Bai 19 : Tên đồng thành Cổ Loa

Phát hiện mới về mũi tên đồng thành Cổ Loa

.

GS. Phạm Văn Hường

Các phát hiện khảo cổ mới về những mũi tên đồng Cổ Loa đã chứng tỏ trình độ kỹ thuật và
tư duy bậc thầy của các nghệ nhân luyện kim thời Việt cổ.

Đô thị Cổ Loa ngày xưa đã là kinh đô của nhiều triều đại, từ An Dương Vương với tên
nước là Âu Lạc (273 trước Công nguyên) đến Ngô Quyền (933). Những vị vua này đã để lại trong
lịch sử Việt Nam nhiều trang oai hùng. Cổ Loa còn mang dấu ấn về mối tình oan trái của Trọng
Thủy và Mỵ Châu, cùng huyền thoại nỏ thần Kim Quy phản ánh một sức võ trang cường mạnh.
Những huyền thoại ấy có phần phai nhạt đôi chút theo thời gian, nhưng gần đây lại được bật sáng
nhờ sự khai quật của các nhà khảo cổ học, tìm thấy hàng ngàn mũi tên đồng Cổ Loa. Số lượng
lớn những mũi tên này đã đặt ra nhiều câu hỏi từ vài năm nay mà bây giờ mới giải đáp được vài
phần.

.
 Nguồn gốc những mũi tên đồng Cổ Loa

Khi phân tích bằng những phương pháp vật lý hiện đại, giáo sư Hà Văn Tấn cùng các nhà
khảo cổ khác thấy những mũi tên có chứa các thành phần kim loại tương tự như thành phần các
trống đồng thời Đông Sơn, kể cả trống đồng Ngọc Lũ.

Lẫy nỏ Cổ Loa.

Khoá nỏ bằng đồng có đinh tán

Những nguyên tố chính tìm được là đồng, chì, thiếc và không có kẽm. Những kết quả
tương tự cũng tìm thấy trong các vòng chân nữ tướng đào được ở một số vùng lân cận. Kết quả
này khác hẳn với các gương đồng, phần nhiều chỉ chứa nhiều nguyên tố đồng.

Khi so sánh tỉ mỉ kết quả phân tích nguyên tố (kể cả các nguyên tố phụ mà thành phần bé
hơn một phần trăm) trong những mũi tên đồng với các hiện vật và quặng trong các vùng địa dư
khác nhau thì thấy rằng tên đồng là những sản phẩm bản địa.

.
Kỹ thuật luyện kim các mũi tên đồng

Muôn ngàn mũi tên Cổ Loa.

 Khuôn đúc mũi tên

Riêng trong các mũi tên đồng, còn tìm thấy nguyên tố sắt. Sự có mặt của sắt chứng tỏ
người Việt cổ đã biết luyện kim (chứa một nguyên tố có nhiệt độ nóng chảy trên 1.500 oC). Mục
đích của họ là làm cho những mũi tên cứng mạnh, dễ xuyên sâu vào mục tiêu. Căn cứ trên những
bài được đăng trên các tạp chí chuyên môn của thế giới, có thể thấy họ đã chú ý đến kỹ thuật
luyện kim thời Việt cổ từ một thế kỷ nay.

Kỹ thuật luyện kim tân tiến thời Việt cổ còn tìm thấy trong những chiếc dao găm nữ tướng.
Các phương pháp phân tích vật lý đã tìm ra nguyên tố titan trong hiện vật này. Người Việt cổ có lẽ
chưa biết đích xác tên nguyên tố đó nhưng họ chắc chắn nó sẽ đem lại một hợp kim cứng và nhẹ,
thích ứng cho bàn tay người nữ tướng.

Phân đoàn tay nỏ trong binh lực

Nếu căn cứ trên những lẫy nỏ Cổ Loa mà các nhà khảo cổ học tìm thấy gần đây cùng với
số lượng lớn các mũi tên đồng, chúng ta có thể khẳng định ở thời Việt cổ, vùng Cổ Loa đã có một
lực lượng quân sự được phân thành đoàn tiểu xạ gồm nhiều tay nỏ. Những lẫy nỏ này tinh vi và
bé hơn những nỏ tìm thấy ở các vùng thượng du, nơi các đồng bào tộc Mường hay nhiều tộc khác
cư trú. Thời đó ở Bắc phương hay dùng cung trong lúc người tộc Việt hay dùng nỏ.
Gương đồng và dao găm nữ tướng.

Bao chân bao tay bằng đồng

 Phải chăng những tay nỏ này rất thiện xạ, gây cho đối phương ấn tượng hãi hùng, như
những nỏ thần, mà Kim Quy là một huyền tượng.

Cách bắn nỏ tài ba đã tồn tại qua nhiều thế kỷ trong vùng Cổ Loa, có khi dùng trong quân
đội chính triều, có khi trong những lực lượng đối lập. Như ta đã biết, hơn mười thế kỷ sau An
Dương Vương, vua Ngô Xương Văn, một trong hai vua anh em đồng kế vị Ngô Quyền, đã chết vì
một mũi tên, cũng gần Cổ Loa, kinh đô thời ấy.

Những lẫy nỏ Cổ Loa tìm được cũng bằng hợp kim đồng. Khi bật - một lần lẫy chỉ phát một
mũi tên. Tuy những lẫy nỏ này không phải từ nỏ của An Dương Vương nhưng cũng giúp làm sáng
tỏ được huyền thoại nỏ thần. Cơ cấu đơn tiễn này làm nhẹ một phần nào tội lỗi của Mỵ Châu. Vận
nước Âu Lạc tuy nổi chìm theo thời gian qua mối tình cay đắng của Mỵ Châu - Trọng Thủy, nhưng
không làm quên được thực tế Cổ Loa đã là kinh đô của một nước có tổ chức lớn, có kỹ thuật cao,
kể cả kỹ thuật quân sự, bao hàm thêm khía cạnh nhân bản và tình người.

(GS. Phạm Văn Hường, Thứ tư, 29 Tháng mười một 2006 )

Phụ lục : Một số hiện vật Đông Sơn từ RPVA (Trung tâm UNESCO Nghiên cứu Bảo tồn cổ
vật Việt Nam)

Bình rượu bằng đồng

 Bộ nhạc khí bằng đồng

Ấm đun (đồ gốm Đông Sơn)

Đồ trang sức bằng đồng

Muôi đồng

.
 Rìu đồng mũi hài

Thố đồng và quả cân đồng

Tượng chim đồng trên đầu gậy

Đèn đồng
Vũ khí Đông Sơn (1)

Vũ khí đông Sơn(2)

.
 Mảnh giáp Đông Sơn

Dong Son bronze blade

Thạp đồng Đông Sơn

Muôi đồng Đông Sơn