Thi ca D liu Ln

Kenneth Neil Cukier v Viktor Mayer-Schoenberger

Ging nh Internet tng thay i cuc sng con ngi mt cch ton din, ngy nay D liu Ln cng c nh hng mang tnh cch mng tng t, d cha l r ht hnh hi. Nm gi trong tay lng thng tin ln hn rt nhiu so vi trc y, con ngi ang dng d liu ln cho nhng mc ch hon ton mi. T th k th 3 trc CN, Th vin Alexandria c coi l ni cha ng ton b kin thc ca loi ngi. Ngy nay, tng lng thng tin trn ton th gii chia u cho mi u ngi mt lng nhiu gp 320 ln lng thng tin m cc s gia tin rng Th vin Alexandria tng lu tr - c tnh vo khong 120 exabyte. Nu tt c nhng thng tin ny c ghi li vo a CD v chng ta xp chng cc a CD ny ln nhau, s c ti 5 chng a m mi chng u vn di chm ti mt trng.

S bng n d liu ny ch mi xut hin gn y. Cch y khng lu, vo nm 2000, ch mi c mt phn t lng thng tin lu tr trn ton th gii dng k thut s. Ba phn t cn li c ngi ta lu trn giy t, phim, v cc phng tin analog khc. Nhng do lng d liu k thut s bng n qu nhanh c 3 nm li tng gp i cc din trn nhanh chng o ngc. Ngy nay, ch di 2% tng lng thng tin cha c chuyn sang lu tr dng k thut s.

Vi quy m khng l nh vy, chng ta d hiu rng d liu ln thun ty ch l vn v kch c. Nhng ngh vy l lm ln. D liu ln cn c bit n vi kh nng chuyn ha thnh d liu t nhiu kha cnh ca i sng m trc y cha tng c lng ha; ta gi hin tng ny l d liu ha. V d, cc a im ngy nay u c d liu ha, u tin l bng kinh v v , v gn y l qua cc h thng v tinh nh v ton cu (GPS). Ch vit cng c coi nh d liu khi sch v ca nhn loi qua nhiu th k c lu tr trong my tnh. K c tnh bn v nhng s a thch (likes) cng c d liu ha qua mng x hi Facebook. Nhng loi d liu ny c s dng vo nhng chc nng phi thng nh vo s h tr ca nhng b nh my tnh c chi ph rt thp, nhng b x l cc mnh, nhng php ton thng minh, cc phn mm khn ngoan, da trn nhng kin thc ton c vay mn t kin thc thng k n gin. Thay v c gng dy my tnh cch lm mt vic g , chng hn nh li xe hi hay lm phin dch ngn ng, iu m cc chuyn gia tr tu thng minh nhn to c gng bt thnh qua hng thp k, cch tip cn ngy nay n gin ch l cung cp d liu cho mt my tnh n c th tnh ra xc sut ca tt c mi th m ngi ta mun tnh ton, t xc sut ngi i ng gp n giao thng mu xanh, hay xc sut chuyn ng t nh sng trong mt cu vn thnh t lumire hay t lger (c hai t u c ngha l nh sng trong ting Php) th chun xc hn.

Vic s dng nhng khi lng thng tin theo cch ny i hi ba s thay i su sc trong cch chng ta tip cn

d liu. Mt l thu thp v s dng tht nhiu d liu thay v chp nhn ly nhng mu thng k vi s lng nh nh cc nh thng k vn lm t hn mt th k nay. Hai l khng nht thit phi kn chn sng lc ra d liu sch, v kinh nghim thc tin cho thy rng mt cht sai lch trong thng tin vn c th chp nhn c, v vic s dng mt lng khng l nhng d liu hp em li nhiu ch li hn l c gng sng lc ra nhng d liu tuy chnh xc nhng qu t i v dung lng. Ba l trong nhiu trng hp, chng ta khng nht thit phi c tm ra nguyn nhn ng sau cc hin tng. V d, khng cn phi c tm hiu chnh xc v sao mt c my b hng, hay v sao tc dng ph ca mt loi thuc bng nhin bin mt, thay vo cc nh nghin cu c th thu thp v phn tch tht nhiu d liu v chng cng tt c mi th lin quan, t rt ra quy lut lm c s d on cc s vt trong tng lai. Cng nhiu cng tt

Xuyn sut lch s, con ngi lm vic vi nhng lng d liu tng i nh v thiu cng c thu thp, t chc, lu tr, v phn tch thng tin. Ngi ta sng lc thng tin mt cch ti a nhm thu c mu d liu c kch c ti thiu c th d phn tch hn. l thi hong kim ca ton thng k hin i, c xut hin ln u t cui th k 19 v tr thnh cng c gip con ngi thu hiu nhng vn phc tp k c khi c trong tay rt t d liu. Thi , vic thu thp thng tin kh tn km v mt thi gian, nn ngi ta khc phc bng cch ly nhng mu iu tra quy m nh, da trn nguyn l l, trong phm vi sai s no , ngi ta c th dng mt nhm nh suy lun ra c th ca mt tp hp ln, min l nhm nh c thu thp mt cch ngu nhin. V d, ngi ta c th phng vn ngu nhin khong vi trm ngi i b phiu trong ngy bu c, t d on kt qu bu c ca c mt tiu bang. Tuy nhin, cch lm ny ch hiu qu khi ngi ta cn a ra nhng c on n gin, v d tht bi khi cn gii p nhng thc mc chi tit v phc tp, kiu nh lm sao bit c t l phiu bu ca nhng ph n c thn di 30 tui, hay t l phiu bu ca nhng ph n ngi M gc v c bng i hc di 30 tui. Vi nhng thc mc kiu nh vy, vic thu thp mu iu tra mt cch ngu nhin tr nn v dng, v c th trong mu iu tra ngi ta ch thu c mt vi ngi ph hp vi tiu ch iu tra, qu t i c th rt ra c kt lun c tnh i din cho ton th nhng i tng nghin cu. Tuy nhin, vng mc ny s c ha gii nu chng ta thu thp c ton b d liu. Mt hn ch khc ca vic s dng mt lng nh d liu l ngi ta phi quyt nh ngay t u s thu thp nhng d liu g v cch thc s dng nh th no. Cn ngy nay, khi chng ta thu thp c tt c mi d liu mnh mun, ta khng cn phi bit trc mnh s s dng chng ra sao. Tt nhin, khng phi khi no ta cng thu c mi d liu, nhng ngy nay vic thu thp mt lng d liu khng l cn d hn l phi tnh ton cn nhc t m thu v mt lng d liu nh. i li, khi tng quy m d liu, chng ta phi chp nhn rng d liu khng c sch v khng c tng hp mt cch cn thn. Quan im ny tri nghch vi cch thc con ngi lm vic vi d liu t nhiu th k qua trong mi trng thng tin b hn ch v khng th thu thp c nhiu d liu, l c gng sng lc ti a nhm m bo mi d liu thu thp c l chnh xc. Cn ngy nay, vi kh nng d dng thu thp mt lng d liu khng l, ta hon ton c th cho php sai lch u . V d nh trong dch thut, lnh vc m cc my tnh c th lm rt tt khi phi dch tng t n (do kh nng lu tr ln trong b nh v tm thng tin nhanh chng tc thi) nhng li v cng vng v nu phi dch c mt on vn. Trong thp k 1990 hng IBM c mt t ph trong cng ngh dch thut c mt on vn bng my tnh da trn k thut thng k. Ngi ta ti vo my tnh mt ti liu c ni dung l bin bn hp ca Ngh vin ca Canada, bng

c ting Anh v ting Php, v ly ti liu ny lm c s gip lp trnh cho my tnh nhn bit mt t ngn ng ny c dch sang t no ca ngn ng kia th t xc sut dch ng l cao nht. Cch thc dch thut nh vy thun ty da trn ton hc v thng k. Tuy nhin, sau bc pht trin ny, IBM khng i tip c xa hn. chnh l lc Google nhy vo cuc. Thay v dng mt lng ti liu nh c dch thut tht chun xc, Google dng rt nhiu d liu c thu thp mt cch th s trn Internet. l nhng bn dch t trang web ca cc doanh nghip mi th loi ngn ng, thm ch c nhng bn scan cc cun sch trong d n khng l m Google ang theo ui. S lng trang ti liu khng ch ln ti hng triu, m l hng t. Kt qu dch thut theo cch ny c th ni l kh tt cn tt hn c cng ngh ca IBM v khng ch gii hn 2 ngn ng m c ti 65 ngn ng c th c dch thut cho qua nhau. Vy l, mt lng nh d liu tinh bi trn trc mt lng khng l d liu th. Tm kim s trng hp thay v tm nguyn nhn

Hai xu hng thay i trong cch ngh ca chng ta v d liu t mt nhm sang ton b v t tinh sang th a n thay i th ba: t tm kim nguyn nhn chuyn sang tm kim s trng hp. l khi ngi ta khng cn phi c gng tm ra nhng nguyn nhn su xa v s vn hnh ca cc s vt trn th gii, m n gin ch cn tm hiu s trng hp gia cc hin tng v dng thng tin ny gii quyt vn .

V d nh UPS, mt cng ty vn chuyn hng. Ngi ta ci cm bin trong cc b phn xe ti nhm pht hin ra hin tng tng nhit v nhng nhp rung lc m trc y thng b quy kt l nguyn nhn dn ti trc trc. Cng ty nh dng cch ny d on c cc xe c vn t trc khi xy ra hng hc, v thay th cc b phn ngay khi c iu kin ph hp thay v phi x l trong iu kin kh khn nu b hng dc ng. Th nhng d liu m h thu c khng cho thy c s trng hp r rng gia nhng trc trc my mc vi mc tng nhit hay nhp rung lc. y l mt kt qu c ngha, mc d n khng gip ch ra nguyn nhn khin my mc b hng, nhng t ra cng gip cng ty bit cn phi lm g trc mt, lm c s h tip tc m rng iu tra. Cng vi nguyn tc ca d liu ln l i tm s trng hp thay v tm cch l gii cn nguyn, cc nh nghin cu Canada nghin cu v iu tr nhng vim nhim trong c th con ngi, nhm can thip iu tr vim nhim tr s sinh t trc khi cc triu chng l r. Bng cch chuyn ha 16 thng tin c bn, trong c nhp tim, huyt p, hi th, v mc oxy trong mu, thnh mt dng d liu vi 1000 im d liu/giy, h tm ra s trng hp gia nhng bin i rt nh trong c th vi nhng vn sc khe cn x l v iu tr, t gip cc bc s c th can thip v cha tr kp thi hn. Qua thi gian, vic ghi li nhng quan st ny s cho php cc bc s hiu r nguyn nhn gy ra cc vn ny, nhng trc mt, khi sc khe ca tr s sinh ang b e da, vic pht hin sm cc vn cn hu ch hn so vi bit chnh xc cn nguyn ca chng. Mt v d na l thng 2 nm 2009, cc nh nghin cu ca Google cng b mt nghin cu trn tp ch Nature cho thy kh nng theo di s bng pht ca dch cm, n gin ch da trn nhng h s tm kim m Google lu li. Hng ngy Google gip ngi s dng thc hin hn mt t cuc tm kim thng tin trn mng v lu tr tt c mi kt qu thu c. Cng ty chn ra 50 triu cm t kha ph bin nht trong khong 2003 ti 2008, v so snh chng vi d liu v dch cm t Trung tm Kim sot v Ngn nga Bnh dch (CDC) ca M. tng y l nhm tm hiu, liu c s trng hp gia vic gia tng tn s ca mt nhm t kha c tra cu bi nhng c dn mt a phng, vi nhng d liu ca CDC v cc t bng pht dch cm cng a phng . Trn thc t, CDC hng ngy vn theo di s lng bnh nhn ti phng khm trn khp t nc, nhng thng tin ca CDC c tr bo co trong khong 1 ti 2 tun qu lu c th kp thi ngn chn mt trn dch bnh bng pht. Tri li, h thng ca Google hot ng rt nhanh, cho kt qu d liu gn nh tc thi bt k khi no ngi ta cn n.

Cch lm ca Google l r sot tt c mi t kha qua mt thut ton nhm xp hng mc trng khp gia chng v cc t dch cm. Sau h thng s th kt hp cc t kha ny vi nhau v kim tra xem tn s trng khp c nh th m tng cao hn khng. Cui cng, sau khi tin hnh gn na t php tnh trn d liu c trong tay, Google nht ra c 45 cm t kha kiu nh au u hay ngt mi c mc trng khp cao nht vi d liu ca CDC v cc t dch cm. Tt nhin, mt ngi bt k c th tin hnh tra cu v dch cm d bn thn ngi v nhng ngi xung quanh vn hon ton khe mnh, n gin ch v nghe ting ht hi nh bn cnh, hay bng nhin pht sinh lo lng sau khi c tin tc. H thng ca Google hon ton khng th nhn bit c nguyn nhn thc s ng sau cc cuc tra cu ca ngi s dng, v n cng chng bn tm ti iu ny. Do vy m thng 12 va qua, h thng ca Google c tnh qu cao s lng cc ca bnh cm M. iu ny nhc nh chng ta rng cc d on kiu nh vy thun ty mang tnh xc sut v khng phi khi no cng chnh xc, c bit l khi ngi ta a ra c on da theo s lng tra cu trn Internet. Dng cn c nh vy thng xuyn thay i v d b tc ng bi nhng Thu nh hng li bn ngoi, t v d d nh tin tc liu truyn thng. ha

Gio s Shigeomi Koshimizu ca Vin Cng ngh Cng nghip Tin tin Tokyo l mt chuyn gia v khai thc thng tin t t th ngi ca mi ngi. T ng nt c th, dng ngi, s phn b trng lng, tt c u c th c lng ha v xp thnh ct d liu. Koshimizu v nhm nghin cu ca ng i chiu nhng d liu ny vi p lc c o t 360 im khc nhau m cc cm bin trn gh xe hi thu c, mi im c mc p lc c xp t 0 ti 256. Kt qu thu c l mt mt m k thut s ring bit cho mi c nhn. Trong mt th nghim, h thng phn bit c tng c nhn trong mt nhm ngi, vi chnh xc l 98%. Nghin cu ny khng phi ch lm cho vui. Koshimizu c k hoch ng dng n thnh mt cng ngh gip chng trm cho xe hi. Xe hi c trang b cng ngh ny s nhn bit c ngi l ngi sau v lng v s i ngi cung cp mt khu trc khi cho php xe hot ng. Vic chuyn ha t th ngi thnh d liu nh vy rt hu ch, v ha hn mt trin vng kinh doanh tim nng. Khng ch gip chng trm t, n cn c th gip nhn bit nguy him trn ng giao thng da theo t th ca ti x, chng hn nh mt s thay i c bit trong t th ngi li ngay trc khi xy ra tai nn. H thng cng c th nhn bit khi no ti x hi sp ngi xung do mt mi v chuyn tn hiu khn cp t ng gip xe phanh li. iu ng ni y l Koshimizu chuyn ha mt th cha tng c coi l d liu thm ch cha tng c coi l thng tin ng quan tm thnh mt nh dng c th lng ha. Ta tm gi s chuyn ha ny l d liu ha. Khc vi s ha l s chuyn ha nhng ni dung analog nh sch, phim, nh thnh thng tin s gm mt chui nhng k t 0 v 1 m my tnh c th c c, d liu ha l mt hot ng rng hn, cho php chuyn ha mt s vt bt k trong i sng thnh d liu: v d nh thit b knh eo mt chuyn dng ca Google d liu ha tia nhn ca ngi eo, Twitter d liu ha nhng suy ngh tn mn, LinkedIn d liu ha mng li cng vic ca ngi s dng.

Sau khi d liu ha s vt, chng ta c th chuyn ha mc ch ca chng, v chuyn thng tin thu c thnh mt dng gi tr mi. V d, IBM c cp bng sng ch ca M nm 2012 cho phng thc thu tm ch li t cng ngh tnh ton trn nn b mt (securing premises using surface -based computing technology) mt dng cng ngh da trn d liu ha sn nh. Sn nh c th nhn dng cc s vt bn trn n, t c th bt sng n hoc m ca phng khi c ngi bc vo. Hn th, n cn nhn dng c tng c nhn da trn cn nng hoc cch thc ngi ng v i li. N cng bit c khi ai ng xung m khng ng ln, cng nng rt hu ch khi phc v ngi ln tui. Khi ng dng ti cc ca hng, cng ngh ny cn c th gip ngi qun l

nm

bt

lung

di

chuyn

ca

khch

hng

qua

tng

quy

bn.

Vic chuyn ha tt c mi s vt thnh dng d liu c th lu tr v phn tch c s cho php con ngi hiu r hn v th gii. iu ny cho php chng ta, vi kh nng o lng mt cch d dng v r tin nh ngy nay, khm ph ra nhng iu trc y cha tng bit n. D liu ln vi qun l Nh nc

D liu s c ng dng khng ch trong lnh vc y t v thng mi, m s thay i su sc cch thc vn hnh ca cc chnh ph cng nh bn cht ca chnh tr. Nhng ngi khai thc c d liu ln s c li th ng k trong thc y tng trng kinh t, cung cp dch v cng, hay tin hnh chin tranh. Cho n nay, c th thy nhng minh chng th v nht mt s chnh quyn a phng, ni c th truy cp d liu v lm th nghim vi thng tin mt cch d dng hn. T n lc mang tnh tin phong ca Michael Bloomber, Th trng thnh ph New York ngi kim c bn tin t hot ng kinh doanh thng tin thnh ph ny ang s dng d liu ln nhm ci thin dch v cng v gim chi ph, v d nh trong lnh vc phng chy. Thng th cc ta nh b c tr qu ti bt hp php d chy hn cc ta nh khc. Hng nm thnh ph nhn c 25 nghn khiu ni v cc ta nh b c tr qu ti, trong khi lc lng thanh tra vin ch c 200 ngi. Mt nhm chuyn gia phn tch ti vn phng th trng nhn thy rng d liu ln c th gip gii quyt vn nan gii ny. H to ra mt kho d liu ca tt c 900 nghn ta nh trong thnh ph v b sung thm bng nhng d liu thu c t 19 c quan chc nng: nhng h s n thu, bt thng trong ha n in nc, cc trng hp b ct dch v, ha n chm tr, s ln gi xe cu thng, t l ti phm a phng, khiu ni chut b, v.v. Tip theo, h so snh c s d liu ny vi cc h s v nhng v chy nh trong vng 5 nm qua, c xp hng ty theo mc nghim trng, nhm to ra mt cng c cho php xc nh c th no ca cc ta nh c s trng hp cao nht vi cc v chy, t nhn bit c loi hnh khiu ni qu ti c tr cn c quan tm hn c. Thc t chng minh gi tr ca nghin cu ny: trc y, ch 13% trong s cc cn h b thanh tra c pht hin l c vn v phng chy cn c x l, ngy nay con s tng thnh 70% - mt s gia tng vt bc v tnh hiu qu. Cc cng ty bo him t lu dng phng php tng t nh gi nguy c chy, nhng h ch yu ch kho st trn mt nhm nh cc yu t, thng l nhng tc nhn c s lin quan mt cch trc quan. Tri li, cch tip cn bng d liu ln ca thnh ph New York tin hnh kho st trn rt nhiu yu t, bao gm c nhng yu t nghe qua tng nh chng lin quan g ti nguy c chy n. Kt qu thc tin cho thy cch kho st ny ca thnh ph va r v nhanh hn, ng thi kt qu t c cng cao hn. D liu ln c th gip tng mc minh bch v dn ch trong qun l Nh nc. Trn th gii ang c mt phong tro dn ln mnh, xoay quanh tng d liu m, i xa hn c nhng quy nh php l v t do thng tin m ngy nay tr nn ph bin cc nc dn ch pht trin. Nhng ngi ng h phong tro mi ang ku gi cc chnh ph cng khai ha cho cng chng lng d liu v hi m chnh quyn ang lu gi. Chnh ph M ang i u trong xu th ny, m ra trang web Data.gov, trong khi nhiu nc khc cng ang lm theo. Khng ch khuyn khch s dng d liu ln, cc chnh ph cng cn bo v cng dn trc nhng th lc c quyn trn th trng. Cc cng ty nh Google, Amazon, hay Facebook cng vi nhng nh mi gii d liu t tn tui hn, nh Acxiom ahy Experian ang tch ly nhng lng thng tin khng l v tt c mi ngi v mi th. Lut chng c quyn c th p dng c vi cc th trng hng ha v dch v v khng kh c tnh th

phn nhng th trng ny. Nhng liu cc chnh ph c nn p dng lut chng c quyn v d liu ln, mt th trng rt kh xc nh v lin tc thay i hnh thi? Bn cnh , iu khin ngi ta lo ngi hn na l nguy c b xm phm thng tin i t, mt tri ca d liu ln m nhng cng c cng ngh v lut php hin hnh u kh ngn chn.

Quy nh v qun l d liu ln c th s tr thnh mt trn chin gia cc quc gia. Cc nc chu u sn sng iu tra Google do nhng lo ngi v c quyn v xm phm i t, tng t nh nhng bin php cng rn chng c quyn m y ban chu u p dng vi Microsoft t mt thp k trc. Facebook cng c th l i tng tip theo nhiu ni trn th gii, v h nm gi qu nhiu d liu v cc c nhn. Cc nh ngoi giao cn sn sng cho cuc u khu gia cc nc v vic liu c nn p dng nguyn tc thng mi t do i vi dng chy thng tin: trong tng lai, vic Trung Quc kim duyt hot ng tra cu thng tin c th s b khiu ni khng ch vi l do l kim ch t do ngn lun, m cn v to ro cn thng mi mt cch b t cng. Nguy c con ngi b p t bi D liu Ln?

Mt nguy c tim n ln khc l: con ngi b p t bi d liu ln. mi quc gia, c bit l nhng nc phi dn ch, d liu ln lm trm trng ha chnh lch cn cn quyn lc gia chnh quyn v nhn dn. S chnh lch c th tr thnh qu ln, dn ti ch ngha ton tr d liu ln. Nm 2007, Cc An ninh Ni a ca M pht ng mt d n nghin cu mang tn FAST, vi mc tiu l xc nh ra nhng ti phm khng b tim nng, bng cch phn tch d liu v cc c nhn, t nhng c im c bn ti c ch v nhng c th b ngoi khc. Lc lng cnh st nhiu thnh ph nh Los Angeles, Memphis, Richmond, v Santa Cruz, p dng cc phn mm tr an mang tnh phng nga, trong phn tch cc d liu v nhng v n, nhm d on ni no v khi no th v n tip theo s xy ra.

Cho n nay, nhng h thng trn khng ch ra c nhn no l nghi phm, nhng dng nh l xu th ang c hng n. Ngi ta s tm ra thanh nin no c xc sut cao nht l k n trm. iu ny s khin ngi b mang ting xu trong mt mi ngi. V hnh trung l mt hnh pht cho i tng, cho d cha lm iu g sai tri, v y s l s xm phm ti quyn t do c nhn thing ling. Mt lo ngi khc l cc chnh quyn c th qu tin vo sc mnh ca d liu m a ra nhng chnh sch sai lm. Cun sch nm 1999 mang ta Di gc nhn ca chnh quyn (Seeing Like a State), nh nhn chng hc James Scott ghi li nhng trng hp cc chnh ph, do qu hng say thu thp d liu d liu ha, nhiu khi y cuc sng ngi dn vo tnh cnh khn kh. H da trn bn ti nh c cc cng ng m khng h hi kin ngi dn sinh sng . H dng nhng bng d liu ln v cc v ma quyt nh tin hnh hp tc x ha, d ngi lm chnh sch chng am hiu g v trng trt. H bin i nhng tp qun bao i ca ngi dn, i khi ch nhm tha mn nhu cu thit lp trt t theo bng d liu ca ngi qun l. Cc t chc c th b la di bi v ho nhong ca cc con s, hoc gn cho con s nhng ngha khng tn ti trong thc t. l mt trong nhng bi hc t cuc Chin tranh Vit Nam, khi B trng Quc phng M Robert McNamara qu tin tng vo cc con s thng k khi nh gi tin trnh ngoi mt trn, nh s lng i phng b tiu dit, cho d con s khng th phn nh s phc tp ca cuc xung t, cha k chng thng khng chnh xc, v rt t gi tr khi dng o lng thnh cng. Yu t nh hng ca con ngi

Nh vy, d liu ln l mt ti nguyn v mt cng c c gi tr tham kho, gip ta hng ti s hiu bit, nhng cng c th dn ti nhm ln, ty thuc vo cch s dng ca con ngi.

Tuy nhin, vi xu th khai thc d liu ln mt cch ph bin, mt cu hi t ra l: trong mt th gii m cc vn ngy cng c nh ot bi d liu v cng c my mc th mc ch cn li ca con ngi l g, u cn gi tr ca trc quan hay s mo him? Khi m tt c mi ngi ai cng ging nhau, u b quyn r bi sc mnh ca d liu v nhng cng c khai thc, c l chng ta s cn gi ring mt ni bo tn cho nhng yu t nh trc quan, t duy thc tin, duyn may, nhm m bo rng chng khng b xm ln bi d liu v nhng cu tr li do my mc cung cp. iu ny rt quan trng cho s pht trin ca x hi. D liu ln cho php chng ta tin hnh cc th nghim nhanh hn, khm ph nhiu manh mi hn. Nhng li th y cn c phc v cho tin trnh sng to, v nhiu khi s sng to s em li kt qu bt ng m khng d liu no c th tin on, v n cha tng c trc y. Thanh Xun lc dch theo Forein Affairs

http://www.foreignaffairs.com/articles/139104/kenneth-neil-cukier-and-viktor-mayer-schoenberger/the-rise-of-big-data