MC LC

LI M U .......................................................................................................... 1 1. Yu t thi i nh hng n t tng c tr ca Khng t v nhn chnh ca Mnh T .................................................................................................................... 2 1.1 Cui xun thu................................................................................................... 2 1.2 Chin quc ....................................................................................................... 3 Nhn xt..................................................................................................................... 4 2. c trong c tr v Nhn trong nhn chnh ................................................. 4 2.1 2.2 c trong c tr ..................................................................................... 5 Nhn trong nhn chnh ............................................................................ 7

3. T tng Coi trng dn ....................................................................................... 10 4. Chnh sch tr dn v gio ha dn...................................................................... 11 5. Dng dn ........................................................................................................... 13 6. Tng lc c tr v nhn chnh ......................................................................... 14 KT LUN ............................................................................................................ 17 TI LIU THAM KHO

LI M U

LI M U
Mn li hc gi Nguyn Hin L bt u bi lun khng nh mt tinh thn xuyn sut khi phn tch im tng ng v khc bit trong t tng c tr ca Khng T v ng li nhn chnh ca Mnh T: Lun bn gi tr ca mt t tng, rt cn thit gn lin vi hon cnh x hi, thi i, cng nh xut thn ca nhng con ngi ra t tng c c ci nhn v cch nh gi ng n. hiu r t tng c tr v nhn chnh ca Nho gio khng th khng bt u t nhng khi nim c bn ca n. Mt trong nhng khi nim c bn lm nn tng cho ng li "c tr" v nhn chnh l phm tr c trong t tng Khng T v phm tr Nhn trong t tng ca Mnh T. Nghin cu v lm r nhng t tng su sc v c v Nhn ca Khng Mnh chnh l c s chng ta nhn r ng li "c tr" v nhn chnh ca Nho gio. T tng nhn chnh ca Mnh T chnh l mt s k tha v pht trin xut sc t tng c tr ca Khng T. Do , bi vit s ln lt i xem xt tng ni dung chnh trong t tng ny v phn tch cc lun im ca Khng Mnh trong tng ni dung tm ra im tng ng v khc bit. C th bi vit s xem cc s tng ng v khc bit trong 4 ni dung chnh sau: c trong c tr v Nhn trong nhn chnh T tng coi trng dn. Chnh sch tr dn v gio ha dn. Dng dn.

1. Yu t thi i nh hng n t tng c tr ca Khng t v nhn chnh ca Mnh T

1. Yu t thi i nh hng n t tng c tr ca Khng t v nhn chnh ca Mnh T 1.1 Cui xun thu Khng T (551 TCN 479 TCN) sinh ra v sng ht i vo cui Xun Thu n u Chin Quc, tc l thi k cui nh Chu (Chu Mt). Thi Xun Thu l giai on suy tn ca ch chim hu n l, th lc nh Chu ht sc suy gim. Hin tng ginh git chnh quyn, c ln nut c b, cc nc ch hu xung t, tranh chp ln nhau gy ra nhiu cuc chin thng xuyn. Khin cho nhn dn kh li cng kh. Thi Khng T chnh l thi Ng - Vit phn tranh, l thi Hp L (514 496 TCN), Ph Sai (495 473TCN) v Cu Tin (496 465TCN) vi bao cuc tranh ginh. Nc S pha Nam him tr nn cc vua u xng vng. Vng ny b nc kia tiu dit, cc nc ch hu khng chu thun phc nh Chu nh xa. Chu Mc l thi lun thng o ln, vua chng ra vua, ti chng ra ti, cha chng ra cha, anh em chng ra anh em Gia thi hn lon y, Khng T ra i. Nc L, qu hng ca Khng T l ni tr ct, l ni bo tn c nhiu di sn vn ho c ca nh Chu. Thi i ca Khng T l thi i vng o suy vi, b o ang ni ln ln t vng o ca nh Chu, trt t l php ca nh Chu ang b o ln. L ngi thng minh, ln ln trong thi lon lc, cc nc ch hu lun gy ha binh ao, tranh ginh quyn binh, chin tranh lin min hng th k khin trm h lm than, iu ng. T , Khng T m mng binh bang, t th, lp tr gip nc, cu i, thc thi nhng hoi bo ca mnh. ng trn lp trng ca giai cp qu tc Chu, Khng T ch trng lp li php ch k cng ca nh Chu, vi mt ni dung ph hp. T tng ca Khng T v c bn i din cho li ch ca giai cp thng tr. ng ra sc ng h ch tm php ng cp, kin quyt chng mi iu phm thng. Nhng mt khc, ng cng li ch trng n hin, phn i chnh s qu h khc, bc lt qu nng n. iu ng ca ngi Khng T l ng ch trng khng tch ri chnh tr v o c, tri li chnh tr phi p ng nhng yu cu ca o c. ng nng phm tr Nhn ln thnh o - tc l nguyn tc sng chung cho x hi. Gi tr t tng

1. Yu t thi i nh hng n t tng c tr ca Khng t v nhn chnh ca Mnh T

ca ng l y: Khng t thy tnh trng x hi ng thi hn lon n ni ti git vua, con git cha l t hi lm ri, nhng ng l ngi khng thch bo lc, khng thch lm cuc thay i trit trit tiu ci t trn bng bo lc cho nn mi ra hc thuyt c tr nhm ci to x hi, gio ha x hi dn dn. Bn tnh ng thch n ha, thch gio hun dn dn hn l bo lc, m bo lc cha chc g gii quyt trit ci t ti git vua, con git cha ni trn m bt qu ch thay th cuc th qun ny bng cuc th qun khc hoc v git cha ny bng v git cha khc. Bo lc bt qu ch gii quyt vic trc mt, tc thi, ch tr c ngn ch lm sao tr c gc ca tnh hnh trn, ch c cuc cch mng t tng mi tr c gc ca ci t ti git vua, con git cha ni trn. Khng T: c tr - hc thuyt chnh tr ly nhn lm t tng ch o, dng l v chnh danh iu chnh cc mi quan h x hi. 1.2 Chin quc Thi Chin Quc ni tip Xun Thu. y l thi k trm hoa ua n, trm nh ua ting (Bch gia ch t). Nho gio phi u tranh kch lit vi ch ngha kim i ca Mc T, ch ngha vi ng ca Dng Chu, ch ngha lp php v tp quyn ca Thng ng, t tng v vi ca Lo Trang, ch ngha tham nghim v thuyt php, thut, th ca Hn Phi (Php: php lut do Thng ng ch xng. Thut: quyn thut do Thn Bt Hi ch xng.Th: uy th do Thn o ch xng, Hn Phi T hc tr ca Tun T tng hp c ba loi ny). Mnh T sinh ra trong thi i ny, ng m ng s mnh ngi tha k, bo v v pht trin t tng ca Khng T trong thi i mi. C th khng nh vi Mnh T, hc thuyt ca Nho gia do Khng T sng lp c pht trin nng ln mt tm mi tr thnh Nho gio Khng Mnh. l ng li nhn chnh ca Mnh T - k tha t tng c tr ca Khng T v lm cho n su sc hn, r rng hn, c ngha thit thc hn i vi x hi Trung quc ng thi. Mnh T: Nhn chnh - khng ch n thun l dng nhn ngha trong chnh tr. Trong hc thuyt chnh tr - x hi ca Mnh T, cng vic tr nc ca nh cm

Nhn xt

quyn cn th hin cc chnh sch kinh t gio dc; trong , ng c bit quan tm n vic a ra cc chnh sch kinh t chi tit, c th nhm cu vt dn chng. Nhn xt im khc bit ln nht v th cuc l, thi Xun Thu, vng quyn nh Chu tuy c suy vi tht, nhng ch hu vn cn tiu biu chung mt l tng l, "Tn vng nhng di". (Tn th vng tht nh Chu, chng ngoi tc xm nhp). Mt mt, b ngoi vn coi nh Chu l cha chung, mt khc, gia cc nc Ch hu, c gng gi th qun bng, mong c sng chung ha bnh vi trt t hin hu. Cc din chnh tr quc t , l nguyn nhn chnh, khin Khng T ch trng duy tr ch cng nh vn ha nh Chu. Sang n thi Chin Quc, th tnh th thay i. Lc , v mt chnh tr, h thng cai tr ca tp on qu tc tan r, ch phong kin bt u bng hoi, d l b ch cng chng lm g c cho thin h nh; v mt x hi, th c L, Tn chng cn, trt t tn php v thun phong m tc khng ai tn trng na; v mt t tng hc thut, cng chng n thun nh thi Khng T, bi phong kh du thuyt rt thnh, tng tp on s phu bt u hnh thnh giai cp mi, trong khi cc hc phi tranh ua nhau quyt lit hn. Thi Khng T, tuy c o hc ca Lo T, nhng hai hc phi t c xung t nhau, Khng T cn h mnh vn l cng Lo T na. Nhng vo thi Mnh T, th c nhiu hc thuyt khc nhau ra i, ch trng tri ngc vi o Nho. Do , sng trong mt thi i mi, Mnh T tht s c nhng sng kin b khuyt, bit linh ng, thch ng vi thi th, a ra ng lc quan nim mi, lm tng gi tr thc cho Nho hc gip cho Nho hc ginh c ch ng vng vng. 2. c trong c tr v Nhn trong nhn chnh Quan nim v c l c s quan trng to nn t tng c tr ca Khng T. Quan nim v "c" ca Khng T trong "Lun ng" rt su sc v phong ph. c khng ch l thin c m ch yu l hnh ng, l li ni i i vi vic lm trn c s ci thin: Ngi xa thn trng li ni, s s xu h nu ni m khng lm c. Khng T quan nim c vi ti phi i i vi nhau, nhng c phi l gc, ni n con ngi trc ht l ni n o c. Ni dung quan im o c ca Khng T bao gm nhiu mt nh nhn, l, ngha, tr, tn, dng song tp trung ch yu vo ch nhn. Nhn vi Khng T

2. c trong c tr v Nhn trong nhn chnh

mt mt l lng thng ngi, mt khc l phi kim ch mnh lm ng theo l (Khc k phc l vi nhn, Lun ng, Nhan Uyn). Nhn tng th, ch nhn ca Khng T l mt phm tr rng ln, hu nh ng ngha vi o c. Nh vy c th ni, nhn l phm tr xut pht mang tnh nn tng ca Khng T trong quan nim v o tr nc v trong chnh sch cai tr ca nh cm quyn. n y ta c th t ra mt cu hi: Vy ch nhn ny ging v khc nhau nh th no vi nhn trong nhn chnh ? Tr li cu hi ny s gip chng ta khm ph c ci ct ca im tng ng v khc bit trong hai t tng c tr v nhn chnh

NHN
"Nhn" l ch hi gm hai b th: b nhn ng - ch con (thuc v mt tinh thn) v b nh - c ngha l hai. Nhn hiu mt cch n gin nht l ch mi quan h gia ngi vi ngi. 2.1 c trong c tr Trong trit hc Khng T, nhn l phm tr lun l o c cn bn nht mang nhiu ngha khc nhau. Trong i mnh, d l lun thuyt vic tr nc cu i hay dy hc, trc sau Khng T u ni nhiu n c nhn. Trong Lun Ng, phm tr "Nhn" c Khng T nhc ti nhiu ln v ty tng i tng, tng hon cnh m "Nhn" c hiu theo nhiu ngha khc nhau1. Nhn va l tu thn, va l i nhn, li va l x k, va l tip vt. Ngoi ra nhn cn l Trung (yu ngi, ht lng vi ngi) v th (lm cho ngi nhng ci mnh mun v ng lm cho ngi nhng ci mnh khng mun)2 . Tu chung, theo Khng T nhn chnh l o lm ngi, l ci ch ca s tu thn sa mnh ca mi ngi trong x hi, c nhn l ci bn vng nh ni sng. Do , nhn l phm tr xut pht mang tnh nn tng ca Khng T trong quan nim v o tr nc v trong chnh sch cai tr ca nh cm quyn. ng ch trng xy dng mt hc thuyt
1 2

"Nhn"- 109 ln, khi nim "Ngi qun t"- 107 ln, khi nim "L" - 74 ln, khi nim "o, 60 ln Khng T ni: Theo ta, ngi c c nhn l: Bn thn mnh mun ng vng trong cuc sng th phi gip ngi khc ng vng trong cuc sng. Mi vic u c th t mnh m ngh n ngi khc, c th ni l bin php thc hin iu nhn.

2. c trong c tr v Nhn trong nhn chnh

chnh tr ly nhn lm t tng ch o, dng l v chnh danh iu chnh cc mi quan h x hi. Hc thuyt Nho gio ca Khng T rt ch trng dy o lm ngi. Tuy nhin phi ni o lm ngi ca Khng T dy l o lm ngi trong x hi phong kin. Chng ta u bit trong x hi c giai cp th nhng nguyn tc nh gi hnh vi ca con ng, phm hnh ca con ngi trong mi quan h vi ngi khc v trong mi quan h vi nh nc u mang tnh giai cp r rt v c tnh cht lch s. Nh ni trn, ng trn lp trng ca giai cp qu tc th tc, Khng T gn cho hc thuyt nhn mt ni dung giai cp kh r nt. Lun im: Ngi qun t c khi phm iu bt nhn, ch cha tng thy k tiu nhn m lm c iu nhn3 ca Khng T cho thy ng khng tha nhn c nhn ca qun chng lao ng. Trong suy ngh ca ng, cc c u c sn mm mng v u mi nh nhau trong tnh tri, lng ngi, nhng ch k qun t bit mnh tri nn mi c th t tu thn sa mnh gi gn tm tnh c o cao, c sng. Tri li, k tiu nhn v khng hiu mnh tri nn khng bit tn tm dng tnh, a n hu qu h c tm, mt c tnh; do vy, h khng c c. iu c ngha, c nhn ch l c ca ngi qun t v trit l tu thn sa mnh m Khng T a ra ch dnh ring cho giai cp thng tr. thc hin iu nhn Khng T cho rng con ngi phi c l. L l cc quy phm o c hp thnh mt h thng quy tc x th. Trong hc thuyt chnh tr ca mnh ng gn cht nhn vi l: Nhn l ni dung ca l, L l hnh thc ca Nhn, Chnh danh l con ng t n iu Nhn. Theo ng, thin h c n nh, c chnh danh, c theo mnh, phi tr v vi L v chnh l nhn. Nhn phi c c thc, quy nh bi l. Theo Khng phu t, l t con ngi vo quan h tn tc theo th bc, t con ngi vo quan h ng cp. L l con ng, l mc ch vn n v kh nng hin thc ha iu nhn, a x hi t x hi Tiu Khang vn n x hi i ng . Theo ng, nu x hi khng c l, con ngi s khng c o c nhn ngha, khng c trt t, khng c s uy nghim, khng c lng thnh knh.
3

Nguyn Hin L (ch dch v gii thiu), Lun ng, NXB Vn hc 1995, tr26.

2. c trong c tr v Nhn trong nhn chnh

Suy cho cng m ni, hc thuyt L ca Khng T nhm b sung vo ch thiu st ca t tng c tr mang y ni hm v phn bit ng cp ca ng. th tiu u tranh giai cp, ng i hi k trn phi tn trng k di, k di phi knh trng k trn v phi thnh knh trong khi thc hin l. Do , l tr thc cht ch l nn chuyn chnh ca giai cp thng tr i vi qun chng nhn dn lao ng. 2.2 Nhn trong nhn chnh Mnh T pht trin v lm r hn ni dung ca nhn trong t tng ca Khng T. ng khng nh: H lm ngi th phi lm nhn. Ni cho hp ngha, nhn tc l o lm ngi vy. Vn khng nh nhn l thng ngi, nhng Mnh T ch trng hn n nn tng ca c nhn. Theo ng, u mi ca nhn l lng trc n, nhn ng u trong t thin c v l nh cao ca thp ng o c ca con ngi, t lm ny sinh cc c tnh khc. Mnh T cng k tha v pht trin t tng ca Khng T v tnh tng cn, tp tng vin v i n lun im ni ting: Nhn tnh chi thin gi (ci bn tnh ca ngi ta vn thin). Qua thuyt tnh thin cho thy Mnh T tin con ngi u c th tr thnh ngi tt. ng ni: Phm nhng vt ng loi u c tnh ging nhau. Ti sao ring v nhn loi ngi ta li nghi ng rng bn tnh chng ging nhau? Bc thnh nhn vi ta u l mt loi, tc u c tm tnh ht thy ging nhau. Chnh v vy, trong t tng Mnh T, c nhn khng ch l c ca ring ngi qun t nh quan im ca Khng T. Mnh T cho rng, c nhn vn lun bn cnh ta. Nu ta i x thnh tht trong cc quan h vua ti, cha con, chng vv lng ta khng mun hon nn cho ngi khc, khi y ta l ngi c nhn. T ng khng nh sc mnh v ch ca nhn ngha: i vi ngi nhn du k ch c ng cng chng lm gi c mnh. Ny, nu mt v quc qun thch lm nhn chnh, trong thin h chng ai ch ni. Khng ai ch ni ngi nhn c l nim chnh tr m Mnh T sut i tin tng theo ui. Nu Khng T gn cht nhn vi l th theo Mnh T, nhn l lng tm ca con ngi, nhn gn cht vi ngha. Ngha l con ng chnh i, l lm vic

2. c trong c tr v Nhn trong nhn chnh

theo l phi, khng lm ng lc li. ng ni: Nhn l lng tm ca con ngi, ngha l con ngi, ngha l con ng chnh i ca ngi. Nhng ai b qua con ng chnh i ca mnh m chng theo, nhng k tht lc lng tm ca mnh m chng bit tm n li, tht ng thng hi thay!...Ngi hc vn o l ch c ci mc ch ny m thi: tm li ci lng tm tht lc ca mnh. T cho thy, Mnh T mun dng ngha khi phc nhn. Bn tnh con ngi l thin nhng s d bt thin l do hon cnh, nht l do khng bit tn tm dng tnh dc vng tm thng, tc ci phn ti tin nh nhen nh th tnh, che lp mt phn cao i, qu bu l tnh thin. Mun gi gn c nhn, con ngi phi c ngha. Nu nh c nhn th hin trong mi quan h ca ta vi ngi khc th c ngha th hin trong khi ta t vn lng tm. Mnh T rt quan tm n ngha v cao ngha nhm thi hnh c nhn. Theo ng, lng h thn l u mi ca c ngha. Ngha l iu nn ni, l vic nn lm. Ni iu g , lm vic g m lng tm khng cn rt th iu ni, vic lm l iu ngha. Tri li, iu g , vic g khng hp vi o l nn khng ni, khng lm, cm thy lng tm thoi mi, th iu , vic l b tngha. Nh vy, ngha c hiu l nhng g hp o l m con ngi phi lm, cho d iu c hay khng em li li ch cho ngi thc hin. Gn cht nhn vi ngha, Mnh T khng nh, k t xng l ngi nhn nhng chng thi hnh iu nhn th chng qua nh mt ht la lp v dng: Trong cc th ht, la ng cc l qu nht. Nhng la m ht chng chn, th chng bng th c bi. Cng nh th, ngi ta ch qu iu nhn ch cng phu thnh thc m thi. Nhn gn lin vi ngha nn bt nhn gn lin vi bt ngha. o lm ngi khng c phm iu bt nhn v bt ngha: Ngi ta trc phi phn nh nhng vic mnh khng nn lm, sau mi cn bit ti nhng vic m mnh phi lm. Theo Mnh T, ci quan trng vi mi ngi khng phi l chc v v quyn li, m l tu dng iu nhn, lm iu ngha. Nh vy, trong bn c ln ca con ngi, do t on, vn c tm con ngi l nhn, ngha, l, tr, Mnh T t cp ti tr v l, m c bit cao nhn v ngha, kt hp chng thnh phm tr nhn ngha. Theo ng, trn mi lnh vc ca o lm ngi cng nh trong mi mi quan h gia ngi vi ngi trong x hi, xt ti cng, u c hai mt nhn ngha. Nhn ngha cn thit cho tt c mi

2. c trong c tr v Nhn trong nhn chnh

ngi t qun chng nhn dn n nh cm quyn. Khi nh cm quyn em nhn ngha ng dng vo vic tr nc th thnh nhn chnh. Nu em lng nhn m thi hnh nhn chnh th mi vic s tri chy, x hi s n nh, thi bnh. Nhn xt: Nh vy, so snh ch nhn ca 2 nh t tng, nhn chung u mang ni hm tch cc l i nhn, l o lm ngi. Tuy nhin, c 2 im khc c bn: Ch nhn ca Khng T cn mang m tnh giai cp4. iu ny l kh trnh khi bi v du sao ng cng xut thn t tng lp qu tc. i vi Mnh T, ng khng gn nhn vi ngi qun t m bt k ai, ch cn i x thnh tht vi mi ngiv lng khng mun hon nn cho ngi khc, khi y ta l ngi c nhn. Vi nhc im l tnh giai cp ca ch nhn trong t tng c tr ca ng, s lng dn kh thun, Khng T ch trng dng l thi hnh nhn. Trong khi , Mnh T li ch trng dng con ng chnh o ngha tm li ci lng tm b tht li (nhn) trong mi con ngi. Phm tr Nhn ca Mnh T l s pht trin phm tr Nhn ca Khng T theo hng duy tm ha5, nhng hm cha nhng im tin b.

4 5

Lao tm gi tr nhn, Lao lc gi tr vu ngi Nhn tnh chi thin gi

3. T tng Coi trng dn

10

3. T tng Coi trng dn Khng T Khng T - c ni rng: Dn vi qu, x tc th chi, qun vi khinh. Cu y c ngha l: Dn lm qu, x tc l th, vua lm khinh. Quan im t tng c bt ngun t t tng trng dn, v dn ca Khng T. Cu chuyn di y s minh chng cho iu : Khi T Cng xin Khng T dy bo v ng li tr quc v qun l, Khng T p: Tc thc, tc binh, dn tn chi h. Ngha l trc tin phi c y lng thc (yu t vt cht), th n l phi c y qun i v kh v s tn nhim ca dn. T Cng li hi: Nu trng hp bt c d m phi b mt trong ba iu th nn b th no?. Khng T p: B binh. T Cng hi tip: Nu nh trong hai iu cn li m phi b mt th b th no?. Khng T p: B lng thc. Khng T cho rng b n th cht song xa nay ai cng cht, nhng khng c lng tin ca dn chng th quc gia khng th ng vng v tn ti lu di. on i thoi ny ca Khng T ni mt cch r rng rng: So snh tc binh, tc thc, v dn tn th dn tn l quan trng nht. Trong nhng tnh hung cp thit c th c th b binh, b lng thc, iu c th lm cho quc gia ny sinh ra mt s kh khn nht nh v vt lc, ti lc nhng khng bao gi c lm mt i lng tin ca nhn dn. Ti sao dn tn li quan trng n nh vy? Bi v dn v tn bt lp. Khng c s tn nhim ca dn chng th mt quc gia, mt ch s khng tn ti lu di c. Khi mt ch mt i lng tin ca dn chng, th cho d vt cht c y , qun i vng mnh th cng ch l mt con h giy m thi. Ngc li, mt ch thc s v dn v c s tn nhim ca dn th d trong hon cnh kh khn dn chng vn tin theo a t nc vt qua kh khn . Mnh T Nu Khng T ht sc coi trng dn tn, coi l iu quan trng nht khng th b c trong php tr nc, th Mnh T nhn thc mt cch su sc rng: Kit v Tr mt thin h tc mt ngi thin t y v mt dn chngh c dn chng

4. Chnh sch tr dn v gio ha dn

11

t nhin s c thin hh c lng dn t nhin s c dn chng. ng ni: Dn vi qu, x tc th chi, qun vi khinh ngha l trong nc nhn dn l quan trng nht, th n mi l quc gia (x tc) vua l th bc xem nh nht. Bi dn vn l gc nc, c dn mi c nc, c nc mi c vua, dn l tri. T , Mnh T ch trng thi hnh mt ch bo dn v khuyn co cc bc vua cha: Nu ngi bc trn m vui vi s vui ca dn th dn cng vui vi s vui ca mnh; nu mnh bun vi s bun ca dn, th dn cng bun vi s bun ca mnh. Bc quc trng m chia vui vi thin h, chia bun vi thin h th th no nn cai tr ca mnh cng c b hng vng . Nhn xt Trng dn t tng khng bao gi l lch s. Khng kh g nhn ra t tng ny ng n cho n tn by gi vi qu nhiu minh chng trong lch s. Rt nhiu cc nh chnh tr ti ba p dng t tng ny t dng nc n xy dng bo v t quc6 em li kt qu khng ch l thnh cng m cn l ting thm mun i. y Mnh T k tha t tng dn tn ca Mnh T v c th ha n bng cch ch trng thi hnh ch bo dn. 4. Chnh sch tr dn v gio ha dn Khng T: Khng T quan nim: Khng gio ha dn dn phm ti ri git, nh vy l tn ngc. Khng T ch trng gim hnh, coi nh hnh cn v ng tht s khng bao gi tin vo b o: c th (dng sc mnh) bt c v nguyn soi, ch ch hng ca mt thng dn th khng (dng sc mnh m) ot ni. Khng T cho vic thi n rng ri cu gip dn chng l s nghip ca thnh vng Nghiu, Thun cha chc lm c nh vy.
6

n c: Trn Quc Tun l t tng khoan th sc dn lm k su gc bn r. Trn Quc Tun, dn

l chnh tr, ng li chnh tr phi ly gi nc lm gc. Mi chin lc ca chin thut phi cn c li ch ca dn, thng hay thua, tin ln hay li bc u phi cn c vo li ch ca dn. Qun chng nhn dn quyt nh i vi s pht trin ti nng ca nhng v anh hng xut chng. Thiu s gip v ng h ca qun chng nhn dn th khng c c nhng anh hng xut chng.

4. Chnh sch tr dn v gio ha dn

12

Tuy nhin trong lnh vc hun luyn k nng thc hnh cho dn, Khng T khng trnh khi nhng hn ch x hi. Trung Hoa th y l x hi nng nghip, th m Khng T khng dy cch lm rung lm vn. Khi Phn Tr xin ng dy cch trng cy th ng trch rng: G Phn Tr ch nh hp lm thay! Ngi b trn ch cn hc l, ngha, tn th dn chng bn phng s em n phc dch mnh. Cn chi phi hc ngh cy cy (Lun ng; T L). Khng T coi vic lm rung l ca k tiu nhn, cn k s h tt phi hc lm rung. y l t tng xem thng cng vic chn tay ca Khng T. Khng ch xem thng k lao lc, Khng T cn khng tin vo kh nng nhn thc ca h. Khng T vit Dn kh s do chi, bt kh s tri chi, y l ch trng ngu dn ca Khng T. Tuy nhin, ng ch trng hu gio v loi, y l mu thun t tng thn dn v lp trng qu tc ca ng. V sau t tng ny c Mnh T khc phc. Mnh T Ch trng phi gim nh hnh pht v tng cng gio ha dn. Cng nh Khng T, Mnh T trc sau tn sng Vng o phn i B o. Mnh T coi vic gim hnh pht phi l mt chnh sch ca nhn chnh. ng ni: Vua cn phi thi hnh php cai tr nhn c i vi dn: Gim hnh pht, bt thu-lim, khin dn sing lo vic cy su cuc bm, lm vn tc. Theo Mnh T cn phi nh hnh pht bi nu dn kh kho m phm lut nc, khng phi l ti ca h, m chnh l ti ca nh cm quyn chng bit gi gn, gio ha h. C mt iu nht qun gia Khng Mnh trong ch trng nh hnh l c hai ng u xem chnh hnh v thng pht kho c th gip cho s gio ha dn chng. Mnh T, cng xem trng gio ha nh Khng T, nhng ci mi ng l rt quan tm n vic qung b gio dc, thng qua vic xy dng h thng trng hc rng khp. ng ch trng hnh thnh mt mng li trng hc a dng t ln x n kinh , t trng hng hc n trng quc hc; l t tng, t, hc, hiu, gio ha dn chng. Nh vy, so vi Khng T, ch trng gio ha ca Mnh T c tnh qung b v ph cp hn. Ngoi vic ch cao gio dc o c nhn lun nh Khng T, Mnh T cn thy c trch nhim ca ngi tr dn l phi dy dn cy gt, chn nui, trng du nui tm, dt vi nhm to ra

5. Dng dn

13

nhiu ca ci vt cht hn. ng ch r: Vua Thun cho ng hu tc vic dy dn cy gt v gieo trng nm ging la chn, nhn dn nh m sng. C th thy r quan im gio dc v gio ha dn ca Mnh T th hin mt bc tin so vi Khng T trc v l ni dung quan trng hp thnh ng li chnh tr nhn ngha m Mnh T c v sut i. Nhn xt Nht qun vi t tng nh hnh v gio ha dn ca Khng T, nhng Thnh chng t r bn lnh ca mnh khi gii quyt kh vn ton cc mu thun trong ni dung ny ca Khng T: C t tng khng cha , Mnh T ra c th con ng phi i bng cch xy dng mt h thng trng hc ni theo kiu hin nay t trung ng n a phng v a dng. Kinh t lun l ci c s h tng xy ln cc kin trc thng tng, vy m Khng T li coi nh - ng hn l xem thng. Mnh T thm nhun su sc t tng trng nng, gn gio ha dn vi dy dn lm nng nghip. T , nhn dn c c mt cuc sng no nh th t nc mi hng thnh. 5. Dng dn Khng T Dng dn, theo Khng T trc ht l phi lm cho dn no . ng coi trng vic dng dn hn c vic bo v x tc v hn c vic gio ha dn na. Dng dn cn phi bit s dn d thi tc l khin dn lm vic phi hp thi c th. Mnh T Nu Khng T coi trng vic dng dn hn c vic bo v x tc, nhng mi dng li nhng nguyn tc c tnh ng li, th Mnh T quan tm nhiu hn n cc bin php kinh t c th nhm to ra cho dn s mt sn nghip no . Mnh T i hi bc minh qun phi ch nh in sn m chia cho dn cy cy, ct khin cho h trn phng dng cha m, di nui sng v con, nhm

6. Tng lc c tr v nhn chnh

14

nm trng ma th mi mi no , phi nm tht ngt th khi nn cht i, v Thnh nhn cai tr thin h, phi lm cho dn c u thc nhiu nh nc la, khi u thc nhiu nh nc la th dn chng cn ai bt ngha na. Trn c s s dn d thi ca Khng T, Mnh T xut mt ng hng kinh t kh hon chnh nhm hng n ci thin i sng ca dn, nu bc quc trng lm cho vic rung nng c d dng (ng bt h lm xu lc cy cy gt hi) v bt thu m cho dn, th dn tr nn ph tcbc thnh nhn cai tr thin h khin ai ny u co rung v la, cng nh h c nc v la vy. Nu dn chng c v ph tc v u v la cng nh h c v nc v la th h cn n bt nhn lm chi. Vi Mnh T gim bt t thu khng ch l vic lm c ngha i vi dn chng m cn l mt trong nhng tiu chun ca ngi tr dn theo ng li nhn chnh. Nhn xt Mt ln na, chng ta phi nghin mnh knh phc i vi 2 v trit gia ny, trong thi i ca h - vng o suy vi, b o ang ni ln ln t vng o, hu ht cc nh t tng u ng trn lp trng giai cp, tng lp mnh m ph phn x hi c, xy dng x hi tng lai v tranh lun, ph phn, kch ln nhau. Cho d l xut thn t tng lp qu tc, Khng T vn t dng dn ln hng u cho thy t tng rt tin b so vi vi by gi ca ng. Ring i vi ti, ni dung ny Mnh T tht s lm ci gi l pht trin v hin thc ha t tng dng dn ca Khng T: a ra cc chnh sch kinh t c th, thit thc hng ti i sng ca qun chng nhn dn lao ng. 6. Tng lc c tr v nhn chnh c tr Lng tin mnh lit vo thin c ca con ngi chnh l c s ca ng li c tr Khng T. c tr l dng lun l o c iu hnh x hi. Mi ngi trong x hi u thm nhun v hnh ng theo cc tiu chun o c Nho gio.

6. Tng lc c tr v nhn chnh

15

Khng T sng trong thi xun thu, thi k ny th ch quc gia thng nht b ph v, sn sinh ra nhiu nc Ch hu ln nh. Khng T sinh sng trong nc L l nc c nn vn ha tng i pht trin lc . Ni mt cch n gin l t tng ng cp nghim ngt v t tng ci lng chnh tr ca ng ph hp vi li ch ca giai cp thng tr, c li cho n nh x hi lc by gi, xc tin x hi pht trin. Khng T nhn mnh qui phm v trt t lun l nghim ngt, cho rng nu lm tri vi cp trn hoc tri vi cha m u l ti nghim trng. Theo l lun ny, Vng qun phi qun l tt t nc, thng dn phi trung thnh vi vng qun. Mi ngi u c nhiu thn phn, c th l con, c th l cha, c th l thn t...nhng u cn phi duy tr ranh gii tng ti nghim khc. Nh vy nh nc mi thi bnh, nhn dn mi c cuc sng yn n. Nhn chnh Khng ch n thun l dng nhn ngha trong chnh tr. Trong hc thuyt chnh tr - x hi ca Mnh T, cng vic tr nc ca nh cm quyn cn th hin cc chnh sch kinh t gio dc; trong , ng c bit quan tm n vic a ra cc chnh sch kinh t chi tit, c th nhm cu vt dn chng. T tng Nhn ca Khng T, Mnh T pht huy thnh Nhn chnh, mt hc thuyt xung ph ci b tc ca Khng T v lm c s cho khi nim dn ch v sau. ng cho rng i vi loi bo cha hi dn nh Kit Tr, c th git. Lc khng phi git vua m ch l git g tht phu v li. Git nh th l lm theo mnh tri. Nhng k git bo cha m ln ngi cng phi ni ting l ngi hin, c dn chng tin tng l khoan i v nhn ngha. i vi vn tr quc, Mnh T ch trng dng Nhn c v Vng o. Ngi dng c thi hnh nhn l bc vng (Mnh T, Cng Tn Su, Thng). Thang gi tr trong nc c xp theo th bc: Dn vi qu, x tc th chi, qun vi khinh: Dn l qu, k x tc, vua th nh (Mnh T, Tn tm, H). V th, tm im ca mi sch lc chnh tr phi l trng dn. c dn l c thin h; mun c dn th phi c lng dn. Trng dn tc l tn trng cng bng x hi ngi dn nhn c ci h ng c hng t quan quyn.

6. Tng lc c tr v nhn chnh

16

Tiu chun dng phn xt nh cm quyn l hnh phc ca dn chng. Mnh T ch trng bt hnh pht, nh su thu, da vo lng dn trn c s bn tnh con ngi vn thin. Chnh nh th mi c th thit lp s n nh chn chnh c x hi ln chnh tr. Vic an bang t th ch c th tin hnh hu hiu bng cch tn trng cc nguyn tc minh bch.

KT LUN

17

KT LUN
Qua cc ni dung trn, chng ta thy do xut thn t tng lp qu tc, nn t tng c tr ca Khng T vn tot ln tinh thn ch yu l ngi cm quyn lm th no c lng dn, d b sai khin dn. Song, d sao i na, t tng c tr ca ng vn lun mang tnh trit l su sc, l trit l ca ch ngha nhn vn cha t n mc y vo thi ca ng. Xung ph ci b tc ca Khng T, Mnh T thm vo phm tr nhn, ngha nhng ni hm mi m, su sc, kt hp chng vi nhau to thnh phm tr nhn ngha. p dng t tng nhn ngha vo cng cuc chnh tr thnh ng li nhn chnh. Bn cnh , a vo ng li nhn chnh nhng t tng nhn vn mi, phng hng gio dc, chnh sch kinh t c thC th khng nh vi Mnh T, t tng c tr c c th v hin thc ha, c pht trin nng ln mt tm mc mi. l ng li nhn chnh ca Mnh T. Khch quan m ni, trong ni dung nhn chnh cn c nhng hn ch nh duy tm, siu hnh, v c bn vn l ng li chnh tr phc v giai cp thng tr v lun trn y t tng hoi c, nhng chnh cc yu t ni trn cha ng nhiu ci mi, tch cc, cch mng: bo dn, dng dn, gio dn da trn nn tng ca s thc hnh nhn ngha, ly dn lm gc; l s mong mun, hng dn, khuyn rn con ngi, phi n , phi c x c ngha c tnh tun th nhng lun thng o l lm ngi, c phn bit thn s. Nhng ni dung tch cc ca nhn chnh nu trn lun c nhng ngha nht nh cho ta suy ngh v hnh ng trong giai on xy dng t nc ngy nay.