CHNG 1: C S L THUYT 1.1.

Gii thiu khi qut hot ng xut khu thanh long ca tnh Bnh Thun

1.1.1. Gii thiu chung v thanh long 1.1.2. c im ca thanh long Bnh Thun 1.1.3. Tnh hnh pht trin tri thanh long Bnh Thun 1.1.3.1. 1.1.3.2. 1.1.3.3. 1.2. Din tch sn xut v sn lng Tiu th v xut khu Cht lng sn phm v chng thc

Tim nng v vai tr ca th trng Hoa K i vi mt hng thanh long ca tnh Bnh Thun

1.2.1. Tim nng ca th trng Hoa K i vi hot ng xut khu thanh long Bnh Thun 1.2.2. Vai tr ca th trng Hoa K trong c cu th trng xut khu thanh long Bnh Thun 1.3. Cc yu t nh hng n hot ng xut khu thanh long ca tnh Bnh Thun sang th trng Hoa K 1.3.1. Cc yu t v m 1.3.2. Cc yu t vi m 1.4. S cn thit phi y mnh hot ng xut khu thanh long ca tnh Bnh Thun sang th trng Hoa K

CHNG 2: THC TRNG XUT KHU MT HNG THANH LONG CA TNH BNH THUN SANG TH TRNG HOA K 2.1. Tnh hnh xut khu mt hng thanh long Bnh Thun sang th trng Hoa K giai on 2008 - 2012 2.1.1. Din tch sn xut v nh ng gi t tiu chun xut khu vo Hoa K

Bng 2.1. Din tch sn xut v nh ng gi t tiu chun xut khu vo Hoa K giai on 2008 - 2011 2008 Din tch sn xut (ha) T trng trong din tch sn xut c chng nhn VietGap (%) Nh ng gi 02 05 07 08 11 (Ngun: D liu Trung tm nghin cu v pht trin cy thanh long Bnh Thun) Sau thi gian tin hnh kho st, kim tra v thm nh thc t ti cc c s ng gi thanh long v vng sn xut thanh long; Cc kim dch ng thc vt (APHIS-Hoa K) thng bo trn Cng bo ton Lin Bang rng t 30/7/2008 tri thanh long Vit Nam c th vo th trng Hoa K vi cc iu kin k thut c kim tra cht ch, sn phm cn phi c chiu x v c Cc Bo v thc vt cp chng th c kim sot thc vt v chiu x. Vng trng mun c cp m s n v sn xut (PUC) ch cn t giy chng nhn theo tiu chun VietGap v ng k vi pha bn Hoa K, cn n v ng gi phi t c nhng tiu chun ring do c quan APHIS Hoa K trc tip kim tra, cp giy chng nhn. T nm 2008 n nm 2012, din tch sn xut v nh ng gi t tiu chun xut khu vo Hoa K u tng rt nhanh, c bit din tch sn xut c t l tng hn 70% mi nm sut c thi k. Thng 9/2008, c s y quyn ca APHIS-Hoa K v Cc Bo v thc vt (Vit Nam), Trung tm Kim dch thc vt sau nhp khu II cng nhn v cp m s cho 398,2 ha thanh long ti Bnh Thun t tiu chun xut khu vo Hoa K v cp chng nhn (code) cho 02 doanh nghip ti Bnh Thun hi tiu chun k thut nh ng gi xut khu thanh long vo Hoa K. n cui nm 2010, s din tch thanh long Bnh Thun c cp m s vng trng tng thnh 857,0 ha v c 07 doanh nghip c cp m s hi tiu chun k thut nh ng gi (code) xut khu thanh long vo 28.52 28,87 29.01 398.2 2009 486.7 2010 857.0 2011 1,468.9 2012 2,688.1

Hoa K. Nh vy, vi din tch thanh long c cp m s vng trng, sn lng thanh long c th xut khu vo th trng Hoa K hn 20.000 tn/nm. Tnh n cui nm 2011, cc chuyn gia kim dch thc vt Hoa K v cc chuyn gia Vit Nam kho st, nh gi v cp 109 m s n v sn xut (PUC) cho 1.922,8 ha thanh long Vit Nam tham gia xut khu vo th trng Hoa K; trong tnh Bnh Thun c cp 74 m s PUC vi din tch 1.468,9 ha (chim 77,95% so vi din tch c ng k c nc); tnh Tin Giang: 12 m s PUC, din tch 130,77 ha; Long An: 20 m s PUC, din tch 280 ha; Ty Ninh: 01 m s PUC, din tch 10 ha; ng Nai: 01 m s PUC, din tch 13 ha v B Ra Vng Tu: 01 m s PUC, din tch 20 ha. Ngoi ra, cc chuyn gia Hoa K cng cp m s nh ng gi (PHC) cho 12 doanh nghip; trong tnh Bnh Thun c cp 08 m s PHC; thnh ph H Ch Minh (02 m s); Tin Giang (01 m s) v Long An (01 m s PHC). 2.1.2. Khi lng xut khu Biu 2.1. Khi lng thanh long xut khu ca tnh Bnh Thun sang th trng Hoa K giai on 2008 - 2011 n v: tn
400.0 356.5 350.0 300.0 250.0 200.0 150.0 100.0 50.0 0.0 2008 2009 2010 2011 2012 37.5 40.7 184.2 316.0

(Ngun: Chi cc Hi quan tnh Bnh Thun) Trong giai on 2008 - 2012, k t khi c Cc kim dch ng thc vt (APHIS) thuc B nng nghip Hoa K (USDA) cho php nhp khu vo th trng Hoa K, khi lng thanh long nhp khu ca tnh Bnh Thun sang th trng ny c s tng trng vt bc. Nm 2008, Vit Nam xut khu 3 l hng thanh long u tin sang Hoa K, trong doanh nghip Bnh Thun ng gp mt l hng t khi lng 37,5 tn. Tuy y ch l con s khim tn so vi khi lng thanh long xut khu sang cc th trng khc nh Trung Quc, Thi Lan nhng y l nim t ho ln ca ngi nng dn trng thanh long khi mt hng ny tip cn c th trng Hoa K, mt trong nhng th trng ln v kh tnh nht th gii, c xem l gii php u ra an ton v hiu qu cho thanh long Bnh Thun. Tuy nhin, nim vui cha tn ti c bao lu th vic xut khu thanh long sang th trng ny phi tm ngng t cui nm 2008 n thng 3 nm 2009. Nm 2009, tng khi lng thanh long Bnh Thun xut khu sang Hoa K khng c s thay i ng k, mc 40.7 tn, nguyn nhn ch yu l do nh my chiu x ca cng ty Sn Sn, doanh nghip duy nht tiu chun chiu x cho thanh long xut khu sang Hoa K vo thi im , phi tm ngng sa cha vo thng 12 nm 2008. Nu nh khi lng xut khu nm 2008 - 2009 cha gy c n tng su sc th giai on 2010 - 2011, khi lng xut khu chng kin s tng trng vt bc. Khi lng xut khu ln lt t 316 tn vo nm 2010, 356,5 tn vo nm 2011. Tc tng trng trung bnh t n 344,6%. Hot ng xut khu sang Hoa K Bnh Thun pht trin kh si ni. Li nhun cao t vic xut khu khuyn khch nng dn phn khi pht trin cc m hnh trng thanh long an ton VietGap, GlobalGap; cc doanh nghip cng tch cc u t nh xng, thit b m bo cng ngh sau thu hoch t tiu chun xut khu Hoa K, ng thi y mnh hot ng xc tin xut khu, tm kim i tc. Nh dn chng chng 2.1.1, din tch sn xut thanh long v s lng nh my ng gi ca Bnh Thun u tng ln ng k trong thi gian qua. y l mt tn hiu ng

mng v r rng vic xut khu thanh long sang th trng Hoa K thc y s pht trin v c s lng v cht lng ngnh sn xut thanh long ca Bnh Thun ni chung. Vic Hoa K bt u thi hnh Lut hin i ha An ton thc phm Hoa K (FSMA) (c Tng thng Obama ph duyt thng 01/2011) mt cch gt gao t gia nm 2011 khin cho khi lng thanh long xut khu sang Hoa K nhng thng cui nm 2011 v nm 2012 gim ng k. Rt nhiu l hng thanh long xut x Bnh Thun b hi quan nc ny gi li ti cng do kim tra thy d lng thuc bo v thc vt, gy tn tht ng k cho cc doanh nghip xut khu. Khi lng xut khu nm 2012 gim ti 50,9% so vi nm 2011, ch t 184,2 tn. Cc doanh nghip cho bit xut khu mt l hng sang Hoa K thng phi chu ng lng vn ln do gi chiu x rt cao, hn 1 la/kg, km theo thi gian vn chuyn di ngy nn ch cn b gi ti cng mt ngy cng khin doanh nghip tn tht rt nhiu. Phn ln cc doanh nghip Bnh Thun u cha c tim lc vn ln nn h u e ngi, tm dng xut khu cho n khi tm hiu r lut mi, vic thi hnh lut nht qun v n nh. Nh vy, t khi hot ng xut khu thanh long sang Hoa K c bt u vo cui nm 2008 cho n nay, khi lng xut khu tng lin tc qua cc nm, chng t thanh long Bnh Thun c ch ng trong lng ngi tiu dng Hoa K, c nhng bc pht trin vng chc ti th trng ny. Tuy nhin, cng khng th ph nhn l khi lng xut khu sang th trng Hoa K vn cha xng vi tim nng ca Bnh Thun v mt hng ny. Nm 2011, khi lng ny ch bng khong 0,19% sn lng thanh long ca Bnh Thun. 2.1.3. Kim ngch xut khu Biu 2.2. Khi lng thanh long xut khu ca tnh Bnh Thun sang th trng Hoa K giai on 2008 - 2011 n v: tn

1200 1000 800 600 400 249.1 200 0 2008 2009 Series 1 2010 Series 2 2011 2012 169.9 951.1 969.7

508.4

(Ngun: Chi cc Hi quan tnh Bnh Thun) Trong giai on 2008 - 2012, chu nh hng t th trng xut khu sang th trng Hoa K cng nh tnh hnh gi c mt hng thanh long trn th trng ny nn kim ngch xut khu thanh long ca Vit Nam sang Hoa K cng bin ng v c xu hng tng. Tnh hnh bin ng ca kim ngch xut khu cng tng t din bin ca khi lng xut khu trong giai on 2008 - 2012. Nm u tin xut khu sang Hoa K, kim ngch c ghi nhn mc 169.9 triu USD. Nm 2009 mc d sn lng xut khu tng khng ng k nhng kim ngch xut khu tng n 46,6% so vi nm 2008, t mc 249.1 USD. Tnh hnh kinh t bt n do khng hong kinh t nm 2008 khin cho mc gi trung bnh cc mt hng nng sn v nht l cc chi ph phc v sn xut tng gi ng lot. C hai iu nay u lm tng gi thanh long xut khu lm cho tc tng kim ngch ln hn rt nhiu so vi tc tng sn lng xut khu. Nm 2010 nh du bc nhy vt trong kim ngch xut khu vi mc tng gn gp 4 ln so vi nm 2008, gi tr xut khu t 316 triu USD v t mc cao nht trong c giai on vo nm vi 969.7 triu USD. T thi im ny, gi tr xut khu nm 2012 t ngt gim gn 1/2 ln so vi nm 2011. Ngoi vn php l dn n gim sn lng xut khu nm 2012 nh

 trnh by trn th gi thanh long xut khu sang Hoa K cng bt u gim dn t nm thi im 2010, mt phn do tnh trng kinh t c phc hi n nh sau khng hong v s cnh tranh mi xut hin t nhng nh cung cp Thi Lan. Kt qu l nm 2012, kim ngch xut khu thanh long Bnh Thun sang th trng Hoa K t 508,4 triu USD. Nhn chung, hot ng xut khu thanh long trong giai on 2008 - 2011 to ra ngun thu ngoi t n nh cho t nc, gp phn nng cao i sng cho nhiu h nng dn ti Bnh Thun. Xu hng gim gi xut khu thanh long trong thi gian gn y c th nh hng tiu cc n kim ngch xut khu. V vy, trong nhng nm tip theo, nc ta cn c nhng bin php nhm nng cao kh nng cnh tranh, to v th cho sn phm nm Vit Nam trn th trng th gii nhm nng cao gi tr cho mt hng nm, mang li ngun ngoi t t xut khu ngy cng tng. 2.1.4. C cu mt hng xut khu

2.1.5. Gi c xut khu

6 5.13 4.35 4 Series 1 3 2.4 2 3 2.86 2 2.8 2.75 2.84 Series 2 Series 3 1.8 4.4

0 2008 2009 2010 2011 2012

2.2.

Phn tch cc yu t nh hng n hot ng xut khu thanh long ca Bnh Thun sang th trng Hoa K

2.2.1. Cc yu t v m 2.2.1.1. V pha Bnh Thun a) iu kin t nhin Bng 2.1. Thng k kh tng cc thng trong nm 2011 tnh Bnh Thun
T1 Nhit S gi nng Lng ma m 25.4 190 17.4 75 T2 25.0 248 77 T3 26.6 194 8.9 75 T4 27.1 273 4.6 78 T5 28.4 261 245.4 82 T6 27.6 276 181.3 83 T7 26.8 222 221.8 88 T8 27.3 221 140.5 85 T9 27.0 183 236.7 86 T10 27.2 241 95.7 84 T11 27.2 226 92.5 81 T12 25.9 163 17.4 77 C nm 26.8 2698 1262.2 81

Bnh Thun nm trong khu vc nhit i gi ma, c trng kh hu kh nng, nhit cao, iu kin thi tit gn nh nng nht c nc. Vi nhit trung bnh c nm gn 270C, cc thng trong nm u trn 250C, m trung bnh n nh 75 - 85%, Bnh Thun c th ni l vng c iu kin kh hu l tng nht c nc i vi vic canh tc

cy thanh long. Tuy nhin, iu kin kh hu ca Bnh Thun cng c mt s im bt li nh hng - Thanh long l cy quang k di ngy. di ngy l iu kin c cm ng ra hoa ca cy. Thanh long Bnh Thun thng ra hoa tp trung nhiu t thng 5 n thng 7 - l nhng ngy ngy di hn m (s gi nng ln lt l 261h, 276h, 222h). T thng 10 n thng 2 nm sau, di ngy gim xung nn mun thanh long ra hoa, ngi ta phi cung cp nh sng bng n in ko ngy di hn m. - Da vo bng trn c th thy Bnh Thun c hai ch ma r rt, ma ma (thng 5 n thng 10) v ma kh (thng 11 n thng 4) c gi ma ng Bc. Vo ma kh, lng ma rt thp (di 20mm) nn thng xy ra tnh trng thiu nc ti cho cy thanh long, dng nc sinh hot gi cao hn nhiu ln nn tri thanh long thu hoch t hn v cng nh hn. Tuy nhin, vo ma ma, c th ma di ngy, lng ma ln, nhit cao kt hp vi m cao to iu kin cho nhiu loi nm, su bnh pht trin. Trong , thng hay xy ra nht l bnh nm tai, nt v khin cho tri thanh long tuy bn trong vn rt ngon nhng bn ngoi thng xu x, c nhiu t vt, khng th xut sang Hoa K. b) iu kin lao ng L mt tnh c s dn ng, km theo c cu dn s tr gp phn to nn lc lng lao ng di do tham gia vo cc hot ng kinh t ca a phng Bnh Thun. Nm 2011, Bnh Thun c 627.971 ngi trong tui lao ng, trong hn 50% lc lng lao ng ny tham gia vo lnh vc nng nghip. T l c d on c xu hng gim trong thi gian ti nhng vn duy tr mt t l ng k trong nn kinh t. i vi ngnh trng thanh long Bnh Thun, hng nm u c thm mt s lng ln lao ng tham gia vo hot ng sn xut mt hng ny. Theo thng k, ti Bnh Thun nm 2011 c khong 25.000 h nng dn trng v kinh doanh loi cy ny. S lng ny c xu hng tng rt nhanh trong nhng nm gn y do li nhun rt cao ca hot ng ny em li.

Mc d c ngun nhn lc di do nhng khu cung ng u vo cho hot ng xut khu thanh long sang th trng Hoa K vn cha hiu qu v phn ln lc lng lao ng tuy c nhiu kinh nghim v canh tc thanh long cha c trang b y kin thc chuyn mn v k thut sn xut hin i p ng cc tiu chun kht khe khi xut khu mt hng nay sang th trng Hoa K. Thm vo , ngi lao ng cng thiu nhn thc v tm quan trng ca sn xut hng ha, sn xut bn vng cng nh thiu thc tc phong cng nghip trong sn xut, kinh doanh. Bng chng l trong qu trnh sn xut thanh long sch theo tiu chun VietGap, t l khng nh ngi nng dn cn cha bit ch, gp kh khn khi tip cn cc ti liu v quy trnh Gap. Tnh trng ngi nng dn lm theo kinh nghim, duy tr thi quen sn xut c, khng tun th nghim tc cc yu cu ca chng trnh rt thng xy ra nh: khng mc bo h , khng x l rc ng ni quy nh hay khng ghi chp y m bo tnh truy nguyn ngun gc ca sn phm iu ny lm cho cht lng thanh long xut khu khng n nh v thng nht, mt trong nhng nguyn nhn chnh dn ti khi lng thanh long xut khu cha xng vi tim nng ca tnh. Bn cnh , do sn xut thanh long l ngnh thanh long l ngnh mi pht trin trong thi gian nn ti tnh thiu hn i ng chuyn gia u ngnh giu kinh nghim trong sn xut cng nh kinh doanh mt hng ny. Trong thi gian gn y, vic thc mt lot chng trnh h tr nng dn trng thanh long nh Chng trnh h tr nng dn trng thanh long theo hng tip cn th trng Hoa K ca c quan Pht trin quc t Hoa K (USAID), Chng trnh m rng xut khu thanh long cho cc h nng dn thng qua thc hnh nng nghip tt ca Vin nghin cu cy n qu min Nam, Chng trnh nghin cu chui gi tr thanh long Bnh Thun bc u thay i tp qun sn xut c ca ngi nng dn, dn dn chuyn sang hng sn xut thanh long sch v an ton ng thi cung cp cc nhn chin lc gp phn gip lnh o a phng a ra cc gii php hiu qu pht trin ngnh sn xut thanh long trong tng lai. Tt c cc chng trnh ny hin ang c nh hng rt tch cc, lm cho hot ng sn xut thanh long ngy cng hon thin v c hiu qu hn.

c) C s h tng Hai c s h tng c tm quan trng bc nht i vi hot ng sn xut thanh long v h thng in v nc ti. Vo ma ngch t thng 10 n thng 2 nm sau, do di ngy khng nn tt c cc vn thanh long u cn mt lng in ln p dng k thut chong n, kch thch cy thanh long ra hoa u qu. ng thi cc c s ng gi, kinh doanh thanh long cng cn mt ngun n nh duy tr hot ng ca mnh. Nh h thng ng dy 500 KV c nc v 3 ngun in ti ch bao gm: nh my thy in a Nhim qua li truyn ti 110 KV, nh my thy in Hm Thun - a Mi qua li truyn ti 110 KV v trm pht in diesel 3.800 KWh nn c th p ng y nhu cu v in nng trong qu trnh sn xut thanh long. Tuy nhin, do din tch thanh long pht trin qu nhanh, vic p ng ngun in n nh cho sn xut thanh long vn cha theo kp tc pht trin din tch. mt s a im vng su vng xa vic thit lp v bo tr h li in c s cn gp kh khn. V h thng nc, ti Bnh Thun c nh my nc Phan Thit c cng sut 25.000 m3/ngy m, hin ang nng cp, m rng h thng bng ngun vn ADB, thm vo , h thng h, p lin tc c xy dng m bo p ng cc nhu cu sinh hot v sn xut. Tuy nhin, nh trnh by trong phn iu kin t nhin, cht lng nc l mt vn cn c quan tm nhiu hn trong thi gian ti. V giao thng v thng tin lin lc, do Bnh Thun c v tr a l rt thun li nm gn cc trung tm kinh t ln ca c nc bao gm thnh ph H Ch Minh pha Bc v Nng pha Nam nn h thng ng s, lin lc c lin tc u t pht trin vi tc nhanh chng trong thi gian va qua. Tt c cc huyn trong tnh k c huyn vng ni c h thng ng nha kt ni vi cc trc ng chnh to tin giao lu kinh t tr nn d dng, thun tin. Mt yu t khc trong c s h tng c nh hng khng km phn quan trng n hot ng xut khu thanh long l h thng my mc, nh xng x l sau thu hoch. Ti Bnh Thun hin c 11 nh my ng gi t tiu chun ca Hoa K. Trong thi gian qua

cha xy ra tnh trng qu ti v khi lng thanh long xut khu sang Hoa K ch mc thp nhng con s trn r rng vn rt t so vi tim nng v din tch v sn lng thanh long ca Bnh Thun. Trong thi gian ti cn c cc chnh sch khuyn khch, h tr v vn doanh nghip pht trin h thng ng gi cht lng cao m bo khi lng xut khu khng nhng sang Hoa K m cn cc th trng cao cp khc nh Chu u, Nht Bn. Khng ch khu s ch m khu chiu x cng ng vai tr rt quan trng trong hot ng xut khu sang Hoa K. Nm 2008 - 2009, do ch c nh my Sn Sn ti thnh ph H Ch Minh c cp php nn xy ra tnh trng n , lm tr hon vic xut khu ca nhiu doanh nghip. Cui nm 2009 c thm nh my An Ph Bnh Dng c cp php nn tnh trng bt cng thng nhng cc doanh nghip vn chu tnh cnh b ng cng nh ph chiu x rt cao, iu ny lm hn ch khi lng thanh long iu kin xut khu sang Hoa K. y ban nhn dn tnh ang ph duyt k hoch xy dng mt nh my chiu x ngay ti tnh phc v hot ng xut khu thanh long sang th trng ny. d) Chnh sch ca Chnh ph 2.2.1.2. V pha th trng Hoa K a) Thu quan nhp khu i vi mt hng thanh long Hin nay, do t trng kim ngch nhp khu thanh long trong tng kim ngch nhp khu tri cy ti ca Hoa K cn rt nh nn mt hng thanh long cha c m HS ring trong Biu thu quan hi ha Hoa K (Harmonized Tariff Schedule of the United States). Do vy, thanh long nhp khu vo Hoa K ang c p m HS 0810.90.45 dnh cho Loi tri cy khc, c th mc thu nhp khu c quy nh nh sau: Bng 2.3. Biu thu quan nhp khu i vi mt hng thanh long Bnh Thun vo th trng Hoa K theo m HS 2008 - 2012 M HS 0810.90.45 Danh mc Tri cy ti, loi khc n v kg Thu MFN 2.2% Thu GSP 0%

(Ngun: Biu thu quan hi ha Hoa K, trang web B Thng mi Hoa K)

K t khi Hip nh thng mi Vit Nam - Hoa K c hiu lc, hng ha Vit Nam khi xut khu vo th trng Hoa K s c hng u i ti hu quc (MFN), theo mc thu nh vo hng ha Vit Nam nhp khu vo Hoa K ch khong 0 - 5% trong khi mc thu sut thng thng ln ti 20 - 40%. Nh vy, thanh long Bnh Thun khi nhp khu vo Hoa K c hng mc thu sut u i (thu MFN) dnh cho cc thnh vin thuc T chc thng mi th gii (WTO) v cc quc gia c k kt hip nh thng mi song phng vi Hoa K, vi thu sut 2,2%. Tuy mc thu ny khng cao nhng cc quc gia khc ang c php xut khu thanh long vo th trng Hoa K bao gm Mexico, Colombia, Thi Lan, Nicaragua u c hng mc thu u i GSP (H thng thu quan ph cp dnh cho cc nc ang pht trin - khng c Vit Nam), iu ny lm cho ch ph xut khu thanh long ca Bnh Thun ni ring v Vit Nam ni chung cao hn mt cch tng i so vi i th cnh tranh. y s l mt tr ngi ln trong tng lai, khi thanh long ang l mt hng xut khu c gi tr cao th trng Hoa K s khin cc quc gia tng lng hng xut khu, lc ny s lm cho thanh long Bnh Thun mt dn v th cnh tranh ca mnh. b) Cc ro cn phi thu quan i vi mt hng thanh long Hoa K l mt trong nhng quc gia c cc quy nh nhp khu rt kht khe i vi thc phm v cc sn phm nng nghip. ngn nga s ly lan ca su bnh, bnh hi ngoi lai i vi nn nng nghip ca nc ny v tng cng tnh an ton, v sinh thc phm, Chnh ph Hoa K ban hnh nhng quy nh kim sot cht ch trong tt c cc khu t trng trt n nhp khu ca bt k mt sn phm nng nghip nhp khu no. Cc nh cung cp rau qu ca nc th 3 (nng dn, nh ch bin, nh xut khu) mun xut khu rau qu sang th trng Hoa K phi p ng cc yu cu ring ca tng loi rau qu do B Nng nghip Hoa K (USDA) v Cc kim dch ng thc vt Hoa K (APHIS) trc tip iu chnh. Thanh long sch mun nhp khu vo th trng Hoa K phi nm trong vng sn xut sch, ngoi ra, tt c cc l hng phi tri qua khu chiu x trc khi xut khu v thanh long phi c ng gi mt cch thch hp.

V vn trng, thanh long phi c xut x t vng sn xut sch c chng nhn t nht l VietGAP, sau vn trng cn ng k vi T chc bo v thc vt quc gia (NPPO) c cp m n v sn xut (PUC). Vic kim tra v cp giy chng nhn VietGAP do Trung tm nghin cu v pht trin cy thanh long Bnh Thun m nhn. Hin nay, cc tiu chun GAP c p dng rng khp th gii nh s cam kt ca ngi sn xut v mt sn phm an ton, c li cho sc khe con ngi v mi sinh. y cng l tiu chun bt buc khi xut khu thanh long sang cc th trng kh tnh nh Hoa K, EU, Nht Tuy nhin, do nhn thc ca ngi nng dn v GAP cha nhiu ng thi chi ph thc hin GAP cng cao hn 100 - 120 triu ng cho 1 ha thanh long nn din tch GAP cn thp , dn n lng thanh long tiu chun xut khu sang Hoa K khng cao. V ng gi, dn nhn, thanh long phi c ng gi trong cc nh ng gi c cc chuyn vin ca T chc bo v thc vt Hoa K (NPPO) trc tip kho st, chng nhn v cp m n v ng gi (PHC). Cc tiu chun bao gm quy nh chi tit v ti liu dn chng, v sinh nh ng gi, quy trnh ng gi, dn nhn, vn chuyn ti c s x l chiu x (xem ph lc). V x l chiu x, do lnh th Hoa K c vng kh hu cn nhit i tng t nh Vit Nam (Florida, California) c th to iu kin sinh si ny n cho su bnh hi cn lu li trn hoa qu nhit i nhp khu nn thng 8/2008, APHIS cho php thanh long Vit Nam c nhp khu vo Hoa K vi iu kin x l chiu x ti nc xut khu. Chiu x l cng ngh s dng nng lng bc x ion ha x l thc phm nhm nng cao cht lng v sinh an ton thc phm, tiu dit hoc kh trng vi khun, vi sinh vt, hoc su bnh khc. Tt c cc l hng thanh long phi qua khu chiu x trc khi chiu x vi liu lng hp th ti thiu 400 gray. Hin ch c hai doanh nghip tiu chun c pha Hoa K cp giy chng nhn y thc vic kim dch chiu x cho thanh long Vit Nam l Cng ty c phn Sn Sn v Cng ty c phn chiu x An Ph. Vo ngy 20/08/2012 va qua, thanh long Vit Nam c php xut thng sang Hoa K

chiu x v lm th tc kim dch ti nc ny. y l iu Hoa K cha tng to tin l vi bt k loi rau qu no ca Vit Nam, chng t uy tn v danh ting ca thanh long Vit Nam ti th trng ln nht th gii ny. Tri thanh long ang c hng chc loi dch hi, trong nhiu loi dch hi ph bin VN, nhng nc M li khng c nn lun b kim tra gt gao. Vy m by gi M cho php i thng vo nc h chiu x, iu chng t tri thanh long ca nc ta to nim tin rt ln vi th trng M v vn kim sot dch hi v VSATTP. y cng l c hi qung b v m rng th trng cho tri thanh long ca VN, v khi M ni rng iu kin NK cng ng ngha nhiu nc khc cng lm theo, ng Nguyn Hu t, Gim c Trung tm kim dch thc vt sau nhp khu II chia s. V th tc nhp khu, ngoi cc giy t thit yu cn c trong b h s nhp khu, mt hng thanh long khi xut vo th trng Hoa K cn b sung Giy chng nhn Kim dch thc vt do B Y t nc xut x cp. 2.2.2. Cc yu t vi m 2.2.2.1. V pha ngi nng dn a) Quy m trng trt Thanh long tuy l loi tri cy c trng lu i Bnh Thun nhng ch mi c bn bn thnh thng phm trong khong 10 nm tr li y. c bit, trong 5 nm va qua k t khi thanh long c xut khu sang cc th trng ln, tr thnh loi tri cy xut khu cao cp, mang li hiu qu kinh t cao, ngh trng thanh long thu ht ng o ngi nng dn tham gia cng nh s quan tm u t, pht trin ca tnh. Hin nay, mt s h nng dn u t trng thanh long theo m hnh trang tri t nhn, c tnh c khong ... trang tri din tch ln hn ha. Bn cnh , cn c mt s trang tri thanh long cng ngh cao chuyn xut khu c thnh lp theo vn u t ca tnh l , vi din tch.... Tuy nhin, a s nng dn vn trng thanh long ti nh, theo quy m nh l ch yu. Theo kho st ca tc gi, ti hn 90% cc h nng dn s hu din tch sn xut nh hn 1ha. Thc trng ny l c gii thch bi hai l do chnh: th nht, li

nhun kinh t cao ca tri thanh long trong thi gian gn y khin cho ti tnh bng n phong tro nh nh trng thanh long, tuy nhin cc h nng dn hu ht u thiu nhn thc v sn xut hng ha, trng theo kiu n xi th; th hai: c th ca tri thanh long cn rt nhiu cng lao ng th cng trong qu trnh chm sc, chi ph trng trt gn nh tng ln theo quy m; ng thi, u t theo hnh thc trang tri i hi ngun vn rt ln km theo kin thc trng trt v qun l chuyn su khin nhiu h nng dn cn e ngi (phng vn su). Nhn chung, vic trng thanh long mang li hiu qu kinh t cao, gp phn xa i gim ngho, ng thi gip ngi sn xut thay i c bn v nhn thc, t sn xut nh, t cung t cp sang sn xut quy m ln tp trung. Nh vy, ngi nng dn c s u t ng mc vo quy m sn xut gia tng sn lng. Tuy nhin, nhng thnh cng k trn cng ch l nhng in hnh rt t i. Thc t, d ngi nng dn phn no hiu c tm quan trng ca ngh trng thanh long, nhng cng ch dng li vic trng thanh long nhm m bo kinh t gia nh, pht trin quy m nh l, ri rc, nhn thc cha r rng v s cn thit phi gn kt vi nhng ngi cng sn xut trong khu vc, gy hn ch kh nng pht trin n nh, bn vng ca ngh trng thanh long. Chnh iu ny mt phn khin cho ngun cung mt hng nm xut khu khng n nh, hn ch s pht trin ca hot ng xut khu nm ra th trng th gii ni chung v vo th trng Hoa K ni ring. b) K thut lai to ging, trng thanh long Ging thanh long trng ch yu hin nay ca Bnh Thun l ging v , rut trng vi nhng nt c trng hn thanh long cc tnh min Ty v v chua ngt xen ln, tht tri rt gin; v ging v , rut tuy c trng t hn nhng mang li hiu qu kinh t cao hn ging rut trng. Ging thanh long rut ny gi l Long nh 1 do Vin nghin cu cy n qu Min Nam lai gia ging thanh long Bnh Thun v ging thanh long nhp t Colombia, c u im ni bt l rt p mt v c gi tr dinh dng cao hn ging rut trng bnh thng. Bn cnh , ging ny li c nhc im l tht tri

mm, thng hay nhn khi chiu x cng cao v d b h hng, kh bo qun hn. Tuy th trng Hoa K t ra a chung loi rut nhng chnh iu ny hn ch ng k lng thanh long rut xut khu. Gn y, Vin nghin cu cy n qu Min Nam nghin cu thm loi thanh long v rut tm Long nh 5, ng thi ngi nng dn trong tnh cng t sn xut ging thanh long v xanh, rut trng phc v th hiu ngi tiu dng. Bn thn tri thanh long hin nay trn th gii c ti hn 10 loi ging cho 3 mu v v hn 7 mu rut khc nhau, y chnh l im gy thch th cho khch hng. Trong thi gian ti, cng tc nghin cu cn c y mnh hn na nhm khc phc hn ch ca cc ging thanh long hin ti, to thm cc ging lai mi nhm to ngun hng phong ph, a dng phc v xut khu. c phi hp v h tr tch cc ca Trung tm nghin cu v pht trin thanh long Bnh Thun (thuc S Nng nghip v Pht trin nng thn Bnh Thun) theo D n trng thanh long theo m hnh VietGap, nhiu h nng dn t t thay i nhn thc, s lng h nng dn ng k v t tiu chun sn xut VietGap tng nhanh trong thi gian va qua (xem ph lc). iu ny khin cho sn lng thanh long t tiu chun xut khu cng tng theo ng k. Tuy nhin, cng tc khuyn nng cn gp nhiu hn ch trong khu tuyn truyn v tm l ngi nng dn thng khng n nh, vic sn xut thoe tiu chun VietGap i hi nhiu tiu chun phc tp, kht khe nh vic ghi chp xut x, chn la phn bn, thuc bo v thc vt, trong khi li ch t vic trng theo Gap khng th hin r rng, ch c mt phn nh thanh long t vn VietGap l tiu chun xut khu sang cc th trng kh tnh, phn cn li nh vn nh phi xut khu sang Trung Quc vi gi nh thanh long khng Gap, khin ngi nng dn cm thy nn, quay li hnh thc ban u (phng vn su). Ngoi ra, vic p dng khng nghim tc cc yu cu k thut do nghin cu khng ng, khng hc hi c kinh nghim t nhng m hnh thnh cng cng l mt nguyn nhn gy nn s tht bi . Mt khc, tuy tiu chun VietGap c nhng tiu ch rt r rng nhng cng tc qun l vn cn yu km. C n 80% s nh vn c kho st s dng thuc kch thch tng trng GA3 cho thanh long vi thi gian na thng xt 1 ln trc khi cy ra n, v 100%

nh vn tng thi lng xt thuc ln 1 tun 1 ln khi cy ra n. Xt gc no , cht kch thch tng trng cng nh l loi thuc b cho cy trong qu trnh pht trin sinh trng mnh m. Tuy nhin, vi thi lng phun thuc qu dy nh th ng chng ta phi suy ngh. phng tr bnh thng gp thanh long nh: thi u cnafh, bnh nm cnh, mui en v cc cn trng nh rui c tri, b hung c cnh, kin, b cn s dng thuc tr su phun trc tip ln cnh v tri. c bit hn, vi c tnh c th chn i chn li ca tri thanh long, nu chm sc ng k thut th c th gi tri nguyn vn v hnh dng trn cy n 3 thng. H dng bo bc kn tri thanh long v phun thuc tng trng 1 tun 1 ln tri m bo tri khng b nt hay bin i mu sc. Tuy nhin, b con hu nh khng ch khong thi gian t ln phun thuc cui cng n lc thu hoch khi c kho st. Do chy theo tiu chun i hi ca mt s doanh nghip t nhn v ngoi hnh ca tri thanh long v kinh nghim treo tri tc l ko di thi gian thu hoch khi cha c gi khin cho ngi dn qu lm dng cht kch thch sinh trng v thuc bo v thc vt. Nm 2012 va qua, nhiu l hng thanh long Bnh Thun xut khu sang Hoa K b s c gi li cng do c d lng thuc bo v thc vt theo Lut hin i ha An ton thc phm Hoa K (FSMA). Trong tng lai, vn kim tra an ton v sinh thc phm s l th thch ln cho thanh long Vit Nam, m ch yu l thanh long Bnh Thun nu khng kp thi c nhng can thip, tc ng n phng php trng trt v qun l cht lng. c) Cch thc thu hoch, bo qun Thu hoch: Thi gian thu hoch thng thng l sng sm (chim 95% mu kho st) hoc chiu mt (5%), khng tin hnh thu hoch gia tra nng hay bui ti. 100% h nng dn c kho st u s dng gi nha km theo xe y thu hoch thanh long. Vic ny s lm gim t l c xt, va p mnh nh hng n cht lng tri trong qu trnh thu hoch. Qu trnh hon ton mang tnh th cng. Tuy nhin, do ngi lao ng c thu trnh tay ngh cn km, khng nm r k thut thu hi ng cch, thng gy ra cc vt try xc, nt v qu lm gim gi tr thng phm. Thm vo , cc h nng dn thng khng ch n v sinh gi nha v cc dng c thu hi sch s

ng thi nu thu hoch vo chiu mt nng dn thng qua m to iu kin cho vi sinh vt gy bnh cho thanh long pht trin rt nhanh, gy thit hi khng t. Xe thu mua thng do doanh nghip hay li bun cung cp, u l xe ti c khoang thng gi. Vic tin hnh x l ha cht, nm bnh v bo qun thuc v doanh nghip. Gi c tnh theo tng hng v trng lng tri, nh vn v ngi thu mua theo tp quan thng phn loi da trn tiu chun TCVN 7503:2005 bng cm quan thng thng. Theo tiu chun TCVN 7503:2005, thanh long c phn thnh 3 hng: hng c bit, hng 1 v hng 2 (xem ph lc). Ch c hng c bit, tri thanh long gn nh c ngoi hnh hon ho mi c doanh nghip la chn xut khu sang th trng Hoa K. Cng ngh s ch v bo qun: Khu s ch v bo qun hin nay thuc v doanh nghip thu mua. Thanh long thu hoch c chuyn ch ngay n nh my ng gi. Hin nay, trong tnh ch mi c 11 nh my t tiu chun xut khu sang Hoa K (xem mc 2.1) nhng do lng hng khng nhiu nn cha c tnh trng qu ti xy ra. Ngoi ra, cc nh my ny phi tun th cc cc tiu ch k nghim ngt theo quy trnh khp kn t kho cha n mng ra, phng mt, khu ra v trng bng nc ozon, ng gi, dn nhn v c thng xuyn kim tra bi cc chuyn gia Hoa K nn khu s ch v bo qun c thc hin tng i tt. in hnh nh h thng x l v ng gi sau thu hoch ca Cng ty TNHH thanh long Hong Hu, tri thanh long c x l qua h thng ny c th bo qun c 40 - 42 ngy, gim c s lao ng th cng, v hon ton m bo v sinh an ton thc phm, t l hng tri l 1 - 5%. Nh vy, trong hot ng trng thanh long tnh Bnh Thun, tn tht ch xy ra ch yu cng on thu hoch do tnh th cng v k thut cha cao ca lao ng thu hi, kt hp vi i hi kh kht khe t pha th trng Hoa K, lng thanh long t tiu chun xut khu thng rt thp. Chnh hn ch ny gp phn gy nn tnh trng pht trin cha xng vi tim nng ca hot ng sn xut v xut khu thanh long Bnh Thun. 2.2.2.2. V pha doanh nghip kinh doanh thanh long xut khu

a) Hot ng xc tin xut khu

b) Knh phn phi xut khu Theo kho st, tt c doanh nghip Bnh Thun hin ang xut khu c ph sang Hoa K u xut khu qua trung gian, trong , 69,23% l thng qua i l phn phi, 30,77% cn li xut khu thng qua nh nhp khu Hoa K. Biu 2.1. Knh phn phi xut khu thanh long ca Bnh Thun sang Hoa K

Thng qua nh nhp khu Hoa K 30.77% Thng qua i l 69.23%

Knh phn phi trung gian c u im l n gin v t tn km. Nguyn nhn cc doanh nghip xut khu u la chn knh phn phi trung gian l do thiu thng tin v th Hoa K cng nh khng am hiu v h thng phn phi y. Trong hon cnh hot ng kinh doanh xut khu thanh long ca Bnh Thun ch mi bt u pht trin, quy m v nng lc hot ng ca doanh nghip cn hn ch cha kh nng xy dng knh phn phi cho ring mnh, th vic xut khu thng qua trung gian l bin php hiu qu, an ton nhm gim chi ph cng nh gim ri ro trong qu trnh xut khu. Tuy nhin, v lu v di, hnh thc xut khu ny s gy nh hng rt nhiu n kh nng kim sot, nm bt th trng ca doanh nghip, v ng thi hn ch nng lc cnh tranh ca sn phm trn th trng Hoa K do ph thuc vo trung gian, kh xy dng thng hiu ca ring mnh. Mt khc, vi mc tiu phn phi hng ho v li nhun, cng ty trung gian c th s ngng vic phn phi hng ho cho nh sn xut nu khng c li nhun hoc sn phm ca i th cnh tranh ha hn mang li mc li nhun cao hn.

c) Phng thc vn chuyn Hu ht cc l hng thanh long khi xut khu qua Hoa K u bng ng bin, ch mt lng nh c xut i bng ng hng khng dnh cho cc khch hng cao cp v ph vn ti hng khng qu cao. 100% doanh nghip c kho st c xut khu thanh long sang th trng Trung ng u s dng phng thc giao hng theo iu kin CIF. Theo Incoterms 2010, trong phng thc giao hng theo iu kin CIF, nh xut khu c ngha v giao hng cho nh nhp khu khi hng trn tu ti cng i v chuyn giao ngha v v hng ha ti thi im . Nh xut khu c trch nhim thu phng tin vn ti, mua bo him cho hng ha n cng n nhng mi ri ro v hng ha xem nh chuyn giao thi im giao hng. Phng thc giao hng ny c u im l nh xut khu s bn theo gi CIF, cao hn gi FOB thng thng, nh lm tng ngun thu ngoi t. ng thi nh xut khu cng ch ng hn trong vic thu phng tin vn ti, bo him. a s cc doanh nghip u xut nhng l hng nh nn vic thu tu v mua bo him khng gy kh khn ng k. Tuy nhin, trn thc t, cc doanh nghip xut khu khng c thanh ton ngay ti thi im giao hng m ch c thanh ton khng qu 30%, ng thi cng phi chu ton b ri ro v h hng hng ha cho n cng n. Trong khi , thi gian vn chuyn qua Hoa K ko di t 20 ngy cho n mt thng, iu ny gy tnh trng ng vn ln v gim hiu qu xut khu. y l l do chnh m cc doanh nghip cha xut khu thanh long sang th trng ny khi c kho st. d) S kin kt ca cc doanh nghip trong ngnh Trong phn tr li dnh cho tp ch Vietnam Business Forum (thuc Phng Thng mi v Cng nghip Vit Nam) v vn lin kt doanh nghip, TS. on Duy Khng, Ph Ch tch Phng Thng mi v Cng nghip Vit Nam (VCCI), Ch tch Hi ng T vn Kinh doanh Asean (ASEAN BAC) nhn nh, nhn thc ca a s doanh nghip v tm quan trng ca lin kt vn cn hn hp, c bit l doanh nghip va v nh (Tp ch Vietnam Business Forum, 2011). Trn thc t, cc doanh nghip kinh doanh xut khu thanh long cng khng nm ngoi nhn nh ny.

Biu 2.3. nh gi ca doanh nghip xut khu thanh long vo th trng Hoa K v vn hp tc, chia s kinh nghim vi cc doanh nghip cng ngnh

Sales

Rt quan tm v c u t ng mc C quan tm nhng u t cha ng k C quan tm nhng cha u t Khng quan tm lm

2.2.2.3.

Ti th trng Hoa K

a) Xu hng tiu dng b) Nhu cu tiu th mt hng thanh long Biu 2.2. Khi lng thanh long nhp khu ca Hoa K giai on 2008 - 2012 n v: kg

1400000 1200000 1000000 800000 600000 400000 200000 0 2008 2009 2010 2011 2012

Mc d khng c d liu thng k lng thanh long tiu th hng nm ti Hoa K nhng da vo s liu thanh long nhp khu ca Hoa K trong thi gian qua c th thy thanh long l mt mt hng ngy cng c a chung ti th trng ny. Khi lng thanh long nhp khu trong giai on 2008 - 2012 t tc tng trng trung bnh gn 36%. Khi lng thanh long nhp khu nm 2011 t hn 1,2 nghn tn. Nm 2012, mt khi lng ng k thanh long Vit Nam - ngun cung cp chnh cho th trng Hoa K khng th nhp khu vo th trng ny v vng vo Lut hin i ha An ton thc phm Hoa K (FSMA) mi thc hin, do vy khi lng thanh long nhp khu c gim, tuy nhin cng t 1,1 nghn tn. Lamiro Lobo v mt s chuyn gia nng nghip ca California cho rng vi gi bn l ca thanh long ln ti 10$/pound th lng cu r rng ang vt qu lng cung. Cng theo nghin cu ny, ngi tiu dng M t ra a thch thanh long v /hng, rut /hng tm hn thanh long v , rut trng, ch yu do s hp dn t mu sc. Qua mt th nghim khc v mi v (ngi tiu dng ch nm m khng c thy mu sc qu), 100% kt qu kho st u thch rut trng. y l im m nng dn cng nh doanh nghip kinh doanh thanh long xut khu sang Hoa K nn lu nhm nm bt nhu cu, th hiu ngi tiu dng.

c) Ngun cung thanh long trn th trng Hoa K Ngun cung ni a: Hin nay cha c ngun thng k chnh thc tng sn lng thanh long thu hoch hng nm ti Hoa K. Do hu ht cc bang u c iu kin t nhin khng thun li vi s sinh trng v pht trin ca cy thanh long, thanh long ch c trng ti California, Florida v Texas, ni c xc nh l vng c iu kin kh hu, th nhng thch hp trng loi cy ny, tuy nhin vi quy m cn rt nh. Ti bang California din tch trng thanh long khong 10 n 15 ha nm 2010, n in trng ln nht l 7 ha, cc vng canh tc thnah long cn li u di 1 ha. Do iu kin trng trt kh thch hp, thanh long cng c m rng pht trin ti Floria trong thi gian gn y. Din tch thanh long trng ti y tng ln ng k trong nhng nm qua vi din tch nm 2006 l 20 ha tng ln 130 ha vo nm 2010. Ngoi ra, thanh long cn c trng ti Hawai nhng khng bn dng thng phm. Theo s liu c tnh khng chnh thc ca Hawaiian NASS Office th din tch thanh long ti y t khong 5 ha. Ngun cung nhp khu: Cho n thng 01/2013, ch c nm quc gia l Vit Nam, Mexico, Colombia, Thi Lan, Nicaragua c php nhp khu thanh long vo th trng Hoa K. Cc quc gia Trung M c nh gi l i th cnh tranh ch yu ca cc nh xut khu thanh long Chu ti th trng Hoa K. Nh u th v khong cch a l, ch ph xut khu thanh long bao gm vn ti, bo him, chi ph bo qun u thp hn rt nhiu so vi cc nc Chu , ng thi tri thanh long cng ti ngon v gi c lu hn sau khi cp bn Hoa K. Tuy nhin tri thanh long trng ti cc nc Trung M c c im l v cng, th, tai ngn, b mt khng lng bng v c mu sc hp dn nh thanh long trng ti cc nc Chu nh Vit Nam, Thi Lan. Hin nay, Mexico xut khu sang Hoa K loi thanh long rut trng, v (Hylocereus untadus), Colombia xut khu loi thanh long rut trng, v vng (Hylocereus megalanthus). Nicaragua ch mi c B Nng Nghip Hoa K cho php nhp khu thanh long vo thng 05/2012. Nc ny trng ch yu loi thanh long rut , d bo kim ngch xut khu sp ti sang Hoa K s t 1000MT/nm. Ti Chu , Thi Lan l quc gia th hai sau Vit Nam c php nhp khu thanh long vo th trng Hoa K vo thng 08/2011. iu kin th

nhng v t ai ca Thi Lan tng i ging Vit Nam nn tri thanh long c sn xut khng c nhiu khc bit vi thanh long Vit Nam. Trong tng lai, Nicaragua v Thi Lan c xem l i th cnh tranh ln ca thanh long Vit Nam ni chung v thanh long Bnh Thun ni ring. Biu 2.1. Khi lng nhp khu thanh long ca Hoa K theo th phn
1400000 1200000 1000000 800000 600000 400000 200000 0 2008 2009 2010 2011 2012 Thi Lan Mexico Colombia Vit Nam

Qua biu trn c th thy, t trng khi lng thanh long xut khu t Vit Nam lun chim u th gn nh tuyt i (t khong 65% tr ln) k t sau khi Vit Nam c php nhp khu vo thanh long vo th trng ny nm 2008. Nh vy, ngun cung thanh long trn th trng Hoa K ch yu l nhp khu t Vit Nam. Thanh long Vit Nam ang c u th dn u th trng tuy nhin, qua biu cng c th thy t trng khi lng thanh long nhp khu t Vit Nam nm 2012 gim ng k, mt phn do khi lng nhp khu gim bi s tc ng ca o lut nng nghip mi ca Hoa K, mt phn do s xut hin ca i th cnh tranh mi l Thi Lan. Do vy, Vit Nam cn c chin lc lc pht trin cy thanh long ph hp trong thi gian ti mi c th gi vng v tr dn u ti th trng y tim nng ny.

2.3.

nh gi thc trng theo m hnh SWOT

2.3.1. im mnh 2.3.2. im yu 2.3.3. C hi 2.3.4. Thch thc