn theo gi tr hp l ti ngy mua. phn b
gi ph hp nht kinh doanh, bn mua s coi nhng nh gi sau y nh gi tr hp l:
a) i vi cc cng c ti chnh trao i trn th trng hot ng, bn mua s s dng gi tr th
trng hin hnh.
b) i vi cc cng c ti chnh khng trao i trn th trng hot ng, bn mua s s dng gi
c tnh c xt ti nhng c im nh t sut gi - thu nhp, li tc c phn v t l tng
trng k vng ca cc cng c c th so snh ca cc n v vi cc c im tng t.
c) i vi nhng khon phi thu, cc hp ng sinh li v cc ti sn c th xc nh khc, bn mua
s s dng gi tr hin ti ca khon s thu c trong tng lai theo mc li sut hin hnh
thch hp, tr i khon d phng phi thu kh i v chi ph thu hi, nu cn. Tuy nhin, chun
mc ny khng quy nh vic chit khu i vi cc khon phi thu ngn hn, cc hp ng sinh
li v cc ti sn c th xc nh khc khi khon chnh lch gia s danh ngha v s chit
khu l khng ng k.
d) i vi hng tn kho:
(i) i vi thnh phm v hng ha, bn mua s s dng gi bn tr i tng ca (1) Chi ph
bn hng c tnh v (2) Li nhun c tnh hp l i vi kh nng bn ca bn mua da
trn li nhun i vi thnh phm v hng ha tng t;
(ii) i vi sn phm d dang, bn mua s s dng gi bn ca thnh phm tr i tng ca (1)
Chi ph hon thnh (2) Chi ph bn hng c tnh v (3) Li nhun c tnh hp l i vi
kh nng bn v hon thnh ca bn mua da trn li nhun ca thnh phm tng t; v
(iii)
i vi nguyn vt liu, bn mua s s dng gi thay th hin hnh.
e) i vi t ai v nh ca, bn mua s s dng gi th trng.
f) i vi nh xng, thit b, bn mua s s dng gi th trng, thng thng c xc nh bng
nh gi. Nu khng c thng tin v gi tr th trng do bn cht c bit ca khon mc nh
xng, thit b v cc ti sn ny him khi em bn, tr trng hp n l mt phn ca cng vic
kinh doanh ang hot ng, bn mua c th cn phi c tnh gi tr hp l theo phng php
thu nhp hoc phng php chi ph thay th c th khu hao.
g) i vi ti sn c nh v hnh, bn mua s xc nh gi tr hp l bng cch:
(i) Nghin cu, xem xt th trng hot ng nh nh ngha trong Chun mc k ton s
04 "Ti sn c nh v hnh"; hoc
(ii) Nu khng c th trng hot ng, c s xc nh s tin m bn mua phi tr cho ti
sn trong s trao i ngang gi mt cch t nguyn gia cc bn c y hiu bit
da trn nhng thng tin tt nht c c (theo quy nh ti Chun mc k ton s 04
"Ti sn c nh v hnh" bit thm nhng hng dn c th hn v vic xc nh gi tr
hp l ca ti sn c nh v hnh c c trong mt gioa dch hp nht kinh doanh).
h) i vi ti sn thu thu nhp hon li v thu thu nhp hon li phi tr, bn mua s s dng
khon li v thu pht sinh t l thu hay thu phi np tng ng vi li nhun hay l theo
Chun mc k ton s 17 "Thu thu nhp doanh nghip", c nh gi t tng lai ca n v
hp nht. Ti sn thu thu nhp hon li hay thu thu nhp hon li phi tr c xc nh sau
khi tha nhn nh hng v thu n vic trnh by li cc ti sn, n phi tr v n tim tng c
th xc nh theo gi tr hp l ca chng v khng c chit khu.
i) i vi cc khon phi tr, n di hn, chi ph phi tr v cc khon phi bi thng khc, bn
mua s s dng gi tr hin ti ca cc khon c dng thanh ton n phi tr trong tng
lai theo mc li sut hin hnh thch hp. Tuy nhin, bn mua khng phi chit khu i vi cc
khon n ngn hn khi chnh lch gia gi tr danh ngha v khon chit khu l khng ng
k.

19

j) i vi nhng hp ng kh thc hin v cc khon n c th xc nh ca bn b mua, bn mua

s s dng gi tr hin ti ca khon mc c dng thanh ton cc ngha v xc nh
cc mc li sut hin hnh thch hp.
k) i vi cc khon n tim tng ca bn b mua, bn mua s s dng khon m bn th ba s tnh
khi gnh chu nhng khon n phi tr .
A17. Mt s quy nh trn y yu cu gi tr hp l phi c c tnh da vo phng php gi tr hin ti.
Nu quy nh cho mt khon mc ring bit khng cp n n vic s dng phng php gi tr hin
ti, th phng php ny vn c th s dng trong vic c tnh gi tr hin ti ca khon mc .
-xxxH thng
Chun mc k ton vit NAM
Chun mc s 18
Cc khon d phng, ti sn v n tim tng
(Ban hnh v cng b theo Quyt nh s 100/Q-BTC
ngy 28/12/2005 ca B trng B Ti chnh)

QUY NH CHUNG
01. Mc ch ca chun mc ny l quy nh v hng dn cc nguyn tc, phng php k ton
cc khon d phng, ti sn v n tim tng, gm: Nguyn tc ghi nhn; xc nh gi tr; cc
khon bi hon; thay i cc khon d phng; s dng cc khon d phng; p dng nguyn tc
ghi nhn v xc nh gi tr cc khon d phng lm c s lp v trnh by bo co ti chnh.
02. Chun mc ny p dng cho tt c cc doanh nghip k ton cc khon d phng, ti
sn v n tim tng, ngoi tr:
a) Cc khon mc pht sinh t cc hp ng thng thng, khng k cc hp ng c ri
ro ln;
b) Nhng khon mc quy nh trong cc chun mc k ton khc.
03. Chun mc ny khng p dng cho cc cng c ti chnh (bao gm c iu khon bo lnh). Cc
cng c ti chnh p dng theo quy nh ca chun mc k ton v cng c ti chnh.
04. Khi c mt chun mc k ton khc cp n mt loi d phng, ti sn v n tim tng c
th th doanh nghip phi p dng chun mc . V d Chun mc k ton s 11 Hp nht
kinh doanh cp n phng php ghi nhn ca ngi mua i vi cc khon n tim tng
pht sinh khi hp nht. Tng t, cng c cc loi d phng c cp trong cc chun mc
khc, nh:
- Chun mc k ton s 15 Hp ng xy dng;
- Chun mc k ton s 17 Thu thu nhp doanh nghip;
- Chun mc k ton s 06 Thu ti sn. Tr trng hp ti sn thu hot ng c ri ro
ln th p dng chun mc ny.
05. Mt s khon c coi l khon d phng lin quan n nguyn tc ghi nhn doanh thu (V d:
Khon ph bo hnh) th p dng nguyn tc ghi nhn doanh thu quy nh ti Chun mc k ton
s 14 Doanh thu v thu nhp khc.

20

06. Chun mc ny p dng cho cc khon d phng i vi hot ng ti c cu doanh nghip (k

c trng hp ngng hot ng). Nu vic ti c cu ph hp cc nh ngha v ngng hot
ng th phi trnh by b sung theo quy nh ca cc chun mc k ton hin hnh.
07. Cc thut ng trong chun mc ny c hiu nh sau:
Mt khon d phng: L khon n phi tr khng chc chn v gi tr hoc thi gian.
Mt khon n phi tr: L ngha v n hin ti ca doanh nghip pht sinh t cc s kin
qua v vic thanh ton khon phi tr ny dn n s gim st v li ch kinh t ca
doanh nghip.
S kin c tnh cht bt buc: L s kin lm ny sinh mt ngha v php l hoc ngha
v lin i khin cho doanh nghip khng c s la chn no khc ngoi vic thc hin
ngha v .
Ngha v php l: L ngha v pht sinh t:
a) Mt hp ng;
b) Mt vn bn php lut hin hnh.
Ngha v lin i: L ngha v pht sinh t cc hot ng ca mt doanh nghip khi
thng qua cc chnh sch ban hnh hoc h s, ti liu hin ti c lin quan chng
minh cho cc i tc khc bit rng doanh nghip s chp nhn v thc hin nhng
ngha v c th.
N tim tng: L:
a) Ngha v n c kh nng pht sinh t cc s kin xy ra v s tn ti ca ngha v
n ny s ch c xc nhn bi kh nng hay xy ra hoc khng hay xy ra ca mt
hoc nhiu s kin khng chc chn trong tng lai m doanh nghip khng kim
sot c; hoc
b) Ngha v n hin ti pht sinh t cc s kin xy ra nhng cha c ghi nhn v:
(i) Khng chc chn c s gim st v li ch kinh t do vic phi thanh ton ngha v
n; hoc
(ii) Gi tr ca ngha v n khng c xc nh mt cch ng tin cy.
Ti sn tim tng: L ti sn c kh nng pht sinh t cc s kin xy ra v s tn ti
ca ti sn ny ch c xc nhn bi kh nng hay xy ra hoc khng hay xy ra ca
mt hoc nhiu s kin khng chc chn trong tng lai m doanh nghip khng kim
sot c.
Hp ng c ri ro ln: L hp ng trong c nhng chi ph khng th trnh c
buc phi tr cho cc ngha v lin quan n hp ng vt qu li ch kinh t d tnh
thu c t hp ng .
Ti c cu doanh nghip: L mt chng trnh do Ban Gim c lp k hoch, kim sot
v c nhng thay i quan trng v:
a) Phm vi hot ng kinh doanh ca doanh nghip; hoc
b) Phng thc hot ng kinh doanh ca doanh nghip.
NI DUNG CHUN MC
Cc khon d phng v cc khon n phi tr

21

08. Cc khon d phng c th phn bit c vi cc khon n phi tr nh: Cc khon n phi tr
ngi bn, phi tr tin vay,... l cc khon n phi tr c xc nh gn nh chc chn v gi
tr v thi gian, cn cc khon d phng l cc khon n phi tr cha chc chn v gi tr hoc
thi gian.
Mi quan h gia cc khon d phng v n tim tng
09. Tt c cc khon d phng u l n tim tng v chng khng c xc nh mt cch chc
chn v gi tr hoc thi gian. Tuy nhin, trong phm vi chun mc ny thut ng tim tng
c p dng cho cc khon n v nhng ti sn khng c ghi nhn v chng ch c xc
nh c th khi kh nng xy ra hoc khng xy ra ca mt hoc nhiu s kin khng chc chn
trong tng lai m doanh nghip khng kim sot c. Hn na, thut ng n tim tng
c p dng cho cc khon n khng tho mn iu kin ghi nhn l mt khon n phi tr
thng thng.
10. Chun mc ny phn bit r cc khon d phng vi cc khon n tim tng, nh sau:
a) Cc khon d phng l cc khon c ghi nhn l cc khon n phi tr (gi nh a ra
mt c tnh ng tin cy) v n l cc ngha v v n phi tr hin ti v chc chn s lm
gim st cc li ch kinh t thanh ton cc ngha v v khon n phi tr ; v
b) Cc khon n tim tng l cc khon khng c ghi nhn l cc khon n phi tr thng
thng, v: Cc khon n phi tr thng xy ra, cn khon n tim tng th cha chc chn
xy ra.
Nguyn tc ghi nhn
Cc khon d phng
11. Mt khon d phng ch c ghi nhn khi tho mn cc iu kin sau:
a) Doanh nghip c ngha v n hin ti (ngha v php l hoc ngha v lin i) do kt
qu t mt s kin xy ra;
b) S gim st v nhng li ch kinh t c th xy ra dn n vic yu cu phi thanh ton
ngha v n; v
c) a ra c mt c tnh ng tin cy v gi tr ca ngha v n .
Ngha v n
12. Rt t trng hp khng th chc chn c rng liu doanh nghip c ngha v n hay
khng. Trong trng hp ny mt s kin xy ra c xem l pht sinh ra ngha v n
khi xem xt tt c cc chng c c chc chn xc nh c ngha v n ti ngy kt
thc k k ton nm.
13. Trong hu ht cc trng hp u c th xc nh r c rng mt s kin xy ra c pht
sinh mt ngha v n hay khng. Mt s t trng hp khng chc chn c rng mt s s
kin xy ra c dn n mt ngha v n hay khng. V d: Trong mt v xt x, c th gy ra
tranh lun xc nh rng nhng s kin c th xy ra hay cha v c dn n mt ngha v
n hay khng. Trng hp nh th, doanh nghip phi xc nh xem liu c tn ti ngha v n
ti ngy kt thc k k ton nm hay khng thng qua vic xem xt tt c cc chng c c,
bao gm c kin ca cc chuyn gia. Chng c a ra xem xt phi tnh n bt c mt du
hiu b sung no ca cc s kin xy ra sau ngy kt thc k k ton nm. Da trn c s ca
cc du hiu :

22

a) Khi chc chn xc nh c ngha v n ti ngy kt thc k k ton nm, th doanh nghip
phi ghi nhn mt khon d phng (nu tho mn cc iu kin ghi nhn); v
b) Khi chc chn khng c mt ngha v n no ti ngy kt thc k k ton nm, th doanh
nghip phi trnh by trong Bn thuyt minh bo co ti chnh mt khon n tim tng, tr
khi kh nng gim st cc li ch kinh t rt kh c th xy ra (nh quy nh ti on 81).
S kin xy ra
14. Mt s kin xy ra lm pht sinh ngha v n hin ti c gi l mt s kin rng buc. Mt
s kin tr thnh s kin rng buc, nu doanh nghip khng c s la chn no khc ngoi
vic thanh ton ngha v n gy ra bi s kin . iu ny ch xy ra:
a) Khi vic thanh ton ngha v n ny do php lut bt buc; hoc
b) Khi c ngha v n lin i, khi s kin ny (c th l mt hot ng ca doanh nghip) dn
n c c tnh ng tin cy bn th ba chc chn l doanh nghip s thanh ton khon n
phi tr .
15. Bo co ti chnh ch lin quan n tnh trng ti chnh ca doanh nghip ti thi im kt thc k
bo co v khng lin quan n vn ti chnh c th xy ra trong tng lai. V vy, khng cn
phi ghi nhn bt k mt khon d phng no cho cc khon chi ph cn thit cho hot ng
trong tng lai. Cc khon n phi tr c ghi nhn trong Bng cn i k ton ca doanh
nghip l nhng khon n phi tr xc nh ti ngy kt thc k k ton nm.
16. Ch c nhng ngha v n pht sinh t cc s kin xy ra c lp vi cc hot ng trong
tng lai ca doanh nghip mi c ghi nhn l cc khon d phng, v d chi ph pht hoc
chi ph x l thit hi do vi phm php lut v mi trng, u lm gim st cc li ch kinh t
v tt yu s nh hng n cc hot ng trong tng lai ca doanh nghip. Tng t, doanh
nghip phi ghi nhn mt khon d phng cho nhng chi ph, nh chi ph tho d trang thit b
khi di chuyn hoc ti c cu doanh nghip. Cc chi ph pht sinh do p lc v thng mi hoc
qui nh ca php lut m doanh nghip d nh phi chi tiu nh trng hp c bit trong
tng lai th khng c lp d phng (V d: Lp thm cc thit b lc khi cho mt nh my).
Cc bin php d nh thc hin trong tng lai ca doanh nghip c th trnh c chi ph (V
d: Doanh nghip d nh thay i phng thc hot ng), doanh nghip s khng phi chu
ngha v hin ti cho cc khon chi ph trong tng lai v cng khng phi ghi nhn bt k mt
khon d phng no.
17. Mt khon n phi tr thng lin quan n mt bn i tc c quyn li i vi khon n .
Tuy nhin, cng khng cn thit phi xc nh r bn c quyn li i vi khon n , v d
khon n i vi cng ng. Mt khon n lun gn vi cc cam kt vi bn i tc khc. Mt
quyt nh ca Ban Gim c khng nht thit pht sinh ngha v n lin i ti ngy kt thc
k k ton nm, tr khi quyt nh ny c thng bo c th v y trc ngy kt thc
k k ton nm cho nhng i tng s c hng quyn li.
18. Mt s kin khng nht thit pht sinh ngha v n ngay lp tc m c th s pht sinh sau ny
do nhng thay i v php lut hoc do hot ng ca doanh nghip dn n ngha v n lin
i. V d: Khi xy ra thit hi v mi trng c th s khng pht sinh ra ngha v n gii
quyt cc hu qu gy ra. Tuy nhin, nguyn nhn gy ra thit hi s tr thnh mt s kin hin
ti khi c mt qui nh mi yu cu cc thit hi hin ti phi c iu chnh hoc khi doanh
nghip cng khai tha nhn ngha v ca mnh trong vic x l cc thit hi nh l ngha v
n lin i.
S gim st li ch kinh t c th xy ra

23

19. iu kin ghi nhn mt khon n l khon n phi l khon n hin ti v c kh nng lm
gim st li ch kinh t do vic thanh ton khon n . Theo quy nh ca chun mc ny, mt
khon n phi km theo s gim st li ch kinh t c kh nng xy ra hn l khng xy ra. Khi
khng th xc nh c mt ngha v n hin ti, th doanh nghip phi thuyt minh mt khon
n tim tng, tr khi kh nng gim st v li ch kinh t l kh c th xy ra theo quy nh ti
on 81.
20. Khi c nhiu ngha v n tng t nhau (V d cc giy bo hnh sn phm hoc cc hp ng
ging nhau) th kh nng gim st li ch kinh t do vic thanh ton ngha v n c xc nh
thng qua vic xem xt ton b nhm ngha v ni chung. Mc d vic gim st li kinh t do
vic thanh ton tng ngha v n l rt nh, nhng hon ton c th lm gim st li ch kinh t
do vic thanh ton ton b nhm ngha v . Trng hp ny, cn ghi nhn mt khon d
phng nu tho mn cc iu kin ghi nhn khc.
c tnh ng tin cy v ngha v n phi tr
21. Vic s dng cc c tnh l mt phn quan trng ca vic lp bo co ti chnh v khng lm
mt i tin cy ca bo co ti chnh. iu ny c bit ng vi cc khon mc d phng
mc d xt v tnh cht cc khon mc d phng khng chc chn bng cc khon mc khc
trong Bng cn i k ton. Ngoi tr trng hp c bit, doanh nghip phi xc nh y
cc iu kin c th c tnh ngha v n ghi nhn mt khon d phng.
22. Trong cc trng hp khng th c tnh ngha v n mt cch ng tin cy, th khon n hin
ti khng c ghi nhn, m phi c trnh by nh mt khon n tim tng theo quy nh ti
on 81.
N tim tng
23. Doanh nghip khng c ghi nhn mt khon n tim tng.
24. Khon n tim tng phi c trnh by theo quy nh ti on 81, tr khi xy ra gim st li ch
kinh t ca doanh nghip.
25. Khi doanh nghip chu ngha v php l chung hoc ring r i vi mt khon n, th phn ngha
v d tnh thuc v cc ch th khc c xem nh mt khon n tim tng. Doanh nghip phi
ghi nhn khon d phng cho phn ngha v c th xy ra lm gim st li ch kinh t, tr khi
khng a ra c cch c tnh ng tin cy.
26. Cc khon n tim tng thng xy ra khng theo d tnh ban u. Do chng phi c c
tnh thng xuyn xc nh xem liu s gim st li ch kinh t c xy ra hay khng. Nu s
gim st li ch kinh t trong tng lai c th xy ra c lin quan n mt khon mc trc y
l mt khon n tim tng, th phi ghi nhn khon d phng vo bo co ti chnh ca k k
ton c kh nng thay i ngoi tr trng hp khng a ra c cch c tnh ng tin cy.
Ti sn tim tng
27. Doanh nghip khng c ghi nhn mt ti sn tim tng.
28. Ti sn tim tng pht sinh t cc s kin khng c trong k hoch hoc cha c d tnh, dn
n kh nng c th thu c li ch kinh t cho doanh nghip. V d: mt khon c bi
thng ang tin hnh cc th tc php l khi kt qu cha chc chn.

24

29. Doanh nghip khng c ghi nhn ti sn tim tng trn bo co ti chnh v iu ny c th dn
n vic ghi nhn khon thu nhp c th khng bao gi thu c. Tuy nhin, khi c khon thu
nhp gn nh chc chn th ti sn lin quan n n khng cn l ti sn tim tng v c ghi
nhn vo bo co ti chnh l hp l.
30. Khi c th thu c li ch kinh t trong tng lai th doanh nghip phi trnh by trong bo co
ti chnh mt ti sn tim tng nh quy nh trong on 84.
31. Ti sn tim tng phi c nh gi thng xuyn m bo l c phn nh mt cch
hp l trong Bn thuyt minh bo co ti chnh. Nu doanh nghip gn nh chc chn thu c
li ch kinh t, th ti sn v khon thu nhp lin quan phi c ghi nhn trn bo co ti chnh
ca k k ton c kh nng th xy ra khon thu nhp theo quy nh ti on 84.
Xc nh gi tr
Gi tr c tnh hp l
32. Gi tr ghi nhn mt khon d phng phi l gi tr c c tnh hp l nht v khon tin
s phi chi thanh ton ngha v n hin ti ti ngy kt thc k k ton nm.
33. Gi tr c tnh hp l nht v khon chi ph thanh ton ngha v n hin ti l gi tr m
doanh nghip s phi thanh ton ngha v n hoc chuyn nhng cho bn th ba ti ngy kt
thc k k ton nm. Thng l khng th b ra chi ph rt cao thanh ton hoc chuyn
nhng ngha v n ti ngy kt thc k k ton nm. Tuy nhin, cch c tnh v gi tr m
doanh nghip phi suy tnh thanh ton hoc chuyn nhng ngha v n s a ra c gi tr
c tnh ng tin cy nht v chi ph s phi dng thanh ton ngha v hin ti ti ngy kt
thc k k ton nm.
34. Cch c tnh v kt qu v nh hng ti chnh u c xc nh thng qua nh gi ca Ban
gim c doanh nghip, c b sung thng qua kinh nghim t cc hot ng tng t v cc
bn bo co ca cc chuyn gia c lp. Cc cn c c th da trn bao gm c cc s kin xy
ra sau ngy kt thc k k ton nm.
35. C nhiu phng php nh gi ghi nhn gi tr cc khon mc khng chc chn l mt khon
d phng. Khi cc khon d phng c nh gi l c lin quan n nhiu khon mc, th
ngha v n s c tnh theo tt c cc kt qu c th thu c vi cc xc sut c th xy ra
(phng php gi tr c tnh). Do , khon d phng s ph thuc vo xc sut pht sinh
khon l c tnh l bao nhiu, v d: 60% hay 90%. Nu cc kt qu c tnh u tng
ng nhau v lin tc trong mt gii hn nht nh v mi im trong gii hn u c kh
nng xy ra nh nhau th s chn im gia trong gii hn .
V d
Mt doanh nghip bn hng cho khch hng c km giy bo hnh sa cha cc hng hc do
li sn xut c pht hin trong vng su thng sau khi mua. Nu tt c cc sn phm bn ra
u c li hng hc nh, th tng chi ph sa cha l 1 triu ng. Nu tt c cc sn phm
bn ra u c li hng hc ln, th tng chi ph sa cha l 4 triu ng. Kinh nghim cho
thy trong nm ti, 75% hng ha bn ra khng b hng hc, 20% hng ha bn ra s hng
hc nh v 5% hng ha bn ra s c hng hc ln. Theo quy nh ti on 20, doanh nghip
phi nh gi xc sut xy ra cho tng mc chi ph sa cha cho ton b cc ngha v bo
hnh.
Gi tr c tnh chi ph sa cha trong trng hp trn s l: (75% x 0) + (20% x 1 triu) +
(5% x 4 triu) = 0,4 triu ng.

25

36. Khi nh gi tng ngha v mt cch ring r, mi kt qu c nhiu kh nng xy ra nht s l

gi tr n phi tr c tnh hp l nht. Tuy nhin, thm ch trong trng hp nh th, doanh
nghip cng cn phi xt n cc kt qu khc na. Khi cc kt qu khc hoc l hu ht ln
hn hoc l hu ht nh hn kt qu c nhiu kh nng xy ra nht, th gi tr c tnh ng tin
cy nht s l gi tr cao hn hoc thp hn . V d, doanh nghip buc phi sa cha mt
hng hc nghim trng trong mt thit b ln bn cho khch hng, v kt qu c kh nng
xy ra nht l s tn 1 triu ng sa cha thnh cng ln u, nhng nu c kh nng phi
sa cha cc ln tip theo th phi a ra mt khon d phng c gi tr ln hn.
37. Khon d phng phi c ghi nhn trc thu, v cc nh hng v thu ca khon d phng
v nhng thay i trong cc kt qu c quy nh trong Chun mc k ton s 17 Thu
thu nhp doanh nghip.
Ri ro v cc yu t khng chc chn
38. Ri ro v cc yu t khng chc chn tn ti xung quanh cc s kin v cc trng hp
phi c xem xt khi xc nh gi tr c tnh hp l nht cho mt khon d phng.
39. Ri ro th hin s gim st kt qu. Vic iu chnh ri ro c th lm tng gi tr cc khon n
c ghi nhn. Doanh nghip cn phi thn trng khi a ra nhng nh gi trong cc iu
kin khng chc chn khng lm sai lch tng thu nhp hay ti sn v cng khng lm sai
lch gim chi ph v cc khon n. Tuy nhin, tnh trng khng chc chn khng c ngha l to
ra cc khon d phng qu mc hoc khai khng cc khon n mt cch c . V d: Nu cc
khon chi ph d tnh cho mt ri ro no c c tnh trn c s thn trng, th khng nn
ch quan xem kt qu l c kh nng xy ra hn cc trng hp thc t khc. Doanh nghip
cn phi ch trnh cc bc nh gi trng lp i vi ri ro v s khng chc chn dn
n lm tng cc khon d phng.
40. Vic thuyt minh yu t khng chc chn i vi gi tr ca cc khon chi tr c quy nh ti
on 80 (b).
Gi tr hin ti
41. Nu nh hng v gi tr thi gian ca tin l trng yu, th gi tr ca mt khon d phng
cn c xc nh l gi tr hin ti ca khon chi ph d tnh thanh ton ngha v n.
42. Ph thuc vo gi tr thi gian ca tin, cc khon d phng lin quan n cc lung tin ra pht
sinh ngay sau ngy kt thc k k ton nm c gi tr thc cao hn cc khon d phng c cng
gi tr lin quan n cc lung tin ra pht sinh mun hn. Do cc khon d phng u phi
c chit khu khi gi tr thi gian ca tin c nh hng trng yu.
43. T l chit khu phi l t l trc thu v phn nh r nhng c tnh trn th trng hin
ti v gi tr thi gian ca tin v ri ro c th ca khon n . T l chit khu khng
c phn nh ri ro tnh n ca gi tr c tnh lung tin trong tng lai .
Cc s kin xy ra trong tng lai
44. Nhng s kin xy ra trong tng lai c th nh hng n gi tr c tnh thanh
ton ngha v n th phi c phn nh vo gi tr ca khon d phng khi c du
hiucho thy cc s kin s xy ra.

26

45. Nhng s kin d tnh s xy ra trong tng lai c th rt quan trng khi nh gi cc khon d
phng. V d, doanh nghip c th cho rng chi ph thanh l ti sn vo cui thi gian s dng
ca ti sn s gim do nhng thay i v cng ngh trong tng lai. Gi tr c ghi nhn
phn nh cch c tnh hp l ca cc nh nghin cu c trnh k thut v khch quan c
tnh n cc bng chng v cng ngh ti thi im thanh l. Do vy, vic gim gi tr d phng
bng mt khon tng ng vi chi ph tit kim c l hp l khi cc khon chi ph ny
c ct gim do kinh nghim thu c khi p dng cng ngh hin c ca hot ng thanh
l c nhiu phc tp hoc c qui m ln hn so vi hot ng tin hnh trc y. Tuy
nhin, doanh nghip kh c th on trc c s pht trin ca k thut cng ngh mi p
dng cho vic thanh l ti sn, tr khi c y bng chng khch quan.
46. Khi nh gi ngha v n phi xt n nh hng c th xy ra ca cc quy nh mi nu c
bng chng khch quan cho thy qui nh ny chc chn c thng qua. Do c nhiu trng
hp pht sinh nn khng th xc nh c tng s kin ring bit a ra y bng chng
khch quan cho mi trng hp. Bng chng c yu cu gm c qui nh cn phi p dng v
xem xt qui nh ny c thng qua chc chn v c em ra p dng vo thi im thch hp
hay khng. Trong mt s trng hp s khng a ra c bng chng khch quan, y cho
n khi qui nh mi c thng qua.
Thanh l ti sn d tnh
47. Li t hot ng thanh l ti sn d tnh khng c xt n khi xc nh gi tr ca khon
d phng.
48. Khng c tnh cc khon li t hot ng thanh l ti sn khi xc nh gi tr khon d phng,
ngay c khi hot ng thanh l d tnh gn lin vi s kin lm pht sinh khon d phng .
Thay vo , doanh nghip phi ghi nhn cc khon li t hot ng thanh l ti sn d tnh
ti thi im quy nh trong cc Chun mc k ton lin quan.
Cc khon bi hon
49. Khi mt phn hay ton b chi ph thanh ton mt khon d phng d tnh c bn
khc bi hon th khon bi hon ny ch c ghi nhn khi doanh nghip chc chn s
nhn c khon bi hon . Khon bi hon ny phi c ghi nhn nh mt ti sn
ring bit. Gi tr ghi nhn ca khon bi hon khng c vt qu gi tr khon d
phng.
50. Trong Bo co kt qu hot ng kinh doanh, chi ph lin quan n khon d phng c th
c trnh by theo gi tr sau khi tr gi tr khon bi hon c ghi nhn.
51. Trong mt s trng hp, doanh nghip c th tm kim mt bn th ba thanh ton mt phn
hay ton b chi ph cho khon d phng (v d, thng qua cc hp ng bo him, cc iu
khon bi thng hoc cc giy bo hnh ca nh cung cp). Bn th ba c th thanh ton trc
tip hoc hon tr li cc khon doanh nghip thanh ton.
52. Hu ht cc trng hp, doanh nghip u phi chu v phi thanh ton ton b cc ngha v n
nu bn th ba khng c kh nng bi hon do bt k nguyn nhn no. Trng hp ny, phi
ghi nhn khon d phng cho ton b gi tr ca khon n, v phi ghi nhn khon bi hon
d tnh l ti sn khi chc chn s nhn c khon bi hon nu doanh nghip thanh ton
khon n.

27

53. C trng hp, doanh nghip khng phi chu cc khon chi ph cha r rng nu bn th ba
khng thc hin thanh ton. Trng hp doanh nghip khng phi chu cc khon chi ph th cc
khon chi ph ny khng c a vo khon d phng.
54. Theo quy nh trong on 25, mt khon n khi doanh nghip phi chu ngha v php l chung
hoc ring s c ghi nhn l n tim tng trong phm vi d tnh ngha v s c bn th ba
thanh ton.
Thay i cc khon d phng
55. Cc khon d phng phi c xem xt li v iu chnh ti ngy kt thc k k ton nm
phn nh c tnh hp l nht thi im hin ti. Nu doanh nghip chc chn khng
phi chu s gim st v li ch kinh t do khng phi chi tr ngha v n th khon d
phng phi c hon nhp.
56. Khi s dng phng php chit khu, gi tr ghi s ca mt khon d phng tng ln trong mi
k k ton nm phn nh nh hng ca yu t thi gian. Phn gi tr tng ln ny phi c
ghi nhn l chi ph i vay.
S dng cc khon d phng
57. Ch nn s dng mt khon d phng cho nhng chi ph m khon d phng c
lp t ban u.
58. Ch nhng khon chi ph lin quan n khon d phng c lp ban u mi c b p
bng khon d phng . Vic s dng khon d phng cho cc chi ph khng lin quan n
khon d phng hoc cho cc chi ph lin quan n khon d phng c lp cho mc ch
khc c th khng th hin nh hng ca hai s kin khc nhau.
p dng nguyn tc ghi nhn v xc nh gi tr
Cc khon l hot ng trong tng lai
59. Doanh nghip khng c ghi nhn khon d phng cho cc khon l hot ng trong
tng lai.
60. Khon l hot ng trong tng lai l khon khng tho mn nh ngha v mt khon n phi
tr quy nh trong on 07 v iu kin ghi nhn cc khon d phng on 11.
61. Mi c tnh v khon l hot ng xy ra trong tng lai u l du hiu v s tn tht ca mt
s ti sn dng trong kinh doanh. Doanh nghip phi tin hnh kim tra vic tn tht i vi
nhng ti sn ny.
Cc hp ng c ri ro ln
62. Nu doanh nghip c hp ng c ri ro ln, th ngha v n hin ti theo hp ng phi
c ghi nhn v nh gi nh mt khon d phng.
63. Nhiu hp ng (V d: n mua hng thng xuyn) c th b hu b m khng phi thanh
ton bi thng, tc l khng pht sinh ngha v n. Cc hp ng c qui nh r quyn v
ngha v i vi tng bn tham gia k kt hp ng th khi pht sinh s kin ri ro, hp ng
s thuc phm vi chi phi ca chun mc ny v khon n phi tr pht sinh c ghi nhn.

28

Nhng hp ng thng thng m khng c ri ro ln th khng thuc phm vi p dng ca

chun mc ny.
64. Chun mc ny qui nh hp ng c ri ro ln l hp ng m trong , chi ph bt buc phi
tr cho cc ngha v lin quan n hp ng vt qu li ch kinh t d tnh thu c t hp
ng . Cc chi ph bt buc phi tr theo iu khon ca hp ng phn nh chi ph thp nht
nu t b hp ng. Mc chi ph s thp hn mc chi ph thc hin hp ng, k c cc
khon bi thng hoc n b pht sinh do vic khng thc hin c hp ng.
65. Trc khi lp mt khon d phng ring bit cho mt hp ng c ri ro ln, doanh nghip phi
ghi nhn bt k s gim st gi tr no ca ti sn c lin quan n hp ng .
Ti c cu doanh nghip
66. V d v nhng s kin nm trong nh ngha v "ti c cu doanh nghip":
a) Bn hoc chm dt mt dy chuyn sn xut sn phm;
b) ng ca c s kinh doanh mt a phng, mt quc gia khc hoc chuyn i hot ng
kinh doanh t a phng ny, quc gia ny sang mt a phng hoc mt quc gia khc;
c) Thay i c cu b my qun l, v d loi b mt cp qun l;
d) Hot ng ti c cu c bn s gy ra tc ng ln n bn cht v mc tiu hot ng kinh
doanh ca doanh nghip.
67. Khon d phng cho chi ph ti c cu doanh nghip ch c ghi nhn khi cc iu kin chung
i vi khon d phng nh quy nh trong on 11 c tho mn. Cc on 69 - 78 ch r
lm th no p dng cc iu kin chung cho hot ng ti c cu doanh nghip.
68. Khi tin hnh ti c cu doanh nghip th ngha v lin i ch pht sinh khi:
a) C k hoch chnh thc, c th xc nh r vic ti c cu doanh nghip, trong
phi tho mn t nht 5 ni dung sau:
(i) Thay i ton b hoc mt phn hot ng kinh doanh;
(ii) Cc v tr quan trng b nh hng;
(iii) V tr, nhim v v s lng nhn vin c tnh s c nhn bi thng
khi h buc phi thi vic;
(iv) Cc khon chi ph s phi chi tr; v
(v) Khi k hoch c thc hin.
b) a danh sch ch th chc chn b nh hng ; thc hin k hoch ti c cu hoc
thng bo cc vn quan trng n nhng ch th b nh hng ca vic ti c cu.
69. Bng chng cho thy doanh nghip tin hnh k hoch ti c cu.V d: Tho d nh xng,
bn ti sn hoc thng bo cng khai v nhng vn quan trng ca k hoch. Thng bo
cng khai v mt k hoch ti c cu c th s dn n mt ngha v n php l khi k hoch
c thc hin theo d tnh v y chi tit (tc l phi ch r nhng vn quan trng ca k
hoch) t a ra d tnh chc chn v nhng ch th c lin quan nh khch hng, cc nh
cung cp, cc nhn vin (hoc nhng ngi i din cho h) doanh nghip c th tin hnh
ti c cu.
70. k hoch c chi tit lin quan n ngha v n khi thng bo n nhng i tng b nh
hng, th phi lp v thc hin k hoch cng sm cng tt, phi hon tt k hoch trong
khong thi gian d tnh. Nu doanh nghip d tnh vn cn mt khong thi gian di trc khi
tin hnh ti c cu hoc qu trnh ti c cu phi mt mt thi gian di bt hp l, th khng th
chc chn l k hoch s c thc hin ng thi gian cho php.

29

71. Nu quyt nh ti c cu ca Ban Gim c a ra trc ngy kt thc k k ton nm th

khng dn n ngha v n lin i ti ngy , tr khi trc ngy kt thc k k ton nm
doanh nghip :
a) Bt u thc hin k hoch ti c cu; hoc
b) Thng bo nhng vn quan trng ca k hoch ti c cu cho nhng i tng b nh
hng theo mt cch c th, y h c c d tnh chc chn v vic doanh nghip
s tin hnh ti c cu.
Nu doanh nghip bt u thc hin k hoch ti c cu, hoc thng bo nhng vn quan
trng ca k hoch ti nhng i tng b nh hng sau ngy kt thc k k ton nm th
vic trnh by trong Bn thuyt minh bo co ti chnh c thc hin theo quy nh ti Chun
mc k ton s 23 Cc s kin pht sinh sau ngy kt thc k k ton nm. Nu vic ti c
cu l trng yu m khng c trnh by trong bo co ti chnh th c th nh hng n vic
a ra quyt nh kinh t ca ngi s dng bo co ti chnh.
72. Ngha v n lin i khng ch c to ra t quyt nh ca Ban Gim c. Ngha v n lin
i c th l kt qu ca cc s kin xy ra: V d, tho thun vi i din ca ngi lm
cng v cc khon thanh ton khi h thi vic, hoc tho thun vi ngi mua khi nhng bn
mt b phn kinh doanh ca doanh nghip. Mt khi t c s chp thun c th c
kt lun ch ch chp thun ca Hi ng qun tr v c thng bo n ch th i tc th lc
doanh nghip c ngha v thc hin ti c cu nu tho mn cc iu kin quy nh ti on
68.
73. Khng c ngha v n pht sinh cho ti khi doanh nghip k cam kt nhng bn, tc l
khi doanh nghip c hp ng nhng bn hin ti.
74. Khi doanh nghip quyt nh nhng bn mt b phn kinh doanh v thng bo cng khai quyt
nh , th vn cha c coi l cam kt cho n khi xc nh c ngi mua v hp ng
nhng bn c k kt. T khi quyt nh n khi k kt hp ng nhng bn rng buc,
doanh nghip vn c th thc hin cc hot ng khc nu khng tm c ngi mua vi iu
khon ph hp. Khi cng vic nhng bn mt b phn kinh doanh ch l mt phn ca vic ti
c cu, th ti sn hot ng phi c xem xt li xem c tn tht khng v ngha v n lin
i c th pht sinh t cc phn khc ca vic ti c cu trc khi mt hp ng hin ti c
k kt.
75. Mt khon d phng cho vic ti c cu ch c d tnh cho nhng chi ph trc tip pht
sinh t hot ng ti c cu, l nhng chi ph tho mn c hai iu kin:
a) Cn phi c cho hot ng ti c cu; v
b) Khng lin quan n hot ng thng xuyn ca doanh nghip.
76. Mt khon d phng cho vic ti c cu khng bao gm cc chi ph nh:
a) o to li hoc thuyn chuyn nhn vin hin c;
b) Tip th; hoc
c) u t vo nhng h thng mi v cc mng li phn phi.
Nhng chi ph ny lin quan n hot ng trong tng lai ca doanh nghip v khng phi l
cc khon n phi tr cho vic ti c cu ti ngy kt thc k k ton nm. Cc chi ph ny phi
c ghi nhn theo nguyn tc ghi nhn cc chi ph khng lin quan ti vic ti c cu.
77. Nhng khon l t hot ng kinh doanh trong tng lai c th xc nh c tnh n ngy ti
c cu th khng c bao gm trong khon d phng, tr khi chng lin quan n mt hp
ng c ri ro ln nh quy nh trong on 07.

30

78. Li d tnh thu c t hot ng thanh l ti sn, ngay c khi vic thanh l ti sn c xem
nh mt phn ca hot ng ti c cu, khng c xt n khi xc nh mc d phng cho
vic ti c cu, nh quy nh trong on 47.
Trnh by bo co ti chnh
79. Doanh nghip phi trnh by trong bo co ti chnh tng loi d phng theo cc khon
mc:
a) S d u k v cui k;
b) S d phng tng do cc khon d phng trch lp b sung trong k, k c vic tng cc
khon d phng hin c;
c) S d phng gim trong k do pht sinh cc khon chi ph lin quan n khon d
phng c lp t ban u;
d) S d phng khng s dng n c ghi gim (hon nhp) trong k; v
e) S d phng tng trong k do gi tr hin ti ca khon d phng tng ln theo thi gian
v do nh hng ca vic thay i t l chit khu dng tin.
Doanh nghip khng phi trnh by thng tin so snh v cc khon d phng.
80. i vi mi loi d phng c gi tr trng yu, doanh nghip phi trnh by cc thng tin
sau:
a) Tm tt bn cht ca ngha v n v thi gian chi tr d tnh;
b) Du hiu cho thy c s khng chc chn v gi tr hoc thi gian ca cc khon chi tr.
Khi cn a ra thng tin y th doanh nghip phi trnh by nhng gi nh chnh
lin quan n cc s kin xy ra trong tng lai, nh quy nh trong on 44; v
c) Gi tr ca khon bi hon d tnh nhn c nu gi tr ca ti sn c ghi nhn
lin quan n khon bi hon d tnh .
81. Tr khi kh xy ra kh nng phi chi tr, doanh nghip phi trnh by tm tt bn cht ca
khon n tim tng ti ngy kt thc k k ton nm cng vi cc thng tin sau:
a) c tnh v nh hng ti chnh ca khon n tim tng ny theo quy nh cc on
32 - 48;
b) Du hiu khng chc chn lin quan n gi tr hoc thi gian ca cc khon chi tr c
th xy ra; v
c) Kh nng nhn c cc khon bi hon.
82. Khi xc nh cc khon d phng hoc cc khon n tim tng c th tp hp thnh mt loi
trnh by bo co ti chnh th cn phi cn nhc xem liu bn cht ca cc khon mc c
tng ng vi nhau trnh by chung trong mt khon mc trn bo co m vn tho mn
quy nh cc on 80 (a), (b) v 81 (a), (b). V d, hon ton c th nhm chung cc khon
d phng lin quan n vic bo hnh cc sn phm khc nhau, nhng li khng th nhm
chung d phng bo hnh thng thng v cc khon phi tr lin quan n v kin.
83. Khi mt khon d phng v mt khon n tim tng pht sinh t cng mt tnh hung th doanh
nghip phi trnh by theo quy nh on 79 - 81 ng thi ch r mi lin h gia khon d
phng v n tim tng .
84. Khi c th thu c mt s li ch kinh t th doanh nghip phi trnh by tm tt v bn
cht ca cc ti sn tim tng ti ngy kt thc k k ton nm, v khi c th, trnh by c
tnh v nh hng ti chnh ca chng theo cc nguyn tc qui nh ti on 32 - 48 i
vi cc khon d phng .

31

85. Vic trnh by cc ti sn tim tng trong Bn thuyt minh bo co ti chnh phi trnh a ra cc
du hiu sai lch v kh nng c th xy ra khon thu nhp pht sinh.
86. Nu khng th trnh by c thng tin no quy nh trong on 81 v 84, doanh nghip
phi nu r trong Bn thuyt minh bo co ti chnh.
87. Trong mt s trng hp, vic trnh by mt s hay ton b cc thng tin nh quy nh
trong cc on 79 - 84 c th gy nh hng nghim trng n v th ca doanh nghip
trong vic tranh chp vi cc ch th khc lin quan n ni dung ca khon d phng, ti
sn v n tim tng th doanh nghip phi trnh by bn cht chung ca vn ang tranh
chp v l do khng trnh by nhng thng tin ny./.
-xxx-

H thng
Chun mc k ton vit NAM
Chun mc s 19
Hp ng bo him
(Ban hnh v cng b theo Quyt nh s 100/Q-BTC
ngy 28/12/2005 ca B trng B Ti chnh)
QUY NH CHUNG

1. Mc ch ca chun mc ny l quy nh v hng dn cc nguyn tc, phng php nh gi v

ghi nhn cc yu t ca hp ng bo him trn bo co ti chnh ca doanh nghip bo him,
gm:
a) Phng php k ton hp ng bo him trong cc doanh nghip bo him;
b) Trnh by v gii thch s liu trong cc bo co ti chnh ca doanh nghip bo
him pht sinh t hp ng bo him.

2. Chun mc ny p dng i vi:

a) K ton hp ng bo him (bao gm c hp ng nhn ti v nhng ti bo
him);
b) Cc cng c ti chnh vi c im l c phn khng m bo gn lin vi Hp ng bo
him do doanh nghip bo him pht hnh

3. Chun mc ny khng p dng cho k ton cc hot ng khc ca doanh nghip bo him,
nh: K ton ti sn ti chnh do cc doanh nghip bo him s hu v k ton cc cng c n
ti chnh do cc doanh nghip bo him pht hnh nhng khng gn lin vi hp ng bo
him.

4. Chun mc ny khng p dng i vi:

a) Giy bo hnh sn phm, hng ho;

32

b) Ti sn v cc khon n phi tr cho ngi lao ng;

c) Cc quyn v ngha v mang tnh hp ng lin quan n vic s dng hoc quyn c s
dng trong tng lai mt khon phi ti chnh (V d: Ph ng k, ph bn quyn, tin chi
tr hp ng pht sinh t xut v cc khon tng t khc), cng nh m bo gi tr cn
li ca bn thu trong mt hp ng thu ti chnh (quy nh ti Chun mc k ton s 06
"Thu ti sn"; Chun mc k ton s 14 "Doanh thu v thu nhp khc" v Chun mc
k ton s 04 "TSC v hnh");
d) Cc cam kt bo lnh ti chnh do doanh nghip cam kt thc hin hoc gi li chuyn
giao cho mt bn khc v ti sn ti chnh hoc cng c n ti chnh thuc phm vi iu
chnh ca chun mc k ton "Cng c ti chnh" (Cc cam kt ti chnh c th c th
hin di cc hnh thc nh: Cc bo m ti chnh, th tn dng);
e) Cc khon phi thu hay phi tr tim tng trong hot ng hp nht kinh doanh (quy nh
ti Chun mc k ton s 11 - Hp nht kinh doanh);
f) Cc hp ng bo him gc m doanh nghip bo him l bn mua bo him.

5. Cc thut ng trong chun mc ny c hiu nh sau:

Doanh nghip bo him: L bn tham gia vo mt hp ng bo him, c ngha v phi
tr tin bi thng cho ch hp ng theo quy nh ca hp ng trong trng hp c
s kin c bo him xy ra.
Hp ng bo him: L mt hp ng m doanh nghip bo him tho thun mt khon
tin (gi l ph bo him) v chp nhn ri ro bo him trng yu t khch hng (ch
hp ng) bng cc tho thun bi thng cho ch hp ng nu c s kin xy ra
trong tng lai gy tn tht ti ch hp ng.
Hp ng bo him gc: L hp ng bo him do doanh nghip bo him k trc tip
vi t chc, c nhn mua bo him m khng phi l hp ng ti bo him.
Ch hp ng: L bn c quyn c nhn khon bi thng theo quy nh ti hp
ng bo him trong trng hp mt s kin c bo him xy ra.
Hp ng ti bo him: L hp ng bo him do doanh nghip nhn ti bo him pht
hnh bi thng cho doanh nghip nhng ti i vi nhng tn tht ca mt hay
nhiu hp ng bo him do doanh nghip nhng ti pht hnh.
Doanh nghip nhng ti bo him: L doanh nghip bo him gc chuyn giao ri ro
bng hnh thc ti bo him.
Ri ro bo him: L nhng ri ro ngoi ri ro ti chnh c chuyn t ch hp ng
bo him sang doanh nghip bo him.
Khon n bo him: L cc ngha v thun theo hp ng bo him ca doanh nghip
bo him.
Ti sn bo him: L gi tr quyn thun theo hp ng bo him ca doanh nghip bo
him.
Khon t cc: L mt phn ca hp ng nhng khng c hch ton l cng c phi
sinh theo quy nh ca chun mc k ton "Cng c ti chnh" v s thuc phm vi ca
chun mc k ton "Cng c ti chnh" nu n l mt cng c ring bit.

33

Cc nhn t c m bo: L ngha v phi tr cc li ch c m bo, ghi trong

ni dung hp ng.
Cc li ch c m bo: L cc khon thanh ton hoc cc li ch khc m ch hp
ng hay nh u t c hng mt cch v iu kin m theo hp ng khng nm
trong quyn quyt nh ca doanh nghip bo him.
Ti sn ti bo him: L quyn thun theo hp ng ca nh nhng ti trong hp ng
ti bo him.
Phn khng m bo: L mt quyn da trn hp ng nhn mt s cc li ch nh
mt phn b sung cho cc li ch c m bo:
a) Cc li ch ny phi l mt phn ng k ca ton b li ch tho thun trong hp
ng;
b) Gi tr v thi im nhn c cc li ch ny theo hp ng tu thuc vo mun
ca bn pht hnh; v
c) Cc li ch theo hp ng ny da trn:
(i) Mc hiu qu ca mt nhm cc hp ng c th hoc ca mt loi hp
ng c th;
(ii) Li t nhng khon u t hoc cha thc hin t mt nhm ti sn c th
do bn pht hnh s hu; hoc
(iii) Li nhun hay s thua l ca mt cng ty, mt qu hay bt k mt n v no
khc pht hnh hp ng.
Cng khai: L vic hch ton v c th cung cp thng tin v cc b phn ca mt hp
ng nu chng l nhng hp ng ring r.
Gi tr hp l: L gi tr ti sn c th c trao i, hoc mt khon n c thanh
ton gia cc bn c y hiu bit trong s trao i ngang gi.
Ri ro ti chnh: L ri ro xy ra khi c s thay i trong tng lai ca mt hay cc yu
t nh: Li sut, gi ca cng c ti chnh, gi hng ho, t gi hi oi, ch s gi c, t
sut tn dng, ch s tn dng hoc cc bin s khc, k c cc bin s phi ti chnh m
cc bin s ny khng c quy nh c th trong hp ng.
Cng c ti chnh: L mt hp ng trong mt doanh nghip trong hp ng to ra
mt ti sn ti chnh, ng thi mt doanh nghip khc trong hp ng li to ra mt
khon n ti chnh hay mt cng c vn t c.
Cng c phi sinh: L cng c ti chnh m gi tr ca n thay i do c s thay i ca
mt i tng c s, i tng ny khng i hi hay ch i hi mt khon u t rng
ban u rt nh so vi cc hp ng khc, v s c thanh ton vo mt thi im
trong tng lai.
Cc s kin c bo him: L nhng s kin c th xy ra ri ro trong tng lai c
ghi trong hp ng bo him.
Kim tra tnh y ca khon n: L vic nh gi nhm xc nh xem gi tr ghi s
ca mt khon n bo him c cn phi c tng ln hay khng (hoc gi tr ghi s ca
nhng chi ph khai thc ch phn b hoc nhng ti sn v hnh c lin quan c cn
phi c gim i hay khng) da trn vic xem xt cc dng tin trong tng lai.

34

NI DUNG CHUN MC
Cng c phi sinh
06. Chun mc k ton "Cng c ti chnh" quy nh cc doanh nghip phi tch v xc nh cng
c phi sinh t hp ng bo him gc theo gi tr hp l, v ghi nhn nhng khon chnh lch
do thay i gi tr hp l vo Bo co kt qu hot ng kinh doanh nm ti chnh. Chun mc
k ton "Cng c ti chnh" p dng cho cc cng c phi sinh gn lin vi mt hp ng bo
him c th, tr khi chnh cng c phi sinh ny l mt hp ng bo him.
07. Chun mc k ton "Cng c ti chnh" quy nh trng hp ngoi l l: Doanh nghip bo him
khng cn phi tch cng c phi sinh t hp ng bo him gc v xc nh gi tr hp l ca
gi hon li khi bn mua bo him chm dt hp ng bo him (y l khon c nh hoc l
khon c nh gp vi mt khon li no ), thm ch gi tr hin ti ca khon n bo him
khc vi gi tr ghi s ca n. Tuy nhin, chun mc k ton "Cng c ti chnh" p dng cho
quyn chn v chm dt hp ng bo him nu nhn gi tr hon li gn lin trong hp ng
bo him v gi tr hon li ny dao ng theo s thay i ca bin s ti chnh (V d: Ch s
chng khon, gi c hng ho hay ch s gi c), hoc do s thay i ca bin s phi ti chnh
m khng phi do bt k mt bn no trong hp ng. Quy nh ny cng p dng i vi kh
nng thc hin quyn chn hoc quyn chm dt hp ng do s thay i ca cc bin s trn
(V d: Quyn chn bn c th thc hin c nu c mt ch s chng khon t c mt
mc c th no ).
08. on 07 c th p dng i vi quyn chm dt mt cng c ti chnh c c im khng m
bo.
Cng khai khon tin t cc
09. Mt s hp ng bo him bao gm c phn bo him v phn t cc, doanh nghip bo him
c quyn la chn cng khai hay khng cng khai khon tin t cc theo quy nh sau:
a) Khon tin t cc phi cng khai nu tho mn c hai iu kin sau:
(i) Doanh nghip bo him c th xc nh ring r c khon tin t cc bao gm bt
k quyn chm dt no i km v khng xt n phn bo him;
(ii) Chnh sch k ton ca doanh nghip bo him khng yu cu phi ghi nhn tt c
quyn v ngha v pht sinh t khon tin t cc ny nh v d ti on 10.
b) Khng bt buc phi cng khai trong trng hp doanh nghip bo him xc nh c
khon tin t cc mt cch ring r nh quy nh ti im (a/i) nhng chnh sch k ton
i hi doanh nghip bo him phi ghi nhn tt c cc quyn v ngha v pht sinh t
khon tin t cc, khng tnh n c s c s dng tnh ton nhng quyn v ngha
v .
c) Khng phi cng khai trong trng hp doanh nghip bo him khng th xc nh c
khon tin t cc mt cch ring r nh quy nh ti im (a/i).
10. V d trng hp cc chnh sch k ton ca doanh nghip bo him khng yu cu phi ghi
nhn tt c ngha v pht sinh t khon tin t cc:
Doanh nghip nhng ti bo him nhn khon tin t cc thanh ton tn tht trong tng
lai t cc doanh nghip nhn ti bo him nhng theo hp ng th doanh nghip nhng ti
bo him phi c trch nhim hon tr khon tin t cc ny trong nhng nm ti. Nu chnh
sch k ton ca doanh nghip nhng ti cho php h ghi nhn khon t cc ny l thu nhp,
m khng ghi nhn l khon phi tr th bt buc phi cng khai.
11. p ng yu cu cng khai bo co ti chnh, doanh nghip bo him phi p dng:

35

a) Chun mc ny i vi phn bo him;

b) Chun mc "Cng c ti chnh" i vi khon tin t cc.
nh gi v ghi nhn
p dng chnh sch k ton
12. Doanh nghip bo him phi p dng cc chnh sch k ton:
a) Khng c trch lp v ghi nhn khon d phng bi thng trong tng lai, nu cc
yu cu i bi thng pht sinh t cc hp ng ny khng tn ti ti thi im kho s
lp bo co ti chnh (V d: D phng dao ng ln hay d phng m bo cn i);
b) Phi kim tra tnh y ca cc khon n phi tr quy nh trong on 13-17.
c) Xo b mt khon n bo him (hoc mt phn ca khon n bo him) ra khi Bng cn
i k ton khi n c thanh ton, c hu b hay ht hn.
d) Doanh nghip bo him khng c b tr:
(i) Cc ti sn ti bo him vi cc khon n bo him lin quan; hoc
(ii) Thu nhp hay chi ph ca nhng hp ng ti bo him vi cc chi ph hay thu nhp
ca cc hp ng bo him lin quan;
) Cn phi xem xt, nh gi mc gim gi ca cc ti sn ti bo him nh quy nh ti
on 18.
Kim tra tnh y ca cc khon n bo him
13. Ti thi im kho s lp bo co ti chnh, doanh nghip bo him phi nh gi vic
ghi nhn cc khon n bo him y hay cha, bng cch c tnh gi tr hin ti
ca cc lung tin pht sinh trong tng lai theo quy nh trong hp ng bo him.
Nu nh gi cho thy gi tr ghi s ca nhng khon n bo him (sau khi tr i
nhng chi ph khai thc ch phn b v cc ti sn v hnh c lin quan nh quy nh
trong on 27 v 28) l khng so vi cc lung tin c tnh trong tng lai, th ton
b s thiu ht ny s c phn nh vo Bo co kt qu hot ng kinh doanh.
14. Doanh nghip bo him phi kim tra tnh y ca cc khon n bo him xem c tho mn
nhng yu cu ti thiu di y hay khng:
a) Kim tra, xem xt cc c tnh hin ti ca tt c cc lung tin theo hp ng v cc lung
tin c lin quan (cc chi ph gii quyt khiu ni) cng nh cc lung tin pht sinh t
nhng quyn la chn v m bo i km.
b) Nu qua kim tra cho thy vic tnh ton cc khon n l khng y th ton b s thiu
ht ny s c hch ton vo Bo co kt qu hot ng kinh doanh.
Khi lp bo co kt qu hot ng kinh doanh np cho c quan qun l bo him (B Ti
chnh), cc doanh nghip bo him phi tun theo quy nh ca cc c ch ti chnh i vi chi
ph khai thc.
15. Trng hp chnh sch k ton ca doanh nghip bo him khng quy nh phi kim tra tnh
y ca khon n xem c tho mn nhng yu cu ti thiu trong on 14 hay khng, doanh
nghip bo him phi:
a) Xc nh khon chnh lch gia gi tr ghi s ca cc khon n bo him tng ng vi gi
tr ghi s ca:
(i) Nhng chi ph khai thc c lin quan ch phn b; v
(ii) Bt k mt ti sn v hnh no c lin quan nh cc ti sn c c t hp nht doanh
nghip hay chuyn nhng hp ng bo him nh quy nh ti on 27 v 28. Tuy
nhin, cc ti sn ti bo him lin quan khng c xem xt v chng c hch

36

ton mt cch ring r nh quy nh ti on 18.

b) Xc nh xem s liu c nu trong on (a) c thp hn gi tr ghi s ca n hay khng,
nu cc khon n bo him tng ng thuc phm vi ca Chun mc k ton "Cc khon
d phng, ti sn v n tim tng". Trng hp pht sinh chnh lch nh hn, doanh
nghip bo him s phi ghi nhn ton b khon chnh lch vo Bo co kt qu hot
ng kinh doanh v ghi gim gi tr ghi s ca nhng chi ph khai thc hp ng ch phn
b hoc cc ti sn v hnh c lin quan hoc ghi tng gi tr ghi s ca nhng khon n
bo him tng ng.
16. Nu vic kim tra tnh y ca khon n bo him tho mn c nhng yu cu ti thiu
quy nh ti on 14 th vic kim tra s c p dng mc tng th. Ngc li nu vic
kim tra tnh y ca khon n bo him khng tho mn nhng yu cu ti thiu, th cch
tnh trong on 15 c s dng mc ca tng nhm hp ng c mc ri ro tng t
v coi nh mt nhm danh mc n l.
17. S liu tnh c theo quy nh ti on 15(b) (V d: Kt qu ca vic p dng Chun mc
"Cc khon d phng, ti sn v n tim tng") s phn nh t sut li nhun u t trong
tng lai nh quy nh ti on 24 - 26 khi s liu tnh c theo quy nh ti on 15(a) cng
phn nh nhng t sut li nhun .
S gim gi tr ca cc ti sn ti bo him
18. Nu nh cc ti sn ti bo him ca doanh nghip nhng ti b gim gi tr th c th gim gi
tr ghi s mt cch thch hp v ghi nhn s gim gi tr trong bo co kt qu hot ng kinh
doanh. Mt ti sn ti bo him b gim gi tr khi:
a) C bng chng chc chn l kt qu ca mt s kin pht sinh sau khi ghi nhn ti sn ti
bo him, theo doanh nghip nhng ti c th khng thu hi c ton b s phi thu
theo iu khon ca hp ng ti bo him;
b) C th o lng c mt cch ng tin cy nhng nh hng ca s kin i vi s
phi thu ca doanh nghip nhng ti t doanh nghip nhn ti.
Nhng thay i trong chnh sch k ton

19. Doanh nghip bo him c th thay i cc chnh sch k ton i vi hp ng bo

him khi v ch khi nhng thay i ny lm cho cc bo co ti chnh tr nn thch hp
hn i vi yu cu ra quyt nh kinh t ca ngi s dng bo co m khng lm
gim tin cy hoc tng tin cy m khng gim tnh thch hp i vi nhng yu
cu ny. Doanh nghip bo him c th nh gi mc tin cy v thch hp da trn
nhng tiu chun trong Chun mc k ton s 29 "Thay i chnh sch k ton, c
tnh k ton v cc sai st".

20. l gii cho vic thay i chnh sch k ton i vi cc hp ng bo him, Doanh nghip
bo him phi chng minh c nhng thay i ny s lm cho cc bo co ti chnh ph hp
hn vi cc quy nh trong Chun mc s 29, nhng nhng thay i ny khng nht thit phi
hon ton tun theo nhng quy nh , c th cc ni dung sau:
a) Li sut th trng hin hnh (on 21);
b) Tip tc thc hin cc chnh sch k ton hin hnh (on 22);
c) Thn trng (on 23);
d) T sut u t trong tng lai (on 24 - 26).
Li sut th trng hin hnh

21. Doanh nghip bo him c php, nhng khng bt buc phi thay i cc chnh sch k ton
37

 tnh li cc khon n bo him theo li sut th trng hin hnh v ghi nhn nhng thay i
ca cc khon n trong Bo co kt qu hot ng kinh doanh. Ti thi im , h cng
c th p dng cc chnh sch k ton m c yu cu cc c tnh hin ti v cc gi nh khc
xc nh cc khon n bo him theo cng thc nh sn. Khng p dng cc chnh sch
k ton ny mt cch nht qun cho tt c cc khon n tng t khc v Chun mc k ton
s 29 c hng dn khc cho cc khon n ny. Nu nh doanh nghip bo him la chn
cch xc nh n bo him theo cch ny, h s tip tc s dng li sut th trng hin hnh
(nu c th v cc c tnh, gi nh hin hnh khc - nu c) mt cch nht qun trong tt c
cc k bo co v cho tt c cc khon n ny cho ti khi chng c thanh ton.
Tip tc thc hin cc chnh sch k ton hin hnh
22. Nu s thay i chnh sch k ton khng tho mn cc quy nh nu ti on 19, doanh nghip
bo him c th tip tc thc hin cc chnh sch k ton hin hnh nh
a) Xc nh khon n bo him trn c s khng chit khu.
b) Xc nh cc quyn theo hp ng i vi cc khon ph qun l u t trong tng lai vi
gi tr vt qu gi tr hp l ca chng, nh nhng gi tr ny c tnh ton bng cch so
snh vi mc ph ca cc doanh nghip cung cp nhng dch v tng t trn th trng.
Hu nh chc chn rng nhng gi tr hp l ti thi im ban u s bng vi cc chi ph
gc, ch tr khi cc khon ph qun l u t chng khon trong tng lai v cc chi ph c
lin quan khng ph hp vi nhng chi ph tng t trn th trng.
c) S dng cc chnh sch k ton khng ng nht cho cc hp ng bo him (cc chi ph
khai thc ch phn b v cc ti sn v hnh c lin quan) ca cc cng ty con, tr cc
trng hp c quy nh trong on 21. Nu cc chnh sch k ton ny khng ng
nht, doanh nghip bo him phi thay i cc chnh sch ny nu nh s thay i
khng lm cc chnh sch k ton thay i nhiu hn v vn tho mn cc yu cu khc
trong chun mc ny.
Thn trng
23. Trng hp ang p dng nguyn tc k ton thn trng, doanh nghip bo him khng nht
thit phi thay i cc chnh sch k ton i vi cc hp ng bo him lm gim s thn
trng . Tuy nhin nu doanh nghip bo him v ang p dng cc chnh sch i vi
hp ng bo him vi mt mc thn trng va th khng cn thit phi tng thm mc
thn trng ny.
T sut u t trong tng lai
24. Doanh nghip bo him khng nht thit phi thay i cc chnh sch k ton cho cc hp ng
bo him tnh ton li t sut u t trong tng lai. Tuy nhin c mt gi nh l bo co
ti chnh ca doanh nghip bo him c th s gim hp l v tin cy nu nh h s dng
chnh sch k ton phn nh t sut u t trong tng lai nhm tnh ton cc hp ng bo
him, tr khi nhng t sut phn nh khon phi thanh ton theo hp ng.
V d v cc chnh sch k ton phn nh nhng t sut u t trong tng lai:
a) S dng t l chit khu phn nh tin li c c tnh trn ti sn ca doanh nghip bo
him; hoc
b) a ra d kin mc hon vn trn cc ti sn ny vi mt t l hon vn c tnh, chit
khu cc khon hon vn d kin bng cc t l khc nhau v bao gm c nhng kt
qu tnh ton n bo him.

25. Doanh nghip bo him c th khc phc gi nh nu on 24 ch khi cc s thay i khc

38

trong chnh sch k ton vi mc tng tnh hp l v tin cy ca cc bo co ti chnh ln

hn mc gim tnh hp l v tin cy gy ra bi t sut u t tng lai.
V d: Cc chnh sch k ton hin ti ca doanh nghip bo him i vi cc hp ng bo
him bao hm cc gi nh qu thn trng c t ra ti thi im ban u v mt t l chit
khu theo qui nh m khng cn tham kho thc trng th trng, b qua mt s quyn chn
cng nh bo m i km. Trong trng hp ny, doanh nghip bo him c th lm cho bo
co ti chnh tr ln hp l hn m khng lm gim tin cy bng cch chuyn sang mt s
thay i, c s ch hn cho mc ch u t v c s dng mt cch rng ri hn, lin
quan n:
a) Cc c tnh v gi nh hin hnh;
b) S iu chnh hp l (nhng khng qu thn trng) phn nh ri ro v tnh khng chc
chn;
c) Vic xc nh phn nh c gi tr thc v gi tr thi gian ca quyn la chn v m bo
nh km;
d) T l chit khu th trng hin hnh, thm ch t l chit khu phn nh t l li c
tnh trn ti sn ca doanh nghip bo him.

26. Trong mt s phng php tnh ton, t l chit khu c dng xc nh gi tr hin ti ca
khon li nhun trong tng lai. Khon li nhun ny c quy v tng giai on khc nhau
theo mt cng thc. Trong nhng phng php , c phng php t l chit khu tc ng
n vic tnh ton cc khon n mt cch gin tip. C th phng php s dng t l chit
khu khng hp l c th c nhng tc ng nht nh hoc l khng c tc ng g i vi
vic tnh ton cc khon n ti thi im ban u. Tuy nhin, trong nhng phng php khc,
t l chit khu xc nh vic tnh ton cc khon n mt cch trc tip, th vic s dng t l
chit khu da trn ti sn c nh hng ng k hn, nn hu nh doanh nghip bo him s
khng th khc phc c gi nh nu trong on 24.
Cc hp ng bo him thu c t hp nht kinh doanh hay chuyn giao c tnh mua li
hp ng bo him
27. Theo Chun mc k ton s 11- "Hp nht kinh doanh", trong ngy hp nht doanh nghip bo
him c th tnh ton gi tr hp l cc khon n bo him c tnh v cc ti sn bo him
c thu nhn trong hp nht kinh doanh. Tuy nhin, doanh nghip bo him c php nhng
khng bt buc s dng cch trnh by tch bit gi tr hp l ca cc hp ng bo him
thu nhn c thnh 2 phn:
a) N c xc nh gi tr da trn c s cc chnh sch k ton ca doanh nghip bo him
i vi cc hp ng bo him m h pht hnh; v
b) Ti sn v hnh i din cho s khc bit gia:
i) Gi tr hp l ca cc quyn bo him trong hp ng c thu nhn v cc ngha v
bo him c tnh;
ii) Gi tr khon n nu ti im a.
Sau vic tnh ton ti sn ny s phi nht qun vi tnh ton ca khon n bo him c lin
quan.
28. Doanh nghip bo him nhn chuyn nhng hp ng bo him c th dng phng thc trnh
by chi tit hn nh m t trong on 27.
29. Cc ti sn v hnh quy nh ti on 27, 28 khng thuc phm vi ca Chun mc "Tn tht ti
sn" v Chun mc "Ti sn c nh v hnh". Tuy nhin, Chun mc "Tn tht ti sn" v
Chun mc "Ti sn c nh v hnh" c p dng cho cc khch hng lin quan n cc hp
ng tng lai m cc quyn hoc ngha v bo him trong hp ng khng hin hu ti ngy

39

hp nht kinh doanh hoc chuyn nhng hp ng bo him.

Phn khng m bo
Phn khng m bo trong hp ng bo him
30. Mt s hp ng bo him c phn m bo v phn khng m bo. i vi cc hp ng
ny doanh nghip bo him p dng quy nh sau:
a) C th, nhng khng nht thit phi hch ton ring phn m bo v phn khng m
bo. Nu doanh nghip bo him khng ghi nhn mt cch ring r, th c th xc nh
ton b hp ng bo him nh mt khon n phi tr. Nu doanh nghip bo him phn
loi mt cch ring r, th c th xc nh phn c m bo nh mt khon n phi tr.
b) Trng hp ghi nhn ring r phn khng m bo v phn c m bo, doanh nghip bo
him c th ghi nhn phn khng m bo l mt khon n phi tr, (hoc l mt phn
ring bit ca ngun vn ch s hu). Chun mc ny khng quy nh phng php xc
nh phn khng m bo l mt khon n hay vn ch s hu, doanh nghip bo him c
th chia thnh phn thuc khon n phi tr hoc vn ch s hu v phi p dng mt
cch nht qun, m khng c xc nh phn ny nh l mt phn trung gian gia n
phi tr hoc vn ch s hu.
c) C th ghi nhn tt c cc khon ph bo him nhn c nh l doanh thu m khng phi
tch ring bt k phn no c lin quan n vn ch s hu. Kt qu ca s thay i phn
c m bo v phn khng m bo khi c phn loi l khon n phi tr s c ghi
nhn trong Bo co kt qu hot ng kinh doanh. Nu mt phn hoc ton b phn
khng m bo c phn loi trong vn ch s hu, th mt phn ca li hoc l s c
tnh cho phn khng m bo (cng ging cch tnh li ch ca c ng thiu s) th doanh
nghip bo him c th ghi nhn mt phn ca li hoc l quy cho bt k mt phn no ca
vn ch s hu thuc phn khng m bo nh mt khon phn phi li hoc l ch
khng phi thu nhp hay chi ph (quy nh ti Chun mc k ton s 21 "Trnh by bo co
ti chnh").
d) C th p dng Chun mc "Cng c ti chnh", nu trong hp ng bo him c cng c
phi sinh thuc phm vi ca Chun mc Cng c ti chnh.
e) C th tip tc p dng cc chnh sch k ton hin hnh cho nhng hp ng i vi
nhng vn khng c quy nh trong cc on 12 18 v 30 (a), 30 (d) tr khi doanh
nghip bo him thay i cc chnh sch k ton theo quy nh ti cc on 19 26.
Phn khng m bo trong cc cng c ti chnh ca hp ng bo him
31. Cc quy nh trong on 30 cng c p dng cho mt cng c ti chnh c phn khng m
bo, ngoi ra:
a) Nu doanh nghip bo him phn loi ton b phn khng m bo l mt khon n phi
tr, h c th p dng vic kim tra tnh y ca cc khon n phi tr theo quy nh ti
cc on t 14 17 cho ton b hp ng (Bao gm c phn c m bo v phn khng
m bo). Doanh nghip bo him khng cn phi xc nh gi tr phn c m bo do
p dng Chun mc "Cng c ti chnh".
b) Nu doanh nghip bo him phn loi mt phn hay ton b phn khng m bo nh mt
phn ring bit ca vn ch s hu th khon n c ghi nhn cho ton b hp ng
khng c nh hn gi tr ca phn c m bo theo quy nh ca Chun mc "Cng c
ti chnh". Gi tr ny bao gm gi tr ca quyn chn c th thc hin i vi quyn chm
dt hp ng nhng khng nht thit phi bao gm c gi tr thi gian nu nh min tr
quyn chn khng phi nh gi theo gi tr hp l (Theo on 08). Doanh nghip bo
him khng phi cng khai gi tr phn c m bo theo quy nh ca Chun mc "Cng

40

c ti chnh" v cng khng cn phi trnh by khon ny mt cch ring r. Ngoi ra

doanh nghip bo him khng nht thit phi xc nh khon ny nu ton b khon n
phi tr c ghi nhn r rng.
c) Mc d nhng hp ng ny l cc cng c ti chnh, song doanh nghip bo him c th
hch ton cc khon thu ph ca nhng hp ng ny vo doanh thu v ghi nhn phn tng
ln i vi gi tr ghi s ca khon n phi tr l chi ph.
Trnh by bo co ti chnh
Gii thch cc khon c ghi nhn
32. Doanh nghip bo him phi trnh by r rng cc thng tin gip ngi s dng nhn
bit v gii thch cc s liu pht sinh t cc hp ng bo him trong bo co ti chnh.
33. tun th quy nh ti on 32, doanh nghip bo him phi trnh by r rng:
a) Cc chnh sch k ton i vi cc hp ng bo him v cc ti sn, cc khon n phi tr,
doanh thu v chi ph c lin quan.
b) Ti sn, cc khon n phi tr, doanh thu v chi ph c ghi nhn (v cc lung tin nu
Bo co lu chuyn tin t lp theo phng php trc tip) pht sinh t cc hp ng bo
him. Trong trng hp nhng ti bo him, doanh nghip phi trnh by:
(i) Cc khon li hay l c ghi nhn trong Bo co kt qu hot ng kinh doanh t hot
ng nhng ti bo him;
(ii) Nu doanh nghip nhng ti gi li v phn b dn cc khon li hay l pht sinh t
nhng ti bo him, th phi trnh by khon phn b trong k v khon ch phn b
vo u v cui k.
c) Quy trnh c s dng xc nh nhng gi nh c nh hng ln nht i vi vic nh
gi cc khon c ghi nhn nh nu trong on (33/b). Trng hp c th, doanh
nghip bo him nn trnh by s liu lin quan n cc gi nh ny.
d) nh hng ca nhng thay i trong cc gi nh c s dng nh gi cc ti sn bo
him v cc khon n bo him, trnh by ring nhng nh hng ca tng s thay i m
c nh hng trng yu ln cc bo co ti chnh.
e) i chiu cc thay i ca cc khon n bo him, cc ti sn lin quan n ti bo him, v
cc chi ph khai thc c lin quan ch phn b (nu c).
Gi tr, thi gian v tnh khng chc chn ca cc lung tin trong tng lai ca hp ng
bo him
34. Doanh nghip bo him phi trnh by r rng mi thng tin gip cho ngi s dng
hiu c gi tr, thi gian v tnh khng chc chn ca lung tin trong tng lai ca
cc hp ng bo him.
35. thc hin theo quy nh ti on 34, doanh nghip bo him phi trnh by r rng:
a) Cc mc tiu trong vic qun l ri ro pht sinh t cc hp ng bo him v cc chnh sch
trong vic lm gim bt cc ri ro ny;
b) Cc iu khon v iu kin ca hp ng c nh hng trng yu n gi tr, thi gian v
tnh khng chc chn ca lung tin trong tng lai ca cc hp ng bo him;
c) Thng tin v ri ro bo him (c trc v sau khi ri ro c chia s bng ti bo him), bao
gm thng tin v:
(i) Tnh nhy cm ca li hay l v vn ch s hu i vi nhng thay i ca cc bin s
c nh hng trng yu ln chng;
(ii) S tp trung ca ri ro bo him;
(iii) Cc khon chi tr bi thng thc t so vi nhng c tnh trc (v d Bng

41

thng k bi thng). Vic lp bng thng k bi thng nn bt u t giai on

u t khi pht sinh khon khiu ni chnh thc u tin m cha bit c chc chn
s tin v thi gian ca cc khon chi tr bo him. Tuy nhin, khng nht thit phi
quay ngc thi gian ti hn 10 nm. Doanh nghip bo him khng cn cng khai
nhng thng tin v cc khon khiu ni nu khng chc chn v gi tr v thi im
ca cc khon phi tr v bi thng c gii quyt trong vng 1 nm.
d) Thng tin v ri ro li sut v ri ro tn dng theo quy nh ca Chun mc "Cng c ti
chnh" s yu cu trong trng hp hp ng bo him nm trong phm vi ca chun mc
;
e) Thng tin v ri ro li sut v ri ro th trng ca cc cng c ti chnh phi sinh thuc
hp ng bo him gc nu doanh nghip bo him khng buc phi, hay khng nh gi
cng c ti chnh theo gi tr hp l./.
-xxx-

42

H thng
CHUN Mc K ToN VIT NAM
Chun mc s 30
Li trn c phiu
(Ban hnh v cng b theo Quyt nh s 100/2005/Q-BTC
ngy 28/12/2005 ca B trng B Ti chnh)

QUY NH CHUNG

1. Mc ch ca Chun mc ny l quy nh v hng dn cc nguyn tc, phng php k ton

trong vic xc nh v trnh by li trn c phiu nhm so snh hiu qu hot ng gia cc
doanh nghip c phn trong cng mt k bo co v hiu qu hot ng ca cng mt doanh
nghip qua cc k bo co.

2. Chun mc ny c p dng cho vic tnh v cng b li trn c phiu ti cc doanh

nghip sau:
- ang c c phiu ph thng hoc c phiu ph thng tim nng c giao dch cng khai trn
th trng; v
- ang trong qu trnh pht hnh c phiu ph thng hoc c phiu ph thng tim nng
ra cng chng.

3. Trng hp doanh nghip phi lp c bo co ti chnh ring v bo co ti chnh hp nht

th ch phi trnh by thng tin v li trn c phiu theo quy nh ca chun mc ny trn
bo co ti chnh hp nht.
Trng hp doanh nghip khng phi lp bo co ti chnh hp nht th ch trnh by
thng tin v li trn c phiu trn bo co kt qu hot ng kinh doanh ring ca mnh.

4. Cc thut ng trong chun mc ny c hiu nh sau:

Suy gim: L s gim li trn c phiu hoc tng l trn c phiu do nh hng ca vic
gi nh c s chuyn i cc cng c c th chuyn i, vic thc hin quyn chn, chng
quyn hoc vic pht hnh c phiu ph thng sau khi tha mn mt s iu kin nht
nh.
Suy gim ngc: L s tng li trn c phiu hoc gim l trn c phiu do nh hng
ca vic gi nh c s chuyn i cc cng c c th chuyn i, vic thc hin quyn
chn, chng quyn hoc vic pht hnh c phiu ph thng sau khi tha mn mt s iu
kin nht nh.
Tho thun c phiu c iu kin: L tho thun v pht hnh c phiu phi tha mn mt
s iu kin nht nh.
C phiu ph thng: L cng c vn mang li cho ngi s hu quyn li ti chnh sau tt
c cc cng c vn khc.
C phiu ph thng tim nng: L cng c ti chnh hoc mt hp ng khc cho php
ngi s hu c c c phiu ph thng.

43

C phiu ph thng pht hnh c iu kin: L c phiu ph thng c th c pht hnh,

thu t tin hoc khng thu tin mt hoc da trn vic tha mn mt s iu kin nht
nh ca tho thun c phiu c iu kin.
Quyn chn mua, chng quyn v cc cng c tng ng: L cc cng c ti chnh
mang li cho ngi s hu quyn c mua c phiu ph thng theo mt gi nht nh v
trong mt khong thi gian xc nh trc.
Quyn chn bn: L hp ng cho php ngi s hu quyn c bn c phiu ph thng
theo mt gi nht nh v trong mt khong thi gian xc nh trc.

5. Ngi nm gi c phiu ph thng c hng c tc trong k sau khi cc loi c phiu khc
c chia c tc (V d: C phiu u i c tc). C phiu ph thng ca doanh nghip c
quyn nh nhau trong vic nhn c tc.

6. V d v c phiu ph thng tim nng gm:

a) Khon n ti chnh hoc cng c vn, bao gm c c phiu u i, c th chuyn i sang c
phiu ph thng;
b) Quyn chn v chng quyn;
c) C phiu c pht hnh da trn vic tho mn mt s iu kin nht nh theo tho thun
mang tnh hp ng. V d: Vic mua doanh nghip hoc cc ti sn khc.
NI DUNG CHUN MC
Xc nh
Li c bn trn c phiu

7. Doanh nghip phi tnh li c bn trn c phiu theo cc khon li nhun hoc l phn b
cho c ng s hu c phiu ph thng ca cng ty m.

8. Li c bn trn c phiu c tnh bng cch chia li nhun hoc l phn b cho c ng
s hu c phiu ph thng ca cng ty m (t s) cho s lng bnh qun gia quyn ca s
c phiu ph thng ang lu hnh trong k (mu s).

9. Li c bn trn c phiu cung cp s liu nh gi li ch t kt qu hot ng ca doanh nghip

trong k bo co m mi c phiu ph thng ca cng ty m mang li.
Li nhun hoc l tnh li c bn trn c phiu

10. tnh li c bn trn c phiu, s phn b cho c ng s hu c phiu ph thng ca

cng ty m l cc khon li nhun hoc l sau thu phn b cho cng ty m sau khi c
iu chnh bi c tc ca c phiu u i, nhng khon chnh lch pht sinh do thanh
ton c phiu u i v nhng tc ng tng t ca c phiu u i c phn loi
vo vn ch s hu.

11. Cc khon thu nhp v chi ph phn b cho c ng s hu c phiu ph thng ca cng ty m
c ghi nhn trong k bo co, bao gm chi ph thu thu nhp doanh nghip, c tc ca c
phiu u i c phn loi vo n phi tr, c s dng xc nh li nhun hoc l
trong k phn b cho c ng s hu c phiu ph thng ca cng ty m.

12. C tc ca c phiu u i c tr khi li nhun hoc l sau thu tnh li c bn trn c

phiu, gm:
a) C tc ca c phiu u i khng ly k c thng bo trong k bo co; v

44

b) C tc ca c phiu u i ly k pht sinh trong k bo co (k c trng hp cha c

thng bo). Gi tr c tc u i trong k khng bao gm c tc ca c phiu u i ly k
lin quan ti cc k trc c chi tr hay c thng bo trong k bo co.

13. C phiu u i c mc c tc thp b p li vic doanh nghip bn c phiu u i mc

gi c chit khu, hoc c mc c tc cao b p cho nh u t do vic mua c phiu u
i mc gi c ph tri. Cc khon chit khu hoc ph tri khi pht hnh ln u c phiu u
i li sut tng dn c phn b vo li nhun gi li theo phng php li thc v c coi
nh c tc u i khi tnh li c bn trn c phiu.

14. Doanh nghip c th mua li c phiu u i t ngi s hu. Khon chnh lch ln hn gia
gi tr hp l ca khon thanh ton cho ngi s hu vi gi tr ghi s ca c phiu u i l li
ch ca ngi s hu c phiu u i v l khon gim tr vo li nhun cha phn phi ca
doanh nghip. Khon chnh lch ny c tr vo li nhun hoc l phn b cho c ng s
hu c phiu ph thng ca cng ty m.

15. Doanh nghip c th khuyn khch vic chuyn i trc thi hn c phiu u i c th chuyn
i bng iu kin c li hn iu kin chuyn i ban u hoc bng s tin thanh ton thm.
Khon chnh lch ln hn gia gi tr hp l ca c phiu ph thng hoc cc khon thanh ton
khc theo iu kin chuyn i c li ti thi im thanh ton vi gi tr hp l ca c phiu ph
thng c pht hnh theo iu kin chuyn i gc l li ch ca ngi s hu c phiu u i.
Khon chnh lch ny c tr vo li nhun hoc l phn b cho c ng s hu c phiu ph
thng ca cng ty m.

16. Khon chnh lch ln hn gia gi tr ghi s ca c phiu u i vi gi tr hp l ca cc khon

thanh ton c cng vo li nhun hoc l phn b cho c ng s hu c phiu ph thng
ca cng ty m.
S lng c phiu tnh li c bn trn c phiu

17. S lng c phiu ph thng c s dng tnh li c bn trn c phiu l s bnh qun
gia quyn ca c phiu ph thng ang lu hnh trong k.

18. Vic s dng s bnh qun gia quyn ca c phiu ph thng ang lu hnh trong k l do gi tr
vn c ng thay i trong k khi s lng c phiu ph thng lu hnh tng hoc gim. S
bnh qun gia quyn ca c phiu ph thng lu hnh trong k l s lng c phiu ph thng
lu hnh u k c iu chnh theo s c phiu ph thng c mua li hoc c pht hnh
thm nhn vi h s thi gian. H s thi gian l t s gia s lng ngy m c phiu c lu
hnh trong k chia cho tng s ngy trong k.

19. C phiu ph thng c tnh vo s bnh qun gia quyn ca c phiu k t ngy c th nhn
c khon thanh ton cho c phiu (thng thng l ngy pht hnh). V d:
a) C phiu ph thng pht hnh thu tin c tnh vo s bnh qun gia quyn ca c phiu khi
ghi nhn c tin;
b) C phiu ph thng c pht hnh thay cho vic tr c tc ca c phiu ph thng hay c
tc ca c phiu u i c tnh vo s bnh qun gia quyn ca c phiu khi c tc c
chuyn thnh c phiu;
c) C phiu ph thng c pht hnh bng vic chuyn i mt cng c n thnh c phiu ph
thng c tnh vo s bnh qun gia quyn ca c phiu khi ngng tnh li t cng c n
;
d) C phiu ph thng c pht hnh thay cho li v gc ca cc cng c ti chnh khc c
tnh vo s bnh qun gia quyn ca c phiu khi ngng tnh li t cng c ti chnh ;

45

e) C phiu ph thng c pht hnh thanh ton khon n phi tr ca doanh nghip c
tnh vo s bnh qun gia quyn ca c phiu khi khon n phi tr ny c chuyn thnh
c phiu;
f) C phiu ph thng c pht hnh thanh ton cho vic mua mt ti sn phi tin t c
tnh vo s bnh qun gia quyn ca c phiu khi ti sn c ghi nhn; v
g) C phiu ph thng c pht hnh thanh ton cho dch v cung cp cho doanh nghip
c tnh vo s bnh qun gia quyn ca c phiu khi dch v c cung cp.
Thi im tnh c phiu ph thng c xc nh theo cc iu khon v iu kin gn
km vi vic pht hnh c phiu, doanh nghip phi cn nhc k lng bn cht ca cc
hp ng lin quan ti vic pht hnh c phiu.

20. C phiu ph thng c pht hnh nh mt phn ca gi ph hp nht kinh doanh c tnh
vo s bnh qun gia quyn ca c phiu k t ngy mua v doanh nghip mua hp nht kt qu
hot ng kinh doanh ca n v c mua vo Bo co kt qu hot ng kinh doanh ca mnh
k t ngy mua.

21. C phiu ph thng c pht hnh khi thc hin chuyn i mt cng c c th chuyn i
c s dng tnh li c bn trn c phiu k t ngy hp ng c hiu lc.

22. C phiu pht hnh c iu kin c coi nh c phiu ang lu hnh v c s dng tnh
li c bn trn c phiu k t ngy tt c cc iu kin cn thit c tho mn (khi cc s
kin xy ra). C phiu c th c pht hnh sau mt thi gian xc nh khng c coi l c
phiu pht hnh c iu kin, v iu kin v thi gian ny chc chn s xy ra.

23. C phiu ph thng ang lu hnh c th c thu hi li c iu kin khng c phn nh

nh c phiu ang lu hnh v khng c dng tnh li c bn trn c phiu cho ti ngy c
phiu khng cn b rng buc bi iu kin thu hi li.

24. S bnh qun gia quyn c phiu ph thng ang lu hnh trong k hin ti v tt c cc
k trnh by phi c iu chnh cho cc s kin (tr vic chuyn i c phiu ph thng
tim nng) to ra s thay i v s lng c phiu ph thng m khng dn n thay i v
ngun vn.

25. C phiu ph thng c th tng hoc gim m khng cn c s thay i tng ng v ngun
vn. V d:
a) Vn ho hoc pht hnh c phiu thng (mt s trng hp l tr c tc bng c phiu);
b) Pht hnh c phiu ph thng di hnh thc thng (V d: Thng bng vic pht hnh
quyn cho cc c ng hin ti);
c) Tch c phiu; v
d) Gp c phiu.

26. Vn ho, pht hnh c phiu thng hoc tch c phiu l vic pht hnh c phiu ph thng
cho c ng hin ti m doanh nghip khng thu v bt c mt khon tin no. V vy, s lng
c phiu ph thng ang lu hnh tng ln m khng c s gia tng ngun vn. S lng c
phiu ph thng ang lu hnh trc s kin ny c iu chnh theo t l tng ng vi s
lng thay i ca c phiu ph thng c lu hnh vi gi thuyt s kin ny xy ra ngay
ti thi im u k bo co. V d: i vi vic pht hnh 2 c phiu thng cho 1 c phiu
ang lu hnh, s lng c phiu ph thng ang lu hnh trc thi im pht hnh c nhn
vi 3 tnh tng s c phiu ph thng, hoc nhn vi 2 tnh s c phiu ph thng tng
thm.

46

27. Vic gp c phiu ph thng ch dn n gim s lng c phiu ph thng ang lu hnh m
khng lm gim ngun vn. Tuy nhin, nu mua li c phiu theo gi tr hp l, th vic gim
tng ng ngun vn s dn n gim s lng c phiu ph thng ang lu hnh.
Li suy gim trn c phiu

28. Doanh nghip tnh gi tr li suy gim trn c phiu da trn s li nhun hoc l phn b
cho c ng s hu c phiu ph thng ca cng ty m.

29. Doanh nghip phi iu chnh li nhun hoc l phn b cho c ng s hu c phiu ph
thng ca cng ty m v s bnh qun gia quyn c phiu ph thng ang lu hnh do nh
hng ca cc c phiu ph thng tim nng c tc ng suy gim tnh li suy gim trn
c phiu.

30. Vic tnh li suy gim trn c phiu l nhm m bo tnh nht qun vi li c bn trn c phiu,
cung cp thc o li ch ca mi c phiu ph thng trong kt qu hot ng ca doanh nghip
khi tnh ti tc ng ca cc c phiu ph thng tim nng c tc ng suy gim ang lu hnh
trong k. Vic lm ny dn n:
a) Li nhun hoc l phn b cho c ng s hu c phiu ph thng ca cng ty m tng bng
khon c tc v li ghi nhn trong k dnh cho c phiu ph thng tim nng c tc ng
suy gim v c iu chnh cc thay i v thu nhp hoc chi ph do chuyn i c phiu
ph thng tim nng c tc ng suy gim; v
b) S bnh qun gia quyn c phiu ph thng ang lu hnh tng bng s bnh qun gia quyn
cc c phiu b sung s c lu hnh nu nh tt c cc c phiu ph thng tim nng c
tc ng suy gim u c chuyn i.
Li nhun (hoc l) tnh li suy gim trn c phiu

31. tnh li suy gim trn c phiu doanh nghip cn iu chnh s li nhun hoc l sau
thu phn b cho c ng s hu c phiu ph thng ca cng ty m, theo quy nh trong
on 10, cho cc tc ng sau thu ca:
a) Cc khon c tc hoc cc khon khc lin quan ti c phiu ph thng tim nng c tc
ng suy gim c gim tr vo s li nhun hoc l phn b cho c ng s hu
c phiu ph thng ca cng ty m theo quy nh trong on 10;
b) Bt k khon li no c ghi nhn trong k lin quan ti c phiu ph thng tim nng
c tc ng suy gim; v
c) Cc thay i khc ca thu nhp hoc chi ph do chuyn i c phiu ph thng tim nng
c tc ng suy gim.

32. Khi cc c phiu ph thng tim nng c chuyn thnh c phiu ph thng th s khng
pht sinh cc khon mc c xc nh trong on 31(a)-(c). Thay vo , li nhun hoc l
phn b cho c ng s hu c phiu ph thng ca cng ty m c phn b cho c c phiu
ph thng mi. V vy, li nhun hoc l phn b cho c ng s hu c phiu ph thng ca
cng ty m tnh ton theo on 10 c iu chnh cho cc khon mc c xc nh trong
on 31(a)-(c). Chi ph lin quan ti c phiu ph thng tim nng bao gm: Chi ph giao dch
v khon chit khu c tnh theo phng php li sut thc t.

33. Vic

chuyn i c phiu ph thng tim nng dn n nhng thay i v thu nhp v chi ph ca doanh
nghip. V d, gim chi ph li vay lin quan ti c phiu ph thng tim nng v vic lm tng li nhun hoc
gim l c th dn ti vic tng khon li nhun bt buc phi phn phi. tnh li suy gim trn c phiu, li
nhun hoc l tnh cho c ng s hu c phiu ph thng ca cng ty m c iu chnh theo cc thay i
mang tnh h qu nu trn ca thu nhp v chi ph.

47

S lng c phiu tnh li suy gim trn c phiu

34. tnh li suy gim trn c phiu, s lng c phiu ph thng l s bnh qun gia quyn
c phiu ph thng (tnh theo phng php c trnh by trong cc on 17 v 24) cng
(+) vi s bnh qun gia quyn ca c phiu ph thng s c pht hnh trong trng hp
tt c cc c phiu ph thng tim nng c tc ng suy gim u c chuyn i thnh
c phiu ph thng. C phiu ph thng tim nng c tc ng suy gim c gi nh
chuyn i thnh c phiu ph thng ti thi im u k bo co hoc ti ngy pht hnh
c phiu ph thng tim nng nu ngy pht hnh c phiu ny sau thi im u k bo
co.

35. C phiu ph thng tim nng c tc ng suy gim s c xc nh mt cch c lp cho mi

k bo co. S c phiu ph thng tim nng c tc ng suy gim trong k bo co t u nm
ti ngy hin ti khng phi l s bnh qun gia quyn ca c phiu ph thng tim nng c tc
ng suy gim trong mi ln tnh gia k.

36. C phiu ph thng tim nng c tnh vo s bnh qun trong k m n lu hnh. C phiu
ph thng tim nng b hu hoc t hu trong k c dng tnh li suy gim trn c phiu
vi t l tng ng vi thi gian m chng lu hnh. C phiu ph thng tim nng chuyn thnh
c phiu ph thng trong k c dng tnh li suy gim trn c phiu t ngy bt u k
bo co cho n ngy chuyn i, v k t ngy chuyn i c phiu ph thng mi do chuyn
i c dng tnh li c bn trn c phiu v li suy gim trn c phiu.

37. S c phiu ph thng s c pht hnh do vic chuyn i c phiu ph thng tim nng c
tc ng suy gim c xc nh theo tng loi c phiu ph thng tim nng. Khi c nhiu
cch chuyn i, vic tnh ton c thc hin da trn gi nh v t l chuyn i hoc gi
chuyn i c li nht cho c ng s hu c phiu ph thng tim nng.

38. Cng ty con, cng ty lin doanh, cng ty lin kt c th pht hnh c phiu ph thng tim nng
c th chuyn i thnh c phiu ph thng ca cng ty mnh, ca cng ty m hoc ca bn gp
vn lin doanh hay nh u t cho cc bn khng phi l cng ty m, bn gp vn lin doanh
hoc nh u t. Nu nhng c phiu ph thng tim nng ca cng ty con, cng ty m, cng ty lin
doanh hoc cng ty lin kt c tc ng suy gim n li c bn trn c phiu ca n v bo co th nhng c
phiu ny c s dng tnh li suy gim trn c phiu.

C phiu ph thng tim nng c tc ng suy gim

39. C phiu ph thng tim nng c coi l c tc ng suy gim khi v ch khi, vic chuyn
i chng thnh c phiu ph thng s lm gim li hoc tng l trn c phiu.

40. Doanh nghip s dng li nhun hoc l phn b cho cng ty m nh s liu kim sot xc
nh xem c phiu ph thng tim nng c tc ng suy gim hay suy gim ngc. Li nhun
hoc l phn b cho cng ty m c iu chnh theo quy nh trong on 10.

41. C phiu ph thng tim nng c tc ng suy gim ngc khi vic chuyn i chng thnh c
phiu ph thng lm tng li hoc gim l trn c phiu. Vic tnh li suy gim trn c phiu khng gi nh
vic chuyn i, thc hin hoc pht hnh c phiu ph thng tim nng c tc ng suy gim ngc i vi li
trn c phiu.

42. Doanh nghi p xem xt ring tng t pht hnh hoc tng loi c phiu ph thng tim nng khi xc nh c
phiu ph thng tim nng c tc ng suy gim hay suy gim ngc. Th t xem xt cc c phiu ph thng
tim nng c th nh hng ti kt lun c phiu c tc ng suy gim hay suy gim ngc, do ti a
ho hiu ng suy gim li c bn trn c phiu, tng t pht hnh hay loi c phiu ph th ng tim nng cn

48

c xem xt theo th t t suy gim ln nht ti suy gim nh nht. Nh vy c phiu ph thng tim nng c
tc ng suy gim vi mc li trn mi c phiu tng thm thp nht c tnh trc nhng c phiu ph
thng tim nng c mc li trn mi c phiu tng thm ln hn. Quyn chn, chng quyn c t nh trc
v chng khng lm thay i li nhun hoc l phn b cho c ng s hu c phiu ph thng.

Quyn chn mua, chng quyn v cc cng c tng ng

43. tnh li suy gim trn c phiu doanh nghip cn phi gi nh cc quyn chn mua,
chng quyn c tc ng suy gim u c thc hin. S tin gi nh thu c t cc
cng c ny c phn nh nh khon thu t vic pht hnh c phiu ph thng mc gi
th trng trung bnh trong k. Phn chnh lch gia s lng c phiu ph thng pht
hnh v s lng c phiu ph thng c th c pht hnh mc gi th trng bnh
qun ca c phiu ph thng trong k c coi l c phiu ph thng c pht hnh
khng iu kin.

44. Quyn chn mua, chng quyn c tc ng suy gim khi chng tc ng lm cho gi c phiu
ph thng pht hnh thp hn gi th trng bnh qun ca c phiu ph thng trong k. Gi tr suy gim l
gi bnh qun ca c phiu ph th ng trong k tr i gi pht hnh. tnh li suy gim trn c phiu, c phiu
ph th ng tim nng bao gm c hai yu t sau y:
a) Hp ng pht hnh mt s lng nht nh c phiu ph thng theo gi th trng
bnh qun trong k. Doanh nghip b qua nhng c phiu ph thng ny
khi tnh li suy gim trn c phiu v chng c coi l c nh gi
mt cch hp l v khng c tc ng suy gim hay suy gim ngc.
b) Hp ng pht hnh s c phiu ph thng cn li khng iu kin. Nhng c phiu ph
thng ny khng to ra tin v khng c tc ng ti li nhun hoc l phn b cho cc c
phiu ph thng ang lu hnh. V vy, nhng c phiu ny c tc ng suy gim v c
cng vo s lng c phiu ph thng lu hnh tnh li suy gim trn c phiu.

45. Quyn chn v chng quyn c tc ng suy gim ch khi gi th trng bnh qun ca c phiu
ph thng trong k ln hn gi thc hin quyn chn hoc chng quyn (trng hp thc hin
cng c c li). Doanh nghip khng phi iu chnh li s li trn c phiu bo co trc
y phn nh s thay i ca gi c phiu ph thng.

46. Quyn chn mua c phiu dnh cho nhn vin vi cc iu khon c nh hoc xc nh c v cc c phiu
th ng cha trao cho nhn vin c coi nh cc quyn chn khi tnh li suy gim trn c phiu, mc d vic
trao c phiu l cha chc chn. Nhng cng c ny c coi nh lu hnh vo ngy pht sinh. Quyn chn
mua c phiu dnh cho nhn vin da trn kt qu hot ng c phn nh nh c phiu pht hnh c iu
kin v khi pht hnh nhng c phiu ngoi iu kin v mt thi gian c n ph thuc vo vic tho mn mt
s iu kin c th.

Cng c ti chnh c th chuyn i

47. Tc ng suy gim ca cng c ti chnh c th chuyn i i vi li suy gim trn c phiu
c quy nh ti on 31 v 34.

48. C phiu u i c th chuyn i c tc ng suy gim ngc khi c tc ca cc c phiu

(c cng b hoc ly k trong k) tnh trn mi c phiu ph thng nhn c do chuyn i
ln hn li c bn trn c phiu. Tng t, khon n c kh nng chuyn i c tc ng suy
gim ngc khi li sau thu v cc khon thay i khc trong thu nhp v chi ph tnh trn mi
c phiu ph thng nhn c thng qua chuyn i ln hn li c bn trn c phiu.

49

49. Vic mua li hoc khuyn khch chuyn i c phiu u i c th chuyn i c th ch nh hng mt phn
trong s c phiu u i c th chuyn i lu hnh trc kia. Khi , c c khon thanh ton t ng thm nu
trong on 15 tnh cho cc c phiu c mua li hoc c chuyn i c dng xc nh xem nhng c
phiu u i cn li c tc ng suy gim hay khng. Cc c phiu c mua li hoc chuyn i c xem
xt c lp vi cc c phiu khng c mua li hoc chuyn i.

C phiu ph thng pht hnh c iu kin

50. Khi tnh li c bn trn c phiu, c phiu ph thng pht hnh c iu kin c coi nh ang
lu hnh v c s dng tnh li suy gim trn c phiu nu nh cc iu kin c tho
mn. C phiu ph thng pht hnh c iu kin c tnh vo t u k (hoc t ngy tho
thun c phiu ph thng pht hnh c iu kin). Trng hp cc iu kin khng c tho
mn, s lng c phiu ph thng pht hnh c iu kin tnh li suy gim trn c phiu c
da vo s c phiu c th c pht hnh nu ngy kt thc k bo co l ngy kt thc thi
hn ca iu kin. Doanh nghip khng c tnh li s lng c phiu pht hnh c iu kin
nu nh cc iu kin pht hnh khng c tho mn vo ngy kt thc thi hn ca iu kin.

51. Trng hp iu kin pht hnh yu cu phi t c hoc duy tr mt lng li c nh cho k
bo co k c khi t c vo cui k nhng phi c gi li cho k bo co tip theo th
s c phiu ph thng tng thm c phn nh nh ang lu hnh nu c tc ng mang tnh
suy gim khi tnh li suy gim trn c phiu. Khi , doanh nghip tnh li suy gim trn c phiu
da trn s c phiu ph thng c th c pht hnh nu nh s li ti thi im cui k bo
co bng s li ti thi im cui ca iu kin. S li c th thay i vo k sau nn khi tnh li
c bn trn c phiu khng c tnh ti nhng c phiu pht hnh c iu kin cho n khi kt
thc thi hn ca iu kin v n thi im ny cha tha mn ht mi iu kin.

52. S lng c phiu ph thng pht hnh c iu kin c th da trn gi th trng ca c phiu
ph thng trong tng lai. Nu c tc ng suy gim, vic tnh li suy gim trn c phiu c
da trn s c phiu ph thng s pht hnh khi gi tr th trng ca c phiu vo ngy cui k
bng gi tr th trng ca c phiu vo ngy kt thc thi hn ca iu kin. Nu iu kin pht hnh c phiu
da trn gi th trng bnh qun cho mt giai on kt thc sau ngy kt thc k bo co th doanh nghip s
dng gi bnh qun cho n ngy kt thc k bo co. Gi th trng c th thay i vo k sau, nn khi tnh li
c bn trn c phiu khng c tnh nhng c phiu pht hnh c iu kin cho ti khi kt thc thi hn ca
iu kin v n thi im ny cha tha mn ht mi iu kin.

53. S lng

c phiu ph thng pht hnh c iu kin c th da trn li v gi ca c phiu ph thng trong

tng lai. Trong trng hp ny, s lng c phiu ph thng tnh li suy gim trn c phiu c da trn
c hai iu kin l li v gi th trng ti ngy cui ca k bo co. C phiu ph thng pht hnh c iu kin
ch c dng tnh li suy gim trn c phiu khi c hai iu kin trn c tho mn.

54. Trong mt s trng hp khc, s lng c phiu ph thng pht hnh c iu kin c th da trn cc iu kin
khng phi l li hoc gi th trng ca c phiu. Trong nhng trng hp ny, nu cc iu kin hin ti
khng thay i cho ti khi kt thc thi hn ca iu kin, c phiu ph thng pht hnh c iu kin c dng
tnh li suy gim trn c phiu cn c vo tnh trng thc t ti thi im kt thc k bo co.

55. C phiu ph thng pht hnh c iu kin c doanh nghip tnh vo c phiu bnh qun lu hnh trong k
tnh li suy gim trn c phiu (Khng phi l tho thun c phiu c iu kin, nh l cng c c th chuyn i
pht hnh c iu kin) theo phng php sau:

a) Doanh nghip t xc nh c phiu ph thng tim nng vi gi nh l c th pht hnh trn

c s cc iu kin cho vic pht hnh c phiu pht hnh c iu kin quy nh ti cc on
t 50 - 54; v
b) Nu nhng c phiu ph thng tim nng c s dng tnh li suy gim trn c phiu,
doanh nghip phi xc nh nh hng ca chng ti li suy gim trn c phiu bng cc
bc thc hin quyn chn mua, chng quyn quy nh trong cc on t 43 - 46, cc bc

50

thc hin cho cng c c th chuyn i quy nh trong cc on t 47 - 49, cc bc thc

hin cho hp ng c th c thanh ton bng c phiu ph thng hoc bng tin quy nh
trong cc on t 56 - 59, hoc cc bc thc hin ph hp khc.
Tuy nhin, vic thc hin hoc chuyn i ca cc c phiu ph thng tim nng khng c gi
nh cho mc ch tnh li suy gim trn c phiu tr trng hp vic thc hin hoc vic
chuyn i cc c phiu ph thng tim nng ang lu hnh khng phi l pht hnh c
iu kin.

Hp ng c th c thanh ton bng c phiu ph thng hoc bng tin

56. Khi pht hnh hp ng c th c thanh ton bng c phiu ph thng hoc bng tin
mt, doanh nghip gi nh trc rng hp ng c thanh ton bng c phiu ph thng
v s c phiu ph thng tim nng t vic thanh ton s c s dng tnh li suy gim
trn c phiu nu c tc ng mang tnh suy gim.

57. Khi hp ng c trnh by vi mc ch k ton nh l mt ti sn hay mt khon n phi tr

ring bit hoc l mt b phn ca vn ch s hu hay n phi tr, doanh nghip s iu chnh
cc thay i v li nhun hoc l trong k nu nh hp ng c phn loi ton b l vn
ch s hu. Vic iu chnh thc hin tng t nh quy nh trong on 31.

58. i vi cc hp ng c th c thanh ton bng c phiu ph thng hoc bng tin, tu

theo la chn ca ngi nm gi, doanh nghip s dng cch thanh ton c suy gim ln
hn tnh li suy gim trn c phiu.

59. V d hp ng c th c thanh ton bng c phiu ph thng hoc bng tin:

a) Cng c n khi o hn cho php doanh nghip quyn ty la chn vic thanh ton n gc
bng tin hoc bng c phiu ph thng ca chnh doanh nghip.
b) Quyn chn bn pht hnh, cho php ngi nm gi la chn gia vic thanh ton bng
c phiu hoc thanh ton bng tin.
Cc quyn chn c mua

60. Cc hp ng nh quyn chn mua hoc quyn chn bn c doanh nghip mua vo
(Quyn chn i vi c phiu ca doanh nghip do chnh doanh nghip nm gi) khng c s
dng tnh li suy gim trn c phiu v gy ra tc ng suy gim ngc. Quyn chn bn c
th c thc hin ch khi gi tho thun bn ln hn gi th trng v quyn chn mua ch c
thc hin khi gi tho thun mua nh hn gi th trng.
Quyn chn bn pht hnh

61. Nhng hp ng yu cu doanh nghip phi mua li c phiu ca chnh mnh (Quyn
chn bn pht hnh v hp ng mua k hn) c s dng tnh li suy gim trn c
phiu nu nh c tc ng suy gim. Nu nhng hp ng to ra li nhun trong k
(Gi thc hin hoc gi thanh ton ln hn gi th trng trung bnh trong k) th tc ng
suy gim tim nng cho li trn c phiu s c tnh nh sau:
a) Gi nh vo u k, c phiu ph thng s c pht hnh (theo gi th trng
trung bnh trong k) thu tin nhm thc hin cc iu kin hp ng;
b) Gi nh tin thu c t pht hnh c s dng thc hin cc iu kin hp ng
(tc l mua li c phiu ph thng); v
c) S lng c phiu tng thm (S chnh lch gia s lng c phiu ph thng c gi
nh l pht hnh v s lng c phiu ph thng thu v t vic tho mn cc iu kin
hp ng) s c s dng tnh li suy gim trn c phiu.

51

iu chnh hi t

62. Li c bn trn c phiu v li suy gim trn c phiu cho tt c cc k bo co s c

iu chnh hi t nu s lng c phiu ph thng hoc c phiu ph thng tim nng ang
lu hnh tng ln do vn ho, pht hnh c phiu thng, tch c phiu hoc gim i do
gp c phiu. Nu nhng thay i xy ra sau ngy kt thc k k ton nm nhng trc
ngy pht hnh bo co ti chnh, s liu c tnh trn mi c phiu ca k bo co hin
ti v mi k bo co trc trn bo co ti chnh c tnh li da trn s lng c
phiu mi. Doanh nghip phi trnh by kt qu tnh trn mi c phiu phn nh s thay
i v s lng c phiu. Ngoi ra, li c bn trn c phiu v li suy gim trn c phiu s
c iu chnh cho tc ng ca cc sai st v kt qu iu chnh pht sinh t vic p
dng hi t thay i chnh sch k ton.

63. i vi vic thay i cc gi nh s dng trong vic tnh li trn c phiu, hoc vic chuyn i
c phiu ph thng tim nng thnh c phiu ph thng, doanh nghip khng tnh li li suy
gim trn c phiu ca cc k bo co trc c trnh by trn bo co ti chnh.
Trnh by bo co ti chnh

64. Doanh nghip trnh by trn Bo co kt qu hot ng kinh doanh li c bn trn c phiu
v li suy gim trn c phiu t li nhun hoc l phn b cho c ng s hu c phiu
ph thng ca cng ty m trong k i vi mi loi c phiu ph thng c quyn nhn li
nhun khc nhau cho k bo co. Doanh nghip phi trnh by li c bn trn c phiu v
li suy gim trn c phiu cho tt c cc k bo co.

65. Li trn c phiu c trnh by trn Bo co kt qu kinh doanh cho tt c cc k bo co. Nu

li suy gim trn c phiu c trnh by cho t nht 1 k bo co, th s liu ny cng phi c
bo co cho cc k khc nu trong bo co, k c khi li suy gim trn c phiu bng vi li c
bn trn c phiu. Doanh nghip c th trnh by chung mt s liu trn bo co kt qu hot
ng kinh doanh nu li c bn trn c phiu v li suy gim trn c phiu bng nhau.

66. Doanh nghip trnh by li c bn trn c phiu v li suy gim trn c phiu k c trong
trng hp gi tr ny l mt s m (L trn c phiu).
Trnh by trong Bn thuyt minh bo co ti chnh

67. Doanh nghip phi trnh by cc thng tin sau:

a) Li nhun hoc l tnh li c bn trn c phiu v li suy gim trn c phiu, bn i
chiu li nhun hoc l phn b cho cng ty m trong k. Bn i chiu gm cc nh
hng ca tng loi cng c c tc ng ti li trn c phiu.
b) S bnh qun gia quyn c phiu ph thng s dng tnh li c bn trn c phiu v
li suy gim trn c phiu, bn i chiu gia cc s bnh qun gia quyn. Bn i
chiu s bao gm nh hng ca tng loi cng c c tc ng ti li trn c phiu.
c) Cc cng c (bao gm c c phiu pht hnh c iu kin) c th c tc ng suy gim
li trn c phiu trong tng lai nhng khng c a vo tnh li suy gim trn c
phiu v chng c tc dng suy gim ngc cho k hin ti hoc cc k c trnh by.
d) Trnh by cc giao dch c phiu ph thng hoc giao dch c phiu ph thng tim
nng, khng phi l loi giao dch c hch ton tun theo on 62, xy ra sau ngy
kt thc k k ton nm. Nu nhng giao dch xy ra trc ngy kt thc k k ton
nm th s c tc ng ng k ti s lng c phiu ph thng hoc c phiu ph thng
tim nng lu hnh ti thi im kt thc k bo co.

68. V d v cc giao dch trnh by trong on 67(d) bao gm:

52

a) Pht hnh c phiu thu tin;

b) Pht hnh c phiu khi tin thu c dng tr n hoc thanh ton c phiu u i ang
lu hnh ti ngy kt thc k k ton nm;
c) Mua li c phiu ph thng ang lu hnh;
d) Chuyn i c phiu ph thng tim nng ang lu hnh ti ngy kt thc k k ton nm
thnh c phiu ph thng;
e) Pht hnh quyn chn, m bo, hoc cc cng c chuyn i; v
f) t c cc iu kin pht hnh c phiu c iu kin.
Doanh nghip khng phi iu chnh li trn c phiu i vi cc giao dch xy ra sau ngy kt thc k k ton
nm v nhng giao dch khng lm nh hng ti s vn s dng trong vic to ra li nhun hay l trong k.

69. Cc cng c ti chnh hay cc hp ng khc to ra c phiu ph thng tim nng c th c cc

iu khon v iu kin gy nh hng ti vic xc nh li c bn trn c phiu v li suy gim
trn c phiu. Nhng iu khon v iu kin c th xc nh c phiu ph thng tim nng
c tc ng suy gim hay khng, c th l xc nh tc ng ln s bnh qun gia quyn c phiu
lu hnh v nhng iu chnh i vi li nhun hoc l phn b cho c ng s hu c phiu
ph thng.

70. Trng hp doanh nghip cng b thm, ngoi li c bn trn c phiu v li suy gim trn
c phiu, cc s liu trn c phiu c s dng cc ch tiu trnh by trn Bo co kt qu
kinh doanh khng tun theo quy nh ca Chun mc ny th nhng thng tin trn c
phiu phi c tnh theo s bnh qun gia quyn c phiu ph thng c xc nh
theo yu cu ca Chun mc ny. Cc s liu c bn v suy gim trn c phiu lin quan
n cc ch tiu phi c trnh by r rng trong Bn thuyt minh bo co ti chnh.
Doanh nghip trnh by cc c s tnh li nhun, trong bao gm cc s liu trn c
phiu l trc thu hay sau thu./.
-xxx-

53