CHNG I NHNG TRI THC C BN TRONG C VUA

1. Tn Chng: Nhng tri thc c bn trong C Vua 2. Tn ging vin: CN on Dng - Trng B mn CL & BL Khoa GDTC - i hc Hu. CN Nguyn Thanh Bnh - Ging vin Khoa GDTC - i hc Hu. 3. Mc tiu: - Trang b cho sinh vin mt s lut C Vua c bn. - Gip sinh vin nm c ngun gc, lch s....mn C Vua Vit Nam v trn Th gii. 4. S tit: 6 tit. 5. Ni dung ca chng. 5.1. Mt s lut C vua c bn. 5.1.1. Bn cht v mc ch ca mt vn c: Vn c c tin hnh gia hai u th bng cch lun phin nhau di chuyn cc qun c trn mt chic bn hnh vung gi l bn c. u th cm qun Trng m u vn c. Mt u th c quyn "c lt i" khi u th kia thc hin xong nc i ca mnh. Mc tiu ca mi u th l tn cng Vua i phng sao cho i phng khng c nc i ng lut Hnh 1 no c th trnh Vua khi b bt nc i tip theo. i th t c iu c gi l "chiu ht" Vua i phng v thng vn c. u th c Vua b chiu ht thua vn c. Nu xut hin th c m khng mt u th no c th chiu ht c th vn c kt thc ho. 5.1.2. Bn c, qun c. Bn c l mt hnh vung c 64 vung bng nhau, bao gm 32 vung sng mu v 32 vung sm mu nm xen k nhau. Bn c c t gia 2 u th sao cho sng mu nm bn phi ca mi u th ( Hnh 1) Trn bn c c 32 qun c, mt u th c 16 qun mu Trng bao gm: 1 Vua, 1 Hong Hu, 2 Xe, 2 Tng, 2 M v 8 Tt. u th kia c 16 qun mu en bao gm: 1 Vua, 1 Hong Hu, 2 Xe, 2 Tng, 2 Hnh 2 M v 8 Tt. V tr cc qun Trng t tri qua phi hng ngang th nht: Xe, M, Tng, Hu, Vua, Tng, M, Xe v 8 qun Tt hng ngang th 2. V tr cc qun en t tri qua phi hng ngang th tm: Xe, M, Tng, Hu, Vua, Tng, M, Xe v 8 qun Tt hng ngang th 7 ( Hnh 2) 5.1.3. Lut di chuyn qun. Khng c di chuyn mt qun ti c qun cng mu ang ng. Nu mt qun i

ti mt c ang c qun i phng ng th qun i phng b bt, c b ra khi bn c v c tnh l mt phn ca nc i . Mt qun c cho l ang tn cng qun i phng nu qun c th thc hin nc bt qun ti c nu trn. Cc qun khng c php di chuyn nu nc i Vua ca mnh th b chiu. Qun Tng c th i ti bt k c no trn cng ng cho vi m n ang ng ( Hnh 3) Qun Xe c th i ti bt k c no trn cng ct dc hoc hng ngang vi m n ang ng ( Hnh 4) Qun Hu c th i ti bt k c no trn cng ct dc, hng ngang hoc ng cho vi m n ang ng ( Hnh 5) Khi thc hin nhng nc i ny qun Hu, Tng, Xe khng c nhy qua u cc qun ang ng gia ng. Tt c th tin ti mt hoc hai trng ngay pha trc trn cng ct dc nc i u tin. nhng nc i tip theo, Tt tin ti mt trng ngay pha trc trn cng ct dc ( Hnh 6) Tt i theo ng cho ti mt c ngay pha trc n khi c ang b qun i phng chim gi v bt qun ny. Khi Tt i phng t v tr ban u tin hai vt qua c ang b Tt bn c lt i kim sot, th Tt bn c lt i c th bt qun Tt . Nc i c gi l" bt Tt qua ng" v phi thc hin ngay ( Hnh 6). Khi thc hin nc bt Tt qua ng phi c k hiu: q (ghi vo bin bn thi u). V d: Tt Trng ang c5, Tt en b7 i ln b5 nc i th 15. nc i th 16 Trng thc hin nc bt Tt qua ng ghi l: 16.cxb6 q Khi qun Tt tin ti hng ngang cui cng n s c phong cp thnh Hu, hoc Xe, hoc Tng, hoc M cng mu ngay trong nc i ny. S la chn i qun ca u th khng ph thuc vo cc qun b bt trc . S i Tt thnh mt qun khc c gi l "phong cp" cho Tt v qun mi c hiu lc ngay. V du: nc i th 20 Tt Trng c7 tin xung c8 "phong cp" thnh Xe ghi l: 20.c8/X. Qun Vua i t n ang ng ti mt bt k lin bn nu c khng b qun i phng

Hnh 3

Hnh 4

Hnh 5

kim sot (Hnh 6) Cc qun i phng c coi l ang tn cng mt thm ch c khi chng khng th di chuyn. Vua c mt nc i khc l nc i nhp thnh. "Nhp thnh" l mt nc i ca Vua v mt trong hai Xe cng mu, trn cng hng ngang, c tnh chung l mt nc i ca Vua v c thc hin nh sau: Vua di chuyn ngang hai t v tr ban u sang pha Xe tham gia nhp thnh, tip theo Xe ni trn di chuyn nhy qua Vua ti c bn cnh Vua. V d hnh 7 - Trng nhp thnh xa, en nhp thnh gn. * Khng c php nhp thnh khi: - Vua di chuyn hoc Xe pha nhp thnh di chuyn. - Gia Vua v Xe nh nhp thnh c qun khc ang ng. - Vua phi i qua hoc Vua nh ti b qun i phng kim sot. - Qun Vua ang b chiu. Qun Vua c coi l "b chiu" nu nh n b mt hay nhiu qun ca i phng tn cng, thm ch c khi nhng qun ny khng th t di chuyn. Qun M c th i t n ang ng n mt trong cc gn nht nhng khng nm trn cng ct dc, hng ngang hay ng cho vi n ang ng. ( Hnh 8) Khi thc hin nc i, M c th nhy qua c qun ang ng. 5.1.4. Thc hin nc i: Cc nc i phi c thc hin ch bng mt tay. u th c lt i c th sa mt hay nhiu qun cho ng ca chng, vi iu kin phi thng bo trc nh ca mnh (chng hn bng cch ni "ti sa qun") Nu mt u th chm mt hay nhiu qun ca mnh th u th phi di chuyn qun b chm u tin nu qun c th di chuyn c. Nu mt u th chm mt hay nhiu qun ca i phng, u th phi bt qun chm u tin nu qun c th bt c. Nu u th c chm vo Vua v Xe ca mnh, th phi nhp thnh v pha Xe nu nc nhp thnh hp l. Nu u th c chm vo Xe

Hnh 6

Hnh 7

Hnh 8

trc v sau l Vua ca mnh, u th khng c php nhp thnh ti nc i ny m phi thc hin nc i vi Xe. Nu mt u th c nh nhp thnh m chm vo Vua hoc chm vo Vua v Xe cng mt lc nhng nhp thnh v pha ny khng hp l th u th phi thc hin mt nc i khc ng lut bng qun Vua ca mnh bao gm c nc nhp thnh v pha khc. Nu Vua cng khng c nc i hp l th u th c php thc hin mt nc i khc hp l. Nu khng c qun no trong s cc qun chm c th di chuyn c hoc bt c th u th c th thc hin mt nc i khc hp l. Khi mt qun c bung tay t trn c nh mt nc i hp l hoc mt phn ca nc i hp l th sau qun c ny khng th thc hin di chuyn ti mt c khc. 5.1.5. Hon thnh vn c. - u th thng vn c khi chiu ht Vua i phng bng mt nc i hp l. Vn c ngay lp tc kt thc. V d hnh 9, n lt i ca mnh, Trng thc hin nc i 1.Mf7 chiu ht en - Trng thng. - u th thng vn c khi i phng tuyn b xin thua. Vn c kt thc ngay lc . - Vn c ho khi u th c lt i khng c nc i hp l v Vua u th khng b chiu. Vn c kt thc th "ht nc i", thut ng C vua gi l: Pat ". hnh 10, n lt i ca mnh, Trng khng c nc i hp l, Vua Trng khng b chiu nn vn c kt thc ho. - Vn c ho khi xut hin th c, trong khng u th no c th chiu ht Vua i phng bng cc nc i hp l. V d hnh 11, bn en khng lc lng chiu ht nn vn c kt thc ho. - Vn c ho theo s tho thun ca hai u th trong qu trnh thi u. Vn c kt thc ngay lc . - Vn c ho nu mt th c ging ht s xut hin hoc xut hin ba ln. - Vn c ho nu trong 50 nc i cui cng lin tip nhau khng c s di chuyn Tt v khng c nc bt qun no.

Hnh 9

Hnh 10

Hnh 11

5.1.6. ng h c. "ng h c" l ng h c hai ch s thi gian c ni vi nhau ti mt thi im ch c gi ca mt bn chy. "Rng c" l s ht thi gian cho php i vi mi u th. Khi s dng ng h c, mt u th phi thc hin mt s lng ti thiu hoc tt c cc nc i trong mt khong thi gian cho php. Khi s dng ng h in t, ngoi thi gian kim tra chung c th b sung mt s lng thi gian nht nh cho mi nc i. Tt c cc iu trn phi c xc nh trc. Trc khi bt u vn u trng ti s quyt nh ng h c t v tr no. Khi bt u vn c, ng h ca u th cm qun Trng c cho chy trc. Nu c hai u th vng mt t u vn u, u th cm qun Trng s b mt ton b thi gian cho n khi cu th ny c mt (tr khi iu l gii hoc trng ti c quy nh khc) u th s b thua vn c nu n thi u mun hn 1 gi ng h sau khi bt u cuc u theo lch (tr khi iu l gii hoc trng ti c quy nh khc). Trong qu trnh vn u, mi u th khi thc hin xong nc i ca mnh trn bn c cn phi bm dng ng h ca mnh v cho ng h ca i phng chy. u th phi lun nh bm ng h. Nc i ca u th cha c coi l hon thnh khi cha thc hin vic bm ng h, tr khi thc hin nc i kt thc vn c. Thi gian gia khi thc hin nc i trn bn c n lc bm ng h c xem nh l mt phn ca thi gian cho php i vi u th. u th phi bm ng h bng chnh tay di chuyn qun. Nghim cm sn ngn tay nt bm hoc "trc sn" trn nt bm. Cc u th phi s dng ng h mt cch nghim tc. Nghim cm p mnh ng h hoc g n t pha trn. Vic iu khin ng h sai quy nh s b pht. Nu mt u th khng th s dng ng h, mt trng ti c th c c gip u th lm vic ny. Trng ti s iu khin ng h mt cch v t. L c c cng nhn l rng khi trng ti ghi nhn thc trng hoc mt trong hai u th tuyn b iu v gi trng ti xc nhn. Nu c hai l c cng rng v khng th xc nh c l c no rng trc, vn c s tip tc. Nu nh vn u phi tm dng, trng ti phi dng c hai ng h. u th c th dng ng h trong trng hp ngh trng ti can thip. Trng ti l ngi quyt nh, khi no th vn u c tip tc li. Nu mt u th dng ng h ngh trng ti can thip, trng ti s xc nh xem u th c l do chnh ng khng. Nu u th khng c l do chnh ng th u th s b pht. 5.1.7. Cc th c khng hp l. Nu trong qu trnh vn u pht hin rng v tr ban u ca cc qun c t sai t u vn th vn c phi c hu b v chi vn mi. Nu trong qu trnh vn u pht hin rng bn c t tri th vn u vn tip tc nhng th c t ti phi c chuyn sang mt bn c t ng. Nu mt vn u c bt u vi mu qun b o ngc, vn u s c tip tc tr khi trng ti c quyt nh khc. Nu u th lm x dch v tr mt hay nhiu qun, th phi thc hin vic sa li cho ng bng thi gian ca mnh.

Nu trong qu trnh vn u pht hin ra mt nc i khng hp l c thc hin, th c phi c khi phc li nh th c trc khi xy ra vi phm. Nu nh th c ngay trc khi vi phm lut khng th khi phc c, vn c s tip tc t th c sau cng c th khi phc li. Nu trong qu trnh vn u pht hin ra cc qun c t khng ng ca mnh, th c phi c khi phc li nh trc khi xy ra vi phm. Nu nh th c ngay trc khi vi phm khng th xc nh c, vn c s tip tc t th c sau cng c th xc nh c. ng h c phi c chnh li, sau vn c li tip tc. 5.1.8. Ghi chp cc nc i. Trong qu trnh vn u, mi u th phi ghi chp tng nc i ca mnh v ca i phng mt cch chnh xc v r rng bng cch ghi theo h thng k hiu i s trn bin bn dng cho thi u. u th c th i nc p li nc i ca i phng trc khi ghi chp n. Nhng u th phi ghi chp nc i ca mnh trc khi thc hin nc i sau. C hai u th phi ghi nhn ngh ho trong bin bn thi u. Nu mt u th khng th t ghi chp bin bn th vo u vn u, mt phn thi gian suy ngh ca u th s b tr theo quyt nh ca trng ti. Bin bn thi u phi trng ti quan st trong sut qu trnh vn u. Nu mt u th cn t hn nm pht trn ng h ca mnh v khng c thi gian b sung cho mi nc i th u th khng bt buc phi ghi bin bn. Nhng sau khi kt thc vn c, u th phi hon thnh bin bn ca mnh. Nu c hai u th khng phi ghi nc i do thi gian cn t hn 5 pht th trng ti hoc 1 tr l trng ti cn phi c gng c mt tin hnh ghi chp. Sau khi l c rng, trng ti phi dng c hai ng h, Sau , c hai u th phi s dng ghi chp ca trng ti hoc bin bn ca i phng hon thnh bin bn ca mnh. 5.1.9. Vn c ho. Mt u th no mun ngh ho th phi ngh sau khi thc hin nc i trn bn c nhng trc khi bm ng h. Mt ngh ho ti bt k thi im no ca cuc u vn c gi tr cho n khi i phng chp nhn, hoc t chi bng li, hoc bng cch chm vo qun vi d nh thc hin nc i hoc i qun hoc vn u kt thc bng mt cch khc. ngh ho phi c c hai u th ghi nhn trong bin bn ca mnh bng du "=". Vn c c x ho theo ngh ca u th c lt i nu nh xut hin mt th c lp li ba ln ( khng nht thit phi c s lp li lin tip). Cc th c khng c coi l lp li nu qun Tt b thay i kh nng bt qua ng hoc quyn nhp thnh ca mt bn b thay i. Nu u th thc hin nc i m khng ngh ho th s mt quyn ngh ho nc i . Vn c ho khi th c t ti khng th chiu ht bng hng lot nc i hp l c th k c nhng nc i yu nht ca i phng. Vn c ngay lp tc kt thc. 5.1.10. u nhanh cui vn. "u nhanh cui vn" l giai on cui cng ca mt vn c, khi m tt c cc nc i cn li phi c thc hin trong mt khong thi gian c hn. Nu nh mt u th c lt i cn t hn 2 pht trn ng h ca mnh, th c th ngh ho trc khi l c rng. u th phi dng ng h v mi trng ti ti: Nu nh trng ti xc nhn i phng khng c gng nh thng bng cch thng thng hoc khng th thng vn c bng cc cch thng thng th trng ti tuyn b vn c ho. Trong trng hp ngc li, tm hon cha a ra kt lun ca mnh hoc bc b ngh ho. Nu trng ti

tm hon cha a ra kt lun, i phng c th c cng thm hai pht vo thi gian suy ngh v vn c s tip din trc s chng kin ca trng ti. Nu trng ti bc b ngh ho, i phng s c hng thm hai pht vo thi gian suy ngh. Nu c hai l c cng rng v khng th xc nh c l c no rng trc, vn c ho. 5.1.11. Th l thi u. 5.1.11.1. iu hnh thi u: tin hnh gii ngi ta lp ra Ban t chc gii. Ban t chc gii c nhim v: - Thng qua iu l gii v d tho cc iu khon thc hin. - Chun b mi mt cho thi u. - Ch nh trng ti, nu cn thit s thit lp Ban thanh tra, Ban trng ti, Ban gii quyt khiu ni. - Gii quyt nhng vn ngoi thm quyn quyt nh ca trng ti ny sinh trong qu trnh thi u. - Xem xt bo co ca tp th trng ti v tng kt gii. 5.1.11.2. iu l gii: Tt c nhng iu khon t chc gii ngoi Lut, phi b sung vo iu l. iu l cn ghi r nhng iu sau: - Mc ch, nhim v gii. - a im, hnh thc v thi gian thi u. - Cch thc xp hng. phn nh th hng trong trng hp bng im nhau trong thi u c nhn c th gii quyt nh sau: + p dng h thng tnh h s. + So snh s vn thng. + Tnh mu qun. + Tnh kt qu trc tip gia cc u th. + Bc thm. - Kim tra thi gian. - i tng d thi: Thnh phn cc u th, nhng ng c vin c th tham gia, nhng yu cu v ng cp, gii hn tui...... - Quyn hn ca nhng ngi thng cuc, phong cp, khen thng. - Nhng yu cu khiu ni, nhng thc mc v quyt nh ca trng ti phi c vit bng vn bn v chuyn n Ban trng ti. 5.1.11.3. Trng ti: Trng ti phi thc hin cc chc nng sau: - Tham gia vo cng tc t chc trong thi gian chun b gii (nu c th c) v trong thi gian din bin ca gii (bt buc). - Nu cn phi nghin cu, xem xt theo s ng ca Ban t chc nhng din bin v quy tc b sung. - Hp cc u th (trc gi khai mc) thng bo v iu l, nhng quy nh b sung, bc thm, hp b mc v thng bo kt qu. - Gii quyt nhng u th vi phm lut hay b cuc. - Thnh lp Ban gim kho nh gi nhng vn cha hon thnh. - Lp bng thi u, tin trnh gii v np kt qu ln Ban t chc gii.

5.1.11.4. S lng trng ti: Tu vo iu kin t chc tuy nhin nn c gng b tr: - Vi cc gii quc t v quc gia: Mt trng ti ph trch khng qu 4 bn, trong cc gii a phng v cc cuc thi u khc l 6 bn. - Ban trng ti gm: Tng trng ti, cc Ph Tng trng ti, t trng trng ti, cc trng ti v th k. - S lng trng ti ti thiu cho mt cuc thi u chnh thc l 2 ngi. 5.1.11.5. Cc hnh thc thi u. Nhng hnh thc thi u c nhn v ng i thng thng l cc vng u theo cc h: Vng trn, Svennhighen, Olympic, Thu S, Thu S c iu chnh, u i khng, vng trn i khng. Cho php p dng nhng h thng thi u khc vi iu kin l cc u th c quyn bnh ng. Cho php dng cc h thng khc nhau trong cc giai on khc nhau ca gii. 5.1.11.6. H thng vng trn. Nhc im ca thi u vng trn l thi gian thi u ko di nhng n c u im l nh gi kh chnh xc v trnh vn ng vin. Trong h thng ny cc u th (i) gp nhau ln lt. Sau khi bc thm s th t, mu qun v i th ca u th cc vng u c xc nh theo nhng quy tc sau: - Nu u th mang s chn gp u th mang s l th u th c s th t nh hn cm qun Trng. Nu s th t ca c hai u th gp nhau cng l s chn, hoc l th u th c s th t ln hn cm qun Trng. - Ring i vi u th mang s chn cui cng th quy tc ny khng vn dng c, u th ny cm qun en vi tt c cc u th c s th t na trn ca s u th v cm qun Trng vi cc u th cn li. - Mun xc nh xem hai u th s gp nhau lt u no th ch cn cng hai s th t li v tr i 1. Nu tng s ny ln hn s lt u th tr tip s lng lt u. - Ring i vi u th mang s chn cui cng, quy tc ny khng vn dng c. Mun xc nh lt u ca u th ny, ta phi thay s th t ca u th bng s th t ca i th m anh ta gp. Phn b kt qu. Khi vng u kt thc, cc u th c xp hng theo s im thu c, u th no nhiu im s xp hng trn. Nu hai hay nhiu u th c s im ngang nhau, tt nht l nn t chc thi u thm gia cc u th ny xc nh th hng. Tuy nhin vic ny s gy thm kh khn cho Ban t chc, nht l trong trng hp cc trn u thm c kt qu ho. V vy, trong iu l gii cn ghi r phng thc xc nh th t cho cc u th bng im nhau. Trong trng hp ny, ngi ta hay vn dng cch tnh h s Dnboc Becg (gi tt l h s Becg). Nguyn tc c bn ca n l nhng im ginh c trong trn u vi i th mnh hn s c nh gi cao hn. i vi cc u th bng im nhau ngi ta tnh h s Becg nh sau: cng cho mi u th tng s im ca cc u th m h thng, na s im ca cc u th m h ho. Tng s ny l h s Becg, ai c h s cao hn s c xp trn. Trong trng hp 2 hay nhiu u th c h s Becg bng nhau, th ngi ta xt xem u th no c nhiu vn thng hn hoc c s vn thng bng qun en nhiu hn s xp trn. Nu cc ch s trn bng nhau th ngi ta tnh n vn c gia cc u th bng im. u th no thng trong vn s xp trn. Nu vn bng nhau th bc thm phn nh th hng.

5.1.11.7. H thng Thu S theo bc thm. Thi u theo h Thu S l hnh thc thi u rt thng dng, thng c p dng trong cc cuc thi u c tnh cht qun chng. H thng ny cho php t chc thi u vi s lng vn ng vin bt k vi mt s lng lt u khng ln lm. u im ca hnh thc ny l m bo cho s ng u th tham gia, thi gian thi u c th n nh tu , cc u th c tham gia thi u t u n cui khng b loi tr. Khi thi u theo hnh thc ny, cc u th khng c gp nhau 2 ln v c ghp thnh tng cp c cng s im, hoc sao cho s chng lch im l nh nht. Cc u th khng c php chi 3 vn lin tip cng mu qun hoc cch bit ba vn cng mu qun. Quy tc ny c th b xo b vng u cui cng nu n lm cn tr vic xp cp theo cng s im. Nn xp sao cho mi u th c s vn cm qun en v qun Trng tng ng nhau v mu qun thay i ln lt. tin hnh thi u, trc tin phi bc thm s th t cho cc u th, sau bc thm mu qun cho u th c s th t l 1. Nhp cc kt qu vo chng trnh bc thm Swiss 46, chng trnh s bc thm t ng. Sau mi vng u, nhp kt qu ca tng cp u ca vng u vo my: Trng thng: 1 en thng: 2 Ho: 3 Phn b kt qu: u th no c s im cao hn s xp trn. Vi cc u th bng im nhau, c th cn c vo h s Bcgn hoc h s lu tin xp hng. H s Bcgn c tnh bng cch cng s im thu c ca tt c cc i phng gp ca mt u th. Gia 2 hay nhiu u th bng im nhau, u th no c h s ln hn s c xp trn. Ring trong trng hp tnh h s Bcgn m c mt u th b cuc gia chng, th im ca u th ny c xc nh bng cch ly trung bnh cng ca s im thu c ca cc u th cng nhm vi u th trc khi b cuc. Trong trng hp s u th l th u th no c ngh s tnh h s ca vn bng im ca ngi xp cui cng gii. H s lu tin ca mt u th bng tng s cc tng im m u th t c sau tng vng u. Trong trng hp h s Bcgn hoc h s lu tin bng nhau, th c th cn c vo s vn thng, s vn cm qun en thng, vn i u trc tip. Nu vn bng nhau th tin hnh bc thm xc nh th hng (do tng iu l qui nh). 5.1.11.8. Thi u ng i. Cc hnh thc thi u ng i cng tng t nh cc hnh thc thi u cc nhn v ch khc l mi i thi u thi u l mt n nguyn. Theo quy nh chung cc cuc thi u ng i chnh thc mi i ch c t 3 - 4 u th chnh thc v 1 - 2 u th d b. Vi cc cuc thi u hu ngh cho php cc i thi u vi s vn ng vin khng gii hn. Trong mt cuc thi u, cc u th ca mi i ch gp cc u th trong cng mt i khc. Trong mt i, mi u th s c chia vo mt bng khc nhau. Trong mt s trng hp c bit, c th 2 - 3 u th cng mt i chia vo mt bng nhng h khng u vi nhau. Cc i s np danh sch u th theo th t trnh t chuyn mn. u th kh nht mang s 1, u th yu nht mang s cui cng. phn bit cc u th mang cng s, cc i bc thm ly s th t A, B, C, D.... Cc u th ca i A s c s A1, A2, A3.... Cc u th cng th t s vo cng mt bng v ch thi u trong bng m khng chuyn sang bng khc. Ring trong cc cuc thi u hu ngh gia 2 i vi s lng u th ng th sau mi vn c c th sp xp li th t cc u th. Trong mt bui thi u, nu v mt l do chnh ng m mt u th chnh thc khng

th tham gia c th i c quyn thay u th d b vo ng bng c u th phi ngh u. Vic thay th c Ban t chc cho php khng c chm qu gi thi u 15 pht v tuyt i khng c tin hnh khi vn c ang d dang. Nu c trng hp gia vn c, u th chnh thc khng th tip tc thi u th coi nh u th thua vn c v u th d b ch vo thay th trong lt u sau. Thnh tch ca mt i l tng s cc im m cc u th ca i ginh c trong cc trn u. i no c tng s im cao hn s c xp trn. Nu hai i bng im nhau, th ngi ta xt thnh tch ca vn ng vin kh nht (vn ng vin bng 1), nu 2 u th ny bng im nhau th xt tip n bng 2 v tip tc nh th. 5.2. Nhng tri thc c bn. 5.2.1. Ngun gc mn C Vua. C Vua xut hin n vo th k th VI sau cng nguyn. Cho n nay ngi ta khng bit chnh xc ngy thng no v ai l ngi khi xng ra tr chi ny, ch bit rng y l mt tr chi phc tp v mi phng din: lut chi, phong cch, chin lc, chin thut.... C Vua khng phi l sn phm ca mt ngi m l mt tr chi tr tu ca cc dn tc phng ng. C th ni rng, C Vua xut hin l do nhu cu ca i sng loi ngi nhm pht trin tr tu, luyn cch suy ngh, cch tnh ton.... Thi k n , tr chi ny c tn gi Chatugara, c ngha l ph hp vi bn loi binh chng ca qun i n thi by gi: Chin xa, Tng xa, K binh v Lc qun. Nh vy c th cho rng, C Vua ra i cng vi s hnh thnh v pht trin ca ngh thut qun s, ngh thut by binh b trn, iu binh khin tng v gi tr ngun gc y vn gi nguyn trong C Vua hin i. 5.2.2. Lch s pht trin mn C Vua trn Th gii. T n tr chi ny c chuyn sang Trung . Rp n mang tn Satrng. T Rp, Satrng theo cc cuc chin tranh, bun bn du nhp vo Ty Ban Nha, Italia ri lan rng ra khp Chu u. chu u, Satrng c mang nhng tn mi mi nc nh: Chess(Anh), Echecs(Php), Schanh(c).... Lch s C Vua cho thy, mi mt th k l mt nc thang pht trin v sng to trong mn th thao tr tu ny. Vo cui th k XV u th k XVI, lut chi C Vua mi bt u hnh thnh. Thi k ny, mn C Vua pht trin mnh nht Ty Ban Nha v Italia. n th k th XIX , lut chi C Vua c hon thin c bn nh ngy nay. Sang th k XVIII, h thng l thuyt C Vua cng t n nh cao, trung tm C Vua chuyn sang vng a Trung Hi ven b i Ty Dng, v i su vo Chu u. Pari tr thnh trung tm C Vua ln. Cng trong thi k ny, Philip Xtamma i vo lch s mn C Vua - l ngi c cng nghin cu hon thin cc k hiu trn bn c. Nm 1883, Uynxn - mt th ng h ngi Anh sng ch ra ng h chuyn dng dng trong thi u C Vua. Nm 1886, bt u t chc gii C Vua Th gii dnh cho Nam. Nm 1927, gii v ch dnh cho N mi c t chc. Nm 1824, Lin on C Vua Th gii ( FIDE ) c thnh lp. Th vn hi Olympic C Vua c t chc nm 1927, tch bit vi cc mn th thao khc v 2 nm t chc mt ln. 5.2.3. S lc lch s pht trin mn C Vua Vit Nam. Lin on C Vit Nam ( tin thn l Hi C tng Vit Nam) c thnh lp ngy 142-1965 ti Nh Khai tr kin thc do bc s L nh Thm lm Hi trng. Nm 1975, Hi C gii th. Ngy 15-12-1980, Hi C c thnh lp li, ly tn l Hi C Vit Nam do ng H Trc lm Hi trng.

10

Nm 1978 Tng cc TDTT ra ch th s 73/CT hng dn phong tro C Vua rng ri trong mi tng lp nhn dn, nht l i vi thanh thiu nin v hc sinh. Ngy 5-8-1980 B gio dc ra vn bn s 1787/TDQS v vic chnh thc a C Vua vo ging dy trong cc trng ph thng, cc trng Cao ng, i hc S phm v trng i hc Th dc th thao trn phm vi ton quc. Thng 10-1984, Hi C Vit Nam chnh thc l thnh vin ca Lin on C chu . Nm 1988, Vit Nam c chnh thc cng nhn l thnh vin ca Lin on C Vua Th gii. Cui nm 1991, Hi C i tn thnh Lin on C Vit Nam do ng Nguyn Hu Th lm Ch tch. Cng trong i hi ny, Mn C Tng c a vo thi u. Hin nay, mn C Vy cng c Lin on C a vo tp luyn v thi u. Ngy 28-9-1997, i hi ton quc ln th III ca Lin on C Vit Nam bu ng Nguyn Minh Hin lm Ch tch. i hi tng kt v ra phng hng hot ng i mi nhm y mnh s pht trin mn C Vua, C Tng trong giai on mi Nhng nm gn y, phong tro C Vua pht trin mnh m trn phm vi ton quc. Hng nm, gii C Vua cho cc i tng c t chc rng ri. nh cao v qui m phong tro l cc gii C Vua A1, A2, gii cc u th mnh, gii C Vua cho hc sinh sinh vin c t chc nh k v gii C Vua trong khun kh Hi kho Ph ng. Bt kp bc pht trin ca phong tro C Vua Vit Nam, 9/1986 Trng i hc TDTT I a mn C Vua vo chng trnh ging dy cho i tng l hc sinh khng chuyn. n nm 1989, Trng i hc TDTT I bt u o to c nhn TDTT chuyn su C Vua. Ngy 13/8/1996, Tng cc TDTT (nay l U ban TDTT) ra quyt nh s 400/QTC thnh lp B mn C Trng i hc TDTT I. 5.2.4. Xu hng pht trin mn C Vua Vit Nam. nc ta, C Vua pht trin sau nhiu mn th thao khc nhng tc pht trin kh nhanh. Cho n nay hu ht cc tnh thnh v nhiu ngnh c phong tro C Vua kh rng ri n nay, C Vua l mt trong cc mn th thao mi nhn ca nc ta v ang c u t, quan tm pht trin phc v cho mc tiu chin lc m ngnh TDTT ra. S thnh cng ca cc u th C Vua Vit Nam trn trng quc t trong nhng nm gn y chng minh v khng nh quan im ng n . Thc t hot ng trong nhng nm qua, chng minh sc sng tim tng v trin vng tin nhanh ca mn C Vua nc ta. Vi cch ngh, cch lm nng ng, sng to v c hiu qu, nht nh C Vua Vit Nam s tin kp trnh quc t trong mt thi gian khng xa. 5.2.5. c im, tnh cht, v tc dng mn C Vua. C Vua l mn th thao c c trng l t i hi cao v t cht th lc, song li c yu cu cao v s thng minh, mu tr, c sng to ngi chi. V vy, C Vua ph hp vi con ngi v c iu kin pht trin Vit Nam. Chi C Vua khng i hi dng c, sn bi phc tp, tp luyn khng cn nhiu ngi. hnh thc tp phong ph, a dng. Chi C Vua c tc dng pht trin t duy logic, luyn tr thng minh, gio dc nhng phm cht tt p nh: tnh t chc k lut, kin cng, bnh tnh, c sng to, bit phn tch, tng hp tnh hnh mt cch khch quan v khoa hc.... Chi C Vua, chnh l gp phn xy dng con ngi mi x hi ch ngha, nng cao i sng vn ho tinh thn ca nhn nhn. Thc hin vic trao i vn ho TDTT vi cc nc trn th gii. Chi C l mn gii tr tao nh, to ra cm gic sng khoi ca s sng to v mu tr, bi c s bin ho k diu trong mi nc c, mi th bin.

11

5.3. Cc thut ng trong C Vua. - Pt: L trng hp ha c do ht nc i. Khi mt th c trong n lt i ca mnh u th khng th thc hin nc i qun hp l. - Xuxvng: L tnh th b buc - tc l bn c lt i bt buc phi thc hin nc i dn ti mt th c km hn. - Temp: L nhn t thi gian ca mt nc i. V vy c nc i li temp, c nc i thit temp. - Phiankt Tng: L khi qun Tt ct "b" hoc ct "g" t v tr ban u dch chuyn ln mt , sau pht trin qun Tng ca mnh ln chim m qun Tt va gii phng. - Chiu vnh vin: L mt i th lin tc thc hin nc chiu Vua i phng v i phng khng th chm dt c nc chiu Vua. - Chiu Mt: Khi i th n lt i ca mnh, khng th a Vua ca mnh thot khi nc chiu ca i phng bng cc cch: + Tiu dit qun ang chiu. + Dng qun c khc che chn cho Vua. + Di chuyn Vua n 1 c khc hp l. - Blc: L s ngn chn, thng thng thut ng ny s dng trong vic ngn chn Tt tin xung phong cp. - Tt c lp: L mt qun Tt ng n l. Hai ct bn cnh khng c qun Tt no ca bn mnh. V d hnh 12, Tt d7 l Tt c lp. - Tt chng: L khi hai qun Tt ca mt bn nm trn mt ct. hnh 12, c2 v c3 l cp Tt chng. - Tt phong to: L hai qun Tt ca hai bn ng i din nhau v c hai u khng di chuyn c. V d hnh 12, Tt g4, g5 l hai qun Tt phong to nhau. - Tt chm tin: Khi dy Tt lin hon nm trn mt ng cho, th qun Tt sau cng c gi l qun Tt chm tin khi mt qun Tt ca i phng phong to qun Tt trn n. V d hnh 12, f3 l Tt chm tin. - Tt thng: L qun Tt khng b cn tr bi Tt i phng trong vic tin xung phong cp. hnh 12, Tt h5 l qun Tt thng. - Chin lc C Vua: L nh hng trung tm c bn ca vn c, hoc mt giai on ca vn c . - Chin thut C Vua: L t hp mt lot cc nc i c nh hng nhm gii quyt mt mc ch no ti tnh hung nh trc trong din bin ca vn c. 5.4. Cc nhn t trn bn c. - Hng ngang: gm 8 hng ngang c k hiu t mt n tm. V d hng ngang th 3, hng ngang th 5.... - Ct dc: gm 8 ct dc c k hiu t a n h. V d ct a, ct c.... - ng cho l ng ni gia cc cng mu nm lin k nhau. V d: ng cho a1- h8, a8 - h1....

Hnh 12

12

- Tn gi c l tn ca giao im gia ct dc v hng ngang. V d a1, b3, f4... - Trung tm bao gm cc d4, d5, e4, e5 - Trung tm m rng bao gm cc thuc hnh vung c nh c3 - f3 - c6 - f6. - Cnh Hu l khu vc c gii hn t ct a n ct d. - Cnh Vua l khu vc c gii hn t ct e n ct h. - Ct na m l ct ch c qun Tt ca mt bn ng. - Ct m l ct khng c qun Tt no ng. 5.5. Nhng quy c thng tin trong C Vua: 5.5.1. K hiu cc qun c. Qun c Qun Vua Qun Hu Qun Xe Qun Tng Qun M Qun Tt Ting Vit V H X T M Ting Nga Kp C K Ting Anh K Q R B N Ting c K D T L S

Khng c k hiu, m k hiu chnh l qun Tt ng

Theo lut ca Lin on C Vua Th gii ban hnh nm 2004, cc k hiu trn u c s dng trong ghi bin bn thi u. 5.5.2. Bng k hiu thng tin quy c trong C Vua. Bn Trng u th nh: + Bn Trng u th ln: Bn Trng c u th quyt nh: + Th c cn bng: = Chiu: + Chiu mt: # Nc i mnh: ! Nc i yu: ? Nc i gy tranh lun: ?! Nhp thnh gn: 0 - 0 Bt Tt qua ng: q ( V d: gxf3 q) Hng ngang: Cnh Vua: >> Nc i duy nht: Qun Vua: Qun Xe: Qun M: Bn en u th nh: + Bn en u th ln: + Bn en c u th quyt nh: - + Th c khng r rng: Chiu i: + + n qun: "x" hoc ":" Nc i rt mnh: !! Nc i rt yu: ?? Nc i ng ch : !? Nhp thnh xa: 0 - 0 - 0 Phong cp: / (V d: h8/H) ng cho: Cnh Hu: << Vi : Qun Hu: Qun Tng: QunTt:

13

5.6. Cch ghi chp trong C Vua: C 2 cch ghi chp trong C Vua: Cch ghi ngn gn, cch ghi y . Cch ghi y : L ghi th t nc i cng vi v tr xut pht qun c v v tr n dch chuyn ti, gia chng c k hiu nc i " - " hoc k hiu bt qun" : ". V d: Tt t e2 i ln e4 nc i th nht ca trng ghi l 1. e2 - e4. M t g1 ln f3 nc i th nm ca trng ghi l 5. Mg1 - f3 Tng t c1 n M g5 ca nc i th 6 ca Trng ghi l 6.Tc1:g5 Cch ghi ngn gn: l ghi th t nc i cng vi v tr m qun c di chuyn ti. Trong trng hp nhiu qun ti c v tr th cn thit s dng thm hng ngang hoc ct dc ca qun c v tr ban u lm sng t nc i. Khi mt Tt thc hin nc bt qun, u tin phi ghi k hiu c n ri i tip theo l du bt qun, sau l c n di chuyn ti. V d: Tt t e2 i ln e4 nc i th nht ca trng ghi l 1.e4. Tng t c1 n M g5 ca nc i th 6 ca Trng ghi l Txg5. Tt Trng d4 n Tt en e5 nc i th hai ghi l 2.dxe5 Hai qun M g1 v e1 ca Trng cng n c f3 nc i th 12 ghi l 12. Mef3 hoc 12. Mgf3. Trong C Vua ngi ta qui nh cch ghi bin bn nh sau: Mi nc i bao gm 2 lt i, mt lt ca bn Trng v mt lt ca bn en. V d: 1.e4 e5 2.Mf3 Mc6 Trong mt th c no , m qui nh bn en i trc th s ghi s th t ca nc i v nc i ca bn en, cn nc i ca bn Trng c thay bng 3 du chm. V d: 1 th c qui nh bn en i trc nc i th 8 ghi l: 8.... Te7 9. Md4 h6. 5.7. Gi tr tng i gia cc qun. Qua l lun v thc tin thi u C Vua, gi tr tng i ca cc qun c nh gi theo thang im nh sau: Tt: 1 im M: 3 im Tng: 3 im Xe: 4.5 im Hu: 9 im Vi gi tr cc qun nh vy M, Tng c lit vo loi qun nh, Hu v Xe l nhng qun nng. Khng th nh gi tr cho qun Vua, v bn thn n khng th nh i c bi v khi mt Vua - b i phng chiu ht - c ngha l thua cuc. Hnh 13 Gi tr cc qun c nh ra nh th ch mang tnh cht tng i, bi l thc t trong cc vn u thng thy xut hin nhng trng hp m gi tr qun b o ln, th hin r nht l trong n phi hp. V d hnh 13: Trng i trc phong cp thnh Xe th thng m phong cp thnh Hu th ho c.

14

6. Tm tt ni dung ca chng. - Mt s lut C Vua c bn. + Bn cht v mc ch ca mt vn c: + Bn c, qun c. + Lut di chuyn qun. + Thc hin nc i: + Hon thnh vn c. + ng h c. + Cc th c khng hp l. + Ghi chp cc nc i. + Vn c ho. + u nhanh cui vn. + Th l thi u. * iu hnh thi u: * iu l gii: * Trng ti * S lng trng ti: * Cc hnh thc thi u. * H thng vng trn. * H thng Thu S theo bc thm. * Thi u ng i. - Nhng tri thc c bn. + Ngun gc mn C Vua. + Lch s pht trin mn C Vua trn Th gii. + S lc lch s pht trin mn C Vua Vit Nam. + Xu hng pht trin mn C Vua Vit Nam. + c im, tnh cht, v tc dng mn C Vua. - Cc thut ng trong C Vua. - Cc nhn t trn bn c. - Nhng quy c thng tin trong C Vua: + K hiu cc qun c. + Bng k hiu thng tin quy c trong C Vua. - Cch ghi chp trong C Vua. - Gi tr tng i gia cc qun. 7. Bi tp rn luyn cc tri thc c bn. Bi 1: Nc nhp thnh? Nu cc trng hp khng c php nhp thnh? Bi 2: Trnh by nc bt Tt qua ng? Bi 3: Nu cc trng hp ha c? Bi 4: Cch tnh h s Bcgn ? Bi 5: Cch tnh h s lu tin ? Bi 6: Lp bng thi u theo h thng vng trn cho 9 u th? Bi 7: T chc thi u C Vua lp cho 15 u th vi 5 vng u?

15

Bi 8: Trng i trc thng

Bi 9: en i trc thng

Bi 10: en i trc thng

Bi 11: Trng i trc thng

Bi 12: Trng i trc thng

Bi 13: Trng i trc thng

16

Bi 14: en i trc ho

Bi 15: en i trc ho

Bi 16: en i trc ho

Bi 17: Trng i trc ho

Bi 18: en i trc ho

Bi 19: en i trc ho

17

Bi 20: Trng i trc thng

Bi 21: Trng i trc ho

Bi 22: en i trc ho

Bi 23: Trng i trc ho

Bi 24: Trng i trc ho

Bi 25: Trng i trc ho

18

8.Ti liu c thm. - U ban TDTT. 2004. Lut C Vua. Nh xut bn Th Dc Th Thao, H Ni - 2004. - IU.L.A. Avbach. 1986. C quc t - K thut c tn. Hi c Vit Nam xut bn 1986. - Th.S m Quc Chnh, ng Vn Dng, Nguyn Hng Dng.1999. Gio trnh C Vua (Th.S m Quc Chnh: ch bin). Nh xut bn Th Dc Th Thao, H Ni - 1999. - Tp ch ngi chi c. Nhng nc c xut sc ca Bobby Fischer. Quyn 1. - Tp ch ngi chi c. Nhng nc c xut sc ca Bobby Fischer. Quyn 2. - Tp ch ngi chi c. Cc dng thc tn cuc cn bn nht. Quyn 4. - Tp ch ngi chi c. Nhng n chin thut th qun ginh thng li. Quyn 2. - Tp ch ngi chi c. Luyn tp chin thut C Vua. - Tp ch ngi chi c. Lut chi c, cc nguyn tc ra qun, nhng k nng tin hnh vn c. Quyn 1. - T.S m Quc Chnh. 2003. Gio trnh C Vua. X nghip in SGK Ho pht - Thnh ph Nng - 2003. - V.E.GOLENHISHEV. 1997. Chng trnh o to vn ng vin C Vua tr nm hc th 2 - 3. H Ni - 1997. - X.G.GRABUZOV. 1998. Chng trnh o to vn ng vin C Vua ng cp cao. Quyn 4. H Ni, 9 - 1998. 9. Ti liu tham kho. - U ban TDTT. 2004. Lut C Vua. Nh xut bn Th Dc Th Thao, H Ni - 2004. - Th.S m Quc Chnh, ng Vn Dng, Nguyn Hng Dng.1999. Gio trnh C Vua (Th.S m Quc Chnh: ch bin). Nh xut bn Th Dc Th Thao, H Ni - 1999. - T.S m Quc Chnh. 2003. Gio trnh C Vua. X nghip in SGK Ho pht - Thnh ph Nng - 2003. - Tp ch ngi chi c. Lut chi c, cc nguyn tc ra qun, nhng k nng tin hnh vn c. Quyn 1. - IU.L.A. Avbach. 1986. C quc t - K thut c tn. Hi c Vit Nam xut bn 1986.

19

CHNG II L LUN V PHNG PHP GING DY GIAI ON TN CUC

1. Tn chng: L lun v phng php ging dy giai on tn cuc. 2. Tn ging vin: CN on Dng - Trng B mn CL & BL Khoa GDTC - i hc Hu. CN Nguyn Thanh Bnh - Ging vin Khoa GDTC - i hc Hu. 3. Mc tiu: - Trang b cho sinh vin mt s kin thc tn cuc cn bn. - Gip sinh vin nm c phng php nghin cu v ging dy giai on tn cuc. 4. S tit: 8 tit. 5. Ni dung ca chng. 5.1. Khi nim: Trong qu trnh din bin trn u trn phm vi bn c, lc lng i bn dn hao mn th hin s lng qun trn bn c gim hn. V vy th trn tr nn n gin hn, vn c chuyn sang giai on quyt nh cui cng, l giai on tn cuc.Tu vo tng th trn tn cuc m u th phi gii quyt 1 trong 3 nhim v: - Nu c u th v s qun hoc th trn th phi c gng tn dng dnh phn thng. - Nu i phng chim u th, th phi t v vng vng v dn vn c n kt qu cui cng - Nu phn trung cuc khng ph c th th cn bng th phi c gng ginh u th giai on cui cng ny. 5.2. c tnh ca tn cuc. Trong tn cuc thng xut hin thm 1 mc tiu chin lc l dn Tt ln phong cp. T rt d khng nh thm cc c im c trng ca c tn. Nu Vua khng b e do chiu ht th n c th thot ra khi ni tr n v tham gia vo cuc chin. iu c ngha quan trng trong tn cuc, Vua cng tr thnh lc lng tn cng v phng th tch cc, c kh nng tn cng i phng v n thng l qun u tin qua phng tuyn ca i phng. Trong tn cuc, s lng qun cn li trn bn c t, nn gi tr ca chng tng ln rt nhiu. Nu nh phn trung cuc ch cn to c u th quyt nh v lc lng khu vc no trn bn c cng nh thng, th thng thng trong c tn iu quan trng l phi bit y mnh s hot ng khng nhng ca tng qun ring bit, m cn phi bit t chc phi hp cht ch gia cc qun. Chi tn cuc ng, tc l bo m y mnh ti a v phi hp chnh xc s hot ng ca cc lc lng cn li trn bn c. Mc tiu chin lc trong tn cuc l dn Tt ln phong cp nn gi tr qun Tt tng t ngt. Nu phn trung cuc vic hn mt qun Tt thng cha ng vai tr quyt nh th trong tn cuc, phn ln cc trng hp hn mt Tt cng m bo cho chin thng. Thng thng phn gia ca vn c, k hoch tc chin ca cc u th c xc nh bng s thch v ti tng tng, th tn cuc ch yu k hoch c t ra t c tnh ca th trn v khng ph thuc vo s trng hay phong cch chi. Mi u th u phi chn mt bin php nh nhau, mi bin php thng l chun mu cho tng dng th tn cuc v ch c bin php y mi dn ti vic t c mc tiu ra. V s lng qun trn bn c t nn tn cuc rt d phn loi v nghin cu. Qua bao th k pht trin ca mn c, hng nghn th c tn c nghin cu v phn tch t m.

20

Cc k hoch chi tt nht cho c hai bn c vch ra. Trong cc th trn nh vy, vic hng u l phi hiu bit chng. Nh vy, chng ta c th i n kt lun rng: So vi phn trung cuc, trong c tn vai tr ca l thuyt, vai tr ca s hiu bit tng ln rt nhiu. Trong thc t, nhiu th trn tn cuc li l nhng th c lgic vi li gii duy nht. Trong tn cuc, cn phi nm vng nhng c tnh ca tng th trn, nhng u php chi c bn, cc k hoch thng dng, mt s l thuyt quan trng. iu cn thit i vi ngi chi c l phi bit chi thun thc giai on tn cuc. Th trn hn hn nhng nu vn ng vin chi yu, thiu k thut th vn c th gp tht bi. Mt trong nhng c im ca vn ng vin C Vua ng cp l c k nng chi tn cuc rt tt. Thng thng, cc u th t kinh nghim c trnh cc th trn n gin. H cho rng chi c tn t nht, cc phng n ny sinh khng phong ph bng trung cuc. Song quan nim nh vy l hon ton sai lm. Thc ra, s t duy v tng tng trong c tn rt rng ln. Nu mun chi tt c tn cuc th phi bit, phi am hiu cc c tnh ca c tn v phi nm vng k thut mt cch vng chc. 5.3. Cc nguyn tc trong tn cuc. c th dn dt vn u c hiu qu trong giai on ny, th ngi chi cn thit phi nm vng v tun th cc nguyn tc cn thit phi p dng trong giai on ny. l nhng nguyn tc: - Ti u ho v tr ca Vua. - y mnh ti a s hot ng cc lc lng cn li trn bn c. - T chc phi hp chnh xc s hot ng ca cc qun. 5.4. Phn loi tn cuc. Da vo c tnh ca th trn, tn cuc c chia lm 2 loi: Tn cuc k thut v tn cuc chin thut - chin lc Tn cuc k thut: Khi 1 u th no chim u th tuyt i v lc lng so vi i phng th tm cch kt thc vn c bng cch chiu ht, Vua bn yu tm cch chng . Chng ta gi nhng th tn cuc ny l tn cuc k thut. Nhm ny gm hu ht cc th c tn n gin nh: Vua + Hu chng Vua, Vua + Xe chng Vua, Vua + 2 Tng chng Vua... Tn cuc chin thut - chin lc: L nhm gm hu ht cc th c tn m thng thng 1 u th cha sc chiu ht i phng ngay, cho nn phi tm cch khc nh thng. C th bng cch dn Tt ln phong cp, to u th v lc lng sc chiu ht i phng. 5.5. Tn cuc k thut. 5.5.1. Chiu ht bng Xe: Mt mnh Xe khng th chiu ht Vua i phng nu nh khng c s h tr ca Vua mnh. Phng php chiu l Xe cng vi Vua dn Vua i phng vo mt gc hoc cnh bn c, buc Vua i phng n lt i ca mnh phi vo th i mt Vua ri dng Xe chiu ht. iu c thc hin hng ngang th 1 hay 8 hoc ct "a", "h". Khi hai Vua ng i din nhau (i Vua gn), Xe c kh nng y li Vua i phng v cnh bn c thm 1 hng na. V d hnh 14 - Trng i trc thng. Hnh 14 Thc hin: 1.Xg2 Va1 Nu 1.Vb3 Vc1 Trng mt th i Vua. 2.Vb3 Vb1 3.Xg1 #

21

5.5.2. Chiu ht bng Hu. Hu l qun mnh nht c th c ng c nh Xe v Tng, nn chiu ht bng Hu n gin hn chiu ht bng Xe. Trc ht phi i Hu sao cho gim n mc thp nht cc nc di chuyn ca Vua i phng. Phng php c th ging nh chiu ht bng Xe nhng cn phi lu trnh a Vua i phng vo th "Pat". thc hin tt tn cuc loi ny, ngi ta a ra quy tc "bc thang", chnh l ng i ca Hu dn Vua i phng. V d hnh 15 - Trng i trc thng. Thc hin: 1.Hg3+ Vf8 2.Hg5 Ve8 nu 2.Hg6 th "Pat" 3.Hg8 # 5.5.3. Chiu ht bng hai Tng. Phng php chiu ht bng hai Tng l hai Tng lun lun khng ch hai ng cho st cnh nhau to thnh 1 hng ro ngn cn Vua i phng. Sau , cng vi Vua dn Vua i phng vo 1 gc bn c v thc hin nc chiu ht. V d hnh 16 - Trng i trc thng. Thc hin: 1.Ta5 Vg1 2.Vg3 Vh1 3.Tg2+ Vg1 4.Tb6 #. Nu 1...Vh1 2.Vg3 Vg1 3.Tb6 + Vh1 4.Tg2 #. 5.5.4. Chiu ht bng Tng + M. Phng php chiu ht bng Tng + M l kt hp Tng, M vi Vua dn Vua i phng vo gc bn c c cng mu vi Tng, v ch nh vy mi chiu ht Vua i phng. Thc t thi u cho thy rng, trong nhng trng hp kh khn nht vic chiu ht Vua bng Tng + M cng ch thc hin khng qu 36 nc. V d hnh 17 - Trng i trc thng. Thc hin: 1.Th3! Vg1 2.Md2 Vh1 3.Tg2 + Vg1 4.Mf3 # trn y l cc phng php chiu ht bng Xe, Hu, hai Tng, M + Tng. Cn trng hp Vua v hai M chiu Vua i phng, l thuyt tn cuc khng nh rng Vua v hai M khng th chiu ht c Vua nu nh Vua bn yu khng chy vo gc bn c, cn nu bn mnh thng cuc ch do bn yu i sai lm m thi. D nhin l vi mt Tng hoc mt M cng vi Vua khng bao gi chiu ht c Vua i phng. Khi chiu ht bng Tng + M cn phi ch ho c ngoi th "Pat" l lut 50 nc i. V vy chiu bng Tng + M khng chun cng ho c.

Hnh15

Hnh 16

Hnh 17

22

5.6. Tn cuc chin thut - chin lc. 5.6.1. C tn Tt. 5.6.1.1. Vua chng Vua Tt. Trong dng th tn cuc loi ny th nhim v ca bn mnh hn l thc hin u th Tt ca mnh vi mc tiu chin lc l a Tt ln phong cp. Cn bn yu th tm cch cn tr i phng thc hin v c gng a vo th "Pat". tm hiu cc dng th tn cuc ny, chng ta cn nm vng cc quy tc sau: Quy tc th i Vua: Bn no chim c th i Vua th bn c li ( c li y ngha l i vi bn c Tt s thng cuc, i vi bn khng Tt th ho). Th i Vua l hai Vua ng i din nhau. C nhiu dng i Vua: i Vua theo hng ngang, ct dc, ng cho; i Vua gn, i Vua xa. y chng ta xt i Vua gn trn ct dc. Hnh 18 Xt v d hnh 18. Vi th c ny, mc d trng i trc th kt qu vn l ho bi v en lun chim c th i Vua. Chng hn 1.Vd5 Vc8! 2.Vd6 Vd8! - en chim th i Vua trc. 3.c7 + Vc8 4.Vc6 v "Pat" ho c. Qui tc hiu qu: Bn no chim c hiu qu th bn c li. i vi bn mnh th c th dn Tt ln phong cp, bn yu th ngn cn c ca i phng. hiu qu cn gi l " xung yu" l trc Tt cch mt hng ngang v hai bn cnh n. Nu Tt dch chuyn ln pha trc th hiu qu ca n cng c tnh tin theo. hnh 19 Tt Trng v tr f5 th hiu qu ca n l e7, f7, g7. V d hnh 19 - Trng i trc thng. Trng i trc, dng th i Vua chim hiu qu. 1.Vf6 chim th i Vua 1....Ve8 2.Vg7 Trng thng cuc v chim c hiu qu. Nu 1....Vg8 th 2.Ve7 v Trng thng. Qui tc hnh vung ca Tt: Nu Vua ng trong hnh vung ca Tt th ngn cn c Tt tin xung phong cp ( y khng tnh n s h tr ca Vua). Hnh vung ca Tt l hnh vung c to thnh bi cc cnh c chiu di l s c c Hnh 19 tnh t v tr ng ca Tt n hng ngang cui cng m Tt tin xung phong cp. hnh 20 hnh vung ca Tt d5 l: Hnh vung c nh d5, d8, a8, a5 v d5, d8, g8, g5.

23

V d hnh 20 - bn Trng i trc th s thng, cn en i trc th ho . Khi Trng i trc 1.d6 Vg5 Vua en nm ngoi hnh vung ca Tt , sau 2.d7 Vf6 3.d8/H + v Trng thng. Khi en i trc 1....Vg5 Vua en lt vo hnh vung ca Tt d5, 2.d6 Vf6 3.d7 Ve7 ho c . Quy tc ny c gi tr rt ln cho ngi chi trong vic tit kim thi gian suy ngh, gim nh c s tnh ton Ba quy tc trn khng nhng ch p dng trong trng hp Vua chng Vua Tt, m n cn c coi nh nhng phng tin tin hnh cc mc ch chin lc, cc n chin thut trong tn cuc. 5.6.1.2. Cc Tt phong to ln nhau. Vi dng th cc Tt phong to ln nhau, mun thc hin phi nm vng nguyn tc sau: Bn no c Tt trn cao th bn c li v phi tn cng Tt i phng t pha sau. V d hnh 21, Trng chim u th nh Tt Trng cao hn Tt en. Trng i trc s thng, cn en i trc s ho. Trng i trc thng: 1.Vf6 nu 1.Ve6 vi vng p st Tt th 1...Vc5 V Vua Trng b "ht vai" dn n mt Tt. 1....Vb5 2.Ve7 Vc5 3.Ve6 Vua en b "ht vai" v Trng thng. Nu 1...Vc5 th 2.Ve6 + Nu bn en i trc s bt c Tt Trng, song ch t c th c ho v Vua Trng chim c th i Vua (d3) 1...Vb5 2.Vf4 Vc5 3.Ve4 Vc4 4.Ve3 Vd5 5.Vd3 v ho c. 5.6.1.3. Cc Tt thng khc cnh. Trong th trn tn cuc loi ny, iu cn thit hn l phi tnh ton tht chnh xc xem nn y Tt ln phong cp hay a Vua ra cn Tt i phng v phi phi hp nhp nhng hot ng gia Vua v Tt. V d 22, y d dng thy rng, nu bn Trng i trc th 1.b4 - Tt Trng s tin xung phong cp c v Vua en khng lt vo hnh vung ca Tt v Trng thng. Nu en i trc th 1....Vg7 - Vua en kp thi lt vo hnh vung ca Tt v sau khi 2.Vb2 h5! - en thng cuc v Vua Trng khng lt vo hnh vung ca Tt en, sau khi phong cp, Tt Trng s b tiu dit.

Hnh 20

Hnh 21

Hnh 22

24

5.6.1.4. To Tt thng. Tt thng trong tn cuc chim mt v tr c bit quan trng. Vy lm th no to ra c qun Tt thng? Trong trng hp khng c u th Tt, c ngha l khi th trn hai bn cn bng nhau, mun to c Tt thng phng php thng dng v hiu qu hn c l: Th mt hoc nhiu qun Tt to ra c Tt thng. Tuy s lng Tt s gim i nhng b li cht lng cao ca cc Tt cn li chnh l yu t quyt nh. Song iu ny cn ph thuc vo tng th trn. V d hnh 23 - Trng i trc s thng cuc. Lc lng 2 bn cn bng nhau, Vua c 2 bn ang xa nn khng th h tr kp thi. Cc Tt trng ang cao hn nn Trng c u th hn. Thc hin: 1.b6 ab6 2.c6 bc6 3.a6 v Trng thng. Nu 1...cb6 2.a6 ba6 3.c6 + Trong mi dng th c tn Tt u lun lun din ra cuc tranh ginh li nc i. Rt kh nh gi ngha ca vn li nc i, u th li hn nc i th c th d dng chim lnh cc xung yu. 5.6.2 C tn M chng Tt. Chim lnh mt no trn ng i ca Tt, M c nhim v phi ngn chn khng cho Tt xung phong cp. Mun vy M phi nm gn quanh Tt. Song nu i M khng kho lo th d c nm st cnh bn Tt vn cha chc chn c Tt. V d hnh 24 - Trng i trc thng. Trong th c trn, sau khi bn Trng chi 1.a6 Ma5 2.a7 v Tt s phong cp. Trong trng hp bn en khng c qun M, d Trng i trc th vn ho. 1. Vc6 Vc8 2.a6 Vb8 3.Vb6 Va8 v ho. Trong trng hp ny, M khng th cn tr Tt tin xung phong cp m li gy tr ngi cho Vua mnh. D nhin y l th trn him xy ra, n cho chng ta thy rng i vi M th Tt bin rt nguy him. Ngoi Tt bin ra, bt k Tt khc d tin ti gn hng ngang gn cui, M vn c th ngn chn mt cch d dng nu kim sot c tip theo trn ng i ca Tt. V d hnh 25 - Trng i trc ho. M en khng bao gi b Vua Trng dn p. M s c ng xung quanh 3 : c8, a6, c6. Thc hin: 1. Vc6 Mb8+ 2.Vc7 Ma6+ 3. Vb6 Mb8 4.Va7 Mc6+ v ho c.

Hnh 23

Hnh 24

Hnh 25

25

Nhng nu l Tt bin th iu ny hon ton thay i. Xt v d hnh 26 - Trng i trc. Tt a7 ca Trng ang e do xung phong cp, trong khi Vua en ang xa khng th h tr cho M. Mun ngn cn Tt a7 xung phong cp th M en phi lun kim sot a8. M gc bn c th phm vi hot ng ca M s b thu hp, v vy M en d b tiu dit. Thc hin: 1. Vb6 Ma8 2. Vb7 M en b tiu dit v Trng thng. Trong trng hp Tt bin ng hng ngang th 6 M vn c th hon thnh nhim v chn Tt i phng. V d hnh 27 - Trng i trc ho. v d ny, v tr Vua en khng thun li trong vic cn tr Tt i phng xung phong cp. M c nhim v ngn cn Tt Trng. ngn cn Tt Trng tin xung phong cp, M en phi kim sot c a7. Cn vi a8, nh v d trn th M en s b tiu dit v thua cuc. a7 th M en c th c ng quanh cc a7, c6, c8. Khi di chuyn quanh Tt M cng cn phi kt hp vi nc chiu Vua. Thc hin: 1.Vb5 Ma7+ 2.Vb6 Mc8 + 3.Vb7 Md6 + 4.Vc7 Mb5+ 5. Vb6. Tng chng bn Trng th l vy p c M en nhng sau khi 5... Md6! mi thy bn Trng khng t c kt qu g. Nu 6. a7 th 6...Mc8+, nu 6.Vc7 th 6....Mb5 +, k t y M c di chuyn vng quanh Tt khng cho Tt tin su thm. M cn c n nh chin thut v cng li hi na l c th thc hin n nh kp rt hu hiu. V d hnh 28 - en i trc ho. Vua en ang v tr khng thun li nn khng th h tr M ngn cn Tt Trng tin xung phong cp. Mun ngn chn Tt Trng, M en nht thit phi kp thi nhy vo b7 hoc b8. Theo th c trn, M khng c i theo ng bn phi v nh vy s b Vua i phng cn tr. M nn i theo hng khc. Thc hin: 1... Md3! 2.b6 Mb4 3.b7 Ma6 v ho c. Nu 2.Vc6 th 2...Mc2 3.b6 Mc4 4.b7 Ma5+ e do bt Tt v ho c. i khi M tng chng nh khng thi gian ui kp Tt, th li nhn c s h tr c lc ca Vua i phng.

Hnh 26

Hnh 27

Hnh 28

26

V d hnh 29 - en i trc ho. Bn en i trc hon ton c kh nng cu vn tnh th nh v tr khng thun ca Vua i phng. Khi qun Tt xung b8 phong cp th qun M phi n c a6. n c a6 qun M phi mt 3 nc i, trong khi xung b8 qun Tt ch mt 2 nc i. Nhng en cu vn c do khi Trng va phong cp th M en n a6 thc hin nc chiu v e do bt qun va phong cp. Thc hin: 1...Md3 2.b7 Mc5 3.b8/H Ma6+ 4.Vb7 Mb8 v ho c. Nu 2.Vc6 Me5+ 3.Vc7 Md3 v ho. Mt c tnh v cng li hi ca M trong tn cuc l nh nc chiu Vua, khi M s c mt "temp" cn thit. V d hnh 30 - Trng i trc ho. Bn en ang e do 1...Vc5 chn p M Trng, ri sau dn Tt ln phong cp. Th nhng bn Trng vn c kh nng a vn c ti kt qu ho, nu vo thi im Tt ln b2 th M phi n c mt trong ba : a3, c3, d2. Trc ht cn cng c th trn ca M v xc nh li v tr ca Vua i phng: 1.Mc7+ ! Vc4 !. l nc tr li nguy him nht i vi bn Trng. Tht vy, Nu 1...Vd4 2.Vg3 th M c th c ng v pha gn Vua v trong trng hp 2....b3 3.Mb5 + ri Ma3 v ho. Nu 1....Vc6 th bn Trng lp tc c th c th chn Tt en bng cch 2.Ma6+ b3 3.Mb4 + v cui cng l 4.Md3. 2.Me8! - Nc c tuyt p. Mt bc li ri c 2 bc tin ca M. e8 l im u mi v cng quan trng. 2....Vc5 3.Mf6! Vd4 4.Me8! Ve5 5.Mc7! Vd6 6.Me8+ !. Li u mi - nc tr li duy nht c th cu vn th c. Bn Trng d dng thua cuc nu chi 6.Mb5? Vc5 7.Mc7 b3 8.Me6+ Vc4!. 6....Vc5 7.Mf6! Vd4 8.Me8! b3 9.Md6 Vc3 10.Me4+ ! Vc2 11.Md6! b2 12.Mb4 b1/H 13.Ma3+ v ho c. Ngoi ra, M c mt c tnh na l ngn cn ng i ca Vua. V d hnh 31 - Trng i trc ho. Theo th trn trn, M en v tr hon ton chn ng ng i ca Vua Trng: Vua Trng khng vo c cc d4, d5, d6, e6; nn buc phi i theo ng vng kh xa. Nhn thi c y Vua en s chuyn sang h tr M mnh. 1.Vf6 Vg3 2.Ve7 Vf4 3.Vd7 Ma8 4.Vc6 Ve5 5.Vb7 Vd6 6.Va8 Vc7 v ho.

Hnh 29

Hnh 30

Hnh 31

27

Trong cc Th trn Vua v M chng Vua v Tt th phi cn thit c s phi hp n gia chng. Ngha l phi phn nh r rng trch nhim phng th ca tng qun c: M phi chim tip theo trn ng i ca Tt cn Vua th tin gn ti Tt v tiu dit n. 5.6.3. C tn Tng chng Tt. Tng l qun c c tm nh xa, t tn cng gc bn c, Tng c kh nng nh sang tn cng gc khc. c im y cho php Tng d dng i ph chng Tt i phng, d bt k no i na, Tng ch cn kim sot mt trong nhng im trn ng i ca Tt. Nu i phng cn nhiu Tt, mun ngn chn chng Tng phi hot ng phi hp cht ch v n vi Vua. V d hnh 32 - Trng i trc ho. S c ng vi vng ca Vua Trng v pha cc Tt en t s b tht bi. C th l: 1.Vc7 e5 2.Vd6 Vd4 3.Ta6 e4 4. Ve6 f3 5.Tb7 f2 6.Ta6 Ve3 7.Ve5 Vf3 8.Vd4 e3 9.Tb7+ Ve2 10.Ta6+ Vd2 v en thng. Nc i ng phi l: 1.Te6 bn Trng bit chuyn Tng sang v tr thun li hn nhiu v s c li mt s nc c c ng Vua v c nc c phn cng nhim v gia cc qun. 1...f3 2.Vc7 f2 3.Th3 Vf3 4.Vc6! e5 5.Vd5 e4 6.Vd4 e3 7.Vd3 e2. C cm gic rng mi s kt thc th nhng 8.Tg4+ !! Vg4 9.Ve2 Vg3 10.Vf1 v ho. V d hnh 33 - Trng i trc ho. Bn Trng ang ng trc nhim v nng n. H phi phn b chc nng hp l cho cc qun c ca mnh. Vua nn theo ui Tt no ca i phng? Nu Trng chi 1.Vf6 Vf4 2.Vg6 Vg3 3.Vf5 h3 4.Ve4 h2 th rt cuc chnh Vua cn tr Tng. Cn nu 1.Vd6! Vd4 2.Vc6 Vc3 3.Vd5 b3 4.Ve4 b2 5.Ta2! th bn Trng t c s phn chia rnh mch chc nng ca tng qun v t c th c ho. Nu i phng cn nhiu qun Tt bo v nhau, th bn t v phi t nhim v hng u l khng cho chng c ng. V d hnh 34, cc qun Trng ang hot ng vi mc tch cc cao nht . Vua ang tn cng im yu duy nht ca bn en l d5 v khng cho php i phng tin hnh bin php tn cng no c. D bn en i trc th kt qu vn l ho. 1...Vd6 2.Te3 Ve6 3.Tf2 v ho.

Hnh 32

Hnh 33

Hnh 34

28

Trong tn cuc ni chung hay tn cuc ni ring, i khi phi s dng n s thuyn chuyn chc nng gia cc qun c mt cch linh hot th mi mang li hiu qu. Trong trng hp cc qun hot ng khng phi hp cht ch c vi nhau hoc s phi hp n b ph v th thng bn phng th phi chu tht bi. V d hnh 35 - Trng i trc thng. Thc hin: 1.a5 Tf8 2.Vd5 Th6 3.g5+ !. Tt "g" t nguyn hy sinh ph v s phi hp hnh ng ca cc qun en. By gi nu nh 3...Vg5 th n quyt nh s l 4.a6. Cn trong trng hp 3....Tg5 4.Ve4 Th4, th nc quyt nh thng thua s l 5.Vf3 v t Vua en li lm cn tr Tng mnh. V gi tr, mt Tng bng ba qun Tt nhng nu n kim sot c tnh c ng ca Tt th d c nhiu Tt, Tng vn c th ngn cn c. V d hnh 36 - Trng i trc ho. Bn en cn 8 Tt, trong khi bn Trng ch cn 1 qun Tng nhng Vua en nm v tr khng thun li, cc qun Tt en khng c ng nn bn Trng c c hi a th c v kt cc ho. Thc hin: 1.Td7+ Va3 2.Tc6 Va2 3.Vc2 =, ton b Tt en b tc mt tnh c ng, cn Vua th khng th ra h tr Tt. l chin cng hin hch ca n "phong to" 5.6.4. C tn Xe chng Tt. Xe v Vua c th chiu ht Vua i phng, V th iu quan trng y l phi lm sao chng li Tt ca i phng. Thng thng Xe chng Tt th Xe thng, thm ch vua bn mnh cn cch xa Tt nhng kp thi tin li gn Tt khi cn thit. Vi loi tn cuc ny cn ghi nh nguyn tc sau: Nu Tt cha vt qua ng gii tuyn v Vua bn yu tt li pha sau Tt, th bn mnh ch cn dng Xe ct ng i ca Vua trn hng ngang th 4 l thng cuc (hng ngang th 4 k t pha bn yu). Nh vy vi c tn loi ny th nhn t quyt nh l Vua c kp thi h tr cho Xe hay khng. V d hnh 37 - en i trc v Trng thng. Nu khng c Vua h tr v km cp th bn en khng dm y Tt ln pha trc v n d b mt. 1....b4 2.Vg7 b3 3.Xh3 b2 4.Xb3 v Trng thng. Nu Vua en du Tt ln th Vua Trng kp thi tin li gn Tt h tr Xe tiu dit Tt i

Hnh 35

Hnh 36

Hnh 37

29

phng. 1....Vb6 2.Vg7 Va5 3.Vf6 Va4 4.Ve5 b4 5.Vd4 b3 6.Vc3 v Trng thng. Cn nu Tt vt qua ng gii tuyn ri th kt qu vn phi ph thuc vo v tr cc qun Vua v Tt. V d hnh 38 -Trng i trc thng. Vua Trng c nhim v phi tin li gn Tt en. Nu chi 1.Vd6 Vc4! 2.Ve5 b3 3.Ve4 Vc3 4.Ve3 b2 v bn Trng khng thnh cng trong vic thc hin mc tiu. Cch nh ng n duy nht ch c th nh sau: 1.Vb7! d bn en c xoay s ra sao, th cui cng Vua Trng vn ui kp Tt en. 1....Vc4 2.Vb6! b3 3.Va5! Vc3 4.Va4 b2 5.Va3 v Trng thng. V d hnh 39 - Trng i trc thng. Nu bn Trng chi n thun, thiu nhy bn: 1.Xd1 th sau nc p li 1....d4 2.Vd7 Vd5! Trng lm vo th b nc i v th tn cuc s kt thc bng kt qu ho. Song nu Trng chi 1.Xd3! hoc 1.Xd2! d4 2.Xd1 Vd5 3.Vd7! - en lm vo tnh th b nc i. 3....Vc4 4.Vd6 Vc3 5.Vd5 d3 6.Ve4 d2 7.Ve3 v Trng thng. Trong trng hp Tt tin st ti gn phong cp, nu Xe ng v tr khng thun li th c th xy ra trng hp khng ti no gi ni Tt i phng. V d hnh 40 - Trng i trc thng. Vua en ang xa nn khng th h tr Xe mnh ngn cn Tt i phng tin xung phong cp. T Xe phi thc hin nhim v . Nhng nc i u tin c l kh r rng: 1.c7 Xd6+ 2.Vb5 Xd5+ 3.Vb4 Xd4+ 4.Vb3 Xd3+ 5.Vc2. Tng chng vn c kt thc y nhng bn en vn cn mt nc i d tr tht tuyt vi 5....Xd4!. Nu 6.c8/H th 6....Xc4+ 7.Hc4 v "Pat". Th nhng bn Trng vn c n nh tuyt vi v l th 6.c8/X !!. Bn en thua v vua h ang trong gc bn c. Nc i ph duy nht bn en c th ko di l 6....Xa4 7.Vb3 ! v Trng thng. 5.6.5. C tn Hu chng Tt. Hu l qun c mnh nht c kh nng phi hp vi Vua chiu ht Vua i phng. Mun thng li trong dng tn cuc loi ny phi dng Hu chn Tt. Trong trng hp i phng ch cn mt Tt

Hnh 38

Hnh 39

Hnh 40

30

ngng ca phong cp m Vua bn mnh v tr bt li (quyn i trc thuc v bn c Hu). Bn c Hu mun thng cuc ch cn nm c nguyn tc "tam gic nh mng". Nguyn l l dng Hu chiu Vua, e do bt Tt buc i phng phi a Vua vo v tr phong cp ca Tt. Li dng lc Vua bn mnh tin st li gn Tt h tr cho Hu tiu dit Tt i phng. V d hnh 41 - Trng i trc thng. Mun thng li, trc tin Trng phi tiu dit Tt i phng, sau kt hp Vua v Hu chiu ht Vua i phng. Vn l mt mnh Hu khng th tiu dit c Tt. t c iu th Vua Trng phi n gip cho Hu. Thc hin: 1.He4+ Vf2 2.Hd3 Ve1 3.He3+ Vd1 4.Ve5 Vc1 5.Hc3+ Vd1 6.Vd4 Ve1 7.He3+ Vd1 8.Vc3 Vc1 9.Hd2+ Vb1 10.Hb2 # Tt cng ch c th chng li Hu trong trng hp l cc Tt trn ct "a", "c", "f", "h" cch hng ngang phong cp mt hng v ang c Vua mnh du dt, ng thi lc ny Vua i phng ang xa. V d hnh 42 - Trng i trc ho. v d ny, Vua Trng ang xa Tt en nn n c th kp thi n h tr cho Hu tiu dit Tt hay khng. Thc hin: 1.Hd8+ Vc1 2.Vb7 Vb1 3.Hd3 Va1!. By gi Trng phi chi nh th no? Bt Tt th s ho c - "Pat". Cho nn bn Trng khng th thng ni. i vi cc Tt thuc Tng v Tt thuc Xe (Tt trn ct "a", "c", "f", "h"), bn mnh c kh nng nh thng khi Vua h ng gn Tt i phng. V d hnh 43 - Trng i trc thng. Trong trng hp ny, Vua Trng gn Tt en nn c th h tr Hu tiu dit Tt en v dnh thng li. Thc hin: 1.Hd8+ Ve1 2.Hg5 Vd1 3.Hg1+ Vd2 4.Hd4+ Ve2 5.Hc3 Vd1 6.Hd3+ Vc1 7.Vb4 Vb1 8.Vb3 Va1 v Trng thng. L thuyt C Vua cng ch r nhng th trn m s b tr, phi hp hot ng ca qun Vua v Hu khng phi hp c vi nhau th kt qu vn c l ho.

Hnh 41

Hnh 42

Hnh 43

31

V d hnh 44 - Trng i trc ho. Vua Trng ng v tr khng thun li v bn Trng khng th gi ni vic Tt en tin xung phong cp. Thc hin: 1.Hb1+ Vb2 2.Hb7+ Vc1! v ho. Nu Vua Trng ang ng v tr f7, h d dng thng cuc bng cch chi: 1.Hh1+ Vb2 2.Hh8! Vb3 3.Ve6 c2 4.Ha1! v Trng thng. 5.6.6. C tn phi hp. 5.6.6.1. C tn c nhiu Tt. Vi tn cuc loi ny, th iu quan trng l v tr qun Vua v c tnh ca cc qun Tt trong tng th trn. V d hnh 45 - Trng i trc thng. Cuc tn cng ca i phng lm cho bn Trng kh chin thng. Bn en c th nh thng vo Tt e3, e5. i ti thng cuc, Vua Trng phi c ng khn kho. Thc hin: 1.Vd3 Vd7 2.e4 f4 3.Ve2 Ve6 4.Vf2 ! v Trng thng. Cc yu t c bn quyt nh vic nh gi th trn v lp k hoch chi trong c tn Tt l: Nhng c tnh ca v tr cc qun Tt, li nc i v v tr cc qun Vua. Thng thng trong cc iu kin ngang nhau, u th quyt nh v th trn lin hon l s c mt cc Tt thng tin xa, hoc c kh nng to ra chng. K hoch chi l y Tt thng ny ln nh lc hng Vua i phng, ng thi dng Vua mnh t ph vo hng ng i phng, tiu dit Tt i phng. V d hnh 46 - Trng i trc thng. Tt a2 l qun Tt thng cch xa nn n t ra nguy him hn Tt thng c4 ca en. Sau khi buc phi i cc qun Tt y, Vua en th xa, cn Vua Trng li rt gn cc qun Tt en cnh Vua. Thc hin: 1.Vc2 Va3 2.Vc3 Va2 3.Vc4 Vb2 4.Vd4 Vc2 5.Ve4 Vd2 6.Vf5 Ve2 7.Vg5 Vf2 8.Vf4 Vg2 9.Vg4 v Trng
thng.

Hnh 44

Hnh 45

Qua cc v d trn, chng ta c th khng nh rng trong tn cuc Tt, Vua l qun hot ng ch cht. T Vua s chin u dnh xung yu, t Vua s tn cng tiu dit Tt i phng v chnh Vua l qun nh n "ht vai" Vua i phng chim u th.

Hnh 46

32

5.6.6.2. C tn c nhiu M, Tt. Trong trng hp Vua ng trn ng i ca Tt th tt nht c Vua ngn chn Tt i phng, cn M th ln h tr cho Vua mt cch c lc. V d hnh 47 - Trng i trc thng. y, M en ang xa nn Vua en phi t mnh ng u vi cc qun Trng. Thc hin: 1.Ve6 Mb4 2.d7 Vc7 3.Ma6+!. l n nh khng khip kt thc cuc chin. Bn Trng khng dm chuyn ngay Vua sang e7 v s 3....Md5+ v ho c, cho nn trc ht phi tin hnh nh lc hng M en. 3....Ma6 4.Ve7 v th l bn en khng th ngn cn Tt Trng phong cp. Nu Tt nm chun b phong cp, thng thng chin thut "chiu lin tc" l kh nng duy nht c th cu vn th c. V d hnh 48 - en i trc ho. Tt e7 ca Trng ang e do phong cp. V vy nhim v ca M en y rt nng n, M phi lin tc chiu Vua hoc phi kim sot c e8. Thc hin: 1....Mf8 + 2.Vd8 Me6 + 3.Vd7 Mf8 + ... v ho. Nhng nu M kp thi bo v Vua mnh khi b chiu lin tc th s thng cuc. Hnh 49 - en i trc, Trng thng. Th trn ny gn ging nh th trn hnh 48 nhng M Trng y nm v tr thun li hn nn M Trng c th "nh lc hng" en v ginh thng li Thc hin: 1....Mf6 + 2.Vd8 Me8 3.Me6 Mf6 4.Mg5 + Vg6 5.Me4 Me4 v Trng thng. i vi bn mnh hn (bn c Tt) thng hay s dng mt n nh chin thut kt thc th c l nh lc hng i phng khng cho chng li Tt. Vic nh lc hng c thc hin bng M. Nu Tt thng khng e do phong cp ngay th bn yu s c nhiu c hi cu vn th c. Mt phng php na cho bn phng th l dng M ngn chn Tt, cn Vua th c ng xung quang M v t th sn sng tham d cuc chin khi cn thit. i vi M th Tt cng gn bin cng rt nguy him, v cnh bn c kh nng hot ng ca M gim st rt nhiu.

Hnh 47

Hnh 48

Hnh 49

33

Xt v d hnh 50 - Trng thng khng ph thuc vo nc i. Trng hp en i trc.: 1....Vb4 2.Vb6 Vc4 3.Mc3! Md6 4.Vc7 Vc5 5.a7 + -. Trng hp Trng i trc: Mun thng th h phi tm cch chuyn nc c cho pha i phng. V iu ch thc hin c khi bit c ng Vua tht kho lo. 1.Mc5! Vb4 2.Vb6 Md6 3.Me4! Mc8+ 4.Vc7!. Bn Trng i nhng nc c cn thit v chnh xc v nu i theo cch khc: 1.Vb7 Vb5 2.Mc3+ Va5 v bn en cu c vn c. 4....Vb5 5.Vb7 Va5 6.Mc5 Md6+ 7.Mc7 Mb5+ 8.Vc6 Ma7+ 9.Vb7 Mb5 10.Mb3+ Vb4 11.Md4 v Trng thng. 5.6.6.3. C tn c nhiu Tng, Tt. Tng cng mu : Cn phi nm c mt qui tc chi v cng quan trng l: Bn yu hn ch c th thot khi thua cuc trong trng hp nu trn ng cho Tng ang kim sot cn t nht 3 . V d hnh 51 - Trng i trc thng. thng cuc th Trng phi chuyn Tng d8 sang a7 - b8, ng thi p cht Tng en. Thc hin: 1.Th4 Vb6 2.Tf2+ Va6!. Lc ny Trng phi chi nh th no? Trong trng hp Trng chi nc c ch i 3.Te3 bn en vn sn sng p li 3....Td6! 4.Tg5 Vb5 5.Td8 Vc6. Rt cuc, en vn kp thi n cc c cn thit. Tt hn nn l 3.Tc5 v nh vy s tc nc i quan trng ca bn en. Nu 3....Tf4 th 4.Te7 Vb6 5.Td8+ Vc6 6.Tg5! Te5 v Tng Trng c iu kin sang a7. 7.Te3 Te5 8.Ta7 Tf4 9.Tb8 Te3 10.Te5 Ta7 11.Tb4 Tb4 v Trng thng. V d hnh 52 - Trng i trc thng. Bng mt nc i ch i n gin ca Tng Trng trn ng cho h3 - c8 buc en phi lm vo tnh th b nc i. Thc hin: 1.Tg4 Vb5 2.Te2 Vc6 3.Ta6 v Trng thng. Thng thng, trong cc trng hp Tng cng mu th vic hn mt Tt cng m bo thng cuc. C th chia k hoch nh thng thnh cc giai on ch yu sau: - Vua v Tng chim cc v tr Tt nht (tng cng cng c th ng ca cc qun c). - B tr cc qun Tt v tr c li nht sao cho chng lun sn sng to thnh Tt thng.

Hnh 50

Hnh 51

Hnh 52

34

- To Tt thng v y n tin ln di s h tr c lc ca Vua. n tip theo tu thuc vo k hoch phng th ca i phng. - Nu i phng tm cch dng Tng bao vy Tt thng, th Vua v Tng mnh phi p lui n v bt cht ng nh ca Tng i phng, sau tip tc y Tt ln. - Nu Vua i phng ghm cht Tt th phi nh lc hng Vua. Tng khc mu : Trong cc th tn cuc cn Tng khc mu , thng thng u th hn qun khng c ngha quyt nh, ngoi cc trng hp c bit (him thy). Nu nh trong cc dng tn cuc khc, u th 2 Tt m bo thng li th trong tn cuc Tng khc mu iu trn cha hon ton ng. 3.6.6.4. C tn c nhiu Xe, Tt. Trong cuc chin Xe chng li 2 Tt, nhiu khi bn cn Xe li t ra l ngi lun phi t v. Xt v d hnh 53 - Trng i trc ho. Hai Tt Trng ang e do phong cp, trong khi Vua en ang xa nn khng th h tr cho Xe. Bn en c th li dng mi e do chiu ht cu vn th c. Thc hin: 1.b7 Xh2! 2.Vf1 Vf3 3.Vg1 Xg2+ 4.Vh1 Xg8! 5.a7 Xh8+ 6.Vg1 Xg8+ 7.Vf1 Xh8 8.Ve1 Ve3 9.Vd1 Vd3 10.Vc1 Vc3 11.Vb1 Xh1+ 12.Va2 Xh2+ 13.Va3 Xh1 14.Va4 Vc4 15.Va5 Vc5 v ho. C hai Tt u ang ch c phong cp, nhng Vua Trng khng th thot khi s theo di lin tc. Vua l qun c t ra c hiu lc hn c trong vic ngn cn s vn ng ca Tt nu nh Vua ng chn trn ng i ca Tt. Song Vua cn c nhim v phi h tr c lc cho Xe. V d hnh 54 - Trng i trc thng; cn en i trc ho. Trng hp Trng i trc: 1.Vg6 Xb6+ 2.f6 Xb8 3.Xh7 Vg8 4.f7+, ri sau 5.Xh8+ v Trng thng v thc t Xe en chng cn bin php no c th gip c Vua mnh. Nu 1....Xb1 2.Xa8+ Ve7 3.f6+ Ve6 4.Xe8+ Vd7 5.f7 + -. Trng hp en i trc: 1....Xb6! 2.f6 e do 3.Vg6. 2....Xb1! v ho cuc. i vi Tt bin, c hi thng cuc nh hn nhiu v Vua v Tt ch h tr cho nhau c 1 pha. V d hnh 55 - Trng i trc ho.

Hnh 53

Hnh 54

Hnh 55

35

Sau khi chi 1.Vb6 Xg8 bn Trng khng c hy vng no cng c th trn ca mnh v ho. Nu 1.Xh1+ Va7 2.Xh7+ Va8 3.Xh6 Va7 4.Xa6+ Vb8 4.Xf6 Xg8 v ho. Trong thc t thi u c thng xut hin nhng tnh hung trong Xe bn mnh chim trc mt Tt. Trong nhng trng hp nh vy, d Vua bn yu cch xa Tt, vn c kh nng dn ti kt cc ho. V d hnh 56 - Trng i trc ho. Nu Trng chi 1.Vb6 th bn en c th dng n chiu Vua ui Vua Trng ra xa Tt v t c th c ho. Cn nu en chi 1....Vf7, chc chn Trng s thng cuc v 2.Xh8 Xa7 3.Xh7+ v Trng thng. 5.6.6.5. C tn c nhiu Hu, Tt. Trc ht chng ta xt trng hp Hu vi Tt chng Hu. Nu Vua bn yu ng chn ngang ng i ca Tt, th Hu c kh nng cn tr cc t tn cng ca qun i phng v kt cc ho c l iu d nhin s xy ra. y chng ta ch phn tch nhng th trn m trong Vua bn yu khng trc tip ng u vi Tt, nhim v chng Tt hon ton do mt mnh Hu gnh vc. V d hnh 57 - Trng i trc thng. Hu en tuy cn ng i ca Tt tin ln, song li chim lnh v tr rt trng yu. Mun thng trn bn Trng phi gt Hu en ra khi g8. Khi thc hin ny phi cn thn trnh tnh trng chiu lin tc Thc hin: 1.He6 Hd8+ 2.Vg6! Hd3+ 3.Vf7! Vc1 4.g8/H Hf3+ 5.Vg7 Hg2+ 6.Vh7 Hb7+ 7.Hg7 He4+ 8.Heg6 - ht nc chiu v ho Trng tn dng u th 2 Hu chin thng. Bn Trng s dng bin php trnh n chiu lin tc rt thng dng trong cc th c tn Hu. Trng khn kho di chuyn Vua mnh sao cho c th li dng v tr Vua i phng trnh n chiu lin tc. Xt v d hnh 58 - Trng i trc thng. Vua Trng ang v tr rt an ton nn khng b bn en nh chiu. Trng s tn dng u th dnh thng li. Thc hin: 1.Hb8+ Vf7 2.b5 Ve7 3.Hc7+ Ve6 4.b6 Hd6+ 5.Hd6 Vd6 6.Vg3 Vc6 7.Vf4 Vb6 8.Vf5 Vc5 9.Vg6 v Trng thng cuc.

Hnh 56

Hnh 57

Hnh 58

36

5.7. Phng php ging dy. Cc nguyn tc v phng php l ht nhn c bn trong vic la chn nhng phng php ng dng vo qu trnh ging dy, truyn th kin thc cho i tng gio dc. N c xy dng trn c s ca cc quy lut v tm l gio dc ni chung. Qua nghin cu v kim nghim, thy rng phng php ging dy cn thit phi tun th cc nguyn tc mang tnh l lun. Trong qu trnh ging dy khai cuc thng hay s dng 3 nhm phng php ging dy chnh: Nhm phng php ging dy; Nhm phng php thc hin nghip v s phm; Nhm phng php thc tp s phm. Trong nhm phng php thc hin nghip v s phm c coi l c hiu qu nht. Phng php dng li hay phng php m t bng li bao gm: Ging bi, gii thch, k chuyn, miu t, tr chuyn.... Phng php trng by bao gm: Biu bng, biu , k hoch, p phch, bn c treo. Phng php bi tp: Gii cc th c theo ch c chn la ring nhm to ra nhng k nng, k xo chuyn mn. Phng php tr chi: Chi vi bn cng nhm nhng th c ang hc, thi gii c th. Phng php thi u: Thi u theo cc th c c sn, cc th c trong thc tin thi u. Phng php phn tch: Phn tch cc th c trong thi u, cc tnh th in hnh .... 5.8. Phng php nghin cu tn cuc. Theo l thuyt C Vua hin i th qu trnh hc tp, nghin cu tn cuc c th chia ra lm 2 hng chnh: Qu trnh b sung kin thc tn cuc v hon thin k nng thc hnh tn cuc. Hai hng nghin cu trn c quan h mt thit vi nhau, nng cao nh hng ny c tc dng nng cao nh hng khc. Song thc t phi tin hnh nghin cu chng mt cch ring bit. 5.8.1. Qu trnh b sung kin thc tn cuc. Qu trnh ny phi c tin hnh mt cch mt cch lin tc v c h thng cc dng thc tn cuc khc nhau. Tun t nghin cu tn cuc thng bt u bng tn cuc Tt, Tn cuc M, tn cuc Tng, tn cuc Xe, tn cuc Hu v cui cng l tn cuc phi hp. Tt c cc th c tn c th chia ra lm hai nhm: Nhm cc th c tn "chnh xc" v nhm cc th c tn "c vn ". Trong nhng th c tn "chnh xc" c nhng phn tch, nh gi v phng php chi c th; trong nhng th c tn "c vn ", chng ta khng th ph din nhng hiu bit ca mnh m l s n lc sng to, tm ra cc nc i tt nht qua vic tnh ton cc th bin. Trc kia tn ti mt s quan im cho rng, c th nghin cu l lun tn cuc thng qua vic nghin cu mt s lng ln cc th c "chnh xc". Trn thc t th iu ny rt t xy ra. Thng thng cc vn ng vin C Vua phi thi u vi cc th c tn "c vn ". iu ny i hi h phi nghin cu cc quy lut tn cuc, cc quy tc chi, cc n th dn dt cuc chi v mt s th php in hnh trong nh gi tnh th. Nhng kin thc chung trong tn cuc c th nghin cu qua ti liu, sch v C Vua hoc trong cc bi phn tch, bnh lun ca cc vn ng vin - nhng ngi am hiu c tn. Lm vic y vi mt s lng y cc t liu, vn ng vin C Vua s rt ra c nhng kt lun hu ch. Nhng quy tc, cc n th, cc tng chn la v tp hp nht thit phi a vo "th nghim" - kim tra trong thc tin. 5.8.2. Hon thin k nng thc hnh tn cuc. hon thin k nng thc hnh tn cuc, cn phi nghin cu nhng vn chung nht, cc tnh th in hnh , cc vn v chin lc tn cuc nh: Lm th no tch cc ho v tr ca Vua, tnh hp l trong i qun cc tnh th khc nhau....c bit quan trng l vic cm nhn "linh hn" ca giai on ny, xy dng trng thi n nh tm l khi thi u....

37

6.Tm tt ni dung chng. - Khi nim: - c tnh ca tn cuc. - Cc nguyn tc trong tn cuc. - Phn loi tn cuc. - Tn cuc k thut. + Chiu ht bng Xe: + Chiu ht bng Hu. + Chiu ht bng hai Tng. + Chiu ht bng Tng + M. - Tn cuc chin thut - chin lc. + C tn Tt. * Vua chng Vua Tt. * Cc Tt phong to ln nhau. * Cc Tt thng khc cnh. * To Tt thng. + C tn M chng Tt. + C tn Tng chng Tt. + C tn Xe chng Tt. + C tn Hu chng Tt. + C tn phi hp. * C tn c nhiu Tt. * C tn c nhiu M, Tt. * C tn c nhiu Tng, Tt. * C tn c nhiu Xe, Tt. * C tn c nhiu Hu, Tt. - Phng php ging dy. - Phng php nghin cu tn cuc. + Qu trnh b sung kin thc tn cuc. + Hon thin k nng thc hnh tn cuc 7. Bi tp. Bi 1: Trng i trc thng

Bi 2: Trng i trc thng

38

Bi 3: Trng i trc thng

Bi 4: Trng i trc thng

Bi 5: Trng i trc thng

Bi 6: en i trc thng

Bi 7: en i trc ho

Bi 8: en i trc ho

39

Bi 9: en i trc ho

Bi 10: : Trng i trc ho

Bi 11: en i trc ho

Bi 12: en i trc ho

Bi 13: Trng i trc ho

Bi 14: Trng i trc ho

40

Bi 15: Trng i trc ho

Bi 16: : en i trc ho

Bi 17: Trng i trc ho

Bi 18: en i trc ho

Bi 19: Trng i trc thng

Bi 20: Trng i trc thng.

41

Bi 21: Trng i trc thng

Bi 22: Trng i trc thng

Bi 23: Trng i trc thng

Bi 24: Trng i trc thng

Bi 25: Trng i trc thng

Bi 26: Trng i trc thng

42

Bi 27: Trng i trc thng

Bi 28: Trng i trc thng

Bi 29: Trng i trc thng

Bi 30: Trng i trc thng

8.Ti liu c thm. - U ban TDTT. 2004. Lut C Vua. Nh xut bn Th Dc Th Thao, H Ni - 2004. - IU.L.A. Avbach. 1986. C quc t - K thut c tn. Hi c Vit Nam xut bn 1986. - Th.S m Quc Chnh, ng Vn Dng, Nguyn Hng Dng.1999. Gio trnh C Vua (Th.S m Quc Chnh: ch bin). Nh xut bn Th Dc Th Thao, H Ni - 1999. - Tp ch ngi chi c. Nhng nc c xut sc ca Bobby Fischer. Quyn 1. - Tp ch ngi chi c. Nhng nc c xut sc ca Bobby Fischer. Quyn 2. - Tp ch ngi chi c. Cc dng thc tn cuc cn bn nht. Quyn 4. - Tp ch ngi chi c. Nhng n chin thut th qun ginh thng li. Quyn 2. - Tp ch ngi chi c. Luyn tp chin thut C Vua. - Tp ch ngi chi c. Lut chi c, cc nguyn tc ra qun, nhng k nng tin hnh vn c. Quyn 1. - T.S m Quc Chnh. 2003. Gio trnh C Vua. X nghip in SGK Ho pht - Thnh ph Nng - 2003. - V.E.GOLENHISHEV. 1997. Chng trnh o to vn ng vin C Vua tr nm hc th 2 - 3. H Ni - 1997.

43

- X.G.GRABUZOV. 1998. Chng trnh o to vn ng vin C Vua ng cp cao. Quyn 4. H Ni, 9 - 1998. 9. Ti liu tham kho. - U ban TDTT. 2004. Lut C Vua. Nh xut bn Th Dc Th Thao, H Ni - 2004. - Th.S m Quc Chnh, ng Vn Dng, Nguyn Hng Dng.1999. Gio trnh C Vua (Th.S m Quc Chnh: ch bin). Nh xut bn Th Dc Th Thao, H Ni - 1999. - T.S m Quc Chnh. 2003. Gio trnh C Vua. X nghip in SGK Ho pht - Thnh ph Nng - 2003. - Tp ch ngi chi c. Lut chi c, cc nguyn tc ra qun, nhng k nng tin hnh vn c. Quyn 1.

44

CHNG III L LUN V PHNG PHP GING DY GIAI ON KHAI CUC

1. Tn chng: L lun v phng php ging dy giai on khai cuc. 2. Tn ging vin: CN on Dng - Trng B mn CL & BL Khoa GDTC - i hc Hu. CN Nguyn Thanh Bnh - Ging vin Khoa GDTC - i hc Hu. 3. Mc tiu ca chng. - Trang b cho sinh vin mt s kin thc khai cuc c bn, mt s khai cuc thng dng. - Gip sinh vin nm c phng php nghin cu v phng php ging dy giai on khai cuc. 4. S tit: 8 tit. 5. Ni dung ca chng. 5.1. Khi nim khai cuc: Khai cuc l giai on u ca vn u, ti y hai bn nhanh chng pht trin lc lng sao cho ph hp vi chin lc v chin thut nh trc trong mi dng thc khai cuc. Khai cuc l giai on m u ca mi vn c nn cch b tr lc lng trong khai cuc l nn tng cho nhng thnh cng trong giai on trung cuc v tn cuc. Tuy nhin, khng cn thit phi tm hiu su vo tt c cc phng n khai cuc chi tit, m ch cn lm quen v nm vng nhng nguyn l v c bn nht ca mt s khai cuc cn thit. Cn nhng cun sch c bit v vn khai cuc ch dnh cho nhng vn ng vin tri qua giai on hun luyn no . Theo quan im chung nht, khai cuc l s tp trung huy ng cc qun ca hai bn tham chin. Trong giai on ny, cn phi tin Tt ln chim gi trung tm v to khng gian pht trin Tng v M. Sau c th nhp thnh a Vua vo v tr an ton, a Xe v Hu ra chun b tham chin. n y v c bn th lc lng hai bn pht trin xong. Ngi chi c thng t t ra cu hi: Khai cuc ko di trong bao nhiu nc i? Khi no vn c chuyn sang giai on trung cuc? Nu xt mi lin h gia khai cuc vi cc giai on khc ca vn c, th vic phn chia r rng khng th thc hin c. Giai on khai cuc thng ko di khong 10 - 15 nc i. C hai bn va phi trin khai tht nhanh lc lng ca mnh, va tm cch cn tr i phng thc hin . Tt c cc iu va trnh by trn c tng kt thnh mt s nguyn tc m ngi mi hc chi c phi tun th trnh xy ra nhng s xut ngay t nhng nc i u tin. Nu tun th trit nhng nguyn tc ny th s nhn c nhng th c tt, ngay c trong nhng phng n khng quen thuc. 5.2. Cc nguyn tc khai cuc: Cc nguyn tc ny l nhng l lun c c rt ra t thc tin thi u. D chin lc c khc nhau nh th no trong mi dng thc khai cuc, ngi chi c cn tun th nhng nguyn tc sau: - Nguyn tc 1: Nhanh chng khng ch khu trung tm. Trong khai cuc vic tranh ginh kim sot khu trung tm ng vai tr quan trng. Bi v trung tm cc qun c c th pht huy ti a sc mnh ca mnh. T trung tm, lc lng

45

c th huy ng ti tt c cc hng nhanh nht. V vy trung tm chnh l im xut pht tn cng hay phng th. Trong cuc chin ginh khu trung tm, cc Tt ng vai tr c bit. Tin Tt vo trung tm s dn cc qun i phng vo v tr bt li, to iu kin cho cc qun ca mnh chim gi nhng v tr tch cc. V d: 1.e4 e5 2.Mf3 f6? 3.Me5 fe 4.Hh5+ Ve7 5. He5+ Vf7 6.Tc4+ Vg6 7.Hf5+ Vh6 8.d4+ g5 9.h4 + - ( Hnh 59) - Nguyn tc 2: Trin khai nhanh chng v hi ho ton b lc lng. m bo nguyn tc ny, ngi chi c cn tin hnh pht trin lc lng ca mnh theo trnh t sau: + Tin tt ct c, d, e ln chim gi v khng ch trung tm. + Pht trin cc qun nh ( T, M )hng v trung tm. + Nhp thnh a Vua vo v tr an ton. + a cc qun nng ( H, X) ra nhng v tr thun li tham chin. V d: 1.e4 e5 2.Hf3 b6 3.Tc4 Mc6 4.Hf7 # (Hnh 60) - Nguyn tc 3: Xy dng cu trc Tt vng chc. Tuy l qun c yu nht v km c ng nht, nhng Tt c nh hng rt ln n tnh cht ca th c. Tt l yu t tch cc khi c ng qun. Khi i v pha trc, Tt hn ch s c ng ca cc qun i phng, nht l trung tm.V vy, iu quan trng l phi b tr Tt nh th no cho hp l, va chim c khng gian, va m ng cho cc qun khc trin khai. Nu i Tt thiu suy ngh s dn n hu qu rt ln. V d: 1.d4 c5 2.dc e6 3.b4? a5 4.c3 ab 5.cb v 5... Hf6 - + (Hnh 61) 5.3. Phn loi khai cuc: Ngi ta chia khai cuc ra thnh 3 h thng: H thng khai cuc thong, h thng khai cuc na thong v h thng khai cuc kn. - H thng khai cuc thong l nhng khai cuc c bt u bng nc i 1.e4 e5 + Gambit Vua: 1.e4 e5 2.f4 + Khai cuc trung tm: 1.e4 e5 2. d4 + Vn c Ty Ban Nha: 1. e4 e5 2.Mf3 Mc6 3.Tb5

Hnh 59

Hnh 60

Hnh 61

46

+ Vn c : 1.e4 e5 2.Mf3 Mc6 3.Tc4 Tc5 + Khai cuc ba M: 1.e4 e5 2.Mf3 Mc6 3.Mc3 + Khai cuc bn M: 1.e4 e5 2.Mf3 Mc6 3.Mc3 Mf6 + Gambit Sctlen: 1.e4 e5 2.Mf3 Mc6 3.d4 ed 4.c3 + Gambit Evanx: 1.e4 e5 2.Mf3 Mc6 3.Tc4 Tc5 4.b4 - H thng khai cuc na thong l nhng khai cuc bt u bng nc i 1.e4 e5 + Phng th Php: 1.e4 e6 + Phng th Xixilia: 1.e4 c5 + Phng th Car - Kan: 1.e4 c6 + Phng th Alkhin: 1.e4 Mf6 2.e5 Md5 + Phng th Uphimsp: 1.e4 d6 2.Mc3 g6 + Phng th Xcnginav: 1.e4 d5 - H thng khai cuc kn l nhng khai cuc c bt u bng nc i 1. e4: + Gambit Hu: 1.d4 d5 2.c4 + Phng th n c: 1.d4 Mf6 2.c4 g6 3.Mc3 Tg7 4.e4 + Khai cuc Anh: 1.c4 e5 2.Mc3 Mf6 + Khai cuc Rti: 1.Mf3 d5 + Khai cuc Tt cnh Hu: 1.d4 d5 2.Mf3 Mf6 + Khai cuc Anh: 1.c4 e5 2.Mc3 Mf6 + Phng th Trigrin: 1.d4 d5 2.c4 Mf6 + Phng th n mi: 1.d4 Mf6 2.c4 e6 3.Mf3 + Phng th Benni: 1.d4 c5 2.d5 5.4. Chin lc chi trong cc h thng khai cuc. 5.4.1. Chin lc chi trong h thng khai cuc thong. c trng ca loi khai cuc ny l cuc chin cng thng ginh trung tm v e do cc v tr yu ca nhau ca c 2 bn. C 2 bn u nhanh chng trin khai lc lng, vn c xy ra si ng vi nhng n chin thut hoc cc th bin phc tp i hi ngi chi phi tnh ton chnh xc cc th bin. 5.4.2. Chin lc chi trong h thng khai cuc na thong. Trong h thng khai cuc ny, khng phi en nhng trung tm cho Trng v khng tham gia cuc u tranh ginh trung tm, m y en tm thi nhng trung tm cho Trng, sau dng qun gy p lc ln cc Tt trung tm ca Trng. Trong h thng khai cuc ny, cuc u tranh gia 2 bn c thc hin vi nhp chm hn so vi khai cuc thong. 5.4.3. Chin lc chi trong h thng khai cuc kn. Cc cch ra qun thuc khai cuc kn c rt nhiu v phn ln u rt phc tp v kh nm vng. Khai cuc kn da trn c s i chi gia p lc bng qun v trung tm Tt. iu ny i hi phi c s chun b k lng, s am hiu nhng nt tinh t trong li chi th trn. Nu khai cuc thong, t tng ch o l phi hp - chin thut, th trong khai cuc kn l vn chuyn - chin lc. Cn ghi nh rng, cch phn loi trn ch l tng i v mang nng tnh lch s. Nhiu khai cuc nh Khai cuc Ty Ban Nha l khai cuc thong nhng li c nhng phng n kn. Ngc li, khai cuc Gambit Hu l khai cuc kn nhng li c nhng phng n thong vi nhng ng m....

47

5.5. Mt s loi khai cuc c bn. 5.5.1. Vn c . 1.e4 e5 2. Mf3 Mc6 3.Tc4 Tc5 ( Hnh 62) Vn c xut hin vo khong cui th k XVI u th k XVII do danh th kit xut Gekin Grc xng. ng li nhiu bi phn tch mang tn vn c . chin thut lc chung ca bn Trng l tn cng trung tm bng cc Tt v e do cc im yu f7, h7. T n nay, vn c c nghin cu rt k v n nay ngi ta kh tm ra nhng phng n mi trong khai cuc ny. Tuy nhin, vic hc khai cuc thng bt u vi vn c . Cc t tng chin lc, cc k hoch chi in hnh, cc n chin thut c trng cho vn c tng i n gin, d hiu, d nh v c nghin cu k lng. Sau nc i th 3 bn Trng c 2 phng n chi chnh: Phng n 1 gn lin vi s pht trin i xng, yn tnh. Phng n 2 t c s trn nhng c gng ca Trng nhm t c u th trong khai cuc bng cch chim trung tm, cuc chin din ra gay gt, si ng. 5.5.1.1. Phng n 1. chin lc ca phng n ny l bn Trng khp kn trung tm, chuyn qun sang cnh Vua tn cng en. Tuy nhin, n to ra mt s th c i xng yn tnh v c hi ca hai bn l ngang nhau. 4. d3 Mf6 d6 ( Hnh 63) 5. Mc3 n y Trng c 2 kh nng chi tip l 6.Te3 hoc 6.Tg5. 6. Te3 Tb6 Nu by gi 6....Te3 7.fe3, Trng c trung tm Tt mnh v ct na m " f ". Ngc li, nu 7.Tb6 ab6 v m ng ra trn cho Xe - en c li th. 7.Hd2 Te6 8.Tb3 Hd7 9.0 - 0 0-0 10.Xad1 Xad8 Nu 10.Te6 fe6 - en c u th nh c trung tm Tt mnh v ct na m " f ". Xfe8 = ( Hnh 64 ) 11.Xfe1

Hnh 62

Hnh 63

Hnh 64

48

5.5.1.2. Phng n 2. Phng n ny si ng hn phng n 1. Bn Trng c chin lc chi l m trung tm bng nc i d4 sau khi y Tt c3. Kt thc khai cuc, thng thng bn Trng tn cng cnh Vua, cn bn en phn cng trung tm v cnh Hu. 4.c3 Trng chun b cho cuc tn cng vo trung tm bng cc Tt. 4.... Mf6 ! en tn cng ngay Tt e4. Sau nc i thiu tch cc 4....d6 5.d4 ed4 6.cd4 Tb6 7.Mc3 v th c ca en rt g b. 5.d4 ed 6.cd Cn lu nc i 6.e5 !? ca Trng, mi ng rt lui ca Mf6 u bt li cho en. Nhng en c th p li tch cc hn bng 6....d5! 7.ef6 dc4 8.fg7 Xg8 9.Tg5 f6 10.He2 He7 11.Tf6 He2 + 12.Ve2 d3 + 13.Vd1 Tg4 vi th trn tch cc cho en. Tb4 + ( Hnh 65 ) 6.... a. 7.Td2 8.Mbd2 9.ed 10.Hb3 11.0-0 12.Xfe1 13.a4 14.Xac1 b. 7.Mc3 8.e5 9.0 - 0 10.bc 11.Mg5 12.Hh5 13.Mf7 14.Hf7 15.Tg5 !! Td2 d5 Md5 Mce7 0-0 c6 Hc7 Hf4 = ( Hnh 66 ) 0- 0 Me4 Mc3 Tc3 Ta1 h6 Xf7 Vh8 ( Hnh 67)
Hnh 67 Hnh 66

Hnh 65

49

c.

7.Mc3 8.0 - 0

Me4 Tc3

en thng chi 8....Mc3 9.bc en cn phi quyt nh n hay khng n Tt c3. Nu 9....Tc3 10.Hb3! Ta1? - Trng c u th ln bng 11.Tf7+ Vf8 12.Tg5 Me7 13.Me5! Td4 14.Tf6 d5 15.Hf3 + -. Nhng en khng nht thit phi bt Xe a1 ca Trng. 9.d5 Nu Trng tham bt qun bng 9.bc th 9....d5! en hn Tt v Trng khng pht huy c u th pht trin qun ca mnh. 9.... Tf6
Hnh 68

y l k hoch phng th cht ch nht. en nhanh chng nhp thnh, cng c im f7 v trnh c nhng e do trn ct "e". 10.Xfe1 11.Xe4 12.Tg5 ?! Trong nhiu nm, nc i ny c coi l hay nht. Nhng trong mt vn c ca i kin tng ngi Hunggary - Pooctis ch ra kh nng phn cng tch cc ca en. 12.... 13.Mg5 Tg5 h6 + (Hnh 68) Me7 d6

Sau 13....0 - 0 Trng c th th qun bng 14.Mh7 nhng cng ch t th c ho v sau 14....Vh7 15.Hh5+ Vg8 16.Xh4 f5 trng khng to c e do nguy him no i vi en. 5.5.2. Vn c Ty Ban Nha. 1.e4 2.Mf3 e5 Mc6
Hnh 69

a6 ( Hnh 69) 3.Tb5 Khai cuc c tn gi nh vy v ngay t th k XV, XVI cc phng n ca khai cuc ny c hai nh chi c Hpt v Luxen ngi Ty Ban Nha nghin cu v phn tch. y l loi khai cuc v cng phc tp vi cc th bin phong ph v a dng, v vy cc vn ng vin trnh cao thng hay s dng loi khai cuc ny. Tuy nhin y chng ta ch xem xt mt vi trn bin c bn. 5.5.2.1. Phng n 1: Trn i qun. 4.Tc6 5.0 - 0 dc Me7

50

Cch phng th ny c i kin tng Trigrin dy cng xy dng v chim v tr ch o trong vn c Ty Ban Nha. Cc nc i khc l 1....f6 hoc 1....Td6 u c th p dng c. Nc km thuyt phc hn l 5....Tg4 6.h3 v buc lng en phi i Tng vo Mf3 khi mt Tt e5. 6.Me5 Hd4 7.Hh5 Trng khng t c u th sau khi chi 7.Mf3 He4 8.Xe1 Hg6, en chun b 0 - 0 - 0. 7.... g6 8.Hg5 9.Mf3 10.Xe1 11.c3 Tg7 He4 Hb4 Hd6
Hnh 70

12.d4 h6 Te6 = ( Hnh 70 ) 13.He3 5.5.2.2. Phng n Ta4. 4.Ta4 Mf6 Ngi ta hay p dng nc 4....d6 (phng th Stynch ci tin) trong cc phng n phc tp xut hin cc nc i 5.Tc6, hoc 5.d4, hoc 5.0 - 0, th trn din ra quyt lit vi c hi cn bng cho c hai bn. 4....Tc5 dn n th c gay gt ngay t u. 5.0 - 0 Te7 6.Xe1 b5 (Hnh 71) 7.Tb3 n y bn en c phng php tin hnh cuc chin khc hn v nguyn tc: 7...0-0 v 7...d6. 5.5.2.2.1. H thng Trigrin. 7.... d6 8.c3 (Hnh 72)

Hnh 71

n lc Trng phi chun b nc rt cho Ta4 v bt u cuc chin u lu di ginh quyn kim sot trung tm. 8.... 9.h3 Nc phng nga ny thc s cn thit, n gp phn vo vic tng cng p lc i vi khu trung tm. Nu ngay tc khc Trng i 9.d4 th en c nc ging Mf3: 9....Tg4 buc Trng phi xc nh li k hoch ca mnh trung tm. 0-0

Hnh 72

51

9.... 10.Tc2

Ma5 c5

Hc7 (Hnh 73) 11.d4 Bng nc di chuyn Hu, en gi vng trung tm. Trong phng n Trigrin, hai bn c k hoch chi nh sau: Trng chuyn qun theo s Mb1d2-f1-e3 (hoc g3) sau tm cch gy sc p cnh Vua, en tin hnh phn cng cnh Hu. Tt nhin ch l s mu cho cc chin dch phc tp din bin vi cc kh nng sc bn. Nhng chng ta cn thit phi nm vng nhng khi nim chung nh vy ca tng khai cuc cng nh phi t nghin cc kin thc trong lnh vc ny. 5.5.2.2.2. Phn cng Macsan. 7.... 0-0 8.c3 d5 en mun ginh li th ch ng nn chp nhn th Tt e5 ly li u th pht trin qun. Chng ta cng ghi nhn l nu sau 7....0 - 0 th en phi chng li n tn cng Macsan th h c th chi 8.d4 ed 9.e5 Me8 10.Td5 ri sau bt Tt d4, nhng nc i 8....Md4 rt ng ng, sau 9.Tf7 Xf7 10.Me5 Tc5 en c u th. 9.ed Md5 10.Me5 Me5 c6 ! (Hnh 74) 11.Xe5 Do Trng chm pht trin qun, nn en c nhiu trin vng kh quan. n y, en tp trung tn cng vo cnh Hu, Trng phng th cnh Hu v tn cng cnh Vua. 5.5.2.2.3. Phng n thong. 4.Ta4 5.0 - 0 Mf6 Me4

Hnh 73

Hnh 74

Bt Tt Trng trung tm, en ng nhin khng c nh gi vng u th v lc lng ca mnh, bi v Trng c th d dng ly li u th ny. en hy vng tn dng thi gian Trng ly li Tt e5 nhm pht trin cc qun ca mnh. 6.d4 7.Tb3 8.de b5 d5 Te6 (Hnh 75)
Hnh 75

n y, bn Trng c u th nh do cc qun en trung tm cha n nh. Trng c 2 cch chi.

52

c1.

9.c3 10.Md2 11.Tc2 12.ef 13.Mb3 14.Hd3 15.Mfd4 16.Md4

Te7 0-0 f5 Mf6 Tg4 Th5 Md4 Tg6 = ( Hnh 76) Te7
Hnh 76

c2.

9.He2

Mt nc i khc c th chi l 9....Mc5 10.Xd1 Mb3 11.ab Hc8 12.c4 Mb4 = 10.Xd1 11.Mc3 12.cb Mt trng hp him hoi khi Tt n ln xa hng trung tm, nhng y Trng s d dng s dng ct "c" hn l ct "a" trong nhiu phng n khc. 12.... 13.Te3 0-0 Hd7 (Hnh77) Mc5 Mb3

Th trn Trng c u th hn 1 t, nhng th c cng thng cho c 2 bn, Trng c th tng cng sc p vo trung tm bng nc i 14.Xd2. Tip theo, Trng tn cng trung tm v cnh Vua, ng thi phi ch phng th cnh Hu. en tp trung tn cng vo cnh Hu bng cch y Tt ct a, b, c v a Xe sang ct b. 5.5.3. Phng th Php. 1.e4 2.d4 e6 d5 ( Hnh 78)

Hnh 77

Phng th Php l khai cuc na thong nn nhp trn u c chm hn so vi cc loi khai cuc thong. Khai cuc ny c tn gi nh vy t sau khi trn u ca Pazit - vn ng vin c ngi Php thng li ti Lun n nm 1934. Bn en cng c vng chc trung tm d5 bng e6. Khuyt im vn c khai cuc ny l Tng c8 ca en rt kh pht trin, v th en phi thng xuyn ch n vic tng cng tch cc ca qun Tng ny.

Hnh 78

53

5.5.3.1. Trn y Tt. 3.e5 Cch b tr Tt c bit trung tm thng quyt nh c im ca vn c. By gi bn Trng tch cc hot ng trn cch Vua bng cch s dng tin n e5, cn bn en bt u tn cng vo cc Tt trung tm ca Trng. 3.... c5 4.c3 Mc6 Hy sinh Tt. 4.Mf3 Mc6 5.Td3 cd 6.0 - 0 dn n th trn phc tp. Nh hy sinh Tt, bn Trng c u th pht trin qun v bn en phi thn trng. 5.Mf3 Hb6 Trong phng th Php, ta thng gp li chi chng tr bng cch tng cng sc p ln im d4 v to nguy c e do Tt b2. Mc ch nh vy bin bch cho vic a Hu vo cuc chin sm. (Hnh 79) 6.Te2 = K hoch chi tip theo: Bn en ra sc cng c cnh Vua v gi gn th cng trung tm, Trng ch ng tn cng cnh Vua v chim khng gian. 5.5.3.2. H thng Nhimsvch. 3.Mc3 Nc i ny rt t ha hn vic i qun d5. 3.... Mf6 4.Tg5 5.e5 6.Te7 b. 3.... Te7 Mfd7 He7 = (Hnh 80) de
Hnh 80

Hnh 79

a.

4.Me4 y l phng n i Tt trung tm, en cn thit phi thng xuyn kim sot cc trung tm v gy sc p bng cc qun ti khu vc ny. 4.... Md7 5.Mf3 6.Mf6 + 7.Td3 8.0 - 0 9.Me5 10.dc 11.He2 12.Tg5 + Mgf6 Mf6 Te7 0-0 c5 Ha5 Hc5 (Hnh 81)

Hnh 81

54

Th trn en vng chc nhng thiu tch cc, bn en rt kh trin khai Tng c8. 5.5.4. Gambit Hu. 1.d4 d5 (Hnh 82) 2.c4 Nc i th 2.c4 Trng th Tt th hin c tnh ca Gambit l th qun ginh u th v pht trin lc lng. n y c chia ra lm 2 h thng chnh: 5.5.4.1. Gambit Hu tip nhn: en tip nhn s th Tt ca Trng. 2.... dc 3.Ha4 + c6 4.Hc4 Md7 5.Mf3 Mb6 6.Hc2 Tg4 7.Mbd2 e6 8.e3 Mf6 9.Td3 Td6 Mbd5 = (Hnh 83) 10.0 - 0 Th c cn bng, c hi ngang nhau cho c 2 bn. Tip theo, Trng tn cng cnh Hu v trung tm. en phng th trung tm v tn cng trn cnh Vua. 5.5.4.2. Gambit Hu khng tip nhn. en khng tip nhn s th Tt ca Trng m xy dng cc li phng th khc nhau: Phng th Slav, phng th chnh thng.... 5.5.4.2.1. Phng th chnh thng. 2.... e6 3.Mc3 Mf6 4.cd ed n y, k hoch chin lc chi cho c 2 bn gn nh r rng. Bn Trng c ct na m "c", v vy s tn cng trn cnh Hu. Bn en vi ct na m "e" v v tr tin tiu e4 s m cuc tn cng vo cnh Vua Trng. 5.Tg5 Te7 6.e3 c6 7.Td3 0-0 8.Hc2 Mbd7 9.Mf3 Xe8 (Hnh 84) 10.Xb1 =

Hnh 82

Hnh 83

Hnh 84

55

5.5.4.2.2. Phng th Slav. 2.... 3.Mf3 c6 Mf6

4.Mc3 dc en nhng li trung tm cho Trng, nhng li gy p lc mnh vo cnh Hu. 5.a4 Tf5 6.e3 e6 7.Tc4 Tb4 8.0 - 0 9.He2 10.e4 11.Td3 0-0 Mbd7 Tg6 Th5 (Hnh 85)
Hnh 85

5.5.4.2.3. Phng th Taras. 1.d4 d5 2.c4 e6 3.Mc3 Mf6 c5 (Hnh 86) 4.Mf3 Cch phng th ny do i kin tng ngi Nga - Taras xy dng. u im ca phng n ny l bn en c khng gian rng ln, cc qun tch cc hn. Song, li c Tt c lp d5. V vy bn en cn phi thn trng trong vic i qun, n gin ho th c. 5.cd ed 6.g3 ! Nc i hp l, Trng chun b a Tng ln g2 tn cng vo Tt c lp d5. 6.... Mc6 7.Tg2 Te7 8.0 - 0 0-0 9.dc Tc5 10.Tg5 Te6 Cc qun en tp trung vo phng th Tt c lp d5. 11.Xac1 Te7 (Hnh 87) K hoch chi tip theo ca c 2 bn l: Trng tm cch c nh Tt d5, sau i qun chuyn v tn cuc. en c gng gi vng im d5, ng thi phi tm cch tn dng nhng im mnh ca mnh e4 v c4 gy p lc ln i phng.

Hnh 86

Hnh 87

56

5.5.5. Khai cuc 4 M. 1.e4 2.Mf3 3.Mc3 e5 Mc6 Mf6 (Hnh 88)

Khai cuc 4 M l khai cuc m nm trong h thng khai cuc thong. Sau khi dy Tt ct e, hai bn u pht trin 4 qun M ln nn c gi l khai cuc 4 M. Bn qun M u hng v trung tm nn vn u tip din vi tranh chp mnh khu trung tm. Ngy nay, khai cuc ny t c s dng trong thc tin thi u. Nhng nhng ngi mi tp chi c thng bt u lm quen vi dng khai cuc loi ny. 4.Tb5 5.Me5 6.Mf3 7.0 - 0 8.dxc3 Md4 He7 Me4 Mc3 Mf3 + (Hnh 89)

Hnh 88

Hnh 89

9.Hf3 10.Xe1 + 11.Tb3 12.Te3 13.Tf4 14.Hd5 !

Hc5 Te7 d5 Hd6 Hf6 (Hnh 90)

Hnh 90

57

5.6. Nhng sai lm cn bn trong C vua. V d 1: 1.e4 2.Tc4 3.Hg4?? e5 Mc6 d5 - + (Hnh 91)

Hnh 91

V d 2: 1.h4?! 2.f3? 3.Mc3?? e5 Te7 Th4+ - + (Hnh 92)

Hnh 92

V d 3: 1.e4 2.d4 3.d5 4.c3 + Mc6 e5 Md4 (Hnh 93)

Hnh 93

58

V d 4: 1.e4 2.Tc4 3.Hf3 4.e5 + a5 Mf6 b6? (Hnh 94)

Hnh 94

V d 5: 1.e4 2.e4 3.Mc3 4.Me4 5He2 6.Md6 # c6 d5 de Mf6 Mbd7 (Hnh 95)

Hnh 95

: V d 6 1.e4 2.f4 3.Mf3 4.Mc3 5.Me4 6.He2 7.Mf6 # e5 ef d5 de Tg4 Tf3 (Hnh 96)
Hnh 96

59

V d 7: 1.e4 2.Tc4 3.Mf3 4.Mc3 5.Me5 6.Tf7 + 7.Md5 # e5 d6 a6 Tg4 Td1 ?? Ve7 (Hnh 97)
Hnh 97

5.7. Phng php ging dy khai cuc. Cc nguyn tc v phng php l ht nhn c bn trong vic la chn nhng phng php ng dng vo qu trnh ging dy, truyn th kin thc cho i tng gio dc. N c xy dng trn c s ca cc quy lut v tm l gio dc ni chung. Qua nghin cu v kim nghim, thy rng cn thit phi tun th cc nguyn tc mang tnh l lun, bao gm cc nguyn tc: Nguyn tc thng nht gia ging dy C Vua v gio dc ton din, nguyn tc h thng, nguyn tc va sc, nguyn tc trc quan, nguyn tc bn vng kin thc v ng dng thc tin. Trong qu trnh ging dy khai cuc thng s dng 3 nhm phng php ging dy chnh: Nhm phng php ging dy; Nhm phng php thc hin nghip v s phm; Nhm phng php thc tp s phm. Trong nhm phng php thc hin nghip v s phm c coi l c hiu qu nht. Phng php dng li hay phng php m t bng li bao gm: K chuyn, miu t, gii thch, ging bi, tr chuyn.... Phng php trng by bao gm: Biu bng, biu , k hoch, p phch, bn c treo. Phng php tham quan: T chc tham quan cc gii thi u, t chc tham quan theo cc ch . Phng php bi tp: Gii cc th c theo ch c chn la ring nhm to ra nhng k nng, k xo chuyn mn. Phng php tr chi: Chi vi bn cng nhm nhng th c ang hc hoc trch on ca vn u, thi gii c th. Phng php thi u: Thi u vi bn cng nhm, thi u nhiu bn cng lc, thi u hn ch thi gian, chi Blid. Phng php phn tch vn u v cc th c in hnh: Nghin cu cc vn u ca cc i kin tng, phn tch cc vn u trong hc tp, phn tch cc tnh th in hnh trong khai. 5.8. Phng php nghin cu khai cuc. Qua nhng giai on lch s pht trin khc nhau, ni dung v tnh cht ca vn c i thay cng vi s hiu bit tri thc C Vua ngy cng su sc hn. Ngy nay, nh s pht trin rng ri ca mn C Vua cng nh s tng cng cc quan h trao i gia vn ng vin cc nc, s pht trin l thuyt C Vua din ra rt nhanh chng. Vy cn tin hnh cng tc nghin cu cc loi khai cuc nh th no? Phi chng chng ta cn thit phi hc thuc lng v ghi nh tt c cc th trn? Mun hiu r vn

60

ny, chng ta cn xc nh nhng th bin khi ra qun c phi l nhng th bin bt buc v duy nht khng? Mt vn c cha ng mun vn kh nng khc nhau. Nhng trn bin ch l nhng nc i tip tc c kim nghim trong thi u, trong tng th trn ra qun u c th tm kim thm nhng nc i hon ton p dng c. Do , vic hc vt cc th bin khai cuc l khng cn thit, thm ch cn c hi, v n hn ch tnh sng to ca vn ng vin C Vua, Laxker tng ni: Bit cch chi c khng ch l cng vic ca tr nh n gin, v vic ghi nh cc th bin khng phi l iu thit yu. Tr nh l v kh qu bu, khng th phung ph cho nhng vn vt. Cn ghi nh khng phi nhng kt lun m l cc phng php chi, phng php chi linh hot n c th gip ch trong mi trng hp. i kin tng Trigrin tng pht biu rt ng n: Trong mi trn khai cuc ta khng cn p dng cc phng n bt chc sch v m vn t c kt qu, thm ch c khi cn kh quan hn. i kin tng Rti cn a ra kin kh quan hn na, ng vit: Hiu bit da trn cc phng n c sn ch l o tng. Thc vy, cc phng n khai cuc khng phi l iu vnh cu, ng nguyn ti ch, chng ch l s phn nh thc tin thi u, lun lun thay i v hon thin. Thay i c cch nh gi khng ch ring ca tng phng n, m c ton b tng h thng khai cuc. Chng ta thy nhng nc bin khc nhau tng b bc b, nhng sau li khi phc c ngha ca mnh nh tm ra nhng cch di chuyn kn o m trc kia ngi ta cha nhn nhn ra. thc nm vng v hiu bit cc nguyn tc chung ca chin lc khai cuc cng nh ni dung t tng cc h thng khai cuc, chnh l iu cn thit i vi mi mt ai mun hon thin trnh chi c. Cn thit ghi nhn rng, mc d cc nguyn l v s trin khai nhanh chng lc lng, v ngha cc trung tm... i lc tng chng ht sc n gin d ghi nh. Nhng thm ch c cc vn ng vin C Vua c kinh nghm nhiu lc ngay t nhng nc c ban u vn phi c gng tm cch phi hp thu c cc u th v lc lng, ph v cc quy ch cn bng th trn. Nu nh h gp phi cc u th mnh th thng thng, s vi phm cc quy lut ny s dn n tht bi. Trong qu trnh nghin cu khai cuc, khng c b qua nhng ch cha thu o. Nu cha hiu mc ch ca mt nc i no trong khai cuc m ta nghin cu th hy c gng tm hiu thm nhng iu ch dn trong sch cng nh xem cc vn c ca cc kin tng v ti . Nhng, nhng kin thc thu c s ch l ti sn nm bt ng nu nh khng p dng trong thc hnh thi u cc phng n m ta quan tm. Nn ghi chp cn thn cc vn c chi, sau dnh thi gian phn tch v xc nh nc i no sai lm, cng nh ch no c th i hay hn. Vn trang b vn khai cuc nh kinh nghim cho thy, hay hn c l bt u nghin cu khai cuc thong, phn ny cc khi nim c bn nh: Trung tm, pht trin qun... c bit c th hin r nt. Cui cng cn nh rng, khng nn c thi m qung, tn sng trc cc nguyn tc chung hay cc phng n l thuyt. Cc nguyn tc chung c ngha nh cc kt lun rt ra t s ln cc trng hp thc t, thng thng cc nguyn tc chung ny rt ng n. Nhng mi quy lut u c ngoi l v trong mt s trng hp ring no , cc nguyn tc chung ny khng p dng c. Mn C Vua c sc hp dn ln chnh l do n i hi cch t vn sng to, cch nh gi su sc v kh nng nhn ti tng lai. Trong cun sch: S nghip ca chng ti trong mn C Vua, cu v ch th gii H.R. Capablanca vit: Khi chi khai cuc, bn c th gp nhng nc i i p ca i phng m bn cha quen thuc, trng hp bn chi nh th no? Bn hy i theo suy ngh lnh mnh, hy nhanh chng a cc qun n v tr an ton. C th bn khng thc hin nc i mnh nht, nhng nhn c cc tht bi ca mnh nh nhng bi hc, v hc tp

61

theo cc bi hc s c th trnh c chng trong tng lai. Nu bn cho nc i l hay th bn s i nc c , kinh nghim l ngi thy tt. Nhiu ngi sau khi tm ra mt cch di chuyn tt m h cho rng rt kh quan li khng dm thc hin n. Tht l ng tic, cn thc hin khng do d iu m bn cho l hay, l ng n. Lun ghi nh rng, khai cuc gn b vi cc giai on khc ca vn c, v nhiu khi cc phng n ca khai cuc c th dn n cc tnh hung thng dng vn c m ta r. Hn th na, nhiu khi xut hin cch b phng cc Tt theo mt s c th v chng s c th tc ng n cch chi trong giai on tn cuc. Trong cun sch hng dn chi c ca mnh, Laxker vit: Ti o to cc hc tr bit cch suy ngh c lp v bit cch ph phn cc ti liu. Trong C Vua, ti mun a n cho h khng phi l nhng khi nim tru tng hay nhng lun im chung m mun em li nhng kin thc si ng... H phi sn sng tri qua th thch trong cuc u bng cc khi nim, cc quy lut v cch nh gi khng phi mt ln m l nhiu ln mt cch t gic v phn khi . n nay, vn l li ni ng! Tm li: Nghin cu khai cuc cn phi c thc hin tun t, nghim tc theo ba giai on: - Giai on 1: Nghin cu bc u v cc phng n, h thng khai cuc. - Giai on 2: Lm sng t tt c , mc ch chin lc ca h thng, phng n m chng ta ang nghin cu. - Giai on 3: p dng khai cuc vo tt c cc vn u c th kim nghim h thng khai cuc v bin chng thnh kin thc ring ca mnh. 6. Tm tt ni dung. - Khi nim khai cuc: - Cc nguyn tc khai cuc: - Phn loi khai cuc: - Chin lc chi trong cc h thng khai cuc. + Chin lc chi trong h thng khai cuc na thong. + Chin lc chi trong h thng khai cuc thong. + Chin lc chi trong h thng khai cuc kn. - Mt s loi khai cuc c bn. + Vn c . * Phng n 1. * Phng n 2. + Vn c Ty Ban Nha. * Phng n 1: Trn i qun. * Phng n Ta4. H thng Trigrin Phn cng MacSan Phng n thong + Phng th Php. * Trn y Tt. * H thng Nhimsvch.

62

+ Gambit Hu. * Gambit Hu tip nhn. * Gambit Hu khng tip nhn. Phng th chnh thng. Phng th Slav. Phng th Taras. + Khai cuc 4 M. - Nhng sai lm cn bn trong C Vua. - Phng php ging dy khai cuc. - Phng php nghin cu khai cuc. 7. Bi tp. Hy bnh lun cc vn c sau, ch ra nhng nc i sai lm ca c hai bn v thay vo nhng nc i ng. Vn th 1: 1.e4 2.e5 3.d4 4.Td3 5.f3 + Mf6 Me4 d6 d5 (Hnh 98)

Hnh 98

Vn th 2: 1.e4 2.Mf3 3.Me5 4.Hh5 + 5.He5 + 6.Tc4 7.Hf5 + 8.d4 + 9.h4 + e5 f6 fe Ve7 Vf7 Vg6 Vh6 g5 (Hnh 99)
Hnh 99

63

Vn th 3: 1.e4 2.Mf3 3.c3 4.Te2 5.Ha4 + c5 d6 Mf6 Me4 (Hnh 100)

Hnh 100

Vn th 4: 1.d4 2.c4 3.e3 4.a4 5.ab 6.Hf3 + d5 dc b5 c6 cb (Hnh 101)

Hnh 101

Vn th 5: 1.f4 2.fe 3.ed 4.Mc3 5.g3 6.hg e5 d6 Td6 Hh4 + Tg3 !! + Hg3 # (Hnh 102)

Hnh 102

64

Vn th 6: 1.d4 2.c4 3.Mf3 4.e3 5.a4 6.Me5 7.ab 8.b3 9.Xa6 10.Tb5 + + d5 dc Mf6 b5 c6 Ta6 cb cb Ma6 (Hnh 103)
Hnh 103

Vn th 7: 1.e4 2.ed 3.Mc3 4.d4 5.Td3 6.Tb5 + + d5 Hd5 Hd8 Mf6 Hd4 (Hnh 104)

Hnh 104

Vn th 8: 1.e4 2.Mf3 3.Tc4 4.Mc3 5.Me5 6.Tf7 7.Md5 # e5 d6 a6 Tg4 Td1 Ve7 (Hnh 105)
Hnh 105

65

Vn th 9: 1.f4 2.fe 3.ed 4.e4 5.g3 6.hg 7.Ve2 8.Mf3 9.Ve1 e5 d6 Td6 Hh4 + Tg3 Hg3 + Tg4 + Hf3 + Hg3 # (Hnh 106)
Hnh 106

Vn th 10: 1.e4 2.Mf3 3.Me5 4.Hh5 + 5.He5 + 6.Tc4 7.Hf5 + 8.d4 + 9.h4 + e5 f6 fe Ve7 Vf7 Vg6 Vh6 g5 (Hnh 107) Hnh 107

Vn th 11: 1.e4 2.Tc4 3.Hf3 4.Hf7 # e5 Tc5 Mc6 (Hnh 108)

Hnh 108

66

Vn th 12: 1.e4 2.Mf3 3.Mc3 4.Me5 5.d4 6.Md5 7.dc 8.Tf4 9.b4 10.Tb5 ! + Vn th 13: 1.e4 2.d4 3.Mc3 4.Me4 5.He2 6.Md6 # c6 d5 de Md7 Mgf6 (Hnh 110) e5 Mc6 Tc5 Me5 He7 Hd6 Hc5 d6 Hc6 (Hnh 109)
Hnh 109

Hnh 110

Vn th14: 1.e5 2.f4 3.Mf3 4.Me5 5.Mc3 6.He2 7.Mf7 8.Mh8 9.Hd1 10.gf 11.Te2 e5 d5 de Tc5 Mf6 Mc6 He7 Md4 Mf3 ef f2 + - (Hnh 111)
Hnh 111

67

8.Ti liu c thm. - U ban TDTT. 2004. Lut C Vua. Nh xut bn Th Dc Th Thao, H Ni - 2004. - IU.L.A. Avbach. 1986. C quc t - K thut c tn. Hi c Vit Nam xut bn 1986. - Th.S m Quc Chnh, ng Vn Dng, Nguyn Hng Dng.1999. Gio trnh C Vua (Th.S m Quc Chnh: ch bin). Nh xut bn Th Dc Th Thao, H Ni - 1999. - Tp ch ngi chi c. Nhng nc c xut sc ca Bobby Fischer. Quyn 1. - Tp ch ngi chi c. Nhng nc c xut sc ca Bobby Fischer. Quyn 2. - Tp ch ngi chi c. Cc dng thc tn cuc cn bn nht. Quyn 4. - Tp ch ngi chi c. Nhng n chin thut th qun ginh thng li. Quyn 2. - Tp ch ngi chi c. Luyn tp chin thut C Vua. - Tp ch ngi chi c. Lut chi c, cc nguyn tc ra qun, nhng k nng tin hnh vn c. Quyn 1. - T.S m Quc Chnh. 2003. Gio trnh C Vua. X nghip in SGK Ho pht - Thnh ph Nng - 2003. - V.E.GOLENHISHEV. 1997. Chng trnh o to vn ng vin C Vua tr nm hc th 2 - 3. H Ni 1997. - X.G.GRABUZOV. 1998. Chng trnh o to vn ng vin C Vua ng cp cao. Quyn 4. H Ni, 9 - 1998. 9. Ti liu tham kho. - U ban TDTT. 2004. Lut C Vua. Nh xut bn Th Dc Th Thao, H Ni - 2004. - Th.S m Quc Chnh, ng Vn Dng, Nguyn Hng Dng.1999. Gio trnh C Vua (Th.S m Quc Chnh: ch bin). Nh xut bn Th Dc Th Thao, H Ni - 1999. - T.S m Quc Chnh. 2003. Gio trnh C Vua. X nghip in SGK Ho pht - Thnh ph Nng - 2003. - Tp ch ngi chi c. Lut chi c, cc nguyn tc ra qun, nhng k nng tin hnh vn c. Quyn 1.

68

CHNG IV L LUN V PHNG PHP GING DY GIAI ON TRUNG CUC

1.Tn chng: L lun v phng php ging dy giai on trung cuc. 2. Tn ging vin: CN on Dng - Trng B mn CL & BL Khoa GDTC - i hc Hu. CN Nguyn Thanh Bnh - Ging vin Khoa GDTC - i hc Hu. 3. Mc tiu: - Trang b cho sinh vin mt s kin thc trung cuc cn bn. - Gip sinh vin nm c phng php ging dy giai on trung cuc. 4.S tit: 8 tit. 5. Ni dung ca chng. 5.1. Khi nim: Trung cuc (cn gi l giai on gia ca vn c) l giai on quan trng nht ca vn c. Ti y din ra cuc tranh u gay gt nht trn tt c cc mt tm l, k - chin thut, chin lc... cc mu k v cc th php quyt nh ginh u th buc i phng phi chu u hng. Nhng vn v l lun trong vic xc nh cht lng mt th c cn c vo s tng hp hot ng ca cc qun, sau tng hp mi vn v cch nh gi th trn cui cng ri mi da vo v tr ca cc qun trn bn c thi im c th vch ra k hoch chi. 5.2. Cc nhn t chin thut trong giai on trung cuc. Trung cuc l giai on cng thng nht ca vn u, nn cc nhn t chin thut c s dng trong giai on ny cng chnh l cc nhn t chin thut trong vn u C Vua. Chin thut trong C Vua chnh l t hp mt lot cc nc i c nh hng nhm gii quyt mt mc ch no , ti tnh hung c nh trc trong din bin ca vn c. Cc nhn t chin thut trong C Vua bao gm: Tnh th b buc, s e do, thi gian. * Tnh th b buc. - Khi nim: Tnh th b buc l tnh th c m trong mt thi im no ca vn c, mt u th s dng mt t hp cc nc i c nh hng (k c th qun) buc i phng phi tr li bng mt lot cc nc i bt buc, d nhng nc i lm xu i tnh th hin ti ca mnh. - ngha: L phng tin cng c v pht trin u th ng c. - Cc nh hng chin thut trong tnh hnh th b buc: + Chiu ht Vua i phng. + t u th hn qun. + t th c n gin v thun tin cho mnh. + Cu nguy cho th c di cc dng: Pat, chiu vnh vin, lp li nc i. - Phng tin cho tnh th b buc: n phi hp, hoc t hp cc nc i dn p: nhm gy cng thng cho i phng. Vic s dng t hp cc nc i nh hng nh vy gi l: cc n chin thut. - Cc dng thc ca n chin thut: Thu ht, ging qun, gii phng ng, cu ho, phong cp, n nh i, nh lc hng, ... * S e do: To ra nhng mi e do chin thut.

69

* Thi gian trong chin thut: Thi gian trc tip (thi gian thc hin vn u), v thi gian gin tip (temp). Mc d c rt nhiu cc dng thc n chin thut c s dng trong giai on trung cuc, nhng y chng ta ch i su tm hiu v n phi hp. 5.3. n phi hp. - Khi nim: n phi hp l mt th bin b buc c th qun. Khi nim ny ch th hin c bn cht, hin tng ca n song cha nu ln c cc c tnh quan trng khc. n phi hp c hai c tnh l: Tnh bt ng v t ngt ca n phi hp. Tnh bt ng v t ngt ca n phi hp: Lm o ln cuc u v tng quan gia cc qun. Btvinhch - cu v ch th gii ni: "T nhng bc ban u ngi chi c phi lm quen vi cc gi tr thng thng ca tng qun. Bit rng Xe mnh hn M, Tng bng 3 Tt, Hu mnh hn Xe. Song, c nhiu tnh hung m mi tng quan y khng cn hiu lc". t nhng th c nh vy phi bit th qun. Laxker - cu v ch th gii vit: "Vi li nh th trn lin hon, anh c gng cng c v s dng gi tr chin thut, cn nh n phi hp m anh c th bc b gi tr gi di ca cc qun c. n phi hp lm gi ln nhng nhn nh mi v lt li nhng nhn nh c v mt th c". Mt khc, n phi hp lun c gi tr thm m cao, v ai cng bit rng ci p trong ngh thut c lun biu hin trong cc hnh thc khc nhau. Vic th qun theo lgic hc, s thua v lc lng, th nhng chnh nh s th qun m ngi ta to ra s b tr qun bt li cho i phng v ginh thng li sau nc phn cng mnh lit. - Mc ch ca n phi hp: Mc ch ca n phi hp l nhm t c mt trong nhng mc ch sau: Th chiu ht, th ho c v t c u th (u th v lc lng qun hay u th v th trn). Mc ch ca tng dng thc n phi hp phi cn c vo nhng l do xut hin n phi hp. l nhng c im ca th trn cho php tin hnh th qun, v t ti mc tiu d kin. Khi thc hin mt n phi hp ti tn cng th s xy ra nh th no? tr li cu hi ny cn phi cn c vo th trn cui cng ca n phi hp, v th trn cui cng l ch ca n phi hp. Cc qun, s lng nc i cng nh mi lin quan gia chng trong mt th bin b buc c coi l phng tin ca n phi hp. - Thnh phn ca n phi hp: Trc khi thc hin (to dng) mt n phi hp phi c y 4 thnh phn sau: + L do xut hin n phi hp. + Phng tin thc hin n phi hp. + Ch ca n phi hp. + Thc hin n phi hp. 5.4. Mt s dng thc n phi hp c bn. 5.4.1.n thu ht. - Khi nim: L n phi hp thu ht qun i phng vo 1 c bt li, sau tn cng vo qun . V d hnh 112 - Trng i trc thng. - L do xut hin n phi hp: S b tr qun en bt li cho phng th, cc qun Trng tch cc cho php th Hu thu ht Vua i phng v chiu ht. - Phng tin: Hu, Xe, M. - Ch : n phi hp. - Thc hin: 1.Hh3 +! Vh3 2.Mf2 #

Hnh 112

70

V d hnh 113 - en i trc thng. - L do xut hin n phi hp: Vua Trng ang v tr khng thun li, kh nng phng th ca cc qun Trng yu. Vua Trng b chnh cc qun ca mnh cn tr. Hu v Xe en rt tch cc. en c th th Xe thu ht Vua Trng ginh thng li. - Phng tin: Hu, Xe, Tt. - Ch : n nh lc hng. - Thc hin: 1....Xf1+ ! 2.Vf1 Hh1 #
Hnh 113

5.4.2. n nh lc hng. - Khi nim: L n phi hp nh lc hng qun i phng ra khi mt v tr phng th hay mt im quan trng, sau mi tn cng vo im hay v tr quan trng . n nh lc hng c chia lm 3 dng: nh lc hng ra khi bo v, nh lc hng ra khi ng bo v, nh lc hng Vua. Thc tin thi u thng s dng nh lc hng Vua. V d hnh 114 - en i trc thng. - L do xut hin n phi hp: Trng phng th khng tch cc. Cc qun en ang tp trung cnh Vua Trng. en c hai M trung tm rt mnh, Tng d6 ca en ang hng v cnh Vua Trng nn en c c th th Hu vo h2 nh lc hng Vua Trng ra c bt li vi chiu ht. - Phng tin: Hu, Tng, M, Tt. - Ch : nh lc hng Vua. - Thc hin: 1....Hh2+ 2.Vh2 3.Vh3 Mge5+ 4.Vg4 h5+ 5.Vf5 g6+ Te7+ 7.Vg7 Xh7 8.Vg8 0-0-0 #. V d hnh 115 - Trng i trc thng. - L do xut hin n phi hp: M Trng trung tm rt mnh, cc qun Trng ang e do tn cng f7. Vua en ang b g b, cc qun en phng th khng tch cc. Xe en ang phng th f7, nu Trng nh lc hng c Xe en th thng cuc. - Phng tin: Hu, Xe, Tng, M, Tt. - Ch : nh lc hng. - Thc hin: 1.Xf5! gf 3.Tf7 #. 2.Hh5+ Xh5
Hnh 115 Hnh 114

Mf3+ 6.Vf6

71

5.4.3. n tht c. - Khi nim: L n phi hp buc cc qun ca i phng kho cht Vua ca mnh, sau dng M chiu ht. V d hnh 116 - Trng i trc thng. - L do xut hin n phi hp: Vua en b g b, cc qun en phn tn khng lin kt. Kh nng phng th ca en cnh Vua rt yu. Hu v Tng Trng ang kim sot ng cho a2 - g8 rt mnh. Trng c th tn dng u th ny dnh thng li - Phng tin: Hu, Tng, M. - Ch : n tht c. - Thc hin: 1.Hg8+ Xg8 2.Mf7 # V d hnh 117 - en i trc thng. - L do xut hin n phi hp: Cc qun Trng nm nhng v tr khng thun li, kh nng phng th yu. Hu v M en rt mnh ang e do tn cng im f2 rt yu ca Trng. Vua Trng ang b g b, en c th tn dng thi c ny nh thng. - Phng tin: Hu, M. - Ch : n tht c. - Thc hin: 1.Mf2+ Vh1 3.Hg1+ ! Xg1 th 3.Hf2 #. 5.4.4. n ging qun. - Khi nim: L th php hu hiu hn ch s hot ng ca qun i phng. V d hnh 118 - Trng i trc thng - L do xut hin n phi hp: Cc qun en phng th yu, Hu v Tng Trng ang e do tn cng vo cnh Vua en. Tc3 Trng ang ging Tt g7 nn Hu Trng c th nh vo h6 sau nh vo g7. - Phng tin: Hu, Tng. - Ch : n ging qun. - Thc hin: 1.Hh6+ Vg8 5.4.5. n ci xay. - Khi nim: n ci xay l n phi hp c to dng bi cc nc chiu v m chiu tun t. 2.Hg7 # Vg1 2.Mh3 + + 4.Mf2 #. Nu 2....Vf1
Hnh 117 Hnh 116

Hnh 118

72

V d hnh 119 - Trng i trc thng. - L do xut hin n phi hp: Vua en b g b do Mf8 v cc Tt f7, g7 cn tr. Tc3 Trng khng ch ng cho a1 - h8 rt mnh, Xe Trng g3 rt tch cc. g7 ca en rt yu (khng c qun c khc bo v), Trng c th tn dng nh vo to u th. - Phng tin: Xe, Tng. - Ch : n ci xay. - Thc hin: 1.Xg7+ Vh8 2.Xf7+ Vg8 3.Xg7+ Vh8 4Xd7+ Vg8 5 Xg7+ Vh8 6.Xc7+ Vg8 7. Xg7+ Vh8.... V d hnh 120 en i trc thng. - L do xut hin n phi hp: Kh nng phng th ca Trng g2 hu nh khng c. Cc qun Trng khng c kh nng bo v cho Vua mnh. Tng en ang kim sot ng cho a8 h1 rt mnh. en c th t chc phi hp cc qun Tng v Xe nh vo g2 to u th dnh thng li. - Phng tin: Xe, Tng. - Ch : n ci xay. - Thc hin: 1....Xg2+ 3.Te4 Te4+ 4.Vg1 Xg2+ 6.Vg1 Xg2+ 7.Vh1 Xa2+ en thng. 5.4.6. n sn bt qun. - Khi nim: L n nh ca i th vo mt qun ca i phng, ch yu l Hu vo trong mt vng vy kn sau dng lc lng e do tiu dit qun . V d hnh 121 - Trng i trc thng. - L do xut hin n phi hp: Hu en ch c li thot duy nht l a3 bi v chnh qun M b4 ca en v qun Trng khp kn vng vy. y chnh l l do bn Trng thc hin n phi hp. - Phng tin: Hu, Xe, Tng, M. - Ch : n sn bt qun. - Thc hin: 1.Ma4 Ha2 2.Tc4 Tg4 3.Mf3 Tf3 4.gf Ha3 5.Xc3 Mc2 6.Hc2 + -. Nu 1....Ha3 2.Xc3 Ha2 3.Tc4 Mc2 4.Hc2 Hc2 - Trng c u th ln.
Hnh 121 Hnh 120

Hnh 119

2.Vh1 Xf2+ 5.Vh1 Xb2+ 8.Vg1 Xa1 v

73

5.4.7.n bt i. - Khi nim: L n nh ca mt qun tn cng cng mt lc vo hai qun i phng ( n chiu i l mt trng hp c bit ca n bt i). C 2 nhn t c bn to nn n bt i: + Qun khng c bo v hoc bo v khng chc. + S b tr cc qun khng hp l. V d hnh 122 - Trng i trc thng. - L do xut hin n phi hp: Gi s Vua en v tr f6 thay v tr qun M th lp tc b qun M Trng tin ln g4 bt i. - Phng tin: Hu, M. - Ch : n bt i. - Thc hin: 1.Hd8 3.Mg4 Vf5 4.Mh2 + Vg7 2.Hf6 Vf6
Hnh 122

V d hnh 123 - Trng i trc thng. - L do xut hin n phi hp: M c6 en khng c qun khc bo v nn rt d b tn cng. Tng Trng b1 khng ch ng cho b1 h7 rt mnh. Gi s khi Trng gii phng c qun M c3 khi ct c v Qun Hu ln c2 th s to c 2 e do i vi en: e do Hh7 # v Hc6 bt M. c hi bn Trng tn dng to u th. - Phng tin: Hu, Tng, M. - Ch : n bt i. - Thc hin: 1.Md5 ed v Trng c u th ln. 5.4.8. n qu ti. - Khi nim: "Qu ti" l trng hp mt qun cng mt lc thc hin hai nhim v phng th tr ln. Nu i phng tp trung ng vo qun gi l n qu ti. V d hnh 124 - Trng i trc thng. - L do xut hin n phi hp: Qun Hu ang thc hin hai nhim v l bo v Vua v M d8. Do vy Hu en b qu ti trong phng th. - Phng tin: Hu, Xe, Tt. - Ch : n qu ti. - Thc hin: 1.Xd1 Hc3 3.bc + 2.Xd8 + Vg7
Hnh 124 Hnh 123

2.Hc2 f6

3.Hc6

74

75

V d hnh 125 - en i trc thng. - L do xut hin n phi hp: Xe d4 ca Trng ang thc hin 2 nhim v l che chn cho Vua v bo v Xd1. Do vy Xe Trng b qu ti trong vic phng th. en s tn dng c hi to u th. chnh l l do xut hin n phi hp. - Phng tin: Hu, Xe, Tng. - Ch : n qu ti. - Thc hin: 1....Hd1+ 2.Hd1 Xd1+ 3.Vf2 Td4 v en thng. Nu 3.Mf1 th 3....Td4+ 4.Vh1 Xf1 #. 5.4.9. n ct ng. - Khi nim: L vic i th v hiu ho i phng bng cch ngn cn khi i phng chim gi mt ng quan trng no trong vic phng th ( c th l hng ngang, ct dc hay ng cho). V d hnh 126 - Trng i trc thng. - L do xut hin n phi hp: Hu v Xe Trng ang e do chiu ht en hng ngang th 8. Nu ngn cn c s phng th ca Hu v Xe en trn hng ngang th Trng thng cuc. l l do xut hin n phi hp. - Phng tin: Hu, Xe, Tng, M. - Ch : n ct ng. - Thc hin: 1.Me8 He8 2.Te8 Xe8 3.Hf8 + Xf8 4.Xf8 #. Nu 1....Hd6 2.Md6 + hoc 1....Te8 2.Hf1 # hoc 1....h6 2.Hf8+ Vh7 3.Hg7 #. V d hnh 127 - en i trc thng. - L do xut hin n phi hp: Vua en ang b g b, cc qun Trng phng th yu. Cc qun en ang hng tp trung vo v tr Vua Trng. Hu Trng nh vo h3 e do chiu ht m ng cho Xe nh vo h2. l l do xut hin n phi hp. - Phng tin: Hu, Xe, Tng, M. - Ch : n ct ng. - Thc hin: 1.....Hh3+ 2.gf Xh2+ Me2 #. Nu 2.Vg1 th 2....Hh2 #. 3.Vg1
Hnh 127 Hnh 126

Hnh 125

76

5.4.10. n phong cp. - Khi nim: n phong cp l n phi hp c to dng bi vic s dng cc nc i phong cp ca Tt. V d hnh 128 - Trng i trc ho. - L do xut hin n phi hp: Vua Trng ang b e do chiu ht, nn Trng phi tm cch cu nguy cho mnh. V Vua en ang b g b do cc qun ca mnh cn tr nn n lt i ca mnh, Tt Trng c th phong cp thnh M th ho (phong cp thnh cc qun khc th s tht bi). - Phng tin: Tng, M, Tt. - Ch : n phong cp. - Thc hin: 1.f8/M + Xf8 hin chiu bt bin ba ln v ho. 2.Mf8 + ... thc
Hnh 128

V d hnh 129 - Trng i trc thng. - L do xut hin n phi hp: Sau khi Trng chi f1/X, Vua en b e doa chiu ht. Nu Trng phong cp thnh Hu th s ho c. l l do xut hin n phi hp. - Phng tin: Vua, Tt. - Ch : n phong cp. - Thc hin: 1.f1/X 3.Xh5 #. 5.4.11. n cu ho. - Khi nim: L n phi hp nhm mc ch t c th c ho ( c th l dn ti th c Pt hoc chiu bt bin hoc khng lc lng chiu ht). V d hnh 130 - Trng i trc ho. - L do xut hin n phi hp: Bn en ang c u th v lc lng nhng kh nng phng th ca qun en yu. Trng c th thc hin n phi hp a v th c ho tnh th chiu bt bin. - Phng tin: Hu, Xe. - Ch : n cu ho. - Thc hin: 1.Xa4 Ha4 2.Hh5 + Vg8 3.He8 + Vh7 4.Hh5 + Vg8... v ho c.
Hnh 130 Hnh 129

Xf5+

2.Xf5

Va7

77

V d hnh 131 - Trng i trc ho. - L do xut hin n phi hp: Vua Trng b g b do cc Tt ca mnh cn tr. Bn en ang c u th v lc lng, nhng g6, h6 rt yu (khng c cc qun c khc bo v). Trng c th tn dng s phng th s h ca en tn cng vo im yu g6, h6 a vn c v kt cc ho. - Phng tin: Hu. - Ch : n cu ho. - Thc hin: 1.Hg6 + Vh8 2.Hh6 + Vg8 3.Hg6 + ... thc hin chiu bt bin 3 ln v ho c . 5.4.12. n phc kch. - Khi nim: L loi n phi hp phc tp, n mang tnh b mt, qun nh thng np pha sau qun mnh. V d hnh 132 - Trng i trc thng. - L do xut hin n phi hp: V mt phng din pht trin qun, bn Trng chun b mt i qun rt mnh trn ct "e". Vua en cha nhp thnh, kh nng phng th ca qun en yu. Nu Trng phi phng, khai thng c ct e th h s c mt cuc tn cng rt nguy him i vi en. l l do Trng thc hin n phi hp. - Phng tin: Hu, Xe, 2 M, Tng. - Ch : n phc kch. - Thc hin: 1.Mf7 + Mf7 2.Mf6 gf 3.He8 + Ve8 4.Tb5 + Vd8 5.Xe8 # V d hnh 133 - Trng i trc thng. - L do xut hin n phi hp: Vua en ang b Xe Trng khng ch ct b nn rt g b. Cc qun Trng ang tp trung cnh Hu e do tn cng Vua en. Cc qun en phng th khng tch cc. - Phng tin: Hu, 2 Xe, M. - Ch : n phc kch. - Thc hin: 1.Md5 Hd6 2.Xa7 + Ha7 3.Ha4 # . Nu 1....Hc2 th 2.Mc7 #, hoc 1....Hd5 2.Xa7 Va7 3.Ha4 + Ha5 4.Ha5 #, hoc 1....Hd4 2.Xd4 - Trng c u th ln.
Hnh 132 Hnh 131

Hnh 133

78

5.4.13. n gii phng . - Khi nim: L n phi hp thc hin gn vi vic gii phng mt c quan trng cho qun khc chim ng (thng l M). V d hnh 134 - Trng i trc thng. - L do xut hin n phi hp: Bn Trng c kh nng tn cng Vua i phng nh 2 ng cho a2 - g8, b1 - h7. Nu M Trng nm g6 th s c uy hip ln i vi en. - Phng tin: Hu, Xe, Tng, M. - Ch : n gii phng . - Thc hin: 1.Xg5 Xf6 3.Hg6 Hf8 - Trng c u th ln. 2.Mg6 Xg6
Hnh 134

V d hnh 135 - Trng i trc thng. - L do xut hin n phi hp: Vua en b chnh 2 Xe ca mnh cn tr nn rt g b. Tng Trng c4 khng ch ng cho a2 - g1 rt mnh. Trng ang e do tn cng vo im f7. Nu M Trng n c f6, th s gii phng c ng cho a2 - g8 ca Tng, to ra mi e do nguy him i vi en. - Phng tin: Hu, Xe, Tng, M. - Ch : n gii phng . - Thc hin: 1.Hg6 Hg5 2.Mf6 + Hf6 3.Xf6 - Trng c u th quyt nh. Nu 1....fg th 2.Mf6 + + #. 5.4.14. n chiu dng Tt. - Khi nim: L n phi hp dng Tt hoc phi hp Tt vi cc qun c khc chiu i phng. V d hnh 136 - Trng i trc thng. - L do xut hin n phi hp: Tt Trng g6 kim sot 2 f7, h7 rt mnh. Hu en f8 v tnh cn tr Vua mnh, cc qun en khng c kh nng phng th. Trng c th tn dng c hi ny tn cng Vua en to u th. - Phng tin: Hu, Tt. - Ch : n chiu dng Tt. - Thc hin: 1.Hd5 + Hf7 2. gf + Vf8 3.fe/H - Trng c u th quyt nh. Nu 1....Vh8 th 2.Hh5 + Vg8 3.Hh7 #.
Hnh 135

Hnh 136

79

V d hnh 137 - Trng i trc thng. - L do xut hin n phi hp: Vua en b g b do Xe v Tng va mnh cn tr. Trng c Tng khng ch ng cho b1 h7 rt mnh. Hu v Xe Trng trn ct h, nu gii phng c ct h, Trng s c cuc tn cng nguy him i vi en. l l do Trng thc hin n phi hp. - Phng tin: Hu, Xe, Tt. - Ch : n chiu dng Tt. - Thc hin: 1.Hh7 + ! Vh7 2. hg #.
Hnh 137

5.4.15. n chiu theo kiu Rp. - Khi nim: Chiu theo kiu Rp l n phi hp chiu gia M v Xe. V d hnh 138 - Trng i trc thng. - L do xut hin n phi hp: en cha to c nguy him g i vi Trng. Vua en ang trung tm, cc qun Trng ang hng v v tr Vua en. y l thi c Trng phi hp tn cng Vua en. - Phng tin: Hu, Xe, M. - Ch : n chiu theo kiu Rp. - Thc hin: 1.Xb7 + Xf6 2.Mc6 + Ve1 3.Xe7 + Vf8 4.Hg7 #. Nu 1....hg th 2.Mc6 + Ve1 3.Xe7 #. V d hnh 139 - en i trc thng. - L do xut hin n phi hp: Trng cha c e do nguy him no i vi en. Hu v Tng en khng ch 2 ng cho rt mnh, cc qun en ang hng vo v tr Vua Trng. Cc qun Trng phng th khng tch cc. Nu M nhy khi ct d v Xe en tin c xung d1 th s chiu ht c Trng. l l do xut hin n phi hp cho bn en. - Phng tin: Hu, Xe, Tng, M. - Ch : n chiu theo kiu Rp. - Thc hin: 1.Hc2 + ! Xc2 2.Mb3 + ! Vb1 3.Xd1 + Xc1 4.Xc1 #. Nu 2....Tb3 3.Xd1 v Trng thng.

Hnh 138

Hnh 139

80

V d hnh 140 - Trng i trc thng. - L do xut hin n phi hp: Vua en ang b g b, kh nng phng th ca cc qun en rt yu. M v Hu Trng rt mnh, ang e do tn cng Vua en. Trng c th phi hp hot ng gia Hu, Xe, M to ra mt cuc tn cng chiu ht Vua en. - Phng tin: Hu, Xe, M. - Ch : n chiu theo kiu Rp. - Thc hin: 1.Hg7 + ! Xg7 2.Mf6 + Vh8 3.Xe8 + Xg8 4.Xg8 #.
Hnh 140

5.5. Phn tch, nh gi, lp k hoch trong C Vua. 5.5.1. Vai tr ca vic phn tch, nh gi, lp k hoch trong C Vua. Thc t thi u cho thy rng, nhiu vn c xut hin li chi th trn lin hon, cn li chi vi t tng ch o l n phi hp rt t gp. Nu vn c kt thc bng n phi hp, th ngay t u vn c xut hin th trn lin hon. Mun chi tt th trn lin hon, trc ht phi phn tch c th trn xy ra mi thi im, sau nh gi c th trn bn no mnh hn hoc cn bng v cui cng mi vch ra k hoch chin lc chi tip theo. iu khng nh rng, phn tch - nh gi - lp k hoch l 3 yu t lun lun i lin vi nhau. Phn tch - nh gi th trn s to iu kin pht hin nhng mt mnh v yu trong th trn ca mnh v trong th trn ca i phng. Trn c s s tn dng nhng mt mnh ca mnh tn cng im yu ca i phng hoc bit c im yu ca mnh phng th. Thi im cn phi phn tch - nh gi v lp k hoch l ngay sau khi kt thc khai cuc hoc sau khi th trn chuyn hng khc, ngha l vo cc thi im then cht ca vn u th cn tin hnh cng vic . 5.5.2. Phn tch - nh gi th trn. 5.5.2.1. Khi nim. Phn tch - nh gi th trn l qu trnh xc nh tnh th ca c 2 bn thng qua nhng u hiu c trng ca tnh hung, t to c s cho vic xc lp k hoch chi tip theo. 5.5.2.2. Cc nhn t c bn trong vic phn tch - nh gi. c th phn tch - nh gi ng th trn, cn thit phi da vo cc nhn t: - mnh, yu: mnh l khng b Tt i phng tn cng v c s bo v ca Tt ca mnh. Ngc li mnh ca bn ny l yu ca bn kia. - Cu trc Tt: Khi xem xt cu trc Tt cn phi ch n 2 im l: im yu ca chnh cc Tt v im yu ca chnh cc c xung quanh tt. Cu trc Tt c chia lm 6 loi. + Tt lin hon. + Tt thng c bo v. + Tt c lp. + Tt phong to. + Tt chm tin.

81

+ Tt chng. Tuy nhin khi xem xt cc loi cu trc Tt nu trn, cn thit phi gn chng vi tng tnh hung c th. Nhng nh gi trn khng th ph hp vi tt c cc tnh hung. - Ct m: Ct m l ct khng c Tt ng. Nu m ct ch c Tt ca mt bn ng th c gi l ct na m. - ng cho: l ng ni cc cng mu nm lin k nhau. Trong cc th trn lin hon, cc qun Hu v Tng chim lnh cc ng cho quan trng, c th tr thnh yu t qut nh thng li. - S phn b cc qun: Khi cc qun c b tr trn cc v tr tch cc v vng mnh th c th xy dng k hoch chi hiu qu. Ngc li nu b tr cc qun thiu vng chc, s d dng b tht bi. - Khng gian v trung tm: Khu trung tm c xc nh bi 4 c : d5, d5, e4, e5. Khu trung tm m rng l cc c thuc hnh vung c3 c6- f3 f6. Trung tm c ngha rt quan trng, khi mt qun c ng trung tm th n pht huy c sc mnh ca mnh. Hn na t trung tm, cc qun c th di chuyn ti cc cnh h tr vi thi gian (temp) nhanh nht. Trong C Vua, khi nim trung tm thng c gn lin vi khng gian. Thng thng bn no chim c khu trung tm th cng ng ngha vi vic bn c khong khng gian rng ln. - V tr Vua: V tr Vua c nh hng rt ln n k hoch chi v thm ch cn nh hng trc tip c n kt qu vn u. Thc t thi u khng nh rng trong tt c cc cuc tn cng th cuc tn cng vo v tr Vua bao gi cng l cuc tn cng nguy him nht. 5.5.2.3. Cc nguyn tc cn tun th khi phn tch - nh gi th trn. Khi phn tch - nh gi th trn cn phi tun th 2 nguyn tc sau: Nguyn tc 1: Cn phi phn tch theo qun im tnh v quan im ng. Phn tch theo quan im tnh l phn tch da trn c s nhng du hin thng k bn ngoi ca th trn. Phn tch theo quan im ng l vic xt n cc k hoch chin lc v phng php tin hnh chng da trn nhng im c trng ca th trn. Nguyn tc 2: Cn phi thc hin tun t cc bc khi tin hnh nh gi th trn l: Bc 1: Thng k tng quan lc lng 2 bn. Bc 2: Thng k nhng yu t ca th trn. Bc 3: Xc nh mi lin h ca nhng yu t trong cc bc 1 v 2 vi nhng nguyn tc ch o ca chin lc v chin thut nh. Bc 4: Tm nguyn nhn xut hin ca n chin thut cn p dng. 5.6. Cc phng php ging dy. Cc nguyn tc v phng php l ht nhn c bn trong vic la chn nhng phng php ng dng vo qu trnh ging dy, truyn th kin thc cho i tng gio dc. N c xy dng trn c s ca cc quy lut v tm l gio dc ni chung. Qua nghin cu v kim nghim, thy rng cn thit phi tun th cc nguyn tc mang tnh l lun, bao gm cc nguyn tc: Nguyn tc thng nht gia ging dy C vua v gio dc ton din, Nguyn tc h thng, Nguyn tc va sc, Nguyn tc trc quan, Nguyn tc bn vng kin thc v ng dng thc tin. Qu trnh ging dy giai on trung cuc thng s dng 3 nhm phng php ging dy chnh: Nhm phng php ging dy; Nhm phng php thc hin nghip v s phm;

82

Nhm phng php thc tp s phm. Trong nhm phng php thc hin nghip v s phm c coi l c hiu qu nht. Phng php dng li hay phng php m t bng li bao gm: K chuyn, miu t, gii thch, ging bi, tr chuyn.... Phng php trng by bao gm: Biu bng, biu , k hoch, p phch, bn c treo. Phng php tham quan: T chc tham quan cc gii thi u, t chc tham quan theo cc ch . Phng php bi tp: Gii cc th c theo ch c chn la ring nhm to ra nhng k nng, k xo chuyn mn. Phng php tr chi: Chi vi bn cng nhm nhng th c ang hc hoc trch on ca vn u. Phng php thi u: Thi u vi bn cng nhm, thi u nhiu bn cng lc, thi u hn ch thi gian da trn cc th c ang hc hoc trch on ca vn u. Phng php phn tch vn u v cc th c in hnh: Nghin cu cc vn u ca cc i kin tng, phn tch cc vn u trong hc tp, phn tch cc tnh th in hnh .... 6. Tm tt ni dung chng. - Khi nim: - Cc nhn t chin thut trong giai on trung cuc. - n phi hp. - Mt s dng thc n phi hp c bn. + n thu ht. + n nh lc hng. + n tht c. + n ging qun. + n ci xay. + n sn bt qun. + n bt i. + n qu ti. + n ct ng. + n phong cp. + n cu ho. + n phc kch. + n gii phng . + n chiu dng Tt. + n chiu theo kiu Rp. - Phn tch, nh gi, lp k hoch trong C Vua. + Vai tr ca vic phn tch, nh gi, lp k hoch trong C Vua. +. Phn tch - nh gi th trn. * Khi nim. * Cc nhn t c bn trong vic phn tch - nh gi. * Cc nguyn tc cn tun th khi phn tch - nh gi th trn. - Cc phng php ging dy.

83

7. Bi tp. Bi 1: Trng i trc thng

Bi 2: Trng i trc thng

Bi 3: Trng i trc thng

Bi 4: en i trc thng

Bi 5: Trng i trc thng

Bi 6: Trng i trc thng

84

Bi 7: Trng i trc thng

Bi 8: Trng i trc thng

Bi 9: en i trc thng

Bi 10: Trng i trc thng

Bi 11: Trng i trc thng

Bi 12: Trng i trc thng

85

Bi 13: en i trc thng

Bi 14: en i trc thng

Bi 15: Trng i trc thng

Bi 16: en i trc thng

Bi 17: Trng i trc thng

Bi 18: Trng i trc thng

86

Bi 19: Trng i trc thng

Bi 20: Trng i trc thng

Bi 21: en i trc thng

Bi 22: en i trc thng

Bi 23: en i trc thng

Bi 24: en i trc thng

87

Bi 25: Trng i trc thng

Bi 26: Trng i trc thng

Bi 27: Trng i trc thng

Bi 28: en i trc thng

Bi 29: en i trc thng

Bi 30: en i trc thng

88

Bi 31: Trng i trc thng

Bi 32: Trng i trc thng

Bi 33: en i trc thng

Bi 34: en i trc thng

Bi 35: Trng i trc thng

Bi 36: Trng i trc thng

89

Bi 37: Trng i trc thng

Bi 38: en i trc thng

Bi 39: Trng i trc thng

Bi 40: Trng i trc thng

Bi 41: Trng i trc thng

Bi 42: en i trc thng

90

8.Ti liu c thm. - U ban TDTT. 2004. Lut C Vua. Nh xut bn Th Dc Th Thao, H Ni - 2004. - IU.L.A. Avbach. 1986. C quc t - K thut c tn. Hi c Vit Nam xut bn 1986. - Th.S m Quc Chnh, ng Vn Dng, Nguyn Hng Dng.1999. Gio trnh C Vua (Th.S m Quc Chnh: ch bin). Nh xut bn Th Dc Th Thao, H Ni - 1999. - Tp ch ngi chi c. Nhng nc c xut sc ca Bobby Fischer. Quyn 1. - Tp ch ngi chi c. Nhng nc c xut sc ca Bobby Fischer. Quyn 2. - Tp ch ngi chi c. Cc dng thc tn cuc cn bn nht. Quyn 4. - Tp ch ngi chi c. Nhng n chin thut th qun ginh thng li. Quyn 2. - Tp ch ngi chi c. Luyn tp chin thut C Vua. - Tp ch ngi chi c. Lut chi c, cc nguyn tc ra qun, nhng k nng tin hnh vn c. Quyn 1. - T.S m Quc Chnh. 2003. Gio trnh C Vua. X nghip in SGK Ho pht - Thnh ph Nng - 2003. - V.E.GOLENHISHEV. 1997. Chng trnh o to vn ng vin C Vua tr nm hc th 2 - 3. H Ni - 1997. - X.G.GRABUZOV. 1998. Chng trnh o to vn ng vin C Vua ng cp cao. Quyn 4. H Ni, 9 - 1998. 9. Ti liu tham kho. - U ban TDTT. 2004. Lut C Vua. Nh xut bn Th Dc Th Thao, H Ni - 2004. - Th.S m Quc Chnh, ng Vn Dng, Nguyn Hng Dng.1999. Gio trnh C Vua (Th.S m Quc Chnh: ch bin). Nh xut bn Th Dc Th Thao, H Ni - 1999. - T.S m Quc Chnh. 2003. Gio trnh C Vua. X nghip in SGK Ho pht - Thnh ph Nng - 2003. - Tp ch ngi chi c. Lut chi c, cc nguyn tc ra qun, nhng k nng tin hnh vn c. Quyn 1.

91