0

CHNG 1: NG HC CHT IM
1-1. Phng trnh chuyn ng ca mt cht im trong h trc to cc:
x = a
1
cos(et +
1
) (1)
y = a
2
cos(et +
2
) (2)
Xc nh dng qu o ca cht im trong cc trng hp sau:
a)
1
-
2
= 2kt, k l mt s nguyn;
b)
1
-
2
= (2k + 1)t;
c)
1
-
2
= (2k + 1)
2
t
;
d)
1
-
2
c gi tr bt k.

Bi gii
Lu rng, bit c dng qu o chuyn ng ca mt cht im no ta
phi i tm phng trnh qu o ca n tc l phng trnh biu din mi quan h
gia cc to ca vt, trong ta kh mt bin thi gian. Do , trong bi tp ny ta
c th lm nh sau.
a) Thay
1
=
2
+ 2kt vo (1) ta c:
x = a
1
cos(et +
1
) = a
1
cos(et +
2
+ 2kt) = a
1
cos(et +
2
),
y = a
2
cos(et +
2
)
T :
2 1
a
y
a
x
= hay x
a
a
y
1
2
=
V -1s cos(et +
1
) s 1 nn - a
1
s x s a
1
Vy cht im trong phn a) ny chuyn ng trn mt on thng biu din bi:
x
a
a
y
1
2
= vi - a
1
s x s a
1

b) Lm tng t nh trong phn a):
x
a
a
y
1
2
= vi - a
1
s x s a
1
c) Thay
1
=
2
+ (2k + 1)
2
t
ta d dng rt ra biu thc:
1
a
y
a
x
2
2
2
2
1
2
= +
Phng trnh ny biu din mt ng lp vung, c cc trc ln v trc nh nm
trn cc trc to .
d) Phi kh t trong h phng trnh (1) v (2). Mun th khai trin cc hm s cosin
trong (1) v (2):

1
1 1
1
t t
a
x
e e sin . sin cos . cos = (3)
2 2
2
t t
a
y
e e sin . sin cos . cos = (4)
T ta c; ) ( sin ) cos(
1 2
2
1 2
2 1
2
2
2
2
1
2
a a
xy 2
a
y
a
x
= + (5)
Phng trnh (5) biu din mt ng lp.

1-2. Mt t chy t tnh A n tnh B vi vn tc v
1
= 40km/gi ri li chy t
tnh B tr v tnh A vi vn tc v
2
= 30km/gi.
Tm tc trung bnh ca t trn on ng i v AB, BA ?
Bi gii
t qung ng AB bng s. Ta s tnh vn tc trung bnh theo cng thc:
=
tng qung ng i
tng thi gian i ht qung ng ny
v

Ta c:
. / , s m 53 9
v v
v v 2
v
1
v
1
2
v
s
v
s
s s
t t
s s
v
2 1
2 1
2 1 2 1
=
+
=
+
=
+
+
=
+
+
=
v di

Thay s ta c: . / , s m 53 9 v =

1-3. Mt ngi ng ti M cch mt
con ng thng mt khong h=50m
ch t; khi thy t cn cch mnh mt
on a=200m th ngi y bt u chy ra
ng gp t (Hnh 1-1). Bit t chy
vi vn tc 36km/gi.
Hi: a) Ngi y phi chy theo
hng no gp ng t? Bit rng ngi chy vi vn tc v
2
= 10,8 km/gi;
b) Ngi phi chy vi vn tc nh nht bng bao nhiu c th gp c t?
Bi gii
a) Mun gp ng t ti B th thi gian ngi chy t M ti B phi bng thi gian
t chy t A ti B:

1 2
v
AB
v
MB
= (1)
S dng nh l hm s sin trong tam gic ABM ta c:
A
M
B
a
h
|
o
I H D
Hnh 1-1

2
,
sin sin o |
AB MB
= vi
a
h
= | sin (2)
T (1) v (2) ta rt ra:
833 0
v
v
a
h
2
1
, . sin = = o o = 56
0
30 hoc o = 123
0
30.
Tht vy: gi s ngi chy n im D tho mn iu ny
2
1
v
v
a
h
. sin > o .
M: MD
v
v
AD
h
a
v
v
a
h
MD
1
AD
AD MD
2
1
2
1
. . . . .
sin
. sin
sin sin
=
|
.
|

\
|
|
|
.
|

\
|
> = =
|
o
o |
.

2 1
v
MD
v
AD
> (tc l thi gian xe chy n D ln hn thi gian ngi chy n
D).
b) c th gp c t vi vn tc nh nht th r rng rng lc m ngi chy
n ng cng l lc xe t i ti (ngi gp ng t m khng phi ch i lng ph
thi gian), v vy, theo phn a) gia hng chy v vn tc ca ngi phi c quan h:

2
1
v
v
a
h
. sin = o
V vi mi o th sin(o) s 1 nn:
1 2
2
1
v
a
h
v 1
v
v
a
h
. . > s
Suy ra h km 9 s m 5 2
a
hv
v
1
2
/ / ,
min
= = = .
Lc ny, ngi phi chy theo hng MI, vi MI AM.

1-4. Mt vt c th ri t mt kh cu ang bay cao 300m. Hi sau bao lu
vt ri ti mt t, nu:
a) Kh cu ang bay ln (theo hng thng ng) vi vn tc 5m/s;
b) Kh cu ang h xung (theo phng thng ng) vi vn tc 5m/s;
c) Kh cu ang ng yn.
Bi gii
Khi kh cu chuyn ng, vt trn kh cu mang theo vn tc ca kh cu. Nu kh
cu chuyn ng xung di vi vn tc v
0
th thi gian t m vt ri ti t tho mn
phng trnh bc hai ca thi gian:
h t g
2
1
t v
2
0
= + . . .
Chn nghim dng ca phng trnh ny ta c kt qu:
g
v gh 2 v
t
0
2
0
+
= .

3
Khi kh cu chuyn ng ln trn, xung di hoc ng yn, ta p dng biu thc
ny vi vn tc ban u v
0
= -5m/s, v
0
= 5m/s; hoc v
0
= 0 v c kt qu:
a) 8,4s ; b) 7,3s ; c) 7,8s.

1-5. Mt vt c th ri t cao H + h theo phng thng ng DD (D' l chn
cao H + h). Cng lc mt vt th hai c nm ln t D' theo phng thng ng
vi vn tc v
0
.
a) Hi vn tc v
0
phi bng bao nhiu hai vt gp nhau cao h?
b) Tnh khong cch x gia hai vt trc lc gp nhau theo thi gian?
c) Nu khng c vt th nht th vt th hai t cao ln nht bng bao nhiu?
Bi gii
Cn nh li cc cng thc ca chuyn ng ri t do:
a) Thi gian vt 1 ri t D n im gp nhau l:
g
H 2
t = cng bng thi gian vt
2 chuyn ng t D n G, do :
gH 2
H 2
h H
2
gt
t
h
v t g
2
1
t v h
0
2
0
+
= + = = . .
b) Khong cch gia hai vt ti thi im t trc khi gp nhau c
tnh theo qung ng s v s cc vt i c:
x = (H + h) - (s + s).

( ) ( )
) . (
. . .
t gH 2 H 2
H 2
h H
t v h H t g
2
1
t v gt
2
1
h H x
0
2
0
2

+
=
+ =
|
.
|

\
|
+ =

c) S dng cng thc quan h v, a, s ca chuyn ng thng bin i u
s a 2 v v
2
0
2
. . = vi vn tc cao cc i bng v = 0, a = -g, s = h
max
suy ra, nu
khng c s cn tr ca vt 1, vt 2 ln n cao cc i l:
H 4
h H
g 2
v
h
2 2
) (
max
+
= = .

1-6. Th ri t do mt vt t cao h = 19,6 mt. Tnh:
a) Qung ng m vt ri c trong 0,1 giy u v 0,1 giy cui ca thi gian
ri.
b) Thi gian cn thit vt i ht 1m u v 1m cui ca cao h.
Bi gii
H
h
D

D
G
Hnh 1-2

4
S dng cng thc v qung ng vt ri c sau thi gian t k t lc bt u
c th:
2
gt
2
1
s = ta s c mt cng thc quen thuc v thi gian t vt ri c mt
on ng c cao h k t v tr th l:
g
h 2
t = . p dng trong bi tp ny:
a) Qung ng m vt ri c trong 0,1s u:
m 049 0 1 0 8 9
2
1
t g
2
1
s
2 2
1
, , . , . = = = .
Tng thi gian ri ca vt: ( ) s 2
8 9
6 19 2
g
h 2
t = = =
,
, .
.
Qung ng vt i c trong 0,1 s cui cng, c tnh theo qung ng i
c trong 2s -0,1s = 1,9 s u:
( ) ( ) ( ) m 9 1 1 0 2 8 9
2
1
6 19 1 0 t g
2
1
h s
2 2
2
, , . , . , , = = = .
b) Tng t nh trn:
Thi gian vt i c 1m u: s 45 0
8 9
1 2
g
s 2
t
3
3
,
,
.
= = = .
Thi gian vt i ht 1m cui: s 05 0
8 9
6 18 2
2 t t t
4
,
,
, .
= = =
du 18,6m tng


1-7. Phi nm mt vt theo phng thng ng t cao h = 40m vi vn tc v
0

bng bao nhiu n ri ti mt t:
a) Trc t = 1 giy so vi trng hp vt ri t do?
b) Sau t = 1 giy so vi trng hp vt ri t do?
Ly g = 10m/s
2
.
Bi gii
S dng cng thc tnh thi gian n khi chm t ca bi 5:
g
v gh 2 v
t
0
2
0
+
= v cng thc thi gian ri t do:
g
h 2
t = ta thy:
vt chm t sm, mun phi nm vt xung di vi vn tc v
0
tho mn
phng trnh:
( ) gh 2 v g gh 2 v
g
v gh 2 v
g
h 2
0
2
0
0
2
0
+ = + =
+
t t
Bnh phng hai v ca phng trnh ta c:
( ) ( )
( )
( ) t
t t
t t
g gh 2 2
g gh 2 2 g
v 0 gh 2 v 2 gh 2 v g 2 g
0 0 0
2

= = + +

5
a) vt chm t sm, p dng vi t = 1s ta c:
( )
0
12, 7 / v m s =
Vy vt c nm thng ng xung di.
b) vt chm t mun, p dng vi t = -1s ta c:
( )
0
8, 7 / v m s =
Vy vt c nm thng ng ln trn.

1-8. Mt xe la bt u chuyn ng nhanh dn u trn mt ng thng ngang
qua trc mt mt ngi quan st ang ng ngang vi u toa th nht. Bit rng toa xe
th nht i qua trc mt ngi quan st ht mt thi gian t = 6 giy. Hi toa th n s i
qua trc mt ngi quan st trong bao lu?
p dng cho trng hp n = 7.
Bi gii
Gi l l chiu di ca mi toa, t
n
l thi gian n toa u i qua trc mt ngi
quan st. p dng phng trnh chuyn ng thng thay i u, ta c:
Chiu di ca toa th nht:
2 2
1
a
2
1
at
2
1
l t = =
Chiu di ca (n-1):
2
1 n
at
2
1
l ) 1 n (

=
Chiu di ca n toa u:
2
n
at
2
1
nl = .
T suy ra thi gian toa th n i qua trc mt ngi quan st:
1 n n ( t t t
1 n n n
t = = A

).
Vi n =7 , ta c At
7
= 1,18s.

1-9. Mt hn c nm theo phng nm ngang vi vn tc v
0
=15m/s. Tnh gia
tc php tuyn v gia tc tip tuyn ca hn sau lc nm 1 giy.
Bi gii
Vn tc ca vt theo phng ng sau khi nm 1s: v
y
=
gt = 9,8m/s.
Gc o gia vn tc ca vt v phng thng ng tho
mn:
y
x
v
v
tg = o . Xem hnh v bn.
T , gia tc php tuyn v gia tc tip tuyn ca vt
lc ny chnh l nhng thnh phn chiu ca gia tc g:

v
x

v
y

o
o
v
v
g.sino
g.coso
v
0

g

6
( )
( )
2
2 2
2 2 2
.
sin 8, 2 /
cos 5, 4 /
x
n
x y
t n
g v
a g m s
v v
a g g a m s
o
o
= = =
+
= = =


1-10. Mt ngi i m t vt qua mt b cao ca
mt ci h c cc thng s nh ghi trn hnh 1-3. Hi
m t phi c vn tc v nh nht l bao nhiu (ti thi
im ri khi b) ngi c th vt qua h.
Bi gii
- Phng trnh chuyn ng:
x = v
0
coso. t (1)
y = h + v
0
sino. t gt
2
/ 2 (2)
- Phng trnh qu o:
y = h + (v
0
sino/ v
0
coso) x g x
2
/ (2 v
0
2
cos
2
o)
- ngi phi m t vt qua c h th:
x
min
= l v
0 min
= l/ coso. t
V y = 0
0 = h + tgo. l g l
2
/ (2 v
0 min
2
cos
2
o)
v
0
2
min
= g l
2
/ [2 cos
2
o (h + tgo l)]
Thay s, ta c vn tc v
0
nh nht ngi vt qua c h l: v
0 min
~ 4,53 (m/ s).

1-11. Ngi ta nm mt qu bng vi vn tc v
0
=10m/s theo phng hp vi mt
phng nm ngang mt gc o = 40
0
. Gi s qu bng c nm i t mt t. Hi:
a) cao ln nht m qu bng c th t c.
b) Tm xa ca qu bng.
c) Thi gian t lc nm bng ti lc bng chm t.
Bi gii
Chuyn ng theo phng thng ng l mt chuyn ng thng bin i u vi
gia tc bng g, vn tc ban u bng v
0y
= v
0
.sino. Chuyn ng theo phng ngang l
chuyn ng thng u vi vn tc khng i bng v
x
= v
0
.coso.
a) cao cc i v thi gian ri ca vt ch lin quan n vn tc ban u theo
phng thng ng v
0y
:
( )
2
0
max
2,1
2
y
v
y m
g
= =
c) Thi gian bay ca vt: ( ) s 3 1
g
v 2
g
v
2 t
0
y 0
,
sin .
. = = =
o

l = 3 m
h = 1.5 m
o =15
o
v

Hnh 1-3

7
b) Cng thc tm xa ca vt nm xin:
2
0
.sin 2
10
x
v
L v t m
g
o
= = =

1-12. T mt nh thp cao H = 25m ngi ta nm mt hn ln pha trn vi vn
tc v
0
= 15m/s theo phng hp vi mt phng nm ngang mt gc o = 30
0
. Xc nh:
a) Thi gian chuyn ng ca hn ;
b) Khong cch t chn thp n ch ri ca hn ;
c) Vn tc ca hn lc chm t.
Bi gii
T nh thp vin cn ln cao thm c mt on:
( ) ( )
m 87 2
8 9 2
30 15
g 2
v
g 2
v
h
2
0
2
0
2
y 0
,
, .
sin . sin
= = = =
o

thi gian chuyn ng ca hn :
( ) ( )
( ) s 15 3
8 9
78 2 25 2
8 9
5 7
g
h H 2
g
v
t
y 0
,
,
,
,
,
=
+
+ =
+
+ =
Tm xa:
( ) m 41 15 3 30 15 t v L
0
0
= = = , . cos . . coso
Vn tc lc chm t:
( ) ( ) ( )
( ) ( ) s m 7 26 30 15 3 23 v v v
s m 3 23 78 2 25 8 9 2 h H g 2 v
2
0 2 2
x
2
y
y
/ , cos . ,
/ , , . , .
= + = + =
= + = + =

Ta c th gii quyt bi ton theo cch khc bng cch dng phng php to .
Chn h trc to Oxy vi O nm ti chn thp nh hnh 1-4.
Phng trnh chuyn ng ca vt theo cc trc ny:
2
0
2
y
0 x
t g
2
1
t v H t g
2
1
t v H y
t v t v x
. . sin . .
. cos
+ = + =
= =
o
o

tm thi gian ri, gii phng trnh y = 0.
tm tm xa tm khong cch t v tr ri ti chn thp, ta thay t tm c vo
biu thc ca x tnh x.
tm vn tc lc chm t, nh n cc cng thc:
t g v v
const v v
0 y
0 x
. sin
cos
=
= =
o
o

p s: a) 3,16s ; b) 41,1m ; c) 26,7m/s.

y
O
H
L
v
0
o
x
Hnh 1-4

8
1-13. Hi phi nm mt vt theo phng hp vi mt phng nm ngang mt gc o
bng bao nhiu vi mt vn tc ban u cho trc, tm xa ca vt l cc i.
Bi gii
S dng cng thc tnh tm xa ca vt c nm xin lp c trong bi 10:
g
v
g
2 v
L
2
0
2
0
s =
o sin .

Vt s t c tm xa cc i bng
g
v
L
2
0
=
max
khi sin2o = 1, hay o = 45
0
.

1-14. Tm vn tc gc:
a) Ca Tri t quay quanh trc ca n (Tri t quay mt vng xung quanh trc
ca n mt 24 gi).
b) Ca kim gi v kim pht ng h;
c) Ca Mt Trng quay xung quanh Tri t (Mt Trng quay xung quanh Tri t
mt vng mt 27 ngy m);
d) Ca mt v tinh nhn to ca Tri t quay trn qu o trn vi chu k bng 88
pht.
Bi gii
S dng cng thc tnh vn tc gc:
T
2t
e = v lu rng chu k c tnh theo
n v l giy (s) ta s c:
a) Vn tc gc t quay quanh trc ca tri t: ( ) s rad 10 26 7
3600 24
2
5
/ . ,
.
.

= =
t
e
b) Chu k quay ca kim pht l 1h. Kim gi quay ht mt vng l 12 ting nn vn
tc gc ca kim gi v kim pht l: 14,5 . 10
-5
rad/s; 1,74 . 10
-3
rad/s
c) Cng p dng cng thc trn vi cc chu k khc nhau ta c vn tc gc ca
mt trng quanh tri t l: 2,7 . 10
-6
rad/s ;
d) Ca v tinh c chu k quay l 88pht l: 1,19 . 10
-3
rad/s

1-15. Mt v lng sau khi bt u quay c mt pht th thu c vn tc 700
vng/pht. Tnh gia tc gc ca v lng v s vng m v lng quay c trong pht
y nu chuyn ng ca v lng l nhanh dn u.
Bi gii
Vn tc gc ca v lng t e = 700vng/pht = 700.2t/60 (rad/s).
M e = |. t ( )
2
s rad 22 1
3600
1400
60
60 1400
/ ,
/
= = = =
t t
t
e
| .
Gc quay c sau thi gian t = 1 pht l:

9
( ) rad 700 60 22 1
2
1
2
1
2 2
t t | = = = . , . .
Do vy, s vng quay c trong 1 pht l:
vng 350
2
n = = =
t
t
t

2
700
.

1-16. Mt bnh xe c bn knh R = 10cm lc u ng yn, sau quay xung quanh
trc ca n vi gia tc gc bng 3,14 rad/s
2
. Hi, sau giy th nht:
a) Vn tc gc v vn tc di ca mt im trn vnh bnh?
b) Gia tc php tuyn, gia tc tip tuyn v gia tc ton phn ca mt im trn
vnh bnh?
c) Gc gia gia tc ton phn v bn knh ca bnh xe (ng vi cng mt im trn
vnh bnh?
Bi gii
a) Sau giy th nht, vn tc gc v vn tc di ca mt im trn vnh bnh l:
( )
( ) s m 314 0 1 0 14 3 R v
s rad 14 3 1 14 3 t
/ , , . , .
/ , . , .
= = =
= = =
e
| e

Gia tc tip tuyn c gi tr khng i v gia tc php tuyn
lc ny:
( )
( )
2 2 2
n
2
t
s m 986 0 1 0 14 3 R a
s m 314 0 1 0 14 3 R a
/ , , . , .
/ , , . , .
= = =
= = =
e
|

Cn gia tc ton phn th bng:
( )
2 2
n
2
t
s m 03 1 a a a / , = + = .
c) Gc gia gia tc ton phn a v bn knh l o tho mn:
03 1
314 0
a
a
t
,
,
sin = = o o = 17
0
46.

1-17. Mt on tu bt u chy vo mt on ng trn, bn knh 1km, di
600m, vi vn tc 54 km/gi. on tu chy ht qung ng trong 30 giy. Tm vn
tc di, gia tc php tuyn, gia tc tip tuyn, gia tc ton phn v gia tc gc ca on
tu cui qung ng . Coi chuyn ng ca on tu l nhanh dn u.
Bi gii
Cho: R = 1km =1000m, v
0
= 54km/h = 15m/s, s=600m, t = 30s.
S dng cc cng thc v chuyn ng thng v chuyn ng trn bin i u ta
s tnh c cc i lng cn thit.
( ) ( )
( )
2
2 2
0
t
2
t 0
s m
3
1
30
30 15 600 2
t
t v s 2
a t a
2
1
t v s /
.
=

= + = .

o
Hnh 1-5
a
t
a
n
a


10
Vn tc ca tu ti cui ng vng:
( ) ( ) h km 90 s m 25 30
3
1
15 t a v v
t 0
/ / . = = + = + = .
Gia tc php tuyn gia tc hng tm ca tu:
( )
2
2 2
2
n
s m 625 0
1000
25
R
v
R a / , = = = = e
Cn gia tc ton phn l:
( )
2
2 2
2
n
2
t
s m 708 0
8
5
3
1
a a a / , =
|
.
|

\
|
+
|
.
|

\
|
= + =
Gia tc gc ca on tu:
( )
2 4 t
s rad 10 3 3
1000
3 1
R
a
/ . ,
/

~ = = |

1-18. Mt ngi mun cho thuyn qua sng c dng nc chy. Nu ngi y
cho thuyn theo hng t v tr A sang v tr B (AB vi dng sng, hnh 1-4) th sau
thi gian t
1
= 10 pht thuyn s ti v tr C cch B mt khong s = 120m. Nu ngi y
cho thuyn v pha ngc dng th sau thi gian t
2
= 12,5 pht thuyn s ti ng v tr
B.
Coi vn tc ca thuyn i vi dng nc l khng i. Tnh:
a) B rng l ca con sng;
b) Vn tc v ca thuyn i vi dng nc;
c) Vn tc u ca dng nc i vi b sng;
d) Gc .
Bi gii
y l bi ton tng hp vn tc. Thuyn tham gia ng
thi hai chuyn ng: cng vi dng nc vi vn tc

u v
chuyn ng so vi dng nc (do ngi cho) vi vn tc

v .
Chuyn ng tng hp chnh l chuyn ng ca thuyn i vi
b sng vi vn tc

+ = u v V .
Trng hp th nht ca bi ton ng vi hnh 1-6a,
trng hp th hai ng vi hnh 1-6b.
Theo cc hnh v, ta c cc phng trnh sau:
s = u.t
1
; l =v.t
1
; l = (v.cos ).t
2
; u = v.sin ;

( ) s m 2 0
600
120
t
s
u
1
/ , = = = .
A
B C
M
Hnh 1-6a


v
u
V

A
B C


v
u
V

s
l
Hnh 1-6b

11
'
,
cos . cos . . 53 36
5
4
5 12
10
t
t
t v t v l
0
2
1
2 1
= = = = = =
( ) s m 33 0
3
1
5 3
2 0 u
v
v
u
5
3
/ ,
/
,
sin
sin = = = = = =

.
Chiu rng ca dng sng: m 200 60 10 33 0 t v l
1
= = = ) . .( , . .

1-19. Ngi ta cho mt con thuyn qua sng theo hng vung gc vi b sng
vi vn tc 7,2km/h. Nc chy mang con thuyn v pha xui dng mt khong
150m. Tm:
a) Vn tc ca dng nc i vi b sng;
b) Thi gian cn thuyn qua c sng. Cho bit chiu rng ca sng bng
0,5km.
Bi gii
T hnh v ta thy:
( ) s m 60 0 2
500
150
v
l
s
u
l
s
v
u
/ , . . = = = = .
Thi gian ca mt chuyn sang sng:
( ) s 250
2
500
v
l
v
AB
V
AC
t = = = = = .
p s: a) u = 0,60m/s ; b) t = 250s.

1-20. Mt my bay bay t v tr A ti v tr B. AB nm theo hng Ty ng v
cch nhau mt khong 300km. Xc nh thi gian bay nu:
a) Khng c gi;
b) C gi thi theo hng Nam Bc;
c) C gi thi theo hng Ty ng.
Cho bit vn tc ca gi bng: v
1
= 20m/s, vn tc ca my bay i vi khng kh
v
2
= 600km/h.
Bi gii
AB = 300km, gi: v
1
= 20m/s =72km/h, v
2
= 600km/h.
a) Thi gian my bay bay trc tip t A n B: ( ) (pht) 30 h 5 0
600
300
v
l
t
2
= = = = , .
b) Tng t bi trn, ta thy my bay mun ti v tr B, n phi bay chch v pha
nam mt gc o so vi phng AB. Ta c:
( ) h km 596 72 600 v v V
2 2 2
1
2
2
/ = = = .
Thi gian my bay bay t A n B l:
A
B C
Hnh 1-7
v
u
V

s
l
B A
v
2
v
1
o
Hnh 1-8

12
( ) pht 2 30 h 503 0
596
300
V
s
t , , = = = = .
c) Gi xui chiu t Ty sang ng. Thi gian my bay cn dng l:
( ) pht 8 26 h 446 0
72 600
300
v v
s
t
1 2
, , = =
+
=
+
= .
















CHNG 2
NG LC HC CHT IM
2-1. Mt xe c khi lng 20000kg, chuyn ng chm dn u di tc dng ca
mt lc bng 6000N, vn tc ban u ca xe bng 15m/s. Hi:
a) Gia tc ca xe;
b) Sau bao lu xe dng li;
c) on ng xe chy c k t lc hm cho n khi xe dng hn.
Bi gii
a) Gia tc ca xe c tnh theo nh lut II Newton:
a = F/m = -6000/20000= - 0,3m/s
2
.
b) Thi gian k t lc hm n khi dng li:
( ). s 50
0,3 -
15 - 0

a
v
t = =
A
= A = t
c) Qung ng k t lc hm n khi dng li:
s = v
0
.t + a.t
2
/2 = 375m.


Hnh 2-1

13
2-2. Mt thanh g nng 49N b kp gia hai mt phng thng ng (hnh 2-4). Lc
p thng gc trn mi mt ca thanh l 147N. Hi lc nh nht cn nng hoc h
thanh g? H s ma st gia thanh g v mt p k = 0,2.
Bi gii

T cc hnh v ny ta thy, cc lc dng h (F
H
) v nng F
N
thanh g phi c
cc gi tr nh nht:
F
H
= ( ) N 8 9 49 147 2 0 2 P N k 2 P F F
2 ms 1 ms
, . , . . = = = +
F
N
= ( ) N 8 107 49 147 2 0 2 P N k 2 P F F
2 ms 1 ms
, . , . . = + = + = + +

2-3. Mt chic thang da vo tng (nh hnh v). H s
ma st gia thang v tng l
1
= 0,4; gia thang v sn l
2

= 0,5. Khi tm thang trung im ca chiu di thang. Tm
iu kin ca gc o thang khng b trt trn sn.
Bi gii
Khi thanh trt th gc o gim, do lc ma st phi tng
chng li s trt .
Ta c: f
ms
s k. N
Nn ng vi o
min
th: f
ms
= k. N
Gi s ng vi o = o
min
, thanh t cn bng, ta c:

0
0
2 1 2 1
=
= + + + +

i
i
ms ms
M
P N N f f

Chiu ln phng ngang: -k
2
.N
2
+ N
1
= 0
(1)
Chiu ln phng thng ng: k
1
.N
1
+ N
2
P = 0
(2)
N
2
. l coso - N
1
. l sino - P. (l/2) coso = 0 (3)
T (1), (2), (3) ta c: tgo = (1 k
1
. k
2
)/ 2k
2
= 0,8
o ~ 38
0
40

Vy vi o > 38
0
40

th thang s khng b trt.

F
H
F
N
F
ms1
F
ms2
Hnh 2-2a Hnh 2-2b
A
B
o

Hnh 2-3a
A
B
o

P

2
N

1
N

1 ms
f

2 ms
f

Hnh 2-3b

14


2-4. Hi phi tc dng mt lc bng bao nhiu ln mt toa tu ang ng yn n
chuyn ng nhanh dn u v sau thi gian 30 giy n i c 11m. Cho bit lc ma st
ca toa tu bng 5% trng lng ca toa tu, khi lng ca toa tu bng m = 15,6 tn.
Bi gii
Gi F l lc tc dng ln toa tu. Xt theo phng ngang, lc gy ra gia tc ca toa
tu, theo nh lut Niutn 2, bng: F - f
ms
= ma
Trong : m l khi lng v
2
t
s 2
a = l gia tc ca toa tu.
T suy ra:
2
ms
t
m s 2
mg 5 ma f F
. .
% + = + = .
Thay s ta c: F ~ 8200N.

2-5. Mt ngi di chuyn mt chic xe vi vn tc khng i. Lc u ngi y
ko xe v pha trc, sau ngi y y xe v pha sau. Trong c hai trng hp, cng
xe hp vi mt phng nm ngang mt gc o. Hi trong trng hp no ngi y phi t
ln xe mt lc ln hn? Bit rng trng lng ca xe l P, h s ma st gia bnh xe v
mt ng l k.
Bi gii
Vit phng trnh nh lut II Newton cho cc lc tc dng vo xe. Trng hp ko
xe v pha trc (hnh 2-4a): lc nn vung gc ca xe ln mt ng l:
P - F. N 0 P F. N sin sin = = +
V:
ms ms
F F 0 F F = = o o cos . cos .
M, lc ma st tc dng ln xe:
F
ms
= kN = k(P - Fsino)
( ) o o sin cos F P k F =
o o sin cos k
kP
F
+
=

Trng hp y xe v pha sau (hnh 2-4b)
Bng cch phn tch tng t, ta tnh c lc ma st t ln xe trong trng hp
ny l:
F
ms
= kN = k(P + Fsino)


N

F

F
ms
P



N

F

F
ms
P

o

Hnh 2-4a

Hnh 2-4b


15
V lc F cn t ln cng xe:
o o sin cos
'
k
kP
F

=
R rng F

> F. Nh vy trong trng hp y xe v pha sau ngi ta phi dng
mt lc ln hn.

2-6. Mt vt c khi lng m = 5kg c t trn mt mt phng nghing hp vi
mt phng m ngang mt gc o = 30
0
. H s ma st gia vt v mt phng nghing bng
k = 0,2. Tm gia tc ca vt trn mt phng nghing.
Bi gii
Phng trnh nh lut II Newton cho vt:
a m F N P ms . = + +
Chiu phng trnh ny theo phng vung gc vi mt
phng nghing (phng Oy) v phng song song vi mt
phng nghing (phng Ox) ta c:

=
= +
ma F P
0 N P
ms
o
o
sin
cos

=
=
m
F P
a
P N
ms
o
o
sin
cos

M F
ms
= k.N nn:
( ) o o
o o o o
cos sin
cos sin cos sin
k g
m
kmg mg
m
kP P
a =

= .
Thay o = 30
0
, k = 0,2, g = 9,8 ta tnh c a = 3,24m/s
2
.

2-7. Mt vt trt xung trn mt mt phng nghing hp vi mt phng nm
ngang gc o = 45
0
. Khi trt c qung ng s = 36,4cm, vt thu c vn tc v =
2m/s. Xc nh h s ma st gia vt v mt phng nghing.
Bi gii
p dng cng thc gia tc ca vt trong bi 2-5 ta c :
( ) o o cos sin k g a =
o
o
o
o
cos cos
sin
g
a
tg
g
a g
k =

= .
Gia tc c tnh:
S 2
v
S 2
0 v
S 2
v v
a
2 2 2
2
0
2
. . .
=

= .

o
o
cos .gS 2
v
tg k
2
=
Thay cc thng s cho: o = 45
0
, v = 2m/s, s = 36,4cm = 0,364m ta c: k ~ 0,2.

F
ms
P

o


N

O

y

x

Hnh 2-5

16
2-8. Mt si dy thng c t trn mt bn sao cho mt phn ca n bung thng
xung t. Si dy bt u trt trn mt bn khi chiu di ca phn bung thng bng
25% chiu di ca dy. Xc nh h s ma st k gia si dy v mt bn.
Bi gii
Gi P l trng lc ca c dy, P
1
l trng lng ca
phn bung thng. Theo u bi, chiu di phn bung
thng bng 25% chiu di dy P
1
= 25%P.
Xt theo phng chuyn ng ca si dy, dy chu
tc dng ca hai lc: P
1
v f
ms
. Mun dy bt u trt
phi c P
1
= f
ms
f
ms
= 25%P.
M, f
ms
= k .N = k.(75%P).
T : 25%P = k.(75%P) 33 0
3
1
75
25
k , ~ = = .

2-9. 1) Mt t khi lng mt tn chuyn ng trn mt ng bng, h s ma st
gia bnh t v mt ng l 0,1. Tnh lc ko ca ng c t trong trng hp:
a) t chuyn ng u;
b) t chuyn ng nhanh dn u vi gia tc bng 2m/s
2
;
2) Cng cu hi trn nhng cho trng hp t chuyn ng u v:
a) Ln dc c dc 4%; b) Xung dc .
H s ma st bng 0,1 trong sut thi gian chuyn ng.
Bi gii
Tng hp lc tc dng ln t gm: lc ko F

ca ng c t, trng lc

P , phn
lc php tuyn N

ca mt ng v lc ma st ca mt ng
ms
f

.

Phng trnh nh lut II Newton cho t l:

+

= a m
ms
f N P F
Chn chiu dng l chiu chuyn ng ca xe. Chiu phng trnh ny ln
phng chuyn ng ta c:
1) Khi xe chuyn ng trn ng nm ngang:
kmg ma f ma F ma f F
ms ms
+ = + = =
a) Khi chuyn ng u, a = 0 F = 980N.

P

F

N

f
ms


F

N

f'
ms
o

Hnh 2-7
P
1
f
ms
Hnh 2-6

17
b) Khi chuyn ng nhanh dn u vi gia tc a = 2m/s
2
F = 2980N.
2) Khi xe chuyn ng trn ng dc:
a) t ln dc
sin cos sin
ms
F f P ma F ma kmg mg o o o = = + +
Trong , sino = 0,04 l dc ca dc coso = 0 1 04 0 1
2
, , ~
( ) N 1372 04 0 8 9 1000 1 8 9 1000 1 0 0 1000 F = + + = , . , . . , . . ,
b) t xung dc: F = P(kcoso - sino).
o o o o sin cos sin sin mg kmg ma P f ma F ma P f F
ms ms
+ = + = = +
Thay s:
( ) N 588 ,04 1000.9,8.0 ,8.1 0,1.1000.9 0 1000 F = + =

2-10. Mt si dy c vt qua mt rng rc c khi lng khng ng k, hai u
buc hai vt c khi lng m
1
v m
2
(m
1
> m
2
). Xc nh gia tc ca hai vt v sc cng
ca dy. Coi ma st khng ng k.
p dng bng s: m
1
= 2m
2
= 1kg.
Bi gii
Chn trc to nh hnh 2-8.
Phng trnh nh lut II Newton cho tng vt xt trn phng chuyn ng:

=
=
a m P T m
a m T P m
2 2 2
1 1 1
:
:

( )a m m P P
2 1 2 1
+ =
2
3, 27 / a m s =
Xem phng trnh nh lut II Newton cho vt P
1
ta c: P
1
- T = m
1
a.
T tnh c: N 55 6 T , =






m
1
m
2
P
1
P
2
T

T

+

+

Hnh 2-8

18
2-11. Mt tu in, sau khi xut pht, chuyn ng vi gia tc khng i =
0,5m/s
2
. 12 giy sau khi bt u chuyn ng, ngi ta tt ng c ca tu in v tu
chuyn ng chm dn u cho ti khi dng hn. Trn ton b qung ng h s ma st
bng k = 0,01. Tm:
a) Vn tc ln nht ca tu;
b) Thi gian ton b k t lc tu xut pht cho ti khi tu dng hn;
c) Gia tc ca tu trong chuyn ng chm dn u;
d) Qung ng ton b m tu i c.
Bi gii
Tu chuyn ng theo hai giai on:
Giai on 1: chuyn ng vi gia tc a
1
= 0,5m/s
2
trong thi gian t
1
= 12s.
Giai on 2: chuyn ng chm dn u vi gia tc a
2
= k.g = 0,01.9,8 = 0,098 m/s
2

di tc dng cn ca lc ma st trong thi gian At.
C th v th vn tc ca tu theo thi gian
nh trn hnh.
a) Vn tc ln nht ca tu:
( ) ( ) h km 6 21 s m 6 12 5 0 t a v
1 1
/ , / . ,
max
= = = =
b) Tu chuyn ng chm dn trong thi gian:
( ) s 2 61
098 0
6
a
v
t
2
,
,
max
= = = A
Tng thi gian chuyn ng ca tu (k t lc
xut pht n lc dng li):
( ) s 2 73 2 61 12 t t t
1 2
, , = + = A + = .
c) Gia tc ca tu khi chuyn ng chm dn u l a
2
= 0,098 m/s
2
.
d) Qung ng tu i c bng din tch ca hnh tam gic c gch cho:
( ) m 6 219 2 73 6
2
1
t v
2
1
s
2
, , . . .
max
= = =

2-12. Mt bn g A c t trn mt mt phng nm ngang. Bn A c ni vi
mt bn g B khc bng mt si dy vt qua mt rng rc c nh (hnh v 2-10). Khi
lng ca rng rc v ca dy coi nh khng ng k.
a) Tnh lc cng ca dy nu cho m
A
= 200g; m
B
= 300g, h s ma st gia bn A
v mt phng nm ngang k = 0,25.
b) Nu thay i v tr ca A v B th lc cng ca dy s bng bao nhiu? Xem h
s ma st vn nh c.
Bi gii
Hnh 2-9
t
1

v
max
v

t
2
t


19

Xt h hai vt c khi lng m
1
, m
2
c ni vi nhau nh trn hnh 2-10. Cc lc
tc dng vo cc vt c ch r trn hnh v.
p dng nh lut II Newton cho cc vt ta c:

=
=
) ( :
) ( :
2 a m f T m
1 a m T P m
2 ms 2
1 1 1

Trong ,
2 2 ms
P k N k f . . = = .
T h phng trnh ta thu c:
( )a m m f P
2 1 ms 1
+ = g
m m
m k m
m m
g m k g m
m m
f P
a
2 1
2 1
2 1
2 1
2 1
ms 1
+

=
+

=
+

=
. .

T phng trnh (1) suy ra:

( )
g
m m
m m k 1
g
m m
km m
m g m a m P T
2 1
2 1
2 1
2 1
1 1 1 1
+
+
=
+

= = . ,
( ) ( )
( ) N 47 1 8 9
3 0 2 0
3 0 2 0 25 0 1
g
m m
m m k 1
T
B A
B A
, ,
, ,
, . , ,
=
+
+
=
+
+
=

2-13. Hai vt c khi lng m
1
= 1kg, m
2
= 2kg c ni vi nhau bng mt si
dy v c t trn mt bn nm ngang. Dng mt si dy khc vt qua mt rng rc,
mt u dy buc vo m
2
v u kia buc vo mt vt th ba c khi lng m
3
= 3kg
(hnh 2-11). Coi ma st khng ng k. Tnh lc cng ca hai si dy.
Bi gii
Trng lc P
3
l thnh phn lc duy nht theo phng chuyn ng ca h v lm
cc vt chuyn ng vi cng mt gia tc a. Ta c:
P
1
f
ms



T

T

P
2
N
2
+

+

Hnh 2-10

P
3



T
2
P
2
N
2
+

+


T
2
T
1
P
1
N
1
m
3
m
1
Hnh 2-11


20
3 2 1
3
m m m
g m
a
+ +
=
Xt ring vt m
1
ta c:
( ) N 9 4
3 2 1
8 9 3 1
m m m
g m m
a m T
3 2 1
3 1
1 1
,
, . .
=
+ +
=
+ +
= =
Xt ring vt m
3
ta c: ( ) a g m T a m T g m
3 2 3 2 3
= =
( )
3 1 2 3
2 3
1 2 3 1 2 3
( )
14, 7
m g m m m
T m g g N
m m m m m m
+
= = =
+ + + +
.

2-14. nh ca hai mt phng nghing hp vi mt phng nm ngang cc gc o =
30
0
v | = 45
0
(hnh 2-12), c gn mt rng rc khi lng khng ng k. Dng mt si
dy vt qua rng rc, hai u dy ni vi hai vt A v B t trn cc mt phng nghing.
Khi lng ca cc vt A v B u bng 1kg. B qua tt c cc lc ma st. Tm gia tc
ca h v lc cng ca dy.
Bi gii

Do si dy ni hai vt khng b co gin nn hai vt s chuyn ng vi cng mt
gia tc a. Chn chiu dng cho cc chuyn ng nh hnh v. Cc lc tc dng vo cc
vt c ch ra trn hnh.
Phng trnh nh lut II Newton c chiu ln phng chuyn ng ca cc vt:
( )
( )

=
=
2 a m P T m
1 a m T P m
2 2 2
1 1 1
|
o
sin :
sin :

Suy ra, ( )a m m P P
2 1 2 1
+ = | o sin sin
g
m m
m m
m m
P P
a
2 1
2 1
2 1
2 1
+

=
+

=
| o | o sin sin sin sin

T phng trnh (1) c:
2 1
2 1
2 1
2 1
1 1 1 1
m m
g m m
g
m m
m m
m g m a m P T
+
+
=
+

= =
) sin (sin . .
sin sin
. sin sin
o |
| o
o o



T

P
1

o

N
1
N
2
P
2
T

+

+

|

Hnh 2-12


21
Thay cc gi tr u bi cho (m
1
thay bng m
A
, m
2
thay bng m
B
) vo cc biu
thc ca gia tc v lc cng dy ta thu c:
2
s m 02 1 a / , = ; N 9 5 T , = .
Kt qu ny chng t rng, h chuyn ng ngc vi chiu dng chn vi gia
tc c ln bng 1,02 m/s
2
.

2-15. Xc nh gia tc ca vt m
1
trong hnh 2-13. B qua ma st, khi lng ca
rng rc v dy. p dng cho trng hp m
1
= m
2
.
Bi gii

Ch rng sc cng ca dy ti mi im u bng nhau, bng T. T hnh v 2-13,
nu xt ring vt m
1
, ta c:
P
1
- T = m
1
a
1
(1)
Nu xt ting vt m
2
, ta c:
2T - P
2
= m
2
a
2
. (2)
S dng tnh cht ca rng rc c nh v rng rc ng ta thy rng, qung ng
i ca m
1
gp hai ln qung ng i ca vt m
2
, t ko theo:
a
1
= 2a
2
(3)
Nhn hai v ca (1) vi 2 ri cng v theo v vi (2) suy ra:
2 1
2 1
2 1
m m 4
g m m 2 2
a 2 a
+

= =
) (
.
Nu m
1
= m
2
th ( )
2
2 1
s m 92 3
5
g 2
a 2 a / , = = = .
Nhn xt: thay gi tr ca a
1
vo (1) ta c th tm c lc cng ca cc dy:

2 1
2 1
2 1
2 1
1 1 1 1 1
m m 4
g m m 3
m m 4
g m m 2 2
m g m a m P T
+
=
+

= =
) (






P
2

P
1

m
1

m
2

T


T


T


Hnh 2-13

22
2-16. Qua mt rng rc A khi lng khng ng k, ngi ta lun mt si dy,
mt u buc vo qu nng M
1
, u kia buc vo mt rng rc B khi lng khng ng
k. Qua B li vt mt si dy khc. Hai u dy ni vi hai qu nng M
2
v M
3
. Rng rc
A vi ton b cc trng vt c treo vo mt lc k l xo (hnh 2-14).
Xc nh gia tc ca qu nng M
3
v s ch T trn lc k, nu M
2
= M
3
, M
1
> M
2
+
M
3
.
Bi gii

Chn chiu dng cho cc chuyn ng ca cc vt nh hnh 2-14. T mi quan h
v ng i ca cc rng ng v c nh ta thy mi quan h gia tc ca cc vt:
3 2 1
a a a 2 + = (*)
Do cc rng rc c khi lng v lc ma st cc trc c th b qua nn ta c:
( ) 1 T 2 T T 2 T
2 1 1
= = ;
Xt theo phng chuyn ng ca cc vt, phng trnh nh lut II Newton:
( ) 2 T g M a M
1 1 1 1
=
( ) 3 g M T a M
2 2 2 2
=
( ) 4 g M T a M
3 2 3 3
=
Thc hin cc php bin i:
( )
1 2 1 1
2
2
2
2
M M g M a
a
M

=
( )
1 3 1 1
3
3
2
2
M M g M a
a
M

=
Thay a
2
, a
3
vo (*):
( )
3 2 3 1 2 1
3 2 3 1 2 1
1
M M 4 M M M M
g M M 4 M M M M
a
+ +
+
=




P
2

P
1

M
1

T
1



T
1

T
2



T
2



M
2

M
3

P
3

+


+


+


T


Hnh 2-14

23
S dng kt qu ny vo biu thc ca a
3
ta c:

1 2 1 3 2 3
3
1 2 1 3 2 3
3 4
.
4
M M M M M M
a g
M M M M M M

=
+ +

T (2)
1 2 3
1
1 2 1 3 2 3
8
4
M M M g
T
M M M M M M
=
+ +

Suy ra s ch ca lc k:
3 2 3 1 2 1
3 2 1
1
M M 4 M M M M
g M M M 16
T 2 T
+ +
= =

2-17. Vit phng trnh chuyn ng ca mt vin n bay ngang trong khng kh,
nu k n lc cn ca khng kh. Cho bit lc cn ca khng kh t l vi vn tc ca
vin n, h s t l l k, khi lng ca vin n bng m.
Bi gii
Lc cn ca khng kh ln vin n: f
c
= -kv, k l h s t l.
Theo nh lut Niutn th hai:
dt
dv
m kv =
hay dt
m
k
v
dv
= (1)
Tch phn hai v ca (1) ta c:

t
m
k
Ce v

= (2)
C l hng s tch phn. Lc t = 0 ; v = v
0
t (2) suy ra C = v
o
.
Phng trnh (2) tr thnh:
t
m
k
o
e v v

= (3)
Gi x l qung ng m vin n i c theo phng ngang ta c:

t
m
k
o
e v
dt
dx
v

= = (4)
Suy ra: B e
k
mv
x
t
m
k
o
+

=

(5)
B l hng s tch phn. T iu kin t = 0 , x = 0, suy ra:
k
mv
B
o
=
Thay B v (5) ta c:
|
|
.
|

\
|
=
t
m
k
o
e 1
k
mv
x

2-18. Vit phng trnh chuyn ng ca mt vt ri nu k n lc cn ca khng
kh, bit rng lc cn t l vi vn tc ca vt ri.
Bi gii
Lc tng hp t ln vt ri: F = mg kv

24
Theo nh lut Niutn th hai:
dt
dv
m kv mg = .

|
.
|

\
|
= =
k
mg
v
m
k
v
m
k
g
dt
dv
(1)
t
k
mg
v u = . Phng trnh (1) tr thnh:
dt
m
k
u
du
u
m
k
dt
du
= = (2)
Ly tch phn hai v ca (2)

t
m
k
t
m
k
Ce
k
mg
v
k
mg
v Ce u

+ = = = (C l hng s tch phn).
Ti thi im t = 0, v = 0
k
mg
C =

|
|
.
|

\
|
=
t
m
k
e 1
k
mg
v
Qung ng m vt ri c n thi im t (phng trnh chuyn ng):
|
|
.
|

\
|
+ =
|
|
.
|

\
|
= =

} }
1 e
k
g m
t
k
mg
dt e 1
k
mg
dt v x
t
m
k
2
2
t
0
t
m
k t
0
. . . .

2-19. Trong mt phng ng chn h trc to Oxy vi Ox nm ngang, Oy thng
ng.
Mt cht im c nm t im c to (2, 0) (n v mt) theo phng thng
ng ln trn vi vn tc ca 10m/s. Tnh bin thin mmen ng lng ca cht
im i vi gc O trong khong thi gian t lc nm ln n lc ri xung ng v tr
ban u. Cho khi lng cht im m = 1kg.
Bi gii
Lc nm

1 1
p r L L


= =
Lc vt tr li im nm

1 2 2
p r p r L L


= = = (do
1 2
p p

= )
bin thin momen ng lng
v m r 2 L L L
1 2


= = A
Xt v ln
( ) s / m . kg 40 2 . 10 . 1 . 2 x . v . m . 2 L
2
= = = A


25
2-20. Cht im khi lng m c nm ln t mt im O trn mt t, vi vn
tc ban u v
0
theo hng nghing gc o vi mt phng ngang. Xc nh mmen ng
lng ca cht im i vi O ti thi im vn tc chuyn ng ca cht im nm
ngang.
Bi gii
Momen ng lng ti im cao nht

g 2
cos . sin mv
L
g 2
sin v
. cos v . m y . v . m L
2 3
o
2 2
o
o max x
o o
o
o
=
= =

2-21. Cht im khi lng m c nm ln t mt im O trn mt t vi vn tc
u v
0
theo hng nghing gc o vi mt phng ngang. Xc nh ti thi im t v i
vi O.
a) mmen ngoi lc tc dng ln cht im;
b) mmen ng lng ca cht im.
B qua sc cn khng kh.
Bi gii
a. Ngoi lc l trng lc, momen ca trng lc
t . cos mgv mgx M
o o / p
o = =

(x l to theo phng ngang ca vt)

b. Momen ng lng p r L

=
( )
x y
z y x
yv xv m
v v v
z y x
k j i
m L = =


( ) o o o o cos v gt
2
1
t sin v gt sin v . t . cos v m L
o
2
o o o
|
.
|

\
|
=

2
o
t . cos . v . g . m .
2
1
L o =

2-22. Trn mt mt phng nm ngang nhn (hnh 2-15) c 1 cht im khi lng m
chuyn ng buc vo 1 si dy khng co dn, u kia ca dy c ko qua 1 l nh O vi
vn tc khng i. Tnh sc cng ca dy theo khong cch r gia cht im v O bit rng
khi r = r
0
, vn tc ca cht im l e
0
.


O
r
O
m
r
O
Hnh 2-15

26

Bi gii
Bo ton momen ng lng ta c

2
2
o
o o o
r
r
r mv mvr e e = =
Lc cng T ca si dy

3
4
o 2
o
2
r
r
m r m T e e = =
2-23. Mt ngi khi lng 50kg ng trong thang my ang i xung nhanh dn
u vi gia tc bng 4,9m/s
2
. Hi ngi c cm gic th no v trng lng biu kin ca
ngi trong thang my?
Bi gii
Ngi c cm gic mt mt phn trng lng. Tht vy,
nh lut II Newton p dng cho ngi trong thang my
( ) g a m N a m g m N
n n n

= = +
N , m
n

l khi lng ca ngi v phn lc m sn tc dng ln ngi (vi ln

bng trng lng ca ngi)
Thang my i xung nhanh dn u, a

hng xung, nn
( ) mg a g m N < =
Vy ngi cm thy nh hn v trng lng biu kin ca ngi trong thang my
( ) a g m N ' P = =
( ) ( ) N 245 9 , 4 8 , 9 . 50 ' P ~ =

2-24. Mt mt phng nghing mt gc o=15
0
so
vi phng nm ngang. T cao h = 2 m so vi
im I trn mt phng nghing, ngi ta th mt qu
cu vi vn tc ban u bng khng. Xc nh
khong cch S t v tr ri ln u tin n ln th hai
ca qu cu trn mt phng nghing. Xem va chm
ca qu cu v mt phng nghing l hon ton n
hi.
Bi gii
Qu trnh 1: Vt ri t cao h xung mt phng
ngang, ta c:
v = g t
1

h = g t
1
2
/ 2
h
I
o
Hnh 2-16a
h
I
o
|
v

,
v

y
x
Hnh 2-16b


27
t
1
= (2h/ g)
1/2

v = (2hg)
1/2
Qu trnh 2: Vt t v tr ri ln u ti v tr ri ln hai
Va chm n hi nn ng lng ca h c bo ton ( v

l vct vn tc trc va
chm,
,
v

l vct vn tc sau va chm).

T hnh v: | = 90
0
- o
Chn trc to Oxy v xt chuyn ng nm xin: gc nm |, gia tc g
,
= g coso:
x = v cos(90
0
- o). t
2
= v
t1
sino. t
2

y = v sin(90
0
- o). t
2
- g coso. (t
2
)
2
/ 2 = v coso. t
2
- g coso. (t
2
)
2
/ 2
Vi: v = (2hg)
1/2
Khi ri xung mt phng nghing th: y = 0 t
2
= 2. (2h/ g)
1/2

x = 4h sino = 8 sin15
0
(m)

2-25. Mt vt c khi lng m = 1.5 kg trt trn
mt phng nghing gc o = 30
0
so vi mt phng ngang,
h s ma st l k = 0,01. Ti thi im quan st, vt ang
trt ln vi vn tc v
0
=3 m/ s. Hi:
a) Vt m cn chuyn ng tip c bao xa na th dng
li?
b) Khong thi gian vt ln n cao cc i ri tr
v v tr ban u?
Bi gii
Hp lc tc dng ln vt l:
F = P + N + F
ms
+ F
ko

Chiu ln trc Ox (c phng chiu l phng chiu chuyn ng ca vt, gc O l v tr
ban u ca vt):
F = - mg sino - k m g coso + F
ko

Vi F
ko
l thnh phn lc ch xut hin ti thi im ban u truyn cho vt mt vn
tc ban u v
0
v vt chuyn ng ln trn vi gia tc a
1
:
m a
1
= - mg sino - k m g coso
a
1
= - g (sino + k coso)
a) Ta c: v
t
2
v
0
2
= 2 a S (v
t
= 0)
S = v
0
2
/ 2 g (sino + k coso) ~ 0,885 (m)
b) + Qu trnh vt i ln:
v
t1
= v
0
+ a
1
t
1


t
1
= - v
0
/ a = v
0
/ g (sino + k coso) ~ 0,59 (s)
+ Qu trnh vt i xung vi gia tc a
2
:
m a
2
= - mg sino + k m g coso a
2
= - g (sino - k coso)
o



m

0
v

Hnh 2-17

28
v
t2
2
v
t1
2
= 2 a
2
(-S) (v
t1
= 0)
v
t2
= (-2 a
2
S)
1/2
= v
t1
+ a
2
t
2

t
2
= v
t2
/ a
2
= (-2 S/ a
2
)
1/2
= v
0
/ g [(sin
2
o - k
2
cos
2
o)]
1/2
~ 0,6 (s)
Vy: t = t
1
+ t
2
~ 1,19 (s)

CHNG 3
NG LC HC H CHT IM
NG LC HC VT RN

3-1. Ti ba nh ca mt tam gic u cnh a c t ba cht im, khi lng ln
lt bng m
1
, m
2
, m
3
. Xc nh khi tm ca h ba cht im .
p dng cho trng hp: m
2
= m
3
= m; m
1
= 2m.
Bi gii
Chn h to nh hnh v. To ca cc cht im: m
1
(0; 2 a 3 / ); m
2
(-a/2; 0);
m
3
(a/2; 0). Do :

=
i
i
i
i i
G
m
r m
r

2
a
m m m
m m
m m m
x m x m x m
x
3 2 1
2 3
3 2 1
3 3 2 2 1 1
G
.
+ +

=
+ +
+ +
=


( )
3 2 1
1
3 2 1
3 3 2 2 1 1
G
m m m 2
a m 3
m m m
y m y m y m
y
+ +
=
+ +
+ +
=
.

Vi m
2
= m
3
= m, m
1
= 2m:
4
a 3
y 0 x
G G
= = , ; tc G nm ti im chnh gia ca
ng phn gic ng vi gc nh t cht im khi lng 2m.

3-2. Trn mt a trn ng cht bn knh R c khot mt l trn nh bn knh r;
tm ca l khot nm cch tm ca a mt on bng R/2. Xc nh v tr khi tm ca
a trn.
Bi gii
C th coi a trn ban u l mt h gm mt a trn nh (phn b khot), bn
knh r, c khi tm nm ti O
2
, lp vi phn a cn li sau khi ln b khot (phn c t
bng cc du chm), c trng tm nm ti O
1
. Hin nhin l h ny c trng tm ri vo
ng tm O ca a ban u.
Hnh 3-1

O x
y
m
2
m
1
m
3
G
G
r

29
Xt h quy chiu c gc to nm ti tm a trn. Gi
cc vect v tr khi tm ca a cha khot l, a khot l
v phn a b khot ra ln lt l , , , b a c


. Trong :
2 R b 0 c / , = =

.
Ta c: b m a m c M
2 1

+ = .
( ) b r a r R 0 R
2 2 2 2

. . . . t t t t + = (trong
l mt khi lng ca a).
( ) ( ) b
b
r R 2
Rr
b
b
b
r R
r
b
r R
r
a
2 2
2
2 2
2
2 2
2

. . .

=
Vy, khi tm ca a b khot nm cch tm O v pha i din vi l khot
mt on:

( )
2 2
2
r R 2
Rr
b x

= =



3-3. C mt b sng khi lng 10 tn c th chuyn ng khng ma st trn ng
ray. Trn b sng c gn mt khu i bc khi lng 5 tn. Gi s khu i bc nh n
theo phng ng ray. Vin n c khi lng 100kg v c vn tc u nng l
500m/s. Xc nh vn tc ca b sng ngay sau khi bn, bit rng:
a) Lc u b sng ng yn;
b) Trc khi bn, b sng chuyn ng vi vn tc 18km/h theo chiu bn;
c) Trc khi bn, b sng chuyn ng vi vn tc 18km/h ngc chiu bn.
Bi gii
Gi khi lng sng v vin n ln lt l M v m, vn tc ca b sng trc v
sau khi bn, ca vin n bn ra khi nng ln lt l v, v v v
0
. Xt vin n bn ngc
chiu chuyn ng ban u.
Theo nh lut bo ton ng lng:
( ) ) ' ( '
0
v v m Mv v m M + = +
( ) ( )
0
mv v m M v m M + + = + '
0
v
m M
m
v v
+
+ = '
a) B sng ng yn: v = 0, v
0
= 500 (m/s)
( ) s m 31 3 500
100 10 15
100
0 v
3
/ , .
.
' ~
+
+ =
B sng chuyn ng ngc chiu bn vi vn tc 3,31 (m/s).
b) B sng chuyn ng theo chiu bn: v = 8(km/h) = 5 (m/s), v
0
= -500 (m/s)
( ) s m 69 1 31 3 5 v / , , ' = =
B sng chuyn ng cng chiu bn vi vn tc 1,69 (m/s).


Hnh 3-2
1
r

2
r

O O
1
O
2
R
R/2

30
c) B sng chuyn ng ngc chiu bn: v = 5 (m/s), v
0
= 500 (m/s)
( ) s m 31 8 31 3 5 v / , , ' = + =
B sng chuyn ng ngc chiu bn vi vn tc 8,31 (m/s).

3-4. Mt khu i bc khng c b phn chng git, nh n di mt gc o = 45
0

so vi mt phng nm ngang. Vin n c khi lng m = 10kg v c vn tc ban u v
0

= 200m/s. i bc c khi lng M = 500kg. Hi vn tc git ca sng nu b qua ma
st?
Bi gii
Gi vn tc git ca sng l v. Do b qua ma st nn h bo ton ng lng theo
phng ngang:
0 mv Mv
0
= + o cos
( ) s m 82 2
500
45 10
M
mv
v
0
0
/ ,
cos . cos
~ = =
o


3-5. Mt ho tin lc u ng yn, sau pht kh u n ra pha sau vi vn tc
khng i u = 300m/s i vi ho tin. Trong mi giy, lng kh pht ra bng = 90g.
Khi lng tng cng ban u ca ho tin bng M
0
=270g. Hi:
a) Sau bao lu ho tin t ti vn tc v = 40m/s;
b) Khi khi lng tng cng ca ho tin l 90g th vn tc ca ho tin l bao
nhiu?
B qua sc cn ca khng kh v lc ht ca Tri t.
Bi gii
Xt ti thi im t, khi lng cn li ca ho tin l M, vn tc l v. Sau mt
khong thi gian nh dt ho tin phng thm mt khi lng dM, t vn tc l v+dv,
phn kh pht ra c vn tc l (v-u).
Theo nh lut bo ton ng lng:
( ) ) .( ) ( . u v dM dv v dM M v M + + =
0 u dM dv M = . .
} }
= =
M
M
v
0
0
M
dM
u
dv
M
dM
u
dv

t M
M
M
M
u
v
0
0 0

= = ln ln
Vn tc ca ho tin ti thi im t tun theo biu thc:
|
|
.
|

\
|

= =
t M
M
u
M
M
u v
0
0 0

ln ln (*)
a) Thi im t vn tc ho tin t vn tc v = 40 m/s. T biu thc (*) suy ra:

31

0
0
0
M
u
v
1 t
t M
M
u
v
(

|
.
|

\
|
=

=
|
.
|

\
|
exp exp
( ) s 375 0
90
270
300
40
1 t , . exp ~
|
|
.
|

\
|
|
.
|

\
|
=
b) Vn tc ca ho tin khi khi lng cn M = 90g:
( ) s m 330
90
270
300
M
M
v v
0
0
/ ln . ln ~ = =

3-6. Tm mmen ng lng ca Tri t i vi trc quay ring ca n. Xem Tri
t l mt hnh cu c, ng cht c bn knh R = 6400km, c khi lng ring trung
bnh = 5,5g/cm
3
.
Bi gii
Mmen ng lng ca mt qu cu c ng cht quanh mt ng knh l:

( )
( ) s m kg 10 2 7
3600 24
10 4 6 5500
15
16
T
R
15
16
R R
3
4
T 5
4
T
2
MR
5
2
I L
2 33
5
6 2 5 2
2 3 2
/ . . ,
.
. , .
.
. . . .
~ = =
=
|
.
|

\
|
= =
t t
t

t t
e


3-7. Mt c h c b tr nh hnh 3-3a. C h bt
u chuyn ng t ngh. Xc nh gia tc a ca trc con
ln v lc cng T ca si dy. Bit con ln ln khng trt
v b qua ma st ln. Khi lng cc rng rc khng ng
k.
Bi gii
Cc lc tc dng ln h nh hnh 3-3b
Ta c h phng trnh sau:
mg T
1
= ma (1)
T
2
f
ms
= Ma (2)
f
ms
R = I| (3)
a = |R (4)
T
1
= T
2

T (3) v (4): f
ms
= I|/ R = Ia/ R
2
= Ma/2 (Vi I = MR
2
)
Thay vo (1) v (2), ta c:
a = mg/ (m + 3M/2)
T = 3Mmg/(2m + 3M)



m
M

Hnh 3-3a


m
M

N

2
P

1
P

2
T

1
T

ms
f

Hnh 3-3b


m
M

Hnh 3-3a

32
3-8. Mt a trn ng cht khi lng m = 0,3kg, c bn knh R = 0,4m, ang quay
vi vn tc gc e = 1500 vng/pht. Tc dng ln a mt mmen hm; a quay chm
dn v sau thi gian At = 20 giy th dng li. Tm mmen hm .
Bi gii
i vi h chuyn ng quay quanh trc c nh vi mmen lc khng i, vn tc
gc ca h bin i u theo thi gian vi gia tc gc :

t I
M
0
e e
|

= =
( )
( ) m N 19 0
20 2
60
2 1500
4 0 3 0
t 2
mR
t
I
t
L
M
2
0
2
0
. ,
.
.
. , . ,
~ = =

=
A
=
t
e e e


3-9. Mt tr c, ng cht khi lng m = 100kg, bn knh R = 0,5m ang quay
xung quanh trc ca n. Tc dng ln tr mt lc hm F = 243,4N, tip tuyn vi mt tr
v vung gc vi trc quay. Sau thi gian At = 31,4 giy, tr dng li. Tnh vn tc gc
ca tr lc bt u tc dng lc hm.
Bi gii
Khi tc dng lc hm F ln tr c, ta to ra mt mmen lc hm li chuyn ng
quay ca tr:

I
M
t
=

=
0
e e
|

( )
( ) s rad 300
5 0 100
4 31 4 243 2
mR
Ft 2
2 mR
FRt
I
Mt
2
0
/
, .
, . , .
/
~

=
= = = e e


3-10. Mt tr rng c khi lng 50kg, ng knh 1m, ang quay vi vn tc 800
vng/pht. Tc dng vo tr mt lc hm tip tuyn vi mt tr v vung gc vi trc
quay. Sau 2 pht 37 giy, tr dng li. Tm:
a) Mmen hm; b) Lc hm tip tuyn.
Bi gii
Ta c:
( )
( ) m N
t
mR
t
I
t
L
M . 67 , 6
157
60
2 . 800
. 5 , 0 . 50
2
2
0
~ = =
A

=
A
A
=
t
e e e

( ) N
t
mR
R
M
F 34 , 13
5 , 0
67 , 6
= = = =
e


3-11. Mt thanh ng cht chiu di l = 0,50m c th quay t do xung quanh mt
trc nm ngang i qua mt u ca thanh. Mt vin n khi lng m = 0,01kg bay theo

33
phng nm ngang vi vn tc v = 400m/s ti xuyn vo u kia ca thanh v mc vo
thanh. Tm vn tc gc ca thanh ngay sau khi vin n p vo thanh. Bit rng mmen
qun tnh ca thanh i vi trc quay bng 5kgm
2
.
Bi gii
p dng nh lut bo ton mmen ng lng cho h thanh vin n:
( )e e
2
ml I I mvl + = = '
( ) s rad 4 0
5 0 01 0 5
5 0 400 01 0
ml I
mvl
2 2
/ ,
, . ,
, . . ,
~
+
=
+
= e

3-12. Mt a trn ng cht khi lng m
1
= 100kg quay vi vn tc gc e
1
= 10
vng/pht. Mt ngi khi lng m
2
= 60kg ng mp a. Hi vn tc gc ca a khi
ngi i vo ng tm ca a. Coi ngi nh mt cht im.
Bi gii
p dng nh lut bo ton mmen ng lng cho h ngi a:

2 2 1 1
e e I I =

1
1
2 1
1
2
1
2
2
2
1
1
2
1
2
m
m 2 m
R m 5 0
R m R m 5 0
I
I
e e e e
+
=
+
= =
. ,
. ,

22 10
100
60 2 100
2
=
+
= .
.
e (vng/pht)

3-13. Xc nh mmen qun tnh ca mt thanh ng cht di c khi lng m i
vi cc trc sau y:
a) Trc i qua im gia ca thanh v to vi thanh mt gc o no ;
b) Trc song song vi thanh v cch thanh mt on d;
c) Trc vung gc vi thanh v cch im gia thanh mt on d.
Bi gii
a) Ta so snh trng hp ny vi trng hp trc quay i qua im gia thanh v
vung gc vi thanh. Ta thy trong hai trng hp, ti cc im nh nhau trn thanh,
khong cch t im n trc quay gp nhau mt s ln khng i l sin ln:
o sin .
1
r r =
o
2 2
1
2
r dm r dm sin . . =
} }
= dm r dm r
2
1
2 2
. . sin o
o o
2 2 2
1
ml
12
1
I I sin sin . = =

34
b) Xt trc quay trng vi thanh, ti mi im trn thanh, khong cch t im
n trc quay lun bng khng, nn mmen qun tnh ca thanh i vi trc quay trng
vi thanh l bng 0. S dng nh l Huyghen-Steiner:

2 2
0 md md I = + =
c) S dng nh l Huyghen-Steiner:

2 2
12
1
md ml I + =

3-14. Tm mmen qun tnh ca Tri t i vi trc quay ca n nu ly bn knh
ca Tri t l R = 6400km v khi lng ring trung bnh ca Tri t bng p = 5,5.10
-
3
kg.m
3
.
Bi gii
Tri t c hnh cu nn mmen qun tnh ca Tri t i vi trc quay ca n l:

( ) ( )
2 37
5
6 3
5
2 3 2
m kg 10 9 9 10 4 6 10 5 5
15
8
15
R 8
R R
3
4
5
2
mR
5
2
I
. . , . , . . , .
. .
~ =
= = =
t
t t

3-15. Tc dng ln mt bnh xe bn knh R = 0,5m v c mmen qun tnh I =
20kg.m
2
, mt lc tip tuyn vi vnh bnh F
1
= 100N. Tm:
a) Gia tc ca bnh xe;
b) Vn tc di ca mt im trn vnh bnh sau khi tc dng lc 10 giy bit rng
lc u bnh xe ng yn.
Bi gii
Gia tc gc ca bnh xe l:
( )
2
/ 5 , 2
20
5 , 0 . 100
s rad
I
R F
I
M
t
= = = = |
Vn tc ca mt im trn vnh bnh xe sau t = 10s l:
( ) ( ) s m 5 12 5 0 10 5 2 R t R v / , , . . , = = = = | e

3-16. Mt bnh xe bn knh R = 50cm ang quay di tc dng ca mmen lc M
= 980Nm. Hi phi cho mi m phanh tc dng ln vnh bnh mt lc bng bao nhiu
bnh xe quay chm dn vi gia tc gc | = -2,5rad/s
2
. Bit h s ma st k = 0,25, mmen
qun tnh ca bnh xe i vi trc quay I = 50kg.m
2
.
Bi gii
Gi lc m mi m phanh tc dng ln vnh bnh xe l F. Lc ma st gy hm xe
s c phng tip tuyn vi bnh xe v c tng ln bng 2kF (do hai m phanh to
ra). Ta c:

35

I
kFR 2 M
I
M M
ms

=

= |

( )
( ) N 4420
5 0 25 0 2
5 2 50 980
kR 2
I M
F =

=

=
, . , .
, . |


3-17. Mt cun ch c khi lng m c t trn mt mt phng nm ngang (hnh
3-4). Mmen qun tnh ca cun ch i vi trc ca n bng I. Ngi ta ko cun ch
bng mt lc . Hi:
a) Gc o gia lc

F v mt phng nm ngang phi bng bao nhiu cun ch

chuyn ng c gia tc v pha lc ko;
b) Lc

F phi c ln bng bao nhiu cun ch khng trt? Cho h s ma st

gia cun ch v mt phng bng k.
Bi gii


a) Mun cho cun ch c gia tc v pha lc ko, cun ch phi quay theo chiu kim
ng h. Khi :
( ) 0 r F r R F > o o o o sin . sin cos cos
0 Fr FR > o cos
R
r
> o cos
b) Ta c h phng trnh:
( )

+ =
=
= =
| o
o
| o
2
ms
mR I Fr FR
0 F N mg
mR m F F
cos
sin
cos

( )

+
+
=
+

=
=

2 2
ms
mR I
mRr I
F
mR I
r R F
mR F F
F mg N
o o
o
o
cos cos
cos
sin

cun ch khng trt ta cn c:

s
>
kN F
0 N
ms




F
F
t
F
n
Hnh 3-4

36
( )

s
+

s

o
o
o
sin
cos
sin
F mg k
mR I
mRr I
F
mg
F
2


( )
( ) ) sin ( sin cos
2
o o o kR r mR k I
mR I kmg
F
+ + +
+
s

3.18- Trn mt tr rng khi lng m = 1kg, ngi ta cun mt si dy khng gin
c khi lng v ng knh nh khng ng k. u t do ca dy c gn trn mt
gi c nh (hnh 3-5). tr ri di tc dng ca trng lng. Tm gia tc ca tr v
sc cng ca dy treo.
Bi gii
Tr va quay va ri. Gi T l sc cng dy. Thit lp cc
phng trnh lc v mmen lc, ta c:

| |

2
mR I TR
m T mg
= =
=

Mt khc, t mi lin h gia vn tc di v vn tc gc, ta c:
R R v | e = =
Ta c h phng trnh:

=
=

= =
=

|

m T
mg m 2
m mR T
m T mg

( )
( )

= = =
= = =

N 9 4
2
8 9 1
2
mg
T
s m 9 4
2
8 9
2
g
2
,
, .
/ ,
,

3-19. Hai vt c khi lng ln lt bng m
1
v m
2
(m
1
> m
2
), c ni vi nhau
bng mt si dy vt qua mt rng rc (khi lng ca rng rc bng m, hnh 3-6). Tm:
a) Gia tc ca cc vt;
b) Sc cng T
1
v T
2
ca cc dy treo. Coi rng rc l mt a trn; ma st khng
ng k. p dng bng s: m
1
= 2kg, m
2
= 1kg; m = 1kg.
Bi gii
Thit lp cc phng trnh lc v mmen lc:
1 1 1 1
m T g m =
2 2 2 2
m g m T =
( )
R 2
mR
I R T T
3
2
2 1

| . = =


P
T
Hnh 3-5



T
2
T
1
m
2
m
1 P
2
P
1
Hnh 3-6

37

D thy = = =
3 2 1
, ta c h phng trnh:
( )
( )
( )
( )
( ) ( )

+ =
+ =
=

=
+ =
=

2 1 2 1
2 2
1 1
2 1
2 2
1 1
m m g m m
2
m
g m T
g m T
2
m
T T
g m T
g m T
( )
( )
( ) ( )
( )
( )
( )

+ +

=
+ +
+
=
+ +
+
=

= + +
+ =
=

m m 2 m 2
g m m 2
m m 2 m 2
g m m 4 m
T
m m 2 m 2
g m m 4 m
T
g m m 2 m m 2 m 2
g m T
g m T
2 1
2 1
2 1
1 2
2
2 1
2 1
1
2 1 2 1
2 2
1 1

3-20. Mt h gm mt tr c ng cht khi lng M = 2,54kg v mt vt nng
khi lng m = 0,5kg c ni vi nhau bng mt si dy vt qua rng rc (hnh 3-7).
B qua khi lng ca dy, ca rng rc v khung gn vi tr. Tm gia tc ca vt nng
v sc cng ca dy.
Bi gii
Gi T l sc cng dy, t cc phng trnh lc v
mmen lc, ta c h sau:

=
=

|
|
.
|

\
|
+ = =
=

M
2
3
T
m T mg
R
MR
2
MR
I TR
m T mg
2
2

( )
( )

~ = =
~
+
=
+
=

=
|
.
|

\
|
+ =

N 33 4 14 1 54 2 5 1 M
2
3
T
s m 14 1
54 2 5 1 5 0
8 9 5 0
M
2
3
m
mg
M
2
3
T
M
2
3
m mg
2
, , . , . ,
/ ,
, . , ,
, . ,

3-21. Mt vt A khi lng m trt trn mt
phng nghing v lm quay mt bnh xe c bn knh
R (hnh 3-8). Mmen qun tnh ca bnh xe i vi
trc quay bng I. Khi lng ca dy khng ng k.
Tm gia tc gc ca bnh xe?
Bi gii
Gi T l sc cng dy, ta c h phng trnh:



P
T
T
F
ms


m
M

Hnh 3-7
Hnh 3-8

38

= = +
=
| o o
|
mR m kmg mg T
I TR
sin sin

o o | | cos sin kmg mg mR
R
I
=
( )
2
mR I
k mgR

=
o o
|
cos sin

Vi k l h s ma st ca mt phng nghing:
+ Nu o tg k > , h trng thi cn bng: 0 = | .
+ Nu 0 = k th
2
mR I
mgR

=
o
|
sin
.

3-22. Mt h cht im c tng ng lng bng

K v mmen ng lng

L i
vi mt im O. Xc nh mmen ng lng ca h i vi im O bit

' OO =

0
r .
Trong trng hp no mmen ng lng ca h khng ph thuc im O?
Bi gii
Mmen ng lng ca h i vi O l:
( )

. + = . =
i
i i OO Oi
i
i i i O O
v m r r v m r L

' ' '

. + . =
i
i i 0
i
i i Oi
v m r v m r


|
.
|

\
|
. + . =

i
i i 0
i
i i Oi
v m r v m r


K r L
0 O

. + =
Mmen ng lng ca h khng ph thuc vo im O hay:
0 0
0 '
= = . = K K r L L
O O

39
CHNG 4
NNG LNG

4-1. Hi ng c my bay phi c cng sut bng bao nhiu, bit rng my bay c
khi lng m = 3000kg, khi bay ln cao 1km phi mt mt pht. B qua sc cn ca
khng kh.
Bi gii
Ta c;
P =
t
h mg
t
A
A
A
=
A

Thay s ta c P = 490kW.

4-2. Tnh cng cn thit ko mt l xo gin ra 20cm, bit rng lc ko t l vi
gin ca l xo v mun l xo gin 1cm phi cn mt lc 30N.
Bi gii
H s n hi ca l xo bng: m N 3000 cm 1 N 30 k / / = =
Cng ca lc ko:
A = ( )
2
x k
dx x k dx F
2
x
0
x
0
) (
. . .
A
= =
} }
A A
, thay s c, A = 60J.

4-3. Mt t khi lng mt tn, khi tt my chuyn ng xung dc th c vn tc
khng i v = 54km/h. nghing ca dc l 4%. Hi ng c t phi c cng sut bao
nhiu n ln c dc trn cng vi vn tc 54km/h.
Bi gii
V khi tt my xung dc, t c vn tc khng i nn phi c iu kin:
f
ms
= mgsino.
xe chuyn ng u ln dc th lc ko F
k
ca ng c t phi bng:
F
k
= f
ms
+ mg.sino = 2.mg.sino
Cng sut ca ng c t khi ln dc vi vn tc v c tnh theo cng thc:

kW 8 11 15 04 0 8 9 1000 2
).v .mg. 2 ( . v F
t
S F
t
A
P
k
k
, . , . , . .
sin
.
~ =
= = = =
(1)

4-4. Mt t khi lng 2 tn, leo ln dc c nghing 4%. H s ma st l 0,08.
Tm:
a) Cng thc hin bi ng c t trn qung ng di 3km;
b) Cng sut ca ng c t, bit rng thi gian i ht qung ng trn mt 4
pht.

40
Bi gii
Lc ko ca ng c phi cn bng vi thnh phn mg.sino ca trng lc v lc ma
st:
mg k mg mg k mg f mg F
ms k
. sin . cos . sin . sin . + ~ + = + = o o o o .
Cng ko ca ng c trn qung ng di 3km:
( ) ( )
6
. . sin . 7, 06.10
k
A F S mg k S J o = = + = .
Cng sut ca ng c: kW 4 29 W 10 94 2
60 4
10 06 7
t
A
P
4
6
, . ,
.
. ,
= = = =

4-6. Ngi ta thng xc nh cng sut ca ng c bng mt thit b nh hnh v
4-1. Thit b gm hai hm kp, kp cht vo trc ng c. Mt hm hp c gn vi tay
n, cui tay n c treo trng vt Q. Trng vt c chn sao cho n cn bng vi lc
ma st v gia tay n nm ngang. Xc nh cng sut ca ng c nu s vng quay ca
trc l n = 60 vng/pht, chiu di cnh tay n k t tm ca trc l = 1m, trng lng
ca vt bng Q = 490N. Trng lng ca cnh tay n khng ng k.
Bi gii
Gi f
ms
l mc ma st gia cc hm kp v trc ca ng c. Ta c iu kin cn
bng:
l Q r f
ms
. . = . f
ms
=
r
Ql


Cng sut ca ng c
( ) | | Qnl 2 r n 2
r
l Q
. v f P
ms
t t = = = . . .
.
, n = 1 l
s vng quay trong 1 giy.
W 10 08 3 1 1 490 2 P
3
. , . . . . = = t

4-8. Mt chic xe khi lng 20000kg chuyn ng chm dn u di tc dng
ca lc ma st bng 6000N. Sau mt thi gian xe dng li. Vn tc ban u ca xe l
54km/h. Tnh:
a) Cng ca lc ma st;
b) Qung ng m xe i c k t lc c lc ma st tc dng cho ti khi xe
dng hn.
Bi gii
Da theo nh l ng nng, cng cn ca lc ma st lm gim ng nng ca xe t
gi tr ban u v 0, do , cng ny c ln chnh bng ng nng ban u ca xe:







l

Q

Hnh 4-1

41
J 10 25 2 15 20000
2
1
v m
2
1
E A
6 2 2
K ms
. , . . . | | = = = A = .
Qung ng m xe di c k t lc hm xe n khi xe dng hn:
( ) m 375
6000
10 25 2
f
A
S
6
ms
ms
= = =
. ,


4-9. Tnh cng cn thit cho mt on tu khi lng m = 8.10
5
kg:
a) Tng tc t v
1
= 36km/h n v
2
= 54km/h thng
b) Dng li nu vn tc ban u l 72km/h.
Bi gii
p dng nh l ng nng: bin thin ng nng ca mt vt bng cng do
ngoi lc tc dng vo vt do :
a) Cng lm xe tng vn tc t v
1
= 36km/h = 10m/s n v
2
= 54km/h = 15m/s:
J 10 5 10 10 8
2
1
15 10 8
2
1
v m
2
1
v m
2
1
E A
7 2 5 2 5 2
1
2
2 K
. . . . . . . . . = = = A =
b) Cng lm xe gim vn tc t v
0
= 72km/h = 20m/s n v = 0m/s:
J 10 6 1 20 10 8
2
1
0 v m
2
1
v m
2
1
E A
8 2 5 2
0
2
K
. , . . . . . = = = A =
Cng ny l cng cn (cng m).

4-10. Mt khu pho khi lng M = 450kg nh n theo phng nm ngang. n
pho c khi lng m = 5kg, vn tc u nng v = 450m/s. Khi bn, b pho git v pha
sau mt on s = 45cm. Tm lc hm trung bnh tc dng ln pho.
Bi gii
Gi V l vn tc git li ca khu pho. Da vo nh lut bo ton ng lng p
dng cho phng ngang ta c:
0 v m V M = +

. . v
M
m
V

. =
Lc hm khu pho sinh cng lm gim ng nng ca khu pho:

2
h
1
. .
2
F S MV =
T :
( )
2 2 2
h
. .
12500
2. 2. .
MV m v
F N
S s M
= = =

4-11. Mt vin n khi lng m = 10kg ang bay vi vn tc v=100m/s th gp
mt bn g dy v cm su vo bn g mt on s = 4cm. Tm:
a) Lc cn trung bnh ca bn g ln vin n;

42
b) Vn tc vin n sau khi ra khi bn g ch dy d = 2cm.
Bi gii
a) Ta vn s dng nh l v ng nng c c phng trnh:
( ) N 1250
04 0 2
100 10
s 2
mv
F
2
mv
2
0 m
s F
2
2
0
c
2
0
2
c = = = =

, .
.
.
.
b) Vin n c kh nng xuyn su vo bn g 4cm mi dng li. Nu bn g ch
dy 2cm th sau khi xuyn qua bn g, vin n vn cn tip tc chuyn ng vi vn tc
v < v. Theo nh l v ng nng:
A = d F
2
mv
2
mv
c
2
0
2

=
'
,
suy ra: v =
( )
2 2
0
c
100
10
02 0 1250 2
v
m
d F 2
+

= +
, .
~ 71m/s.

4-12. Mt xe chuyn ng t nh mt dc phng DC c cao h (hnh 4-2) v
dng hn li sau khi i c on nm ngang CB. Cho AB = s; AC = 1; h s ma st
gia xe v mt ng trn cc on DC v CB bng nhau.
Tnh h s ma st v gia tc ca xe trn cc on ng DC v BC.
Bi gii
Theo nh lut bo ton nng lng: W
t
= A
1
+ A
2
,
trong cng ca lc ma st trn cc on DC v
CB l:
A
1
= k.(mg.coso) . DC = kmg.l ;
A
2
= kmg (s - l).
T ta suy ra: ( ) kmgs l s kmg kmgl mgh = + = k =
s
h
.
- Phn tch lc v p dng nh lut Niutn th hai, ta c cc phng trnh:
mgsino - (f
ms
)
DC
= m.a
DC
, (1)
- kmg = m.a
CB
(2)
T (1) suy ra:
mgsino - k.(mg.coso) = m.a
DC

( )
0 >
|
.
|

\
|

+
=
|
|
.
|

\
|
+

+
= =
s
l
1
h l
gh
h l
l
s
h
h l
h
g k g a
2 2
2 2 2 2
CD
. . cos sin o o

T (2) 0 g
s
h
kg a
CB
< = = .
Hnh 4-2
o
h
s
l
A B
C
D

43
p s: g
s
h
kg a
s
l
1
l h
gh
a
s
h
k
CB
2 2
DC
. ; ; = =
|
.
|

\
|

+
= = .

4-13. Mt vt khi lng m trt khng ma st t
nh mt mt cu xung di (hnh 4-3). Hi t khong
cch Ah no (tnh t nh mt cu) vt bt u ri khi
mt cu. Cho bn knh mt cu R = 90cm.
Bi gii
Ta c:
R
v m
mg
R
v m
P R
R
v m
a m R P
2 2
n n
2
ht n n
.
cos
. .
. = = = = o v
mgAh =
2
1
mv
2

|
.
|

\
|
A
=
A

A
=
A
=
R
h 3
1 mg
R
h mg 2
R
h R
mg
R
h mg 2
mg R
n
o cos
Vt ch c th c gi l bm trn mt cu nu n cn p ln mt cu mt lc
(bng phn lc R
n
ca mt cu), tc l R
n
> 0. S ri khi mt cu bt u xy ra khi
R
n
= 0. Hay:
0
R
h 3
1 mg R
n
=
|
.
|

\
|
A
= . cm 30
3
R
h = = A

4-14. Mt vt khi lng m = 1kg trt trn mt mt phng nghing hp vi mt
nm ngang mt gc o sao cho sino = 0,1. Sau khi trt ht mt phng nghing, vt cn
tip tc chuyn ng trn mt phng nm ngang mt on l = 10m mi dng li. H s
ma st trong sut qu trnh chuyn ng k = 0,05. Tm vn tc ca vt cui mt phng
nghing. Ly gia tc trng trng g = 10m/s
2
, (hnh 4-4).
Bi gii
Do tc dng ca lc ma st f
ms
= -kmg, vt trt
trn on mt phng ngang BC vi gia tc a = -k.g.
Gi v l vn tc ca vt cui mt phng nghing,
theo nh l ng nng ta c:
( ) s m 16 3 10 10 05 0 2 kgl 2 v
mv
2
1
l kmg mv
2
1
0 l f
2 2
ms
/ , . . , .
. .
~ = =
= =


4-16. Mt vt khi lng m = 10kg trt t nh mt mt phng nghing cao 20m
xung. Khi ti chn dc vt c vn tc 15m/s. Tnh cng ca ma st.
R
m
Ah
R
n
P

Hnh 4-3
o
h
s
l
H C
B
A
L
Hnh 4-4

44
Bi gii
Cng sinh ra bi lc ma st bng bin thin c nng ca vt:
( ) J 835 20 8 9 10 15 10
2
1
mgh mv
2
1
W W A
2 2
C
= = = = . , . . .
tr-c sau


4-17. u mt si dy OA, di l = 30cm c treo mt vt nng (hnh 4-5). Hi ti
im thp nht A phi truyn cho vt mt vn tc b nht bng bao nhiu vt c th
quay trn trong mt phng thng ng.
Bi gii
Ta c: T mg
l
mv
F
2
B
ht
+ = = .
Vy vn tc nh nht ti B vt c th quay trn:
v
Bmin
= gl . (1)
Mt khc, theo nh lut bo ton c nng:
(AW

)
AB
= - (AW
t
)
AB
,
suy ra: gl 4 v v
2
B
2
A
+ = .
Vy vn tc nh nht cn truyn cho vt ti A n
quay trn trong mt phng thng ng:
s m 8 3 gl 5 v gl 4 v v
A
2
B
2
A
/ , , ) ( ) (
min min min
= = + =

4-18. Mt con lc n trng lng P c ko ra khi phng thng ng mt gc
o = 90
0
, sau con lc c th ri (hnh 4-6). Chng
minh rng sc cng ca dy treo bng 3P khi con lc i
qua v tr cn bng.
Bi gii
Khi qua v tr cn bng ta c hp lc;
l
mv
a m P T
2
ht
= = . mg
l
mv
T
2
+ =
p dng nh lut bo ton c nng ta c:
mgl mv
2
1
2
=
T suy ra sc cng T:
P 3 mg 3 mg
l
mgl 2
T = = + =


O
A
v

B
v

A
B
l
T
P
Hnh 4-5
T



P

v
Hnh 4-6

45
4-19. Mt qu cu khi lng m = 0,1kg c gn u mt thanh nh di l =
1,27m khi lng khng ng k. H quay trong mt phng thng ng xung quanh u
kia ca thanh. Ti im cao nht qu cu c vn tc v
0
= 4,13m/s.
a) Tm s ph thuc ca th nng v ng nng ca qu cu theo gc o hp bi
thanh v phng thng ng. Chn gc tnh th nng ti v tr thp nht ca qu cu.
b) Xc nh lc tc dng T ca qu cu ln thanh theo gc o. Tm T ti cc v tr
thp nht v cao nht ca qu cu.
Bi gii
Chn mc tnh th nng ti v tr thp nht A ca qu cu (hnh 4-7). Khi qu cu
im C, thanh hp vi phng thng ng mt gc o th:
a) th nng v ng nng ca qu cu l:
W
t
= mgh
C
= mgl . (1 - coso) ;
W

=
2
mv
2
1

Theo nh lut bo ton c nng ta c:
W
t
+ W

= (W
t
)
0
+ (W

)
0
.
Hay: ( ) ( )
2
0
2
mv
2
1
l 2 mg mv
2
1
1 mgl + = + . . coso
( )
2
0
v 1 gl 2 v + + = o cos . ; W

=
2
mv
2
1
= ) cos ( o + + 1 mgl mv
2
1
2
0


b) lc hng tm ca vt c quyt nh bi trng lc P v lc T ca thanh:
o o o
o
cos ) cos ( cos
cos
mg 1 mg 2
l
mv
mg
l
mv
T
mg T
l
mv
F
2
0
2
2
ht
+ + + = + =
= =

T =
|
|
.
|

\
|
+ o + g 2 cos g 3
l
v
m
2
0

Ti im thp nht, o = 0 ( )
2
0
5 6, 24
v
T m g N
l
| |
= + =
|
\ .

Ti im cao nht, o = 180
0
, ( )
2
0
0, 363
v
T m g N
l
| |
= =
|
\ .
.
C hai v tr, vt u ko cng thanh.


O
v

A
B
h
C
P
T
o
C
Hnh 4-7

46
4-22. Mt hn bi khi lng m chuyn ng khng ma st trn mt ng rnh c
dng nh hnh v 4-8. Hn bi c th khng c vn tc ban u t cao h = 2R, kch
thc ca bi nh khng ng k. Hi:
a) cao no hn bi ri khi ng rnh?
b) cao ln nht m hn bi s t c sau khi ri khi ng rnh?
Bi gii
a) T iu kin bi ton ta c:
mg.coso =
R
mv
2
0
(1)
p dng nh lut bo ton c nng cho qu trnh AB (B l im hn bi ri ng
rnh) ta c: H
1
= R
3
5

b) Vn tc ca hn bi ti B c suy ra t (1):
v
0
=
3
Rg 2
. Sau khi ri ng rnh, bi chuyn ng theo mt parabol nh C. Vn
tc nm ngang C: (v
x
)
c
= v
0
coso, vn tc thng ng (v
y
)
c
= v
0
sino - gt. p dng nh
lut bo ton c nng cho qu trnh AC, ta suy ra:
H
2
= R
27
50
.

4-23. Mt qu cu khi lng 2kg, chuyn ng vi vn tc 3m/s, va chm xuyn
tm vi mt qu cu th hai khi lng 3kg ang chuyn ng cng chiu vi qu cu
th nht vi vn tc 1m/s. Tm vn tc ca cc qu cu sau va chm nu:
a) Va chm l hon ton n hi.
b) Va chm l khng n hi (mm).
Bi gii

a) Va chm n hi:
Va chm gia hai vt tun theo nh lut bo ton ng lng v bo ton ng
nng. Ta c cc phng trnh bo ton:
2 2 1 1 2 2 1 1
v m v m v m v m + = + ' ' (1)

A

B
C
H
1
H
2
Hnh 4-8



m
1 v
1
m
2
v
2
+


47
2
2 2
2
1 1
2
2 2
2
1 1
v m
2
1
v m
2
1
v m
2
1
v m
2
1
+ = + ' ' (2)
Chuyn tt c cc s hng lin quan n m
1
v mt v, lin quan n m
2
sang v
cn li trong hai phng trnh trn:
( ) ( ) ' '
2 2 2 1 1 1
v v m v v m = (3)
( ) ( )
2
2
2
2 1
2
1
2
1 1
v v m v v m ' ' = (4)
Do sau va chm, cc vt thay i vn tc nn c th ly (4) chia v cho v vi (3) ta
c:
2 2 1 1
v v v v + = + ' ' (5)
Nhn hai v ca (5) vi m
2
ri cng v theo v vi (3) ta c:
( ) ( )
2 2 1 1 1 1 1 2
v m 2 v v m v v m = + + ' '
( )
2 1
1 2 1 2 2
1
m m
v m m v m 2
v
+
+
= ' (6)
Lm tng t (hoc tro i vai tr ca cc ch s 1 v 2) ta rt ra:
( )
2 1
2 1 2 1 1
2
m m
v m m v m 2
v
+
+
= ' (7)
p dng vi m
1
= 2kg, m
2
= 3kg, v
1
= 3m/s, v
2
= 1m/s vo (6) v (7) ta tnh ra
c: v
1
= 0,6m/s ; v
2
= 2,6m/s .
b) Va chm mm:
Sau va chm, hai vt s c cng mt vn tc v: v
1
= v
2
= v.
Va chm ny tun theo nh lut bo ton ng lng:
2 2 1 1 2 2 1 1
v m v m v m v m + = + ' ' hay ( )
2 2 1 1 2 1
v m v m v m m + = +

2 1
2 2 1 1
m m
v m v m
v
+
+
=
Thay cc gi tr khi lng v vn tc cho ta c: v
1
= v
2
= v = 1,8m/s.

4-24. Hai qu cu c treo u hai si dy song song di bng nhau. Hai u kia
ca cc si dy c buc vo mt ci gi sao cho cc qu cu tip xc vi nhau v tm
ca chng cng nm trn mt ng nm ngang (hnh 4-12). Khi lng ca qu cu ln
lt bng 200g v 100g. Qu cu th nht c nng ln cao h = 4,5cm v th xung.
Hi sau va chm, cc qu cu c nng ln cao bao nhiu nu:
a) Va chm l hon ton n hi; b) Va chm l mm.
Bi gii

48

Ngay trc khi qu cu 1 chm vo qu cu 2 n c vn tc l: gh 2 v
1
=
Sau va chm, cc qu cu c vn tc l v
1
; v
2
v chng s ln cc cao h
1
v h
2

tng ng bng:
g 2
v
h
2
1
1
'
= ;
g 2
v
h
2
2
2
'
= .
a) Nu va chm gia hai vt l n hi, p dng cng thc ca bi 4-23 vi
m
1
= 200g = 2m
2
; v
2
= 0 th:
1 1
v
3
1
v = ' ;
1 2
v
3
4
v = ' . T ta c:
( ) cm 5 0 5 4
9
1
h
9
1
g 2
v
9
1
g 2
v
h
2
1
2
1
1
, , .
'
= = = = = ; ( ) cm 8 h
9
16
g 2
v
9
16
g 2
v
h
2
1
2
2
2
= = = = .
'
.
b) Nu va chm gia hai vt l mm: v
1
= v
2
= 2v
1
/3.
( ) cm 2 h
9
4
g 2
v
9
4
g 2
v
h h
2
1
2
1
2 1
= = = = = . .
'
.

4-26. Mt a ng cht nng 20N, ln khng trt trn mt mt phng nm ngang
vi vn tc v = 4m/s. Tm ng nng ca a.
Bi gii
ng nng ca a bao gm ng nng tnh tin v ng nng quay:
W

=
2 2 2 2 2 2 2 2 2
mv
4
3
R m
4
1
mv
2
1
R m
2
1
2
1
mv
2
1
I
2
1
mv
2
1
= + =
|
.
|

\
|
+ = + e e e . . . .

4-28. Mt qu cu c ng cht c khi lng m = 1kg, ln khng trt vi vn
tc v
1
= 10m/s n p vo thnh tng ri bt ra vi vn tc v
2
= 8m/s. Tnh nhit lng
to ra trong va chm .
Bi gii
Q = -AW

. ng nng quay ca qu cu c, ng cht, ln khng trt:

W
q
=
2 2 2 2 2 2
v m
5
1
R m
5
1
mR
5
2
2
1
I
2
1
. . . . . . = =
|
.
|

\
|
= e e e
Do : w

= w
q
+ w
tt
=
2
2
2
mv
10
7
2
mv
mv
5
1
= + .
Vy, nhit lng to ra do va chm:


h

m
1
m
2

49
( ) ( ) ( ) J 2 25 10 8 1
10
7
v v m
10
7
W Q
2 2 2
1
2
2 d
, . . = = = A =

4-29. Mt ct ng cht c chiu cao h = 5m, ang v tr thng ng th b
xung. Xc nh:
a) Vn tc di ca nh ct khi n chm t;
b) V tr ca im M trn ct sao cho khi M chm t th vn tc ca n ng bng
vn tc chm t ca mt vt th ri t do t v tr M.
Bi gii
a) v tr thng ng, ct c th nng w
t
=
2
mgh
. Khi ti mt t th th nng
ny bin thnh ng nng quay ca ct v tr chm t W

=
2
1
Ie
2
, trong I l
mmen qun tnh ca ct i vi trc qua gc ca ct: I =
3
mh
2
, e l vn tc gc ca ct
lc chm t.
p dng nh lut bo ton c nng:
2
mgh
I
2
1
2
= e . . mgh
3
mh
2
2
= e .
h
g 3
= e
T suy ra vn tc di ca nh ct lc chm t v = he = 2 12 5 10 3 gh 3 , . . = = m/s.
b) Gi x l cao ca im M khi ct v tr thng ng. p dng cng thc tnh
vn tc ca vt ri t do, ta c vn tc ca im M khi chm t:
M
v = gx 2 .
Theo iu kin ca u bi:
xe = gx 2 gx 2
h
g 3
x = . x = h
3
2
= 10/3 =3,33m.

4-32. Mt ngi ngi trn gh Giucpxki v cm trong tay hai qu t, mi qu c
khi lng 10kg. Khong cch t mi qu ti trc quay l 0,75m. Gh quay vi vn tc
e
1
= 1 vng/s. Hi cng do ngi thc hin v vn tc ca gh nu ngi co tay li
khong cch t mi qu t n trc quay ch cn l 0,20m, cho bit mmen qun tnh ca
ngi v gh i vi trc quay l I
0
= 2,5kg.m
2
.
Bi gii
M men qun tnh ca h ngi v cc qu t lc ban u v lc sau:
( )
( )
2 2 2
2 0 2
2 2 2
1 0 1
kgm 30 3 2 0 10 2 5 2 d m 2 I I
kgm 75 13 75 0 10 2 5 2 d m 2 I I
, , . . , . .
, , . . , . .
= + = + =
= + = + =

Khi h quay quanh trc th c ng nng v mmen ng lng l:

50
1 1 1
I L e =
W
1
= ( ) ( ) J 275 2 75 13
2
1
I
2
1
2 2
1 1
= = t e . , . .
Do mmen ng lng c bo ton nn vn tc gc quay ca h sau khi ngi co
tay li tho mn biu thc:
( ) s rad 33 8 2
3 3
75 13
I
I
I L L I
1
2
1
2 1 1 1 2 2 2
/ , .
,
,
t t e e e e = = = = = =
Theo nh l v ng nng, ng tc co tay ca ngi cn tn mt cng bng:
A = AW

= W
2
- W
1
=
2
1 1
2
2 2
I
2
1
I
2
1
e e
( ) ( ) ( ) J 871 2 75 13
2
1
33 8 3 3
2
1
2 2
= = t t . , . , . , .

51

PHN NHIT HC
CHNG: M U

0-1. C 40g kh O
2
chim th tch 3l p sut 10at.
a. Tnh nhit ca kh
b. Cho khi kh gin n ti th tch 4l. Hi nhit ca khi kh sau khi gin
n.
Bi gii
a. Phng trnh Mendeleev Crapayron
pV=m/ RT
Nhit khi kh T
1
=p
1
V
1
/R=292,5K.
b. Qu trnh ng p: V/T=const, T
2
=T
1
V
2
/V
1
=390K

0-2. C 10g kh ng trong mt bnh, p sut 10
7
Pa. Ngi ta ly bnh ra mt lng
kh cho ti khi p sut ca kh cn li trong bnh bng 2,5.10
6
Pa. Coi nhit kh
khng i. Tm lng kh ly ra
Bi gii
Phng trnh Mendeleev Crapayron cho khi kh trc v sau khi ly kh
p
1
V=m
1
/ RT, p
2
V=m
2
/ RT,
2 1
2 1
2
2
1
1
m m
p p
m
p
m
p

= =
Khi lng kh ly:
kg 5 , 7 m
p
p
1 m m m
1
1
2
2 1
=
|
|
.
|

\
|
= = A

0-3. C 12g kh chim th tch 4l 7
o
C. Sau khi h nng ng p, khi lng ring
ca n bng 6.10
-4
g/cm
3
. Tm nhit ca khi kh sau khi h nng.
Bi gii
Trc khi h nng
pV=m/ RT
1
(1)
Sau khi h nng pV=m/ RT
2

a. p= RT
2
/ (2)
Ly (1)/(2) ( ) K 1400 273 t
V
m
T
V
m
T
1 1 2
= + = =




52
0-4. C 10 g kh Oxy nhit 10
o
C, p sut 3at. Sau khi h nng ng p, khi kh
chim th tch 10l. Tm:
a. Th tch khi kh trc khi gin n.
b. Nhit khi kh sau khi gin n.
c. Khi lng ring khi kh trc khi gin n.
d. Khi lng ring khi kh trc khi gin n.
Bi gii
a. Th tch kh trc khi gin n: 4 , 2 RT / p V
1 1
~ =
b. Nhit kh sau khi gin n: T
2
=T
1
V
2
/V
1
~1170K
c. Khi lng ring ca kh trc khi gin n:
3
1
1
1
m / kg 14 , 4
V
m
= =
d. Khi lng ring ca kh trc khi gin n:
3
2
1
1
m / kg 1
V
m
= =

0-5. Mt kh cu c th tch 300m3. Ngi ta bm vo kh cu kh hyr 20oC di
p sut 750mmHg. Nu mi giy bm c 25g th sau bao lu th bm xong?
Bi gii
Khi lng kh cn bm
RT
PV
m

=
Thi gian cn bm

mRT
pV
m
m
t
A
=
A
=

, t ~990s

0-6. C hai bnh cu c ni vi nhau bng mt ng c kho, cha cng mt cht
kh. p sut bnh th nht bng 2.105Pa, bnh th hai l 106Pa. M kha nh
nhng hai bnh thng nhau sao cho nhit kh khng i. Khi cn bng,
p sut hai bnh l 4.105Pa. Tm th tch ca bnh cu th hai , bit th tch ca
bnh th nht l 15l.
Bi gii
Tng s mol kh trc v sau khi m kha khng i (v nhit cng khng i) nn:
( )
RT
V V p
RT
V p
RT
V p
2 1 2 2 1 1
+
= +
Vy, th tch ca bnh cu th hai.
3
1
2
1
2
dm 5 V
p p
p p
V =

=


53
0-7. C hai bnh cha hai th kh khc nhau thng vi nhau bng mt ng thy tinh
c kha. Th tch ca bnh th nht l 2 lt, ca bnh th hai l 3 lt. Lc u ta
ng kha, p sut hai bnh ln lt l 1 at v 3at. Sau m kha nh nhng
hai bnh thng nhau sao cho nhit vn khng thay i. Tnh p sut ca
cht kh trong hai bnh kh khi thng nhau.

Bi gii
Tng t bi tp 0-6, ta c:
( )
RT
V V p
RT
V p
RT
V p
2 1 2 2 1 1
+
= +
at 6 , 1
V V
V p V p
p
2 1
2 2 1 1
=
+
+
=

0-8. Mt ng thy tinh tit din u, mt u kn mt u
h. Lc u ngi ta nhng u h vo mt chu
nc sao cho nc trong v ngoi ng bng nhau,
chiu cao cn li ca ng bng 20cm. Sau ngi ta
rt ng ln mt on 4cm (hnh 0-1). Hi mc nc
trong ng dng ln bao nhiu, bit rng nhit xung
quanh khng i v p sut kh quyn l 760mmHg.
Bi gii
Gi cao ct nc trong ng l x
p sut trong ng sau khi nng ln
( )( ) O cmH x p p
2 o
=
nh lut Bil - Marit cho khi kh b giam
( ) ( )( ) x 4 l x p x 4 l p l p
o o
+ = + =
Thay s: O cmH 1033 mmHg 760 p
2 o
= = , cm 20 l =
cm 95 , 3 x 0 4132 x 1057 - x
2
= = + ; ( cm 1053 x = >l+4
loi)

0-9. Trong ng phong v biu c mt t khng kh, do
iu kin bnh thng n li ch p sut l 750mmHg. Tm khi lng ring ca
khng kh trong ng
Bi gii
p sut kh bn trong phong v biu: Pa 1360 mmHg 10 p p ' p
o
= = =
Khi lng ring ca kh
( )
3
o
o
m / g 17
273 . 31 , 8
1360 . 29
RT
p p
~ =

=



x

Hnh 0-1b

l

24cm

Hnh 0-1a

20cm

54
CHNG 8: NGUYN L TH NHT CA NHIT NG LC HC

8-1. 160g kh oxy c nung nng t nhit 50
o
C n 60
o
C. Tm nhit lng m kh
nhn c v bin thin ni nng ca khi kh trong hai qa trnh
a. ng tch; b. ng p
Bi gii
a. Qu trnh ng tch
( ) cal 250 J 1040 50 60 . 31 . 8 .
2
5
.
32
160
T R
2
5 m
T C
m
U Q
V
~ ~ = A = A = A = A


b. Qu trnh ng p
bin thin ni nng
cal 250 T C
m
U
V
= A = A

Nhit lng kh nhn vo
( ) T R
2
7 m
T R C
m
V p T C
m
A U Q
V V
A = A + = A + A = + A = A


Thay s

AQ ( ) cal 350 J 1454 50 60 . 31 . 8 .
2
7
.
32
160
~ ~ =

8-2. Tm nhit dung ring (gam) ng tch ca mt cht kh a nguyn t, bit rng
khi lng ring ca kh iu kin chun l =7,95.10
-4
kg/cm
3
.
Bi gii
Vi kh a nguyn t, nhit dung ring mol ng tch ( ) molK / J R 3 C
V
=
iu kin tiu chun
o
o
o o o
p
RT
RT
m
V p

= =
Nhit dung ring gam ng tch
kgK / J 1400
T
p 3
RT
C p C
c
o V o V
V
~ = = =



8-3. Tm nhit dung ring (gam) ng p ca mt cht kh, bit rng khi lng ca
mt kilmol kh l =30kg/kmol. H s Potxng (ch s on nhit) =1,4.
Bi gii
Nhit dung ring mol ng p:
R C C
V p
+ =

55
Vi
V
p
C
C
= =>
1
=

R
C
p

Nhit dung ring ng p:
( ) ( )
kgK J
R
C
c
p
p
/ 5 , 969
1 4 , 1 . 10 . 30
31 , 8 . 4 , 1
1
3
=

= =

8-4. Nn ng tch 3l khng kh p sut 1at. Tm nhit ta ra bit rng th tch cui
cng bng 1/10 th tch ban u.
Bi gii
Nguyn l th nht ca nhit ng lc hc, nhit lng m khi kh nhn c
U A Q A + = A
Qu trnh ng nhit nn AU= = AT nC
V
0
Nhit lng m khi kh nhn c
J 676
10
1
ln 10 . 3 . 10 . 81 , 9 Q
V
V
ln V p
V
dV
pV pdV A Q
3 4
1
2
1 1
V
V
V
V
2
1
2
1
~ = A
= = = = A

} }

Du - ch ra rng qu trnh thc s ta nhit.

8-5. Mt bnh kn th tch 2l, ng 12g kh nit nhit 10
o
C. Sau khi h nng, p
sut trung bnh ln ti 10
4
mmHg. Tm nhit lng m khi kh nhn c, bit
bnh gin n km.

Bi gii
Bnh gin n km, th tch ca bnh khng i, qu trnh l ng tch.
A=0
Nguyn l I nhit ng lc hc
( )
|
|
.
|

\
|
=
|
|
.
|

\
|
= A
= A = A + = A
1 2 1 2
1 2
RT
m
V p
2
i
RT
m
RT
m
2
i
Q
T T
2
iR m
U U A Q

kJ 1 , 4 Q = A

8-6. H nng 16 gam kh xy trong mt bnh kh gin n km nhit 37
0
C, t p
sut 10
5
N/m
2
ln ti 3.10
5
N/m
2
. Tm:
a. Nhit ca khi kh sau khi h nng;
b. Nhit lng cung cp cho khi kh.
Bi gii

56
a. Bnh kn, gin n km, qu trnh ng tch, nhit khi kh sau khi h nng l T
2

( ) K 930 37 273
10
10 . 3
T
p
p
T
T
p
T
p
5
5
1
1
2
2
2
2
1
1
= + = = =
b. Nhit lng cung cp cho kh bng nhit lng m kh nhn c trong
qu trnh ng tch trn

( )
( ) kJ 4 , 6 1
10
10 . 3
37 273 . 31 , 8 .
2
5
32
16
Q
1
p
p
RT
2
i m
T T R C
m
U Q
5
5
1
2
1 1 2 V
~
|
|
.
|

\
|
+ = A
|
|
.
|

\
|
= = A = A



8-7. Sau khi nhn c nhit lng Q=150cal, nhit ca 40,3g kh Oxi tng t t
1
=
16
o
C ti t
2
=40
o
C. Hi qu trnh h nng c tin hnh trong iu kin no?
Bi gii
Nhit lng m kh nhn c
( )
1 2
x x
t t m
Q
C T C
m
Q

= A =

( )
molK / J 77 , 20
16 40 . 3 , 40
18 , 4 . 150 . 32
C
x
=

=
Nhit dung ring mol ng tch ca Oxi:
x V
C molK / J 77 , 20
2
31 , 8 . 5
2
iR
C = = = =
Nh vy
V x
C C = , qu trnh l ng tch.

8-8. 6,5g hyr nhit 27
o
C, nhn nhit lng gin n gp i, trong iu kin p
sut khng i. Tnh
a. Cng m kh sinh ra.
b. bin thin ni nng ca khi kh.
c. Nhit lng cung cp cho khi kh.
Bi gii
a. Cng sinh ra
( ) ( )
( ) J 10 . 1 , 8 27 273 . 31 , 8 .
2
5 , 6
A
RT
m
V V 2 p V V p A
3
1 1 1 1 2
~ + =
= = =

b. bin thin ni nng ca khi kh:

57
( ) ( )
( ) J 10 . 2 , 20 27 273 . 31 , 8 .
2
5 , 6
.
2
5
U
RT
m
2
i
pV pV 2
2
i
RT
m
RT
m
2
i
T T R C
m
U
3
1 1 1 1 2 1 2 V
~ + = A
= =
|
|
.
|

\
|
= = A


c. Nhit lng cung cp cho khi kh chnh xc bng nhit lng m kh
nhn c. Theo nguyn l I
J 10 . 3 , 28 10 . 2 , 20 10 . 1 , 8 U A Q
3 3 3
= + = A + = A

8-9. 10g kh oxy 10
o
C, p sut 3.10
5
Pa. Sau khi h nng ng p, th tch kh tng
n 10l. Tm:
a. Nhit lng m khi kh nhn c
b. Ni nng ca khi kh trc v sau khi h nng
Bi gii
a. Theo nguyn l I, nhit lng m khi kh nhn c trong qa trnh ng
p
( )
( ) J 10 . 9 , 7 10 273 . 31 , 8 .
32
10
10 . 10 . 10 . 3
2
2 5
Q
RT
m
pV
2
2 i
RT
m
RT
m
2
2 i
T T C
m
U A Q
3 3 5
1 2 1 2 1 2 p
~
|
.
|

\
|
+
+
=
|
|
.
|

\
|

+
=
|
|
.
|

\
|

+
= = A + =

b. Ni nng ca khi kh trc khi h nng
( ) J 10 . 8 , 1 10 273 . 31 , 8 .
2
5
.
32
10
U
RT
2
i m
T C
m
U
3
1
1 1 V 1
~ + =
= =


Ni nng ca khi kh sau khi h nng
J 10 . 5 , 7 10 . 10 . 10 . 3 .
2
5
U
pV
2
i
RT
2
i m
T C
m
U
3 3 5
2
2 2 2 V 2
= =
= = =

8-10. 2 kmol kh ccbonic c h nng ng p cho n khi nhit tng thm 50
o
C.
Tm
a. bin thin ni nng ca khi kh
b. Cng do kh gin n sinh ra
c. Nhit lng truyn cho kh
Bi gii
a. bin thin ni nng ca khi kh

58
kJ 2500 50 .
2
31 , 8 . 6
10 . 2 T
2
iR m
U
3
~ = A = A

(kh CO
2
l kh a nguyn t (chnh xc l 3) nn s bc t do ca phn t l 6)
b. Cng do kh gin n sinh ra
( ) ( )
1 2 1 2
T T R
m
V V p A = =

kJ 830 50 . 31 , 8 . 10 . 2 A
3
~ =
c. Nhit lng truyn cho kh bng nhit lng m kh nhn c
kJ 3330 830 2500 A U Q = + = + A =

8-11. 7 gam kh ccbonic c h nng cho ti khi nhit tng thm 10
o
C trong iu
kin gin n t do. Tm cng do kh sinh ra v bin thin ni nng ca n.
Bi gii
Gin n t do c ngha l ng p (gin n trong kh quyn, p sut bng p sut kh
quyn)
Cng do kh sinh ra khi gin n
( ) ( )
1 2 1 2 1 2
T T R
m
RT
m
RT
m
V V p A = = =


J 2 , 13 10 . 31 , 8 .
44
7
A ~ =
bin thin ni nng ca khi kh
J 7 , 39 10 .
2
31 , 8 . 6
.
44
7
T
2
iR m
U ~ = A = A

(kh CO
2
l kh a nguyn t (chnh xc l 3) nn s bc t do ca phn t l 6)

8-12. 10g kh oxy p sut 3at v nhit 10
o
C c h nng ng p v gin n ti
th tch 10l. Tm:
a. Nhit lng cung cp cho khi kh.
b. bin thin ni nng ca khi kh.
c. Cng do kh sinh ra khi gin n.
Bi gii
a. Nhit lng cung cp cho kh bng nhit lng m kh nhn vo
|
|
.
|

\
|

+
=
|
|
.
|

\
|

+
= = A + =
1 2 1 2 1 2 p
RT
m
pV
2
2 i
RT
m
RT
m
2
2 i
) T T ( C
m
U A Q


( ) J 10 . 8 , 7 10 273 . 31 , 8 .
32
10
10 . 10 . 10 . 81 , 9 . 3
2
2 5
Q
3 3 4
=
|
.
|

\
|
+
+
=


b. bin thin ni nng

59
J 10 . 5 , 5 Q
2 i
i
) T T ( C
C
C m
) T T ( C
m
U
3
1 2 p
p
V
1 2 V
=
+
= = = A


c. Cng do kh sinh ra khi gin n
J 10 . 3 , 2 U Q A
3
= A =

8-13. Mt cht kh ng trong mt xilanh t thng ng c pittng khi lng khng
ng k di ng c. Hi cn phi thc hin mt cng bng bao nhiu nng
pittng ln cao thm mt khong cm h 10
1
= nu chiu cao ban u ca ct khng
kh l cm h
o
15 = , p sut kh quyn l at 1 p
o
= , din tch mt pittng
2
10cm S = .
Nhit ca kh coi l khng i trong sut qu trnh.
Bi Gii
Cng do kh sinh ra

0
1 o
o o
o
1
o o o
h
h h
ln V p
V
V
ln V p A
+
= =
Hay, khi bin i kh nhn vo mt cng :
|
|
.
|

\
|
+
=
1 o
o
o o o
h h
h
ln V p A
Cng ca p sut kh quyn :
1 o k
Sh p A =
Cng cn thc hin bao gm cng truyn cho kh v cng thng kh quyn
|
|
.
|

\
|
|
|
.
|

\
|
+ = =
o
1
o 1 o k
h
h
1 ln h h S p A A ' A
J 3 , 2
15
10
1 ln . 10 . 15 10 . 10 10 . 10 . 10 . 8 , 9 . 1 ' A
2 2 4 4
~ |
.
|

\
|
|
.
|

\
|
+ =



8-14. Mt khi kh N
2
p sut p
1
=1at c th tch V
1
=10l c gin n ti th tch gp
i. Tm p sut cui cng v cng do kh sinh ra nu gin n l:
a. ng p.
b. ng nhit
c. on nhit
Bi gii
a. Qu trnh ng p
p sut cui p
2
=p
1
=1at.
Cng do kh sinh ra
( ) J 980 10 . 10 10 . 10 . 2 . 10 . 81 , 9 . 1 V p A
3 3 4
1
~ = A =


b. Qu trnh ng nhit
p sut cui p
2
:

60
at 5 , 0 p
V
V
p V p V p
1
2
1
2 2 2 1 1
= = =
Cng do kh sinh ra
= = =

2 ln . 10 . 10 . 10 . 81 , 9 . 1
V
V
ln V p A
3 4
1
2
1 1
680J
c. Qu trnh on nhit
+ p sut

|
|
.
|

\
|
= =
2
1
1 2 2 2 1 1
V
V
p p V p V p
i vi N
2
,
4 , 1
2
2 5
i
2 i
=
+
=
+
=
Nn at 38 , 0 2 / 1 p
4 , 1
2
= =
+ Cng do kh sinh ra

( )
( )
1 2 1 2
1
1 1
1 1 2 2 1 1 2 1 1
2 2
2
1 590
2 2 2
V
m i m m
Q A U A U C T T RT RT
V V i i i
A pV p V pV V pV J
V V

| |
= + A = A = =
|
\ .
| | | |
| | | |
| | = = = ~
| |
| |
\ . \ .
\ . \ .

8-15. Nn 10g kh oxy t iu kin tiu chun ti th tch 4l. Tm:
a. p sut v nhit ca khi kh sau mi qu trnh nn ng nhit v on
nhit
b. Cng cn thit nn kh trong mi trng hp. T , suy ra nn nn theo
cch no ht li hn.
Bi gii
l 7 4 , 22 .
32
10
V
1
= =
a. Qu trnh nn ng nhit:
- p sut cui qu trnh l p
2
:
2
1
1 2 2 2 1 1
V
V
p p V p V p = =
Pa 10 . 7 , 1
4
7
. 10 p
5 5
2
~ =
- Nhit kh khng i K 273 T T
1 2
= =
2 2
2 1 1 1
1 1
ln ln 397
V V m
A A pV RT J
V V
| | | |
= = = ~
| |
\ . \ .


61
b. p sut p
2
:
Pa 10 . 2 , 2
4
7
10
V
V
p p V p V p
5
4 , 1
5
2
1
1 2 2 2 1 1
=
|
.
|

\
|
=
|
|
.
|

\
|
= =



c. Nhit T
2

1
1 1 1
1 1 2 2 2 1
2
341
V
TV T V T T K
V

| |
= = ~
|
\ .

d. Cng nn kh bng v ngc du vi cng kh sinh ra
1
1 1 1
2 1
2
1 439
1
pV V
A J A
V

| |
| |
| = ~ >
|
|

\ .
\ .

Vy nn ng nhit th tt hn

8-16. Ngi ta mun nn 10 lt khng kh n th tch 2 lt. Hi nn nn ng nhit hay
nn on nhit?
Bi gii


|
|
.
|

\
|
=
|
|
.
|

\
|
=
2
1
1 1
1
2
1 1 1
V
V
ln V p
V
V
ln V p A (1)
Tng t, i vi qu trnh on nhit:
U A 0 U A Q A = = A + = A
Cng nn kh trong trng hp ny;

|
|
.
|

\
|
|
|
.
|

\
|
= A = =
1
2
1
1 1 2
V
V
1 V p
2
i
U A A

(2)
T (1) v (2)

( )
( )
( )
( )
1 4 , 1
2 / 10 ln
1 2 / 10
.
2
5
V / V ln
1 V / V
.
2
i
A
A
1 4 , 1
2 1
1
2 1
1
2
> ~

=


Vy nn theo qu trnh ng nhit tn t cng hn, do li hn.

8-17. 7,2 lt kh oxy c nn on nhit n th tch 1 lt, lc p sut ca kh nn l
16at. Hi p sut ban u?
Bi gii
Phng trnh (xem ph lc) cho qu trnh on nhit
at 1
2 , 7
1
. 16
V
V
p p V p V p
4 , 1
2
1
1 2 2 2 1 1
~ |
.
|

\
|
=
|
|
.
|

\
|
= =





62
8-18. 1kg khng kh nhit 30
o
C v p sut 1,5at c gin on nhit n p sut
1at. Hi:
a. Th tch khng kh tng ln bao nhiu ln?
b. Nhit khng kh sau khi gin?
c. Cng do khng kh sinh ra khi gin n?
Bi gii
a. T phng trnh
33 , 1
1
5 , 1
p
p
V
V
V p V p
4 , 1 / 1
/ 1
2
1
1
2
2 2 1 1
~
|
.
|

\
|
=
|
|
.
|

\
|
= =



Th tch tng khong 1,33 ln
b. Phng trnh cho qu trnh an nhit

|
|
.
|

\
|
= = =
1
2
1
1 2
1
2 2
1
1 1 2 2 1 1
p
p
T T p T p T V p V p
( ) K 270
1
5 , 1
30 273 T
4 , 1
4 , 1 1
2
~
|
.
|

\
|
+ =


c. Cng do kh sinh ra
( )
2 1
T T
2
iR m
U A = A =

i vi khng kh =29g/mol, bc t do ca phn t i=5
( ) J 10 . 4 , 2 270 303 .
2
31 , 8 . 5
29
10
A
4
3
~ =

8-19. Mt kilmol kh N
2
(=28kg/kmol) iu kin tiu chun gin on nhit sao
cho th tch ca n tng ln 5 ln. Tm:
a. Cng do kh thc hin.
b. bin thin ni nng ca khi kh.
Bi gii
a. Nhit kh sau khi nn l T
2
:

1
2 2
1
1 1 2 2 1 1
V T V T V p V p

= =


K 4 , 143
5
1
. 273
V
V
T T
1 4 , 1
1
2
1
1 2
~
|
.
|

\
|
=
|
|
.
|

\
|
=



Cng do kh thc hin

( )
( ) J 10 . 7 , 2 4 , 143 273
2
31 , 8 . 5
. 10 A
T T
2
iR m
U A
6 3
2 1
~ =
= A =

63
b. bin thin ni nng ca khi kh bng v ngc du vi cng do kh
sinh ra
J 10 . 7 , 2 A U
6
= = A

8-20. Mt khi kh gin n on nhit, th tch ca n tng gp i, nhng nhit
tuyt i ca n gim i 1,32 ln. Tm s bc t do ca phn t kh .
Bi gii
T phng trnh
( )
( )
2 1
1 2
1
2 2
1
1 1 2 2 1 1
V / V ln
T / T ln
1 V T V T V p V p = = =

( )
( )
( )
( )
5
32 , 1 / 1 ln
2 / 1 ln . 2
T / T ln
V / V ln 2
i
1 2
2 1 i / 2 1
= = =
=

S bc t do kh l 5.

8-21. Mt cht kh lng nguyn t c th tch l V 5 , 0
1
= , p sut atm p 5 , 0
1
= b nn on
nhit ti th tch V
2
v p sut p
2
. Sau ngi ta gi nguyn th tch
2
V v lm
lnh n ti nhit ban u. Khi p sut ca kh l atm p
o
1 =
a. V th ca qu trnh .
b. Tm th tch
2
V v p sut
2
p
Bi gii
a. th ca qu trnh:

b. Qu trnh 3 1 ng nhit nn :
2 1
o
1
3 1 1 3 o
V l 25 , 0 V
p
p
V V p V p = = = =
Qu trnh 1 2 on nhit nn :
at 32 , 1 5 , 0 . 2 p
p
p
p
p
V
V
p V p V p
4 , 1
2
1
1
o
1
2
1
2 2 2 1 1
~ =
|
|
.
|

\
|
=
|
|
.
|

\
|
= =




p
V
2
1
3
p
2
p
1
p
o
V
2
V
1


64
8-22. Mt lng kh oxy chim th tch V
1
=3l nhit 27 C
o
v p sut p
1
=8,2.10
5
Pa.
trng thi th hai, kh c cc thng s V
2
=4,5l v p
2
=6.10
5
Pa (hnh 8.1). Tm
nhit lng m kh sinh ra khi gin n, v bin thin ni nng ca khi kh.
Gii bi ton trong trng hp bin i khi kh t trng thi 1 ti trng thi 2
theo hai con ng:
a. ACB
b. ADB
Bi gii
a. Qu trnh ACB
e. AC ng tch:
( )
|
|
.
|

\
|
= = A =
A C A C AC
RT
m
RT
m i
T T
iR m
U Q
2 2

( ) ( ) J V p p
i
Q
AC
1650 10 . 3 10 . 2 , 8 10 . 6
2
5
2
3 5 5
1 1 2
= = =


f. Qu trnh CB ng p: R C C
V p
+ =
( )( )
|
|
.
|

\
|

+
= + =
C B C B V CB
RT
m
RT
m i
T T R C
m
Q
2
2

( ) ( ) J V V p
i
Q
CB
3150 10 3 5 , 4 10 . 6
2
2 5
2
2
3 5
1 2 2
=
+
=
+
=


g. C qu trnh
J 1500 3150 1650 Q Q Q
CB AC ACB
= + = + =
Qu trnh ACB kh nhn lng nhit J Q
ACB
1500 =
bin thin ni nng:

( ) ( )
( ) J 600 10 . 3 . 10 . 2 , 8 10 . 5 , 4 . 10 . 6
2
5
U
V p V p
2
i
T T C
m
U
3 5 3 5
AB
1 1 2 2 A B V AB
= = A
= = A

Cng kh thc hin trong qu trnh bin i:

( )
( ) J 900 10 . 3 10 . 5 , 4 . 10 . 6 A
V V p A A
3 3 5
ACB
1 2 2 CB ACB
= =
= =


b. Qu trnh ADB
Nhit
h. Qu trnh AD ng p
( )( )
|
|
.
|

\
|

+
= + =
A D A D V AD
RT
m
RT
m
2
2 i
T T R C
m
Q


( ) ( ) J 4305 10 3 5 , 4 10 . 2 , 8
2
2 5
V V p
2
2 i
Q
3 5
1 2 1 AD
=
+
=
+
=





p
V
V
1
V
2
o

P
1
P
2
Hnh 8-1
C

A

D
B


65
i. DB ng tch:
( )
|
|
.
|

\
|
= = A =
C A D B DB
RT
m
RT
m
2
i
T T
2
iR m
U Q


( ) ( ) J 2475 10 . 5 , 4 10 . 2 , 8 10 . 6
2
5
V p p
2
i
Q
3 5 5
2 1 2 DB
= = =


j. C qu trnh
J 1830 2475 4305 Q Q Q
CB AC ADB
= = + =
bin thin ni nng:

( ) ( )
( ) J 600 10 . 3 . 10 . 2 , 8 10 . 5 , 4 . 10 . 6
2
5
U
V p V p
2
i
T T C
m
U
3 5 3 5
AB
1 1 2 2 A B V AB
= = A
= = A

Cng kh thc hin trong qu trnh:

( )
( ) J 1230 10 . 3 10 . 5 , 4 . 10 . 2 , 8 A
V V p A A
3 3 5
ADB
1 2 1 AD ADB
= =
= =



8-23. Mt kmol kh (khi lng mol ) thc hin
mt chu trnh ABCD nh hnh di, trong
AB, CD l hai qu trnh ng nhit, ng
vi nhit
1
T v
2
T , BC v DA l hai qua
trnh ng tch ng vi hai th tch
2
V v
1
V .

a. Chng minh rng
C
D
B
A
p
p
p
p
=
b. Tnh cng v nhit trong c chu trnh.
Bi gii
a. p dng lin tip cc phng trnh ca cc qu trnh ng nhit:

C
D
D
C
A
B
B
A
p
p
V
V
V
V
p
p
= = = (pcm)
b. Cng ca chu trnh bng cng trn cc qu trnh AB v CD, cc qu trnh
cn li cng bng khng.
( )
1
2
1 2
2
1
1
2
ln ln ln
V
V
T T R
m
V
V
V p
V
V
V p A A A
RT
m
pV
D D A A CD AB
= + = + =
=

p
V
V

A
p
A
p
D
p
B
p
C
C
V
1
V
2
B
D
p

Hnh 8-2

66
Nhit kh nhn trong c chu trnh:
( )
1
2
1 2
ln
V
V
T T R
m
A Q = =

8-24. Mt khi kh thc hin mt chu trnh
nh hnh 8-3, trong 1-2 v 3-4 l
hai qu trnh ng nhit ng vi cc
nhit
1
T v
2
T , 2-3 v 3-4 l cc
qu trnh on nhit. Cho
l V l V 5 , 2
2 1
= = , l V 8
3
= , atm p 7
1
= .
Tm:

a.
2 4 4 3 2
, , , , T V p p p
b. Cng kh thc hin trong tng
qu trnh v trong ton chu
trnh.
c. Nhit m khi kh nhn c hay ta ra trong tng qu trnh ng nhit.
Bi gii
a. atm p
V
V
p 7 , 2
1
2
1
2
= = , coi khng kh l kh lng nguyn t: i=5, ta c:
atm p
V
V
p 45 , 1
2
3
2
3
=
|
|
.
|

\
|
=


atm
T
T
p p K
V
V
T T 6 , 3 ; 331
1
1
2
1 4
1
3
2
1 2
=
|
|
.
|

\
|
= =
|
|
.
|

\
|
=

l V
p
p
V 2 , 3
3
4
3
4
= =
b. Cng thc hin trn tng qu trnh:
J
V
V
V p A 1300 ln
1
2
1 1 12
= =
J
T
T V p
A 620 1
1
1
2 2 2
23
=
|
|
.
|

\
|

J
V
V
V p A 1070 ln
3
4
2 2 34
= =
J
T
T V p
A 620 1
1
2
1 2 2
41
=
|
|
.
|

\
|

Hnh 8-3
p
V
V
1
1
p
1
p
3
p
4
3
2
4
V
4
V
2
V
3
p
2

67
Cng kh thc hin trong c chu trnh:
J A A A A A 230
41 34 23 12
= + + + =
c. Nhit m kh nhn trong tng qu trnh on nhit:
J A Q 1300
12 12
= = , kh nhn nhit.
J A Q 1070
34 34
= = , kh nh nhit.

8-25. Gin cng tc theo l thuyt ca mt my nn c v trn hnh 8 4. (gin
thc nghim c cc gc trn hn). on AB ng vi qu trnh nn ng nhit
khng kh, BC qu trnh y khng kh vo bnh cha (p sut khng i); CD
gim t ngt p sut trong xilanh ca my nn khi ng van thot v m van
np; DA cho khng kh vo p sut 1at. Hy chng minh rng cng ca my
nn sau mt chu trnh bng cng i vi qu trnh ng nhit v c biu din
bng din tch ABGF.

Bi gii
Cng A ca my nn bng cng kh nhn c v bng din tch ABCD
( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( ) AFGH dt V V p V p V p V p p BCDHB dt
BCDHB dt ABHA dt ) ABCDA ( dt A
2 1 1 2 1 1 1 2 1 2
= = = =
+ = =

( ) ( ) ( ) ABGF dt AFGH dt ABHA dt A = + = (pcm)
CHNG 9: NGUYN L TH HAI CA NHIT NG LC HC

9-1. Mt my hi nc c cng sut 14,7kW, tiu th 8,1kg than trong mt gi.
Nng sut ta nhit ca than l 7800kcal/kg. Nhit ca ngun nng 200
o
C,
nhit ca ngun lnh l 58 C
o
. Tm hiu sut thc t ca my. So snh hiu
sut vi hiu sut l tng ca my nhit lm vic theo chu trnh Ccn vi
nhng ngun nhit k trn.
Bi gii


p

V

P
2
C

B

A

D

V
2
V
1
Hnh 8-4

H

G

F

P
1

68
Hiu sut thc t ca my
% 20 % 100
18 , 4 . 7800 . 1 , 8
3600 . 7 , 14
% 100
Q
Q
h
toanphan
coich
~ = =
Hiu sut l tng theo chu trnh Ccn
% 30 % 100
273 200
58 200
% 100
T
T T
h
n
l n
lt
~
+

=
Hay
lt
h
3
2
h =

9-2. Cc ngoi lc trong my lm lnh l tng thc hin mt cng bng bao nhiu
ly i mt nhit lng 10
5
J t bung lm lnh, nu nhit ca bung l
263K, cn nhit ca nc lm lnh l 285K.
Bi gii
H s lm lnh ca ng c

A
Q
2
= c
Nu my chy theo chu trnh Ccn ngc th:
2 1
2
T T
T

= c
Suy ra
( ) J 8365 10 1
263
285
Q 1
T
T
A
5
2
2
1
~
|
.
|

\
|
=
|
|
.
|

\
|
=

9-3. Mt ng c nhit l tng chy theo chu trnh Ccn, nh cho ngun lnh
80% nhit lng m n thu c ca ngun nng. Nhit lng thu c trong
mt chu trnh l 1,5kcal. Tm:
a. Hiu sut ng c.
b. Cng m ng c sinh ra trong mt chu trnh
Bi gii

a. Hiu sut ca ng c
( ) % 20 % 100 8 , 0 1 % 100
Q
Q
1 % 100
Q
A
1
2
1
= =
|
|
.
|

\
|
= = q
c. Cng m ng c sinh ra trong mt chu trnh
A=Q
1
=0,2.1,5=0,3kcal=12,54kJ


69
9-4. Mt ng c nhit lm vic theo chu trnh Ccn, sau mi chu trnh sinh mt
cng A=7,35.10
4
J. Nhit ca ngun nng l 100 C
o
, nhit ca ngun
lnh l 0
o
C. Tm:
a. Hiu sut ng c.
b. Nhit lng nhn c ca ngun nng sau mt chu trnh.
c. Nhit lng nh cho ngun lnh sau mt chu trnh.
Bi gii
a. Hiu sut ca ng c
% 8 , 26 % 100
273 100
273
1 % 100
T
T
1
1
2
~
|
.
|

\
|
+
=
|
|
.
|

\
|
= q
b. Nhit lng nhn c ca ngun nng sau mt chu trnh
( ) J 10 . 42 , 27 268 , 0 / 10 . 35 , 7 / A Q
4 4
1
~ = = q
c. Nhit lng nh cho ngun lnh sau mt chu trnh.
( ) J 10 . 07 , 20 10 . 35 , 7 10 . 42 , 27 A Q Q
4 4 4
1 2
= = =

9-5. Nhit ca hi nc t l hi vo my hi nc l t
1
=227 C
o
, nhit ca
bnh ngng l t
2
=27 C
o
. Hi khi tn mt nhit lng Q=1kcal th thu c mt
cng cc i theo l thuyt bng bao nhiu?
Bi gii
Cng cc i theo l thuyt thu c khi ng c lm vic theo chu trnh Ccn thun
nghch vi hiu sut l tng

1
2
T
T
1 = q
Mt khc
( ) ( ) kJ 672 , 1 kcal 4 , 0 1
273 227
273 27
1 Q
T
T
1 A
Q
A
1
2
= =
|
.
|

\
|
+
+
=
|
|
.
|

\
|
= = q

9-6. Mt chu trnh Ccn thc hin gia hai my iu nhit nhit t
1
=400
o
C,
t
2
=20
o
C. Thi gian thc hin chu trnh l =1s. Tm cng sut (sinh
cng) lm vic ca ng c theo chu trnh y, bit tc nhn l 2kg khng kh,
p sut cui qu trnh gin ng nhit bng p sut u qu trnh nn on
nhit. Cho khng kh c =29kg/kmol.
Bi gii

70

Nhit lng nhn c ca ng c trong mt chu trnh l nhit nhn c trong qu
trnh 1-2 (hnh v)

2
1
1 1
p
p
ln RT
m
Q

=
Qu trnh 4-1 on nhit nn


4
1
4 1
1
1 4 4 1 1
T p T p V p V p

= =
Theo gi thit p
2
=p
4
, T
4
=T
2
1
2
1
2
1
T
T
p
p

|
|
.
|

\
|
=

Do

2
1
1 1
T
T
ln RT
1
m
Q

Cng sinh ra trong mt chu trnh
( )
2
1
2 1 1
1
2 1
T
T T
1
T
T
ln T T R
1
m
Q
T
T T
Q A
1
2 1

= =

=

q
q

( ) ( ) kJ 634
273 20
273 400
ln . 20 400 . 31 , 8
1 4 , 1
4 , 1
.
29
2000
A ~
|
.
|

\
|
+
+

=
Cng sut ca ng c
( ) kW 634
A
P = =
t


9-7. Mt my lm lnh lm vic theo chu trnh Cacn nghch, tiu th cng sut
36800W. Nhit ca ngun lnh l -10
o
C, nhit ngun nng l 17
o
C.
Tnh:
a. H s lm lnh ca my.
b. Nhit lng ly c ca ngun lnh trong 1s.
c. Nhit lng nh cho ngun nng trong 1 giy.
Bi gii
p
V
V
1
1
p
1
p
3

3
2
4
V
4
V
2
V
3
p
2

T
1
T
2

71
a. H s lm lnh ca my
( )
74 , 9
10 17
273 10
T T
T
A
Q
2 1
2 2
=

+
=

= = c
b. Nhit lng ly c ca ngun lnh trong 1s
( ) cal 86000 J 10 . 6 , 3 1 . 36800 . 74 , 9 Pt A ' Q
5
2
~ ~ = = = c c
c. Nhit lng nh cho ngun nng trong 1 giy
( ) ( ) cal 10 . 5 , 9 J 10 . 4 1 . 36800 1 74 , 9 Pt 1 ' Q A Q
4 5
2 1
~ ~ + = + = + = c

9-8. Khi thc hin chu trnh Ccn, kh sinh cng 8600J v nh nhit 2,5kcal cho
ngun lnh. Tnh hiu sut ca chu trnh.
Bi gii
Hiu sut ca chu trnh
% 45 % 100
18 , 4 . 10 . 5 , 2 8600
8600
% 100
Q A
A
% 100
Q
A
3
2 1
~
+
=
+
= = q

9-9. Khi thc hin chu trnh Ccn, kh nhn c nhit lng 10kcal t ngun
nng v thc hin cng 15kJ . Nhit ca ngun nng l 100 C
o
. Tnh nhit
ca ngun lnh
Bi gii
Hiu sut ca chu trnh Cc n
( ) K 239 100 273
18 , 4 . 10 . 10
10 . 15
1 T
Q
A
1 T
Q
A
T
T
1
3
3
1 2
1
2
= +
|
|
.
|

\
|
= |
.
|

\
|
= =

9-10. Mt my nhit l tng, chy theo chu trnh Ccn, c ngun nng nhit
117
o
C v ngun lnh nhit 27
o
C. My nhn ca ngun nng l
63000cal/s. Tnh:
a. Hiu sut ca my.
b. Nhit lng nh cho ngun lnh trong mt giy.
c. Cng sut ca my.
Bi gii
a. Hiu sut ca my l hiu sut ca chu trnh Ccn
% 23
273 117
273 27
1
T
T
1
1
2
~
+
+
= = q
b. Nhit lng nh cho ngun lnh trong mt giy l Q
2

s / cal 48000 63000
273 117
273 27
Q
T
T
Q
T
T
1
Q
Q
1
1
1
2
2
1
2
1
2
~
+
+
= = =
c. Cng sut my l P bng cng my sinh ra trong mt giy

72
kW 63 18 , 4
1
48000 63000 Q Q A
P
2 1
~

= =
t t


9-11. Mt kmol kh l tng thc hin mt chu trnh gm 2 qu trnh ng tch v
hai qu trnh ng p. Khi th tch ca kh thay i t V
1
=25m
3
n
V
2
=50m
3
v p sut t p
1
=1at n p
2
=2at. Hi cng thc hin bi chu trnh
ny nh hn bao nhiu ln cng thc hin bi chu trnh Ccn c cc ng
ng nhit ng vi nhit ln nht v nh nht ca chu trnh ni trn, nu
khi gin ng nhit th tch tng ln gp i?
Bi gii
Cng thc hin trong c chu trnh: ( )( )
1 2 1 2
V V p p A =
Trong chu trnh Ccn, nhit ngun nng ng vi im (V
2
,p
2
), ngun lnh vi
(V
1
,p
1
). Trong mt chu trnh tc nhn nhn nhit
1
2
2 2
' V
' V
ln V p vi hiu sut:
2 2
1 1 2 2
2
1 2
V p
V p V p
T
T T
=

= q
Cng kh sinh ra trong mt chu trnh:

( )
1
2
1 1 2 2 1
' V
' V
ln V p V p Q ' A = =q

( )
( )( )
1 , 2
V V p p
' V
' V
ln V p V p
A
' A
1 2 2 1
1
2
1 1 2 2
=

=

9-12. Mt my hi nc lm vic theo chu trnh nh hnh v 9-1

a. Thot tin hi nc t ni hi
vo xilanh, p sut hi nc
tng t p
o
ti p
1
, th tch
khng i v bng V
o
(nhnh
AB).
b. Hi nc tip tc i vo,
pittng chuyn ng t tri
sang phi (nhnh BC) vi p
sut hi khng i l p
1
v th tch tng ln V
1
.
c. Xilanh ng van li, pittng chuyn ng tip tc sang phi khi xy ra
qu trnh gin on nhit (Nhnh CD);



p

V

P
1
P
o
B

C

D

A

V
o
V
1
V
2
Hnh 9-1

E


73
d. Khi n v tr cui cng bn phi, th hi nc trong xilanh i vo ngun
lnh, khi p sut hi gim xung p
o
, cn th tch khng i bng V
2
,
(nhnh DE).
e. Pittng chuyn ng ngc li, y hi nc cn li trong xilanh ra ngoi,
khi p sut khng i bng p
o
, th tch gim t V
2
ti V
o
(nhnh EA).
Hy tnh cng m my nhit sinh ra mi chu trnh, nu V
o
=0,5l;
V
1
=1,5l;V
2
=3l;p
o
=1at;p
1
=12at v h s on nhit l =1,33.
Bi gii
Cng kh thc hin trn tng qu trnh ring bit:
+ Qu trnh A-B v D-E ng tch, kh khng sinh cng
0 A A
DE AB
= =
+ Qu trnh BC, kh gin n ng p, sinh cng
( ) ( ) ( ) J 1176 10 . 5 , 0 5 , 1 10 . 8 , 9 . 12 V V p A
3 4
o 1 1 BC
= = =


+ Qu trnh CD kh gin n an nhit, theo cng thc (P.6) phn ph lc, cng sinh ra
trong qu trnh gin n on nhit:
( ) J 1093
3
5 , 1
1
1 33 , 1
10 . 5 , 1 . 10 . 8 , 9 . 12
V
V
1
1
V p
A
1 33 , 1
3 4
1
2
1 1 1
CD
~
|
|
.
|

\
|
|
.
|

\
|

=
|
|
.
|

\
|
|
|
.
|

\
|

+ Qu trnh EA kh bin i ng p, cng thc hin
( ) ( ) ( ) J 245 10 . 3 5 , 0 10 . 8 , 9 V V p A
3 4
2 o o EA
~ = =


Cng m my nhit sinh ra trong mi chu trnh lm vic chnh bng cng thc hin bi
kh
( ) J 2024 245 0 1093 1176 0 A A A A A A
EA DE CD BC AB
= + + + = + + + + =

9-13. Hnh v 9-2 trnh by gin l thuyt ca ng c t trong bn k.
a. Trong qu trnh u tin, hn hp chy c np vo xilanh, khi
p
o
=const v th tch tng t V
2
ti V
1
. (nhnh AB);
b. Trong qu trnh th hai (nhnh BC), hn hop chy c nn on nhit t
th tch V
1
ti V
2
.

Khi nhit tng t T
o
n T
1
v p sut t p
o
n p
1
;

74

c. Tip theo l qu trnh t chy nhanh hn hp chy bng tie la in; khi
p sut tng t p
1
ti p
2
, th tch khng i v bng V
2
(nhnh CD), nhit
tng ti T
2
;
d. Tip theo l qu trnh gin on nhit t th tch V
2
ti V
1
(nhnh DE),
nhit gim xung T
3
;
e. cui cng ca pittng (im E), van m, kh thot ra ngoi, p sat gim
nhanh ti p
o
, th tch khng i v bng V
1
. (nhnh EB).
f. Cui cng l qu trnh nn ng p p sut p
o
(nhnh BA).
Hy tnh hiu sut ca chu trnh nu h s nn c =V
1
/V
2
=5 v h s on nhit l
=1,33.
Bi gii
Nhit tc nhn nhn trong c chu trnh chnh bng nhit tc nhn nhn trong qu trnh
CD:

( )
C D V CD 1
T T nC Q Q = =

Trn EB tc nhn ta nhit (nhit nhn vo s c du m):
( )
E B V 2
T T nC Q =
Hiu sut ca ng c:

( )
( )
1 2
4 o
2
1
2 1 2 2
1 4 1 o
C D
E B
C D
E B
1
2
p p
p p
V
V
1
V p V p
V p V p
1
T T nR
T T nR
1
T T
T T
1
Q
Q
1

+ =

+ =

+ =

+ = + = q (1)
Mt khc:
( ) ( )

1 o 4 2 1 2 1 4 2 2 1 o 2 1
V p p V p p V p V p ; V p V p = = =

c

=
|
|
.
|

\
|
=

1
2
1 2
4 o
V
V
p p
p p
(2)


p

V

P
1
P
o
B

E

D

V
1
V
2
Hnh 9-2


A

C


75
Thay (2) vo (1):
% 2 , 41 5 1 1
33 , 1 1 1
= = =

c q

9-14. Tm hiu sut ca ng c t trong, cho bit h s on nhit l 1,33 v h s
nn bng:
a. V
1
/V
2
=4; b. V
1
/V
2
=6; c. V
1
/V
2
=8;
Bi gii
Theo bi 9-14 ta tnh c ln lt cho cc qu trnh c th
a. % 7 , 36 4 1 1
33 , 1 1 1
= = =

c q
b. % 6 , 44 6 1 1
33 , 1 1 1
= = =

c q
c. % 6 , 49 8 1 1
33 , 1 1 1
= = =

c q

9-15. Chu trnh ca ng c iezen bn k c trnh by trn hnh 9-3


a. Nhnh AB ng vi qu trnh np khng kh , p sut p
o
=1at;
b. Nhnh BC khng kh c nn on nhit ti p sat p
1
.
c. cui k nn, nhin liu c phun vo xilanh, nhin liu chy trong
khng kh nng, khi pittng chuyn ng sang phi, u tin l ng p
(nhnh CD), sau l on nhit (nhnh DE);
d. cui qu trnh on nhit, van thot m, p sut gim xung p
o
(nhnh
EB);
e. Nhnh BA ng vi qu trnh y kh ra khi xilanh.
Tnh hiu sut ca ng c diezen.
Bi gii
Trong mt chu trnh, tc nhn ch nhn nhit trn qu trnh CD:
( )
C D p CD 1
T T nC Q Q = =
Nh nhit:
V
1
p
1
p
o

V
3
V
2
p
2
C

D

E

B

A

p
V
Hnh 9-3


76
( )
E B V EB 2
T T nC Q Q = =
Hiu sut :

1 V / V
p / p p / p
V
V 1
1
V p V p
V p V p 1
1
T T
T T 1
1
Q
Q
1
1 3
1 2 1 o
1
2
1 1 3 1
2 2 2 o
C D
E B
1
2

+ =

+ =

+ = + =

q

1
p
p
p
p
1
1
2
1
o

+ =
|
c
q (1)
Trong
1 2
V / V = c
Mt khc

c

=
|
|
.
|

\
|
= =
2
1
1
o
1 1 2 o
V
V
p
p
V p V p ;



c |

=
|
|
.
|

\
|
=
|
|
.
|

\
|
= =
2
1
1
3
2
3
1
2
3 1 2 2
V
V
V
V
V
V
p
p
V p V p (2)
Vi
1
3
V
V
= |
Thay (2) vo (3) v bin i ta nhn c:

( ) 1
1
1
1

=

| c
|
q

9-16. Mt my hi nc chy theo chu trnh stilin gm hai qu trnh ng nhit v
hai qu trnh ng tch nh hnh 9-4. Tnh hiu sut ca chu trnh . So snh
hiu sut vi hiu sut chu trnh Ccn c cng nhit ca ngun nng v
ngun lnh.

Bi gii
p
V


1
4
3
2
T
1
T
2
Hnh 9-4

77
Nhit tc nhn nhn c trong mt chu trnh lm vic bao gm qa trnh 2 3 v 3
4
( )
2 1 V 23
T T nC Q =

|
|
.
|

\
|
= =
1
2
1 34 34
V
V
ln nRT A Q
Cng tc nhn sinh ra (bng cng ng co sinh ra) trong mt chu trnh lm vic
( )
|
|
.
|

\
|
= +
|
|
.
|

\
|
+ +
|
|
.
|

\
|
= + + + =
1
2
2 1
1
2
1
2
1
2 41 34 23 12
V
V
ln T T nR 0
V
V
ln nRT 0
V
V
ln nRT A A A A A
Hiu sut ca ng c

( )
( )
Carnot
1
2 1
1 2
2 1 V
1
2 1
34 23
T
T T
V / V ln
T T
R
C
T
T T
Q Q
A
q q =

<

+

=
+
=
Vy ng c lm vic theo chu trnh Stilin c hiu sut nh hn khi lm vic theo
chu trnh Carnot.

9-17. Tnh bin thin entrpy khi h nng ng p 6,5g hir, th tch kh tng
gp i.

Bi gii
bin thin entropy trong qa trnh ng p

T
dT nC
T
Q
dS
p
= =
o

C qu trnh entropy bin thin mt lng

1
2
T
T
p
T
T
ln R
2
2 i m
T
dT
nC dS S
2
1
+
= = = A
} }


Mt khc, qu trnh ng p nn
2
V
V
T
T
1
2
1
2
= =
Vi Hir i=5
( ) ( ) K / J 52 , 65 2 ln . 31 , 8 .
2
2 5
.
2
5 , 6
S =
+
=

9-18. Tnh tng entrpy khi bin i 1g nc 0
o
C thnh hi 100
o
C.
Bi gii
bin thin entropy khi nc c lm nng ti 100
o
C
} } |
|
.
|

\
|
= = = A = =
1
2
1
T
T
ln mC
T
dT
mC dS S
T
mCdT
T
Q
dS
o


78
3 , 1
273 0
273 100
ln . 4180 . 10 S
3
1
=
|
.
|

\
|
+
+
= A


bin thin entropy trong qu trnh nc ha hi 100
o
C
1 , 6
373
10 . 10 . 26 , 2
T
Lm
T
Q
S
3 6
2 2
2
~ = = = A
}

o

bin thin entropy trong c qu trnh
( ) K / J 4 , 7 S S S
2 1
~ A + A = A

9-19. Tnh bin thin entrpy khi gin ng nhit 10,5g kh Nit t th tch 2l ti
th tch 5l.
Bi gii
Ta c
( ) ( ) K / J 9 , 2 2 / 5 ln . 31 , 8 .
28
5 , 10
V
V
ln R
m
T
Q
T
Q
S
1
2
~ =
|
|
.
|

\
|
=
A
= = A
}

o


9-20. 10g xy c h nng t t
1
=50
o
C ti t
2
=150
o
C. Tnh bin thin entrpy
nu qu trnh h nng l:
a. ng tch; b. ng p.
Bi gii
a. Qu trnh ng tch
( ) K / J 7 , 1
273 50
273 150
ln . 31 , 8 .
2
5
32
10
S
T
T
ln R
2
2 i m
T
dT
C
m
T
dU A
T
Q
S
1
2
V
~
|
.
|

\
|
+
+
= A
+
= =
+
= = A
} } }

o o

b. ng p
( ) K / J 4 , 2
273 50
273 150
ln . 31 , 8 .
2
2 5
32
10
S
T
T
ln R
2
2 i m
T
dT
C
m
T
Q
S
1
2
p
~
|
.
|

\
|
+
+ +
= A
|
|
.
|

\
| +
= = = A
} }

o


9-21. Tnh bin thin entrpy khi bin i 6g kh hyr t th tch 20lt, p sut
1,5at n th tch 60lt, p sut 1at.
Bi gii
V bin thin entropy ch ph thuc vo trng thi u v cui nn ta c th chn cho
kh mt cch bin i bt k m khng nh hng ti kt qu. Chng hn, cho kh bin
i ng tch ti p sut 1at, sau gin ng p ti th tch 60l.
+ Vi qu trnh th nht (qu trnh ng tch):

79
|
|
.
|

\
|
=
|
|
.
|

\
|
= = = A
} }
1
2
V
1
2
V V 1
p
p
ln C
m
T
T
ln C
m
T
dT
nC
T
Q
S

o

+ Vi qu trnh th hai (qu trnh ng p):
|
|
.
|

\
|
=
|
|
.
|

\
|
= = = A
} }
1
2
p
1
2
p p 2
V
V
ln C
m
T
T
ln C
m
T
dT
nC
T
Q
S

o

bin thin entropy ca c qu trnh

( ) K / J 71
5 , 1
1
ln . 31 , 8 .
2
5
20
60
ln . 31 , 8 .
2
2 5
2
6
S
p
p
ln C
V
V
ln C
m
S S S
1
2
V
1
2
p 2 1
~
|
|
.
|

\
|
|
.
|

\
|
+
|
.
|

\
|
+
= A
|
|
.
|

\
|
|
|
.
|

\
|
+
|
|
.
|

\
|
= A + A = A

9-22. Mt kilmol kh lng nguyn t c h nng, nhit tuyt i ca n
c tng ln 1,5 ln. Tnh bin thin entrpy nu qu trnh h nng l:
a. ng tch; b. ng p
Bi gii
a. Qu trn ng tch
( ) ( ) K / J 10 . 4 , 8 5 , 1 ln . 31 , 8 .
2
5
. 10 S
T
T
ln R
2
i m
T
T
ln C
m
T
dT
nC
T
Q
S
3 3
1
1
2
1
2
V V 1
~ = A
|
|
.
|

\
|
=
|
|
.
|

\
|
= = = A
} }

o

b. Qu trn ng tch

( ) ( ) K / J 10 . 8 , 11 5 , 1 ln . 31 , 8 .
2
2 5
. 10 S
T
T
ln R
2
2 i
n
T
T
ln nC
T
dT
nC
T
Q
S
3 3
2
1
2
1
2
p p 2
~
+
= A
|
|
.
|

\
| +
=
|
|
.
|

\
|
= = = A
} }
o


9-23. 22g kh nit c h nng, nhit tuyt i ca n tng gp 2,1 ln v
entrpy tng ln 4,19cal/K. Xt xem qu trnh h nng l ng tch hay ng
p?
Bi gii
Gi s nhit dung ca qu trnh bin i l C, khi

( ) ( )
( ) ( ) K / J 29 K / cal 7
1 , 2 ln . 22
19 , 4 . 28
T / T ln m
S
C
T
T
ln C
m
T
dT
nC
T
Q
S
1 2
1
2
~ ~ =
A
=
|
|
.
|

\
|
= = = A
} }

o

i vi Nit
( )
( )
( ) mol / J 29
2
R 2 i
C ; mol / J 21
2
iR
C
p V
~
+
= ~ =

80
Vy qu trnh h nng l qu trnh ng p

9-24. bin thin entrpy trn on gia hai qu trnh on nhit trong chu trnh
Ccn bng 1kcal/. Hiu nhit gia hai ng ng nhit l 100
o
C. Hi
nhit lng chuyn ha thnh cng trong chu trnh ny
Bi gii
Gi nhit ca hai ng ng nhit l T
1
v T
2
(T
1
>T
2
)
Cng thc hin trong chu trnh bng hiu ca nhit nhn vo thc s v nhit ta ra thc
s trong mt chu trnh (chnh bng tng nhit lng nhn vo trong c chu trnh)

2 1
Q Q A + =
Trong chu trnh Carnot

2 1 2 1
2 1
2
2
1
1
1
2 1
1
2 1
T T
A
T T
Q Q
T
Q
T
Q
T
T T
Q
Q Q

= =

=
+
= q
Trong qu trnh ng nhit (gia hai qu trnh on nhit), bin thin entropy l

2
2
1
1
T
Q
T
Q
T
Q
S = = = A
}
o

Nn
( ) ( ) ( ) kJ 418 kcal 100 S T T A
2 1
= = A =

9-25. Tnh bin thin entrpy ca mt cht kh l tng khi trng thi ca n thay
i t A ti B (hnh 9-5) theo:

a. ng ACB
b. ng ADB
Cho bit: V
1
=3l; p
1
=8,31.10
5
N/m
2
;V
2
=4,5l; t
1
=27 C
o
, p
2
=6.10
5
N/m
2

Bi gii
bin thin entropy khng ph thuc vo qu trnh bin i nh th no, m ch ph
thuc vo trng thi u v trng thi cui, nn:



P
V
V
1
V
2
O

P
1
P
2
Hnh 9-5
C

A

D
B


81
|
|
.
|

\
|
+
|
|
.
|

\
|
= + = A + A = A
} }
C
B
p
A
C
V
B
C
p
C
A
V CB AC
T
T
ln nC
T
T
ln nC
T
dT
nC
T
dT
nC S S S
A - C v C B ng p nn

1
2
A
C
p
p
T
T
= ;
1
2
C
B
V
V
T
T
=
Do
|
|
.
|

\
|
|
|
.
|

\
| +
+
|
|
.
|

\
|
=
|
|
.
|

\
| +
+
|
|
.
|

\
|
= A
1
2
1
2
1
1 1
1
2
1
2
V
V
ln
2
2 i
p
p
ln
2
i
T
V p
V
V
ln R
2
2 i
n
p
p
ln R
2
i
n S
( )
( ) K / J 4 , 5
3
5 , 4
ln
2
2 6
10 . 31 , 8
10 . 6
ln
2
6
273 27
10 . 3 . 10 . 31 , 8
S
5
5 3 5
~
|
|
.
|

\
|
|
.
|

\
| +
+
|
|
.
|

\
|
+
= A



9-26. C hai bnh kh, bnh th nht c th tch V
1
=2l cha kh Nit p sut
p
1
=1at, bnh th hai c th tch V
2
=3l cha kh CO p sut p
2
=5at. Cho hai
bnh thng vi nhau v t chng trong mt v cch nhit l tng. Tnh
bin thin entrpy ca h khi hai kh trn ln vo nhau, bit nhit ban u
trong hai bnh bng nhau v bng 27
o
C.
Bi gii
Khi gin n vo nhau cc cht kh khng sinh cng, nhit li b cch nn qu trnh t
c trng thi cui cng c nhit khng i (li , y khng phi l qu trnh on
nhit thun nghch). Entropy thay i mt lng (tnh bng con ng ng nhit)

} }
+ = A + A = A
2 1
2 1
T
Q
T
Q
S S S
o o

Qu trnh ng nhit

1
2
V
V
ln pV A Q = =
( ) K / J 1 , 3
3
3 2
ln
27 273
10 . 3 . 10 . 8 , 9 . 5
2
3 2
ln
27 273
10 . 2 . 10 . 8 , 9
S
V
V V
ln
T
V p
V
V V
ln
T
V p
S
3 4 3 4
2
2 1 2 2
1
2 1 1 1
~
|
.
|

\
| +
+
+
|
.
|

\
| +
+
= A
|
|
.
|

\
| +
+
|
|
.
|

\
| +
= A



9-27. 200g st 100
o
C c b vo mt nhit lng k cha 300g nc 12 C
o
.
Entrpy ca h ny thay i nh th no khi cn bng nhit?
Bi gii
Sau khi trao i nhit h s cn bng nhit t
o
C. Phng trnh cn bng nhit
( ) ( )
2 2 1 1
2 2 2 1 1 1
2 2 2 1 1 1
m c m c
t m c t m c
t t t m c t t m c
+
+
= =

82
( ) C 18
3 , 0 . 4180 2 , 0 . 460
12 . 3 , 0 . 4180 100 . 2 , 0 . 460
t
o
~
+
+
=
bin thin entropy ca h bao gm s gim entropy ca ming st v s tng entropy
ca khi nc

|
|
.
|

\
|
+
|
|
.
|

\
|
= + = A
} }
2
2 2
1
1 1 2 2 1 1
T
T
ln m c
T
T
ln m c
T
dT
m c
T
dT
m c S

( ) K / J 3 , 3
273 12
273 18
ln . 3 , 0 . 4180
273 100
273 18
ln . 2 , 0 . 460 S ~
|
.
|

\
|
+
+
+
|
.
|

\
|
+
+
= A
Vy sau khi cn bng nhit entropy ca h tng ln mt lng 3,3(J/K)