Professional Documents
Culture Documents
I CNG
BI GING TIN HC
MC LC
CHNG 1: GII THIU CHUNG...........................................................................4
1.1. Khi nim thng tin (Information)..............................................................................4
1.2. Khi nim tin hc........................................................................................................4
1.3. Lch s pht trin ca my vi tnh...............................................................................5
My vi tnh mi ch c lch s pht trin khong 50 nm tr li y, song vi tc pht
trin nhanh, n mang li mt cuc cch mng thc s trong i sng x hi loi
ngi, iu m cha mt ngnh khoa hc no khc c th t c trong khong thi
gian ngn nh vy. Tnh n nay, my vi tnh tri qua ti 5 th h:..............................5
1950 1958, th h th nht: cc my tnh c lp rp bng n in t chn khng, s
liu c a vo bng ba c l, tc tnh vo khong 300-3000 php tnh/s.............5
1958 1964, th h th hai: b x l trung tm c lp rp bng mch bn dn, s liu
c a vo bng ba v bng c l. B nh ngoi bng trng t hoc bng t. Tc
tnh ton vo khong 10.000-100.000 php tnh/s. My c chng trnh dch v h
iu hnh n gin.............................................................................................................5
1965 1974, th h 3: B x l lp bng vi mch in t c nh, b nh trong bng
xuyn t hoc mng mng t, b nh ngoi bng a cng, tc tnh t t 100.000 n
1 triu php/s. My c h iu hnh a chng trnh, c cc knh vo ra iu khin
my in v b nh ngoi......................................................................................................5
1974 n nay, th h 4 v khi u ca th h 5: cc b vi x l c lp rp bng cc vi
mch nh, cc vi mch ny c ch to trong cng ngh vi mch c ln v rt ln. B
nh ngoi dng a mm v a cng. My thng c ch thnh hai loi: loi dng
thng thng cho mt ngi, a chc nng (Personal Computer) v loi chuyn dng a
chng trnh, a vi x l....................................................................................................5
My tnh th h 5 s l cc my tnh c tr khn nhn to, c nhng h suy din pht trin
v nhng h qun l c s kin thc, c kh nng hiu c ting ni,........................5
2.1 H 10 ( H thp phn: Decimal)...................................................................................5
2.2 H 2, 8, 16.................................................................................................................... 6
2.3 Biu din thng tin trong my vi tnh v cc n v o thng tin ................................7
2.4. i s gia cc h v cc php ton trong h 2...........................................................8
3.1. Tp (File)..................................................................................................................14
3.2. Th mc (Directory/ folder)......................................................................................15
4.1. Khi nim m v m ha...........................................................................................15
5.1. Khi nim mnh logic, bin logic, hm logic......................................................16
5.2. Cc ton t logic v biu thc logic..........................................................................17
CHNG 2: CU TRC CA MY VI TNH............................................................22
2.1. Mn hnh................................................................................................................... 23
2.2. Hp my.................................................................................................................... 25
2.3. Bn phm. (Keyboard)...............................................................................................30
2.4. Chut my tnh (Mouse)...........................................................................................31
2.5. My in....................................................................................................................... 32
CHNG 3: H IU HNH.......................................................................................34
1.1. Khi nim h iu hnh (Operating System).............................................................34
1.2. Phn loi h iu hnh..............................................................................................34
2.1 Mt s quy nh ca h iu hnh MSDOS...............................................................36
2.2 Cc lnh ca h iu hnh MS-DOS (Microsoft- Disk Operating Sytems)................37
1
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
phn.
Vic to ra cc ch s mi trong h nh phn cng p dng nguyn tc nh sau:
Ch s c s l 0, 1
Vng ghp th 1: 10, 11
Vng ghp th 2: 100,101, 110, 111
Vng ghp th 3: 1000, 1001, 1010, 1011, 1100, 1101, 1110, 1111
.....
* H m c s 8: l h m hnh thnh t 8 ch s c s: 0 1 2 3 4 5 6 7, theo
nguyn tc quay vng d dng to ra cc ch s tip theo ca h m ny (cch ghp
cng ging nh h nh phn), v d: 10 11 12 13 14 15 16 17
* H m c s 16 (Hexadecimal): l h m 16 ch s c s, chng ta s khng
cp n vn ti sao phi dng h m 16 m ch nghin cu s b vic i cc s t h
16 sang cc h khc v ngc li.
H m 16 bao gm cc ch s nh sau: 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A B C D E F. Cng thc
hin theo phng php quay vng nh trn.
H 2
H 8
H 10
H 16
H 2
H 8
H 10
H 16
0
0
0
0
1
1
1
1
10
2
2
2
1011
13
11
B
1100
14
12
C
11
3
3
3
100
4
4
4
101
5
5
5
110
6
6
6
1101
15
13
D
1110
16
14
E
1111
17
15
F
.
.
.
.
111
7
7
7
1000
10
8
8
1001
11
9
9
1010
12
10
A
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
phn nguyn = 1
0.36 x 2 = 0.72
phn nguyn = 0
0.72 x 2 = 1.44
phn nguyn = 1
0.44 x 2 = 0.88
phn nguyn = 0
0.88 x 2 = 1.76
phn nguyn = 1
0.76 x 2 = 1.52
phn nguyn = 1
0.52 x 2 = 1.04
phn nguyn = 1
0.04 x 2 = 0.08
phn nguyn = 0
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
- Nhm thnh tng nhm 4 bit mt t phi qua tri, nhm cui cng c th nh hn
4, sau i tng nhm sang h 16 tng ng.
V d: i s 10 1110 1101 2 sang h 16.
Chia thnh 3 cm mi cm 4 bt l 1101, 1110, 10, tra bng ta c :
11012 = D10; 11102 = E10; 102 = 210.
Vy 10 1110 11012 = 2ED16
i t h 8 sang h 10, 2, 16
* i t h 8 sang h 10: p dng cng thc (1.1) v lu tha c s 8
V d: 1528 = 1*8 2 + 5* 81 + 2* 80 = 64 + 40 + 2 = 10610
* i t h 8 sang h 2: Tm ch s c s ca h m c s 8 khi chuyn sang h 2
dng nhiu nht 3 bt. Do vy khi i mt s t h 8 sang h 2 ta i tng ch s sang
dng m 3 bt, sau ghp cc kt qu li theo th t.
V d: i s 238 sang h 2
S 28 i sang h 2 di dng m 3 bt l 010, s 38 l 011.
Vy 238 = 010 0112
Th li: H 8 10 2
238 = 2*81 + 3*80 = 1910
010 0112 = 0* 25 + 1* 24 + 0 * 23 + 0 * 22 + 1* 21 + 1* 20 = 16 + 2 + 1 = 1910
* i t h 8 sang h 16:
Cc ch s ca h 8 h 2 s c biu din di dng m nh phn 3 bit. Cn
cc ch s ca h 16 h 2 s c biu din di dng m nh phn 4 bit.
i tng ch s ca h 8 sang h 2
Ghp cc s nh phn theo th t
Chia s nh phn va to ra thnh tng nhm 4 bit tnh t phi qua tri
i nhm 4 bt thnh s h 16, sau ghp kt qu li theo th t
V d: i 358 sang h 16
Tra bng ta c 38 = 0112 ; 58 = 1012 Do : 358 = 0001 11012
Tra bng tip tc ta c 00012 = 116; 11012 = D16
Vy 35 8 = 1D16
Th li: H 8 10 16
358=3.81 + 5.80 = 2910
2910=1D16
i t h c s 16 sang h c s 10, 2, 8
* i t h c s 16 sang h c s 10: theo cc phng php nu ta xt v d:
V d: 1F16 = 1.161 + F.160 = 16 + 15 =3110
Vy 1F16 = 3110
* i h c s 16 sang h c s 2: Cc ch s c s ca h m c s 16 khi
chuyn sang h 2 dng nhiu nht 4 bt.
10
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
Bit mang du +
1 011
S 510
Bit mang du -
S 3
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
1011
* 111
13
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
--------1011
(dch tri 0 bt)
+
1011
(dch tri 1 bt)
1011
(dch tri 2 bt)
---------------1001101
C th kim tra c rng:
10112* 1112 = 100 1101 = 26+ 23+22+20 = 64 +8 +4 +1= 77
Php chia
Php chia thc ra l php tr lin tip s b chia cho s chia, mi mt ln tr ta cng
mt n v vo kt qu, v d 1001 chia 11
V d: 36 chia 9
Php tr
Kt qu
36 - 9=27
1
27 - 9=18
1+1=2
18 - 9=9
2+1=3
9 - 9=0
3+1=4
Vy kt qu =4
V d 2: 10012 chia 112
B 2 ca 112 = 11012
Php tr
Kt qu
1001 + 1101 = 0110
1
0110 + 1101 = 0011
1 + 1=10
0011 + 1101 = 0000
10 + 1 =11
Nh vy, kt qu bng 112 = 310
10012 = 910
9 chia 3 = 310 = 00112
112 = 310
3. TP V TH MC
3.1. Tp (File)
* nh ngha tp: Tp l tp hp thng tin lin quan vi nhau v c lu tr trong
b nh ngoi, b nh ngoi thng dng l a t. Cc thng tin a vo my tnh nh
chng trnh, vn bn, d liu...u c lu tr trn a t di dng tp
V d: Mt bi th, bng im, mt chng trnh lu tr trn a t di dng tp
Mi tp c t tn duy nht, hai tp trong mt mc khng c trng nhau
* Tn tp: Gm hai phn l tn chnh v ui cch nhau bng du chm (.).
Tn chnh l mt nhm k t khng cha cc k t c bit: /, \, *, , :, . , ( ), tn
chnh dng phn bit tp v thng c chn ph hp vi ni dung ca tp
14
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
M ho
Tn hiu s
01011100..
Gii m
Thng tin
TB ra
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
V d: i chi i
Hoan h cc bn
Bn kho khng ?
- C nhng mnh m ta khng bit hoc cha bit ng, sai nhng bit chc chn n
nhn mt gi tr.
V d: Trn sao ho c s sng
- Cc mnh c th lin kt vi nhau to nn mnh mi. Gia cc mnh tn
taih cc php ton c bn: AND, OR, NOT, XOR.
b. Bin v hm logic
* Bin logic ch c th nhn 1 trong 2 gi tr logic l ng TRUE (1) hoc sai FALSE (0).
- V d: X = s m l s m, trong v d ny X l mt bin logic v n c th nhn
gi tr TRUE hoc FALSE ty theo gi tr ca m
Nu m = -8 th X nhn gi tr TRUE (1)
m = 8 th X nhn gi tr FALSE (0)
* Hm logic: L hm cha cc bin logic, gi tr tr v trong khong 0 hoc 1.
Hm logic = Ton t logic + Ton hng (Mnh logic)
V d: Bin X = Sinh vin c h khu H Ni
Bin Y = Sinh vin c tui > 20
Hm F = X and Y c ngha l F = sinh vin c h khu H Ni v c tui > 20.
Nh vy ng vi nhng gi tr X, Y khc nhau th hm F s c cc gi tr khc
nhau v c m t theo bng sau:
X
F
F
T
T
Y
F
T
F
T
X and Y
F
F
F
T
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
F
T
T
F
V d: a = Paris l th ca nc Php
(T)
a = Paris khng l th ca nc Php
K hiu mch in:
a
(F)
NOT a
a AND b
AND
Y
18
X AND Y
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
F
F
T
T
Mch in:
F
T
F
T
F
T
T
T
a OR b
OR
b
V d: 3 nh hn hay bng 4 M ng
20 l s l hay 20 chia ht cho 3 M sai
* Ton t XOR (php trit tiu).
Php XOR cho kt qu 0 (trit tiu) khi hai ton hng ging nhau.
X
Y
X AND Y
F
F
F
F
T
T
T
F
T
T
T
F
Th t u tin ca 4 ton t trn l: NOT, AND, OR, XOR
Mch in:
a
a XOR b
XO
R
b
V d:
Tri nng XOR tri ma (F=1 XOR 0 = 1 Tn ti s sng trn tri t)
Tri nng XOR tri nng (F=1 XOR 1 =0 Tri t s b trit tiu
Khng tn ti s sng)
in t cng du XOR in t cng du (F= 1 XOR 1 = 0 y nhau)
in t cng du XOR in t tri du (F = 1 XOR 0 = 1 Hai in cc
ht nhau)
Nam gii XOR n gii (F = 1 XOR 0 = 1 Tn ti)
V d nu dng ba th tc trn pha hai mu trng m mu 15 (1111) v nu
m mu 6 (110) ta c cc mu ln lt l nu (110), trng (1111) v xanh
lam sng (1001) (xem bng)
1111
1111
19
1111
TRNG i hc chu vn an
I CNG
AND
110
-----------0110
BI GING TIN HC
OR 1 1 0
------------1111
XOR 1 1 0
------------1001
(1) a
XOR
(1) b
a ADD b
AND
1
Php NAND
y
x NAND y
K hiu mch in
a 20
b
AND
a NAND b
TRNG i hc chu vn an
I CNG
0
0
1
1
0
1
0
1
BI GING TIN HC
1
1
1
0
Php NOR
y
x NOR y
0
1
1
0
0
0
1
1
K hiu mch in
a
AND
a NOR b
21
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
1.2.
S cu trc ca my vi tnh
22
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
(xem li)
2. Cc b phn c bn ca my tnh
2.1. Mn hnh.
Mn hnh l mt khi thu tinh c dng hnh phu chn khng bn trong c mt
thit b phng tia in t. Mt trong ca mn hnh pha i din vi ng phng in t
c ph mt lp hunh quang. Lp hunh quang ny s pht sng khi cc in t p
vo vi mt cng ln. Mn hnh ca cc my vi tnh hin nay c thit k vi
nhiu chng loi khc nhau:
Mn hnh Monochrom, Hercule l cc mn hnh n sc
Mn hnh Ega, Cga, Vga, Tvga, Svga l cc mn hnh mu
Mn hnh ca cc my tnh c nhn thng thng u c chiu di ng cho 14
Inch (17 inch) v c thit k c th lm vic hai ch : ch vn bn
(Text) v ch ho (Graphic). Cht lng ca mt mn hnh th hin qua hai thng
s c bn:
a. phn gii: (Resolution).
L s im sng m mn hnh c th hin th. Mn hnh my tnh hin th nh theo
tng im ri rc rt nh, lin kt cc im cho php hin th cc nh theo nhng g ta
nhn thy. phn gii ca mn hnh my tnh l mt biu th s im nh hng ngang x
s im nh hng dc v d: 1024 x 768 c ngha l c 1024 im nh theo chiu ngang
v 768 im nh theo chiu dc. Mn hnh VGA phn gii l 640 x 480, mn hnh
SVGA 1024 x 720, Mn hnh Hercule 720x340.... Vi cc my tnh hin i phn gii
mn hnh c th thay i khi chn chc nng Settings trong Control Panel.
b. Mu sc:
Tu thuc vo b nh mn hnh m chng ta c s lng mu c th la chn, Mn
hnh VGA cho ta 16 mu, mn hnh Sgva cho 256 mu.
c. Tc lm ti:
Nguyn l hin th s chuyn ng ca hnh nh trn mn hnh my tnh cng ging
nh nguyn l chiu bng: Lm thay i nhanh cc hnh nh tnh trong mt khong thi
gian ngn li dng tnh cht lu nh trong vng mc ca con ngi ghp thnh cc
hnh nh chuyn ng.
Tc lm ti th hin s khung hnh t c trong mt giy. Tc lm ti
i vi cc loi mn hnh thng dng tn s 60, 75, 85 Hz (trong in nh: vi cc
phim nha, tn s thng l 24).
Tc lm ti nh hng n sc kho ca ngi s dng my tnh. Nu t
qu thp vi mn hnh CRT s c cm gic rung hnh, nhc mt dn n nhc u khi
lm vic lin tc. Thng thng vi mn hnh CRT nn t ti thiu 75 Hz trnh c
cm gic ny. Vi mn hnh tinh th lng lm ti 60 Hz cng t to ra cm gic rung
23
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
mn hnh CRT (tuy nhin nm 2007 xut hin nhiu model c p ng n 2 ms),
mu sc cha trung thc bng mn hnh CRT.
25
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
Hp my.
Hnh 2.4: Hp my
a. Khi x l trung tm (CPU: Central Processing Unit)
Khi x l trung tm l b no ca my vi tnh. Nhim v ca khi x l l thc
hin cc php tnh ton s hc v lgic, ng thi quyt nh cc thao tc m chng
trnh i hi.
Xt v phng din thng tin mt b vi x l phi lun lun thc hin 3 nhim v
sau y:
- Nhp vo hoc xut ra cc s liu ca chng trnh
- Thc hin vic x l cc s liu a vo.
- Qun l v ct gi cc s liu vo cc thit b nh trong hoc ngoi
b. B nh RAM.
26
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
c. a cng
a cng, hay cn gi l cng (Hard Disk Drive, vit tt: HDD) l thit b
dng lu tr d liu trn b mt cc tm a hnh trn, ph vt liu t tnh.
a cng l mt thit b rt quan trng bi n lu li ton b d liu ca ngi
s dng. Nhng s h hng ca cc thit b khc trong h thng my tnh c th sa cha
hoc thay th c, nhng d liu b mt do yu t h hng phn cng ca a cng
thng rt kh ly li c.
a cng l mt khi duy nht, cc a cng c lp rp c nh trong ngay
t khi sn xut nn khng th thay th c.
27
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
28
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
Hnh 2.9: a CD
29
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
2.5. My in.
My in l mt thit b dng hin ra trn cc cht liu (giy vi my in vn
phng, la vi my in cng nghip) khc nhau cc ni dung c son tho hay c
thit k sn.
Loi my in vn phng:
- My in Laser:
32
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
- My in kim:
33
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
2. H IU HNH MSDOS
H iu hnh MSDOS gi tt l DOS ra i cch y kh lu v rt ph dng
trc khi c sn phm cng hng ca n l h iu hnh Windows ra i.DOS qun l,
lu tr thng tin di dng cc tp tin v th mc. Giao din ca DOS vi ngi s dng
l giao din dng lnh. (Command Line)
2.1 Mt s quy nh ca h iu hnh MSDOS.
Cc lnh ca DOS chia thnh 2 loi:
- Lnh ni tr v lnh ngoi tr.
- DOS t tn cc a bng ch ci bt u bng ch C. V d C:, D:, E:
- Phn tn tp c t nh hn hoc bng 256 k t.
- Phn ui tp nh hn hoc bng 256 k t.
- Cc k t c th l ch ci hoc ch s v phi vit lin nhau (khng cha cc k
t c bit, khng cha du cch). Gia tn v ui phn cch bng 1 du chm. V
d: COMAND.COM, CONFIG.SYS,
- Tn th mc khng gii hn k t v khng c phn ui.
- Khi t tn tp hoc th mc khng c s dng cc k t c bit, c th cha
s phn u.
36
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
V d:
C:\>DIR A:
C:\>DIR D:\SINHVIEN\*.DOC / w
Xem cc tp c ui .DOC trong th mc SINHVIEN D
C:\>DIR D:\ TP / n
Ch : i vi nhng th mc c cha du cch th khng th xem c bng
lnh DIR
Lnh to th mc MD (Make Directory)
To mt th mc mi trong a hoc th mc hin hnh.
C php: MD [drive :][path]<tn th mc mi>
V d:
to th mc LOP trong thu mc KHOA trong D ta g:
D:\>MD KHOA\LOP
E:\> MD D:\KHOA\LOP
Lnh vo th mc CD (Change Directory)
vo 1 th mc ta dng lnh CD.
C php: CD [drive :] {path}
V d:
C:\>CD PASCAL s c C:\PASCAL>_
D:\CD KHOA
Ghi ch:
- T th mc con, mun tr v th mc cha, ta g: CD..
- Nu mun v thng th mc gc, ta g: CD\
- hin th ng dn hin hnh, ta g: CD
Lnh ra khi th mc
C 2 trng hp ra khi th mc:
37
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
V d: TYPE D:\KHOA.doc
Lnh i tn tp REN (Rename)
i tn tp cn ch r ng dn t v tr hin thi ti ni lu tr tp.
C php: REN [drive:][path]<old_file> <new_file>
Ghi ch:
- <old_file> : tn tp tin c cn i <new_file> : tn tp tin mi
- Trng hp tp tin mi c tn ri hoc khng c tp tin c, my s bo:
Duplicate file name or file not found
38
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
V d:
D:\> Copy Khoa.doc C:\KhoaCNTT1.doc : Copy tp Khoa.Doc t D
sang C vi tn mi l KhoaCNTT1.doc
D:\> Copy Khoa.doc KhoaCNTT2.doc: Copy tp Khoa.Doc thnh
KhoaCNTT2.Doc trong cng D
D:\> Copy Khoa.Doc C:\ : Copy tp Khoa.Doc sang C vn gi
nguyn tn Khoa.Doc
** C php 2: cho php ni cc tp tin c sn thnh mt tp tin mi chung.
COPY <file 1> + <file 2> [+ ... + <file n>] [<new_file>]
V d: D:\> COPY KHOA..DOC + CNTT.DOC KHOACNTT.DOC
Khi trong D s c tp KHOACNTT.DOC c to bng cch ghp hai tp
KHOA..DOC v CNTT.DOC.
Ghi ch:
- Nu khng t tn tp tin mi th tt c cc tp tin s ghp chung vo <file >.
dung c s c thay bng ni dung mi.
- Tn <new_file > khng c trng vi tn cc tp tin cn ghp.
Nu <new_file > c th ni
V d:
Ghi ch:
39
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
- Sau khi g Enter, trn mn hnh s hin ngy thng nm hin ti ca h thng.
- Kiu ngy thng nm do ngi s dng thit lp.
- Nu khng mun thay i ngy thng ca h thng, ta g Enter xc nhn.
- Nu mun thay i ngy thng, ta g theo th t s : thng-ngy-nm
Lu : khi g sai, my s bo : Invalid date (ngy thng khng hp l). Khi ngy thng ca h thng vn gi nguyn v ta
phi dng lnh DATE nhp li ngy thng cho h thng.
Cc my tnh Pentium hin nay u th hin phn nm l 4 con s, v d :
Current date is Fri 08-04-2000
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
41
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
Khay h thng: cha biu tng ca cc chng trnh ang chy trong b nh v
hin th gi ca h thng.
b. M trnh ng dng
m 1 trnh ng dng ta c th thc hin 1 trong 3 cch sau:
- Cch 1: Click p chut vo biu tng ca trnh ng dng trn mn hnh chnh
ca Windows
- Cch 2: Chn nt START/ chn mc PROGRAM/ chn trnh ng dng
- Cch 3: Chn nt START/ chn mc RUN/ Chn BROWSE/ chn ng dn cho
file hoc th mc v trnh ng dng /chn OK.
c.Tt my
Chn nt Start/ Turn off Computer/ Shut down/Ok. Sau tt mn hnh
Nu trong qu trnh lm vic my b treo (khng hot ng tip), khi ng li
my ta n nt Reset (hoc n ng thi 3 phm CTRL, ALT, DEL)
3.2. Cc thao tc lin quan n biu tng (Icon), th mc (Folder).
a.To biu tng cho chng trnh .
- To biu tng cho cc chng trnh trn mn hnh Desktop:
+) Start/ Program/chn chng trnh m chng ta mun a ra mn hnh
+) Click chut phi vo vng trng trn Desktop New Shortcut
BroweChn ng dn n chng trnh Thc hin cc bc tip theo.
+) Start/Program/Chn chng trnh/Copy/Paste ra mn hnh Desktop
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
43
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
44
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
45
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
* Qun l th mc v tp tin
48
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
To mt th mc:
+Nhy chut phi vo nt Start\Explore
+Nhy vo D l a nh to th mc.
+Nhy vo File\New\Folder.
+G tn th mc vo, n Enter.
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
Xa th mc
+Kim tra trong th mc c tp tin no khng trc khi xa
+Nhy chut phi vo th mc nh xa chn Delete chn Yes
To tp tin:
+ Chut phi vo nn Desktop
+ Chn New
+ Chn dng tp cn to
* To Sortcut
Shortcut l mt file lin kt n mt i tng trn my tnh hay trn mng. i
tng c th l tp tin, th mc, a, my in hay my tnh khc trn mng. Shortcut
l cch nhanh nht khi ng mt chng trnh c s dng thng xuyn hoc
m tp tin, th mc m khng cn phi tm n ni lu tr chng.
1. M th mc cha tp tin chng trnh cn to Shortcut
2. Click phi vo tp tin
3. Chn Create Shortcut : nu to Shortcut ngay trong th mc ang m,
4. Chn Send to\Desktop(create shortcut): nu mun to Shortcut trn nn Desktop.
Ch : Cc tp tin chng trnh (Application) thng c phn m rng l .EXE.
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
Ra khi Word
51
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
Gridlines: Li bng
Window (Cc lnh x l ca s vn bn):
New: M ca s vn bn mi.
Arrange all: Hin ng thi trn mn hnh ca s ca cc vn bn ang m.
Split: Chia ca s hin hnh thnh hai phn
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
CTRL + SHIFT + P: i c ch
CTRL + SHIFT + >: Tng ln mt c ch
CTRL + SHIFT + <: Gim xung mt c ch
CTRL + ]: Phng to ch khi c bi en
CTRL + [: Gim c ch khi c bi en
CTRL + F4 hoc CTRL + W hoc CLOSE: ng ti liu
ALT + F4: Thot (Exit)
CTRL + Enter: Ngt trang
SHIFT + Enter: Ngt dng
CTRL + ESC: Bt nt Start trong Windows
CTRL + F10: M ln ca s ti liu ra ton mn hnh
CTRL + Z: Khi phc nhanh vn bn xo nhm
ALT + SHIFT + T: Chn thi gian vo vn bn
ALT + SHIFT + D: Chn ngy vo vn bn
2. Son tho vn bn
2.1 B g ch Vit.
g c ting Vit cn c font ch ting Vit v chng trnh g ting Vit.
Cc b font ting Vit: ABC, VNI, Unicode
B font ABC gm cc font ch bt u bi .Vn
VD: .VnTime, .VNTIMEH, .VnArial
Cc font Unicode: Arial, Times New Roman,
Cc chng trnh g ting Vit: ABC, Vietkey, Unikey Hin nay b g Vietkey
v Unikey ang c s dng rng ri v c nhiu u im: dung lng nh, h tr
phng php g cho nhiu b font,
Chng trnh g Vietkey:
Sau khi ci t Vietkey, khi ng chng trnh v a biu tng Vietkey vo gc
di phi thanh Taskbar.
- Menu xut hin khi nhy chut phi vo biu tng Vietkey gc di phi nn mn
hnh:
Hin ca s Vietkey thit lp kiu g
(TELEX, VNI), cc tu chn, thng tin
Chn cch g Unicode khi dng font ch
Unicode
Chn cch g TCVN3 khi dng font ch
ABC
Chn ch g ting Vit hoc ting Anh
(Alt+Z)
56
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
,
ow
aa
ee
oo
dd
Cch g cc du:
s: sc, f: huyn, r: hi,
x: ng, j: nng, z: thi b du
C th b du ngay sau khi g nguyn m hoc sau khi g xong t.
V d, g dng ch Trng Trung hc a chnh Trung ng II:
Truwowngf Trung hocj DDiaj chinhs Trung uwowng II
Mun g ting Anh m khng mun chuyn ch g, c th g thm k t c
bit 1 ln na, v d: g t New York nh sau: Neww Yorrk
G ch s v s m:
g ch s, s dng t hp phm Ctrl+= chuyn i gia ch g bnh
thng v ch g ch s. V d g x1 th t g phm nh sau:
x, Ctrl+=, 1, Ctrl+=,
g s m, s dng t hp phm Ctrl+Shift+= chuyn i gia ch g
bnh thng v ch g s m. V d g x2 nh sau:
x, Ctrl+Shift+=, 2, Ctrl+Shift+=,
2.3 Chn min vn bn v dch chuyn
- Chn min vn bn:
Bi en on vn bn bng cch gi chut tri r bao quanh on vn bn.
- Dch chuyn:
1. Chn on vn bn cn sao chp/chuyn
2. - Nu sao chp: n Ctrl+C /Ctrl + X (bm nt Copy, menu Edit/Copy)
- Nu chuyn: n Ctrl+X (bm nt Cut, menu Edit/Cut)
3. t con tr ti ni mun dn vn bn
57
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
2. Chn k t
c bit
1. Chn font
3. n nt Insert
chn
58
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
3. Cc lnh v tp.
3.1 M tp
M mt tp trng mi (New)
C nhiu cch cho bn m tp mi son tho.
- Cch 1: Kch chut vo biu tng New
trn thanh cng c (Toolbar).
- Cch 2: n t hp phm Ctrl+N
- Cch 3: Vo menu File/New/Blank Document
M tp ghi trn a
- Cch 1: Kch chut vo biu tng Open
- Cch 2: n t hp phm Ctrl+O
59
trn Toolbar.
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
1. Chn ni cha tp
2. Chn tp cn m
3. Bm nt
Open m tp
Bm nt
Cancel hy
lnh m tp
3. Bm nt Save
Khi ghi tp vi 1 tn khc th tp c vn tn ti, tp mi c
toghi
ra tp
c cng ni dung
2. G
vi tp
c.tn mi cho tp
- Vo menu File/Save As...
60
4. Bm nt Cancel
hy lnh ghi tp
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
mu nn
Chn ng k
Chn mu ch
63
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
64
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
66
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
67
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
Bt k Ty xo
dy
Merge
khung
ng k
Cells
Kiu ng k Mu ng k
Chiu rng
cc ct bng
nhau
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
69
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
70
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
7. Chnh l v in vn bn.
- Trc khi in vn bn bn phi xem ton cnh vn bn xem c phi chnh sa g
bng cch click vo biu tng
trn thanh cng c. Sau dng cc phm Page Up,
Page Down xem qua li cc trang.
- In vn bn:
Vo menu File/Print Preview xem vn bn trc khi in trnh vn bn in ra cha
va
Vo menu File/Print (Ctrl+P)
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
73
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
th thut gii s khng thc hin c hoc khng thnh cng Thut gii c tnh tun t,
hiu qu.
1.2. Tnh cht ca thut gii
Qua hai v d trn ta c th nhn thy thut gii c nhng tnh cht c trng l tnh
tun t, tnh kt thc, tnh chnh xc, tnh hiu qu v tnh ph cp .
a. Tnh tun t
Cc bc ca thut gii c thc hin ln lt t trn xung di vic o ngc cc
bc khng cho ta kt qu hoc s dn ti kt qu sai. Trong c hai v d trn vic o
ngc cc bc v d gia bc 1 v 2 s lm cho thut gii tr nn v ngha, mt s trng
74
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
hp khc vic o ngc vn lm cho thut gii c ngha song kt qu ca thut gii li
khng ng na.
b. Tnh kt thc
Mt thut gii phi bo m tnh kt thc sau mt s hu hn cc bc x l. S bc
c th l rt nhiu, thi gian x l c th l rt lu song phi l hu hn. Trong mt s
trng hp s bc x l ca thut gii rt t song khng kt thc nh v d sau y s dn
ti tnh trng l my tnh s lm vic chng no n cha b hng hoc cha b ct in.
V d: Thut gii quay vng v hn
1. c s n vo b nh
2. Tnh cn bc hai ca n, hin kt qu ln mn hnh
3. Quay tr li bc 1
Vi thut gii trn y r rng l chng ta c c kt qu tnh cn bc hai ca mt s
song chng ta khng c cch no kt thc c chng trnh tr phi phi tt my.
c. Tnh chnh xc
Thut gii lp ra phi bo m tnh chnh xc ca kt qu. S dng cng mt thut gii
trn hai b x l khc nhau phi cho kt qu vi chnh xc nh nhau.
d. Tnh hiu qu
Tnh hiu qu ca mt thut gii th hin ch n bo m sai s theo yu cu ca cc
kt qu tnh ton song thi gian x l l ngn nht, s dng t ti nguyn nht. Cng mt bi
ton c nhiu cch xy dng thut gii, ngi lp trnh gii l ngi bit la chn thut gii
no mang li hiu qu cao nht.
e. Tnh ph cp
Tnh ph cp th hin ch mt thut gii c th p dng cho nhiu bi ton ng
dng. Vi thut gii trong v d 2 chng ta c th m rng cho trung hp 55 vin si, mi
ln bc nhiu nht 6 vin v t nht 3 vin.....
lp trnh gii quyt bi ton trong mt ngn ng no chng ta phi phn tch
thut gii thnh nhng on thut gii nh hn, c th cho n khi khng th phn nh c
na. Nhng phn nh nht ca thut gii s tng ng vi mt cu trc lnh no
c thit k trong ngn ng m ta la chn lp trnh. Ni khc i chnh l cc lnh
m ta cn ng dng gii quyt bi ton.
V d 1: Tm gi tr ln nht ca mt dy s nguyn gm 10 phn t nhp vo t bn
phm.
Cch 1:
B1: Nhp a1..a10 ;
B2: Max:=a1;
B3: So snh Max :=a2; Nu Max < a2 Max:=a2;
75
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
..
B11: Max:=a10 Tm c Max
Cch 2:
B1: Nhp a1.......a10;
B2: Gn gi tr ban u cho i, j, tg
B3: Cho i chy t 1 n 9
j chy t 2 n 10
B4: So snh a[i], a[j], Nu a[i] >a[j] i ch a[i], a[j].
tg := a[i];
a[i]:=a[j];
a[j]:= tg;
B5: Max:= a[10];
Nh vy cng mt bi ton c nhiu thut gii nhng thut gii no tn t b nh (x l)
Thut ton hiu qu hn.
V d 2: Tnh n!. Vi n l s nguyn dng
Cch 1: Dng vng lp For
Cch 2: Dng chng trnh con
So snh 2 cch thy cch 2 hiu qu hn
V d 3: Gii phng trnh bc nht mt n: ax + b = 0
B1: Nhp a, b
B2: Kim tra a = 0, Kim tra b = 0 Phng trnh v s nghim
Kim tra b 0 Phng trnh v nghim
B3: Kim tra a 0 PT c 1 nghim x:= -b /a
B4: Kt thc.
2. Cac cach din ta giai thut va thit k giai thut
2.1. Lit k cac bc : (Trong cc v d phn trn)
2.2. Lu ( s khi)
Lu trnh by mt chng trnh di dng cc khi, cc mi tn ch hng.
C 3 loi khi c bn sau:
1. Khi cc on chng trnh (k hiu bi hnh ch nht)
2. Khi chuyn nhnh (k hiu bi hnh thoi)
3. Khi lp li mt on chng trnh (k hiu bi mi tn vng lp bao quanh cc
khi khc).
4. Khi th hin s bt u hoc kt thc (Hnh ch nht ln trn hai u)
76
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
Ngoi cc khi, trong ngn ng thut gii cn s dng mt khi nim gi l php gn.
Php gn k hiu l ":= ".
Php gn l vic chuyn gi tr (vit bn phi du gn) cho mt i lng c
nh ngha trc (vit bn tri du gn).
a. Bt u v kt thc chng trnh
th hin v tr bt u v kt thc mt chng trnh chng ta dng hnh ch nht
vi hai phn bn nguyt hai u
Bt u/Kt thc
b. Khi x l
y l khi cc lnh x l mt cng vic no bao gm vic nhp d liu, tnh ton,
vit kt qu ... khi x l t trong mt hnh ch nht
Sai
Cng
vic
ng
a)
b)
d. Khi ch nh lp
Qu trnh lp thc hin nh sau: Nu iu kin cn ng th thc hin on chng
trnh, nu khng th ra khi cu trc lp thc hin tip cc lnh ca chng trnh sau cu
trc lp .
Cn mt cu trc lp khc vi s bc
, y khng c vic kim tra iu kin
Binlp
lpxc
<= nh
Gi_tr_cui
m ch kim tra s ln lp (Hnh 3.5).
ng
Cng vic
77
Ht lp
Sai
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
3. Mt s vi du v thut giai
a. Thut gii tm s ln nht hoc b nht trong mt dy s
Dy s a1, a2, a3,.....an c xem l mt mng n phn t v c k hiu l a[i] vi i =
1, 2...n . Thut ton tm s ln nht trong mng c mt s khc bit so vi thut ton tm vt
th nng nht trnh by trn, y ta s dng mt i lng trung gian l TG, v mt
bin m l i.
Cc bc ca thut gii:
1. Nhp vo mng a[i] gi tr ca cc phn t a[1], a[2],....
2. Gn gi tr a[1] cho TG v gn s 2 cho i
3. So snh TG vi a[i]
4. Ly s ln hn trong hai s gn tr li cho TG
5. Tng gi tr i thm 1 n v
6. Quay v bc 3 cho n khi i = n th sang bc 7
7. Gi tr cui cng c trong TG l s ln nht ca dy s
8. Ghi kt qu ra thit b in
9. Dng chng trnh
Lu
Begi
n
TG:=a
1
Nhp a1..an
i:=2
Sai
i<
=n
ng
S
TG<a
[i]
i:=i
+1
TG:=a[
i]
Kt thc
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
Cc bc ca thut gii:
1. Nhp a, b, c, x
2. Tnh Delta, Delta= b*b 4*a*c;
3. Xt iu kin ca Delta
Nu Delta < 0 Th PT v nghim
Nu Delta= 0 Th PT c nghim kp, x1 =x2 = - b / 2*a;
Nu Delta >0 Th PT c hai nghim phn bit, x1 =(-b + sqrt(Delta))/2*a,
x2=(-b - sqrt(Delta))/2*a.
4. Ghi kt qu ra thit b in
Kt thc
Lu
Begi
n
D:=b*b4*a*c
Nhp a, b, x
ng
Sai
D>
=0
x1 =(Kt thc
b+sqrt(D))/2*a
x2 =(-bHnh
3.8: Lu bi ton gii phng trnh bc hai
sqrt(D))/2*a
lp li bc hai
a[i]:
Kt thc
- ht: Kt thc 2
=k
1
Ht nu 1
S
Ht nu 2
i:=i+
4. Dng chng trnh
79
i<
=n
Kt thc
2
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
Ton b cc tp ca Turbo Pascal 7.0 sau khi ci t chim khong 5MB, tuy nhin
c th lm vic vi Turbo Pascal k c phn ha chng ta c th chp mt s tp cn
thit vo mt a mm 1,44MB. Nu phi lm vic trn a mm th nn dng Pascal 5.0 v
Format a thnh a h thng sau chp vo cc tp sau:
- Turbo.exe: Chng trnh son tho, dch, lin kt menu...
- Turbo.tpl: Tp lu cc n v chun ca Turbo Pascal
- Graph.tpu: Tp lu cc n v ha chun ca Turbo Pascal.
- Att.bgi, cga.bgi; egavga.bgi,....
-........................
Cc tp .BGI l cc tp cha cc lnh iu khin v kiu mn hnh, nu ta dng c
nh trn mt my th ch cn chp vo 1 tp ph hp vi kiu mn hnh hin c.
Cc tp .CHR l cc tp cha iu khin kiu ch trong ha.
Khi lm vic vi Pascal, c hai tp c bit c sinh ra lu gi nhng quy nh
ca ngi s dng v cc thay i ca chng trnh l TURBO.PCK v TURBO.TP, nu
khng tht cn thit th khng nn xa cc tp ny i.
Pascal lm vic trong mi trng DOS
Khi kt thc lm vic vi Pascal th Window s c khi ng li.
Cch khi ng:
Tp chng trnh lm vic ca Turbo Pascal Turbo.exe, vic khi ng s ty thuc
vo vic ci t b chng trnh trn a ca ngi s dng, gi thit rng tt c cc tp
nu trn c ghp vo th mc TP ca a mm t trn A, lnh khi ng Turbo Pascal
l:
A:/>CD TP
A:\TP> TURBO
Nu Pascal c ci t trong a cng v Shortcut c trn Desktop ta ch vic
bm kp vo biu tng ny.
Nu biu tng chng trnh Pascal cha c trn Desktop th c th to ra theo cc
bc sau:
Bm phm phi chut, chn New, chn tip Shortcut.
Trong khung khai bo pha di ct Command line g vo ng dn v tn
tp khi ng chng trnh nh sau:
- C:\TP\BIN\TURBO
- Bm Next chuyn sang ca s k tip
- Di mc Select a name for the shortcut ta c th ty chn 1 tn cho biu
tng s hin ln Desktop v d Pascal 7.0
- Bm Finish kt thc
81
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
Phn tiu
Phn khai bo
C tt c 7 tham s phi khai bo, tuy nhin ty tng chng trnh chng ta dng
loi no th khai bo loi .
USES: Khai bo s dng cc n v chng trnh.
LABLE: Khai bo nhn.
CONST: Khai bo hng
TYPE: nh ngha kiu d liu mi.
VAR: Khai bo bin.
PROCEDURE: Khai bo chng trnh con th tc
FUNCTION: Khai bo chng trnh con hm.
Phn thn chng trnh
Phn thn chng trnh c t gia hai t kha BEGIN v END., sau t kha
END phi c du chm bo kt thc chng trnh. Nu gia chng trnh c cc on
chng trnh s dng Begin v End th sau End l du chm phy.
5. Cc bc c bn khi lp trnh
- C 3 bc c bn khi lp trnh: Ghi, dch v cho chy chng trnh
Ghi chng trnh
83
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
Trong ca s son tho chng trnh (Text Editor) cc chng trnh mi son tho
ln u u c tn ngm nh l NONAME00.PAS, ngha l cha c tn. trnh b mt
chng trnh khi my c s c hay b mt in chng ta nn ghi chng trnh vo a ngay
khi son tho c mt s lnh.
ghi chng trnh ta bm phm F2, khi xut hin ca s ghi.
Di mc Save File as g tn tp m ta mun chn sau bm OK chng trnh s
c ghi vo a vi ui ngm nh ca Pascal l .PAS.
Sau khi son tho xong mt chng trnh c th chy th ngay bng cch bm t hp
phm Ctrl - F9. Nu chng trnh b li my ra thng bo li v ta phi gi li chng trnh
sa. Sau mi ln sa bm F2 ghi li.
Cc chng trnh c nu mun ghi li vi tn khc th thc hin cc bc sau:
- Chon File - Save As xut hin ca s thay i tn
- G tn mi vo mc Save File As ri bm OK.
Dch chng trnh
Trng hp chng trnh chy tt khng b li, ta c th tin hnh dch v lu tr
v cc chng trnh ngun sang dng chng trnh c ui EXE, ngha l chuyn tp dng
vn bn sang tp thc hin (Execute File). Nhng tp chuyn sang ui exe thng c
dung lng ln hn tp ngun nhiu ln. V vy khi dch cn lu dung lng cn c
php s dng trn a. Nhng tp c dch sau c th cho chy trc tip tn tp.
dch chng trnh ta bm t hp phm Alt - C, khi Menu ct ca chc nng
Complie (chc nng dch) xut hin. Nu bn cnh ty chn Destination (ni se lu tp exe)
ta thy c ch Disk th ch cn chn Complie tin hnh dch, cn nu l Memory th ta
phi bm D chuyn thnh Disk sau mi chn Compile.
Tp c bin dch s c cng tn vi tp ngun nhng ui s c i thnh exe,
tp ny c ghi vo thng th mc vi tp ngun. Cn lu rng khi bin dch chng ta s
c hai tp cng tn (.PAS v .EXE) v khng th gi tp c ui EXE ra sa cha. Nu
ta tip tc sa cha tp ngun th phi tin hnh dch li sang ui EXE.
Chy chng trnh
C th chy th chng trnh sa cha li khi cha tin hnh bin dch. Sau khi
bin dch bn c th gi chng trnh vi tn t .EXE s dng.
84
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
a<b<c<d...
F<T
Khi s dng ton t so snh ta c kt qu l d liu kiu Boolean.
Cc php so snh:
<>: khc nhau
=: Bng nhau
>=: Ln hn hoc bng
<=: Nh hn hoc bng
>: Ln hn
<: Nh hn
Cc ton hng khi a vo biu thc so snh phi c cng kiu d liu (tr hai kiu
s nguyn v s thc)
V d
123 < 456 cho kt qu TRUE
2*8 < 10 cho kt qu FALSE
FALSE < TRUE cho kt qu TRUE.
2.2 Kiu s nguyn
Kiu s nguyn l kiu s dng trong Pascal bao gm 5 loi vi cc t kha khai bo
khc nhau:
Kiu BYTE:
D liu kiu Byte c lu tr trong b nh bng 1 byte, s nh phn ln nht c th
x l l 1111 1111 tc l s 255 trong h thp phn, nh vy vi nhng bin kiu Byte
chng ta ch c th nhp vo cc gi tr tng ng t 0 - 255.
Kiu WORD:
Kiu Word s dng 2 bytes lu tr d liu v khng xt du, do cc s c th
x l l t 0 n 65535
Kiu INTEGER:
Kiu Integer l kiu s nguyn c du s dng 2 byte, cc s c th x l l t
-32768 n +32767.
Kiu SHORTINT
D liu kiu Shortint c lu tr trong 1 byte nhng l s c du do ch c th
x l cc s trong phm vi t -128 n +127
Kiu LONGINT
S nguyn kiu Longint s dng 4 bytes b nh trong bt bn tri nht l bt du,
phm vi biu din ca Longint s t -2147483684 n +2147483684.
86
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
Var
Lam: char;
Begin
Lam:='yes';....
3. Cc khai bo
3.1 Khai bo hng.
Hng l cc i lng m gi tr ca n khng thay i trong sut qu trnh x l.
khai bo hng ta dng t kha CONST
V d:
CONST
Pi = 3.1416; (Hng kiu Real);
Lam = 'c'; (Hng kiu Char)
Suthat = TRUE; (Hng kiu Boolean)
3.2 Khai bo bin.
Bin (Variable) l nhng i din m ga tr ca n c th thay i trong qu trnh x
l. Mi bin c gn vo mt nh trong b nh ca my. khai bo bin ta dng t
kha VAR. Nu c nhiu bin cng kiu ta c th vit trn cng mt dng, mi bin cch
nhau mt du phy, gia phn tn bin v phn kiu d liu l du hai chm.
V d:
VAR x1, x2, x3: Real;
a, b, c: Integer
3.3 nh ngha kiu d liu mi
Ngoi nhng kiu d liu Pascal nh ngha v chng ta kho st, ngi lp
trnh c th t nh ngha mt s kiu d liu khc ty theo yu cu ca bi ton. Kiu d
liu mi c khai bo bng t kha TYPE phn u ca chng trnh. V d:
TYPE
Mau=(xanh, do, tim, vang);
VAR
Mauchu: mau;
4 Biu thc v cu lnh
4.1 Biu thc.
Biu thc c hiu l mt cng thc tnh ton theo mt quy tc no . Biu thc
bao gm cc ton t (-, *, +, /,=,...) v cc ton hng, ton hng y c th l cc hng,
bin, hm c nh ngha trong Pascal.
Biu thc c chia thnh hai loi:
Biu thc s hc: L biu thc cho ta gi tr bng s.
88
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
Biu thc logic: L biu thc cho ta kt qu logic tc l mt trong hai gi tr TRUE
hay FALSE
Ch : Trong cc biu thc logic c s dng ton t so snh. Cc ton hng phi tng
thch vi nhau v kiu.
Th t u tin cc php ton trong Pascal:
Ton t
Mc u tin
(..)
1
NOT,
2
*, /, DIV, MOD, AND
3
+, -, OR, XOR
4
=,<>,<=,>=, >, <, IN
Ton t quan h cng mc u tin
V d: Tnh gi tr ca biu thc Boolean sau:
Not (30*2 > 50) Or ('B' < 'A') And (2>5 div 2)
4.2 Cu lnh
Cc cu lnh c vit phn thn chng trnh, cu lnh bao gm cc lnh n
hoc lnh c cu trc. Cu lnh nhm thc hin mt s cc cng vic no m ngi lp
trnh t ra cho my x l. Vic b tr cc cu lnh trn 1 dng hay nhiu dng l ty cch
trang tr ca ngi lp trnh min l cc cu lnh phi t cch nhau bi du phn cch ";".
V d:
CONST
Pi = 3.14;
VAR
X: DIENTICH:Real;
Y:Boolean;
Bankinh: integer;
Begin
Bankinh:=5;
DIENTICH:=Bankinh*Bankinh*pi;
...
END
Cc t kha trong Pascal c th vit ch thng hoc ch hoa hoc xen k ch
thng v ch hoa.
89
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
CHNG 4
CC TH TC VO RA D LIU V CC CU TRC IU KHIN
1. Php gn gi tr.
gn gi tr cho bin ta dng cm k t ":=", cn lu phn bit php gn vi
phn khai bo hng sau t kha CONST. Trong phn khai bo ta ch dng k t ":=".
Khi gn gi tr phi m bo tnh tng thch gia kiu d liu v gi tr gn, v d
nu ta khai bo X l biu din INTEGER th khng th gn cho n X:=6.5.
Trong cc php gn c mt ngoi l l bin thc c th nhn cc gi tr nguyn
(integer).
2. Cc th tc nhp v xut d liu
2.1 Nhp gi tr cho cc bin khai bo
gn gi tr cho mt bin no c th s dng mt trong hai th tc chun ca
Turbo Pascal l READ(x1, x2,...) v READLN(x1, x2,...). Cc tham s x1, x2,...trong th
tc c phi l cc bin c khai bo v kiu, lnh c khng th gn d liu cho hng
hoc biu thc.
S khc nhau gia hai th tc ny l: vi th tc Readln th sau khi nhn Enter con
tr s chuyn xung dng tip theo cn Read th khng.
V d:
Var x,y: integer;
Begin
Write('Nhap gia tri x, y, x1, x2); Readln(x,y,x1,x2);
.....
End.
Trong chng trnh th tc READLN s c d liu cho ln lt cc bin x, y, x1,
x2, nu chng ta nhp s u tin khng phi l s nguyn.
Ngoi hai th tc trn cn th tc READLN;, th tc ny khng c tham s ngha l
khng nhp d liu no vo my, khi my s ch ta g phm Enter. Thc cht y l
mt lnh dng chng trnh ta kim tra, sau khi kim tra xong tip tc chng trnh.
2.2 Xut d liu ra mn hnh
Vit d liu ra mn hnh
C hai th tc xut d liu ra mn hnh l WRITE(a1, a2,...) v WRITELN(a1,
a2, ...)
90
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
Cu lnh
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
b, Dng :
IF <iu kin> THEN <Lnh 1> [ELSE] [<Lnh 2>]
Trong :
<iu kin>: L mt biu thc Boolean.
ng
Sai
iu
kin
Lnh 2
Lnh 1
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
Begin
Writeln(Phuong trinh co nghiem kep:);
Writeln(x1=x2=,-b/(2*a):8:2);
End;
else
Begin
Writeln(Phuong trinh co hai nghiem phan biet:);
Writeln(x1=, -b + sqrt(Delta)/(2*a):8:2);
Writeln(x2=, -b - sqrt(Delta)/(2*a):8:2);
End;
Readln;
End.
4. Cc lnh lp
Trong qu trnh gii quyt cc bi ton, ta c th gp trng hp chng trnh phi thc
hin lp i lp li mt cng vic no . Vic thc hin phi theo mt qui lut no .
S ln lp c th xc nh trc hoc khng xc nh. Sau y ta s ln lt xt cc lnh
lp dng ny.
4.1 Lnh lp c s bc lp xc nh.
y l mt cu lnh c cu trc cho php thc hin lp i lp li mt cng vic (on
lnh) no vi s ln thc hin c xc nh trc. d hiu trc ht ta xt mt v d
sau:
Gi s ta phi vit ra cc s t 1 n 10, mi s chim 1 dng trn mn hnh. Ta c th
thc hin cng vic ny bi 10 lnh writeln nh sau:
Writeln(1);
Writeln(2);
Writeln(10);
y l cch vit di dng v n iu trong khi ta c th thc hin cng vic trn bi
mt dng lnh ngn gn:
FOR i:=1 TO 10 DO writeln(i);
ngha ca cu lnh ny l: cho mt bin nhn gi tr nguyn i chy t 1 n 10 (bin
i ln lt nhn cc gi tr nguyn t 1 n 10), vi mi gi tr ca i my s thc hin cng
vic sau t kha DO l in ra gi tr ca i.
a)
Dng lnh:
FOR Bin_lp :=Gi_tr_u TO Gi_tr_cui DO <Cng vic>;
FOR Bin_lp:= Gi_tr_u DOWNTO Gi_tr_cui DO <Lnh>;
95
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
Sai
DO Cng vic
b) V d
Ht lp
VD1. Vit chng trnh tnh tng ca n s t nhin u tin S=1+2++n theo phng php
cng dn.
Phng php cng dn c thc hin nh sau: ban u ta khi to S:=0, ri ly S
cng vi 1, ri cng vi 2,cng n n. Nh vy ta s phi s dng mt vng lp FOR vi
mt Bin_iu_khin i chy t Gi_tr_u l 1 n Gi_tr_cui l n. Ta s dng chnh gi
tr ca bin iu khin ny tnh tng S.
Cc bc thc hin chng trnh c th c c th nh sau:
1. S:=0;
2. i:=1;
3. S:=S+i;
4. i:=i+1;
5. Nu i<=n th quay v 3
Nu i>n th sang 6
6. Kt thc
Chng trnh c vit nh sau:
Program
Tinh_tong;
Var i,n:integer;
96
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
S:real;
Begin
Write(Cho biet gia tri cua n: );
Readln(n);
S:=0;
For i:=1 to n do S:=S+i;
Writeln(Tong tinh duoc la S=,S:10:2);
End.
Bi ton trn cn c th c lm bng 1 cch khc m vn dng lnh lp c s bc
lp xc nh l s dng cu lnh sau:
For i:=n downto 1 do S:=S+i;
Tng S s c cng dn theo th t t n n 1, tc l S=n+(n-1)++2+1
VD2. Bi ton c:
Va g, va ch
B li cho trn
Ba mi su con
Mt trm chn chn
Lp chng trnh tnh s g, s ch.
Chng trnh:
Program
Ga_cho;
Uses crt;
Var g,c:byte;
Begin
Clrscr;
For g:=0 to 36 do
For c:=0 to 25 do
If (g+c)=36 and (2*g+4*c)=100 then
Writeln(So ga la: ,g,, So cho la: ,c);
Readln;
End.
VD3. Lp chng trnh tnh tng: S= 1/1! + 1/2! + 1/3! +...+1/n!, vi n nguyn nhp t bn
phm (n>=1).
Chng trnh:
Program
Tinh_tong1;
Var i,n:integer;
ms,S:real;
Begin
Write(Cho biet gia tri cua n: );
Readln(n);
S:=0;ms:=1;
For i:=1 to n do
Begin
97
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
ms:=ms*i;
S:=S+1/ms;
End;
Writeln(Tong tinh duoc la S=,S:10:2);
Readln;
End.
4.2 Lnh lp c s bc lp khng xc nh.
trn ta xt lnh lp c s bc lp xc nh, tc l s ln cng vic lp i lp li
l c xc nh trc. Nhng trong khi lp trnh c nhng bi ton yu cu thc hin mt
cng vic no m s ln lp l khng th xc nh trc c, m ph thuc vo mt
biu thc iu kin no . C 2 dng lnh lp vi s bc lp khng xc nh.
a. Lnh lp vi iu kin trc
* Dng lnh:
WHILE <iu kin> DO <Lnh>;
ngha:
Khi gp cu lnh ny, trc tin my s kim tra <iu kin>. Nu <iu kin> c gi
tr ng (TRUE) th <Lnh> c thc hin. Thc hin xong lnh ny my s quay li kim
tra <iu kin>, nu <iu kin> ng th tip tc thc hin <lnh>,cho n khi <iu kin>
sai th dng.
S :
<iu kin>
Sai
ng
<Lnh>
* V d
VD1: Mt ngi gi tit kim khng k hn vi s tin ban u l A ng. Hi sau bao
nhiu thng ngi thu c s tin l B ng, bit rng li sut l 1.8%?
Phn tch bi ton: ta bit rng gi tit kim khng k hn th s tin thu c sau mi
thng s bng s tin thng trc cng vi li ca thng . Nu gi S l s tin thu c
sau mi thng, t l s thng gi, ls l li sut th ta c:
Nu t=0 S0 =A
(gi 0 thng)
Nu t=1 S1 =S0+S0*ls
(gi 1 thng)
Nu t=2 S2 =S1+S1*ls
(gi 2 thng)
y chnh l quy lut thc hin vng lp tnh s tin thu c. Nh vy ta phi so
snh s tin thu c S sau mi thng vi s tin cn t c B: nu S t hoc vt B th
ta c kt lun ca bi ton. y cng l iu kin dng vng lp. Ta s dng mt bin m t
m s ln thc hin lp, cng chnh l s thng gi.
98
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
<iu kin>
Tha mn
Cha tha
* V d:
mn
VD1. Ly li VD gi tit kim trn. By gi ta s vit li chng trnh s dng dng lnh
lp vi iu kin sau. Chng trnh ch cn thay i mt cht lnh lp.
Program
Gui_tiet_kiem;
Const ls=0.018;
Var
A,B,S:real;
t:integer;
Begin
Write(Cho biet so tien gui ban dau: );
Readln(A);
Write(Cho biet so tien can dat: );
Readln(B);
S:=A;
t:=0;
REPEAT
S:=S+S*ls;
t:=t+1;
UNTIL S>=B;
Writeln(Ban can gui it nhat la ,t, thang);
Readln;
End.
Ta thy rng trong phn thn ca vng lp cc lnh t gia REPEAT v UNTIL
khng cn s dng cu lnh phc hp beginend;
VD2. Lp chng trnh nhp vo t bn phm mt s nguyn bt k, m v in ra mn hnh
s ch s ca s nguyn .
b. Cc lu khi s dng cc lnh lp WHILE v REPEAT
Trong thn vng lp phi c t nht mt lnh lm thay i gi tr ca biu thc iu kin
nhm dng vng lp. Nu iu kin lun c tha mn th lnh c th ri vo vng lp v
tn.
1. Trong lnh lp vi iu kin trc WHILE th thn vng lp (sau t kha DO) phi
s dng cu lnh phc hp beginend; cn trong lnh lp vi iu kin sau th khng cn.
100
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
2. Trong lnh lp vi iu kin trc, my lun kim tra iu kin trc khi thc hin
lnh, do nu iu kin sai ngay t u th lnh khng c thc hin ln no. Cn trong
lnh lp vi iu kin sau, my lun thc hin lnh mt ln ri mi kim tra iu kin, d
ban u iu kin c th tha mn. Nh rng trong lnh lp vi iu kin sau lnh c
quay li thc hin ch khi iu kin cha tha mn.
3. Cc lnh lp c th vit lng nhau
4. Ngi ta thng dng cc lnh lp c s bc lp khng xc nh quay vng
thc hin nhiu ln c mt cng vic no hoc c mt chng trnh, cho php to s
tng tc gia ngi s dng v my.
101
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
For i:=1 to n do
Begin
Writeln(A[,i,]=); Readln(A[i]);
End;
End.
V d 4.4:
Tm phn t ln nht ca dy s nguyn n phn t (n<=100)
Program Max;
Uses crt;
Type
Mang= array[1..100] of integer;
Var
n, i, max, chiso, tg: integer;
A: Mang;
Begin
Clrscr;
Writeln(Nhap so phan tu cua mang: ); readln(n);
For i:=1 to n do
Begin
Writeln(Phan tu thu: ,i, = );
Readln(A[i]);
End;
Max:=A[1]; chiso:=1;
For i:=2 to n do
If A[i]>Max then
Begin
Max:=A[i];
Chiso:=i;
End;
Writeln(Gia tri cua phan tu Max:,max);
Writeln(Chi so cua phan tu max:,chiso);
Readln;
End.
V d 4.5:
Sp xp dy s nguyn n phn t, n<=100.
var a:array[1..100] of integer;
i,j,n,tg,jmin,tmp:integer;
begin
write('Nhap so phan tu cua day n=');readln(n);
for i:= 1 to n do
begin
write('a[',i,']=');readln(a[i]);
end;
{------------------Sap xep lua chon_SelectionSort---------for i:=1 to n-1 do
begin
105
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
jmin:=i;
for j:=i+1 to n do
if a[j]<a[jmin] then jmin:=j;
if jmin<>i then
begin
tg:=a[i];a[i]:=a[jmin];a[jmin]:=tg;
end;
end;
{-------------Sap xep noi bot_BubblueSort----------------------for i:=2 to n do
for j:=n downto i do
if a[j-1]>a[j] then begin tg:=a[j-1];a[j-1]:=a[j];a[j]:=tg;end;
{-------------Sap xep chen_InsertionSort -------------------------------}
for i:=2 to n do
begin
tmp:=a[i];
j:=i-1;
while (j>0) and (a[j]>tmp) do
begin
a[j+1]:=a[j];
j:=j-1;
end;
a[j+1]:=tmp;
end;
{------------------------------------------------------------------------}
write('Day sau khi sap la:');
for i:=1 to n do write(a[i]:3);
readln;
end.
V d 4.5:
Lp chng trnh nhp vo mng m1, n phn t v m2 m phn t. Ghp hai mng m1
v m2 thnh mng m3, sp xp m3 theo th t tng dn v vit kt qu ra mn hnh.
Program ghepmang;
Uses crt;
Var
m1, m2: array[1..100] of real;
m3: array[1..100] of real;
n, m, i, j: integer; btg: real;
begin
clrscr;
writeln(Cho biet so phan tu cua mang m1 va m2); readln(n,m);
for i:=1 to n do
begin
writeln(m1[,i,]=); readln(m1[i]);
end;
106
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
writeln;
for i:=1 to m do
begin
write(m2[,i,]=); readln(m2[i]);
end;
for i:=1 to n do m3[i]:=m1[i]; (*ni m1 vo m3*)
for j:=1 to m do m3[j+n]:=m2[j]; (*ni m2 vo m3*)
for i:=1 to n+m-1 do (*sp xp m3 theo chiu tng dn*)
for j:=i+1 to n+m do
if m3[i]>m3[j] then
begin
btg:=m3[j]; m3[j]:=m3[i]; m3[i]:=btg;
end;
writeln(Thu tu cua mang ghep m3 khi sap xep:);
for i:=1 to m+n do writeln(m3[i]:5:1)
readln;
end.
1.3 Mng nhiu chiu
Khi nim v mng nhiu chiu cng tng t nh khi nim v ma trn trong ton
hc.
1. C php:
Tenmang: Array [Chi _so_dau..Chi _so_cuoi] of kieu_phan_tu;
V d:
Type
Mang1 = Array[1.. 30, 1.. 50] of Integer;
Mang2 = Array[1.. 3, 0.. 2] of Real;
Var
A : Mang1;
B : Mang2;
Trong s phn t ca mng s thc B l 3 * 3 = 9 phn t, sp t trong b nh nh
sau:
B[1, 0] B[1, 1] B[1 ,2]
B[2, 0] B[2, 1] B[2 ,2]
B[3, 0] B[3, 1] B[3 ,2]
Ch : Mng hai chiu cn gi l ma trn. truy cp n phn t hng th i, ct
th j ca mng hai chiu B ta dng cch vit: B[i][j] hoc B[i, j].
V d: Nhp mt ma trn m hng, n ct t bn phm. Tnh v in ra mn hnh tng
ca mi ct v tng ca mi hng
Const mMax = 30, nMax = 30;
Type
Mang = Array[1.. mMax, 1.. nMax] of Real;
Var
107
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
n, m, i, j : Integer;
sum : Real;
a : Mang;
Begin
Write( Ban muon nhap ma tran bao nhieu hang va cot ? );
Readln( m, n );
For i := 1 to m do
For j := 1 to n do
Begin
Write( ' PT thu [ ' , i , ' , , j, ] = ' );
Readln( a[ i, j ] );
End;
For j := 1 to n do
Begin
sum := 0;
For i := 1 to m do
Sum := sum + a[ i, j ];
Write( Tong cot , j , = , sum : 0 : 5 );
End;
For i := 1 to m do
Begin
sum := 0;
For j := 1 to n do
Sum := sum + a[ i, j ];
Write( Tong hang , i , = , sum : 0 : 5 );
End;
Readln;
End.
2. Kiu xu
2.1. Khai bo v cc php ton
Xu (string) l kiu d liu c cu trc dng x l cc chui k t. Kiu String c
nhiu im ging kiu d liu mng nhng c im khc nhau l: S k t trong bin kiu
xu c th thay i cn s phn t ca kiu mng lun c nh.
a. Khai bo:
Var Ten_bien: String[n]
Trong : n l s k t ti a c th c ca xu (n<=255) nu khng khai bo
th mc nh l 255 k t
V d:
108
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
Var
2 3 4 5 6 7 8
Chr(13) N g u y e n
9 1
0
V a n
1
1
1
2
A
1
3
n
1
4
h
1
5
*
1
6
*
1
7
*
1
8
*
1
9
*
20
*
TRNG i hc chu vn an
I CNG
Trong :
V d:
BI GING TIN HC
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
Val(St, i, e);
If e < > 0 then
Writeln(#7, Loi nhap lieu ! );
Until e = 0;
End;
b. Cc hm:
Length(St):Cho ta di ca xu k t St. V d: vi St = ABCDEFG th
length(St)=7
Copy(St, Pos, Num): Tr v mt xu mi t xu St, hm bt u chp t v tr Pos v
chp Num k t. V d: St:= ABCDEF th lnh Copy (St, 3, 2) = CD v
Copy (St, 4, 10) = DEF
Trong : - St: Biu thc kiu xu k t
- Pos, Num : Biu thc kiu nguyn
*** Ch :
Nu Pos + Num > Length (St) th hm tr v cc k t trong xu St
Nu Pos > length(St) th hm Copy s tr v mt xu rng
Concat(St1, St2,..., Stn): Ghp xu St1,st2.....thnh mt xu theo th t cc i s
trong
hm
*** Ch :
S lng i ca hm Concat phi >=2
Nu tng s chiu di cc xu m ln hn 255 th my s bo li
C th dng php cng ghp cc xu.V d: St:= Concat(St1,St2 + N);
Pos(St1,St2):Tr v s nguyn biu din v tr u tin ca St1 gp trong xu St2.
Nu khng tm thy th Pos= 0.
Trong : St1, st2: l biu thc xu k t.
V d: Nu St:= ABCDEFGBCD th Pos(DE,st) = 4
c. Cc v d:
1. Vit chng trnh nhp vo t bn phm mt xu k t v in ra mn hnh xu k t
ngc tng ng. V d: nhp TRUONG DAI HOC CHU VAN AN, in ra mn hnh l NA
NAV UHC IAD GNOURT .
Program DaoChuoi;
Uses CRT;
Var
Cau : String[80];
i : Byte;
Begin
111
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
End;
4. Lp chng trnh
1. c vo xu bt k
2. a xu ra mn hnh
3. c vo 1 k t bt k thng bo trn mn hnh s ln xut hin ca k t
PROGRAM demKT;
Var
S : String[255];
KT : Char;
i,dem:Integer;
BEGIN
Write('cho xau KT:');Readln(s);
Writeln(s);
Write('ki tu can tim:');Readln(KT);
For i:=1 To length(s) Do
If s[i]=KT Then dem:=dem+1;
If dem=0 Then Write('khong co ki tu',KT)
Else
Writeln('ki tu ',KT,' xuat hien ',dem,' lan');
Readln;
END.
4. Trong lp c n sinh vin (n<=100). Lp chng trnh
1. c n sinh vin v h tn sinh vin t bn phm
2. Ra mn hnh danh sch gm : TT
ho ten
3. Tm 1 sinh vin c g vo t bn phm, thng bo trn mn hnh c hay khng.
PROGRAM thamhoi;
Var
h:Array[1..100] Of String[25];
i,n:Integer;
ST:String[25];
B:Boolean;
BEGIN
Write('cho so sv:');Readln(n);
For i:=1 To n Do
Begin
Write('ten:');
Readln(h[i]);
End;
Writeln('DANH SACH LOP');
113
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
For i:=1 To n Do
Writeln(i,' ',h[i]);
Write('Ban tim ai:');Readln(ST);
B:=false;
For i:=1 To n Do
If h[i]=ST Then b:=true;
If b Then Writeln('co ban ',ST)
Else Writeln('Dang tiec khong co ban ',ST);
Readln;
END.
3. Kiu bn ghi (Record)
3.1. Khi nim chung
- Bn ghi (Record) l mt cu trc bao gm nhiu thnh phn. Cc thnh phn c th thuc
cc kiu d liu khc nhau v lin quan ti nhau gi l cc trng (Field), mi trng u
c t tn.
V d: Bng im ca mt lp gm cc thng tin (trng): H tn, ngy sinh, im
ton, im l, im ha...
- Nu kiu d liu ca cc trng ging nhau, khi khai bo c th vit cch nhau bi du
phy.
3.2. Khai bo
TYPE
<Ten_Kieu> = RECORD
<Trng 1>: Kiu d liu
.........................................
<Trng n>: Kiu d liu
END;
Trong :
- <Ten_Kieu>: Kiu d liu bn ghi
- <Trng 1>,....,. <Trng n>: Cc trng d liu ca bn ghi
Tn ca <Ten_Kieu>, <Trng 1>,....,. <Trng n>: Phi tun theo quy tc t tn
V d: M t nhn s ca phng t chc ta dng cc trng: Hodem, Ten, Ngaysinh, Luong.
Type
NhanSu = Record
HoDem: String[20];
Ten: String[7];
NgaySinh: Date;
Luong: Real;
CoGiaDinh: Boolean;
114
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
End;
Var
NV, NV1: NhanSu;
DS: Array[1..100] of NhanSu;
{Dan sach tren la kieu mang mo ta nhan su cua mot co quan c ti a 100 nhan
vien}
3.3. Truy nhp
- Khai bo bin: <bien_banghi>: <Ten_kieu>
V d:
ds: NhanSu;
- Truy nhp vo trng: <bien_banghi>.<Ten_truong>
V d:
ds. Hodem= Trn Th
- truy cp ngn gn v tit kim thi gian ta dng lnh With ... do
V d 1: Nhp l lch nhn vin ca mt c quan
..
Writeln( NHAP HO SO NHAN VIEN );
Write( So nhan vien tai co quan: );
Readln(SoNV);
For i:=1 to SoNV do
Begin
ClrScr;
Write( Ho dem: ); Readln(DS[i].HoDem);
Write( Ho dem: ); Readln(DS[i].Ten);
Write( Ngay sinh: / /);
GotoXY(14,3); Readln(DS[i].NgaySinh.Ngay);
GotoXY(17,3); Readln(DS[i].NgaySinh.Thang);
GotoXY(20,3); Readln(DS[i].NgaySinh.Nam);
Write( Luong: ); Readln(DS[i].Luong);
Write( Co gia dinh (Y/N) ?: ); Readln(GD);
If Upcase(GD) = Y then
DS[i].CoGiaDinh := True
Else
DS[i].CoGiaDinh := False;
End;
Readln;
End.
Ch :
- Cc bin Record cng kiu c th gn cho nhau. V d: NV:=NV1;
- C th so snh hai bin cng kiu;
115
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
TRNG i hc chu vn an
I CNG
C php:
BI GING TIN HC
Type
Ten_tep : KDL;
Bien_tep = FILE OF Ten_tep
V d:
Type
119
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
Assign(F1, ChuCai.txt);
ReWrite(F1);
For ch:= a to z do
Write(F1, ch);
...
V d 2: Thc hin ghi vo tp Vanban.txt vi dng nh sau:
Chao cac ban den voi ngon ngu lap trinh Pascal
Truong Dai hoc Chu Van An
------------------------Var F: Text;
Begin
Assign(F,VanBan.txt);
Rewrite(F);
Writeln(F,Chao cac ban den voi ngon ngu lap trinh Pascal);
Writeln(F, Truong Dai hoc Chu Van An);
Writeln(F, ------------------------- );
Writeln(F);
Close(F);
End.
Ch :
- Mt tp cng c th c khai bo trong chng trnh con nhng phi c
t sau t kho Var.
- Kiu d liu c cu trc nh Array, set, Record, File khng lu d liu kiu
tp vn bn c.
- C th trnh by theo nh dng cc s trong Pascal.
120
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
c. c d liu t mt tp c
i vi tp vn bn, ta khng th va ghi va c d liu cng mt lc. M sau khi
ghi d liu ta ng li sau c th c d liu t trong tp ra
C php: Assign(bien_tep, ten_tep) ;
Reset(bien_tep);
Sau lnh Reset, nu ten_tep tn ti, ca s tp tr vo con tr u tin ca tp, chng
trnh s sao chp cc phn t ca tp c tr sang bin m ca ca s. Nu ten_tep cha
tn ti trn a th my s bo li.
Lnh c d liu t tp ra:
Read(bien_tep, Var1, Var2,..., VarN);
Trong : Var1, Var2,..., VarN l cc bin c cng kiu thnh phn vi bien_tep.
c d liu t v tr hin thi v gn cho bin tng ng.
Read dng c gi tr ca tp gn cho cc bin.
Vic c phi tho mn phn t khng l phn t cui cng ca tp tc l EOF.
Kim tra bng c php:
If NOT EOF(f) then Read(f, X);
Hoc mun c cc phn t ca tp:
While NOT EOF(f) do
Begin
Read(f, X);
{X l cc bin X nu cn};
End;
V d:
1) Gi s tn ti tp nguyen.txt cha cc s kiu byte v c t nht 3 phn t. Thc hin
c ra gi tr th nht v th 3 ca tp v gn cho bin A, B tng ng.
Program DocSo;
Var A, B: Byte;
F: File Of Byte;
Begin
Assign(F,Nguyen.txt);
Reset(F);
Read(F,A); {Doc phan tu thu nhat cua tep cho bien A}
Read(F,B); {Doc phan tu thu 2 cua tep cho bien B}
Read(F,B); {Doc phan tu thu 3 cua tep cho bien B}
{ Luc nay B khong giua gia tri thu 2 nua}
Close(F);
End.
121
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
Begin
ClrScr;
Assign(F,VanBan.txt);
Reset(F);
While Not EOF(F) Do
Begin
Readln(F, Line);
Writeln(Line);
End;
Close(F);
Readln;
End.
d. M tp c thm dng:
C php: Assign(bien_tep, ten_tep) ;
Append(bien_tep);
M tp vn bn them dng. iu kin l ten_tep phai tn ti b nh ngoi. Khi
thm s thm vo cui ca tp
V d: Thm hai dng vo cui tp vn bn vanban.txt
Var F: Text;
Begin
Assign(F,Vanban.txt);
Append(F);
Writeln(F,Day la dong thu nhat them vao.);
Writeln(F,Day la dong thu hai them vao.);
Close(F);
End.
e. V d: Xt on chng trnh sau y
Var
F:text;
Hoten:string[25]; heso:real; socon:byte; t:string;
Begin
Hoten:=' Tran Van Tam'; Heso:=4.25; Socon:= 2;
Assign(f,'hoso.txt');
Rewrite(f);
Witeln(f,hoten,' ',heso:4:2,' ',socon);
Close(f);
Reset(f);
Readln(f,t);
123
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
Writeln(t);
Readln;
End.
T r a n
V a n
T a m
4 .
2 5
2 CR LF
EOF
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
Writeln(f,socon);
Ri dng lnh c
Readln(f,Hoten);
Readln(f,Heso);
Readln(f,socon);
sau l lnh vit
Writeln(Hoten, ' ', Heso:5:2,' ',socon,' ' ,Heso*290000);
th chng trnh s khng bo li .
n y c th rt ra kt lun l:
* Mun ly li kiu ca d liu nhp vo tp vn bn th tt nht l mi bin phi
nhp trn mt dng, cng c th nhp nhiu bin cng kiu trn mt dng.
* Vi cc bin kiu s ghi ring r trn mt dng khi gi ra Pascal s t ng
chuyn i t dng k t thnh dng s v ta c th a cc s ny vo cc biu thc tnh
ton bnh thng. Trong v d trn chng ta tnh Lng bng cch ly Heso*290000.
* Trong b nh ca my d liu c ghi lin tc trong cc nh, phn bit cc
dng Pascal dng cp k t iu khin CR v LF. Ni cch khc d liu c lu tr lin
tc ch khng phi di dng bng, khi ly d liu ra chng ta cng ly lin tc nhng li
c th b tr trn mn hnh sao cho trc quan v d theo di.
4.5. Tp c kiu.
4.5.1. Khai bo:
4.5.2. Truy nhp:
a. Th tc Seek(bien_tep, i)
Truy nhp vo tp trc tip bng th tc Seek(bien_tep, i); vi i = 0, 1, 2n-1
V d 1: Tp c 50 dng, mun truy nhp vo dng th 50 ca tp th gi
Seek(bien_tep, 49)
V d 2: Gi s tp Nguyen.txt trn a hin hnh c 100 phn t t 1 n 100. Kim tra
xem phn t th 2 (tnh t 0) ca tp c bng 3 khng. Nu khng th sa li bng 3.
Var
i: Byte;
F: File Of Byte;
Answer: Char;
Begin
Assign(F,Nguyen.txt);
Reset(F);
Seek(F,2); { Dat cua so tep vao vi tri thu 3}
Read(F,i);
Writeln(i = ,i);
Write(Ban muon sua lai khong ?(C/K):);
125
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
Readln(Answer);
If Answer In[c,C] Then
Begin
Seek(F,2);
Write( Ban muon sua lai bang bao nhieu ?);
Readln(i);
Write(F,i); { Thay doi gia tri cua phan tu hien tai }
End;
Close(F);
Readln
End.
b. Hm FileSize(FileVar):Hin th s phn t ca tp, hm nhn gi tr 0 khi tp rng
c. Hm FilePos(FileVar): V tr hin ti ca con tr tp, mun a con tr vo v tr cui
cng ca tp ta dng hm sau: Seek(FileVar, FileSize(FileVar));
d. Th tc Erase(FileVar): Dng xo tp trn a vi tn FileVar
V d:
...
Write(Cho biet ten tep can xoa:);
Readln(FileName);
Assign(F, FileName);
Erase(F);
...
Ch : Khng c xo teeph ang m
e. Th tc Rename(FileVar, Str): Thay i tn tp bng tn mi bng bin Str kiu String
V d: i tn tp File1.dat bng tp File2.dat
Asign(F,File1.dat);
Rename(F,File2.dat);
Ch :
- Tn mi phi khng trng vi tn tp a
- Khng c i tn tp ang m
4.6. Tp khng kiu.
4.6.1. Khai bo:
Var bien_tep: File;
4.6.2. Truy nhp:
a. M tp ghi - c
Ghi: Assign(bien_tep, ten_tep) ; (1)
Rewrite(bien_tep,n);
c: Assign(bien_tep, ten_tep) ; (1)
126
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
Rewrite(bien_tep,n);
Trong : n l ln tnh theo Byte do ngi dng quy nh ghi(c) d liu ca tng
phn t. Ngm nh n= 128.
b. c tp khng nh kiu:
BlockRead(bien_tep, biennho, i, j);
c. Ghi tp khng nh kiu
BlockWrite(bien_tep, biennho, i);
d. Truy nhp: Dng th tc Seek(bien_tep,n)
4.7. Bi tp p dng
1. Lp chng trnh nhp im cho hc sinh v ghi kt qu vo tp c tn l DIEM.DAT.
Chng trnh nh ngha mt kiu d liu mi l Bangdiem (Kiu Record) vi cc trng:
Stt, Hoten, Diachi, Gioitinh, Lop, Toan, Ly, Hoa. Bin tp Ds thuc loi tp c kiu.
2. Xy dng mt chng trnh n gin qun l cng chc. D liu nhp vo bao gm
H tn, H s lng v S con. D liu xut ra mn hnh bao gm H tn, H s lng, S
con v Lng thng, Lng thng y tnh theo quy nh ca nh nc = heso*290000.
Chng trnh t ra hai kh nng la chn:
a. Nu tp d liu tn ti th nhp thm ngi
b. Nu tp cha c th m tp mi
Trong c hai trng hp u yu cu cho bit s ngi cn nhp.
D liu in ra di dng bng.
3. To tp vn bn t tn l Baitho.txt lu tr mt bi th c n dng, dng cui cng ghi
"Nam 2003"
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
Begin
r := a mod b;
a := b;
b := r;
End; { a hien tai la USCLN cua a va b ban dau }
USCLN := a;
End;
(********* bat dau chuong trinh chinh *********)
Begin
Write( ' Nhap so thu nhat : ' );
Readln(m);
Write( ' Nhap so thu hai: ' );
Readln(n);
usc := USCLN(m, n);
bsc := m * n div USCLN(m, n);
Writeln( ' Uoc so chung lon nhat cua ', m, ' va ', n, ' la : ', usc);
Writeln( ' Boi so chung nho nhat cua ', m, ' va ', n, ' la :', bsc);
Readln;
End.
2.2. Th tc
- Khi nim:
Procedure (th tc) l mt chng trnh con khi thc hin khng cho ra kt qu l
mt gi tr, mi Procedure nhm thc hin mt nhm cng vic no ca chng trnh
chnh, v vy tn ca Procedure khng th a vo cc biu thc tnh ton. Mi chng
trnh con c th c son tho ring v chy th trc khi ghp vo thn chng trnh
chnh.
- Khai bo:
PROCEDURE Tn_th_tc(TS1, TS2:Kiu; Var TS3, TS4..: Kiu);
Var Cc_bin_cc_b;
Begin
Cc lnh;
..;
End;
- V d:
Xy dng chng trnh con: Nhp mng s nguyn n phn t, Tm gi tr ln nht, nh
nht, sp xp mng theo chiu tng dn.
PROGRAM TIM_TRI_CUC_DAI;
USES CRT;
TYPE dayso = array[1..n] of integer;
129
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
End;
End;
End;
BEGIN
(* Thn chng trnh chnh *)
Write('Tong so phan tu cua day so = ');
Readln(n);
NHAPSO(N, A);
Writeln (' So lon nhat trong day so da nhap = ', MAX(n,a):5);
Writeln(Ham sau khi duoc sap xep theo chieu tang dan la: , Sapxep(n,a));
Repeat until keypressed;
END.
Nhn xt: Trong v d trn c 3 chng trnh con
- CTC1: Th tc nhp s gm 2 tham s: Tham tr m l s phn t ca mng, tham
bin a l bin mng s nguyn, mng a s thay i trong chng trnh con bi tham s hnh
thc x[i].
- CTC2: Hm Max gm 2 tham s hnh thc, hm c gi v thng qua tn hm.
- CTC3: Hm Sapxep gm hai tham s hnh thc, sp xp dy s b theo chiu tng
dn. Hm ny c gi thng qua tn hm
Ch : Khi xy dng cc chng trnh con cn lu mt s im sau y:
1. Kiu ca tham s trong chng trnh con phi l kiu c nh ngha sn trong
Pasacl hoc c nh ngha trong phn u ca chng trnh chnh. Trong bn thn
chng trnh con khng th nh ngha kiu d liu mi.
2. Chng trnh con c cn tham s hay khng ? Nu chng trnh con ch s dng
cc bin c khai bo trong chng trnh chnh (bin ton cc) th khng cn tham s.
Nu chng trnh con thc hin nhiu cng vic trn cng mt loi i tng (ngha l li
gi chng trnh con c lp li nhiu ln trn cng mt nhm bin) th cn khai bo tham
s hnh thc.
3. Nu khng mun thay i gi tr ca cc tham s thc trong chng trnh chnh
khi truyn n cho chng trnh con th tham s hnh thc trong chng trnh con phi l
tham tr (trong phn khai bo kiu khng c t kho Var). Nu cn thay i gi tr ca tham
s trong chng trnh chnh v nhn li gi tr m chng trnh con x l th tham s
trong chng trnh con phi l tham bin (tn tham s phi t sau t kho Var.
Ch :
- Cc chng trnh con v nguyn tc cng bao gm cc phn khai bo bo nh i
vi mt chng trnh chnh, phn no khng cn thit th khng khai. iu khc nhau c
bn l thn chng trnh con nm gia hai t kho Begin v End; (sau End l du ";" ch
khng phi l du "." nh trong chng trnh chnh) ngoi ra chng trnh con cn, c th
131
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
thm phn khai bo cc tham s hnh thc, cc tham s hnh thc c t trong du () v
vit ngay sau tn chng trnh con.
- Tn cc tham s cng kiu c t cch nhau bi du "," ri n kiu cc tham s
vit sau du ":" .
- Mt chng trnh con c th c gi n t chng trnh con khc vi iu kin
chng trnh con phi c khai bo trc hoc nu vit sau phi c t kho Forwark
S khc nhau c bn gia hm v th tc l :Hm l mt loi chng trnh con cho kt qu
l mt gi tr v hng, gi tr tr v thng qua tn hm, hm c th tham gia vo cc biu
thc tnh ton.
Th tc l mt loi chng trnh con khi thc hin khng cho ra kt qu l mt gi
tr, mi th tc nhm thc hin mt nhm cng vic no ca chng trnh chnh, v vy
tn ca th tc khng th a vo cc biu thc tnh ton.
3. Truyn tham s cho chng trnh con.
3.1 Cc khi nim.
Cc tham s c khai bo sau tn hm v tn th tc gi l cc tham s hnh thc
(hay cn gi l i). Trong th tc, cc tham s hnh thc c hai loi: Cc tham s c
khai bo sau t kho Var gi l tham s bin (tham bin), cc tham s khai bo khng c t
kho Var trc gi l tham s gi tr (tham tr). Trong hm ch c khai bo tham tr.
Trong th tc, cc tham s gi tr thng l cc bin cha d liu a vo th tc;
cc tham s bin l cc bin m kt qu tnh ton ca th tc s cha vo khi ra khi th
tc, ta c th dng chng tnh ton tip.
Tham s thc s l cc tham s dng trong li gi hm hay th tc. Danh sch cc
tham s thc s trong li gi hm phi tng ng vi danh sch cc tham s hnh thc trong
phn khai bo chng trnh con v chng phi tng ng v kiu.
- Bin ton cc, bin cc b:
- Bin ton cc l bin c khai bo u chng trnh chnh, tn ti trong sut
thi gian hot ng ca chng trnh. Ta c th s dng v lm thay i gi tr ca bin
ton cc nh cc cu lnh trong chng trnh chnh cng nh trong tt c chng trnh con
- Bin cc b l bin c khai bo u chng trnh con. Chng c cp pht b
nh khi chung trnh con c gi n v gii phng khi my thot khi chng trnh con
. Bin cc b c gi tr trong chng trnh con v tt c cc chng trnh con khc nm
trong chng trnh con ny.
- Nu tn bin cc b ca chng trnh con trng vi mt tn bin ton cc th my
s dng hai nh khc nhau lu tr hai bin, khi ra khi chng trnh con, bin cc b
t ng c xa.
3.2 Truyn tham s cho chng trnh con.
132
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
133
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
134
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
136
TRNG i hc chu vn an
I CNG
BI GING TIN HC
137