Professional Documents
Culture Documents
HCM
KHOA CNG NGH IN T
----------------------------
BI GING
M CH IN
BIN SON: Ng Ngc Th
LU HNH NI B
2008
Ng Ngc Th
Dng & p
do ngun cp
3
c
I2
I3
b
Ngun
MP
U1
R U2
Ti
1
B
2
p ti tiu th
R (
)
uR
L (H)
uL
C (F)
uC
1.2.1 in tr
in p trn in tr: uR = R.i (V)
Ch : Bn cnh khi nim in tr R, ngi ta cn
a ra khi nim in dn G = 1/R, tnh bng
SIEMEN (S).
1.2.2 in cm
in p trn in cm: uL = L.di (V)
dt
1.2.3 in dung
1 t
in p trn in dung: uC = idt (V)
C to
(vi uC(to) = 0)
1
Ng Ngc Th
1.2.4 Ngun in
1.2.4.1 Ngun c lp
i=j=const
i
e
u=e=const
Ngun p c lp
Ngun dng c lp
i1
i1
u1
ku1
ki1 u1
ki1
ku1
thuc p
thuc dng
Ngun dng
ph thuc p ph thuc dng
R (
)
uR
- an mch thun CM
di
1 t
u L = L (V ) i = u L dt ( A)
dt
L to
L (H)
(vi i(to) = 0
- an mch thun DUNG
du C
1
i
=
C
(A)
u C = idt (V)
dt
C to
t
(vi uC (to) = 0)
2
uL
C (F)
uC
Ro
Ro
ut
u
e
i=
u
e
Ng Ngc Th
Rt
Rd
e
e
=
R Ro + Rd + Rt
u = e i.Ro
ut = i.Rt
e e'
e e'
i=
=
R o
R Ro + Rd + Ro '
e
Ng Ngc Th
Hay:
di 2 1 t
i3
i 3dt
C
dt C t o
= e1 e 2 e3
vi uC (to) = 0
R.i1 + L
uR
C
e2
R
L
u L i2
RT
RT=R1+R2++RK++Rn
,
R1 R2 Rk Rn
RT
1 , vi G = G + G + ...+ G + ...+ G
T
1
2
k
n
GT
1
1
1
1
trong : G1 = , G 2 = ,..., G k =
,..., G n =
R1
R2
Rk
Rn
RT =
Ng Ngc Th
Trng hp c bit:
R1
I1
R T =
R2
R1.R 2
I
=
I
(
)
; 1
R1 + R 2
R1 + R 2
I2 R2
A
RA
RC
C
RCA
RB
RAB
B
C
RBC
Php bin i Y
Bit RA,RB,RC, tm RAB,RBC,RCA
RAB=RA +RB +
RB.RC
R .R
RA.RB
; RBC=RB +RC + R ; RCA=RC +RA + CR A
RC
A
B
THB:
Nu RA= RB = RC = RY th RAB = RBC = RCA = R = 3RY
Php bin i Y
Bit RAB,RBC,RCA, tm RA,RB,RC
RC =
RBC.RAB
RAB.RCA
RCA.RBC
; RB =
; RA =
RAB + RBC + RCA
RAB + RBC + RCA
RAB + RBC + RCA
THB:
Nu RAB= RBC = RCA = R th RA = RB = RC = RY = R/3
Ng Ngc Th
i
i
1.5.4.2 Ngun tng ng
ca cc ngun dng mc song song
Cc ngun dng jk mc song song tng ng vi
mt ngun dng:
jT = is jk
Trong : ngun dng jk no cng chiu vi dng
in i th mang du (+) , ngc chiu vi dng in i
th mang du (-).
j1
V d,
jT = j1 + j2 - j3
j2 i
i
j3
1.5.4.3 Ngun p tng ng
vi mt ngun dng v ngc li
e
Ro
j = e/Ro
Ro
Ro
Ng Ngc Th
Ro
e = j.Ro
* Gi s nhnh l n, s mt l M v s nt l N, ta
lun lun c: n = M + (N - 1) (*)
* Vi mi nt, da vo nh lut K1, ta vit c 1
phng trnh nt.Tng cng ta cn vit tt c
(N - 1) phng trnh nt.
* Vi mi mt, da vo nh lut K2, ta vit c 1
phng trnh vng.Tng cng ta cn vit tt c
M phng trnh vng.
* Theo quan h (*), vi (N -1) phng trnh nt v M
phng trnh vng ni trn, ta c tng cng n phng
trnh. V th, gii h n phng trnh ny, ta tm c
dng trong n nhnh cn tm.
7
Ng Ngc Th
Tm li, tm c y tt c dng
nhnh ca mt mch in, ta cn phi gii mt h
phng trnh nt (K1) v mt h phng trnh vng
(K2) tng ng vi s nt (ty b i 1 nt) v s
mt ca mch in. V vy, phng php dng
nhnh cn c tn l h phng trnh K1, K2 .
1.6.2 Cc bc gii mch in bng
phng php dng nhnh
Bc 1: m s nhnh
8
I3
(n), s nt (N) v s
mt (M) ca mch in
I2 12 b 6
Bc 2: Vit (N-1)
c
a
phng trnh nt v M
I1
I4 I5
I6
phng trnh vng
4
Bc 3: Gii h phng
4
12
trnh nt v h phng
12V
trnh vng vit c
bc 2
d
1.6.3 Bi tp p dng phng php dng nhnh
Tm dng trong mi nhnh ca mch in sau y:
Gii: V mch in c 6 nhnh nn cn c 6 phng
trnh. Vic gii mt h 6 phng trnh khng n gin,
v vy ta cn phi dng php bin i tng ng,
y l php bin i - Y gim s nhnh xung cn
3 (thay v 6).
Ra O Rc
a
c Bc 1: Bin i mch
Rb
Thay 3 in tr 8,
b
I1
I6 12, 6 mc abc bi 3
I4
in tr Ra, Rb, Rc mc
4
YOabc tng ng nh
12V 4 12
hnh bn.
d
8
Ng Ngc Th
12(6) 36
12(8) 48
= ;
= ; Rb =
12+8+6 13
12+8+6 13
6(8) 24
Rc =
=
12+ 8 + 6 13
Bc 2: Vit 1 phng trnh K1 v 2 phng trnh K2
Ti nt a:
I1 - I4 - I6 = 0 (1)
Mt bn tri : (4 + Ra)I1 + (4 + Rb)I4 = 12
hay
(4 + 48/13)I1 + (4 +36/13)I4 = 12 (2)
Mt bn phi: (4 + Rb)I4 + (12 + Rc) = 0
hay
(4 +36/13)I4 + (12 + 24/13)I6 = 0 (3)
Bc 3: Gii (1), (2), (3), ta c:
I1 = 0,98 A ; I4 = 0,66 A ; I6 = 0,32 A
Bc 4: Tm cc dng cn li
Ra =
U ac U aO + U Oc I 1 .R a + I 6 .R c
=
=
8
8
8
0,98(48/13 ) + 0,32(24/13 )
=
= 0,53A
8
T : I2 = I1 I3 = 0,98 - 0,53 = 0,45 A
v I5 = I6 I3 = 0,32 - 0,53 = - 0,21 A
(I5 c chiu thc l t nt c n nt b)
I3 =
Ch : Trng hp trong
mch c ngun ph
thuc th, nht thit I2
6
I1
Uo 4A
9
Ng Ngc Th
50
50
50
30
5
7
6
12
30
c
10
10
10
10
4
12
HNH
31
e
d
3
Hng dn gii: Ln lt v li cc mch in bi cho nh hnh 32 sau y:
( 30)(50)
( 30)(50)
+
= 37,5
30 + 50
30 + 50
(50 + 30)( 30 + 50)
- Mch b c v li cho ta tnh d dng: RT =
= 40
50 + 30 + 30 + 50
(10 + 6)(4)
+ 12 = 15,2
10 + 6 + 4
- Xt mch d, gi I l dng chy qun trong vng cha 3 in tr 4 , nh lut K2 cho ta:
I(4 + 4 + 4) = 0 I = 0
Do mch d c th c v li nh d, v nh vy: RT = 5 + 7 + 12 + 3 = 27
10
30
30
50
a
10 6
10(10 + 10)
= 16,67
10 + 10 + 10
50
30
30
50
b
12
HNH
32
Ng Ngc Th
12
3
5
4
I
12
4
d
6A
50V
I2
I1
R
HNH
33
9
HNH
34
117
=3
39
I2 =
8
= 4 A U3. = I2(3) = 4(3) =12 V ;. U4 = I2(4) = 4(4) = 16 V
2
11
U2 = U3 + 8 + U4 = 12 + 8 + 16 = 36 V I1 =
Ng Ngc Th
U2
36
=
=2A
18
18
I = I1 + I2 = 2 + 4 = 6 A U1 = I(4) = 6(4) = 24 V
E = U1 + U2 = 24 + 36 = 60 V
3
4
I 4
U1
U2
U3
2
18
U1
8V
U2
U4 HNH
35
50V
15
6
2
30
6(12)
6( 30)
=
= 4 ; R6//30 =
=5;
6 + 12
6 + 30
8V
U4 HNH
36
HNH
38
R32NT40
R6//30
2
I1
I1 U3
2
18
4
R6//12
40
Hng dn gii I2
R6//12
I2 3
R32 ni tip 40 = 32 + 40 = 72
I2 R
2
HNH
39
15
2 I2
Bi 1.5 Dng php bin i -Y tnh dng I trong mch in hnh 40 trong hai
trng hp: (a) Rab = Rbc = Rca = 3 ; (b) Rab = Rca = 30 v Rbc = 40 .
Hng dn gii: Thay 3 in tr Rab, Rbc, Rca u bng 3 in tr Ra, Rb, Rc
u Y tng ng, mch in cho c v li nh hnh 41, trong :
- Trng hp a: Ra = Rb = Rc =
12
3
=1
3
Ng Ngc Th
(1 + 2)(1 + 5)
=3
1+ 2+1+5
E
57
=
= 19 A
R TM
3
R ab R ca
30( 30)
Trng hp b: Ra =
=
=9
R ab + R bc + R ca
30 + 40 + 30
R bc R ab
R ca R bc
40( 30)
30(40)
Rb =
=
= 12 ; Rc =
=
= 12
R ab + R bc + R ca
30 + 40 + 30
R ab + R bc + R ca
30 + 40 + 30
(12 + 2)(9 + 5)
in tr ton mch: RTM = Rc + (Rb + 2)//(Ra + 5) = 12 +
= 19
12 + 2 + 9 + 5
E
57
=
=3A
Dng cn tm: I =
R TM
19
Dng cn tm: I =
Rab
b R
b
Rbc
I1
c Rca
2
57V
Ra
Rc
c
I
I
HNH
40
I2
5
HNH
41
10 I I2 2
I1 II
HNH
43
20 V
Hng dn gii: Chn chiu cc dng in v chiu dng mt I v vng II nh hnh 43.
nh lut K1 ti nt 1: I I1 + I2 = 0 (1)
nh lut K2 cho mt I: 10I + 5I1 = 30 hay 2I + I1 = 6 (2)
nh lut K2 cho vng II: 10I 2I2 = 30 - 20 hay 5I I2 = 5 (3)
Gii h phng trnh (1), (2), (3): (2) I1 = 6 2I v (3) I2 = 5I 5
Thay vo (1): I 6 + 2I + 5I 5 = 0 hay 8I 11 = 0 I =
11
= 1,375 A
8
20 7I
20 7I
v (3) I2 =
2
4
13
Ng Ngc Th
20 7I
20 7I
60
+
-I=0I=
= 2,4 A
2
4
25
Thay vo (1):
10
10 I1 I
20
100V
20
I2
100V
35
HNH
44
100V
60V
30V
30V
35
II HNH
45
100V
60V
HNH
47
40
I2
10
I
20
II
30V
30V
Hng dn gii: Chn chiu cc dng in v chiu dng 2 mt I v II nh hnh 47.
nh lut K1 ti nt 1: - I1 - I2 - I = 0 (1). nh lut K2 cho mt I: 40I1 - 10I = 60 + 30 = 90
hay 4I1 - I = 9 (2). nh lut K2 cho mt II: - 10I + 20I2 = 30 + 30 = 60 hay - I + 2I2 = 6 (3)
9+I
6+I
v (3) I2 =
4
2
9+I
6+I
21
Thay vo (1): - (
)(
)-I=0I==-3A
4
2
7
I1
I1
20
40
0,4V
20
II
40
0,4V
HNH
48 0,03A
HNH
50
38V
Hng dn gii
1V
I3
2A
4
HNH
49 0,03A
1
5A
I3
1V
2A
HNH
51 I2 4
b I3 1
a
I1
I
5A
38V
c
I4
3
Ng Ngc Th
Hay: I1 + I2 I3 = 0,03 (1). nh lut K2 cho vng I: 10I1 + 20I3 = 0,4 (2)
nh lut K2 cho mt II: 40I2 + 20I3 = 1 (3)
Gii h phng trnh (1), (2), (3): (2) I1 =
V (3) I2 =
I3 =
0,4 20I 3
= 0,04 2I3
10
1 20I 3
= 0,025 0,5I3. Thay vo (1): 0,042I3+0,020,5I3-I3=0,03
40
0,035
= 0,01 A I1= 0,04 - 2(0,01) = 0,02 A. V: I2 = 0,025 0,5(0,01) = 0,02 A
3 ,5
64
=8A
8
V: I2 = 8 5 = 3 A v I4 = 8 2 = 6 A. (1) I1 = I2 2 = 3 2 = 1 A
Cng sut in tr 4 tiu th: I22(4) = (9)2.4 = 36 W
Cng sut in tr 1 tiu th: I32(1) = (8)2.1 = 64 W
Cng sut in tr 3 tiu th: I42(3) = (6)2.3 = 108 W
Cng sut ngun p 38V pht ra: 38(I1) = 38(1) = 38 W
Cng sut ngun dng 2A pht ra:
Uac(2) = (Uab + Ubc)(2) = (I2.4 + I3.1)(2) = (3.4 + 8.1)(2) = 40 W
Cng sut ngun dng 5A pht ra:
Ubd(5) = (Ubc + Ucd)(5) = (I3.1 + I4.3)(5) = (8.1 + 6.3)(5) = 130 W
Nghim li: Tng CS pht ra l (38 + 40 + 130) = 208 W
Tng CS tiu th l (36 + 64 + 108) = 208 W
Bi 1.11 Xc nh in p U1 v cng sut in tr 8 trong mch in hnh 52
tiu th.
Hng dn gii: Chn chiu dng in v chiu dng mch vng nh hnh 53.
6
4
4
I 6
HNH
U1
3U1
U1
52
3U1
5V
20V
5V
20V
HNH
53
15
= 0,5 A
30
Ng Ngc Th
Hng dn gii
1000I
E
1000
Uo
HNH 54
nh lut K1 ti nt 1: I1 + I I2 = 0 (1)
nh lut K2 cho mt I: 10I1 = E
1000
HNH 55
50
E
10
Uo
I1 =
I2
1000I
II
50 3000
E
Uo
Thay vo (1):
HNH 56
50
I1
50 3000
I
I
Uo
nh lut K1 ti nt 1: I1 + I I = 0 I1 = I( - 1)
nh lut K2 cho mt I: 50I1 50I = E 50[I( - 1)] 50I = E I =
Bit: Uo = (3000)(I) = 3000[(
E
50( 2)
E
60E
)] =
50( 2)
2
E
- I2 + I2 = 0 I2 =
( 1) 2 R 1
I I
E
+ 2 2
R1
Bit: U = I2R2 U =
2 R 2E
2R2
U
hay
=
E
( 1) 2 R 1
( 1) 2 R 1
Ng Ngc Th
I
5V
I
25V 5V
5I1
10
25V
5I1
II
HNH 61
R1
I
HNH 60
R1
I2
I1
R2
E
I1
HNH 58
R2
E
I
I2
I1
I2
HNH 59
30
I1
I2
I1
25
=5A
5
30
=6
5
3I1
9V 3I1
3V
I1
HNH 62
I2
3V
II
9V
I1
HNH 63
3I 1 3
4
6
= 1,5 A. Thay vo (1):
4
3I 1 3
3( 3) 3
- I1 + 1,5 = 0 I1 = 3 A I =
= 1,5 A. Bit: U = 4I = 4(1,5) = 6 V
4
4
Ng Ngc Th
U1 2
2
= A. nh lut K1 ti nt 1: +I1+I2=0 (1)
3 3
3
2
I
5V
U1
U1
3
6
24
U1
3
U1
U 5V
HNH 64
I1
6
24 U
II
I2
HNH 65
I
nh lut K2 cho mt II: 8I2 24I1 = 0 I1 = 2
3
I
2
Thay vo (1): + 2 + I2 = 0 I2 = - 0,5 A U = (- 0,5)6 = - 3 V
3
3
Uo
2
I1
2
4A
1
Uo
Uo
2
I2
2
4A
1
Uo
HNH 66
HNH 67
Hng dn gii: Chn chiu cc dng in v chiu dng vng I nh hnh 67.
nh lut K1 ti nt 1: I1 +
Uo
- I2 + 4 = 0 (1). V Uo = I2 nn (1) tr thnh:
2
I1 0,5I2 + 4 = 0 (2)
nh lut K2 cho vng I: 6I1 + 3I2 = 0 I1 = - 0,5I2. Thay vo (2):
- 0,5I2 0,5I2 + 4 = 0 I2 = 4 A Uo = I2 = 4 V
Bi 1.19 Tm Uo trong mch in hnh 68.
Uo
12(4)
3+
12 + 4
U
U
U 12
U
U
U
12
= o ; I3 = o ; I4 = 4Ix, vi: Ix = I2(
) = o ( ) = o I4 = 4( o ) = o
6
12
12 + 4
6 16
8
8
2
nh lut K1 ti nt 1: I = I1 + I2 + I3 + I4 6 =
Uo
; I2 =
4
Uo
U
U
U
+ o + o + o Uo = 6 V
4
6
12
2
Ng Ngc Th
1 I 12V 1
1
Ix
2Ix
I1
1
Uo
4
Uo
4 Ix
4Ix
6A
Uo
II
III
HNH 71
I3
Ix
2 2
2Ix
HNH 70
6A
I2
I1
4
Uo
12
12
I2
3
I3
4 Ix
I4
4Ix
12
12
HNH 68
HNH 69
18
18
18
A - I3 = Ix = A Uo = 1(- I3) = - 2,57 V
7
7
7
Charles Augustin de
COULOMB
1736 - 1806
19
Ng Ngc Th
Th no l mch xc lp iu ha?
* Di tc ng ca cc ngun (cc kch thch), nu
dng v p (cc p ng) trong mch t trng thi
n nh, ta bo rng mch lm vic ch xc lp.
* ch xc lp, cc p ng trong mch bin
thin theo quy lut ging vi quy lut bin thin ca
cc kch thch t vo mch. Do , nu mch
c cc kch thch bin thin iu ha, th cc p
ng cng bin thin iu ha. Mch in lm vic
trng thi nh th c nh ngha l mch xc lp
iu ha.
* Trong thc t, v cc kch thch iu ha t vo
mch l cc ngun hnh sin nn ch xc lp, cc
p ng trong mch l cc i lng hnh sin.
2.1 Cc c trng ca mt i lng hnh sin
Trong mch xc lp iu ha hnh sin, dng,
p, ngun sc in ng v ngun dng u l cc
i lng hnh sin. th sau y biu din mt trong
4 i lng hnh sin ca mch, l dng sin.
i (A)
Im
i(t)
/2
0 t T/4
3
/2
T/2 3T/4
2
= t (rad)
T t (s)
T
- Im
1
Ng Ngc Th
Ng Ngc Th
Ng Ngc Th
1T 2
T : I =
i dt
T0
1T
2
Bit: i = Imsint, ta suy ra: I =
( I m sin t ) dt
T0
Im
2
hay I m = I 2
Um
2
E
U m = U 2 ; E = m hay Em = E 2
2
Jm
J=
hay J m = J 2
2
hay
e = E 2 sin(t + e ) (V)
j = J 2sin(t + j ) (A)
Ng Ngc Th
phc C = a + jb di mt
+1
a Trc thc dng khc na :
0
7
C = a 2 + b2 = 22 + (7)2 = 7,28 v = Arctg = 74,05o
2
Ng Ngc Th
V d 2: Xc nh dng i s ca phc
C = 7,28 74,05 o
o
Theo (3) v (4): a = C cos = 7,28 cos(74,05 ) = 2
b = C sin = 7,28 sin(74,05o ) = 7
Vy, dng i s ca phc C = 7,28 74,05o l:
C = 2 - j7
i bng my tnh
1) My CASIO f(x) 500 A
Tm mun v argumen ca C = 2 j7:
2 SHIFT + 7 +/- = 7.28 SHIFT [( - 74.05
o
Vy: C = 2 - j7 = 7,28 74,05
Tm phn thc v phn o ca C = 7,28 74,05o
7.28 SHIFT - 74.05 +/- = 2 SHIFT [(-7
Vy: C = 7,28 74,05o = 2 - j7
2) My CASIO f(x) 500 MS
Tm mun v argumen ca C = 2 - j7
Pol ( 2 , - 7 ) = 7.28 RCL tan - 74.05
Vy: C = 2 - j7 = 7,28 74,05o
Tm phn thc v phn o ca C = 7,28 74,05o
SHIFT Pol (7.28 , - 74.05 ) = 2 RCL tan - 7
Vy: C = 7,28 74,05o = 2 j7
3) My CASIO f(x) 570 MS
Tm mun v argumen ca C = 2 - j7
n MODE chn 2 vo ch s phc
2 - 7 ENG SHIFT + = 7.28 SHIFT = - 74.05
o
Vy: C = 2 - j7 = C = 7,28 74,05
Tm phn thc v phn o ca
7.28 SHIFT (-) - 74.05 SHIFT - = 2 SHIFT = - 7
Vy: C = 7,28 74,05o = 2 - j7
6
Ng Ngc Th
C1 = a1 + jb1 = C1 1 v C2 = a 2 + jb 2 = C 2 2
Php cng
C1 + C 2 = (a 1 + jb1 ) + (a 2 + jb 2 ) = (a 1 + a 2 ) + j( b1 + b 2 )
Nguyn tc: (Phc 1 + Phc 2) = (Thc 1 + Thc 2)
+ j(o 1 + o 2)
Php tr
Php chia
C1 a1 + jb1 a1a 2 + b1b 2
a 2 b1 a1b 2
=
=
+
j
a 22 + b 22
a 22 + b 22
C 2 a 2 + jb 2
Hay:
C
C
C1
= 1 1 = 1 (1 2 )
C 2 C 2 2 C 2
Ng Ngc Th
Ngun sc in ng phc
Ngun sc in ng sin e = Emsin(t + e)
Chuyn sang phc
E& = E m e ( V )
Ngun dng phc
Ngun dng sin j = Jmsin(t + j)
Chuyn sang phc
J& = J m j (A)
2.4 Quan h dng v p trong 3 mch phc thun
2.4.1 Mch phc thun TR
R
&
R
i
Chuyn sang phc I
uR
&
U
R
mch sin:
uR = R.i = R[Imsin(t + i)] = R.Imsin(t + i)
Chuyn sang mch phc:
&
& R = R.I m i = R (I m i ) U
& R = R.I& hay I& = U R
U
R
uL
mch sin:
uL = L
I&
j
L
&
U
L
di
d[I sin(t + i )]
=L m
= L.I m cos(t + i )
dt
dt
Ng Ngc Th
I&
- j1/
C
uC
U& C
mch sin:
1
1
1
.I m cos(t + i )
idt = I m sin(t + i )dt =
C
C
C
1
uC =
.I m sin(t + i 90o )
Hay:
C
uC =
A
uL uC
uR
u
mch sin: u = uR + uL + uC
Chuyn sang mch phc:
I&
jXL -jXC
B
&
&
&
U
R UL UC
&
U
& =U
&R +U
&L +U
& C = R.I& + ( jL)I& + ( j 1 )I&
U
C
1
& = [R + j(L
U
)]I&
C
Hay:
t: L = XL gi l CM KHNG () v 1 = XC
C
gi l DUNG KHNG ()
& = [ R + j( X L XC )]I&
T :
U
9
Ng Ngc Th
Li t: XL XC = X gi l IN KHNG ()
Do : U& = (R + jX)I&
Cui cng ta t: R + jX = Z gi l TNG TR hay
&
U
&
&
&
TR KHNG (). Ta c: U = Z.I hay I =
Z
&
&
U
U
I& = L I& =
Z L = jL
(thun CM)
ZL
jL
&
&
&I = U C I& = U C ZC = j 1 (thun DUNG)
1
ZC
C
j
C
10
Ng Ngc Th
& Umu Um
U
Z = R + jX = =
=
(u i ) = Z ()
&I Imi Im
Vy, Z c mun l Z = Um = U 2 = U () v c
Im
I 2 I
argumen l = u i
V cng t : R = Z cos v X = Z sin
2.6 Cng sut mch xoay chiu hnh sin
Z = R + jX
jX
I&
jXL -jXC
&L
U
&R
U
&C
U
&X
U
&
U
U Rm I m
1
1
I
2
)( ) = U Rm .I m = R.I m
= R( m ) 2 = R.I 2 (W)
2
2 2
2
2
Ng Ngc Th
U Xm I m
1
)( ) = U Xm .I m ( VAR )
2
2
2
1
I
2
Q = X.I m
= X( m ) 2 = X.I 2 (VAR)
2
2
Li bit:
U Xm I m
1
)( ) = U Xm .I m ( VAR )
2
2
2
1
I
2
Q = X.I m
= X( m ) 2 = X.I 2 (VAR)
2
2
Li bit:
12
Arctg
Ng Ngc Th
Q
UI sin
= Arctg
= Arctg( tg) =
P
UI cos
P
(VA)
cos
hay
S=
Q
(VA)
sin
S = S (VA)
V S c gi l cng sut phc.
V r rng rng, P v Q l phn thc v phn o ca
phc S , do vy, dng i s ca phc S l:
S = P + jQ (VA)
1
Mt khc: S = U m .I m v = u i , do :
2
1
1
S = ( U m .I m )( u i ) = (U m u )(I m i )
2
2
1 & &*
S& = U
.I (VA)
2
ngha ca cng sut phc:
Phn t
I& Phn t
I&
kho st A
kho st B
U&
Mun xc nh mt phn t no thc s tiu th
hay thc s pht ra cng sut, ta da vo cng sut phc
kt lun.
Trc tin ta tnh cng sut phc S ca nhnh cha
phn t kho st:
U&
13
Ng Ngc Th
1& &
S= U
.I* = P + jQ (VA )
2
Da vo kt qu P v Q tnh c, ta kt lun:
P>0
P<0
Q>0
Q<0
A tiu th P (W)
A pht ra P (W)
A tiu th Q (VAR)
A pht ra Q (VAR)
B pht ra P (W)
B tiu th P (W)
B pht ra Q (VAR)
B tiu th Q (VAR)
- j2
& 2
I
2H
u
Chuyn
sang phc
j4
&
U
o
E& = 10 90 (V)
Gii
Bc 1: Tnh cm khng v dung khng trong mch
XL = L = 2(2) = 4 v XC = 1/C = 1/2(0,25) = 2
Bc 2: Chuyn sang mch phc nh hnh cnh bn.
Bc 3: Tm i.
&
&
U
E&
E
I& = =
=
Z R + jX R + j( XL XC )
10 90o 10 90o
=
=
= 2,5 2 135o ( A)
o
2 + j(4 2) 2 245
Suy ra biu thc dng qua mch: i = 2,5 2 cos(2t 135o ) ( A )
14
I& 1 A I& 3 2
B
I& 2
I& 4
j12
10
0o(V)
I& 5
- j2
2
-30o(A)
Ng Ngc Th
Do ta ch cn tm 4
dng nhnh bng cch vit
h 4 phng trnh :
Cch 2:
Bc 1: Bin i mch
o
Thay ngun dng (2 30 )(A) song song (4 j2)()
bi ngun p tng ng
(2 30o )(4 j2) = 4,9282 j7,4641 (V)
ni tip vi (4 j2) ()
4 j2()
I&1 A I& 3 2
Mch in by gi ch cn
I& 2
3 nhnh, 2 mt v 2 nt
5
j12
nn cn c 3 phng trnh
gii, trong bao gm
9
(2 - 1 = 1) phng trnh
10
0o(V)
nt, v 2 phng trnh
4,9282 j7,4641(V) mt.
Buc 2: Vit h phng trnh K1 v K2
15
Ng Ngc Th
1
1
1
9 + j12
0
1
1
= 5 9 + j12
0
=1
5
9 + j12 6 + j2
9 + j12 6 + j2
0 9 + j12 6 + j2
0
10
1 =
1
9 + j12
1
0
= 10
9 + j12 6 + j2
+ ( 4,928 j7,464)
9 + j12
=1
10
4,928 j7,464 6 + j2
4,928 j7,464 6 + j2
16
Ng Ngc Th
16 , 08 j108 , 04
&I 1 =
= 0,59 47,33 o (A)
153 j104
&I 2 = 84 , 64 + j57 , 32 = 0,55 68,31 o (A)
153 j104
v &I 3 = &I 1 &I 2 = 0,97 78,31 o (A)
Bc 4: Tm &I 4 . nh lut K1 ti nt B:
(A)
BI TP CHNG 2
Bi 2.1 Xc nh trn mt phng phc cc s phc sau: (1) 2 j2 ; (2) 3 + j8 ;
(3) - 5 j3 ; (4) - 4 j4 ; (5) 5 j10 ; (6) j6 ; (7) - 4 ; (8) - j5. Bin i cc s phc cho
sang dng cc v biu din s phc dng cc trn mt phng phc. So snh hai cch
biu din.
Hng dn gii: Dng i s Dng cc: (1) 2 j2 = 2 2 - 45o ;
(2) 3 + j8 = 8,5469,44o ; (3) 5 + j3 = 5,83149,04o ; (4) 4 j4 = 4 2 - 135o ; (5) 5
- j10 = 11,18- 63,43o ; (6) j6 = 690o ; (7) 4 = 4180o ; (8) j5 = 5- 90o
Biu din trn mt phng phc dng i s (hnh 95)
Biu din trn mt phng phc dng cc (hnh 96)
So snh: Mt phc dng i s C = a + jb c biu din trn mt phng phc
bng ta Descartes gm honh l phn thc a v tung l phn o b, trong khi
mt phc dng cc C = C c biu din trn mt phng phc bng ta cc gm
+j
8
6 (6)
(3)
(2)
(6) 6
149,04
69,44o
(3) 5,83
2
3
(1)
+1
-4
(8) -5
-10
(2) 8,54
-4 (7)
-5 O
-2
(4)
90o
- 45o
180o
(7) 4
+1
(4) 4 2
- 135o
(8) 5
(1) 2 2
- 90o
(5)
63,43o
(5) 11,18
HNH 96
HNH 95
Bi 2.2 Thc hin cc php tnh sau:
(a) Z = 3 j4 tnh Z.Z*
(e) Z = 2 + j8 tnh Z Z*
17
Ng Ngc Th
(f) Z = 10 j4 tnh Z + Z*
(g) Z = 9525o tnh Z Z*
(h) Z = r tnh Z/Z*
(h) Z = r Z* = r- Z /Z* =
r
= 12
r
Bi 2.3 Bin i cc phc sau sang dng cc: (a) - 12 + j16 ; (b) 2 j4 ;
(c) - 59 j25 ; (d) 700 + j200 ; (e) 0,048 j0,153 ; (f) 0,0171 j0,047 ;
(g) - 69,4 j40 ; (h) 2 + j2.
Hng dn gii: (a) - 12 + j16 = 20126,87o ; (b) 2 j4 = 4,47- 63,43o ; (c) - 59
(e) 0,048
j25 = 64,08- 157,04o ; (d) 700 + j200 = 728,0115,95o ;
o
o
(g) j0,153 = 0,16- 72,58 ; (f) 0,0171 j0,047 = 0,05- 70,01 ;
o
o
69,4 j40 = 80,1- 150,04 ; (h) 2 + j2 = 2 2 45
Bi 2.4 Chuyn t dng cc sang dng i s cc phc sau: (a) 103o ;
(b) 2588o ; (c) 50 - 93o ; (d) 45179o ; (e) 0,0294o ; (f) 0,7- 94o ;
(g) 0,8- 5o ; (h) 200- 179o.
Hng dn gii: (a) 103o = 9,99+ j0,52 ; (b) 2588o = 0,87+ j24,98 ;
(c) 50 - 93o = - 2,62 j49,93 ; (d) 45179o = - 44,99 + j0,79 ; (e) 0,0294o = - 1,4 +
j0,02 ; (f) 0,7- 94o = - 0,05 j0,7 ; (g) 0,8- 5o = 0,8 j0,07 ; (h) 200- 179o
= - 199,97 j3,49.
Bi 2.5 Tnh cc biu thc sau: (a) 1053,1o + (4 + j2) ; (b) 1090o (8 + j2) (c)
(- 4 - j6) + (2 j4) ; (d) 2,8645o (2 j8) ; (e) (- 5 + j5) 7,07135o ;
(f)
o
o
(2 j10) (1 j10) ; (g) (10 + j1) + 6 13,45- 42 ; (h) 553,1 (1 j6).
Hng dn gii: (a) 1053,1o + (4 + j2) = 6 + j8 + 4 + j2 = 10 + j10 ;
(b) 1090o (8 + j2) = j10 8 - j2 = - 8 + j8 ; (c) (- 4 - j6) + (2 + j4) = - 2 - j2 ;
(d) 2,8645o (2 j8) = 2,02 + j2,02 2 + j8 = j10 ; (e) (- 5 + j5) 7,07135o
= - 5 + j5 (- 5 j5) = 0 ; (f) (2 j10) (1 j10) = 1 ; (g) (10 + j1) + 6
13,45- 42o = 10 + j1 + 6 (10 j9) = 6 + j10 ; (h) - 553,1o (1 j6)
= (- 1)(553,1o) 1 + j6 = (1180o)(553,1o) 1 + j6 = (5- 126,9o) 1 + j6
= - 3 j4 1 + j6 = - 4 + j2
18
Ng Ngc Th
Bi 2.6 Tnh cc tch sau theo hai cch, dng i s v dng cc:
(a) (3 - j2)(1 j4) ; (b) (2 + j10)(3 j3) ; (c) (- 1 j1)(1 + j1) ; (d) (j2)(4 j3)
(e) (j2)(j5) ; (f) (- j1)(j6) ; (g) (2 + j2)(2 j2) ; (h) (x + jy)(x jy).
Hng dn gii: (a) (3 - j2)(1 j4) = 3 j12 j2 8 = - 5 j14 hay
(3,6- 33,69o)(4,12- 75.96o) = 14,83- 109,65o = - 5 j14 ; (b) (2 + j10)(3 j3)
= 6 j6 + j30 + 30 = 36 + j24 hay (10,278,69o)(3 2 - 45o) = 30,6 2 33,69o
= 36 + j24 ; (c) (- 1 j1)(1 + j1) = - 1 j1 j1 + 1 = - j2 hay ( 2 - 135o)( 2 45o) =
2- 90o = - j2 ; (d) (j2)(4 j3) = 6 + j8 hay (290o)(5- 36,87o) = 1053,13o
=
o
o
o
6 + j8 ; (e) (j2)(j5) = - 10 hay (290 )( 590 ) = 10180 = - 10 ; (f) (- j1)(j6)
= 6 hay (1- 90o)(690o) = 60o = 6 ; (g) (2 + j2)(2 j2) = 4 j4 + j4 + 4 = 8 hay
(2 2 45o)(2 2 - 45o) = 80o = 8 ; (h) (x + jy)(x jy) = x2 jxy + jxy + y2
y
x
y
y
y
)=(x2+y2)(Arctg -Arctg )
x
x
x
x2+ y2
Bi 2.7 Tnh cc php chia sau theo hai cch, dng i s v dng cc:
(a) (5 + j5)/(1 j1) ; (b) (4 j8)/(2 + j2) ; (c) (5 - j10)/(3 + j4) ;
(d) (8
+ j12)/j2 ; (e) (3 + j3)/(2 + j2) ; (f) (- 5 j10)/(2 + j4) ; (g) 10/(6 + j8) ;
(h) j5/(2 j2).
Hng dn gii: (a) (5 + j5)/(1 j1) =
5 245 o
(5 + j5(1 + j1)
5 + j5 + j5 5
=
= j5 hay
(1 j1)(1 + j1)
12 + 12
(4 j8)( 2 j2)
8 j8 j16 16
=
( 2 + j2)( 2 j2)
22 + 22
2 45 o
8 j24
8,94 63,43 o
= - 1 j3 hay
= 3,16- 108,43o = - 1 j3 ;
(c) (5
o
8
2 245
(5 j10)( 3 j4) 15 j20 j30 40
25 j50
- j10)/(3 + j4) =
=
=
= - 1 j2 hay = 2,242
2
( 3 + j4)( 3 j4)
25
3 +4
(8 + j12)( j2)
24 j16
14,4256,31o
116,56o = - 1 j2 ; (d) (8 + j2)/j2 =
=
= 6 j4 hay
=
( j2)( j2)
4
290 o
( 3 + j3)( 2 j2)
6 j6 + j6 + 6
7,21- 33,69o = 6 j4 ; (e) (3 + j3)/(2 + j2) =
=
=
( 2 + j2)( 2 j2)
22 + 22
12
3 245 o
( 5 j10)( 2 j4)
o
= 1,5 hay
=
1,50
=
1,5
;
(f)
(5
j10)/(2
+
j4)
=
8
( 2 + j4)( 2 j4)
2 245 o
o
10 + j20 j20 40
50
11,18 116,57
=
=
= - 2,5 hay
= 2,5- 180o = - 2,5 ;
2
2
o
20
2 +4
4,4763,43
10(6 j8)
60 j80
100 o
(g) 10/(6 + j8) =
= 2 2 = 0,6 j0,8 hay
= 1- 53,13o = 0,6 o
(6 + j8)(6 j8)
6 +8
1053,13
j5( 2 + j2)
10 + j10
j0,8 ; (h) j5/(2 j2) =
=
= - 1,25 + j1,25 hay
( 2 j2)( 2 + j2)
22 + 22
590 o
= 1,25 2 135o = - 1,25 + j1,25.
o
2 2 45
Bi 2.8 Thc hin cc php tnh sau: (a) (23,5 + j8,55)/(4,53 j2,11) ;
(b) (21,2 j21,2)/(3,54 j3,54) ; (c) (- 7,07 + j7,07)/(4,92 + j0,868) ;
(d)
19
Ng Ngc Th
(- j45)/(6,36 j6,36) ; (e) (6,8812o)/(2 + j1) (f) (5+ j5)/(580o) ; (g) (1)/(6 + j8) (h) (- 10
+ j20)/(2 j1).
2520 o
Hng dn gii: (a) (23,5 + j8,55)/(4,53 j2,11) =
= 545o ;
o
5 25
o
30 45
(b) (21,2 j21,2)/(3,54 j3,54) =
= 6 ; (c) (- 7,07 + j7,07)/(4,92 + j0,868) =
5 45 o
10135 o
45 90 o
o
=
2125
;
(d)
(j45)/(6,36
j6,36)
=
= 5- 45o ;
(e)
o
o
510
6,36 2 45
(6,8812o)/(2 + j1) =
5 245 o
=
580 o
6,8812 o
= 3,07- 14,57o ; (f) (5+ j5)/(580o)
o
2,2426,57
1
= 0,1- 53,13o ;
o
1053,13
(h)
22,36116,57 o
= 10143,14o
o
2.236 26,57
Z .Z
Bi 2.9 Thc hin php tnh 1 2 khi bit: (a) Z1 = 10 + j5 v Z2 = 2030o (b)
Z1 + Z 2
(- 10 + j20)/(2 j1) =
=
=
=
Z 1 .Z 2
(10 + j5)( 2030 o )
(11,1826,57 o )( 2030 o )
=
=
Z1 + Z 2
10 + j5 + 17,32 + j10
27,32 + j15
Z 1 .Z 2
(545 o )(10 70 o )
223,656,57 o
o
=
7,1727,8
;
(b)
=
Z1 + Z 2
31,1728,77 o
2,5 2 + j2,5 2 + 3,42 j9,4
Z 1 .Z 2
(6,32 18,43 o )(8,0682,87 o )
50 25 o
o
=
5,515,12
;
(c)
=
Z1 + Z 2
6 j2 + 1 + j8
9,09 40,12 o
Z 1 .Z 2
( 20)(4090 o )
50,9464,44 o
80090 o
o
=
5,5223,84
;(d)
=
=
Z1 + Z 2
20 + j40
9,2240,6 o
44,7263,43 o
= 17,8926,57o
Bi 2.10 Mch ni tip gm R = 20 v L = 0,02 H c tr khng Z = 40. Xc
nh v tn s f ca mch.
Hng dn gii: Tr s tr khng ca mch: Z = R 2 + X 2 = R 2 + X L2
75.10 4
2
100 75
= 275,66 Hz
X
X
2fL
= Arctg L = Arctg
= Arctg
R
R
R
2(
100 75
)0,02
= 60o
20
Ng Ngc Th
X
X
2fL
2(100)0,01
= Arctg L = Arctg
= Arctg
= 14,12o
R
R
R
25
X
X
2fL
2(500)0,01
= Arctg L = Arctg
= Arctg
= 51,49o
R
R
R
25
X
X
2fL
2(1000)0,01
= Arctg L = Arctg
= Arctg
= 68,3o
R
R
R
25
1
1
=
= 10
C
2500(40.10 6 )
10 2 45
1036,87
945
=
=
= 945 rad/s f =
=
= 150,4 Hz
L
0,03
2
2
= Arctg
21
Ng Ngc Th
= j50+43,3+ j25 = 43,3 + j75 = 86,660o (V) u(t) = 86,6sin(t + 60o) (V)
Suy ra vn k V ch: U =
Um
2
86,6
2
= 61,2 V
0,25 H
1
0,25 F
HNH 97
0,5
I2
3 10
-j4
500o
(V)
HNH 99
HNH 98
Dung khng: XC =
Tr khng: Z = 1 +
1
1
=
=2
C
2(0,25)
( 2)( j2)
4 90 o
=1+
2 j2
2 2 45 o
= 1 + 2 - 45o = 1 + 1 j1 = 2 j1
= 2,236- 26,57o ()
Dn np: Y =
1
1
=
Z
2,236 26,57 o
10
I&
1000o
(V)
I& 2
I& 1
j10
HNH 100
500 o
= 5 (A)
10
Tr khng ca mch: Z =
22
Ng Ngc Th
( j10)(5)
5090 o
= 10 +
5 + j10
11,1863,43 o
= 10 + 4 + j2 = 14 + j2 = 14,148,13o ()
1000 o
= 7,07- 8,13o (A)
o
14,148,13
5
5
Dng trong 2 nhnh r: I& 1 = I& (
) = (7,07- 8,13o)(
)
5 + j10
11,1863,43 o
1090 o
j0
) = (7,07- 8,13o)(
)
5 + j10
11,1863,43 o
= 6,3218,44o (A)
Bi 2.19 Xc nh tr hiu dng phc ca cc dng nhnh trong mch in hnh
101. Bit u(t) = 100sint (V).
Hng dn gii: Tr khng ca mch:
( j40)( j80)
( j60)( j30)
- j20 + 50 +
= 50 j20 + j80 j60 = 50 ()
j40 j80
j60 j30
&
U
100
2
=
= 2 (A) I =
= 2 A I& 5hd = 2 (A)
Dng trong mch chnh: I& 5 =
50
50
2
j
60
Dng trong cc nhnh r: I& 1hd = I& 5hd (
) = 2 2 (A) ; I& 2hd = I& 5hd - I& 1hd
j60 j30
j40
= 2 2 2 = - 2 = 2 180o (A) ; I& 3hd = I& 5hd (
)=- 2
j40 j80
= 2 180o (A) ; I& = I& - I& = 2 - (- 2 ) = 2 2 (A)
Z=
4 hd
j60
j40
I& 4
- j20
- j80
I& 5
I& 2
&
U
3 hd
I& 1 10mH
5mH
- j30
I&
50
I& 3
5 hd
I& 1
150
200
&
U
0,667F
1F
I& 2
HNH 101
HNH 100
Bi 2.20 Tm p tc thi trn t in 1 F trong mch in hnh 102.
Bit u(t) = 10 2 sin104t (V).
Hng dn gii: Cm khng ca 2 cun cm: XL5mH =104(5.10-3)=50 ;
XL10mH =104(10.10-3)=100
1
1
=100 ; XC0,667F= 4
=150
6
10 (1.10 )
10 (0,667.10 6 )
( j100)( 200 j100)
Tr khng ca mch: Z = 150 + j50 +
- j150
200 + j100 j100
200
j
100
Dng qua t 1F: I& 2 = I& (
) = (0,05 2 )(0,590o) = 0,025 2 90o
200 + j100 j100
23
Ng Ngc Th
= j0,025 2 (A)
p trn t 1F: U& 1F = I& 2 (- jXC1F) = (j0,025 2 )(- j100) = 2,5 2 (V)
Chuyn v tr tc thi: u1F(t) = 2,5 2 sin104t (V)
I& 1
I&
I& 2
j5
j10
j4
B
HNH 102
5 A
I& 1
I&
C V
I& 2
j6
j3
j4
B
3
HNH 103
3 + j4
553,13 o
5053,13 o
) = 10(
)=
j5. j10
10
8,8855,71o
2+
+ 3 + j4
5 + j4 + j
j5 + j10
3
o
o
o
&
&
&
&
&
U
AB = U AC + U CB = - I 1 (2) + I 2 (3) = [5,63(- 2,58 + 180 )]2 + (4,383,33 )3 =
Hng dn gii: I1 =
I& hd
1hd
2 hd
Vy ampe k A ch 2 A.
&
&
&
&
&
U
ABhd = U AChd + U CBhd = - I 1hd (5) + I 2 hd (3) = (-1)(5) + (0,96 j0,53)(3)
Ng Ngc Th
XC =
1
=10
1000(100.10 6 )
j10
uo(t)
I& 2
I& 1
uX(t)
&
U
X
100F
I& 3
20 (V)
- j10
&
U
o
& /10
U
X
HNH 105
HNH 104
&
U
5I&
X
= 3 = 0,5 I& 3
10
10
5 + j5
20
o
= 2 2 - 45o (A)
5 245
in p trn t 100 F: U& o = I& 3(- jXC) =(2 2 - 45o)(10- 90o) = 20 2 - 135o (V)
360o()
U
10V
3
&
E
20V
HNH 106
I&
A
&
U
I& 1
I& 2
40
j2
-j30
HNH 107
Bi 2.25 in p gia A v B trong mch in hnh 107 c tr hiu dng
50 V. Xc nh tr hiu dng U ca p ngun.
25
Ng Ngc Th
(5 + j2)(40 j30)
5 + j2 + 40 j30
269,2 15,07 o
260 j70
= 1,5 + j2,6 +
= 1,5 + j2,6 +
= 1,5 + j2,6 + 5,0816,82o
o
45 j28
53 31,89
&
U
7,5532,62 o
Z
5 + j2
Dng trong nhnh 2: I& 2 = I& (
)
5 + j2 + 40 j30
5 + j2
)(40)
5 + j2 + 40 j30
&
U
7,5532,62 o
U0 o
)(3,9 + j5,875)
7,5532,62 o
U0 o
)(7,051656,42o) = (U0o)(0,9339923,8o) = 0,93399U23,8o (V)
o
7,5532,62
50
Bit U& AB = 50uAB 0,93399U23,8o = 50uAB U =
= 53,53 V
0,93399
Bi 2.26 Xc nh dng I& trong mch in hnh 108. Bit E& = 100o (V). Nhn
xt.
Hng dn gii: Gi & A, & C, & D ln lt l in th ti nt A, C, D, ta c:
4
4
& = & A - & D = E
& = 100o (V); U
&
&
&
&
&
&
&
&
U
AC = A - C = I 2 (j10 ); U CD = C - D = I 4 (- j10 )
Coi & D = 0: & A - & D = & A 0 = 100o (V) & A = 100o (V)
o
4
4
& A - & C = 100 - & C = j10 I& 2 & C = 10 - j10 I& 2 (*)
4
4
& C - & D = & C 0 = - j10 I& 4 & C = - j10 I& 4 (**)
(*) v (**) cho ta: 10 - j104 I& 2 = - j104 I& 4 I& 4 = j10-3 + I& 2
nh lut K1 ti nt C: I& 2 - I& - I& 4 = 0 I& 2 - I& - j10-3 - I& 2 = 0
I& = - j10-3 (A) hay I& = - j1 (mA) (Dng I& khng ph thuc Z)
A
5
I& 5
&
E
&
U
I& 1
I& 2
20K
I&
B
j10K
C
I& 3
20K
I& 4
I& hd
&
E
hd
I& 1hd
I& 2hd
j10
- j4
- j10K
HNH 109
D
HNH 108
Bi 2.27 Xem mch in hnh 109 vi E& hd = 500o (V). Xc nh cng sut tc
dng pht ra bi ngun v cng sut cc in tr tiu th.
26
Ng Ngc Th
( j10)( 3 j4)
40 + j30
=5+
j10 + 3 j4
3 + j6
5036,87 o
=5+7,45-26,56o =5+6,66j3,33 =11,66j3,33 =12,13- 15,94o ()
o
6,7163,43
&
E
500 o
Dng trong mch chnh: I& hd = hd =
= 4,1215,94o (A)
o
Z
12,13 15,94
=5+
1090 o
j10
) = (4,1215,94o)(
)
j10 + 3 j4
6,7163,43 o
= 6,1442,51o (A)
Cng sut in tr 3 tiu th: P3 = I22(3) = (6,14)23 = 113 W
Cng sut tc dng ca ngun cung cp: Pf = P5 + P3 = 85 + 113 = 198 W
Kim tra li:
Cng sut phc ca ngun: Sf = E& hd . I& hd *
= (500o)(4,12-15,94o) = 206-15,94o = 198j57 (VA). Vy: Pf = Re Sf = 198 W
Bi 2.28 Xem mch in hnh 110 vi e(t) = 10cost (V). Xc nh i(t), i1(i), i2(t),
cng sut tc dng v phn khng ca ngun.
Hng dn gii: Cm khng nhnh 2: XL = 1(2) = 2 .
1
=4
1(0,25)
i
e(t)
5 - j4
0,25F
i2
2H
2i
&
E
I& 1
I& 2
I&
i1
j2
I
HNH 110
2 I&
II
HNH 111
Thay (4) v (5) vo (3): 2 I& - j4( I& + j5 j2,5 I& ) j2(- j5 + j2,5 I& ) = 0
I& =
10
100 o
=
= 2- 53,13o (A)
o
3 + j4
553,13
Ng Ngc Th
= 1053,13o = 6 + j8 (VA)
Vy: Pf =Re Sf =6 W v Qf =Im Sf = 8 VAR
Bi 2.29 Xc nh s ch ca ampe k v watt k trong mch in hnh 112. Bit
& = 1000o (V).
U
Hng dn gii
I&
Tr khng ca mch:
Z = 20 +
20
( j20)( j10)
j20 j10
&
U
= 20 2 - 45o ()
Dng trong mch chnh:
&
U
1000 o
I& =
=
Z
20 2 45 o
= 2,5 2 45o (A)
Im
2 ,5 2
I=
j20
A
- j10
HNH 112
Michael FARADAY
1791 - 1867
28
Ng Ngc Th
I&
AB
&
U
&I = U
& .YAB = (& A & B ).YAB = (& A & B ) 1
Z AB
Ch : A l nt xut pht ca dng qua nhnh, v B l
nt n ca dng, do ta c th pht biu cch tnh
dng qua mt nhnh nh sau:
Dng qua nhnh bng in th nt xut pht
tr in th nt n, tt c nhn vi dn np ca
nhnh (hoc chia cho tr khng nhnh).
3.1.2 Cch tnh in th cc nt
Mch c N nt, coi ty
1 nt c in th bng 0,
J& 3
I& 3
cn li (N1) nt. tm
Y3
c gi tr in th ca
Y
4
&
I& 2
I& 1 I 4
(N1) nt ny, ta cn phi
gii mt h (N1) phng
Y1
Y2 J&
2
J& 1
trnh th nt. Lm th no
vit c h phng trnh
, ta hy xem v d mch in c 3 nt, trong nt
c in th bng 0, cn li 2 nt v vi gi tr
th nt c tnh nh sau:
1
Ng Ngc Th
Ti nt 1:
J&1 J& 3 + &I 3 &I 4 &I1 = 0 hay J&1 J& 3 = &I 3 + &I 4 + &I1
J&1 J& 3 = (& 2 & 1 )Y3 + (& 1 & 2 ) Y4 + (& 1 & 3 ) Y1
I& 1 A I& 3 2
B
I& 2
I& 4
j12
10
0o(V)
Ng Ngc Th
I&1 A I& 3 2
I& o
I& 2
j12
I& 4
- j2
C
2
-30o(A)
Hnh A
2A
C
Hnh B
- j2
2
-30o(A)
1
1
1
1
+ )& A & B = 2
5 9 + j12 2
2
- Ti nt A: ( +
Hay:
1
1
1
&
) B & A = 2 30o
- Ti nt B: ( +
2 4 j2
2
Hay:
0,5
0,74 j0,053
0,5
0,7 + j0,1
= (0,74 j0,053)(0,7 + j0,1) (0,5)(0,5)
= 0,2733 + j0,0367
3
A =
Ng Ngc Th
0 ,5
3 j1 0,7 + j1
0,74 j0,053
0 ,5
2
3 j1
2,266 j0,3
= 8 j2,17 (V )
0,2733 + j0,0367
2,2284 j0,8323
& B =
= 7,307 j4,07 (V )
0,2733 + j0,0367
& A =
1
9 + j12
Dng mt li
Dng nhnh
Ng Ngc Th
&
ngoi cc in p do I& m1
&I 2I 3
I& 4
gy ra, cn c cc in p
Z1
Z5
&m2 Z
I
Z2
4
I&
I&1
I& 5 do m 2 gy ra nhnh
chung AC gia 2 mt
I& m1
I& m3
tri v mt gia:
&E
&E
&
&
&
1
( Z1 + Z 2 )I m1 Z 2 I m 2 = E1 (1)
Ng Ngc Th
A
B
Gii mch in hnh C
I& 1
I& 3
I& 4
bng phng php dng
5
j12
mt li.
Bc 1: Thay ngun
9
C
10
0o(V) Hnh C 2
-30o(A) song 4 j2 () bi ngun
Ng Ngc Th
I& 2
4-j2 (
)
j12
I& m1
10
0o(V)
I& m 2
= 4,928 j7,464
= 4,928 j7,464 (2)
Trong : =
14 + j12
9 + j12
9 + j12 15 + j10
= 153 + j104
10
9 + j12
1 =
= (10)(15 + j10) (9 + j12)(4,928 j7,464)
4,928 j7,464 15 + j10
1 = 16,08 + j108,04
14 + j12
10
= (14 + j12)(4,928 j7,464) (10)(9 + j12)
2 =
9 + j12 4,928 j7,464
2 = 68,56 j165,36
16,08 + j108,04
= 0,5947,33o (A )
153 + j104
&I m 2 = 68,56 j165,36 = 0,97 101,69o (A)
153 + j104
Ng Ngc Th
ngun (1 ngun p v 1
ngun dng), bi ton c 2 bc lp nh sau:
Z1
I&'1
Z3
I&'2
Z2
&1
E
I&'3
Z4
Hnh E
Z1 + Z 2 //( Z3 + Z 4 )
&
E
10
1
&I'1 =
=
Z (Z + Z4 )
(9 + j12)(2 + 4 j2)
Z1 + 2 3
5+
Z 2 + Z3 + Z 4
9 + j12 + 2 + 4 j2
150 + j100
( A)
153 + j104
Z2
150+ j100
9 + j12
90+ j120
I&'3 = I&' (
)=
(
)=
(A)
Z2 + Z3 + Z4 153+ j104 9 + j12+ 2 + 4 j2 153+ j104
I& '1 =
Ng Ngc Th
60 j20
v : I& '2 = I& '1 I& '3 =
( A)
153 + j104
I&"3 = J& 4 (
Z3
I& "3
I& " 2
Z2
Z4
4 j2
]
5(9 + j12)
4 j2 + 2 +
5 + 9 + j12
158,564 j45,359
=
( A)
153 + j104
= (2 30o )[
J& 4
Hnh F
Z .Z
Z 4 + Z3 + 1 2
Z1 + Z 2
Z1
158,564 j45,359
5
)
)=(
)(
5 + 9 + j12
Z1 + Z 2
153 + j104
24,641 j37,3205
&I"2 =
(A)
153 + j104
&I"2 = &I"3 (
Ng Ngc Th
Phn
cn
li
ca
mch
Mng
mt
ca
& hm
U
B
Mng
mt
ca
&I t
X
& hm
U
Mch Thvnin B
Tng
tng ng
ng
Mch Norton
nhau
tng ng
A
I&nm
Zo
&I t
Tng
X ng
vi
B
Zo
&I t
I&nm
X
B
Ng Ngc Th
I&
1
Zo =
I&
Mng 1 ca
c ngun
1V ph thuc
&
U
1A
&
Zo = U
9
100o(V)
4
- j2
C 2-30o(A)
Hnh G
A B
j12
Ng Ngc Th
- j2
9
C
Hnh H
0,5
UX
1 C 0,5 1A A
UX
6V
2UX
2UX
Hnh I
Hnh J
1A
B
1 1
1
Coi B = 0, ta c: ( + )C A = 2UX, vi UX = C A
0,5
1 0,5
ta suy ra C = 0.
V: 0 ,5 C + (1 + 0 ,5 ) A = 1 hay 2 C + 3 A = 1 , bit
C = 0, ta suy ra A = 1/3 V
Vy: Zo = U = A - B = 1/3 0 = 1/3
3.4.3 Cch xc nh in p do ngun tong ng
Thvnin cung cp
in p, do ngun Thvnin cung cp cho mch thay
12
Ng Ngc Th
j12
9
100o(V)
B Hnh K
Hnh L
& hm
U
j12
- j2
2A
B
4
- j2
C 2-30o(A)
2-30o(A)
7,9706 - j1,1176 ()
&
U
hm = 3,013 + j9,2288 (V)
Hnh
N
B
7,9706 - j1,1176 ()
I& 3
&
U
hm = 3,013+ j9,2288(V)
13
Ng Ngc Th
V d 4: Hy xc nh dng in I nm ca ngun
Norton thay th tng ng mng 1 ca (A,B) sau dy
(hnh K).
4 - j2 (
)
Hnh K A
5
j12
10
0o(V)
Hnh Q A
j12
I& m1
- j2
2
-30o(A)
I& nm B
I& m2
10
0o(V) C
Ng Ngc Th
I& nm
Zo
B
0,2115 + j1,1875 (A)
7,9706 j1,1176 ()
Hnh S
I& nm
Zo
A
I& 3
B
7,9706 j1,1176 ()
0,2115 + j1,1875 (A)
Ng Ngc Th
(1)
(3)
(5)
(4)
(2)
Ro u ra
i+
R
u+
i-
u- u vo o A(u+ - u-)
uo
Ng Ngc Th
M hnh n gin
V in tr Ro rt b nn c th xem bng 0, v in
tr Ri rt ln nn i+ = i- = 0 (*). Ta c m hnh n
gin hn na ca OP-AMP:
i+ = 0
u+
i- = 0
A(u+ - u-)
u-
uo
M hnh l tng
Khi OP-AMP lm vic tuyn tnh th c th xem
gn ng: u+ - u- = 0 hay u+ = u- (**). M hnh mch
ca OP-AMP c cc thng s (*) v (**) c gi l m
hnh l tng.
i1
R1
i2
i+
i-
eS
u+
R2
uo
Ng Ngc Th
u+
eS
iu-
i1
i2
R1
R2
Rt
uo
u
1
1
R
(eS u o )
= 0 o = 1+ 2
R1
R2
eS
R1
ui(t)
i2
i1 i
u-
i+
u+
uo(t)
18
d (u i 2 )
1
( 2 1 ) 0 = 0
dt
R
d ( u i 0)
1
du
(0 u o ) = 0 u o = RC i
dt
R
dt
Ng Ngc Th
R u 2 i
i1
ui(t)
uo(t)
i+
u+
&
U
&1
U
&+
U
I&
Z2
&2
U
& + = & 4 = 0 ; U
& = & 3 & 3 = & 4 = 0
Bit: U
19
Ng Ngc Th
& 1 ; & 2 = U
&2
V: & 1 = U
nh lut K1 ti nt : &I1 &I 2 &I = 0
1
1
& 1 & 3 ) (
& 3 & 2 ) 0 = 0
Hay: (
Z1
Z2
&
& 1 0) 1 ( 0 U
& 2 ) 1 = 0 U2 = Z2
(U
&1
U
Z1
Z1
Z2
Y1
&1
U
Y4
Y3
Y5
&
U
Y2
&+
U
&2
U
- Nt :
(Y1 + Y2 + Y3 + Y4 )& 4 Y1& 1 Y2 & 5 Y4& 2 Y3& 3 = 0
& 1 Y4 U
&2 =0
( Y1 + Y2 + Y3 + Y4 )& 4 Y1U
& 1 + Y4 U
&2
Y1U
& 4 =
( 2)
Y1 + Y2 + Y3 + Y4
Y1 Y3
(1) & (2) cho ta U& 2 =
& 1 Y3 Y4 + Y5 (Y1 + Y2 + Y 3 + Y4 )
U
tnh c:
20
Ng Ngc Th
BI TP CHNG 3
A. Bi tp v phng php th nt v dng mt li
Bi 3.1 Tm I trong mch in hnh 148.
10
I 10
I
5
5
30V
20V
30V Im1
Im2 20V
HNH 149
HNH 148
Hng dn gii (Phng php dng mt li)
Chn chiu 2 dng mt li Im1 v Im2 nh hnh 149. H 2 phng trnh dng mt li:
(10+ 5)Im1 + 5Im2 = 30 (1) ; 5Im1 + (2 + 5)Im2 = 20 (2)
(1) Im2 =
30 15I m1
=6 3Im1. Thay vo (2): 5Im1 + 7(6 3Im1)=20 I = Im1 =1,375 A
5
Chn chiu 2 dng mt li Im1 v Im2 nh hnh 151. H 2 phng trnh dng mt li:
(10+ 20)Im1 - 20Im2 = 100 100 = 0 (1) ; - 20 Im1 + (20 + 35) Im2 = 100 (2)
10
10
20
100V
20
35
35
Im2
100V Im1
100V
HNH 151
HNH 150
2
2
(1) Im1 = Im2. Thay vo (2): - 20( Im2) + 55 Im2 = 100 I = Im2 = 2,4 A
100V
40
10
I
20 40
Im1
60V
60V
30V
30V
HNH 152
Hng dn gii (Phng php dng mt li)
10
20
30V 30V
Im2
HNH 153
Chn chiu 2 dng mt li Im1 v Im2 nh hnh 153. H 2 phng trnh dng mt li:
(40 + 10)Im1 + 10Im2 = 60 + 30 = 90 (1) ; 10Im1 + (10 + 20)Im2 = 30 + 30 = 60 (2)
21
(1) Im2 =
Ng Ngc Th
90 50I m1
= 9 5Im1. Thay vo (2): 10Im1 + 30(9 5Im1) = 60
10
Im1 = 1,5 A
Im2 = 9 5(1,5) = 1,5 A
I = - Im1 Im2 = - 1,5 1,5 = - 3 A
2
3
1
12A
Hng dn gii (Phng php th nt) HNH 154
Coi 3 = 0, vit h 2 phng trnh th nt 1 v 2:
2A
1
1
1
1 1
1
)1 - 2 = 12 (1) ; - 1 + ( + )2 = 2 (2). T (1) 1 = 8 + 2.
2
2
2
2 3
3
1
1
5
Thay vo (2): - (8 + 2) + 2 =2 2 = 9 V. T : U =2 - 3= 2 = 9 V
2
3
6
(1+
I
8
36
12
36
12
Im1
Im2
2A
16V
60V
90V
60V
90V
HNH 155
HNH 156
Hng dn gii (Phng php dng mt li)
Bin i ngun dng (2A // in tr 8) thnh ngun p (2x8 = 16V ni tip
in tr 8) nh hnh 156. H 2 phng trnh dng mt li Im1 v Im2:
(36 + 12)Im1 12Im2 = 90 60 = 30 (1) ; - 12Im1 + (12 + 8)Im2 = 60 16 = 44 (2)
(1) Im1 = 0,625 + 0,25Im2 . Thay vo (2): - 12(0,625 + 0,25Im2) + 20Im2 = 44
Im2 =
51,5
17
AI=2+
51,5
17
85,5
5,03 A
17
10
j5
- j10
10
2
3
- j10
j5
j4
j4
o
5 (A)
HNH 158
Ng Ngc Th
50
= 5A // 10) nh
10
hnh 158.
Coi 3 = 0, h phng trnh th nt 1 v 2 c vit nh sau:
1
1
1
1
1
1
1
1
+
+ )1 - 2 = 5 (1) ; - 1 + ( +
+
)2 = 0 (2)
10
j5
2
2
2
2
3 + j4
j10
5 + 0 ,5 2
1 5 + 0 ,5 2
. Thay vo (2): - (
) + (0,62 j0,06)2 = 0
(1) 1 =
2 0,6 j0,2
0,6 j0,2
2 = 12,8855,49o (V) 1 =
5 + 0,5(12,8855,49 o )
= 16,0449,96o (V)
0,6 j0,2
100120o(V)
100120o(V)
I& m1 10
I& B
10
1000o(V)
I& C
1000o(V)
I& B
I& m 2
10
10 I& C
HNH 159
HNH 160
&
10
+
I
m
1
(2) I& m 2 =
= 5 + 0,5 I& m1 . Thay vo (1): 3 I& m1 - 5 0,5 I& m1 = - 5 + j5 3
2
&
&
I A = I m1 = j2 3 = 2 3 90o (A) I& m 2 = 5 + 0,5(j2 3 ) = 5 + j 3 = 5,2919,1o (A)
I& B = I& m 2 - I& m1 = 5 + j 3 - j2 3 = 5 - j 3 = 5,29- 19,1o (A)
I& = - I& = 5,29(19,1o 180o) = 5,29- 160,9o (A)
C
m2
Bi 3.8 Xc nh cng sut tc dng ngun 500o (hiu dng) (V) pht ra v
cng sut tiu tn trn tng in tr trong mch in hnh 161.
I&
j10
j10
-j4
500 (V)
HNH 161
I& 2
I& m1
-j4
I& m 2
23
Ng Ngc Th
I&
10
10
3
-j5
-j5
j4
I& m1
500 (V)
(10 j5) I& m1
I& m 2
j4
j5I& m1
j5I& m1
. Thay vo (1): (1 j0,5) I& m1 + (j0,5)(
)=5
(2) I& m 2 =
3 j1
3 j1
o
2
2
&
&
I = I m1 = 2,838,13 (A) P10 = I (10) = (2,83) .10 = 80 W
j5( 2,838,13 o )
I& 2 = I& m 2 =
= 4,47- 63,43o (A) P3 = I22(3) = (4,47)2.3 = 60W
3 j1
-j2
1
o
100 (V)
HNH 165
24
-j2
I& m1
I& m 2
Ng Ngc Th
Hng dn gii (Phng php dng mt li): Chn chiu 2 dng mt li I& m1
v I& m 2 nh hnh 166. H 2 phng trnh dng mt li:
(2 j2 + j2) I& m1 - j2 I& m 2 = 10 hay I& m1 - j I& m 2 = 5 (1)
- j2 I& m1 + (j2 + 3 j5 + 1) I& m 2 = 0 hay - j2 I& m1 + (4 j3) I& m 2 = 0 (2)
(1) I& m1 = 5 + j I& m 2 . Thay vo (2): - j2(5 + j I& m 2 ) + (4 j3) I& m 2 = 0
I& 2 = I& m 2 = 1,49116,57o (A) P3 = I22(3) = (1,49)2.3 = 6,66 W ;
P1 = I22(1) = (1,49)2.1 = 2,22 W
I& = I& m1 =5 + j(1,49116,57o) =3,727- 10,3o (A) P2 =I2(2)=(3,727)2.2 = 27,78 W
Vy, cng sut tc dng ngun cung cp:
P = P3 + P1 + P2 = 6,66 + 2,22 + 27,78 = 36,66 W
Bi 3.11 Dng phng php th nt tm U& AB trong mch in hnh 167.
A
A
5
20
j20
5
HNH
167
10045o(V) B
20
j20
2045o(A)
HNH
168
ngun dng [(
100
= 20)45o (A) // in tr 5] nh hnh 168.
5
1
1
1
111,25
20
+
+
) & A = 2045o hay (
-j
) & A = 2045o
5
5 + j20
20
425
425
2045 o
= 75,255,2o (V)
111,25
20
j
425
425
Bi 3.12 Dng phng php th nt tm & 1 trong mch in hnh 169.
3
HNH
169
-j8
HNH
170
3
2
j5
o
500 (V)
j5
-j8
500 (V)
250o(A)
150 + j400 0 o ( A )
73
25
Ng Ngc Th
ngun dng [(
1
1
1
+
+
) & 1
2 3 + j5 3 j8
Chn chiu 2 dng mt li I& m1 v I& m 2 nh hnh 172. H 2 phng trnh dng mt li:
I& 2
I& 2
j10
10
j10
10
j5
j5
500o(V)
I& m1
o
HNH 172 500 (V)
HNH 171
(2) I& m1
I& m 2
(j10 + 5 + j5) I& m1 + j10 I& m 2 = 50 hay (1 + j3) I& m1 + j2 I& m 2 = 10 (1)
j10 I& m1 + (10 + j10) I& m 2 = 50 hay j I& m1 + (1 + j1) I& m 2 = 5 (2)
= - j5 - (1 j1) I& m 2 , Thay vo (1): (1 + j3)[ - j5 - (1 j1) I& m 2 ] + j2 I& m 2 = 10
I& m 2 = 1,25 2 - 45o (A) I& 2 = 1,25 2 135o (A)
Bi 3.14 Xc nh cng sut tc dng ngun 500o (V) (hiu dng) pht ra v
cng sut tiu tn trn tng in tr trong mch in hnh 173. Bit R1 = R3 = 5 ;
R2 = 3 ; R4 = 2. R3
- j2
- j2
j5
j5
I& 1
R4
R1
R2
I& 2
I& 5
R3
- j2
I& 4
3
I& m1
I& m 2
5
I& m 3
- j2
Ng Ngc Th
- 3(
7 j2
50 + 3I& m 2
5I&
) + (8 + j5) I& m 2 - 5( m 2 ) = 0 I& m 2 = 3,461- 32,14o (A)
8 j2
7 j2
I& m1 =
50 + 3( 3,461 32,14 o )
= 7,1618,67o (A)
8 j2
5I& m 2
5( 3,461 32,14 o )
V: I& m 3 =
=
= 2,377- 16,19o (A)
7 j2
7 j2
Ta c: I& 1 = I& m1 = 7,1618,67o (A) PR1 = I12(5) = (7,161)2.5 = 256,4 W
o
o
o
I& = I& - I& = (7,1618,67 ) (3,461- 32,14 ) = 5,07335,15 (A)
2
m1
m2
5
j5
j5
I& m1
200o (V)
I& m 2
I& m 3
200o (V)
20 6I& m 2
6 + jI& m 2
v (3) I& m 3 =
. Thay vo (2):
1 + j1
11
20 6I& m 2
6 + jI& m 2
- j5(
+ (8 + j8) I& m 2 + 6(
) = 0 I& = I& m 2 = 1,7137,47o (A)
1 + j1
11
(1) I& m1 =
20 6(1,7137,47 o )
= 2,4811o (A)
I& m 3 =
11
Ng Ngc Th
j2
m3
j2
I&
j5
-j2
3
I&
-j2
5
j5
3
&
U
&
U
I& A
3-j4()
220120o(V)
I& B
3-j4()
2200o(V)
I& C
3-j4()
I& A
220120o(V)
HNH
HNH
179
180
2200o(V)
I& B
m2
3-j4()
I& m1
3-j4()
I& C
I& m 2
3-j4()
(1)x2: 4(3 j4) I& m1 - 2(3 j4) I& m 2 = - 220 + j220 3 (3)
(3) + (2): 3(3 j4) I& m1 = j220 3 I& A = I& m1 = 25,4143,13o (A). Thay vo (2):
- (3 j4)(25,4143,13o) + 2(3 j4) I& m 2 = 220 I& m 2 = 25,483,13o (A)
I& C = - I& m 2 = 25,4- 96,87o (A)
Ta c: I& B = I& m 2 - I& m1 = (25,483,13o) (25,4143,13o) = 25,423,13o (A)
Bi 3.18 Tnh cc p U& AB v U& BC trong mch in hnh 181.
28
Ng Ngc Th
Chn chiu 2 dng mt li I& m1 , I& m 2 nh hnh 182. H 2 phng trnh dng mt li:
(3 + j4 + j10) I& m1 - j10 I& m 2 = 1045o hay (3 + j14) I& m1 - j10 I& m 2 = 1045o (1)
- j10 I& m1 + (j10 j10) I& m 2 = 0 (2)
(2) I& m1 = 0. Thay vo (1): - j10 I& m 2 = 1045o I& m 2 = 1135o (A)
j4
B
B
A
j4
I&
3
3
j10
-j10
j10
-j10
I& m 2
I& m1
1045o (V)
1045o (V)
C
HNH 182
HNH 181
U& BC = I& (j10). Bit: I& = I& m1 - I& m 2 = 0 - 1135o = 1- 45o (A).
Do : U& BC = (1- 45o)(1090o) = 1045o (V)
Ta c: U& AB = I& m1 (3 + j4) = 0
Bi 3.19 Xc nh cng sut tc dng do mi ngun trong mch in hnh 183
cung cp. Bit E& 1hd = E& 2hd = 1090o (V).
Hng dn gii (phng php dng mt li)
Chn chiu 2 dng mt li I& m1 , I& m 2 nh hnh 184. H 2 phng trnh dng mt li:
(4 + j2 + 2) I& m1 + 4 I& m 2 = 1090o hay (3 + j1) I& m1 + 2 I& m 2 = j5 (1)
4 I& m1 + (4 + 5 j2) I& m 2 = 1090o - 1090o = 0 hay 4 I& m1 + (9 j2) I& m 2 = 0 (2)
j2
j2
5
5
I& 1
-j2
I& 2
-j2
2
&
E
1
HNH 183
(2) I& m 2
&
E
2
I& m1
&
E
1
I& m 2
&
E
2
HNH 184
4I& m1
4I& m1
=
. Thay vo (1): (3 + j1) I& m1 + 2(
) = j5
9 j2
9 j2
4( 2,17369,34 o )
I& m1 = 2,17369,34o (A). T : I& m 2 =
= 0,9428- 98,13o (A)
9 j2
*
&
&
&
&
&
= E1 . I 1 , vi I 1 = I m1 + I m 2 = (0,9428- 98,13o) + (2,17369,34o)
Ta c: S E1
= 1,26960,07o (A) S E1 = (1090o)(1,269- 60,07o) = 12,6929,93o
29
Ng Ngc Th
B. Bi tp tng hp
Bi 3.20 Tm cng sut tiu th trn in tr 10 trong mch in hnh 185.
5
1
2V
15
10
4A
1
2A
15
10
4A
HNH 186
HNH 185
2
I1
A
4A
I4
1
1 1
I3
24V
I5
I2
2
12A
B
16V
16A
2
2 4A
HNH 188
HNH 187
Hng dn gii: Bin i ngun p (24V ni tip in tr 2) thnh
ngun dng (
dng (
24
= 12A // in tr 2) v ngun p (16V ni tip 1) thnh ngun
2
16
= 16A // in tr 1) nh hnh 188.
1
1
2
1
2
1
1
1
2
1
Ng Ngc Th
= 12 + 4 = 16 hay 21 - 2 = 16 (1)
-
1
1
1
1
1 + ( + + )2 = 16 hay - 1 + 2,52 = 16 (2)
1
1
2
1
16 + 2
16 + 12
=
= 14 V
2
2
U A1
U
24 14
16 12
= A 1 =
= 5 A ; I2 = B 2 = B 2 =
=4A
2
2
2
1
1
1
U
U
U 12 1 2 14 12
0 14
12 0
=
=
= 2 A ; I4 = 31 =
= - 7 A ; I5 = 23 = 2 3 =
=6 A
1
1
1
2
2
2
2
2
I& 3
3 -j8
3
I& 2
I& 3
I& 1
I& 2
3
50V
&
E
1
j5
&
E
2
I& m1
j5
50V
I& m 2
HNH 190
HNH 189
*
Cng sut phc ca ngun E& 1 : S E1 = E& 1 . I& 1 = 50(6,855,63o)
= 340,0355,63o = 191,97 + j280,66 (VA) PE1 = 191,97 W
Cng sut phc ca ngun E& 2 : S E 2 = E& 2 . I& *2 = 50(1,59- 13,815o)
= 79,596- 13,815o = 77,29 j19 (VA) PE2 = 77,29 W
Vy, tng cng sut tc dng do 2 ngun cung cp: Pf =PE1+PE2=191,97+77,29=269,26 W
Cng sut cc in tr tiu th: P2 = I12(2) = (6,8)2.2 = 92,5 W
P3(nhnh gia) = I32(3) = (7,51)2.3 = 169,16 W
P3 (nhnh phi) = I22(3) = (1,59)2.3 = 7,6 W
Vy, tng cng sut tiu th: Pthu =P2+P3+P3=92,5+169,16+7,6 = 269,26 W
Tm li: Pthu = Pft
Bi 3.23 Tm i(t) trong mch in hnh 191.
31
Ng Ngc Th
1
= 1000
5000(0,2.10 6 )
3000 I&
3000i
0,5K
i(t)
0,5K
I&
2K
2K
2K
0,2F
I& m1
0,2F
I& m 2
-j1K
2000( j1000)
= 400 j800 (), v chn chiu 2 dng
2000 j1000
(2) I& m 2 =
0,5
I&
C1=1F
C2=0,5F
L2=0,25H
5cos2t (V)
j1
-j1
-j0,5
u(t)
5A
10A
0,5
-j1
j0,5
&
U
5A
HNH 193
Hng dn gii: Cm v dung khng trong mch: HNH 194
XL1 = 2(0,5) = 1 ; XL2 = 2(0,25) = 0,5 ; XC1 =
1
1
= 0,5 ; XC2 =
=1
2(1)
2(0,5)
32
Ng Ngc Th
(2 + j2) & 1
T : & 2
Vy: U& =
&
U
V: I& = A1 = 2( & A - & 1 ) = 2[5 (2,236- 26,57o)] = 6,3218,43o (V)
0,5
1
4cos2t (V)
C=0,5F
u1(t)
-j1 (A)
1
-j1 ()
4 (A)
2u1
2 U& 1
&
U
1
j1 ()
j2 ()
L1=0,5H
L2=1H
HNH 195
HNH 196
Hng dn gii: Cm v dung khng trong mch: X L1 = 2(0,5) = 1 ;
XL2 = 2(1) = 2 ; XC =
1
= 1. Ngun dng sin2t (A) hay cos(2t 90o) (A)
2(0,5)
33
Ng Ngc Th
X C1 = X C3 =
1
1
1
= 6 ; X C2 =
= 3 ; XL = 6( ) = 3
1
1
2
6( )
6( )
36
18
-j3
C2=1/18F
C1=1/36F
C3=1/36F
ux/3
ux 6
+
I& 1
+
L=0,5H
u(t)
3
& /3
U
X
-j6
&
U
X
j3
&
U
6 -j6
5-45o(V)
HNH 198
Chuyn sang mch phc, ta c: -jXC1 = -jXC3 = -j6 () ; -jXC2 = -j3 () ; jXL = j3 ()
Thay nhnh (3+j3)//(-j6) bi nhnh tng ng (
3 + j3( j6)
= 6) (hnh 198)
3 j3
&
& &
U
5 45 o 0
5 2
13
& = I& (6) = 5 2 (6) = 5 2 (V)
= 1 3 o=
=
(A)
U
X
1
6 j6 6 2 45
12
12
2
6 2 45 o
&
U
5 2
(A)
1
1
1
5 2
5 45 o
1 + j2
5 2
) & 1 + (
+ ) & 2 =
hay (
)+(
) & 2 =
o
j3
j3
6
6
6
6
3 90
& 2 =
5 2
5
2 + j1
+ 45o = 5 2 (
) = 5 2 - 36,87o (V)
6
3
1 + j2
Vy: U& = & 2 = 5 2 - 36,87o (V) hay u(t) = 5 2 cos(6t 36,87o) (V)
Bi 3.27 Tm u(t) trong mch in hnh 199.
Hng dn gii
1
3
= . Ngun dng 2sin4t hay 2cos(4t 90o) (A)
1
2
4( )
6
3
Chuyn sang mch phc,ta c: - jXC= -j () v ngun dng phc -j2 (A) (hnh 200)
2
Coi & 2 = 0, ta c ngay & 1 = 3 (V), do , ta ch cn vit duy nht 1
1
1
1
1
phng trnh th nt cho nt 3 nh sau: - & 1 & 2 + ( +
) & = - 8 (- j2)
3
3 3
2
2
j
j
2
2
1
2
2
Hay: - (3) - j (0) + (0,5 + j ) & 3 = - 8 + j2 & 3 = - 2,76 + j7,68 (V)
2
3
3
&
Ta c: U = & 1 - & 3 = 3 (- 2,76 + j7,68) = 5,76 j7,68 = 9,6- 53,13o (V)
34
Ng Ngc Th
3(V)
2
2
u(t)
3
2
2
&
U
1/6F
8(A)
-j ()
3
2
-j ()
-j2(A)
2sin4t (A)
HNH 200
Bi 3.28 Tm E& 2 dng qua in tr 4 trong mch in hnh 201 bng 0.
Tnh U& AC v U& BC
8cos4t (A)
A
5
B
4
j2
-j2
HNH 202
A I& 2 4
B
&
E
2
I& 1
I& 3
50o(V)
j2
C
HNH 201
50o(V)
I& m1
-j2
&
E
2
I& m 3
I& m 2
C
Hng dn gii: Chn chiu 3 dng mt li I& m1 , I& m 2 , I& m 3 nh hnh 202.
H 3 phng trnh dng mt li: (5 + j2) I& m1 - j2 I& m 2 = 50 (1)
- j2 I& m1 + (j2 + 4 j2) I& m 2 + (- j2) I& m 3 = 0 hay - j2 I& m1 + 4 I& m 2 - j2 I& m 3 = 0 (2)
- j2 I& m 2 + (- j2 + 2) I& m 3 = E& 2 (3)
Dng qua in tr 4 l I& 2 = I& m 2 , theo yu cu phi trit tiu, do (1), (2), (3)
tr thnh: (5 + j2) I& m1 = 50 (1) ; - j2 I& m1 - j2 I& m 3 = 0 (2) ; (- j2 + 2) I& m 3 = E& 2 (3)
250 j100
250 j100
(1) I& m1 =
. Thay vo (2): - j2(
) - j2 I& m 3 = 0
29
29
250 + j100
250 + j100
I& m 3 =
= - I& m1 . Thay vo (3): (- j2 + 2)(
) = E& 2
29
29
300 + j700
E& 2 =
= 26,26113,2o (V)
29
&
&
&
&
&
&
Ta c: U AC = I 1 (j2), vi I 1 = I m1 - I m 2 = I m1
250 j100
U& AC = ( I& m1 )(j2) = (
)(j2) = 18,5768,2o (V)
29
V: U& BC = I& 3 (- j2), vi I& 3 = I& m 2 + I& m 3 = I& m 3 = - I& m1
U& = (- I& )(- j2) = ( I& )(j2) = U& = 18,5768,2o (V)
BC
m1
m1
AC
Ng Ngc Th
Hng dn gii
1
1
1
1
, vi Go =
+
+
Go
10
20
20
1
= 0,2 S Ro =
=5
0, 2
A
20
10
20
HNH
100V
B 203
A
100V
10A
10
10
20
20
HNH
204
Uhm
20
5A
20
HNH
B 205
5
75V
HNH
B 206
1
1
1
+
+
)A = 10 + 5 = 15 A = 75 V
10
20
20
(1 + 2)(6)
=2
1+ 2+ 6
Phng trnh th nt C: (
j5(5 + j5)
= 5 j5 ()
j5 + 5 + j5
Ng Ngc Th
2) Tm Uhm : nh lut K2 vit cho mch vng hnh 213: I& (- j5 + 5 j5) = 50
I& =
50
=10 (A) U& hm = I& (5 + j5) = 10(5 + j5) = 50 + j50 = 50 2 45o (V)
j5 + 5 + j5
1
2
6
A
12
18A
12
18A
30V
18V
A
-j5()
5
j5()
500 (V)
j5()
-j5()
5
HNH
B 212
HNH
B 211
I&
HNH 210
HNH 209
-j5()
12
HNH 208
A
6
A
A
B
18V
HNH 207
I&
A
5-j5()
500 (V)
100o()
5-j5()
j5()
HNH
B 213
50 2 45o(V)
HNH
214
U hm
50 245 o
3) Rp Z1 vo 2 cc A, B (hnh 214): I1 =
=
= 590o (A)
Z o + Z1
5 j5 + 5 j5
U hm
50 245 o
=
=4,4763,43o (A)
Z o + Z 2 5 j5 + 10
5( 3 + j5)
245 + j570
+ j5 =
2,75 + j6,4 ()
5 + 3 + j5
89
2) Tm Uhm: nh lut K2 vit cho mch vng hnh 217: I& (5 + 3 + j5) = 10
Zo=
37
Ng Ngc Th
80 j50
(A) U& hm = U& AC + U& CB = I& 1 (j5) + I& (3 + j5)
8 + j5
89
80 j50
490 + j250
= 0(j5) + (
)(3 + j5) =
6,1827,03o (V)
89
89
10
I& =
5
3
j5
j5
100 (V)
I&
j5
j5 I&
1
HNH
B 215
100 (V)
HNH
B 216
A
2,75+j6,4()
I&
o
3
6,1827,03o(V)
j5
HNH
B 217
HNH
B 218
20
260 + j80
=
U& hm = U& AC + U& CB = I& 1 (5) - 1045o + 20 - I& (10)
13 j4
185
260 + j80
1100 925 2 j(800 + 925 2 )
)(10)=
11,45-95,64o (V)
185
185
Phng trnh th nt A: 38
1
1
1
& C + (
+
) & A = 0 hay
21
21
12 + j24
Ng Ngc Th
20
1
1
+( +
) & A = 0 & A = 11,676 + j6,054 (V)
21
21
12 + j24
1
1
1
Phng trnh th nt B: & C + (
+
) & B = 0 hay
50
50
30 + j60
20
1
1
+(
+
) & B = 0 & B = 12 + j6 (V)
50
50
30 + j60
Vy: Uhm = & A - & B =11,676 + j6,054 (12 + j6)= - 0,324 + j0,054=0,328170,54o (V)
A
5
1045o(V)
200 (V)
-j4()
10
I&
1045 (V)
3
I&
-j4()
HNH
219
B
A
I& 1
-j4()
10
A
7,97-j2,16()
200o(V)
11,45- 95,64o(V)
10
HNH
221
HNH
222
B
B
50
21
12
30 HNH
223
j60
j24
200o(V)
C
50
21
A
12
j24
o
200 (V)
50
21
HNH
220
B
30 HNH
225
j60
12
j24
30 HNH
224
j60
A
42,26+j21,36()
0,328170,54o(V)
HNH
226
39
Ng Ngc Th
A B
4
10 5
o
530o(V) HNH 227 50 (V)
HNH 228
A B
5,55
5
10
4
5,916,4o(V)
130 (A)
C
HNH 229
1,250o(A)
HNH 230
Ro =
5(10)
5(4)
150
+
=
5,55
5 + 10
5+4
27
Zo =
(10 + j20)10
+ j5 = 7,5 + j7,5 ()
10 + j20 + 10
Ng Ngc Th
j5
j20
10
10
10
o
100o(V) 1090 (V)
I& 1
C
j20 &
I
10
j20
j5
j5
10
HNH
B 231
HNH
B 232
A
7,5+j7,5()
10
11,18- 63,43o(V)
HNH
HNH
234
B
B 233
Hng dn gii: 1) Tm Zo: Ni tt ngun p v h mch ngun dng (hnh 236):
100o(V) 1090o(V)
Zo =
( 3 + j4)10
= 2,973 + j2,162 ()
3 + j4 + 10
2) Tm U& hm (dng pp th nt): Bin i ngun p thnh ngun dng (hnh 237) v
coi & B = 0, phng trnh th nt A c vit nh sau: (
1
1
+ ) & A
3 + j4
10
25
90o hay (0,22 j0,16) & A = 2 2 + j2 2 + j2,5 & A = 22,1898,07o (V)
10
Vy: U& hm = & A - & B = 22,1898,07o (V).
= 445o +
&
U
22,18 98,07 o
hm
=
= 6,0362,04o (A).
Zo
2,973 + j2,162
&
U
22,1898,07 o
hm
=
= 3,1780,05o (A) I = 3,17 A
2,973 + j2,162 + 3,68
Zo + R
T : Pmax = (3,17)23,68 = 37 W
Bi 3.38 Tnh R trong mch in hnh 241 cng sut tiu th trn R l
cc i. Tnh cng sut .
Hng dn gii: Ct nhnh cha R ra khi mch, phn mch cn li l mt
mng mt ca (A,C) nh hnh 242. Ta tm mch tng ng Thvnin ca mng mt
ca ny.
41
Ng Ngc Th
4(12)
=3
4 + 12
A
3
10
j4
2590o(V)
10
j4
HNH 236
A
2,973+j2,162()
3
10
22,1898,07o(V)
j4
B
445o(A) HNH 237 2,590o(A)
6,0362,04o(A)
A
HNH 238
I&
B
A
2,973+j2,162()
R
2,973+j2,162()
22,1898,07o(V)
HNH 239
HNH 240
( +
1
1
1
1
)A - B = 2 + 1 hay A - (6) = 3 A = 10,5 V
12
12
3
12
U hm 2
10,5 2
) R= (
) (3) = 9,1875 W
3+3
Ro + R
tng ng
42
10( 30)
= 7,5, kch thch 2 ca (A,B) mt ngun p Et = 1V v chn
10 + 30
Ng Ngc Th
chiu 3 dng mt li Im1, Im2, Im3 nh hnh 248, h 3 phng trnh dng mt li c
vit nh sau: 12Im1 + 12Im2 = 1 + 3V1 , vi V1 = I1(6) = (Im3 Im2)(6)
12
8V
1A
12
A 3
C
3
8V
6V
1A
HNH 241
HNH 242
12
A
3
C
12
A 3
C
4
1A
2A
HNH 243
A
6V
B
6V
HNH 244
A
10,5V
10,5V
I
R
C
HNH 246
12Im1 + 12Im2 = 1 + 3(Im3 Im2)(6) 12Im1 + 30Im2 18Im3 = 1 (1)
12Im1 + (12 + 6 + 2 + 40)Im2 (2 + 6)Im3 = 3V1 = 18Im3 18Im2
6Im1 + 39Im2 13Im3 = 0 (2)
- (6 + 2)Im2 + (7,5 + 2 + 6)Im3 = 0 hay 8Im2 + 15,5Im3 = 0 (3)
HNH 245
15,5I m 3
15,5I m 3
(4). Thay (4) vo (2): 6Im1 + 39(
) 13Im3 = 0
8
8
62,5625I m 3
Im1 =
(5). Thay (4) v (5) vo (1):
6
62,5625I m 3
15,5I m 3
1
12(
) + 30(
) - 18Im3 = 1 Im3 = A. Thay vo (5):
6
8
85
1
62,5625( )
62,5625I m 3
1
85 = 62,5625 A. Vy: R = E t = E t =
Im1 =
=
= 8,152 .
o
62,5625
6
6
510
I
I m1
510
(3) Im2 =
2) Tm Uhm (dng pp dng mt li): Chn chiu 3 dng mt li Im1, Im2, Im3
nh hnh 249, h 3 phng trnh dng mt li c vit nh sau:
(12 + 40 + 2 + 6)Im1 (2 + 6)Im2 = 3V1, vi V1 = I1(6) = (Im2 Im1)6
60Im1 8Im2 = 3(Im2 Im1)6 3Im1 Im2 = 0 (6)
- (2 + 6)Im1 + (30 + 2 + 6)Im2 30Im3 = 0 hay 4Im1 + 19Im2 15Im3 = 0 (7)
43
Ng Ngc Th
(6) Im1 =
0,61875
0,61875
) 18(
) = - 0,257 V
57,75
19,25
3V1
0,55V
Ihm1
2
30
Ihm1
3V1
V1
1V
HNH
B 248
6
A
8,152
12
3V1 Uhm
Ihm2 V1
0,55V
40
Ihm3
10
HNH
B 247
12
2
Ihm2
7,5
V1
I1
Ihm3
12
2
10
30
40
I1
- 0,257V
HNH
B 250
HNH
B 249
D. Bi tp v nguyn l xp chng
Bi 3.40 Tm cc dng I1, I2, I3, I4 trong mch in hnh 251 bng phng php
xp chng.
Hng dn gii: 1) H mch ngun dng 1A, ch ngun p 5V tc ng
C D
50
= I2 =
=1A
2+3
5
2( 3)
3( 2)
+
= 2,4
2+3
3+2
Ng Ngc Th
U CA
U
= C A v I3 = DA = D A
2
2
3
3
5( C A )
I1 + I3 = C A + D A . Bit: C = D I1 + I3 =
2
3
6
5( C A )
Li bit: I1 + I3 = - 1
= - 1 5(C 2,4) = - 6 C = 1,2 V
6
2,4 1,2
1,2 0
T : I1 =
= 0,6 A v I2 = C B =
= 0,4 A
2
3
3
Ta c: I1 =
I1
I3
A
2
I1
2
3
C
1A
3
HNH HNH
251
252
5V
2
1A
I2
1A
2
B
U
3
I2
5V
A
I3
3
I4
I1
I2
I4
HNH HNH
254
253
B
3) Xp chng: I1 = I1 I1 = 1 0,6 = 0,4 A v I2 = I2 + I2 = 1 + 0,4 = 1,4 A
nh lut K1 ti A (hnh 251) cho ta: I1 + 1 + I3 = 0 I3= - 1 I1 = - 1 0,4 = - 1,4 A
nh lut K1 ti B (hnh 251) cho ta: I2 1 + I4 = 0 I4 = 1 I2 = 1 1,4 = - 0,4 A
Bi 3.41 Dng phng php xp chng tnh dng qua tr khng (3 + j4) trong
mch in hnh 255.
Hng dn gii
1) Ni tt ngun p 50 (V), ch ngun p j50 (V) tc ng,
j50
=j10 (A) //
5
45
Ng Ngc Th
50
=-j10 (A)//
j5
tr khng j5] nh hnh 257. Coi & B = 0, phng trnh th nt A c vit nh sau:
1
1
1
j10
+
+ ) & A = - j10 hay (0,32 j0,36) & A = - j10 & A =
(V)
5
3 + j4
j5
0,32 j0,36
j10
&
j10
0,32 j0,36
I&" = A =
=
(A)
3 + j4
3 + j4
(0,32 j0,36)( 3 + j4)
j10
j10
3) Xp chng: I& = I&' + I&" =
+[
]=0
(0,32 j0,36)( 3 + j4)
(0,32 j0,36)( 3 + j4)
10 245 o
E& 1
j10
j10
Dng qua in tr 10: I&'1 = I&' (
)=
(
) = 0,05 E& 1
o
10 + j10
10
+
j
10
10 245
Z
10(5 + j5)
] = 4 + j12 (). Dng trong mch chnh:
10 + 5 + j5
&
&
E
E
2
I&" = 2 =
= (0,025 2 - 45o) E& 2 .Dng qua in tr 10:
Z
4 + j12
&
E
5 + j5
5 + j5
2
I&"1 = I&" (
)=
(
) = (0,025 2 - 45o) E& 2
4 + j12 15 + j5
5 + j5 + 10
&
E
3) Tnh t s E& 1 / E& 2 : Bit I&'1 = I&"1 0,05 E& 1 =(0,025 2 -45o) E& 2 & 1 = 0,05 2 - 45o
E
2
Bi 3.43 Xem mch in hnh 261. (a) Trit tiu ngun dng j(t) = 3cos2t (A),
vit biu thc dng i1(t) qua in tr 1 . (b) Trit tiu ngun s e(t)= 6cos4t (V),
vit biu thc dng i2(t) qua in tr 1. (c) Dng nguyn l xp chng tm biu thc
dng i(t) qua in tr 1 v tnh cng sut tiu th trn in tr 1.
Hng dn gii: (a) H mch ngun dng, kch thch ca mch by gi ch cn
&
E
6
=
=1 j1 =
1 + j4 j1 + 2 3 + j3
2 - 45 (A)
o
1
1
=- j
= - j1 ().
C
4(0,25)
Ng Ngc Th
Vy, biu thc tc thi ca dng qua in tr 1 l: i1(t) = 2 cos(4t 45o) (A)
A
I&'
I&
j5
j4
j50V
50V
j50V
j4
B
HNH 256
HNH 255
A
j5
5
I&"
j5
j5
j10
10
j4
&
E
2
&
E
1
50V
B
HNH 257
I&'
j5
5
I&'1
HNH 258
j5
5
j10
I&"1
I&"
j10
10
10
&
E
2
&
E
1
HNH 260
HNH 259
2
i(t)
j(t)
1H
0,25F
-j1
HNH 262
HNH 261
I& 2
J&
2
&
E
e(t)
j4
I& 1
j2
1
- j2 2
HNH
263
47
Ng Ngc Th
1
1
=-j
= - j2 ()
C
2(0,25)
j2 j2 + 2
2
) = (30o)( ) = 20o (A)
j2 j2 + 2 + 1
3
2
2
)2(1) = 1 W v P2 = I22(1) = (
)2(1) = 2 W
P = 1 + 2 = 3 W.
2
2
)2 + (
2
2
48
)2 =
3 P =( 3 ) (1)= 3 W
2
Ng Ngc Th
Mng 2 ca l g?
I& 2
I& 1
Mch
ngoi
1
U& 1
I& 1
Ca 1
MNG
HAI
CA
U& 2
&I
2
Mch
ngoi
2
Ca 2
&2
U
(), gi l tr khng vo ca 2
Z 22 =
&I 2 &
khi h mch ca 1
I =0
1
Ng Ngc Th
&1
U
Z12 =
&I 2 &(), gi l tr khng tng h ca 1 /v
I1 = 0
ca 2 khi h mch ca 1
&2
U
(), gi l tr khng tng h ca 2 /v
Z 21 =
&I1 &
ca 1 khi h mch ca 2
I 2 =0
4.1.2 H phng trnh trng thi Y ca mng hai ca
(tnh &I1 ; &I 2 theo U& 1 ; U& 2 )
& 1 + Y12 U
& 2 ; I& 2 = Y21 U
& 1 + Y22 U
&2
I& 1 = Y11 U
&I1
Y11 =
& 1 &(S), gi l dn np vo ca 1
U
U 2 =0
&I1
& 2 &(S), gi l dn np tung h ca 1 /v
U
U1 = 0
ca 2 khi ngn mch ca 1
&I 2
Y21 =
(S), gi l dn np tung h ca 2 /v
&1 &
U
U =0
ca 1 khi ngn mch ca 2
Y12 =
H 21 =
Ng Ngc Th
H 22
&I 2
=
(S), gi l dn np vo ca 2 khi
&2&
U
h mch ca 1
4.1.4 H phng trnh trng thi G ca mng hai ca
(tnh &I1 ; U& 2 theo U& 1 ; &I 2)
I1 = 0
& 1 + G 12 I& 2 ; U
& 2 = G 21 U
& 1 + G 22 I& 2
I& 1 = G 11U
&I1 (S), gi l dn np vo ca 1
G11 =
&1&
U
khi h mch ca 2
I 2 =0
&I1
G12 = , gi l hm truyn t dng t ca 2 n ca 1
&I 2 &
khi ngn mch ca 1
U1 = 0
G 21 =
&2
U
, gi l hm truyn at p t ca 1 n
&1 &
U
ca 2 khi h mch ca 2
I 2 =0
G 22 =
U& 2
, gi l tr khng vo ca 2
&I 2 ()
&
U =0
&I1
&2&
U
A11 =
I2 =0
A21 =
I2 =0
&
1
U
1
; A12 = 1
= ()
G21
&I2 U& =0 Y21
2
&I
1
1
(S) ; A22 = 1
=
Z21
&I2 U& =0 H21
2
Ng Ngc Th
B21 =
&I2
&I
1
1
= (S) ; B22 = 2
=
&1 &
U
Z12
&I1 U& =0 G12
I =0
1
(a)
I& 1
&
U
1
(b)
2
&
U
1
I& 1
&
U
1
4
I& 2
4
I& 1
I& 1
(c)
I& 3
&
U
2
(d)
&1
U
&I 2
&I
() v A 22 = &1
I2
& 2 =0
U
,
& 2 =0
U
Ng Ngc Th
&I1
&1
U
Cng theo nh ngha: A11 =
v A21 = & (S), do
&U2 &
U2 &I =0
I2=0
2
ta h mch ca 2 (hnh d) tm 2 thng s ny.
Ng Ngc Th
(e)
I& 1
&1
E
&
U
1
I& 3
j4
&
5 U
2
I& 2
&2
E
(f)
Ng Ngc Th
Z 22
Z
Z 21
Z
Z
Z
Z 22 Z
Z 21
Z 22
Y 12
Z 12
Z
Z 11
Z
22
Y11
Y21
Y12
Y22
1
Y 11
Y
Y
Y 11
Y 12
Y 22
Z 11
Z 21
Z
Z 11
Z
Z 21
Y 21
Y 11
Y
Y 22
Y 21
Y 22
Y
22
Y 21
1
Z 21
Z
Z
Y 21
11
Z
Z
21
11
Z
Z
12
22
Z
Z
Z12 Y Y
Z22 Y 21 Y 11
Z11
Z21
22
12
11
22
21
22
21
Z
Z 21
Z
Z
21
11
21
12
11
1
Y
22
H
H 22
H
H
H
22
1
H
22
22
11
12
11
H
H 11
21
11
G
G
11
21
11
1
H
H 21
Y 21
Y
H
11
Y 21
H
22
21
Y
Y H
22
Y 12
Y 12 H
H
H
21
G
G
22
12
11
12
22
1
G
22
21
A
A 21
B
B
21
A
A
B
B 21
B 11
B 12
11
12
22
22
12
1
A
A
G 12 A 12
A 22
G A 22
1
A
G 11
A
A
22
G
A
G12 A
G22
G
G
21
11
1
A
11
A
A
21
A
A 12
A
A
12
22
11
12
21
22
A
A 11
12
11
22
A11
A21
A12
A22
G
G
A 22
11
G 12
G 12 A
A 12
A
A 11
A
G
1
H 21 G
H
H
11
A
A
A
A
21
11
12
G
G 11
G
G 22
G
A
G
G
G 22
H12 G
H11
H21
H22 G 21
G
H 22
H 12
H G11
H
H 21 H 11 G
21
H
H
Y
1
1
11
Y 12
Y 12 H 12
12
21
1
H
H
21
11
21
21
G
G 21
H
G
1
11
H 12
G 12 G 12
A 21
A
22
21
B
B 12
B 12
B 11
B
B
21
B
B
21
11
12
22
12
1
B
11
B
B 21
B 11
B 11
B 21
1
B 22
B 22
B
B 22
B 22
B
B 21
B
B11
B21
B
B
12
22
B 12
B
B 11
B
B12
B22
Ghi ch: X = X 11 .X 22 X 12 .X 21 vi X c th l Z,
Y, H, G, A, B.
Gii: H phng trnh trn l h phng trnh trng
thi Z, do ta tra bng quy i thng s theo ct Z,
hng A, ta c:
Z11 2
= =1
Z 21 2
Z Z11.Z 22 Z12 .Z 21 2( 4) 7(2)
A12 =
=
=
= 3 ()
Z 21
Z 21
2
1
1
Z
4
A 21 =
= (S) ; A 22 = 22 = = 2
Z 21 2
Z 21 2
A11 =
Tm li, b thng s A cn tm l:
A=
3 ()
0,5 (S)
Ng Ngc Th
1
Z1
&1
U
&1
E
Ngun
2
I& 2
I&1
1
ZV1
Mng
hai
ca
&2
U
(g)
Z2
Ti
4.3.1 Tr khng vo Zv
C th tnh Zv1 theo bt k b thng s no trong 6 b
thng s Z, Y, H, G, A, B.
4.3.1.1 Tr khng vo s cp Zv1
L t s gia p v dng s cp khi th cp c ni
&
vi ti :
U
Z v1 = 1
I& 1
By gi ta xc inh Zv1 theo b thng s Z chng hn.
Ta c h phng trnh trng thi Z:
& 1 = Z11&I1 + Z12 &I 2 (1) ; U
& 2 = Z 21&I1 + Z 22 &I 2 (2)
U
& 2 = Z 2 ( &I 2 ) , thay vo
Mt khc, p trn ti (hnh g): U
(2):
Z &I
21 1
Z 2 + Z 22
(3)
Ng Ngc Th
Z 21&I1
&
&
& 1 = ( Z11 Z12 .Z 21 )&I1
U1 = Z11I1 + Z12 (
)U
Z + Z 22
Z 2 + Z 22
&1
U
Z Z
Z .Z + Z
Hay: Zv1 = = Z11 12 21 Zv1 = 11 2
&I1
Z2 + Z22
Z2 + Z22
4.3.1.2 Tr khng vo th cp Zv2
I& 1
Z1
I& 2
&1
U
Mng
hai ca
&2
U
(h)
2
ZV2
Z12 &I 2
&
& 2 = ( Z 22 Z12 .Z 21 )&I 2
U 2 = Z 21 (
) + Z 22 &I 2 U
Z1 + Z11
Z1 + Z11
&
U
Z .Z
Z .Z + Z
Hay: Z v 2 = 2 = Z 22 12 21 Z v2 = 22 1
&I 2
Z1 + Z11
Z1 + Z11
4.3.2.1 H s khuch i p
L t s
U& 2
E& 1
hay
U& 2
U& 1
Ng Ngc Th
&2
U
&
( 6) I 2 =
(9) , thay vo (8):
Z2
&2
& 2 ( Z 2 + Z 22 )
U
U
&
&
&
U 2 = Z 21I1 + Z 22 ( ) I1 =
(10)
Z2
Z 2 .Z 21
&2
U
&
&
(9)(7): U1 = Z11I1 + Z12 (
) , thay vo (5):
Z2
&
&E1 = ( Z1 + Z11 )&I1 + Z12 ( U 2 ) (11)
Z2
U ( Z + Z 22 )
U
(10)(11): E& 1 = ( Z1 + Z11 )[ 2 2
] Z12 ( 2 )
&
&
Z 2 .Z 21
Z2
&2
U
Z 2 .Z 21
=
& 1 Z 2 (Z1 + Z11 ) + Z1 .Z 22 + Z
E
I& 1
Z 2 + Z 22
I
)*
=
Re[
Z
(
I
)(
I
)*]
=
I 2 Re Z 2
2
2
2
2
2
2
2
2
* Tnh P1:
10
Chng 4: MNG
1 HAI CA
1
Ng Ngc Th
I& 2
&
U
1
Z2
I& 1
I& 1
&
U
2
&
U
1
&
U
2
0,5Z1
Z2
HNH 363
0,5Z1 A
I& 1
HNH 364
0,5Z1
0,5Z1 A 0,5Z1
I& 2
I& 3
I& 2
I& 1
&
U
1
Ngun U& 1
Z2
&
U
2
Ti
Zt
Z2
HNH 366
HNH 365
Hng dn gii:
(a) Xc nh cc ma trn
Cc phn t ca ma trn A (pp nh ngha):
* H mch ca 2 (hnh 364):
&
& = I& (0,5Z1 + Z2) v U
& = I& Z2 A11 = U 1 I& = 0 = 0,5Z 1 + Z 2 = 0,5(10) + 5 = 2
U
1
1
2
1
2
&
5
U
Z2
2
I&
1
1
= = 0,2 S
V:
A21 = & 1 I& 2 = 0 =
Z
5
U
2
* Ngn mch ca 2 (hnh 365): I& 1 + I& 2 - I& 3 = 0 (nh lut K1 ti A) I& 3 = I& 1 + I& 2
- U& 1 + I& 1 (0,5Z1) + I& 3 (Z2) = 0 (nh lut K2 cho mt tri)
- U& 1 + I& 1 (0,5Z1) + I& 3 (Z2) = 0 (nh lut K2 cho mt tri)
Hay: - U& 1 + I& 1 (0,5Z1) + ( I& 1 + I& 2 )(Z2) = 0 U& 1 = (0,5Z1 + Z2) I& 1 + Z2 I& 2 (1)
11
Ng Ngc Th
(0,5Z 1 + Z 2 )( I& 2 )
( 0 ,5 Z 1 ) 2 + Z 1 Z 2
] + Z2 I& 2 =
(- I& 2 )
Z2
Z2
&
U
( 0 ,5 Z 1 ) 2 + Z 1 Z 2
(0,5.10) 2 + 10(5)
1
&
Vy: A12 = & U 2 = 0 =
=
= 15
Z2
5
I2
2
Tm li:
15
A=
2
0, 2 S
Cc phn t ca ma trn Z, Y, H (dng bng quy i thng s):
T thng s A, bng quy i thng s cho ta:
A 11
A
2
=
= 10 ; Z12 =
,
A 21
0, 2
A 21
1
= (2)(2) (15)(0,2) = 1 Z12 =
= 5 ;
0, 2
10 5
A
1
1
2
= = 5 ; Z22 = 22 = = 10 . Tm li: Z =
A 21 0,2
A 21 0,2
5 10
A
A
2
1
- Cc phn t ca ma trn Y l: Y11 = 22 =
S ; Y12 = =S;
A 12
15
A 12
15
A
1
1
2
Y21 = =S ; Y22 = 11 =
S. Tm li: Y =
A 12
15
A 12
15
1
2
15 S 15 S
1
2
S
S
15
15
A 12
A
15
1
=
= 7,5 ; H12 =
= = 0,5 ;
A 22
2
A 22
2
A
1
7 ,5 0 ,5
1
0, 2
= - = - 0,5 ; H22 = 21 =
= 0,1 S. Tm li: H =
A 22
2
A 22
2
0,5 0,1 S
0,5( Z 1 ) + Z 2
1
0,5(8000) + 4000
1
=
= 2000 ; A21 =
=
= 0,00025 S
Z2
Z2
4000
4000
( 0 ,5 Z 1 ) 2 + Z 1 Z 2
(0,5.8000) 2 + 8000(4000)
A12 =
=
= 12000
Z2
4000
A
2000
Suy ra cc phn t ca ma trn Z: Z11 = 11 =
= 8000 = Z22
A 21
0,00025
Z12 =
A
1
1
=
=
= 4000 = Z21. Tm li, trong hp ny: Z =
A 21
A 21
0,00025
V h phng trnh trng thi Z l: U& = 8000 I& + 4000 I& (3)
1
12
8 K 4 K
4 K 8 K
Ng Ngc Th
&
U
&
Z Z + Z
U
8(6) + 8(8) 4(4) 48
I& 1 = 1 , vi U& 1 = 48u1 (V) v ZV1 = 11 t
=
=
K
Z V1
Z t + Z 22
6+8
7
48 u1
T :
I& 1 =
= 7.10-3u1 (A) hay I1 = 7 mA
3
48.10
7
&
& = - Zt I& . V bit: I& = Z 21 I ! .
U
Bit:
2
2
2
Z t + Z 22
Z 21 I& !
Z Z I&
6000(4000)(7.10 3 u1 )
U& 2 = - Zt(
) = t 21 1 =
=12u1 (V) hay U2 =12 V
Z t + Z 22
Z t + Z 22
6000 + 8000
&
U
TH 3: Rt = Zt = 0, tr khng vo s cp ZV1 = & 1
I
1
&
Z Z + Z
U
Z
8(8) 4(4)
I& 1 = 1 , vi U& 1 = 48u1 (V) v ZV1 = 11 t
=
=
= 6 K
Z V1
Z t + Z 22
Z 22
8
48 u1
T :
I& 1 =
= 8.10-3u1 (A) hay I1 = 8 mA
6000
&
V:
U 2 = - Zt I& 2 = - 0( I& 2 ) = 0 hay U2 = 0
Z1
Z2
I& 1
&
U
1
Z1
I& 2
Z3
I& 2 = 0
I& 1
I& 1
Z2
&
U
2
&
& U
U
1
2
Z3
HNH 367
HNH 368
Z1
I& 1
Z2
I& 2
I& 3
&
U
1
Z3
HNH 369
Hng dn gii:
Ng Ngc Th
&
U
I&
Z + Z3
Z
1
A11 = & 1 I& 2 = 0 = 1
= 1 + 1 v A21 = & 1 I& 2 = 0 =
U2
Z3
Z3
U2
Z3
* Ngn mch ca 2 (hnh 369)
Ta c: I& 1 + I& 2 - I& 3 = 0 (nh lut K1 ti A) I& 3 = I& 1 + I& 2
V: - U& 1 + I& 1 (Z1) + I& 3 (Z3) = 0 (nh lut K2 cho mt tri)
Hay: - U& 1 + I& 1 (Z1) + ( I& 1 + I& 2 )(Z3) = 0 U& 1 = (Z1 + Z3) I& 1 + Z3 I& 2 (1)
Ta li c: I& 2 (Z2) + I& 3 (Z3) = 0 (nh lut K2 cho mt phi)
Hay: I& 2 (Z2) + ( I& 1 + I& 2 )(Z3) = 0 Z3 I& 1 = (Z2 + Z3)(- I& 2 ) (2)
I& 1 &
Z + Z3
Z2
U2 = 0 = 2
=
1
+
I& 2
Z3
Z3
Z Z + Z 2 Z 3 + Z 3 Z1
( Z + Z 3 )( I& 2 )
] + Z3 I& 2 = ( 1 2
)(- I& 2 )
Thay (2) vo (1): U& 1 = (Z1 + Z3)[ 2
Z3
Z3
Vy:
A22 =
&
U
Z1Z 2 + Z 2 Z 3 + Z 3 Z1
Z3
Z2
1+
Z3
Z1
1 + Z
Z
Z
+
Z
Z
+
Z
Z
1
2
2
3
3
1
3
& =0=
U
.Tm li: A =
2
1
Z3
Z 3
20
20
I& 1
&
U
1
I& 2
100
100
20
I& 1
&
U
2
I& 2
HNH 370
&
U
1
100
100
&
U
1
I& 2
I& 1
100
HNH 371
20
20
I& 2
I& 1
100
100
HNH 372
I& 2
I& 1
&
U
2
HNH 373
100
&
U
2
HNH 374
Ma trn Y
* Ngn mch ca 2, hnh 371 c mch tng ng hnh 372, trong ch c
in tr 100 // in tr 20 , cn in tr 100 th hai b ni tt, do vy:
&
U
I&
1
= 0,06 U& 1 Y11 = & 1 U& 2 = 0 = 0,06 S
100( 20)
U1
100 + 20
100
5
) (Cng thc chia dng) hay I& 2 = - (0,06 U& 1 )( ) = - 0,05 U& 1
V: - I& 2 = I& 1 (
100 + 20)
6
I& 1 =
14
Ng Ngc Th
&
I
Y21 = & 2 U& 2 = 0 = - 0,05 S
U1
Vy:
U
0,05 S 0,06 S
I& 2 =
50
Tm li: H = 3
5
6
5
6 . Nghim li tnh i xng: H = 5 = - H
12
21
11
6
S
600
50
11
5
5
v H = H11H22 H12H21 = ( )(
) ( )(- ) = 1 Mng hai ca l i xng.
3
600
6
6
(1000+100)//100 bng
V:
305
&
U
100
55 &
61
= I& 1 (
)(100) + I& 1 (10) =
I 1 A11 = 1 I& 2 = 0 = 3 =
&
55
1000 + 100 + 100
3
11
U2
3
&I
3
A21 = & 1 I& 2 = 0 =
S
55
U2
15
Ng Ngc Th
250
25
V: - U& 1 + I& 1 (
) + I& 3 (
+ 10) = 0 (nh lut K2 cho mt tri)
3
1000
1000
I& 1
100
&
U
1
I& 2
100
&
U
2
10
100
I& 3 (100)
I& 1 100
&
U
2
&
U
1
I& 1 (10)
10
100 I& 2
&
U
1
I& 1
&
U
1
& = 10I&
U
2
1
10
HNH 377
250/3 A 250/3
I& 1
100
I& 1
HNH 376
HNH 375
1000
I& 1
275/3
I& 3
25/3
I& 2
&
U
1
10
10
HNH 378
HNH 379
250
55
305 &
55 &
Hay: - U& 1 + I& 1 (
) + ( I& 1 + I& 2 )( ) = 0 U& 1 = (
) I1 +
I 2 (1)
3
250
25
Ta li c: I& 2 (
) + I& 3 (
+ 10) = 0 (nh lut K2 cho mt phi)
3
250
55
55 &
305
Hay: I& 2 (
) + ( I& 1 + I& 2 )( ) = 0
I1 = (
)(- I& 2 ) (2)
3
305
I& 1 &
61
305 61
55 &
Vy: A22 = & U 2 = 0 = 3 = . Thay (2) vo (1): U& 1 = (
)( )(- I& 2 ) +
I2
55
11
3
11
3
I2
3
61 18000
&
11
U
18000 &
18000
1
33
&
=
(- I 2 ). Vy: A12 = & U 2 = 0 =
. Tm li: A =
3
61
33
33
I2
S
11
55
16
Ng Ngc Th
150
150
150
&
U
X
I& 1
I& 2
330
220
&
U
1
100
HNH 380
&
U
2
I& 1
220 C U& X
I& 3
I& 1
330
100
D
HNH 381
I& 2 B A I& 1
220 C
I& 3
&
U
X
330
100
I& 2 B
I& 2
D
HNH 382
1
1
1
1
1815
) & A + (
+
+
) & C = 0 & C =
& A
220
220
100
330
7018
37
78
1815
5245471.10 2
5245471.10 2 &
Thay vo (1):
& A (
& A )= I& 1 hay
& A =
U 1 = I& 1
3300
22000 7018
5095068
5095068
I& 1 &
5245471.10 2
Vy:
Y11 = & U 2 = 0 =
0,01029 S
5095068
U1
&
U
& &
1
1 1815
363
363 &
Ta c: I& 3 = CD = C D =
& C =
(
& A ) =
& A =
U1
100
100
100
100 7018
140360
140360
5245471.10 2 &
363 &
5245471.10 2 &
V: I& 1 =
U 1 . T : I& 2 = I& 3 - I& 1 =
U1 U1
5095068
140360
5095068
I& 2 &
5513033412.10 2 &
5513033412.10 2
=U 1 . Vy: Y21 =
U2 = 0 = - 0,00771 S
&
7151437445
7151437445
U
1
V:
-(
* Ngn mch ca 1 (hnh 382). Coi & D = 0 & B = U& 2 , & A = 0 U& X = & C - & B
Coi ca 2 c kch thch bi ngun dng I& 2 v thay ngun p ph thuc
&
0,15U
X
, 150), 2 phng trnh th nt
150
&
0,15U
1
1
1
1
X
vit cho nt B v nt C l: (
+
) & B & C = I& 2 +
= I& 2 +
( & C - & B )
330
150
330
150
1000
1059
133
1
1
1
1
Hay:
& B & C = I& 2 (2). V: - (
) & B + (
+
+
) & C = 0
99000
33000
330
220
100
330
1815
1059
133
1815
& B . Thay vo (2):
& B (
& B ) = I& 2
& C =
10527
99000
33000 10527
17
Ng Ngc Th
&
3,43988964.10 2
& = I& . Vy: Y22 = I 2 U
& = 0 = 0,01 S
Hay:
& B 0,01 U
2
2
1
&
3,4391709
U
2
&
U
& &
1
1
1815
363
363 &
& C =
(
& B ) =
& B =
U2
Ta c: I& 3 = CD = C D =
100
100
100
100 10527
210540
210540
3,43988964.10 2 &
V:
I& 2 =
U2
3,4391709
363 &
3,43988964.10 2 &
5993,924611 &
&
U2 U2 = U 2 - 0,00828 U
2
210540
3,4391709
724083,0413
&
I
Vy: Y12 = & 1 U& 1 = 0 = - 0,00828 S. Tm li: Y =
U2
0,01029 S 0,00828 S
0,00771 S
0,01 S
Xc nh ma trn A
Y22
0,01
== 1,297 ;
Y21
0,00771
Y Y Y Y
1
1
Y
A12 = == 129,7 ; A21 = = - ( 11 22 12 21 )
Y21
0,00771
Y21
Y21
Y
0,01029(0,01) ( 0,00828)( 0,00771)
0,01029
=-[
] = 0,00507 S ; A22 = - 11 = 0,00771
Y21
0,00771
129,7
1,297
= 0,13346. Tm li: A =
0,00507 S 0,13346
Bi 4.6 Cho mng hai ca hnh 383. (a) Xc nh ma trn Z (b) Tnh tr khng
vo ca 1 khi mc ca 2 mt in tr R.
U& X
R2
R2
I& 1 R1
&I R1
1
&
U
X
U& X
R3
&
U
1
R1
HNH 383
U& X
&
U
X
I& 2
R3
&
U
1
I& 2
&
U
X
&
&
U
U
1
2
R2 I&
I& 1 R1
&
U
X
&
U
2
HNH 385
Hng dn gii:
&
U
1
R3
I& 1
&
U
2
HNH 384
U& X
A
R2
I& 2
I& 3
R3
HNH 386
Ng Ngc Th
&
& = (R1 + R3) I& . Vy: Z11 = U 1
U
1
1
I& 1
nh lut K2 vit cho mt phi: - U& + I& R2 +
I& 2 = 0 = R1 + R3
&
U
V d thy rng: U& 1 = I& 2 R3. Do vy: Z12 = & 1 I& 1 = 0 = R3. Tm li:
I2
R +R
3
3
Z= 1
R
R
R
R 3
+
1
2
3
&
U
R + R2 + R3
R + R2 + R3
R ( R R 1 ) &
R ( R R 1 )
] I 1 . Vy: ZV1 = (R1 + R3) - 3 3
= [(R1 + R3) - 3 3
R + R2 + R3
R + R2 + R3
Z Z
Hay:
ZV1 = Z11 - 12 21
R + Z 22
j40
&
&
nh lut K2 vit cho mt gia: - I 3 (- j40) + I 4 (20 + j20 - j40) = 0 (2)
&
U
2
nh lut K2 vit cho mt phi: I& 4 (- j40) - U& 2 = 0 I& 4 =
(3)
j40
&
&
U
U
1
2
Thay (1) v (3) vo (2): (- j40) +
(20 j20) = 0 hay j40 U& 1 = (- 20 + j20) U& 2
j40
j40
&
U
20 + j20
2135 o
1 &
=
= 0,5 2 45o = 0,5 + j0,5
Vy: A11 = & I 2 = 0 =
o
j40
U
2 90
2
19
Ng Ngc Th
&
&
&
U
U
( 20 + j20)U
1
2
2
Ta c: I& 1 = I& 3 + I& 4 =
+
hay j40 I& 1 =
+ U& 2
j40
j40
j40
&
&
&
1600 I 1 = (- 20 + j60) U 2 I 1 = (- 0,0125 + j0,0375) U& 2 .
I&
Vy:
A21 = & 1 I& 2 = 0 = - 0,0125 + j0,0375 (S)
U
2
I& 1
20 j20
I& 2
I& 1
I& 3
&
U
1
-j40
-j40
HNH 387
&
U
2
I& 1
20
&
U
1
j20
I& 4
-j40
I& 4
-j40
&
U
2
HNH 388
I& 2
I& 3
&
U
1
20 j20
-j40
HNH 389
* Ngn mch ca 2, hnh 389, trong tr khng j40 th hai b ni tt.
R rng rng: U& 1 = I& 3 (- j40)
nh lut K2 vit cho mch vng: I& 2 (20 + j20) + I& 3 (- j40) = (20 + j20) I& 2 + U& 1 = 0
&
U
Hay: U& 1 = (20 + j20)(- I& 2 ). Vy: A12 = &1 U& 2 = 0 = 20 + j20 ()
I2
&
U
( 20 + j20)( I& 2 )
1
+ (- I& 2 ) =
+ (- I& 2 ) = (0,5 + j0,5)( - I& 2 )
j40
j40
0,5 + j0,5
20 + j20 ( )
I& 1 &
&
U
10 j10
= 2 45o= 1 + j1
A11 = & 1 I& 2 = 0 =
j10
U2
&
I
1
A21 = & 1 I& 2 = 0 =
= j0,1 S
j10
U2
Ngn mch ca 2 (hnh 392): nh lut K1 ti nt A:
I& 1 + I& 2 - I& 3 = 0 I& 3 = I& 1 + I& 2
nh lut K2 vit cho mt tri: - U& 1 + I& 1 (10) + I& 3 (- j10) = 0
V:
20
Ng Ngc Th
Hay: U& 1 = I& 1 (10) + ( I& 1 + I& 2 )(- j10) U& 1 = (10 j10) I& 1 - j10 I& 2 (1)
nh lut K2 vit cho mt phi: I& 2 (10 + j10) + I& 3 (- j10) = 0
Hay: I& 2 (10 + j10) + ( I& 1 + I& 2 )(- j10) = 0 - j10 I& 1 + 10 I& 2 = 0 I& 1 = j(- I& 2 ) (2)
A22 =
Vy:
I& 1 10
I& 1 &
U 2 = 0 = j1
I& 2
I&
j10 10 I& 2
I& 1
10
&
U
1
&
U
2
-j10
&
U
1
j10
10
&
U
2
-j10
HNH 390
10
I& 1
j10 10 I& 2
HNH 391
I& 3
&
U
1
-j10
HNH 392
Thay (2) vo (1): U& 1 = (10 j10)(- j I& 2 ) j10 I& 2 = (10 + j20)(- I& 2 )
Vy: A12 =
&
U
1
& = 0 = 10 + j20 (). Tm li: A = 1 + j1 10 + j20()
U
2
j0,1(S )
j1
I& 2
Bi 4.9 Mng hai ca hnh 393 c 0,5Z1 = 2Z2 = 10 + j20 (). Xc nh:
(a) Cc h s ca ma trn A. (b) p u vo ca (1-1) p trn ti in tr
10 (mc ca 2-2) l 20 V. (c) Dng do ngun cung cp khi cung cp t pha u ra
(2-2) v ngn mch u vo (1-1), bit p ngun cung cp l 100 mV. (d) Xc nh s
ch ca watt k khi dng vo cun dng l I& 1 v p hai u cun p l U& 2 khi cho
u ra h mch v tc dng ln u vo l u1(t) = 80sin(t + 45o) (V).
Hng dn gii:
Ng Ngc Th
Hay: I& 2 (0,5Z1) + ( I& 1 + I& 2 )(2Z2) = 0 (2Z2) I& 1 + (0,5Z1 + 2Z2) I& 2 = 0
(0,5Z 1 + 2Z 2 )( I& 2 )
I& 1 =
= 2(- I& 2 ) (2)
2Z 2
I&
A22 = &1 U& 2 = 0 = 2
I
Vy:
0,5Z1
I& 1
I& 2
I& 1
0,5Z1
I& 1
&
U
1
I& 1
HNH 393
A
I& 3
&
U
1
&
U
1
&
U
2
2Z2
I& 2
HNH 394
I& 1
0,5Z1
&
U
1
HNH 395
&
U
2
2Z2
I& 1
I& 2
HNH 396
0,5Z1
&
U
2
HNH 397
&
U
1
I& 2
0,5Z1
I& 3
2Z2
&
U
2
2Z2
2Z2
I& 1 0,5Z1
&
U
2
HNH 398
Thay (2) vo (1): U& 1 = [2(- I& 2 ) + I& 2 ](2Z2) = (10 + j20)(- I& 2 )
Vy: A12 =
&
1
10 + j20( )
U
1
& = 0 = 10 + j20 (). Tm li: A =
U
2
2
I& 2
0,02 j0,04(S )
U
1
1
2
&
nh lut K2 vit cho mt phi: I 2 (10 + 0,5Z1) + I& 3 (2Z2) = 0
Hay: I& 2 (10 + 0,5Z1) + ( I& 1 + I& 2 )(2Z2) = 0 I& 1 (2Z2) + I& 2 (10 + 0,5Z1 + 2Z2) = 0
( 30 + j40)( I& 2 )
(10 + j20) I& 1 + (30 + j40) I& 2 = 0 I& 1 =
= (2,2 j0,4)(- I& 2 ) (4)
10 + j20
Thay (4) vo (3): U& 1 = (10 + j20)[(2,2 j0,4)(- I& 2 ) + I& 2 ] = (20 + j20)(- I& 2 )
22
Ng Ngc Th
&
U
20 u 2
2
=
= 2u2 (A) U& 1 =(20 + j20)(2u2)=40 2 (45o+u2) (V)
10
10
U1 = 40 2 56,57 V
A Z + A 12
Cch khc: Tr khng vo s cp ca mng hai ca l ZV1 = 11 t
,
A 21 Z t + A 22
1(10) + 10 + j20
trong Zt l tr khng ti bng 10 . V vy: ZV1 =
= 7,2+j10,4 ()
(0,02 j0,04)(10) + 2
&
&
&
U
U
U
Bit: ZV1 = & 1 U& 1 = ZV1 I& 1 = ZV1( I& 3 - I& 2 ) = ZV1( 1 + 2 )
2Z 2
10
I1
&
&
Z
2Z Z V 1
Z U
2Z 2 Z V 1 U
2
U& 1 (1 - V1 ) = U& 1 ( 2
) = V1 2 U& 1 =
2Z 2
2Z 2
10
10( 2Z 2 Z V1 )
&
(10 + j20)(7,2 + j10,4)U
34 + j62 &
2
=
=(
) U 2 = (2+ j2) U& 2 = (2 2 45o)(20u2)
10(10 + j20 7,2 j10,4)
7 + j24
Bit: (- I& 2 ) =
&
U
U
100.10 3 u 2
2
= 2 u2 =
0 ,5 Z 1
10 + j20
22,3663,43 o
u1
80
45 o
&
U
40
2
= (10 + j20) I& 1 I& 1 = 1 = 2
=
=
- 18,43o (A)
o
2Z 2
10 + j20
22,3663,43
11,18 2
80
40
Ta c: U& 2 I& 1 * = U& 1 I& 1 * = ( 45o)(
18,43o) = 143,1163,63o
2
11,18 2
= 64 + j128 (VA) S ch ca watt k l P = Re( U& I& *) = 64 W
2
&
j80I 4
I& 3 =
= - 2 I& 4 , T (1) tr thnh: U& 1 =j20 I& 1 + (- 2 I& 4 )(- j40)= j20 I& 1 + j80 I& 4 (2)
j40
Ta c: I& 4 = I& 1 (
Vy:
j40
) = - I& 1 . Thay vo (2): U& 1 = j20 I& 1 + j80(- I& 1 ) = - j60 I& 1
j40 + j40 + j40
I&
1
1
Y11 = & 1 U& 2 = 0 =
=j
S
j60
60
U
1
Ta c: (- I& 2 ) = I& 4 (
&
&
U
U
j40
) = (- I& 1 )(2) = - 2( 1 ) hay I& 2 = - 1 .
j40 + j20
j60
j30
23
Vy:
j20
I& 2
I& 1
&
U
1
Ng Ngc Th
I& 1
-j40
HNH 399
j20
j40
I& 1
I& 4
I& 3
-j40
-j40
HNH 400
j20
- I& 4
I& 3
I& 1
j40
I& 4
I& 3
&
U
1
-j40
I& 2
I& 5
&
U
1
&
U
2
-j40
j20
-j40
j40
j20
I& 5
I& 2
-j40
&
U
2
HNH 402
I& 2
j40
I& 4
j20
j40
&
U
2
-j40
HNH 403
j80I& 4
(3) I& 3 =
= 2 I& 4 . Thay vo (4): U& 2 = j20 I& 2 + (2 I& 4 )(- j40)
j40
j
40
Ta c: (- I& 4 ) = I& 2 (
) = - I& 2 I& 4 = I& 2 . Thay vo (5):
j40 + j40 + j40
&
& = j20 I& - j80 I& = - j60 I& . Vy: Y22 = I 2 U
& =0= 1 =j 1 S
U
2
2
2
2
1
&
j60
60
U
2
Ta c: I& 1 = I& 4 (
&
&
U
U
j40
2
) = 2 I& 4 = 2 I& 2 = 2 2 =
j40 + j20
j60
j30
I&
1
1
=j
S. Tm li: Y =
Vy: Y12 = & 1 U& 1 = 0 =
j30
30
U2
24
j
60 S
j
S
30
j
S
30
j
60S
Ng Ngc Th
I& 2
I& 1
&
U
1
I& 1 1
I& 1 1
1
j
HNH 404
2
I& 4 2
I& 3
1
j U& 2 U& 1
I& 4
&
U
2
1 I& 2
I& 1 1
&
U
1
2 I& 2
I& 3
&
U
1
HNH 405
1 + j
HNH 406
HNH 407
1
) = 0 (1)
j
1
1
nh lut K2 vit cho mt phi: - I& 3 ( ) + I& 4 (2 +
) = 0 (2)
j
j
1
1 2 2 + j4 &
1 &
1 &
j
(1) + (2): U& 1 = I& 1 + (2 +
) I 4 = I& 1 + (2 +
)( I 1 )(
)=(
) I1
1
1
j
j
2 2 + j2
+ 2+
j
j
1
1
j
1
& = I& ( 1 ) = ( I& )(
V:
U
)( ) = (
) I& 1
2
4
1
2
1
1
j
j
2 + j2
+ 2+
j
j
1 2 2 + j4
&
U
2 2 + j2
= 1 - 22 + j4 ; A21 =
Vy: A11 = & 1 I& 2 = 0 =
1
U2
2
2 + j2
I& 1 &
2
I 2 = 0 = - 2 + j2 (S)
&
U2
25
Ng Ngc Th
1
j
1
1
) I& 4 = I& 1 + (2 +
)( I& 1 )(
)
1
1
1 + j
1 + j
+ 2+
j
1 + j
1
1 + j
4 2 2 + j6 &
)(
)] I& 1 =
I 1 (4)
1 + j 1 + j2( 2 + j)
1 + j2( 2 + j)
1
1
j
1
j
1
1 + j
Ta c: (- I& 2 ) = I& 4 (
)=(
)( I& 1 )(
)=(
)[
] I& 1
1
1
1
1 + j
1 + j 1 + j2( 2 + j)
+1
+ 2+
j
j
1 + j
1
1
2
=
I& 1 =
I& 1 I& 1 = (1 - 2 + j4)(- I& 2 ) (5)
2
1 + j2( 2 + j)
1 2 + j4
I&
Vy:
A22 = &1 U& 2 = 0 = 1 - 22 + j4
I
= [1 + (2 +
4 2 2 + j6
Thay (5) vo (4): U& 1 =
(1 - 22 + j4)(- I& 2 ) = (4 - 22 + j6)(- I& 2 )
Vy:
A12
1 + j2( 2 + j)
&
U
= &1 U& 2 = 0 = 4 - 22 + j6 ()
I
2
1 2 2 + j4 4 2 2 + j6 ( )
A=
2
1 2 2 + j4
2 + j2 (S )
Tm li:
* Ngn mch ca 2 (hnh 409). Coi & D = 0: & A = U& 1 ; & B = 0, v coi ca 1 c
kch thch bi mt ngun dng J& 1 cung cp dng I& 1 , 2 phng trnh th nt vit cho nt
&
&
U
1
1
) & A - ( ) & C = J& 1 hay 1 - C = I& 1 (1)
R1
R1
R1
R1
&
U
1
1
1
1
1
1
() & A + (
+
+
) & C = - I& 1 hay - 1 + (
+
+ jC) & C = - I& 1 (2)
1
R1
R1
R2
R1
R1
R2
jC
&
1
1
1
+
+ jC) & C = I& 1 - I& 1 & C =
I& 1 . Thay vo (1):
(1) + (3): - C + (
1
R1
R1
R2
+ jC
R2
(1 )I&
A v nt C:
&
U
1
R1
26
1
+ jC
&
R2
U
1
1
= I& 1 U& 1 =(R1 +
) I& 1 . Vy: H11= & 1 U& 2 =0= R1 +
()
1
1
R1
I1
+ jC
+ jC
R2
R2
& &
&
1
1
Ta c: I& 2 = I& 3 - I& 1 = C D - I& 1 = C - I& 1 = ( )(
) I& 1 - I& 1
1
R2
R2
R2
+ jC
R2
= [(
Ng Ngc Th
( + jCR 2 ) &
1
1
)(
) 1] I& 1 =
I 1 . Vy: H21 =
1
R2
1 + jCR 2
+ jC
R2
I& 1
HNH 409
C
A
I& 1 R
1
&J
R2
1
HNH 408
I& 1
R1
&
U
1
I& 2
1
jC
R2
I& 2 &
( + jCR 2 )
U2 = 0 =
&I
1 + jCR 2
1
&
I1
&
U
2
I& 2
B
1
jC
D
* H mch ca 1: I& 1 = 0 I& 1 = 0, mng hai ca tr thnh mch vng nh hnh 410:
&
U
2
I& 2 =
R2 +
1
jC
&
I
(4). Do vy: H22 = & 2 I& 1 = 0 =
U2
Thay vo (4):
&
U
1
=
R2
&
&
U
2
R2 +
U
Vy: H12 = & 1 I& 1 = 0 =
U2
1
jC
R2 +
1
jC
&
U
. V: U& 1 = R2 I& 2 I& 2 = 1
R2
.
HNH 410
B
R2
1
R2 +
jC
R 1 + 1
+ jC
R2
Tm li: H =
( + jCR 2 )
1 + jCR 2
.
&
U
1
R2 +
jC
1
1
R2 +
jC
R2
R2
1
jC
I& 2
&
U
2
np vo & 1 khi ni ca 2 vi mt in tr 1 .
U1
Hng dn gii:
Vi tn s l T c dung khng XC =
1
1
Tr khng t l jXC = - j
&
U
1
,2)
2
27
Ng Ngc Th
&
U
1
,2) (hnh 412), phng trnh th nt duy nht vit cho
4
I&
I&
1
1
nt A: ( +
) & A = I& 1 & A = U& 1 = 1 . Vy: Y11 = & 1 U& 2 = 0 = 1 + j (S)
1
1
1 + j
U1
j
&
&
U
U
1
1
+ 1
Ta c: I& 2 = I& 5 - I& 4 + 1 = ( & D - & E ) - ( & C - & D )
1
4
2
4
j
I&
1
=(0 0) - ( U& 1 - 0)(j) + 0,25 U& 1 =(0,25 - j) U& 1 . Vy: Y21 = & 2 U& 2 = 0 = 0,25 - j (S)
2
U1
j
1F
&
I2
I& 1
I& 1 C
I& 2
D
2
&
U
1
2
&
U
2
&
0,5U
1
1
E
HNH 411
HNH 412
D I& 2
I& 1
B A
I& 1 C
D I& 2
2
&
U
2
E
HNH 413
&
U
1
&
0,25U
1
j 2
B
&
U
2
1
5
&
HNH 414
&
U
* Ngn mch ca 1, in tr 1 b lai, U& 1 = 0 ngun p ph thuc 1
trit tiu (tc l tng ng vi ngun b ni tt), mng hai ca c dng nh hnh 413
1
2 j
&I
= 0,5 + j. Vy: Y = I& 2 U
& = 0 = 0,5 + j (S)
Ta c: I& 2 =
&2 =
22
1
&
1
2
U2
U
2
j
( 2)( j )
1
2 j
2
2
Ta cng c: I& 1 = (- I& 2 )(
) = - (0,5 + j) U& 2 (
) = - j U& 2
1
2 j1
2 j
j (S )
I&
1 + j (S )
Vy: Y12 = & 1 U& 1 = 0 = - j (S). Tm li: Y =
U2
0,25 j (S ) 0,5 + j (S )
&
U
2
I&
Ng Ngc Th
H phng trnh trng thi Y ca mng hai ca: I& 1 = (1 + j) U& 1 - j U& 2 (1)
& + (0,5 + j) U
& (2)
I& 2 = (0,25 - j) U
1
2
&
&
&
&
V: U 2 = - I& 2 . Thay vo (2): - U 2 = (0,25 - j) U 1 + (0,5 + j) U 2
&
U
0,25 + j
(3)
&
&
( 0,25 + j)U
( 0,25 + j)U
1
1
T (3) U& 2 =
. Thay vo (1): I& 1 = (1 + j) U& 1 - j[
]
1,5 + j
1,5 + j
I&
1,5 + j2,75 &
1,5 + j2,75
U 1 . Vy, hm truyn t dn np vo 1 =
&
1,5 + j
1,5 + j
U
1
1 j30
30 j20 ( )
I& 1
I& 1
. Thay vo (3): U& 1 = [(30 30X) + j(20 X)][
]
= (1 0,1X) I& 2 I& 2 =
1 0,1X
1 0,1X
30 30 X
20 X &
U& 1 = (
+j
) I 1 . Vy tr khng vo s cp ca mng hai ca:
1 0,1X
1 0,1X
&
U
30 30 X
20 X
+j
ZV1 = & 1 =
1 0,1X
1 0,1X
I
1
20 X
iu kin U& 1 v I& 1 cng pha l: Im(ZV1) = 0
= 0 X = 20
1 0,1X
I& 2
I& 1
Z1
&
E
1
Ngun
&
U
1
Mng
hai
ca
HNH 415
&
U
2
Z2
Ti
Hng dn gii: pha ngun: U& 1 = E& 1 - I& 1 Z1 (1). pha ti:
(a) H phng trnh trng thi Z ca mng hai ca: U& 1 = Z11 I& 1
& = Z21 I&
U
2
1
& U
&
&
E
U
1
2
(5) v (2) I& 2 =
(6). Thay (5) vo (3):
(1) I& 1 = 1
Z1
Z2
29
Ng Ngc Th
&
&
&
& = Z11( E 1 U 1 ) + Z12( U 2 )
U
1
Z1
Z2
&
&
&
& = Z21( E 1 U 1 ) + Z22( U 2 )
U
2
Z1
Z2
&
&
& = Z 2 Z 11 E 1 Z 1 Z 12 U 2 (7). V thay (6) vo (4):
U
1
Z 2 ( Z 1 + Z 11 )
&
&
& = Z 2 Z 21 E 1 Z 2 Z 21 U 1 (8). Thay (7) vo (8):
U
2
Z 1 ( Z 2 + Z 22 )
&
Z Z E& Z 1 Z 12 U
2
Z 2 Z 21 E& 1 Z 2 Z 21 [ 2 11 1
]
Z
(
Z
+
Z
)
2
1
11
& =
U
2
Z 1 ( Z 2 + Z 22 )
[Z1(Z2 + Z22)(Z1 + Z11) Z1Z12Z21] U& = [Z2Z21(Z1 + Z11) Z2Z11Z21] E&
2
&
U
Z 2 Z 21
2
=
( Z 1 + Z 11 )( Z 2 + Z 22 ) Z 12 Z 21
E& 1
(b) H phng trnh trng thi Y ca mng hai ca: I& 1 = Y11 U& 1 + Y12 U& 2 (9)
& + Y22 U
& (10)
I& 2 = Y21 U
1
2
& Z Y U
&
E
1 12
2
(11)
Thay (9) vo (1): U& 1 = E& 1 - Z1(Y11 U& 1 + Y12 U& 2 ) U& 1 = 1
1 + Z 1 Y11
Thay (10) vo (2): U& 2 = - Z2(Y21 U& 1 + Y22 U& 2 ) (1 + Z2Y22) U& 2 = - Z2Y21 U& 1 (12)
& Z Y U
&
E
1 12
2
)
Thay (11) vo (12): (1 + Z2Y22) U& 2 = - Z2Y21( 1
1 + Z 1 Y11
[(1 + Z1Y11)(1 + Z2Y22) Z1Z2Y11Y21] U& = - Z2Y21 E&
2
&
Z 2 Y21
U
2
=
Z 1 Z 2 Y12 Y21 (1 + Z 1 Y11 )(1 + Z 2 Y22 )
E& 1
(c) H phng trnh trng thi A ca mng hai ca: U& 1 = A11 U& 2 - A12 I& 2 (13)
& - A22 I& (14)
I& 1 = A21 U
2
2
&
U
Z A + A 12 &
2
Thay (6) vo (13): U& 1 = A11 U& 2 - A12(
) U& 1 = 2 11
U 2 (15)
Z2
Z2
& U
&
&
&
E
U
Z 2 E& 1 Z 2 U
1
1
2
1
= A21 U& 2 - A22(
) U& 2 =
(16)
Z1
Z2
Z 1 Z 2 A 21 + Z 1 A 22
& Z ( Z 2 A 11 + A 22 )
Z 2E
1
2
Z2
&
Thay (15) vo (16):
U2 =
Z 1 Z 2 A 21 + Z 1 A 22
&
U
Z2
(Z1Z2A21 + Z1A22 + Z2A11+ A12) U& 2 = Z2 E& 1 & 2 =
A 12 + Z 2 A 11 + Z 1 ( Z 2 A 21 + A 22 )
E1
(d) H phng trnh trng thi H ca mng hai ca: U& 1 = H11 I& 1 - H12 U& 2 (17)
& (18)
I& 2 = H21 I& 1 - H22 U
2
& U
&
& +Z H U
&
E
H E
1
1
1
12
2
) - H12 U& 2 U& 1 = 11 1
(19)
Z1
H 11 + Z 1
&
& U
&
U
E
2
1
Thay (5) v (6) vo (18): (
) = H21( 1
) - H22 U& 2
Z2
Z1
&
&
& = Z 2 H 21 E 1 Z 2 H 21 U 1 (20)
U
2
Z 1 + Z 1 Z 2 H 22
30
Ng Ngc Th
&
H 11 E& 1 Z 1 H 12 U
2
)
H
+
Z
11
1
Thay (19) vo (20): U& 2 =
Z 1 + Z 1 Z 2 H 22
[Z2H12H21 (H11 + Z1)(1 + Z2H22)] U& = Z2H21 E&
& Z H (
Z 2 H 21 E
1
2
21
&
U
Z 2 H 21
2
=
Z 2 H 12 H 21 ( Z 1 + H 11 )(1 + Z 2 H 22 )
E& 1
Joseph HENRY
1797 - 1878
31
Ng Ngc Th
dy i
dy i
e1
dy v
(a)
Zti
e3
3 dy v
e2
dy i
Zti 1
Zti 3
(b)
Zti 2
dy i
Ng Ngc Th
Ch :
1)Khi ngun ba pha l i xng:
2) T cc gc pha u ca 3 sc in ng pha trn, ta
rt ra nguyn tc lch pha gia 3 pha trong mt h
thng ba pha i xng nh sau: E& A + E& B + E& C = 0
- Coi pha A c pha u bng 0 (0o) th
- Pha B chm sau pha A 120o (-120o)
- Pha C vt trc pha A 120o (120o)
5.2 Cc i lng dy v pha
Th no l p pha, p dy, dng pha, dng dy? Ta hy
quan st s sau y.
Ngun
ba pha
i xng
B iA
iB
C
i
OC
uAuBuC
dy pha A
uAB
uBC B
dy pha B
dy pha C
C
uCA
dy trung tnh
O
iO
Ti
ba pha
Ng Ngc Th
A
eA
uC
iA
uA
ZA
iO
O
eB
eC
A
iA
uB
O
ZC
iB
uA
iC
C
uC
uB
ZB
iB B
uBC
iC
uCA
Ng Ngc Th
& AB = 3U Am (0o + 30 o )
hay : U
Ng Ngc Th
uA = e A ; uB = e B ; uC = e C
v UA = UB = UC = E = UP (ngun)
V coi tr khng cc ng dy khng ng k:
uAB = uAB ; uBC = uBC ; uCA = uCA
U A 'B' = U B'C' = U C 'A ' = U d = 3U P = 3E
uAB
eA
uC
C
iA
uA
O
A
iAB
uCA
eB
eC u
B B
uBC
iB
iCA
C
iC
uAB
ZAB
ZCA
ZBC iBC
B
uBC
uCA
By gi ta xt cc dng in.
Coi ti ba pha l i xng: ZAB = ZBC = ZCA = ZP,
I A ' B ' = I B 'C ' = I C ' A ' =
Ud
= IP
ZP
Ng Ngc Th
IA
&
U
A'
&
U
AB
U& A
I&
ZB
ZC
IA '
V ti c: ZA = ZB = ZC = 1 + j4 ()
Gii:
3 p pha (trn ti): U& A ' = U& A = 120 20o (V)
6
Ng Ngc Th
& B '= U
& B = 120 2 120 o (V)
U
& C '= U
& C = 120 2120 o ( V )
U
3 p dy:
& AB = 3U Am (0 o + 30 o ) = 120 630o (V )
U
& BC = 3U Bm (120 o + 30o ) = 120 6 90o (V )
U
& CA = 3U Cm (120 o + 30 o ) = 120 6150 o ( V )
U
3 dng pha:
o
&
&
o
&I A ' = U A ' = U A = 120 20
=
41
,
16
75
,
96
(A )
Z A 1 + j4 4,123175,96o
&I B' = 41,16( 75,96 o 120 o ) = 41,16164,04o (A )
&I C ' = 41,16(75,96 o + 120 o ) = 41,1644,04 o (A )
3 dng dy: &I A = &I A ' ; &I B = &I B' ; &I C = &I C '
- Ca ba pha: Q = 3Q P = 10165VAR
7
Ng Ngc Th
1
SA = SB = SC = SP = I 2Pm Z P
2
1
= ( 41,16) 2 ( 4,1231) = 3492VAR
2
- Ca ba pha: S = 3SP = 10478VA
V d 2: Tm cc p pha, p dy, dng pha, dng dy
ca mch ba pha v cng sut ca ti ba pha sau y.
& A = 120 20o (V)
Bit, ngun ba pha i xng c: E& A = U
v ti c: ZAB = ZBC = ZCA = 1 + j4 ().
3 p dy:
& AB = 3U Am (0o + 30 o ) = 3(120 2 )30 o = 120 630 o (V )
U
&A
U
&A
E
&C
E
A
I& A'B"
& AB
U
O
&B
E
ZAB
ZCA
ZBC
& A'B'
U
30
&I A 'B' =
=
=
= 71,29 45,96o ( A )
o
Z AB 1 + j4 4,123175,96
&I B'C ' = 71,29( 45,96 o 120 o ) = 71,29 165,96 o (A )
&I C 'A ' = 71,29(45,96 o + 120 o ) = 71,2974,04 o (A )
8
Ng Ngc Th
3 dng dy:
&I A = 3I A 'B'm (45,96 o 30 o ) = 71,29 3 75,96 o (A )
&I B = 71,29 3(165,96o 30 o ) = 71,29 3164,04o ( A )
&I C = 71,29 3(74,04 o 30 o ) = 71,29 344,04 o ( A )
Cng sut tc dng ca ti ba pha
- Ca tng pha:
1 2
PA = PB = PC = PP = I Pm R P
2
1
1
= I 2Pm (Re ZP ) = (71,29) 2 (1) = 2541W
2
2
- Ca ba pha: P = 3PP = 7623 W
1
1
SA = SB = SC = SP = I 2Pm Z P = (71,29) 2 (4,1231) = 10477 VAR
2
2
- Ca ba pha: S = 3SP = 31432VA
I& A
U& AB &
IB
U& A
I& C
I&
Ng Ngc Th
A
ZA
I& A '
ZB U& A
ZC
'
I& B '
I& C '
Dng trung tnh: &I O = &I A + &I B + &I C = 23,27 29,49o (A)
Cng sut tc dng ca ti ba pha
- Ca tng pha:
1
1
1
PA = I 2Am R A = I 2Am Re Z A = (12,56 2 ) 2 (9,5) = 1499 W
2
2
2
1
1
1
PB = I 2Bm R B = I 2Bm Re Z B = (11,38 2 ) 2 (5,5) = 712 W
2
2
2
1 2
1 2
1
PC = I Cm
R C = I Cm
Re Z C = (13,48 2 ) 2 (5,5) = 999 W
2
2
2
- Ca ba pha: P = PA + PB + PC = 3210W
Ng Ngc Th
1
1
1
Q B = I 2Bm X B = I 2Bm Im Z B = (11,38 2 ) 2 (9) = 1165VAR
2
2
2
1 2
1 2
1
Q C = I Cm
X C = I Cm
Im ZC = (13,48 2 ) 2 (7) = 1272VAR
2
2
2
- Ca ba pha: Q = QA + QB + QC = 51VAR
E& A
&C
U
C
& AB
U
&IA
&A
U
O
E& B
E& C U
&B B
& CA
U
& BC
U
&IB
&IC
&IC'A'
C
&IA'B'
ZAB
ZCA
ZBC &IB'C'
& A'B'
U
B
& B'C'
U
Ng Ngc Th
3 dng pha:
o
&
&
&I A 'B' = U A 'B' = U AB = 120 630 = 12,56 636 o ( A)
Z AB 9,5 j1 9,55 6o
o
&
&
&I B'C ' = U B'C ' = U BC = 120 6 90 = 11,38 6 31,43o ( A)
Z BC 5,5 j9 10,547 58,57 o
o
& C 'A '
& CA
U
U
120
6
150
&I C 'A ' =
=
=
= 13,48 698,16o (A )
o
Z CA 5,5 + j7 8,90251,84
3 dng dy: &I A = &I A 'B' &I C 'A ' = 13,46 6 26,26 o (A )
&I B = &I B'C ' &I A 'B' = 13,32 6 91,95o (A )
1
1
1
PCA = I C2 'A 'm R CA = I C2 'A 'm Re Z CA = (13,48 6 ) 2 (5,5) = 2998W
2
2
2
- Ca ba pha: P = PA + PB + PC = 9631W
1 2
1
I Am Z A = (12 ,56 6 ) 2 ( 9 ,55 ) = 4520 VA
2
2
1 IN BA1PHA
Chng 5:
S BMCH
= I 2Bm
Z B = (11,38 6 ) 2 (10 ,547 ) = 4098 VA
2
- Ca ba pha: S =
SC =
Ng Ngc Th
P 2 + Q 2 = 9632 VA
1 2
1
I Cm Z C = (13 , 48 6 ) 2 (8,902 ) = 4853 VA
2
2
BI TP CHNG 5
Bi 5.1 Xc nh s ch ca cc dng c o trong s mch ba pha hnh 287.
Bit mch c ni vo h ngun ba pha i xng th t thun c phc p pha A
hiu dng l U& A = 1200o (V) v dung khng 1/C = 90 .
I& A
A
A
A
A1
A1
I& B
ZCA
I& BC
A2
&
U
AB
ZAB
A2
ZBC
HNH 287
HNH 288
1
= - j90 ()
Hng dn gii (hnh 288): Tr khng pha: ZAB = ZBC = ZCA = ZP = - j
C
4 3
Dng dy pha B: I& B = 3 IBC(bc 30o) = 3 (
)(0o 30o) = 4- 30o (A)
3
Bit: IA = IB = IC = Id = 4 A. Vy, A1 ch 4 A.
L
A1I& A1
A
A
A1
A1
&
U
L
AB
I& A 2 B1
B
W
W
*
B *
&
U
L
A 2B 2
*
*
C
A2
HNH
289
i
R
A2
HNH
290
O1
ZA2
C1
ZA3
B2
C2
ZC2A2
I& A 2 B 2
&
U
AO1
A2
&
U
AO
ZA1
ZA2B2 ZB2C2
13
Ng Ngc Th
Z A1
U AB
(30o 30o)=
380
3
0 o
95 3
3
=
- 90o 5- 90o (A) A1 ch 5 A
o
33
4490
&
U
38030 o
Dng pha A2B2 ca ti 2: I& A 2 B 2 = AB =
= 530o (A)
Z A 2B 2
76
o
o
Dng dy ca ti 2: I& = 3 IA2B2(30 30 ) = 5 3 0o 8,66 (A) A2 ch 8,66 A
A2
Dng dy chung pha A: I& A = I& A1 + I& A 2 =(5- 90o)+(5 3 0o) = 8,66 j5 = 10- 30o (A)
o
Dng dy chung pha B: I& B = a2 I& A = I& A e j120 = (10- 30o)(1- 120o) = 10- 150o (A)
Ta c: U& CA I& *B = a U& AB I& *B = [(38030o)(1120o)][10- (- 150o)] = 3800300o
= 3800- 60o = 1900 j1900 3 (VA) W ch 1900 W.
Ta c: I& B 2 = a2 I& A 2 = (1- 120o)(IA20o) = 8,66 120o (A)
Biu thc ca i l: i = I 2 sin(t + i), trong I = IB2 = 8,66 A v i = B2
o
o
=
120
i
=
8,66
2 sin(t 120 ) (A).
L
A
W1
L
W3
&
A IA
W2
R C
HNH 291
jL
A
I& A
&
U
AB
I& C
14
W1
jL
V
W3
B I& B
C
C
R
jL
W2
&
& U
U
AO ' jL
AB
B I& B
&
U
AO
jL
ZA
ZB
ZC
C I& C
&
U
C' A '
I& C'A'
jL
ZCA
ZBC
ZAB
O
HNH 293
HNH 292
Bi 5.3 Mch ba pha hnh 291 c R = 1/C = 6 , L = 2 , ni vo h ngun
Ng Ngc Th
=R-j
1
= 6 j6 = 6 2 - 45o ()
C
Z
6 2 45 o
=
= 2 2 - 45o = 2 j2 ()
3
3
190 3
Dng pha CA ca ti : I& C'A' =
(iC + 30o) = 3 (120o + 30o)
3
3
190
150o 63,33150o (A)
=
3
190
in p pha CA ca ti : U& C'A' = I& C'A' ZCA = (
150o)(6 2 - 45o)
3
o
= 380 2 105 537,4105o (V). Vy, V ch 537,4 V.
190 3
72200 3
Ta c: U& AB I& *A = (38030o)(
)=
30o
3
3
36100 3
36100 3
= 36100 + j
(VA) W1 ch
36,1 KW
3
3
190 3
190 3
Ta c: U& CB I& *C = (- U& BC )(
- 120o) = a2 (- U& AB )(
- 120o)
3
3
190 3
72200 3
= (1- 120o)(380- 150o)(
- 120o) =
- 30o
3
3
36100 3
36100 3
= 36100 j
(VA). Vy W2 ch
36,1 KW
3
3
190 3
190 3
Ta c: U& CA I& *B = (a U& AB )(
120o) = (1120o)(38030o)(
120o)
3
3
72200 3
- 90o = j36100 (VA) W3 ch 0.
=
3
IC
15
Ng Ngc Th
A I& A
&
U
AB
Zo
B
C
&
U
A 1O1
Zo
&
U
AO
B1
I& A1
ZA1
U AO12
I& ab
ZC2A2
C1
ZB1
A I& A
ZA2B2
A
B
&
B2 U AO B
C2
C
HNH 295
Lo
Z
Lo
C
ZB12
Zo
ZC12
Zo
Z
Z
Zo
HNH 297
Zo
ZA12
O12
O1
Lo
Zo
ZB2C2
ZC1
O
&
U
AB
ZA2
ZB2
O2
Zo
ZC2
HNH 296
HNH 294
ZB1
ZA1
Tr khng pha ca ti 1: ZA1 = ZB1 = ZC1 = - j
ZC1
1
= - j40 = 40- 90o ()
C
Z
60 + j60
=
= 20 + j20 = 20 2 45o ()
3
3
(40 90 o )( 20 2 45 o )
= 40 ()
j40 + 20 + j20
&
U
AO 12
Z AO12
T : I& A
16
380 3
45600 3
26220 3
3
=
=
j
4,75- 29,9o (A) IA = 4,75 A
40 + j23
19161
19161
Ng Ngc Th
45600 3
26220 3
St p trn ng dy pha A: U& AA1 = I& A Zo = (
j
)(j23)
19161
19161
603060 3
1048800 3
+j
(V)
=
19161
19161
380 3
380 3
Coi & O = 0 & A = U& AO + & O =
+0=
& A1 = & A - U& AA1
3
3
380 3
603060 3
1048800 3
1048800 3
1824000 3
=
-(
+j
)=
-j
(V)
3
19161
19161
19161
19161
in p pha A ca ti 1: U& A1O1 = & A1 - & O1 = & A1 - & O
1048800 3
1048800 3
1824000 3
1824000 3
-j
-0=
-j
(V)
19161
19161
19161
19161
(1824000 j1048800) 3
&
U
19161
Dng pha A ca ti 1: I& A1 = A1O1 =
Z A1
j40
26220 3
45600 3
+j
4,7560,1o (A) IA1 = 4,75 A
19161
19161
&
&
= I A - I A1
Dng dy ca ti 2: I& A 2
=
45600 3
26220 3
26220 3
45600 3
19380 3
71880 3
j
-(
+j
)=
-j
19161
19161
19161
19161
19161
19161
6,65
3
1
= - j300 ()
C
Z
j300
=
= - j100 ()
3
3
( Z Y1 )( Z Y 2 )
( j100)(50 + j50)
=
= 100 ()
j100 + 50 + j50
Z Y1 + Z Y 2
Tr khng pha ca mch hnh 301: ZAO12 = ZBO12 = ZCO12 = Zo + ZY12 = j75 + 100 ()
&
U
Dng dy pha A: I& A = AO12 . V mch ba pha l i xng: O v O12 ng th nn
ZP
17
Ng Ngc Th
U AB
6600
&
U
(uAB 30o) =
= 2200 3 (V)
AO12 = U AO =
3
3
2200 3
T :
I& A =
= 14,08 3 - j10,56 3 (A)
100 + j75
Lo
Lo
Lo
a
&
U
AB
&
B I A Zo
Zo
C
HNH 298
&
U
AB
HNH 299
ZC1A1
&
U
Aa
Zo
B1
ZA1B1
A1
C1
ZB1C1
&
U
AO12
&
Zo U& ab
B IA
b
Zo U&
C
c
Bb
Zo
HNH 300
ZA1 ZB1 ZC1
&
&
U
AB I A
Zo
ZA12
Zo
ZB12
Zo
ZC12
&
U
AO
C
O
O12
HNH 301
O1
1
= - j30 ()
C
Ng Ngc Th
Z
j30
=
= - j10 ()
3
3
Lo
I& A 2
B I& B
Lo
I& B 2
C I& C
Lo
I& A1
I& B1 I& C 2
I& C1
B I& B
Zo
C I& C
Zo
ZA2
ZB2
B1
Zo
C
HNH ZA1
304
O1
ZC1
ZB2C2 B2
&
U
AO12
A
& I& A Zo
U
AB
O2
&
U
AO
ZC2
ZB1
I& C 2 C2
O1
C1
Zo
&
ZIC
1
B1
A2
ZA2B2
I& A1 I& B1 C1
ZA1
HNH 302
A1
Zo
Z Y1 .Z Y 2
(10)( j10)
=
= 5 j5 ()
Z Y1 + Z Y 2
10 j10
&
U
AA1
I& A 2
A1
A
&
U
&
AO
U
AO1
& I& A Zo
ZC2A2
U
AB
C
B1 I& B 2
HNH 305
ZA12
O12
Zo
ZB12
C
O
Zo
ZC12
Z AO12
380 3
380
3
76 3
=
(30o30o) =
(V) I& A = 3 =
43,88 (A).
3
5
3
3
Cc dng dy cn li: I& B = a2 I& A = (1- 120o)(43,88) = 43,88- 120o (A)
o
o
I& = a I& = (1120 )(43,88) = 43,88120 (A)
380
76 3
380 3
St p trn ng dy pha A: U& AA1 = I& A Zo =
(j5) = j
(V)
3
380 3
380 3
380 6
+
=
- 45o (V)
3
3
3
19
&
U
= A1O1 =
Z A1
Ng Ngc Th
380 6
45 o
38 6
3
=
- 45o
10
3
38 3
38 3
-j
31,03- 45o (A)
3
3
Cc dng pha cn li ca ti 1: I& B1 =a2 I& A1 = (1- 120o)(31,03- 45o)= 31,03- 165o (A)
o
o
o
I& C1 = a I& A1 = (1120 )(31,03- 45 ) = 31,0375 (A)
76 3
38 3
38 3
-(
-j
)
Dng dy pha A ca ti 2: I& A 2 = I& A - I& A1 =
3
3
3
38 3
38 3
38 6
=
+j
=
45o 31,0345o (A)
3
3
3
2
o
Cc dng dy cn li ca ti 2: I& B 2 = a I& A 2 = (1- 120 )(31,0345o) = 31,03- 75o (A)
o
o
o
I& = a I& = (1120 )(31,0345 ) = 31,03165 (A)
C2
A2
W1
W1
&
U
AB
&I
W2
I& A
&
U
AO B
Z
HNH 306
Hng dn gii (hnh 307)
&
U
AC
&
U
BC
W2
C
O
HNH 307
220 3
&
U
2, 2 3
3
= AO' =
=
- 36,87o (A)
Z
3
80 + j60
2, 2 3
2, 2 3
Dng pha B: I& B = a2 I& A = (1- 120o)(
- 36,87o) =
- 156,87o (A)
3
2, 2 3
Ta c: U& AC I& *A = (- U& CA ) I& *A = [220(150o 180o)][
36,87o]
3
=
20
484 3
6,87o = 277,43 + j33,43 (VA) W1 ch 277,43 W
3
Ng Ngc Th
2, 2 3
484 3
Ta c: U& BC I& *B = (220- 90o)(
156,87o) =
66,87o
3
P
5400
=
= 1800 W
3
3
U AB
3
(uAB 30o) =
520
3
(30o 30o) =
520 3
(V)
3
520 3
&
U
520 3
= AO' = 3
=
- = IA- (A)
Z
Z
3Z
520 3
)(IA) = PA + jQA = 1800 + jQA
3
Q 3
45 3
45 3
=
+j A
IAcos =
(1)
13
520
13
1800 + jQ A
520 3
3
5400 + jQ 1
5400 + jQ 1
=
o
520 30
260 3 j260
140400 3 26Q 1
140400 3 26Q 1
26 3Q 1 + 140400
+ j(
) (VA). Vy: IAcos =
(2)
27040
27040
27040
140400 3 26Q 1
45 3
304200 3
(1) v (2) cho ta:
=
Q1 =
VAR
27040
13
169
304200 3
Ta c: S1 = U& AC I& *A = P1 + jQ1 = 5400 + j
6235,38330o (VA)
169
o
P + jQ
6235,38330
I& *A = 1 & 1 =
= 1260o (A) I& A = IA- = 12- 60o (A)
o
U AC
520 30
520
U
Vy: IA = 12 A v 60o. T : Z = AO' = 3 25
IA
12
P
5400
=
= 1800 W
3
3
21
Ng Ngc Th
520 3
Cng sut phc pha A: S A = U& AO' I& *A = (
)(IA) = PA + jQA = 1800 + jQA
IA = IAcos + jIAsin =
3
Q 3
45 3
45 3
=
+j A
IAcos =
(1)
13
520
13
1800 + jQ A
520 3
3
IA = IAcos + jIAsin =
P1 + jQ 1
6235,383 90 o
=
= 12- 60o (A) I& A = IA- = 1260o (A)
o
&
U AC
520 30
520
U
Vy: IA = 12 A v - 60o. T : Z = AO' = 3 25
IA
12
I& *A =
3
o
*
&
&
Ta c: U AC I A = [520- 30 ][IP] = P1 + jQ1 = 5400 + jQ1
140400 3 26Q 1
5400 + jQ 1
26 3Q 1 + 140400
=
+ j(
) (VA)
o
27040
27040
520 30
140400 3 26Q 1
140400 3 26Q 1
90 3
Vy: IPcos =
(5). (4) v (5) cho ta:
=
27040
27040
13
*
&
&
Q1 = - 1800 3 VAR. Ta c: S1 = U AC I A = P1 + jQ1 = 5400 j1800 3
IP = IPcos + jIPsin =
P + jQ
6235,383 30 o
6235,383- 30o (VA) I& *A = 1 & 1 =
= 120o (A)
o
U AC
520 30
520
U
I& A = IA- = 120o (A). Vy: IA = 12 A v 0o. T : Z = AO' =
IA
22
P
9360
=
= 3120 W
3
3
3
25
12
Ng Ngc Th
520 3
Cng sut phc pha A: S A = U& AO' I& *A =(
)(IA) = PA + jQA = 3120 + jQA
3
IA = IAcos + jIAsin =
3120 + jQ A
520 3
3
=6 3 +j
QA 3
IAcos = 6 3 (6)
520
IP = IPcos + jIPsin =
P + jQ
6240
I& *A = 1 & 1 =
= 1230o (A) I& A = IA- = 12- 30o (A)
o
U AC
520 30
520
Vy: IA = 12 A v 30o. T : Z =
U AO'
= 3 25
IA
12
vo ngun ba pha i xng th t thun c phc p dy hiu dng U& AB = 38030o (V).
Hy xc nh s ch cc dng c o.
Hng dn gii (hnh 309): Tr khng pha: ZA = ZB = ZC = Z = R + jL
= 40 + j30 = 5036,87o ()
Ta thy ngay, K m I& A = 0 A1 ch 0. T : UAO = IAZ = 0 V7 ch 0.
V ta cng thy ngay: V1 = UAB = Ud = 380 V ; V4 = UBC = Ud = 380 V
nh lut K2 p dng cho mch vng BOCB: I& B Z - I& C Z + U& CB = 0 (1)
nh lut K1 ti O cho ta: I& B + I& C = 0 I& B = - I& C . Thay vo (1): 2 I& B Z + U& CB = 0
&
&
U
I& B = BC . Vi: U& BC = a2 U AB = (1- 120o)(38030o) = 380- 90o = - j380 (V)
2Z
T : I& B =
380 90 o
= 3,8- 126,87o (A) A2 ch 3,8 A
o
2(5036,87 )
Ng Ngc Th
V2
A
A1
V3
A2
V4
V2
A I& A
A1 A
K
V1
R
V7
V6
&
U
AB
A3
V7
V3
Z O
B
V4
V6
Z
A3
V5
HNH 308
V1
A2
B I& B
&
U AO
C I& C
C
V5
HNH 309
&
&
U
U 0 o
U
U 120 o
BO
Cc dng pha: I& A = AO = P
= 30o (A) ; I& B =
= P
1
90 o
C
&
U
U P 120 o
CO
=
= 4- 150o = - 2 3 - j2 (A)
1
1
j
90 o
C
C
A I&
A
&
U
AO
R
O
1
C
O C
A
C
HNH
310
I& O
&
U
BO
B I& B
&
U
CO
I&
C
R
O
A
-j
-j
1
C
1
C
HNH
311
C
Dng trong dy trung tnh: I& O = I& A + I& B + I& C = 3 + 2 3 - j2 - 2 3 - j2 = 3 j4
= 5- 53,13o (A) A ch 5 A.
Bi 5.11 Mch ba pha hnh 312 c cc gi tr IA = 5 A, IB = 2 A, IC = 2 A,
c ni vo h ngun ba pha i xng th t thun. Xc nh s ch ca ampe k A.
Hng dn gii (hnh 313): in p pha ca ngun: UAO = UBO = UCO = UP
Coi pha u ca U& AO bng 0: U& AO = UP0o ; U& BO = a2 U& AO = UP- 120o ; U& CO = UP120o
&
&
U
U P 0 o
o
AO
&
& = U BO =
Cc dng pha: I A =
=
=
590
=
j5
(A)
;
I
B
jL 1
jL
L 1 90 o
o
o
&
U P 120
o
& = U CO = U P 120 = 230o = 3 + j1 (A)
=
2150
=
3
+
j1
(A)
;
I
C
jL
L90 o
L90 o
24
Ng Ngc Th
L1
&
U
CO
HNH
312
jL1
O jL
&
U
BO
I& O
jL
B I& B
HNH
313
C I& C
1
= 2 , c ni vo h ngun
C
ba pha i xng th t thun c phc p pha hiu dng U& AO = 200o (V). Xc nh
cc dng in trong mch.
I&
R
HNH
314
I& A
I& B
I& C
I& O
&
U
AO
&
U
AO '
jL
I& B
&
U
1
BO '
-j
&I
C
C
&
U
CO '
I& O
&
U
BO
&
U
CO
HNH
315
&
U
O 'O
1
= - j2 ()
C
& Y +U
& Y +U
& Y
U
BO B
CO C
dch chuyn im trung tnh (coi & o = 0): U& O'O = & o = AO A
YA + YB + YC + YO
Trong , cc in p pha ca ngun l: U& AO = 20 (V) ; U& BO = a2 U& AO
= 20- 120o = - 10 j10 3 (V) ; U& = a U& = 20120o = - 10 + j10 3 (V)
ZA = Zo = R = 2 () ; ZB = jL = j2 ( ; ZC = - j
CO
AO
1
1
1
1
= (S) ; YB =
=
ZA
2
ZB
j2
1
1
1
1
1
1
1 1
= - j = - 90o (S) ; YC =
=
= j = 90o (S); Yo = = (S)
2
2
ZC
j2
2
2
Zo 2
Vy: I& A = U& AO' YA = ( U& AO - & o)YA = (20 10 + 10 3 )(0,5) = 5(1 + 3 ) 13,66 (A)
& YB = ( U
&
&
I& B = U
BO '
BO - o)YB = (- 10 j10 3 - 10 + 10 3 )(- j0,5)
= - 5 3 + j(10 - 5 3 ) 8,76171,12o (A)
& YC = ( U
&
&
I& C = U
CO '
CO - o)YC = (- 10 + j10 3 - 10 + 10 3 )(j0,5)
25
Ng Ngc Th
A I& A
&
U
AO '
I& A
&
U
AO
B I& B
B I& B
&
U
BO
jL
C I& C
jL
L
C I& C
jL
&
U
BO '
HNH 316
-j
C
O
R
jL
HNH 317
&
U
CO '
&
U
CO
&
U
O' O
1
Tr khng cc pha: ZA = jL - j
= j30 j30 = 0
C
60
17,3 3
5- 150o (A)
12
& YC=( U
& - & ) 1 =(- 86,5 + j86,5 3 - 173) 1 = 17,3 3 + j4,325 560o (A)
I& C = U
CO '
CO
O'
ZC
j60
12
= - 4,325 - j
17,3 3 17,3 3
V: I& A = - I& B - I& C = 4,325+j
-j4,325 1,83 j1,83 = 1,83 2 - 45o (A)
12
12
100 3
26
& = U AB (uAB-30o)
U
AO
3
Ng Ngc Th
&
&
U
CO = a U AO = 100120 = - 50 + j50 3 (V)
Tr khng cc pha: ZA = ZB = ZC = R = 10
(a) (hnh 319): Pha A b ngn mch (ZA = 0) v dy trung tnh b t ( I& O = 0)
U& AO' = & A - & O' = I& A ZA = I& A (0) = 0 & O' = & A
K3
K
3
A I& A K1
I& B
B
&
U
CB
&
U
AO
&
U
AB
&
U
AB
B I& B
O
&
U
BO
R
I& C
C
O I& O K2
ZA
&
A I A K1
C I& C
&
U
CO
I& O
HNH 318
&
U
AO '
&
U
BO '
ZB
ZC
&
K2 U CO'
&
U
O 'O
HNH 319
V nu coi & o=0 th: & A = U& AO =100(V) & O' =100(V)( dch chuyn im trung tnh U& O'O )
Nh vy: I& B = U& BO' YB = ( U& BO - & O' )
1
1
= (- 50 - j50 3 - 100)( )
ZB
10
= - 15 - j5 3 = 10 3 - 150o (A)
1
1
& YC =( U
&
&
I& C = U
=(- 50 + j50 3 - 100)( )= - 15 + j5 3 = 10 3 150o (A)
CO '
CO - O ' )
ZC
10
I& A = I& O - I& B - I& C = 0 + 15 + j5 3 + 15 - j5 3 = 30 (A)
mch c R = L =
27
Ng Ngc Th
&
&
U
U
100 120 o
100
Cc dng pha: I& A = AO =
= 10 (A) ; I& B = BO =
o
ZA
10
ZB
1090
o
&
U
100120
= 10150o = - 5 3 + j5 (A) ; I& C = CO =
= 10- 150o = - 5 3 - j5 (A)
o
ZC
10 90
I& A
A
A
&
U
AC
&
U AO
R
&
U
CO
L
C
HNH 320
O
&
U
BO
ZA
I& O
O Z
B
B
I& C
ZC &
IB
HNH 321
Dng trung tnh: I& O = I& A + I& B + I& C =10 -5 3 +j5-5 3 -j5=10-10 3 -7,32=7,32180o (A)
p dy U& AB = 3 UAO(uAO + 30o) = 100 3 (0o + 30o) = 100 3 30o (V)
U& CA = a U& AB = (1120o)(100 3 30o) = 100 3 150o (V)
Ta c: U& AC (- I& O )* = U& CA I& *O = (100 3 150o)(7,32- 180o) = 732 3 - 30o
= 1098 - j366 3 (VA) Watt k W ch 1098 W.
&
&
U
U
100 &
100 120 o
AO
=
; I B = BO =
= - 5 3 + j5 (A) ;
ZA
R
ZB
1090 o
&
U
100120 o
I& C = CO =
= - 5 3 - j5 (A)
ZC
10 90 o
100
100
Dng trng tnh: I& O = I& A + I& B + I& C =
- 5 3 + j5 - 5 3 - j5 =
- 10 3
R
R
100
100
* Nu (
-10 3 )>0 th I& O =(
-10 3 )0o U& AC (- I& O )*= U& CA I& *O =[100 3 150o]
R
R
100
10000 3
15000
5000 3
[(
-10 3 )0o]=(
-3000)150o=(+1500 3 )+j(
-1500)
R
R
R
R
100
100
* Nu (
-10 3 )< 0 th I& O =(10 3 )180o U& AC (- I& O )* = U& CA I& *O [100 3 150o]
R
R
100
10000 3
10000 3
[(10 3 )180o] = (3000 - 30o) = (
- 3000)150o
R
R
R
15000
5000 3
= (+ 1500 3 ) + j(
- 1500)
R
R
15000
Vy, trong c 2 trng hp, watt k W ch 0 th: +1500 3 = 0 R 5,77
R
1
Bi 5.16 Mch ba pha hnh 322 c R = L =
= 76 , c ni vo h ngun
C
ba pha i xng th t thun c phc p dy hiu dng U& AB = 38030o (V). Xc nh
s ch ca cc watt k W1 v W2.
Hng dn gii (hnh 323): Cc p dy: U& AB = 38030o (V) ; U& BC = a2 U& AB
= (1- 120o)(38030o) = 380- 90o) = - j380 (V) ; U& CA = a U& AB = (1120o)(38030o)
28
Ng Ngc Th
*W1
&
U
AO
R
*
* W2
* W1
*
L
C
ZA
&
U
AB
*
* W2
ZC
&
B
U
BO
HNH 323
O U& AC U& BC
Trong , cc in p pha ca ngun l: U& AO =
U AB
ZB
&
U
BO '
I& B
HNH 322
&
U
AO '
&
U
O 'O
(uAB 30o) =
380
(30o 30o)
3
3
380 3
380 3
190 3
=
(V); U& BO = a2 U& AO =
- 120o = j190 (V)
3
3
3
& =a U
& = 380 3 120o = - 190 3 + j190 (V)
U
CO
AO
3
3
1
1
1
1
1
1
1
1
=
(S) ; YB =
=
=-j
(S) ; YC =
=
= j
(S)
76
j76
76
j76
76
ZA
ZB
ZC
1
1
= = 0 (S) (Khng dy trung tnh tng ng vi tr khng dy bng v cc)
Zo
380 3 1
380 3
1
380 3
1
)( ) + (
120 o )( 90 o ) + (
120 o )( 90 o )
76
3
76
3
76
T : U& O'O =& o= 3
1
1
1
j +j +0
76
76
76
380 3 1140
=
(V)
3
380 3
380 3
1140 1
Cc dng pha: I& A = U& AO' YA = ( U& AO - & O' )YA = (
+
)( )
3
3
3
76
190 3
380 3
1140
1
= 50o (A) ; I& B = U& BO' YB = ( U& BO - & O' )YB = ( j190 +
)( - j )
3
3
3
76
285 3 570
= - 2,5 + j(
) (A)
114
Ta c: U& I& * = (380- 30o)(50o) = 1900- 30o = 1645,45 j950 (VA)
(
AC
W1 ch 1645,45 W
29
Ng Ngc Th
285 3 570
V: U& BC I& *B = (- j380)(- 2,5 - j
) = 254,55 + j950 (VA) W2 ch 254, 55 W
114
&
U
AO
&
U
AO '
ZB
I& B
&
U
BO
&
U
BO
ZC
I& C
&
U
CO
I& O
I& C
&
U
&
U
CO
ZO
&
U
O' O
&
U
BO '
&
U
CO '
ZB
I& B
&
U
BO '
&
U
AO '
I& O
ZC
CO '
&
U
O' O
ZO
HNH 325
HNH 324
YA + YB + YC + YO
= a2 U&
1
1
= = 0,2 (S) ;
ZA
5
1
1
1
1
1
1
=
= 0,3 j0,1 (S) ; YC =
=
= 0,3 + j0,1 (S) ; Yo= = = 0 (S)
Zo
ZB
3 + j1
ZC
3 j1
T :
( 220)(0,2) + ( 110 j110 3 )(0,3 j0,1) + ( 110 + j110 3 )(0,3 + j0,1)
&
&
U
= - 75,1315 (V)
O 'O = o=
0,2 + 0,3 j0,1 + 0,3 + j0,1 + 0
Cc dng pha: I& A = U& AO' YA = ( U& AO - & O' )YA = (220 + 75,1315)(0,2)
= 59,03 (A) ; I& = U& YB = ( U& - & )YB = (- 110 j110 3 + 75,1315)(0,3 j0,1)
B
BO '
BO
O'
= - 29,5131 j53,6708 = 61,25- 118,81o (A) ; I& C = U& CO' YC = ( U& CO - & O' )YC
= (- 110 + j110 3 + 75,1315)(0,3 + j0,1) = - 29,5131 + j53,6708 = 61,25118,81o (A)
Cc p pha ca ti: U& AO' = I& A ZA = 59,03(5) = 295,15 (V)
o
&
&
U
BO ' = I B ZB= (- 29,5131 j53,6708)(3 + j1) = - 142,21 + j131,5 = 193,69137,24 (V)
o
&
&
U
CO ' = I C ZC= (- 29,5131 + j53,6708)(3 - j1)= - 34,868 + j190,53 = 193,69100,37 (V)
(b) (hnh 325): K ng, dy trung tnh c ZO = 0,149 () YO =
30
1
1
=
(S)
Z O 0,149
Ng Ngc Th
& Y +U
& Y +U
& Y
U
BO B
CO C
dch chuyn im trung tnh (coi & o = 0): U& O'O = & o = AO A
YA + YB + YC + YO
BO '
BO
O'
= - 49,652 j46,9579 = 68,34- 136,6o (A) ; I& C = U& CO' YC = ( U& CO - & O' )YC
= (- 110 + j110 3 + 8,0019)(0,3 + j0,1) = - 49,652 + j46,9579 = 68,34136,6o (A)
Cc p pha ca ti: U& AO' = I& A ZA = 45,6(5) = 228 (V)
o
&
&
U
BO ' = I B ZB= (- 49,652 j46,9579)(3 + j1) = - 102 j190,53 = 216,11- 118,16 (V)
o
&
&
U
CO ' = I C ZC= (- 49,652 + j46,9579)(3 - j1)= - 102 + j190,53 = 216,11118,16 (V)
Bi 5.18 Mch ba pha hnh 326 c R = 60 , L = 10 , c ni vo h ngun
ba pha i xng th t thun c phc p dy hiu dng U& AB = 38030o (V). Xc nh
s ch ca cc dng c o v biu thc dng i.
Hng dn gii: Tr khng pha ca ng dy: Zd = jL = j10 ()
Tr khng pha ca ti 1: ZA1B1 = ZB1C1 = ZC1A1 = Z = R = 60 ()
Tr khng pha ca ti 2: ZA2 = ZB2 = ZC2 = ZY2 = jL = j10 ()
Thay ti 1 ni bi ti ni Y tng ng (hnh 327), vi tr khng pha tng
Z
60
=
= 20 ()
3
3
Z Y1 .Z Y 2
20( j10)
=
= 4 + j8 ()
Z Y1 + Z Y 2
20 + j10
Tr khng pha ca mch thay th tng ng hnh 328: ZAO = ZBO = ZCO
= Zd + ZY12 = j10 + 4 + j8 = 4 + j18 ()
p pha U& AO =
U AB
3
(uAB 30o) =
380
3
(30o 30o) =
380 3
(V)
3
380 3
&
U
76 3
342 3
-j
11,9- 77,47o (A)
Dng dy chung pha A: I& A = AO = 3 =
Z AO
51
51
4 + j18
Ampe k A1 ch 11,9 A
Dng dy pha A ca ti 2: I& A 2 = I& A (
20
76 3
342 3
2
)=(
-j
)(
)
20 + j10
51
51
2 + j1
76 3
304 3
-j
10,64- 104,04o (A) Ampe k A2 ch 10,64 A
51
51
1
3
76 3
304 3
Dng dy pha B ca ti 2: I& B 2 = a2 I& A 2 = (- - j )( -j
)
2
2
51
51
38 3 456
114 + 152 3
+j
(A)
=
51
51
=-
31
Ng Ngc Th
51
51
51
1
3 152 3
38 3
= (- - j )(
-j
)
2
2
51
51
51
51
57 76 3
19 3 228
+j
5,32- 134,04o (A) i = 5,32 2 cos(t 134,04o) (A)
51
51
A1
A2
HNH
326
L
W
i
L
R
Zd
A
HNH
328 Zd
A
I& A
ZA12
Zd U& AO ZB12
I& A 2
Zd
I& B 2
&
U
&
Zd OA' I A1
B &
I B1
&
U
AO
A1
I& A
HNH
327
A
A
A2
Zd
ZC12
&
U
C' A '
ZB2
C
C
ZA1
ZA2
ZB1
ZC1
ZC2
&
U
C 'O
152 3
38 3
3040 3
760 3
-j
)(20) =
-j
(V)
51
51
51
51
3040 3
760 3
U& OA' = +j
(V)
51
51
1
3 3040 3
760 3
p pha C ca ti 1: U& C'O = a U& A'O = (- + j )(
-j
)
2
2
51
51
1140 1520 3
4560 + 380 3
=
+j
(V)
51
51
1140 1520 3
4560 + 380 3
3040 3
760 3
Ta c: U& C'A' = U& C'O + U& OA' =
+j
+j
51
51
51
51
1140 4560 3
4560 + 1140 3
+j
(V)
=
51
51
1140 4560 3
4560 + 1140 3 38 3 456
114 + 152 3
+ j
][
- j(
)]
Vy: U& C'A' I& *B 2 = [
51
51
51
51
Ng Ngc Th
I& B
&
U
BO
HNH 329
&
U
BO '
ZB
I& C
&
U
CO
ZC
&
U
CO '
HNH 330
&
U
O 'O
&
U
dch chuyn im trung tnh (coi & o= 0): U& O'O = & o =
& Y +U
& Y
YA + U
BO B
CO C
YA + YB + YC + YO
AO
Trong : U& AO = 100 (V) ; U& BO = a2 U& AO = 100- 120o = - 50 j50 3 (V)
& = aU
& = 100120o = - 50 + j50 3 (V)
U
CO
AO
1
1
1
1
=
(S) ; YB = YC =
=
= - j0,1 = 0,1- 90o (S) ; YO = 0
ZA
60
ZB
j10
1
(100)( ) + (100 120 o )(0,1 90 o ) + (100120 o )(0,1 90 o )
60
Thay vo: U& O'O = & o =
1
j0,1 j0,1 + 0
60
YA =
1
1
= 100 ; L2 =
C 1
C 2
Ng Ngc Th
U
346
Cc p pha: U& AN = AB (uAB 30o) ;=
(30o 30o)
3
346 3
346 3
346 3
(V) ; U& BN = a2 U& AN =
- 120o (V) ; U& CN = a U& AN =
120o (V)
3
3
3
Zo = Z1 + Z2 , vi Z1 =
=
=
N1 N
N1
YA1 + YB1 + YC1
0,01 j0,01 + j0,01
3
=
=
=
(V)
N 2N
N2
YA 2 + YB 2 + YC 2
0,01 + j0,02 j0,02
3
346 3 + 1038
346 3 2076
Ta c: U& hm = U& N 2 N1 = & N 2 - & N1 =
-(
) = 1038 (V)
3
&
E
A
&
E
A
N
B
&
E
B
N2 N
&
E
B
C R
R
L
N1
ZA2
ZB2
&
E
C
A HNH 332
N2
ZC2
I& N
&
E
C
N1
HNH 331
* Mch Thvnin tng ng vi mng mt ca (N1,N2) c v hnh 335.
34
Ng Ngc Th
&
U
1038
hm
=
= 5,19 A Ampe k A ch 5,19 A.
Zo
200
&
U
1038
hm
=
= 4,72 A Ampe k A ch 4,72 A.
Zd + Zo
20 + 200
ZA2
A
&
U
BN
& &
E
B U
CN
& N = 0
ZB2
B
C
&
E
C
A
N2
+ N
ZA2
ZC2
ZB1 ZC1
&
U
N1 N
HNH 335
Z1
&
U
N2N
N1 HNH 334
HNH 337
HNH 336
N2
ZB2
Z2
- N1
HNH 333
ZC2
&
&
U
N 2 N 1 = U hm
ZA1
N2
N2
N2
I& N
Zo
I& N
Zo
&
E
o
&
E
o
N1
Zo
&
E
o
A
N1
Zd
A
N1
Gustav Robert
KIRCHHOFF
1824 - 1887
35
MACH IEN
Chng 6
PHAN TCH MACH TRONG MIEN THI GIAN
chng 3, ta phan tch mach xac lap ieu hoa. Trang thai xac lap ieu hoa
la trang thai dong va ap (ap ng) bien thien theo quy luat hnh sin cung tan so vi
nguon tac ong (kch thch). Thi iem ma trang nay bat au cach xa thi iem ong
nguon, va trang thai nay se ket thuc ngay tai thi iem ngat nguon. Vay th ngay sau
cac thi iem ong, ngat nguon th trang thai cua mach se dien ra nh the nao?
(trang thai qua o). Trong chng nay, ta se tra li cau hoi o va phng phap phan
tch mach thi iem bat ky vi nguon tac ong bat ky c goi la PHAN TCH
MACH TRONG MIEN THI GIAN. Phng phap phan tch mch trong min thi
gian c bn nht la phng phap tch phan kinh ien sau ay.
6.1 Phng trnh mach
Goi y(t) la ap ng (dong, ap) oi vi x(t), la nguon tac ong len mach,
phng trnh sau:
d n y(t)
d n 1 y(t)
dy(t)
+ a n 1
+ ... + a1
+ ao y(t) = f(t) (*)
dt n
dt n 1
dt
d m x(t)
d m1x ( t )
dx ( t )
f (t ) = b m
+ b m1
+ ... + b1
+ bo x(t )
dt m
dt m1
dt
an
vi:
cho phep ta tm c y(t) khi biet x(t) va cac thong so ak , bk cua mach.
V du 1: Hay viet phng trnh e xac nh ien ap uC(t) cua mach hnh 1.
Biet: E = 11 (V) ; R1 = 4/3 () ; R2 = 3 () ; C = 1/5 (F) ; L = 4 (H).
i(t)
Giai :
R1
E
iC(t)
uC(t)
R2
C
iL(t)
Hnh 1
R 1i( t ) + u C ( t ) = E ( 2)
di ( t )
R 2i L ( t ) + L L u C ( t ) = 0 (3)
dt
(1) i L ( t ) = i( t ) i C ( t ) ( 4) ( 2) i( t ) =
E u C (t)
(5)
R1
E u C (t)
du ( t )
C C
dt
R1
di L ( t )
1 du C ( t )
d 2u C (t )
=
C
( 6)
dt
R1 dt
dt 2
iL (t) =
MACH IEN
Thay (6) vao (3):
E u C (t )
du C ( t )
d 2 u C (t )
1 du C ( t )
R L[
C
] L[
+C
] u C (t) = 0
R1
dt
R 1 dt
d2t
Thay gia tr cac thong so vao ta co phng trnh vi phan mo ta mach hnh 1:
16
d 2u C (t )
du ( t )
+ 72 C + 65u C ( t ) = 495
dt 2
dt
iR(t)
j(t)
iC(t)
uC(t)
C
Hnh 2
1
( A cos t + B sin t ) = cos t
R
2
MACH IEN
Suy ra:
( A + RCB = R) va (B - RCA = 0)
R
R 2 C
T o:
A=
;B=
1 + (RC) 2
1 + (RC) 2
R
R 2 C
Vay:
u Ccb ( t ) =
cos t +
sin t
1 + (RC ) 2
1 + (RC ) 2
* Nguon j(t) = e-tcost (V) ; C = 1 (F) ; R = 1/3 ()
Nghiem rieng c chon: uCcb(t) = e-t(Acost + Bsint)
Thay vao (1):
e-t(- Asint + Bcost) e-t(Acost + Bsint) + 3e-t(Acost + Bsint) = e-tcost
(2A + B)cost + (2B A)sint = cost (2A + B) = 1 va (2B A) = 0
Suy ra:
A = 2/5 va B = 1/5
2
1
u Ccb ( t ) = e t ( cos t + sin t )
5
5
Vay:
an
d n y(t)
d n 1 y(t)
dy(t)
+ a n 1
+ ... + a1
+ a o y(t) = 0 (3*)
dt n
dt n 1
dt
pt
MACH IEN
Ngo Ngoc Tho
phng trnh ac trng (tm cac gia tr p) va viec tm cho c cac ieu kien au
(tm cac gia tr K) la 2 van e chnh cua viec xac nh thanh phan t do, va do o,
la van e mau chot cua phan tch mach trong mien thi gian.
V du 3 : Hay xac nh thanh phan t do cua ien ap uC(t) trong mach ien
hnh 3 sau ay.
i(t)
e(t)
uC(t)
L
Giai:
C
Hnh 3
LC
d u C (t)
du ( t )
2 u (t ) = 0
+ 2 C + ch
C
dt 2
dt
2
Va ta co phng trnh dac trng: p + 2p + ch2 = 0
2
Suy ra nghiem cua phng trnh ac trng: p1, 2 = 2 ch
Ro rang rang, tuy theo gia tr cua va ch (tc la cac thong so mach R, L, C)
ma xay ra 3 trng hp:
* Khi 2 > ch2, tc la R > 2 LC , co 2 nghiem thc n la:
2
2 ; p = 2 2
p1 = + 2 ch
2
ch
MACH IEN
Thanh phan t do tm c di dang : ytd(t) = ept
dy td ( t ) de pt
1
=
= pe pt ; y td ( t )dt = e pt dt = e pt
dt
dt
p
de pt
de pt
pt
pCe pt
u L (t ) = L
= pLe ; i C ( t ) = C
dt
dt
1 pt
1 pt
1 pt
1 pt
i L ( t ) = e dt =
e ; u C ( t ) = e dt =
e
L
pL
C
pC
1
1 pt
1
1 pt
i L ( t ) = e pt dt =
e ; u C ( t ) = e pt dt =
e
L
pL
C
pC
Nh vay co the ai so hoa phng trnh vi tch phan mo ta mach khi ta chap
nhan cac tr khang toan t:
Z L = pL ; YL =
1
1
; ZC =
; YC = pC
pL
pC
Sau ay ta tm phng trnh ac trng cua mach hnh 1 bang cach ve lai mach
ien hnh 1 vi cac tr khang toan t nh sau:
R1
R2
1/pC
I
II
pL
Hnh 4
(R 1 + ) I v1
I v2 = E
R
+
1
pC
pC
I v1 E
pC
pC
hay
=
1
1
1
1
I v1 + ( R 2 + pL + )I v 2 = 0
R 2 + pL + I v 2 0
pC
pC
pC
pC
Khi cho nguon tac ong bang 0, cac dong vong la nghiem t do phai khac
khong, do o nh thc cua ma tran tr khang vong phai bang 0:
1
1
R1 +
pC
pC
Zv =
0
1
1
R 2 + pL +
pC
pC
Thay gia
Z vtr=ca
0 c phan t vao (R1 = 4/3 ; R2 = 3 ; L = 4 H ; C = 1/5 F)
phng trnh
, ta c phng trnh ac tng cua mach hnh 1 nh sau:
16p2 + 72p + 65 = 0
5
MACH IEN
2) Vi phng phap ien the nut, ta co:
1
E
pC
U
=
+
+
C
R 2 + pL
R1
R1
Khi cho nguon tac ong bang 0, ien ap tren tu la thanh phan t do phai khac 0, do
o nh thc cua ma tran dan nap nut phai bang 0:
YN =
1
1
+ pC +
=0
R1
R 2 + pL
R1
R2
E 1/pC
pL
R2
R1
1/pC
pL
E/R1
Hnh 5
Hnh 6
R1
ZAB
R2
pL
1/pC
R2
YAB
1/pC
R1
pL
Hnh R
7 1LCp 2 + (R 1B
8
R 2 C + L)p + R 1 + RHnh
B
2
Z AB = R 1 + 1 / pC //( R 2 + pL) =
p 2 LC + pR 2 C + 1
1
1
R LCp 2 + (R 1R 2 C + L)p + R 1 + R 2
hoac
YAB =
+ pC +
= 1
6
R1
R 2 + pL
R 1 (R 2 + pL)
MACH IEN
72 722 4(16)65 72 32
=
32
32
5
13
5
13
p1 =
; p 2 = y (t ) = K e 4 t + K e 4 t
td
1
2
4
4
p1, 2 =
ytd(t) co the la dong, ap. oi vi mach co cau truc cho trc, hnh dang cua
cac thanh phan t do la giong nhau, chung ch khac nhau o ln, bieu th qua hang so
K ma ta se e cap en trong phan tiep sau.
6.4 ieu kien au
Nghiem cua phng trnh thuan nhat phu thuoc vao gia tr cua y(t) va cac
ao ham cua no tai thi iem xet (t = 0). V vay, nghiem t do cua phng trnh
thuan nhat cap n phai thoa n ieu kien au tai t = 0 la:
y(0) ; y, (0) ; y ,, (0) ; ; y(n-1) (0) (5*)
Vi cac ieu kien au (5*), ta co the xac inh cac thong so K.
Tai thi iem thay oi trang thai can bang cua mach, ien ap tren tu va dong
ien qua cuon day la nhng ai lng lien tuc:
uC(0-) = uC(0+) = u(0) ; iL(0-) = iL(0+) = i(0) (6*)
Cac ieu kien au (5*) c goi la ieu kien au s cap. Cac ieu kien au
(6*) c goi la ieu kien au th cap. Nh vay, muon co (5*) phai tm (6*).
Cac bc xac nh ieu kien au:
Da vao ieu kien lam viec cua mach trc thi iem lam thay oi trang
thai can bang cua mach (t < 0), xac nh gia tr dong ien qua cuon day iL(0-) va ien
ap tren tu uC(0-).
Da vao ieu kien ong ngat, theo (6*) ta co ieu kien au s cap:
uC(0+) = uC(0-) ; iL(0+) = iL(0-)
trang thai nang lng mi (t > 0), ap dung nh luat K1, K2 co the tm
c (5*) theo (6*). Va khi a co cac ieu ken au (5*) ta co the xac nh cac
hang so K trong hanh phan t do.
Lu y : ieu (6*) con c goi la ieu kien ong ngat mach, no khang nh
rang, tai t = 0 dong qua cuon day nh mot nguon dong io va ap tren tu dien nh mot
nguon ap uo. Neu io = 0, xem nh cuon day h mach, neu uo = 0, xem nh tu ien
ngan mach.
6.5 V du ap dung
7
MACH IEN
Ngo Ngoc Tho
V du 4: Xem mach ien hnh 9. Hay xac nh dong ien i(t) neu tai t = 0 m
khoa K. Biet: E = 11 (V) ; R1 = 4/3 () ; R2 = 3 () ; L = 4 (H) va C = 1/5 (F).
0,5R1
i(t)
t=0
0,5R1
R2
Hnh 9
Giai:
t < 0, mach trang thai xac lap 1 chieu, dong qua cuon day va ap tren tu:
i L (0 ) =
E
E
= 3( A) ; u C (0 ) =
R 2 = 9( V )
0,5R 1 + R 2
0,5R1 + R 2
Theo ieu kien ong ngat : uC(0+) = uC(0-) = 9 (V) ; iL(0+) = iL(0-) = 3 (A)
t > 0, mach co them 0,5R1, mach se thay oi trang thai nang lng so vi
trc, va ay chnh la mach trong v du 1 (hnh 10)
i(t)
iC(t)
R1
E
R2
uC(t)
iL(t)
L
Hnh 10
Dong ien i(t) la nghiem cua phng trnh mach va gom 2 thanh phan:
i(t) = icb(t) + itd(t)
t > 0, mach co nguon 1 chieu, do o khi xac lap, tu ien h mach, cuon day
E
11
33
ngan mach :
icb ( t ) =
R1 + R 2
= (A )
4
+ 3 13
3
E u C (t )
u' (t)
E u C (0+ ) 11 9
u ' (0 + )
; +i' ( t ) = C i(0+ ) =
) ; iC' ((0t+)) = C
=
= 1,5(Adu
e tmR1uC(0 ), ta co phng
trnh: iL(t) =Ri(t)
R1
/ 3i(t) C
R1
1 iC(t)4 =
i( t ) =
i L (0 + ) = i(0 + ) Cu ' (0 + )
i(0 + ) i L (0 + ) 1,5 3
+
u ' (0 ) =
=
= 7,5
C
1/ 5
dt
MACH IEN
7,5 45
Vay:
i' (0 + ) =
=
4
/
3
8
Hai phng trnh e tm K1, K2 :
5
13
33
33
t
t
+) = K + K +
4 +K e 4 +
= 1,5
i
(
0
=
i
(
t
)
K
e
1
2
1
2
13
13
5
13
5
13
45
5
13
t
4
4
8
4
4
K + K = 27
63
90
1
2
16 K1 = ; K 2 =
26
26
45
10K1 + 26K 2 =
5
13
63 t 90 t 33
e 4 e 4 +
26
26
13
V du 5: Xet mach RC hnh 11, nh luat K2 cho ta:
Ric(t) + uC(t) = e(t)
K
iC(t)
Vay, phng trnh mach:
du ( t )
t=0
RC C + u C ( t ) = e( t )
R
dt
e(t)
uC(t)
C
Va phng trnh ac trng:
RCp + 1 = 0 p = - 1/RC
Hnh 11
Thanh phan t do cua dong
hoac ap tren cac phan t cua mach co dang: utd(t) = Ke-t/RC (1)
Vi mach nay, gia thiet ta can tm uC(t): uC(t) = uCtd(t) + uCcb(t)
- Thanh phan t do co dang nh (1).
- Thanh phan cng bc tuy thuoc vao nguon tac ong.
Trng hp 1: Tai t = 0 at vao mach nguon 1 chieu
e(t) = E (V) va uC(0-) = 0
Ta co :
uCcb(t) = E uC(t) = Ke-t/RC + E
Ap dung ieu kien (6*) tm K: uC(0+) = K + E = uC(0-) = 0 K = - E
Vay qua trnh ien ap tren tu: uC(t) = E(1 e-t/RC)
Trng hp 2: Tai t = 0 at vao mach nguon tac ong la ieu hoa
e(t) = Ecost va uC(0-) = 0
Ta co: uC(t) = uCtd(t) + uCcb(t) = Ke- t/RC + uCcb(t)
Ta xac nh thanh phan cng bc bang phng phap bien o phc nh sau:
&
& Ccb = E .Z C
U
Z
Trong o:
1
1 2
1
1
1
E& = E0 o (V ) ; Z = R + j
= R2 + (
) Arctg
; ZC = j
=
90 o
C
C
RC
C C
Ket qua:
i( t ) =
MACH IEN
o
E0
1 2
R2 + (
)
C
E
Vay: u Ccb =
cos(t 90 o ) = U mC cos(t 90 o ) ,
1 2
C R 2 + (
)
C
E
vi U mC =
1 2
C R 2 + (
)
C
Ta co:
uC(t) = Ke- t/RC + UmCcos(t - - 90o)
Ap dung ieu kien (6*) tm K: uC(0+) = K + UmCcos( + 90o) = 0
K = - UmCcos( + 90o)
Vay qua trnh ien ap tren tu:
uC(t) = - UmCcos( + 90o)e- t/RC + UmCcos(t - - 90o)
Trng hp 3: Tai t = 0 mach c cap nguon tuan hoan e(t) la day xung
vuong hnh 12. Day xung nay co bien o 1 (V), o rong 10-3 (s) va chu ky 2.10-3 (s).
Hay xac nh uC(t) vi ieu kien au uC(0-) = 0 ; R = 200 () ; C = 0,5 (F).
e(t)(V)
&
Suy ra: U
Ccb =
1
Hnh 12
0
10-3
2.10-3 3.10-3
t(s)
Mach RC vi nguon tac ong la day xung vuong co the xem nh mach RC co
nguon tac ong 1 chieu vi khoa K ong, ngat theo chu ky cua day xung.
- Khi 0 t 10-3 (s), theo gia thiet uC(0-) = 0 va e(t) = 1, do o:
uC(t) = Ke-t/RC + 1
Tm K, ta co: uC(0+) = K + 1 = 0 K = - 1
Vay qua trnh ien ap tren tu: uC(t) = 1 e- t/RC, vi RC = 200(5.10-7) = 10-4
-3
-3
u C (t) = 1 e
10 4 t
uC(10-3) = 1 e
= 1 e-10 = 1
Chuyen goc toa o ve t = t 10-3, ta co: uC(0-) = 1 uC(t) = Ke-t/RC + uCcb
Ta co: uCcb = 0 va do o : uC(0+) = K + 0 = 1 K = 1
10 4 ( t 10 3 )
MACH IEN
10 ( 2.10
10
Ta tm uC(2.10-3) = e
= e- 10 = 0
Ta co lai ieu kien au khi mi ong nguon, do o qua trnh phan tch mach se
lap lai.
V du 6: Xet mach RL hnh 13, nh luat K2 cho ta:
RiL(t) + uL(t) = e(t)
K
iL(t)
Vay, phng trnh mach:
di ( t )
t=0
= e(t)
RiL(t) + L L
R
dt
e(t)
uL(t)
L
Va phng trnh ac trng:
R
Hnh 13
R + pL = 0 p = L
Thanh phan t do cua dong hoac ap tren cac phan t cua mach co dang:
itd(t) = Ke-tR/L (2)
Vi mach nay, gia thiet ta can tm iL(t): iL(t) = iLtd(t) + iLcb(t)
- Thanh phan t do co dang nh (2).
- Thanh phan cng bc tuy thuoc vao nguon tac ong.
en ay, ta khong can lap lai qua trnh phan tch mach v cac ket qua co c
oi vi uC(t) khi phan tch mach RC co the c suy ra cho iL(t) khi phan tch mach
RL, qua trnh bien thien va hnh dang cua iL(t) va uC(t) la hoan toan giong nhau.
V du 7 : Xet mach RLC hnh 14.
Sau ay ta se phan tch mach RLC khi tac
K
i(t)
ong len no cac nguon tac ong khac
t=0
nhau. Trong v du 3, ta a viet c
R
phng trnh ac trng cua mach RLC:
C
e(t)
uC(t)
p2 + 2p + ch2 = 0
Co nghiem:
L
2
Hnh 14
p1,2 = - 2 ch ,
)
vi: = R/2L ; ch = 1/ LC
Ta a khao sat thanh phan t do cua mach trong v du 3. Thanh phan t do cua
mach RLC co hnh dang tuy thuoc vao cac tham so va ch theo 3 trng hp:
> ch hay R > 2 LC ; = ch hay R = 2 LC - Khi < ch hay R < 2 LC
Con cac thanh phan cng bc th phu thuoc vao cac nguon tac ong e(t) ma
ta se xet sau ay, vi 2 oi tng ma ta quan tam la ien ap tren tu ien va
dong ien chay trong mach.
Trng hp 1: Tai t = 0, cap cho mach nguon 1 chieu e(t) = E (V).
uC(t) = uCtd(t) + uCcb(t) ; i(t) = itd(t) + icb(t)
Khi > ch hay R > 2 LC :
u Ctd ( t ) = K1e p1t + K 2 e p 2 t ; i td ( t ) = C(K1p1e p1t + K 2 p 2 e p 2 t )
11
MACH IEN
Ngo Ngoc Tho
u C ( t ) = K1e p1t + K 2 e p2 t + E ; i( t ) = C(K1p1e p1t + K 2 p 2 e p 2 t )
Khi = ch hay R = 2 LC :
u Ctd ( t ) = (K1 + K 2 t )e t ; i td ( t ) = C(K1 K 2 t + K 2 )e t
u C ( t ) = (K1 + K 2 t )e t + E ; i( t ) = C(K1 K 2 t + K 2 )e t
Khi < ch hay R < 2 LC :
uCtd(t) = Ke-tcos(rt + ) ; itd(t) = CKe-t[-cos(rt + ) - rsin(rt + )]
uC(t) = Ke-tcos(rt + ) + E ; i(t) = CKe-t[-cos(rt + ) - rsin(rt + )]
Trng hp 2: Tai t = 0, cap cho mach nguon iu hoa e(t) = Ecost (V).
Thanh phan cng bc cua dien ap va dong ien c xac nh bang phng
&
& Ccb = E .Z C
phap bien o phc:
U
Z
Trong o:
E& = E0o (V)
1
L
1
1 2
C
Z = R + jL - j
= Z , vi Z = R 2 + (L
) ; = Arctg
C
R
C
1
1
=
- 90o = XC- 90o
ZC = -j
C C
& Ccb = E.X C - - 90o = UmC- - 90o
T o:
U
Z
uCcb(t) = UmCcos(t - - 90o) ; icb(t) = - CUmCsin(t - - 90o) = ImCcos(t - )
Khi > ch hay R > 2 LC :
u C ( t ) = K1e p1t + K 2 e p 2 t + U mC cos(t 90 o )
i( t ) = C(p1K1e p1t + p 2 K 2 e p 2 t ) + I mC cos(t )
Khi = ch hay R = 2 LC :
u C ( t ) = (K1 + K 2 t )e t + U mC cos(t 90 o )
i( t ) = C(K1 K 2 t + K 2 )e t + I mC cos(t )
Khi < ch hay R < 2 LC :
u C ( t ) = Ke t cos(r t + ) + U mC cos(t 90 o )
i( t ) = CKe t [ cos(r t + ) r sin(r t + )] + I mC cos(t )
Trng hp 3: Tai t = 0, cap cho mach day xung vuong nh hnh 15.
e(t)(V)
1
Hnh 15
Day xung nay0 co bie5n o 110(V), o
ky 10 (s). Hay khao sat
15rong 5 (s) va chut(s)
qua trnh qua o xay ra trong mach vi cac thong so R = 2 () ; L = 1 (H) ; C = 0,1
(F) va gia thiet rang uC(0-) ; i(0-) = 0.
12
MACH IEN
Ngo Ngoc Tho
Vi mach a cho: = R/2L = 2/2.1 = 1 ; ch = 1/ LC = 1/ 1(0,1) = 10
Phng trnh ac trng: p2 + 2p +ch2 = 0 hay p2 + 2p + 10 = 0
p1,2 = - 1 1 10 = - jr = - 1 j3
Mach RLC vi nguon tac ong la day xung vuong co the xem nh mach RLC
co nguon tac ong 1 chieu vi khoa K ong, ngat theo chu ky cua day xung.
Tm:
uC(t) = uCtd(t) + uCcb(t) ; i(t) = itd(t) + icb(t)
- Khi 0 t 5 (s), theo gia thiet e(t) = 1 ; uC(0-) = 0 ; i(0-) = 0.
Do o:
uCcb(t) = 1 icb(t) = 0
Phng trnh ac trng co nghiem phc vi = 1 ; r = 3
uCtd(t)= Ke-tcos(3t + ) ; itd(t) = 0,1Ke-t[- cos(3t + ) 3sin(3t + )]
Do o: uC(t) = Ke-tcos(3t + ) + 1 ; i(t) = 0,1Ke-t[- cos(3t + ) 3sin(3t + )]
Tm K va , ta co: uC(0+) = Kcos + 1 = 0 ; i(0+) = - 0,1Kcos - 0,3Ksin = 0
0,1
1
Suy ra:
= Arctg
= - 18,43o va K =
= - 1,05
0,3
cos
Ket qua:
uC(t) = 1 - 1,05e-tcos(3t 18,43o)
i(t) = 0,1e-tcos(3t 18,43o) + 0,3e-tsin(3t 18,43o)
- Khi 5 t 10 (s) , theo gia thiet e(t) = 0 uCcb(t) = 0 ; icb(t) = 0
Tm uC(t) va i(t) tai t = 5 (s): uC(5) = 1 ; i(5) = 0
at t = t 5, toa o mi: uC(0-) = 1 ; i(0-) = 0
uC(t) = Ke- tcos(3t + ) ; i(t) = 0,1Ke-t[- cos(3t + ) 3sin(3t + )]
Tm K va , ta co: uC(0+) = Kcos = 1 ; i(0+) = - 0,1Kcos - 0,3Ksin = 0
0,1
1
Suy ra:
= Arctg
= - 18,43o va K =
= 1,05
0,3
cos
Ket qua:
uC(t) = 1,05e-tcos(3t 18,43o)
i(t) = - 0,1e-tcos(3t 18,43o) + 0,3e-tsin(3t 18,43o)
- Khi 10 t 15 (s) , theo gia thiet e(t) = 1 uCcb(t) = 1 ; icb(t) = 0
Tm uC(t) va i(t) tai t = 10 (s) (tc la t = 5): uC(5) = 0 ; i(5) = 0
ieu kien au giai oan nay la: uC(0-) = 0 ; i(0-) = 0
Lap lai ieu kien au khi t = 0 Qua trnh phan tch mach se lap lai.
Ta dng qua trnh phan tch ay.
BAI TAP CHNG 6
Bai 6.1: Xem mach ien hnh 1, xac lap tai t < 0, tai t = 0 ong khoa K,
hay xac nh cac gia tr sau: i1(0+) ; i2(0+) ; i3(0+) ; i1(0+) ; i2(0+) ; i3(0+).
S: i1(0+) = E(R1+R3)/R3(R1+R2) ; i2(0+) = E/(R1+R2) ; i3(0+) = ER1/R3(R1+R2)
i1(0+) =
ER1 1
1
( 2 ) ; i2(0+) = ER1/L(R1+R2) ; i3(0+) = ER1/R32C(R1+R2)
R1 + R 2 L R 3 C
t=0 K
R1
E
Hnh 1
i2
i1
R2
i3
Hnh 2
L
E
R
R1
uC
13
MACH IEN
Bai 6.2: Xem mach ien hnh 2, tai t = 0 m khoa K, hay xac nh cac gia tr
sau: uC(0+) ; i(0+) ; i(0+) ; i(0+).
S: uC(0+) = ER/(R1+R) ; i(0+) = E/(R1+R) ; i(0+) = 0 ; i(0+) = E/LC(R1+R)
Bai 6.3: Xem mach ien hnh 3, khoa K ong tai t = 0, hay xac nh cac gia tr
sau: i1(0+) ; i2(0+) ; i3(0+).
S: i1(0+) = - 1 (A) ; i2(0+) = - 3 (A) ; i3(0+) = 2 (A)
i1
Hnh 3
6
1
E
20V
t=0
i2
K
3
t=0
Hnh 4
R3
i3
R1
i3
0,1F
L1 i1
E
L2
R2
i2
Bai 6.4: Xem mach ien hnh 4, khoa K ong tai t = 0, hay xac nh cac gia tr
sau: i1(0+) ; i2(0+) ; i3(0+) ; i1(0+) ; i2(0+) ; i3(0+).
S: i1(0+) = i2(0+) = E/(R1+R2) ; i3(0+) = ER1/R3(R1+R2) ;
i1(0+) = ER1/L1(R1+R2); i2(0+) = ER1/L2(R1+R2) ; i3(0+) = = ER1/R32C2 (R1+R2)
Hnh 5
Hnh 6
L
K t=0
K t=0
i1(t)
uL
1H
i2(t)
5
R1
0,5F
uC
C
1
E
e(t) R2
6V
Bai 6.5: Xem mach ien hnh 5, khoa K ong tai t = 0, hay xac nh cac gia tr
sau: uC(0+) va uC(0+).
S: uC(0+) = 0 ; uC(0+) = 2 (V/s)
Bai 6.6: Xem mach ien hnh 6, khoa K ong tai t = 0, hay xac nh cac gia tr
sau: i1(0+) ; i2(0+) ; uL(0+). Cho biet e(t) = 100cost (V) ; R1 = 4 () ; R2 = 8 () ;
L = 51 (mH) ; f = 50 (Hz).
S: i1(0+) = i2(0+) = 3 (A) ; uL(0+) = 88 (V)
Hnh 7
iL(t)
t=0 1
R2 3u1 C
R3
uR3
u3
R
j(t)
R
iC(t)
R
u(t)
14
MACH IEN
Hnh 8
Bai 6.7: Xem mach ien hnh 7, khoa K ong tai t = 0, hay xac nh cac gia tr
sau: uR3(0+) ; u3(0+) ; uR3(0+) ; u3(0+). Biet rang: iL(0-) = 0 ; uC(0-) = 0 ; j(t) =1 (A) R1
= R3 = 2 () ; R2 = 1 () ; L = 59 (mH) ; C = 0,5 (F)
S: uR3(0+) = 0 ; u3(0+) = 8 (V) ; uR3(0+) = 8 (V/s) ; u3(0+) = - 29 (V/s)
Bai 6.8: Xem mach ien hnh 8, khoa K chuyen t v tr 1 sang 2 tai t = 0, hay
xac nh cac gia tr sau: iC(t) ; iL (t) va ien ap u(t) cua mach. Biet rang: iL(0-) = 0 ;
uC(0-) = 0 ; j(t) = 1 (A) ; R2 = L/C.
0
t<0
0
t<0
S: i C ( t ) = Rt / L
; i L ( t ) =
; u (t ) = 0 t < 0
Rt
/
L
R t>0
t>0
t>0
e
1 e
Hnh 9
K
i(t)
t=0
u
2A
Hnh 10 K
2 u/2 1/8F
2
2
i(t)
t=0
R
E
1H
R
L
Bai 6.9: Xem mach ien hnh 9, khoa K ong tai t = 0. Biet ap tren tu va dong
qua cuon day bang 0 tai t = 0. Hay xac nh dong i(t) khi t > 0.
S: i(t) = 1 + (- 1 + 4t)e-4t
Bai 6.10: Xem mach ien hnh 10, khoa K ong tai t = 0. Hay xac nh dong
i(t) khi t > 0.
3R
1 t
E
S: i(t) =
(2 - e 2L )
2
3R
HNG DAN GIAI
E
R1 + R 2
15
MACH IEN
E
.R2
R1 + R 2
E
= uC(0+)
R1 + R 2
E
R1 + R 2
E u C (0 + )
R3
E
.R 2
E u C (0 )
ER1
R1 + R 2
=
=
=
R3
R3
R 3 ( R1 + R 2 )
E ( R1 + R 3 )
E
ER1
D thy rng: i1(0+) = i2(0+) + i3(0+) =
+
=
R1 + R 2 R 3 ( R1 + R 2 ) R 3 ( R1 + R 2 )
E
i1
i2
R2
R3
(a) i3
(b)
E
ER1
u L (0 + ) E R 2 .i L (0 + )
R1 + R 2
+
+
i2(0 ) = iL(0 ) =
=
=
=
L
L
L
L ( R1 + R 2 )
E u C (0 + )
V: R3.i3(0+) + uC(0+) = E (vng b) i3(0+) =
R3
u 'C (0 + )
i 3 (0 + )
ER1
+
T : i3(0 ) = ==R3
R 3C
R 32C(R1 + R 2 )
E R 2.
16
MACH IEN
Cui cng: i1(0+) = i2(0+) + i3(0+) =
ER1
ER1
+
L(R1 + R 2 ) R 32C(R1 + R 2 )
1
ER1 1
=
( +
)
R1 + R 2 L R 32C
E
R1 + R
E
ER
; uC(0+) = uR(0+) + uL(0+) = i(0+).R + 0 =
R1 + R
R1 + R
u (0 + )
=0
Ta co: i(0+) = L
L
u L (0 + ) Ri(0 + ) + u C (0 + )
+
Mat khac: : i(0 ) =
=
L
L
u 'C (0 + ) i (0 + )
E
i(0 )=
=
=
L
LC
LC(R1 + R )
+
ER 2
R1 + R 2
ER1
=
L2
L 2 ( R1 + R 2 )
u L 2 (0 + ) E u R 2
=
=
L2
L2
Ta co: i3R3 + uC = E
E uC
u 'C (0 + ) i 3 ( 0 + )
ER1
+
i3 =
i'3 (0 ) =
=
=
R3
R3
R 3C
CR 32 (R1 + R 2 )
17
MACH IEN
6
= 1 (A)
5 +1
j.
Phng trnh ac trng cua mach se c tm ra khi cho: j = 0 Zv =
1
Ta co: u1 = iC(R2 +
) + iL(R3 + pL)
pC
1
1
2
Trong o:
=
= ; pL = 2p, con iC va iL c tnh nh sau:
pC p( 1 ) p
2
nh luat K1 tai A: j i1 iC 3u1 = 0
u
u
u
Ta co : i1 = 1 = 1 . T o: iC = j - 1 - 3u1 = 1 3,5u1
2
R1 2
18
MACH IEN
nh luat K1 tai B: 3u1 + iC iL = 0 iL = 3u1 + iC
2
) + (1 0,5u1)(2 + 2p)
p
2p 2 + 3p + 2
2p 2 + 3p + 2
u1 =
= j.Zv = (1)Zv Zv =
p 2 + 5,5p + 7
p 2 + 5,5p + 7
Ta co Zv = p2 + 5,5p + 7 = 0. o la phng trnh ac trng cua mach.
Giai phng trnh nay ta c 2 nghiem thc phan biet : p1 = - 3,5 va p2 = - 2,
do o: iLtd(t) = K1e3,5t + K2e2t
T o: iL(t) = iLcb(t) + iLtd(t) = 0,5 + K1e-3,5t + K2e-2t
Tm K1, K2:
Khi t < 0, iL(0-) = 0, do o: iL(0+) = 0,5 + K1eo + K2eo = i(0-) = 0
K2 = - 0,5 K1
u (0 + ) u1 (0 + ) + u R 2 (0 + ) + u C (0 + ) u R 3 (0 + )
=
Ta co: iL(0+) = L
L
2
+
+
+
Biet: u1(0 ) = R1.i1(0 ) = 2(j) = 2(1) = 2 (V) ; uR2(0 ) = R2[iC(0+)] = 1[3u1(0+) iL(0+)] =
3(2) 0 = 6 (V) ; uC(0+) = uC(0-) = 0 ; uR3(0+) = R3.iL(0+) = 2(0) = 0
2+6+00
Thay vao ta c: iL(0+) =
= 4 (A/s)
2
Mat khac: iL(0+) = - 3,5K1eo 2K2eo = - 3,5K1 2K2
Do o: - 3,5K1 2K2 = 4 hay 3,5K1 2(- 0,5 K1) = 4 K1 = - 2
K2 = - 0,5 (-2) = 1,5
Tom lai: iL(t) = 0,5 - 2e-3,5t + 1,5e-2t
Ta co: u3(t) = uR3(t) + uL(t)
u3(0+) = uR3(0+) + uL(0+) = 0 + L.iL(0+) = 2(4) = 8 (V)
Ta co: u3(0+) = uR3(0+) + uL(0+)
Trong o: uR3(0+) = R3.iL(0+) = 2(4) = 8 (V/s)
Va: uL(0+) = L.iL(0+) = 2[3,5K1(- 3,5eo) 2K2(- 2eo)]
= 2[- 3,5(-2)(- 3,5) 2(1,5)(-2)] = 2 u/2 8/p
A
B
37 (V/s)
+
iC
Do o: u3(0 ) = 8 37 = - 29 (V/s)
i1
u1
u2
uC
Bai 6.8: Dong qua cun cm la iL(t)
2
= iLcb(t) + iLtd(t)
u
2
V khi xac lap, khong co dong qua
p
uL
2A
i
L
tu: iC(t) = 0, nen : iLcb(t) = j(t) = 1 (A)
Bay gi, e tm iLtd(t), ta phai xac
nh phng trnh ac trng cua mach. Goi Zv la tr khang vao cua mach nhn t 2
cc cua nguon dong j, ta co:
Vay: u1 = (1 3,5u1)(1 +
19
MACH IEN
1
)//(R+pL) =
pC
1
)(R + pL)
pC
1
2R +
+ pL
pC
(R +
u
. Phng trnh ac trng cua mach se c tm ra khi cho:
Zv
1
+ pL = 0
j = 0 Zv = 2R +
pC
R
1
Hay: p2 + 2 p +
= 0. o la phng trnh ac trng cua mach.
L
LC
L
R
1
Biet: R2 = = ( )2 =0
L
LC
C
Ta co: j =
R
L
R
R
(K1 K2.0)e-0 +K2e-0 = - K1 + K2
L
L
Theo gia thiet, khi t < 0: iL(0-) = 0 khi t > 0. iL(0+) = iL(0-) = 0
Do o: 1 + K1 = 0 K1 = - 1
u L (0 + ) R.i L (0 + ) + R.i C (0 + ) + u C (0 + )
+
Mat khac: iL(0 ) =
=
L
0 + R[1 i L (0 + )] + 0 R
=
=
(A/s)
L
L
R
R
R
R
Do o: - K1 + K2 =
- (- 1) + K2 =
K2 = 0
L
L
L
L
R
Vay: iL(t) = 1 e-Rt/L u(t) = R.iL(t) + L.iL(t) = R(1 e-Rt/L) + L( e-Rt/L) = R
L
Tom lai :
Khi t < 0: iL(t) = 0 ; iC(t) = 0 ; u(t) = 0
Khi t > 0: iL(t) = 1 e-Rt/L u(t) = R
MACH IEN
Ngo Ngoc Tho
Phng trnh ac trng cua mach se c tm ra khi cho: j = 0 Zv =
1
) + iL(2 + p), trong o iC va iL c tnh nh sau:
Ta co: u = iC(2 +
1
p
8
u
nh luat K1 tai A: j i1 iC = 0
2
u
u u
Ta co : i1 = . T o: iC = j - - = 2 u
2
2 2
u
u
u
u
nh luat K1 tai B: + iC iL = 0 iL = + iC = + 2 u = 2 2
2
2
2
8
u
Vay: u = (2 u)(2 + ) + (2 )(2 + p)
p
2
4p 2 + 16p + 32
4p 2 + 16p + 32
u=
= j.Zv = (2)Zv Zv =
p 2 + 8p + 16
2(p 2 + 8p + 16)
Ta co Zv = p2 + 8p + 16 = 0. o la phng trnh ac trng cua mach.
Giai phng trnh nay ta c nghiem kep : p1,2 = - 4, do o:
iLtd(t) = (K1 + K2t) e-4t
T o: iL(t) = iLcb(t) + iLtd(t) = 1 + (K1 + K2t) e-4t
Tm K1, K2:
Khi t < 0, iL(0-) = 0, do o: iL(0+) = 1 + (K1 + K2.0) e-0 = i(0-) = 0 K1 = - 1
u (0 + ) u (0 + ) + u1 (0 + ) + u C (0 + ) u 2 (0 + )
Ta co: iL(0+) = L
=
L
1
u (0 + )
Biet: u(0+) = 2.i1(0+) = 2(j) = 2(2) = 4 (V) ; u1(0+) = 2[iC(0+)] = 2[
iL(0+)]
2
= 2[
4
0] = 4 (V) ; uC(0+) = uC(0-) = 0 ; u2(0+) = 2.iL(0+) = 2(0) = 0
2
4+4+00
= 8 (A/s)
1
Mat khac: iL(0+) = - 4(K1 + K2.0)e-0 + K2e-0 = - 4K1 + K2
Do o: - 4K1 + K2 = 8 hay 4(- 1) + K2 = 8 K2 = 4
Tom lai, khi t > 0, iL(t) = 1 + (- 1 + 4t)e-4t
MACH IEN
R (R + pL) R (2pL + 3R )
=
2R + pL
2R + pL
3R
Ta co Zv = 0 2pL + 3R = 0 p = 2L
Ta co: Zv = R + (R)//(R+pL) = R +
3R
3R
t
t
2E
T o: itd(t) = Ke 2L i(t) =
+ Ke 2L
3R
Tm K:
Ta co: i(0+) =
2E
E
E
+ Ke-0 =
K=3R
2R
6R
3R
3R
2E
E t
E
1 t
Vay: i(t) =
e 2L =
(2 e 2L )
3R 6R
3R
2
22
Mch in
Ng Ngc Th
Chng 7
PHAN TCH MACH TRONG MIEN TAN SO
chng 3, ta a phan tch mach trang thai xac lap mot chieu hoac ieu
hoa, khi o ap ng tren mach cung la mot chieu hoac ieu hoa cung tan so. Trong
thc te, nguon tac ong (nguon tn hieu) khong phai eu la ieu hoa, ma no co the
co hnh dang bat ky, bao gom nhieu thanh phan tan so. Viec phan tch mach vi
nguon tac ong bat ky c goi la phan tch mach trong mien tan so.
e phan tch pho (tan so) cua mot tn hieu tuan hoan, ngi ta dung phng
phap chuoi Fourier nh sau.
7.1 Bieu dien cac qua trnh tuan hoan
Mot tn hieu c goi la tuan khi: x(t) = X(t + nT)
Trong o: n la so nguyen ; T la chu ky lap lai gia tr cua tn hieu
Tan so tng ng vi chu ky T c goi la tan so c ban cua tn hieu tuan
hoan va c xac nh theo bieu thc: o = 2/T (rad/s)
7.1.1 Chuoi Fourier lng giac
Chuoi Fourier lng giac bieu dien tn hieu tuan hoan x(t) co dang:
Cac he so ao, an, bn c goi la cac he so khai trien chuoi c xac nh theo:
1 to +T
ao =
x ( t )dt
T t
2 t o +T
an =
x ( t ) cos no tdt (1*)
T t
t o +T
2
bn =
x ( t ) sin no tdt
T t
o
Trong o: n la so nguyen ; to la mot iem bat ky tren thang thi gian ; T va o
la cac ai lng a noi tren.
T (1*) ta nhan thay rang: ao khong phu thuoc thi gian, bieu th tr trung bnh
cua tn hieu x(t), ay chnh la thanh phan mot chieu cua tn hieu ; an, bn la bien o
cua cac thanh phan cos va sin tng ng vi cac tan so no. Nh vay, tn hieu tuan
hoan x(t) c bieu dien bang tong cua thanh phan mot chieu va vo han cac thanh
phan ieu hoa co tan so bang n lan tan so c ban.
Trong cac ng dung thc te, chuoi Fourier lng giac c s dung ch vi 1
ham sin hoac ch vi 1 ham cos khi bien oi tong sau:
ancosnot + bnsinnot = Cnsin(not + n) = Cncos(not + n)
Mch in
Ng Ngc Th
C n = a 2n + b 2n
bn
n = Arctg (2*)
an
a
n = Arctg n
b n
Trong o:
Nh vay, ta co the bieu dien tn hieu tuan hoan di dang tien li cho viec
phan tch mach:
n =1
chieu cua tn hieu x(t) ; xn(t) la cac thanh phan hai cua tn hieu x(t) = Cncos(not +
n) = Cnsin(not + n)
Cac thanh phan hai la cac dao ong ieu hoa co bien o Cn, tan so no va goc
pha au n hay n. Khi n = 1:
x1(t) = C1cos(ot + 1) (3*) hay x1(t) = C1sin(ot + 1) (4*)
x1(t) la than phan c ban, no co tan so bang tan so c ban cua tn hieu x(t).
7.1.2 Chuoi Fourier phc
Tn hieu tuan hoan x(t) c bieu dien bang chuoi phc nh sau:
1 t o +T
jno t
&
Xn =
dt (6*)
x ( t )e
T to
&n = X
& n va Arg X
& n = - Arg X
& n
Neu tn hieu x(t) la ham thc th: X
Moi quan he gia chuoi lng giac, chuoi phc vi chuoi ch 1 ham cos hoac 1 ham
& n = a n jb n ; Arg X
& n = n = n + 90o
&n ; X
sin: Xo = Co = ao ; Cn = a 2n + b 2n = 2 X
2
T (5*) ta nhan thay rang: chuoi phc Fourier bao gom thanh phan mot chieu
ng vi n = 0 va 2 chuoi vo han cac ham eu hoa lien hp phc ng vi cac cap n.
Cac cap ham ieu hoa phc co bien o bang nhau con argument th trai dau nhau.
Viec bieu ien bien o va argument cua cac ham ieu hoa phc tren thanh tan so`
se cho ta pho bien o va pho pha cua tn hieu tuan hoan. Va bi v n la cac so
nguyen nen pho bien o va pho pha cua tin hieu tuan hoan la pho vach (ri rac).
2
Mch in
Ng Ngc Th
V du 1. Cho tn hieu tuan hoan la day xung vuong tren hnh 1. Hay xac nh
chuoi lng giac va chuoi phc Fourier.
x(t)
1
-T -T/2 0
T/2 T
-1
t
Hnh 1
Giai: Tn hieu tuan hoan x(t) co bieu thc giai tch trong 1 chu ky:
T
<t<0
2
x(t) =
T
1
0<t<
2
V x(t) la ham le nen:
2 0
2 T/2
an =
(1) cos no tdt +
cos no tdt = 0, vi n = 0,1,2,...
T T / 2
T 0
Con he so bn c xac nh nh sau:
2 0
2 T/2
4 T/2
2
bn =
(
1
)
sin
n
tdt
+
sin
n
tdt
=
(1 cos n)
sin no tdt =
o
o
T T / 2
T 0
T 0
n
n chan
0
bn = 4
n n le, n = 2k + 1, vi k = 0,1,2,...
T o, chuoi Fourier dang lng giac cua tn hieu tren hnh 1 co dang:
4
sin no t , vi n = 2k + 1, k = 0,1,2,...
n =1 n
sin 3o t sin 5o t
4
hay x ( t ) = (sin o t +
+
+ ...)
3
5
x(t) =
y(t)
0 T/4
t
Hnh 2
Nhan xet:
-1
- Tn hieu tren hnh 1 la ham le nen trong chuoi Fourier cua no cung ch cha
cac hai le.
- Bay gi neu ta dch chuyen tn hieu hnh 1 tren thanh thi gian mot khoang to,
3
Mch in
ta co tn hieu mi hnh 2:
Ng Ngc Th
hay:
n =1
2 T
( ) =
T
4
2
Chuoi Fourier cua tn hieu y(t) tren hnh 2 c suy ra de dang t chuoi Fourier
4
4
3
5
Ro rang rang tn hieu y(t) ch gom cac thanh phan chan v no la ham chan theo thi gian.
& n theo (6*):
e tm chuoi Fourier phc, ta tnh he so khai trien X
0
T/2
& n = 1 [ (1)e jno t dt + e jno t dt ] = 1 (1 cos n)
X
T T / 2
jn
0
n chan
0
&
Xn =
2
j
n n le ; n = 2k + 1, k = 0,1,2...
x(t) = j
n =
2 jno t
e
, vi n = 2k + 1, k = 0,1,2,...
n
Chuoi phc Fourier cua tn hieu x(t) hnh 1 ch cha cac ham le, trong o cac
&n =
cap ham ieu hoa phc co bien o bang nhau: X
2
n
& n = - /2
va co argumen trai dau nhau: n = Arg X
Vay, pho bien o va pho pha cua tn hieu x(t) c ve nh sau:
&n
X
F1
F1
-5
-4
-3
0 Arg
1 X
&2n
-1
-2
/o
/2
1
-5
-4
-3
-2
-1
5
/o
Mch in
Ng Ngc Th
& n e jno t
x(t ) = X
Fourier:
n =
; y( t ) =
& m e jmo t
Y
m =
1T
1 T & jn t & jm t
1 T j( n + m)
&
&
o
o
o tdt
x
(
t
)
y
(
t
)
dt
=
X
e
Y
e
dt
=
X
Y
n
n
m e
T0
T 0 n =
T
m =
n =
m =
0
V:
Do o:
khi n + m 0
0
e( j(n + m)o t = T khi n + m = 0, hay n = m
1T
& nY
& n
x ( t ) y( t ) = X
T0
n =
& nY
& n* (7*)
& n = Y
& n* 1 x(t)y(t) = X
Biet: Y
T0
n =
Bieu thc (7*) c goi la ang thc Parseval cua tn hieu tuan hoan, va no
c phat bieu nh sau: Tr trung bnh cua tch 2 tn hieu tuan hoan cung chu
ky bang tong vo han cac tch cua he so khai trien chuoi Fourier phc cua tn
hieu th nhat vi phc lien hp cua he so khai trien chuoi Fourier phc cua tn
hieu th hai.
&n =Y
& n , trung bnh bnh phng cua tn hieu
THB: Khi x(t) = y(t) X
tuan hoan bang tong vo han cac bnh phng moun cua he so khai trien chuoi
Fourier phc:
1T 2
&n
x (t)dt = X
T0
n =
(8*)
Bieu thc (8*) la ang thc Parseval, c ng dung e xac nh tr hieu dung
va cong suat cua tn hieu tuan hoan trong mien tan so, thong qua cac he so khai trien
Fourier.
Bay gi ta ap dung ang thc Parseval e tnh tr hieu dung cua tn hieu
tuan hoan trong mien tan so.
Theo nh ngha, tr hieu dung cua tn hieu tuan hoan la can bac 2 cua tr trung
bnh bnh phng:
1T 2
X hd =
x ( t )dt
T0
Mch in
Ng Ngc Th
2
2
2
&
&
&n2
X
=
X
+
X
+
X
n
o
n
n =
n =
&
= X o2 + 2 X
n
n =1
n =1
&n
2X
= X o2 +
n =1
X hd = X 2o + X 2hdn
n =1
Tom lai, tr hieu dung cua mot tn hieu tuan hoan bang can bac 2 cua tong bnh
phng thanh phan mot chieu va bnh phng cac tr hieu dung cua hai thanh phan.
7.2 Phan tch mach xac lap vi nguon tac ong tuan hoan khong sin
e tm ap ng cua mach (dong, ap), ta ap dung phng phap chuoi Fourier,
bieu dien qua trnh tuan hoan bang chuoi lng giac co dang (3*) hoac (4*), va sau
o, ap dung cac phng phap phan tch mach a neu trong chng 3.
7.2.1 Bieu dien qua trnh tuan hoan bang bien o phc
Nguon tac ong co the la nguon ap hoac nguon dong, la cac qua trnh
tuan hoan, c bieu dien bang chuoi Fourier gom thanh phan mot chieu va vo han
cac ham ieu hoa. V du, mot nguon ap ly tngco chuoi Fourier lng giac sau ay:
e(t) = Eo + E1cos(ot + 1) + E2cos(2ot + 2) +
Cac thanh phan ieu hoa bieu dien bang bien o phc:
R 2 + (no L) 2 n
E& n
E&
n n
Dong ien trong mach ng vi hai th n: &I n = n =
2
2
Zn
R + (no L)
Mch in
Trong o: n = Arg E& n ; n = ArgZn
E
Thanh phan mot chieu: Io = o
R
Ng Ngc Th
Trong o:
Im =
E& n
R 2 + (no L)2
; in = n n
- Mach R, C noi tiep, tr khang phc cua mach (ng vi hai th n):
1
1
= R2 +
n
Zn = R + ZnC = R - j
n o C
(no C) 2
Dong ien trong mach ng vi hai th n:
&
E& n
&I n = E n =
n n
Zn
1
R2 +
(no C) 2
Thanh phan mot chieu: Io = 0
Trong o:
Im =
E& n
1
R2 +
(no C) 2
; in = n n
- Mach R, L, C noi tiep, tr khang phc cua mach (ng vi hai th n):
1
Zn = R + ZnL + ZnC = R + j(noL ) = Z n e j n
no C
Trong o: Z n = R 2 + (no L
1 2
) ; n = ArgZn = Arctg
no C
no L
1
no C
Mch in
Ng Ngc Th
Trong o:
Im =
E& n
1 2
R 2 + (no L
)
no C
; in = n n
i(t)
e(t)(V)
100
e(t)
C
L
T/8
t(s)
Hnh 4 T=0,628ms
Hnh 3
Hay xac nh va ve pho bien o cua nguon tac ong e(t) va ap ng cua mach
i(t).
Giai:
2
2
Tan so c ban cua tn hieu tuan hoan: o =
=
= 104 (rad/s)
3
T 0,628.10
Tn hieu e(t) la ham chan, do o khai trien Fourier cua no ch gom thanh phan
mot chieu va cac thanh phan chan cosin. Theo cac cong thc (1*) va (2*):
2 T /8
200 T
E o = ao =
( ) = 25(V )
100.dt =
T 0
T 8
E n = C n = an =
4 T /8
400
T
200
n
(sinno ) =
sin (V)
100 cos no t.dt =
T 0
Tno
8
n
4
1
4 cos n t (V)
e( t ) = 200( +
o
8 n =1 n
n
V sin( ) = 0 khi n la boi cua 4, do o cac hai th n la boi cua 4 eu bang 0.
4
Sau ay, ta ap dung nguyen ly xep chong e tnh cac thanh phan dong ien
trong mach.
oi vi thanh phan mot chieu cua nguon (n = 0), Zo = , do tu ien h mach,
dong mot chieu Io = 0
Mch in
Ng Ngc Th
oi vi cac thanh phan xoay chieu, ta ap dung phng phap bien o phc e
tm cac hai dong ien. Vi mach RLC noi tiep, hai dong ien th n c xac nh
E& n E& n n &
&
In =
=
= I n in
nh sau:
Zn
Z n n
n
200
sin
4 ; Z = R + j(n L 1 )
Trong o: E& n =
n
o
n
no C
n =1
1
no L
no C
1 2
Z n = R 2 + (no L
)
; n = Arctg
no C
R
Thay gia tr cac thong so R, L, C vao, ta c:
1
100 2
Z n = 100 2 + (n.10 4.10 2
)2 =
n + (n 2 4) 2
4
9
n
n.10 .250.10
1
n.10 4.10 2
n.10 4.250.10 9 = Arctg n 2 4
n = Arctg
100
n
Qua trnh thi gian cua dong ien i(t):
n
200 sin
4
n
sin
n
2
n =1
4
i( t ) =
cos(no t n ) =
cos(no t n ) (A)
100 2
2 + ( n 2 4) 2
n
2
2
n
=
1
n + ( n 4)
n
&I n
E& n
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1011
Pho bien o cua nguon e(t)
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1011
7.3 Tnh cong suat trong mach co nguon tac ong tuan hoan
Vi cac qua trnh dong va ap bat ky, cong suat tc thi c nh ngha:
p(t) = u(t).i(t)
Khi dong va ap tren hai cc la nhng qua trnh tuan hoan cung chu ky, chung
c bieu dien bang chuoi Fourier:
9
Mch in
Ng Ngc Th
I
i( t ) = &I n e jno t = nm e j( n n ) e jno t
n =
n = 2
& n , &I n la he so khai trien chuoi Fourier phc cua u(t), i(t) ; Unm, Inm
Trong o: U
la bien o cua cac hai ien ap va hai dong ien (tng ng vi cac he so Cn trong
chuoi Fourier lng giac) ; n va (n - n) la cac goc pha au tng ng cua ien ap
va dong ien.
Theo ang thc Parseval (7*), cong suat tac dung c nh ngha bang tr
trung bnh tch cua 2 ham tuan hoan cung chu ky u(t), i(t), c xac nh nh sau:
U
1T
nm e j n I nm e j( n n )
&
&
*
P = u ( t )i( t )dt = U n I n =
T0
2
n =
n = 2
Neu tach rieng thanh phan mot chieu tng ng vi n = 0 va tach chuoi cac
thanh phan hai thanh 2 chuoi tng ng vi n < 0 va n >0, ta c:
1 U I
U I
nm nm e jn +
P = U o Io +
nm nm e jn
4
4
n =
n =1
U I
j
j n
1
nm nm ( e n + e
) = U o I o + U nm I nm cos n
2
2
2 n =1
n =1
= U o Io +
P = Po + Pn (W) (8*)
Nh vy, theo (8*), cng sut tc dng ln 2 cc c cc p ng tun hon,
bng tng cng sut ca thnh phn mt chiu v cng sut ca cc hi thnh phn.
Tng t nh vi mch xc lp iu ha, vi mch xc lp tun hon, ngi ta
cng a ra khi nim v cng sut tc dng, cng sut phn khng, cng sut
biu kin. Cng sut tc dng c xc nh theo (8*) v l cng sut tc dng ca 2
cc c cha in tr. Vi 2 cc c cha in tr th P > 0, cn vi 2 cc thun
in khng th P = 0.
Cng sut phn khng ca mch c tc ng tun hon c xc nh bng tng
cng sut phn khng thnh phn v c k hiu Q:
1
Q = U nm I nm sin n (VAR )
2 n =1
Cng sut biu kin cng c xc nh nh i vi cc qu trnh iu ha v
c k hiu S :
S = UhdIhd (VA)
Vi mt qu trnh iu ha, P, Q v S lm nn mt tam gic cng sut:
P2 + Q2 = S 2
Tuy nhin vi mt qu trnh tun hon th ng thc ny khng hon ton ng
na, v tn ti nhng hi ca mt trong cc qu trnh dng hay p. Trong trng hp
ny:
P2 + Q2 = S 2 T2
i lng T, tnh bng VA, c gi l cng sut mo dng.
10
Mch in
Ng Ngc Th
V d 3. Hy tnh cng sut cc loi v h s cng sut ca mch RLC cho trong
v d 2, gii hn n hi bc 5.
Gii:
Vi n 5, ngun tc ng bao gm cc thnh phn:
e(t) = 25 + 45cosot + 32cos2ot + 15cos3ot 9cos5ot (V)
Dng trong mch:
i(t) = 0,142cos(ot + 71o34) + 0,318cos2ot + 0,077cos(3ot 59o02)
0,021cos(5ot 76o36)
Do thnh phn mt chiu Io = 0 nn Po = 0. Cng sut tc dng c xc nh
theo cng thc:
P=
1 5
1
o
o
E nm I nm cos n = [ 45(0,142) cos 71 34'+32(0,318) cos 0
2 n =1
2
+ 15(0,077) cos 59o 02'+9(0,021) cos 76o 36' ] = 6,42 ( W )
Cng sut phn khng:
Q=
1 5
1
o
o
E nm I nm sin n = [ 45(0,142) sin 71 34'+32(0,318) sin 0
2 n =1
2
+ 15(0,077) sin 59o 02'+9(0,021) sin 76o36' ] = 2,63 (VAR )
Tr hiu dng ca ngun p v ca dng in tun hon:
1
E hd = 252 + (452 + 32 2 + 152 + 9 2 = 47,98 (V)
2
1
I hd =
(0,142 2 + 0,3182 + 0,077 2 + 0,0212 ) = 0,253(A)
2
Cng sut biu kin: S = EhdIhd = 47,98(0,253) = 12,14 (VA)
P 6,42
H s cng sut: cos =
=
= 0,53
S 12,14
Cng sut mo dng:
2
Mch in
Ng Ngc Th
Bi 7.3: Xc nh khai trin chui Fourier dng lng gc ca tn hiu tun hon
f(t) c dng nh hnh 3.
9 6 cos(2n 1)t 3 sin nt
S: f(t) =
4 n =1 (2n 1) 2
n =1 n
Bi 7.4: Xc nh khai trin chui Fourier dng lng gc ca tn hiu tun hon
f(t) c dng nh hnh 4.
4
2
cos(2n 1) t +
sin( 2n 1) t ]
S: f(t) = [
2
2
n
1
(
2
n
1
)
n =1
f(t)
2
-6 -4 -2 0
2 4 6
-2
t(s)
f(t)
Hnh 3
3
-1
Hnh 2
f(t)
-2
f(t)
Hnh 1
Hnh 4
t(s)
t(s)
-
i(t)
0,02H
e(t)
i(t)
e(t)
R1
Eo
u(t)
R2
Hnh 5
Hnh 6
Bi 7.5: Xem mch in hnh 5. Bit: e(t) = 100 + 50sin500t + 25sin1500t (V).
Tm dng in i(t) trong mch v cng sut tc dng ca ngun.
S: i(t) = 20 + 4,47sin(500t 63,4o) + 0,822sin(1500t 80,54o) (A) ; P = 2052 W
j(t)
RL
iL(t)
L
RC
iC(t)
C
i(t)
e(t)
iR(t)
C
L
12
Mch in
Ng Ngc Th
e(t),V
L
e(t)
100
C
Hnh 2
u(t)
0
10
20
30
t(ms
)
Hnh 9
Hnh 10
Bi 7.7: Xem mch in hnh 6. Hy xc nh s ch ca vn k o tr hiu
dng v vn k o tr trung bnh in p u(t) trn in tr R1. Cho bit: R1 = 1 (K) ;
R2 = 4 (K) ; L = 8 (mH) ; Eo = 5 (V) ; e(t) = 10cos(103t + 90o) + 4cos(2.103t) (V).
S: Uo = - 5 (V) ; Uhd = 7,18 (V)
13
Mch in
Ng Ngc Th
HNG DN GII
Bi 7.1: Vi tn hiu g(t) nh hnh 11, f(t) = + g(t)
g(t) l hm i xng l cc h s ao = 0 ; an = 0
V: bn = 2(
2 T/2
g ( t ) sin no tdt ) , vi: T = 2 ; o = 1 ;
T 0
g(t) = t - (trong chu k)
f(t)
f(t)
Hnh 11
Hnh 12
1/2
-4
-2
t(s)
-2
0
-1/2
t(s)
4
( t ) sin no tdt
2 0
2 ( t )( cos no t ) cos no t
2
]0 0 (
)dt = = [
no
no
n
2
2
g(t) = ( ) sin nt f(t) = - sin nt
n =1 n
n =1 n
1
Bi 7.2: Vi tn hiu g(t) nh hnh 12, f(t) = + g(t)
2
Vy: bn =
g(t) l hm i xng l cc h s ao = 0 ; an = 0
1
2 2 < t < 0
Ta c: g(t) =
; T = 4 ; o =
1
2
0<t<2
2
2
2 4/2 1
Do : bn = 2( 0T / 2 g ( t ) sin no tdt ) = 2(
sin n tdt )
4 0 2
2
T
cos
n
t
12
2
1
2
]02 =
= sin n tdt = - [
20
2
2 n
(2n 1)
2
2 1
g(t) =
sin(2n 1) t
n =1 2n 1
2
f(t) =
1 2 1
+
sin(2n 1) t
2 n =1 2n 1
2
14
Mch in
Bi 7.3: Ta c:
Ng Ngc Th
3t 0 < t < 1 ; T = 2 ; =
o
1< t < 2
f(t) =
3
11
1 t2 1 1
3 3 9
12
Cc h s: ao = 3tdt + 3dt = .3[ ]0 + .3[ t ]12 = + =
T0
2 2
2
4 2 4
T1
21
22
an = 3t cos no tdt + 3 cos no tdt
T0
T1
2
sin nt 1 1 sin nt
2 sin nt 2
= .3{[ t
]0 -
dt} + .3[
]1
2
n
n
2
n
0
6
cos nt 1
3
= 3[
]0 =
(cos n 1) = (2n 1) 2 2
(n) 2
(n) 2
21
22
b n = 3t sin no tdt + 3 sin no tdt
T0
T1
2
cos nt 1 1 cos nt
2 cos nt 2
= .3{[ t (
)]0 - (
)dt }+ .3[
]1
2
n
2
n
0
=
3
sin nt 1
3
3
{( cos n) +[]0 } (cos 2n cos n) = n
n
n
(n) 2
4 2 n =1 (2n 1) 2
n =1 n
Bi 7.4: Ta c:
f(t) =
{ tt+
0 < t < ; T = 2 ; = 1
o
< t < 2
1
1 2
1 t2 1
t2
Cc h s: ao = tdt + ( t + )dt =
[ ]0 + [ + t ]2 = 0
T0
T
2 2
2 2
2
2 2
an = t cos no tdt + ( t + ) cos no tdt
T0
T
2
sin nt sin nt
2
sin nt 2 2 sin nt
=
] -
dt} +
] -
(1)dt}
{[ t
{[( t + )
2
n 0 0 n
2
n
n
15
Mch in
=
Ng Ngc Th
1 cos nt 1 cos nt 2 1
2
4
1
2
[
]0 - [
] = [
]- [
]=
n2
n2
(2n 1) 2 (2n 1) 2
(2n 1) 2
2
2 2
b n = t sin no tdt +
( t + ) sin no tdt
T0
T
2
cos nt
=
{[ t (
)]0
2
n
cos nt
- (
0
)dt}
2
cos nt 2 2 cos nt
+
{[( t + )(
)] - (
)(1)dt}
2
n
n
1 cos n
sin nt 1 sin nt 2
2
) +[
]0 } + { - [
] } =
= {(
n
n
2n 1
n2
n2
4
2
=
cos(2n 1) t +
sin( 2n 1) t
2
2
n
1
(
2
n
1
)
n 1
j10n
E& n
Ta c: i(t) = io(t) + i n ( t ) hay dng
n =1
&
&I n , vi Io l thnh phn
I
=
I
+
phc:
o
Hnh 13
n =1
D.C.; &I n l cc thnh phn hi bc n, y, theo biu thc e(t) cho, ta ch xt 2 bc
&I n
E o 100
E& n
&
Ta c: Io =
=
= 20 (A) hay io(t) = 20 (A) ; I n =
R
5
R + j10n
E& 1
50
&
I1 =
=
= 4,47- 63,43o (A) hay i1(t) = 4,47sin(500t 63,43o) (A)
R + j10 5 + j10
E& 3
25
&
I3 =
=
=0,822- 80,54o (A) hay i3(t)=0,822sin(1500t 80,54o) (A)
R + j10.3 5 + j30
Tm li: i(t) = 20 + 4,47sin(500t 63,43o) + 0,822sin(1500t 80,54o) (A)
Cng sut c dng ngun pht ra:
1
P = EoIo + E nm I nm cos( en in )
n =1 2
16
Mch in
= 100(20) +
Ng Ngc Th
1
1
E1m I1m cos( e1 i1) + E 3m I3m cos( e3 i3 )
2
2
1
{50.4,47cos[0o- (- 63,43o)] + 25.0,822cos[0o (- 80,54o)]} = 2052 (W)
2
1
Tnh P theo cch khc: P = R.Ihd2, vi Ihd = I o2 + I 2n
n =1 2
1
Ihd2 = 202 + ( 4,47 2 + 0,822 2 ) = 410,33 P = 5(410,33) = 2052 (W)
2
= 2000 +
&
1
&I n = U n , vi Zn = R + j(noL - 1 ) = 10 + j[n(0,05) ]
Zn
no C
n(22,5.10 6 )
106
Z1 = 10 + j[100(0,05) ] = 10 j125,7631 = 126,16- 85,45o ()
100(22,5)
&
U
195
&I1 = 1 =
= 1,5485,5o hay i1(t) = 1,54sin(t + 84,5o) (A)
Z1 126,16 85,45o
106
Z3 = 10 + j[3.100(0,05) ] = 10 ()
3.100(22,5)
&
U
60180o
&I3 = 3 =
= 6180o hay i3(t) = 6sin(t + 180o) = - 6sint (A)
Z3
10
Tm li: iC(t) = i(t) = 0 + 1,54sin(t + 84,5o) - 6sint (A)
&
& Cn
Ta c: uC(t) = uCo(t) + u Cn ( t ) hay U C = U Co + U
n =1
n =1
Thnh phn D.C. ca in p trn t in: UCo = Uo = 120 (V)
1
no C
1
106
=-j
= - j141,47 = 141,47- 90o ()
100(22,5)
(22,5.10 6 )
& C1 = &I1ZC1 = (1,5485,5o)(141,47- 90o) = 218- 4,5o (V)
U
ZC1 = - j
Mch in
Ng Ngc Th
1
106
ZC3 = - j
=-j
= - j47,16 = 47,16- 90o ()
3.100(22,5)
3(22,5.10 6 )
o
& C3 = &I3ZC3 = (6180 )(47,16- 90o) = 28390o (V)
U
hay uC3(t) = 283sin(3t + 90o) = - 283sin(3t - 90o) (V)
Tm li: uC(t) = 120 + 218sin(t 4,5o) - 283sin(3t - 90o)
1
1
2
Ta c: Ihd = I o + I 2n =
(1,542 + 6 2 ) = 4,38 (A)
2
n =1 2
&I'
E& n
R1
&I'R1
&'
U
&I' '
R2
Hnh 14
&I' 'R1
R1
Eo
& ''
U
R2
Hnh 15
0
R2
= 0 IR1o = Io
=0
Zo
R1 + R 2
R1.R 2
E& n
103 (4.103 )
5
-3
&
V: I'n =
, vi Zn=jnoL+
= jn10 (8.10 ) +
= 800 + j800n
Zn
R1 + R 2
103 + 4.103
Z1 = 800 + j800 = 800 2 45o ()
E&
1090o
&I'1 = 1 =
= 8,83945o (mA)
o
Z1 800 245
R2
4.103
o
&
&
I'R11 = I1
= (8,83945 )(
) = 7,07145o (mA)
R1 + R 2
103 + 4.103
Ta c: Io =
18
Mch in
Ng Ngc Th
Ni tt ngun e(t) ch ngun D.C. Eo tc ng (hnh 15): &I' ' = Io (khng c
cc thnh phn hi).
Ta c: Io = IR10 =
Eo
5
=
= 5 (mA)
R1 103
&I R12 = &I'R12 + &I' 'R12 = 1,789- 63,43o + 0 = 1,789- 63,43o (mA)
&=U
&'+ U
& ' ' = R1.&I'R1 + R1.&I' 'R1
in p trn R1: U
= R1 (&I'R1o + &I'R11 + &I'R12 ) + R1 (&I' 'R1o + &I' 'R11 + &I' 'R12 )
= 103(0 + 7,071.10-345o + 1,789.10-3- 63,43o) + 103(- 5 + 0 + 0) (V)
hay u(t) = - 5 + 7,071cos(105t + 45o) + 1,789cos(2.105t 63,43o) (V)
Suy ra tr trung bnh in p trn R1: Uo = - 5 (V)
1
2
V tr hiu dng in p trn R1: Uhd = U R1o + U 2R1n
n =1 2
=
1
52 + (7,0712 + 1,7892 ) = 7,18 (V)
2
Bi 7.8: Dng qua cun dy iL(t) = iLo(t) + i Ln ( t ) hay &I L = ILo + &I Ln
n =1
n =1
Ta c: ILo = Jo = 4 (mA) iLo(t) = 4 (mA)
RC j
V: &I Ln = J& n (
&I L1 = J&1 (
1
no C
R L + jno L + R C j
1
no C
1 j500
) = 2(0,2 j100) = 200- 90o (A)
4 + j500 + 1 j500
hay iL1(t) = 200cos(ot 90o) (mA)
1 j
&I L 2 = J& 2 (
500
2
4 + j2.500 + 1 j
500
2
) = 0,4(
1 j250
) = - 0,133 j0,0014
5 + j750
&
Dng qua t in iC(t) = iCo(t) + i Cn ( t ) hay I C = ICo + &I Cn
n =1
n =1
Ta c: ICo = 0 iCo(t) = 0, v: &I Cn = J& n - &I Ln
19
Mch in
Ng Ngc Th
o
&I C1 = J&1 - &I L1 = 2 + j200 = 20090 (mA) hay iC1(t) = 200cos((ot + 90o) (mA)
&I C 2 = J& 2 - &I L 2 = 0,4 + 0,133 + j0,0014 = 0,530o (mA)
hay iC2(t) = 0,53cos2ot (mA)
o
Tm li: iC(t) = 200cos(ot + 90 ) + 0,53cos2ot (mA)
Cng sut tc dng trn nhnh in cm: PL = RLILhd2
1
1
Vi:ILhd2=ILo2+ ( I 2L1 + I 2L 2 ) =10-6(4 2+ (2002+0,1332)=0,02 PL=4(0,02)=0,08 (W)
2
2
Cng sut phn khng trn nhnh in cm:
1
& Ln = &I Ln (jnoL)
QL = U Lnm I Lnm sin( uLn iLn ) , vi ULmn cho bi: U
2 n =1
& L1 = &I L1 (j500) = (200.10-3- 90o)(50090o) = 100 (V)
U
1
{UL1mIL1msin[0o (- 90o)] + UL2mIL2msin[- 90o (- 180o)]}
2
1
= (100.200.10-3sin90o + 0,133.0,133.10-3sin90o) = 10 (VAr)
2
1 2
2 ) =10-6 1 (2002 + 0,532)= 0,02 PL= 1(0,02)= 0,02 (W)
Vi: IChd2=ICo2 + ( I C
+
I
2 1 C2
2
Cng sut phn khng trn nhnh in dung:
1
& Cn = &ICn (-j 1 )
QC =
U Cnm ICnm sin( uCn iCn ) ,vi UCnm cho bi: U
2 n =1
no C
& C1= &IC1 (- j500) = (200.10-390o)(500- 90o) = 100 (V)
U
1
[UC1mIC1msin(0o 90o) + UC2mIC2msin(- 90o 0o)]
2
1
= (100.200.10-3sin(- 90o) + 0,133.0,53.10-3sin(- 90o) = - 10 (VAr)
2
1
1
Bi 7.9: Uhd = U o2 + U 2n = 32 + [(3 2 ) 2 + ( 2 2 ) 2 = 4,7 (V)
2
n =1 2
Vy: QC =
Ihd =
1
2
Io + I 2n =
n =1 2
1
12 + [(2 2 ) 2 + ( 2 ) 2 = 2,45 (A)
2
20
Mch in
Ng Ngc Th
1
P = UoIo + U nm I nm cos( un in )
n =1 2
= 3.1 +
Q=
=
1
{3 2 .2 2 cos[30o (- 30o)] + 2 2 . 2 cos(0o 60o)} = 7 (W)
2
1
U nm I nm sin( un in )
2 n =1
1
{3 2 .2 2 sin[30o (- 30o)] + 2 2 . 2 sin(0o 60o)} = 3,47 (VAr)
2
n =1
n =1
( jno L)R
1
E&
Ta c: Io = 0 io(t) = 0, v &I n = n , vi Zn = - j
+
Zn
no C R + jno L
=-j
1
( jn103.0,1)100
200 j100n
+
=-j
+
n
1 + jn
n103 (5.10 6 ) 100 + jn103.0,1
Z1 = - j200 +
j100
= 50 j150 = 158,114- 71,57o ()
1+ j
E&
230o
&I1 = 1 =
= 12,65101,57o (mA)
o
Z1 158,114 71,57
hay i1(t) = 12,65cos(103t + 101,57o) (mA)
Z2 = - j
200 j2.100
+
= 80 j60 = 100- 36,87o ()
2
1 + j2
160o
E&
&I 2 = 2 =
= 1096,87o (mA)
Z 2 100 36,87 o
hay i2(t) = 10cos(2.103t + 96,87o) (mA)
Tm lai: i(t) = 12,65cos(103t + 101,57o) + 10cos(2.103t + 96,87o) (mA)
21
Mch in
Ng Ngc Th
jno L
R + jno L
j103 (0,1)
j100
= (12,65101,57o)(
) = 8,9146,57o (mA)
100 + j100
100 + j103 (0,1)
hay iR1(t) = 8,9cos(103t + 146,57o) (mA)
&I R 2 = &I 2
j2.103 (0,1)
j200
= (1096,87o)(
) = 8,9123,14o (mA)
3
100 + j200
100 + j2.10 (0,1)
hay iR2(t) = 8,9cos(2.103t + 123,14o) (mA)
1
2
I Ro + I 2Rn =
n =1 2
1
(8,9 2 + 8,9 2 ) = 8,9 (mA)
2
10
20
30
t(ms)
2
0 < t < 10 (ms)
50 (V)
; T=2.10-2 (s) ; o=
=100 (rad/s)
2.10 2
50 (V) 10 < t < 20 (ms)
Ta c: g(t) =
2 T/2
2 10
Do : bn = 2( 0 g ( t ) sin no tdt ) = 2(
50 sin n100tdt )
T
2.10 2 0
10 2
cos n100t 10 2
200
= 10 4 sin n100tdt = -10 4 [
]0 =
n100
(2n 1)
0
200 1
g(t) =
sin( 2n 1)100t
n =1 2n 1
200 1
e(t) = 50 +
sin( 2n 1)100t
n =1 2n 1
= 50 +
200
200
200
200
sin100t +
sin300t +
sin500t +
sin700t (V)
3
5
7
22
Mch in
Ng Ngc Th
n =1
E& n
E o 50
=
= 5 (A) io(t) = 5 (A), v &I n =
, vi:
R
10
Zn
1
1
( j
)R
( j
)10
no C
6
-3
n
100
.
318
.
10
Zn = jnoL +
= jn100(31,8.10 ) +
1
1
Rj
10 j
no C
n100.318.10 6
100
j
n Z1 = j10 + j100 = 5 + j5 = 5 2 45o ()
= j10n +
10
10 j10
10 j
n
200
E&
&I1 = 1 =
= 9- 45o (A) hay i1(t) = 9sin(100t 45o) (A)
o
Z1 5 245
100
j
3 = 1 + j27 = 27,0287,88o ()
Z3 = j3.10 +
10
10 j
3
200
E&
3
&I3 = 3 =
=0,785-87,88o(A) hay i3(t)=0,785sin(100t87,88o) (A)
o
Z3 27,0287,88
100
j
5 = 0,385 + j48,077 = 48,07989,54o ()
Z5 = j5.10 +
10
10 j
5
200
E&
5
&I5 = 5 =
=0,265-89,54o(A)hay i5(t)=0,265sin(100t89,54o) (A)
o
Z5 48,07989,54
100
j
7 = 0,2 + j68,6 = 68,689,83o ()
Z7 = j7.10 +
10
10 j
7
Ta c: Io =
23
Mch in
Ng Ngc Th
200
&E 7
7
&I 7 =
=
=0,132-89,83o(A)hay i7(t)=0,132sin(100t89,83o) (A)
Z7 68,689,83o
Tm li: i(t) = 5 + 9sin(100t 45o) + 0,785sin(100t87,88o) + 0,265sin(100t
89,54o) + 0,132sin(100t89,83o) (A)
&
Dng qua R: iR(t) = iRo(t) + i Rn ( t ) hay I R = IRo + &I Rn
n =1
n =1
1
no C
Ta c: IRo = Io = 5 (A) iRo(t) = 5 (A), v &I Rn = &I n
1
Rj
no C
1
j
100.318.10 6 = (9- 45o)( j10 ) = 6,36- 90o (A)
&I R1 = &I1
1
10 j10
10 j
100.318.10 6
j
1
3.100.318.10 6 = (0,785- 87,88o)(0,316- 71,57o)
&I R 3 = &I3
1
10 j
3.100.318.10 6
j
1
5.100.318.10 6 = (0,265- 89,54o)(0,196- 78,68o)
&I R 5 = &I5
1
10 j
5.100.318.10 6
j
1
7.100.318.10 6 = (0,132 89,83o))(0,141- 81,87o)
&I R 7 = &I 7
1
10 j
7.100.318.10 6
j
&
&n
in p trn R: u(t) = uo(t) + u n ( t ) hay U = Uo + U
n =1
n =1
& n = R. &I Rn
Ta c: Uo = RIRo = 10(5) = 50 (V) uo(t) = 50 (V), v U
& 1 = R. &I R1 = 10(6,36- 90o) = 63,6- 90o (V) hay u1(t) = 63,6sin(100t 90o) (V)
U
24
Mch in
Ng Ngc Th
o
o
& 3 = R. &I R 3 = 10(0,248- 159,4 ) = 2,48- 159,4 (V)
U
hay u3(t) = 2,48sin(300t 159,4o) (V)
& 5 = R. &I R 5 = 10(0,0519- 168,2o) = 0,519- 168,2o (V)
U
hay u5(t) = 0,519sin(500t 168,2o) (V)
& 7 = R. &I R 7 = 10(0,0186- 171,7o) = 0,186- 171,7o (V)
U
hay u7(t) = 0,186sin(700t 171,7o) (V)
Tm li: u(t) = 50 + 63,6sin(100t 90o) + 2,48sin(300t 159,4o) +
0,519sin(500t 168,2o) + 0,186sin(700t 171,7o) (V)
1
2
Tr hiu dng in p trn R: Uhd = U o + U 2n
n =1 2
=
1
50 2 + (63,6 2 + 2,482 + 0,519 2 + 0,186 2 ) = 67,3 (V)
2
James WATT
1736 - 1819
25
MC LC
Chng 1: Khi nim c bn v Mch in..........................................................................1
1.1 Mch in v kt cu ca mch in ...............................................................................1
1.2 Cc phn t c bn ca mch in ..................................................................................1
1.2.1 in tr..........................................................................................................................1
1.2.2 in cm ........................................................................................................................1
1.2.3 in dung ......................................................................................................................1
1.2.4 Ngun in ....................................................................................................................2
1.3 nh lut Ohm ...................................................................................................................2
1.3.1 nh lut Ohm i vi mt on mch ......................................................................2
1.3.2 nh lut Ohm i vi ton on mch .....................................................................3
1.4 nh lut Kirchhoff ...........................................................................................................3
1.4.1 nh lut Kirchhoff 1 ...................................................................................................3
1.4.2 nh lut Kirchhoff 2 ...................................................................................................4
1.5 Cc php bin i tng ng .......................................................................................4
1.5.1 Php bin i ni tip ...................................................................................................4
1.5.2 Php bin i song song ...............................................................................................4
1.5.3 Php bin i Y-
v -Y ............................................................................................5
1.5.4 Php bin i cc ngun in ......................................................................................6
1.6 Gii mch in bng phng php dng nhnh ............................................................7
1.6.1 Th no l phng php dng nhnh.........................................................................7
1.6.2 Cc bc gii mch in bng phng php dng nhnh .......................................8
1.6.3 Bi tp p dng phng php dng nhnh ...............................................................8
Bi tp chng 1 ....................................................................................................................10
Chng 2: Mch xc lp iu ha .......................................................................................20
2.1 Cc c trng ca mt i lng hnh sin ....................................................................20
2.1.1 Tr tc thi ..................................................................................................................21
2.1.2 Chu k..........................................................................................................................21
2.1.3 Tn s...........................................................................................................................21
2.1.4 Gc lch pha ................................................................................................................21
2.2 Tr hiu dng ca cc i lng in xoay chiu hnh sin ..........................................22
2.3 Biu din cc i lng in p xoay chiu hnh sin bng s phc ............................23
2.4 Quan h dng v p trong 3 mch phc thun.............................................................27
2.4.1 Mch phc thun tr .................................................................................................27
2.4.2 Mch phc thun cm................................................................................................27
2.4.3 Mch phc thun dung ..............................................................................................28
2.5 Quan h dng v p trong mch phc tng hp ..........................................................28
2.6 Cng sut mch xoay chiu hnh sin..............................................................................30
2.7 Gii mch xoay chiu hnh sin bng s phc ................................................................33
2.8 Bi tp chng 2 ..............................................................................................................36