MC LC

DANH MC BNG BIU DANH MC BIU DANH MC T VIT TT LI CM N LI M U ................................................................................................ 1 CHNG I: TNG QUAN V -LA HO ............................................ 3 1.1 Khi nim -la ho ............................................................................. 3 1.2 Phn loi -la ho............................................................................... 4 1.2.1 -la ho khng chnh thc ............................................................. 4 1.2.2 -la ho bn chnh thc ................................................................. 5 1.2.3 -la ho chnh thc ........................................................................ 5 1.3 Nguyn nhn ca tnh trng -la ho ................................................ 6 1.4 Tc ng ca tnh trng -la ho n nn kinh t ............................ 9 1.4.1 Nhng tc ng tch cc ca -la ho ............................................ 9 1.4.2 Nhng tc ng tiu cc ca -la ho .......................................... 12 1.5 Kinh nghim quc t v -la ho v bi hc cho Vit Nam............ 20 1.5.1 Kinh nghim -la ho Argentina ............................................... 20 1.5.2 Kinh nghim -la ho Campuchia ............................................. 21 1.5.3 Bi hc cho Vit Nam .................................................................... 23 CHNG II: THC TRNG TNH HNH -LA HO TI VIT NAM............................................................................................................. 25 2.1 Din bin tnh hnh -la ho ti Vit Nam trong thi gian qua ..... 25 2.2 Phn tch nhng tc ng ca tnh trng -la ho ti nn kinh t Vit Nam. .................................................................................................. 38 2.2.1 Tc ng ca -la ho n h thng Ti chnh Ngn hng ........ 38 2.2.1.1 -la ho tin gi trong h thng ngn hng ......................... 38 2.2.1.2 -la ho cho vay .................................................................. 45

2.2.2 Tc ng ca -la ho n iu hnh chnh sch tin t ............... 50 2.2.3 Tc ng ca -la ho n ngi dn ........................................... 51 2.3. nh gi chung v tnh trng -la ho ti Vit Nam ..................... 53 2.3.1 nh gi nhng tc ng ca -la ho n nn kinh t Vit Nam 53 2.3.2 nh gi nhng bin php m NHNN s dng nhm hn ch tnh trng -la ho trong thi gian qua .................................................. 55 2.4 Nhn xt chung................................................................................... 58 CHNG III: MT S NH HNG V GII PHP NHM CI THIN TNH TRNG -LA HO TI VIT NAM........................... 61 3.1 nh hng nhm ci thin tnh trng -la ho ti Vit Nam. ...... 61 3.1.1 nh hng hnh thnh mt ng tin chung khu vc ASEAN ...... 61 3.1.2 nh hng v hot ng ca h thng ngn hng ......................... 62 3.2 Mt s gii php nhm ci thin tnh trng -la ho ti Vit Nam64 3.2.1 Gii php v chnh sch qun l ngoi hi ..................................... 65 3.2.2 Gii php nhm nng cao tnh chuyn i ca ng Vit Nam ...... 67 3.2.3 Gii php trong lnh vc tin t ...................................................... 69 3.2.4 Thc hin tt ch trng trn lnh th Vit Nam ch s dng ng tin Vit Nam........................................................................................ 70 3.3 Mt s xut .................................................................................... 70 KT LUN .................................................................................................. 73 TI LIU THAM KHO........................................................................... 74

DANH MC BNG BIU

Bng 1: Tc tng trng kinh t v lm pht, 1991 - 1996 ...................... 26 Bng 2: Li sut tit kim USD v VND giai on 1992 1996 .................. 27 Bng 3: Li sut tit kim USD & VND nm 1997 - 1998 ........................... 29 Bng 4: Li sut tit kim USD & VND, 1999 - 2001 .................................. 31 Bng 5: Tnh hnh xut nhp khu giai on 1990 2000 ............................ 32 Bng 6: T l tin gi bng ng USD trn tng phng tin thanh ton ..... 40 Bng 7: Khi lng tin gi ngoi t (FCDs) trong h thng ngn hng ...... 41

DANH MC BIU
Biu 1: T trng tin gi ngoi t trn tng phng tin thanh ton giai on 2000 2005 ........................................................................................ 42 Biu 2: C cu tin gi trong h thng ngn hng t 2004 - 2008 ........... 44 Biu 3: C cu cho vay nn kinh t giai on 2000 2004...................... 47 Biu 4: C cu cho vay giai on 2005 - 2008 ........................................ 48

DANH MC T VIT TT
ASEAN CPI CSTT FCDs FED GDP IMF M2 NHTW NHNN NHTM TCTD VND USD WTO Hip hi cc quc gia ng Nam Ch s gi tiu dng Chnh sch tin t Tin gi ngoi t Cc d tr lin bang Hoa K Tng sn phm quc ni Qu tin t quc t Tng phng tin thanh ton Ngn hng trung ng Ngn hng Nh nc Ngn hng thng mi T chc tn dng ng Vit Nam -la M T chc Thng mi th gii

LI CM N
ti kt qu ca qu trnh tm hiu v nghin cu ca em trong mt thi gian di. ti c hon thnh vi s c gng, n lc ht mnh ca bn thn v s gip tn tnh ca c Trn Th Lng Bnh. u tin em mun gi li cm n chn thnh v lng bit n su sc n c gio Trn Th Lng Bnh ging vin khoa Ti chnh Ngn hng i hc Ngoi Thng, ngi tn tnh ch bo, gip em trong sut qu trnh nghin cu ti. ng thi em cng xin gi li cm n n cc thy c trong khoa Ti chnh Ngn hng i hc Ngoi Thng to iu kin gip em hon thnh tt ti ny. Mt ln na em xin gi li cm n chn thnh nht n cc thy c gio. Knh chc thy c mnh kho v hnh phc.

LI M U

1. Tnh cp thit ca ti Hin tng -la ho l mt hin tng khng cn mi m Vit Nam. Xt trn c ba gc : vic s dng -la M trong x hi, t trng tin gi v t trng d n cho vay bng ng -la M trong c cu ngun vn huy ng v d n ca h thng ngn hng thng mi, phi tha nhn thng thn rng nn kinh t nc ta ang trong tnh trng -la ho. c bit tnh trng ny cng trm trng khi chng ta gia nhp WTO. Gn y, khi c mt s bi ng ti trn bo, tp ch, cc phng tin thng tin i chng v tnh trng -la ho th hin tng ny mi thc s c ch . V vy cn thit phi c nhng nghin cu c th lm r mt s vn : -la ho l g? N biu hin di cc hnh thc nh th no? -la ho l tt hay xu, c nn loi b hon ton hin tng ny khi nn kinh t hay khng? N c tc ng th no n nn kinh t? Nhng ch trng nhm pht huy mt tch cc v hn ch mt tiu cc m tnh trng -la ho mang li cho nn kinh t v cho i sng x hi? c mt ci nhn tng quan hn v tnh trng -la ho, cng nh tm ra c nhng gii php khc phc tnh trng -la ho Vit Nam vn : Tnh trng -la ho ti Vit Nam Thc trng v gii php c tc gi la chn lm ti cho kho lun tt nghip. 2. Mc ch nghin cu ca kho lun Mc ch nghin cu ca kho lun nhm lm r nhng vn c bn v -la ho, ng thi nh gi tnh trng -la ho ti Vit Nam trong thi gian qua. Trn c s kho lun a ra nhng nh hng v gii php nhm ci thin tnh trng -la ho ti Vit Nam.

3. i tng, phm vi nghin cu i tng nghin cu ca kho lun l hin tng -la ho trong nn kinh t. Phm vi nghin cu ca kho lun l tnh trng -la ho ti Vit Nam giai on 1990 nhng thng u nm 2010. 4. Phng php nghin cu Kho lun kt hp cc phng php nghin cu nh: phng php duy vt bin chng, phng php thu thp d liu, phng php thng k, phng php so snh nhm lm r nhng vn c nghin cu. 5. Kt cu ca kho lun Ngoi li m u v phn kt lun, ni dung ca kho lun gm 3 chng: Chng I: Tng quan v -la ho Chng II: Thc trng tnh hnh -la ho ti Vit Nam Chng III: Mt s nh hng v gii php nhm ci thin tnh trng -la ho ti Vit Nam.

CHNG I: TNG QUAN V -LA HO

1.1 Khi nim -la ho Vit Nam khi nim -la ho c nhn nhn l hin tng ngoi t (m ch yu l -la M) c s dng rng ri thay th mt hay nhiu chc nng ca ng ni t. Theo Tyler Moroney, mt nh khoa hc ca Qu Fulbright th -la ho l qu trnh mt nc b hon ton ng ni t v s dng ng tin ca mt nc c tnh n nh hn lm phng tin thanh ton hp php. Mc d khi nim ny c gn lin vi ng -la M (USD), nhng vic chuyn i mt ng ni t ra bt k ng ngoi t no c tnh n nh (v d: ng Euro, Yn Nht) u c gi l -la ho. Theo tiu ch ca IMF, mt nn kinh t c coi l c tnh trng -la ho cao khi t trng tin gi bng ngoi t vt qu 30% trong tng khi lng tin t cung ng m rng M2, bao gm: tin mt trong lu thng, tin gi khng k hn, tin gi c k hn v tin gi ngoi t. Da trn c s , theo thng k ca IMF hin nay c rt nhiu quc gia chu , chu M, chu Phi c coi l c tnh trng -la ho nn kinh t. c 3 nc chnh thc tuyn b -la ho nn kinh t l Panama, Elsanvaldo, Ecuardo. Theo lut ca cc nc ny th ng -la c php s dng lu hnh ng thi vi ng ni t trong chi tr tin lng, tr cp, phc li x hi,... Ngi dn c mua bn hng ho hoc thc hin cc giao dch thng mi, dch v khc bng ng -la. Theo bo co ca NHNN Vit Nam th nhng nm gn y t trng tin gi bng -la M lun mc cao. iu ny cho thy mc -la ho

Thi bo kinh t Vit Nam: http://www.vnecon.com/showthread.php?t=761 Tp Kinh t v d bo, s 428, nm 2008

 nc ta khng phi l thp. Trong bi cnh hi nhp kinh t, cc quc gia xut hin nhu cu s dng tin t mnh thc hin cc chc nng ca tin t song song vi ng ni t. Do hin tng -la ho mc nhin c tha nhn cc nc ny. Vit Nam cng nm trong bi cnh . 1.2 Phn loi -la ho Da vo trng thi ca vic s dng ngoi t, -la ho c chia ra lm ba loi: -la ho khng chnh thc, -la ho bn chnh thc v -la ho chnh thc. 1.2.1 -la ho khng chnh thc L trng hp ngoi t c s dng rng ri trong nn kinh t mc d khng c quc gia chnh thc tha nhn. nhng nc c nn kinh t b -la ha khng chnh thc, phn ln ngi dn quen vi vic s dng ng -la nhng Chnh ph vn cm nim yt gi hng ha bng -la, cm dng -la i vi hu ht giao dch trong nc. Thut ng -la ho khng chnh thc bao gm cc loi sau: Cc tri phiu ngoi t v cc ti sn phi ngoi t nc ngoi Tin gi bng ngoi t nc ngoi Tin gi ngoi t cc ngn hng trong nc Tri phiu hay cc giy t c gi bng ngoi t ct trong ti -la ho khng chnh thc c chia lm ba giai on: Giai on u, cc nh kinh t gi l giai on thay th ti sn. Trong giai on ny ngi dn gi tri phiu, ngoi t v cc khon tin gi nc ngoi nh mt phng tin ct tr nhm trnh s mt gi ca ti sn do tc ng ca lm pht trong nc. Giai on th hai c cc nh kinh t gi l giai on thay th tin t. Trong giai on ny ngi dn gi mt khi lng ln cc tri phiu ngoi t v tin gi ngoi t ti h thng ngn hng trong nc (nu c

php). Ngoi t va thc hin chc nng l phng tin thanh ton va thc hin chc nng phng tin ct tr. Tin lng, thu hay nhng chi tiu hng ngy c thanh ton bng ni t. Nhng vi nhng ti sn c gi tr ln nh t, t ai, nh ca,... thng c tr bng ngoi t. Trong giai on cui cng, gi c hng ho c tnh bng ni t nhng mi ngi u lin tng n ngoi t thng qua t gi hi oi. -la ho khng chnh thc rt ph bin cc nc ang pht trin trong c Vit Nam. 1.2.2 -la ho bn chnh thc Hay cn gi l -la ho tng phn, l nhng nc c h thng lu hnh chnh thc hai ng tin. nhng nc ny, ng ngoi t l ng tin lu hnh hp php, thm ch cn c u th trong cc khon tin gi ngn hng. Nhng n ng vai tr th cp trong vic tr lng, thu v nhng chi tiu hng ngy. Khc vi cc nc -la ho chnh thc, cc nc trong tnh trng -la ho bn chnh thc vn duy tr Ngn hng trung ng thc hin cc chnh sch tin t ca mnh. Trn th gii c khong 12 nc nh Bhamas, Haiti, Liberia,... p dng -la ho bn chnh thc. 1.2.3 -la ho chnh thc Hay cn gi l -la ho hon ton, xut hin khi ng ngoi t l ng tin hp php duy nht c lu hnh. Ngha l ng ngoi t khng ch c s dng hp php trong cc hp ng gia cc bn t nhn m cn hp php trong cc khon thanh ton ca Chnh ph. Nu ng ni t cn tn ti th n ch c vai tr th yu v thng ch l ng tin xu hay cc ng tin mnh gi nh. -la ho chnh thc khng c ngha l ch c mt loi ngoi t c lu hnh hp php. Tuy nhin cc nc -la ho chnh thc thng chn mt ng ngoi t mnh lm ng tin hp php, ch c Andorra s dng c Franc ca Php v Peseta ca Ty Ban Nha. Hu ht cc nc -la ho

chnh thc, cc i tc t nhn c php k hp ng bng bt k ng tin no m h tho thun. Mt s vng lnh th nh Virgin Islands, Greenland v mt s quc gia c lp nh Panama s dng USD hoc ng tin nc khc lm ng tin chnh thc, trong c nc khng cn ng ni t, c nc vn duy tr ng ni t, nhng ng vai tr ph thuc. in hnh l ngy 9/1/2000, Tng thng Ecuado cng b quyt nh ly USD lm ng tin chnh thc ca nc ny. n nm 2001 th c thm El Salvador cng b chnh thc -la ho nn kinh t. Trn thc t, cc nc ny ch p dng -la ho chnh thc sau khi tht bi trong vic thc thi cc chnh sch n nh kinh t. Li ch ch yu ca la ho chnh thc l loi tr ri ro ca vic ph gi tin t. 1.3 Nguyn nhn ca tnh trng -la ho Nhn nhiu kha cnh khc nhau -la ho bt ngun t nhiu nguyn nhn nhng c th ni rng nguyn nhn su xa nht dn n tnh trng -la ho l nn kinh t c t l lm pht cao, gi tr ng ni t gim lin tc lm mt lng tin ca ngi dn vo ng ni t. T ngi dn c xu hng chuyn sang nhng ngoi t n nh, c tnh chuyn i cao tin cho vic giao dch, ct gi v trnh ri ro khi ng ni t b mt gi. Bn cnh xu th hin nay l ton cu ho nn kinh t th gii. S pht trin mnh m ca khoa hc k thut v cng ngh hin i s l cu ni cc quc gia vi nhau trn lnh vc kinh t - tin t. V vy i hi cc quc gia phi m rng quan h quc t, c bit l ngoi thng. Mt khi quan h ngoi thng pht trin i hi phi c mt ng tin chung giao dch. Sn vi vai tr, v tr ca mnh ng -la M m nhim vai tr . Trong quan h i ngoi nht thit i hi mi nc phi c mt c ch qun l ngoi hi qun l v kim sot cc ngun thu ngoi t ni chung v ng -la M ni ring. Khi vic xy dng v thc hin c ch qun l ngoi hi

cn cha hon thin v cn nhiu bt cp th xu th tt yu s xy ra hin tng -la ho. Mt khc, cc quc gia c nn kinh t mnh v pht trin c bit l M lun tm cch tng cng v p t sc mnh kinh t - chnh tr ln ton th gii v nng cao hn na vai tr, v tr ca ng tin nc mnh trong h thng kinh t - tin t th gii. Do nh hng ca -la M i vi nn kinh t ca cc quc gia trn th gii ni chung v vi Vit Nam ni ring l iu khng th trnh khi. Mc -la ho mi nc khc nhau ph thuc vo nhiu yu t nh trnh pht trin nn kinh t, trnh dn tr, tm l ngi dn, trnh pht trin ca h thng ngn hng, chnh sch tin t v c ch qun l ngoi hi, kh nng chuyn i ca ng ni t,... Nhng yu t trn mc cng thp th tnh trng -la ho ca quc gia cng cao. i vi Vit Nam, ngoi nhng yu t trn chng ta cn cp n mt s nguyn nhn quan trng khc gp phn gia tng tnh trng -la ho nc ta trong nhng nm gn y. u tin, phi k n nguyn nhn mang tnh lch s l cuc khng hong ti chnh tin t Chu 1997 1998. Mc d cuc khng hong ny khng tc ng trc tip n nn kinh t Vit Nam, nhng tc ng mnh m n tm l ca ngi dn Vit Nam. Hn th na, sau mt thi gian n nh, ch s gi tiu dng (CPI) ngy mt tng nhanh khin ngi dn khng my mn m trong vic chuyn t ngoi t sang VND. Ngi ta thch dng -la M khng ch v tnh n nh m cn v tnh gn nh, tin li ca n. Thm vo ngun ngoi t tin mt nc ta ngy cng tng nhanh, c bit l USD bi v chng ta c rt nhiu ngun huy ng: Ngun kiu hi ngy cng c xu hng tng mnh vi mc tng bnh qun 10%/nm v ti nm 2010 d tnh s ln ti 5 t USD, cha k

n lng ngoi hi c chuyn ngoi lung, ngoi t tin mt m Vit kiu mang theo ngi khi nhp cnh. Lng ngoi t chi tiu Vit Nam ca khch du lch nc ngoi cng tng nhanh cng vi lng du khch quc t n Vit Nam. Tin lng v thu nhp ca ngi Vit Nam lm vic trong cc d n lin doanh, d n 100% vn u t nc ngoi, d n quc t, c quan nc ngoi ti Vit Nam... c tr bng ngoi t. S lng ngi nc ngoi n Vit Nam lm vic, sinh sng, lm n, hc tp v.v... ngy cng gia tng, chi tiu ngoi t tin mt rt ln, nht l tin thu nh ca cc h gia nh ngi Vit Nam v chi tr cc dch v khc. Tin vin tr khng hon li, tin ca cc t chc ti chnh vi m, t chc t thin quc t, t chc phi chnh ph nc ngoi v.v... Bn cnh l ngun vn ti tr ca cc t chc ti chnh tin t quc t, Chnh ph cc nc. Hot ng u t nc ngoi ti Vit Nam bao gm c u t trc tip v u t gin tip ang khng ngng tng ln trong nhng nm gn y. Kim ngch xut khu ca Vit Nam ngy mt gia tng cng vi s pht trin ca nn kinh t Ngoi t t cc hot ng bun lu v mt s ngun ngoi t qua cc hot ng kinh t ngm khc m chnh ph Vit Nam cha th qun l c. Vi lng tin mt ngoi t ln nh vy ang t vo buc Vit Nam phi i mt vi tnh trng -la ho nn kinh t ngy cng trm trng. Bn cnh , mi quan h gia li sut ni t v ngoi t, xu hng bin i t gi VND/USD l nguyn nhn quan trng ca xu hng tch tr

v gi tin bng USD. Giai on t 1999 2008 li sut tin gi bng USD lun mc cao, thm ch c lc ln ti 6,5%/nm. iu ny cng khin ngi dn v cc doanh nghip s dng USD nhiu hn trong vic ct tr, gi tit kim. Vic ngi dn v cc doanh nghip a chung USD hn tin ng cn v tnh gn nh ca n. ng tin Vit Nam mnh gi cn nh, cao nht l t 500.000 ng mi c a vo lu thng nm 2003. Trong khi t 100 USD hin nay li c tr gi gn 2 triu ng. Bi vy trong cc giao dch mang gi tr ln nh mua bn nh ca, t ai, t,... USD vn chim li th hn. 1.4 Tc ng ca tnh trng -la ho n nn kinh t C quan im cho rng -la ho l mt cn bnh him ngho, cn phi trit tn gc, nhng cng c kin li cho rng -la ho l phng thuc mu nhim i vi cc quc gia ang v chm pht trin. C hai quan im ny u cha hon ton ng. Bi v -la ho c nhng mt tch cc nhng cng c nhng mt tiu cc. Chng ta phi nhn nhn r mt li, mt hi c hng pht huy nhng mt tch cc v hn ch nhng mt tiu cc ca tnh trng ny i vi nn kinh t. 1.4.1 Nhng tc ng tch cc ca -la ho (i) Vic s dng ng -la s to cho nn kinh t mt ci van gim p" ca nhng mt cn i, kt qu ca tnh khng hiu qu di c ch k hoch ho tp trung, ng thi cung cp cho cc tc nhn kinh t mt cng c t bo v chng li lm pht v phng tin mua hng ho trn th trng phi chnh thc cng nh phng tin thanh ton hiu qu. T nhng nm 80, USD xut hin v c s dng rng ri Vit Nam. Sau tht bi ca "cuc ci cch" v s v ca cc t chc tn dng. Lm pht khng n nh v gia tng mc cao ko theo VND cng bt n v mt gi, nh mt lng tin ca cng chng lm cho -la ho tng cao. Mt

mt, -la ho cao hn l hu qu ca nhng yu km v mt cn i kinh t v m. Mt khc, -la ho li c xem nh "mt ci van" nhm gim p lc i vi nhng mt cn i ny. Khi s dng USD thay th cho VND, cc c nhn v t chc kinh t hn ch c ri ro gim gi tr ti sn do lm pht cao v thng xuyn bin ng. Ngoi ra, USD c s dng cng khai nh mt phng tin thanh ton hiu qu trn th trng t do, c bit l i vi nhng ng sn c nhn nhp khu c gi tr cao nh t, t lnh, my vi tnh v nhng linh kin khc. cc nc -la ho chnh thc, bng vic s dng ng ngoi t h s duy tr c t l lm pht gn vi mc lm pht thp lm tng s an ton i vi ti sn t nhn, khuyn khch tit kim v cho vay di hn. Hn na, nhng nc ny Ngn hng trung ng s khng cn kh nng pht hnh nhiu tin v gy ra lm pht. ng thi ngn sch Nh nc s khng th trng ch vo ngun pht hnh ny trang tri thm ht ngn sch, k lut v tin t v ngn sch s c tht cht. Do vy cc chng trnh ngn sch s mang tnh tch cc hn. (ii) -la ho tin gi gip ngn hng c c khon ln ngoi t m rng cc hot ng i ngoi, to cng c lin kt th trng ni a vi th trng th gii. Khi , ngn hng s c thm iu kin thun li thc hin cho vay ngoi t i vi nn kinh t, nh th s hn ch c vay n nc ngoi v cng tng c tm kim sot lung ngoi t ca NHTW. Nu cc NHTM khng huy ng c vn ngoi t s gy kh khn cho cc n hin thi i hi vn ngoi t nhp khu my mc, trang thit b, nguyn liu u vo chin lc . Khi vay vn ngoi t t cc NHTM trong nc, li sut tng i thp (bng li sut SIBOR 6 thng cng chnh lch 0,8 - 1,2%/ nm).

Tp ch Kinh T, s 78, nm 2005

10

S d NHTM c th cho vay vi li sut thp nh vy l v n c kh nng huy ng vn ngoi t li sut thp trong dn c. Nu cc NHTM khng huy ng c v xt thy khng thun li th chc chn cc n trn s phi chu li sut cao hn. L do l cc ngn hng s phi vay vn t nc ngoi. Nu khng th cc doanh nghip cng phi trc tip i vay. Trong c hai trng hp, doanh nghip s phi chu mc li sut t nht l bng li sut SIBOR cng vi 1,8 - 2%/nm. T thng 11/2000, quy nh tn dng m rng i tng c vay vn ngoi t h tr cho vic nhp khu cn c cc d n u t c ph duyt, d n sn xut, giao dch phc v cho vic m rng th trng xut khu, i lao ng nc ngoi,...Vic m rng i tng khch hng to iu kin thun li tng cc khon vay ngoi t. T l vay vn ngoi t tng t 16,1% nm 1999 ln 21% nm 2001. Nh vy, vic huy ng vn ngoi t cho php m rng tn dng cho nn kinh t, gim c ri ro t gi v ph tn li sut, iu quan trng hn l gim c s l thuc vo ngun vn nc ngoi. (iii) -la ho cng gip gim cc chi ph giao dch v mc m ca s ln hn. V s dng USD trong thanh ton nhng giao dch nht nh, chi ph nh chnh lch gia t gi mua v t gi bn trong vic chuyn i t ng tin ny sang ng tin khc gim ng k. Nhng chi ph nhm chng li ri ro t gi cng c gim. iu ny gip gim tng chi ph ni chung, t thc y t do ho thng mi v u t gia Vit Nam v bn ngoi. V d nh, thng qua vic chp nhn USD, Vit Nam c th gim c lng ln chi ph giao dch vi Nht Bn hay cc quc gia Chu khc v mt b phn nht nh ca quy trnh chuyn i t VND sang USD v ngc li c loi

Tp ch Ngn Hng, s 5/2004

11

b. Kt qu cho thy thng mi ca Vit Nam lin tc tng trng trong giai on gn y. -la ho gp phn thc y thng mi v u t. Cc nc thc hin -la ho chnh thc c th loi b ri ro cn cn thanh ton v nhng kim sot mua ngoi t, khuyn khch t do thng mi v u t quc t. Cc nn kinh t -la ho chnh thc c th c hng chnh lch li sut i vi cc khon vay n nc ngoi thp hn, nh s gim chi ngn sch nh nc, thc y u t v tng trng kinh t. Cui cng, khi mt quc gia -la ho mc su rng s rt ngn chnh lch gia t gi th trng ngoi hi chnh thc v th trng ngoi hi phi chnh thc (th trng ch en). Khi t gi trn hai th trng ny st nhau th s to ng c cc hot ng trn th trng ch en (th trng bt hp php) chuyn sang th trng chnh thc (th trng hp php). iu ny gip Nh nc v cc c quan chc nng d dng hn trong vic kim sot, qun l cc hot ng din ra trn th trng. 1.4.2 Nhng tc ng tiu cc ca -la ho Bn cnh mt s tc ng tch cc trn, hin tng -la ho cn mang li nhiu tc ng tiu cc n nn kinh t. (i) Thch thc ln nht ca -la ho lin quan n tnh an ton ca h thng ngn hng v s qun l thn trng. Hn ch vai tr "cu cnh cho vay cui cng" ca NHTW. -la ho c th lm tng tnh d b tn thng ca h thng ngn hng, xut pht t s bt tng xng gia khon tin gi v hot ng cho vay, v t ri ro tn dng v hi oi. Khon ngoi t cho vay kh i trn tng vn cho vay xp x 2 ln ch tiu ny i vi tin ng. Nht l i vi NHTM quc doanh, nhng bin ng tim n ca FCDs c th lm tng tnh nan gii ca bi ton tnh lng v vic ti xut hin yu cu d tr chnh thc ca Vit Nam. Khon bo m cho FCDs bng tng d

12

tr chnh thc thc s gim trong hn 5 nm qua t hn 140% vo cui nm 1996 xung 60% vo cui thng 8/2001. Trong trng hp t l tin gi ngoi t ca dn c cao nh hin nay, ngn hng s phi i mt vi nhng kh khn trong vic cn i vn khi c nhng bin ng bt ng lm ngi dn x i rt USD hoc chuyn sang VND trong khi s ngoi t ny c ngn hng cho vay, c bit l cho vay di hn. Do , gii quyt vn cn i vn, n cn phi vay mn v ng nhin kh nng thanh ton ca ngn hng ph thuc kh nng vay mn ny. Hn na, n cn phi tnh n ri ro li sut tc l li sut ny c th cao hn li sut m ngn hng cam kt cho vay di hn. Ngoi ra, vn t c ca ngn hng Vit Nam cn mc thp. Tuy nhin mi ngi tin tng vo s an ton ca khon tin gi ti ngn hng v c s bo lnh ngm ca NHNN i vi cc khon vay ny. S bo m ny ch c th thc hin c i vi VND cn USD th khng. Khng c kh nng pht hnh USD, NHTW khng th thc hin chc nng "ngi cho vay cui cng" khi h thng ngn hng lm vo tnh trng kh khn. R rng mt khi chc nng "ngi cho vay cui cng" b v hiu, khu vc ngn hng cng tr nn d b tn thng hn khi ngn hng ngng kinh doanh hay ph sn. (ii) -la ho lm gim hiu qu ca vic kim sot tin t ca NHTW. -la ho khng chnh thc Vit Nam lm cho nhu cu ni t khng n nh v d nhy cm hn vi nhng thay i t bn ngoi. Mt khi mi ngi gi lng ln tin gi ngoi t, li sut trong nc hay quc t thay i c th gy ra chuyn dch ln t ng tin ny sang ng tin khc to nn kh khn cho NHTW trong vic d on tng phng tin thanh ton, dn n khng a ra c nhng quyt nh kp thi v chnh xc v vic tng

Ngn hng Nh nc Vit Nam: http://www.sbv.gov.vn/vn/home/tintapchi.jsp?tin=305

13

hoc gim cung tin. Kt qu l chnh sch tin t b ph thuc v b nh hng ln bi nhng thay i t bn ngoi. Trong mt nn kinh t c t trng ngoi t ln, vic hoch nh cc chnh sch kinh t v m c bit l chnh sch tin t s khng c c lp m chu nhiu nh hng bi din bin kinh t quc t. H thng ngn hng t chc rng ri vic huy ng USD di mi hnh thc, cnh tranh nhau a li sut huy ng hp dn vi ngi gi, ng thi s dng USD cp tn dng cho cc doanh nghip bao gi cng gn lin vi SIBOR, LIBOR. Cn SIBOR hoc LIBOR li do chnh sch tin t ca M quyt nh. Thm vo , mt khon tin gi ngoi t l mt b phn ca M2 nhng c nhiu nhn t tc ng ti tin gi ngoi t m NHNN khng th kim sot c ht cc nhn t ny. V l , trong qu trnh iu hnh chnh sch tin t, mc tiu trung gian ca M2 s b bp mo, sai lch. Th nht, v n chu nh hng ca cn cn thanh ton quc t: cn cn thanh ton ca Vit Nam thng d/thm ht dn n vn USD chy vo/chy ra v tng/gim tng phng tin thanh ton ca Vit Nam. Ngoi ra, chin lc huy ng vn ca NHTM, danh mc u t ca cc doanh nghip v hnh vi tit kim ca h gia nh u thay i. Tin gi ngoi t ca cc doanh nghip th c th d on c thng qua chnh sch kt hi ngoi t. Tuy nhin NHTW kh c th on trc c thay i trong hnh vi tit kim ca h gia nh. Do , s dao ng tht thng ca FCDs nm ngoi tm kim sot ca NHNN. (iii) -la ho trn th trng t do cng tng, th trng ngoi t lin ngn hng hot ng cng km si ng, gy nh hng n s cn i cung cu ngoi t.

L quy nh ca Nh nc yu cu doanh nghip c ngun thu ngoi t phi bn li mt phn hoc ton b cho ngn hng.

14

Th trng ngoi hi ch yu l mua bn ngoi t. Nhng -la ho lm cho lng ngoi t b sc ht vo ct gi trn cc ti khon ca NHTM. Lng ngoi t ny cng l vn kh dng m ch s hu l ngi gi tin nn ngn hng khng th a ra th trng lin ngn hng mua bn. Mt khc, cc NHTM li cho vay trc tip bng ngoi t, rt t lin quan n th trng mua bn ngoi t. Chnh v vy m th trng ngoi hi khng c s hot ng nhn nhp. Ngoi ra -la ho cn lm cho th trng ny rt d ri vo trng thi mt cn bng (thng l khan him ngoi t). iu cho thy s bt hp l trong lun chuyn ngoi t. -la ho ngoi h thng ngn hng cng ng ngha vi vic ngun ngoi t b phn tn, khng tp trung qua h thng ngn hng p ng cho nn kinh t. Xt trn phm vi ton b nn kinh t, cung cu ngoi t khng kh khn nhng do -la ho lm cho hin tng cng thng ngoi t din ra kh ph bin. Do ngoi t trn th trng khan him, cc ngn hng cha c ngoi t p ng nhu cu thanh ton ca doanh nghip nn cng khng c d bn trn th trng. Khi cu ngoi t tng mnh m cung ngoi t li khng tng th th trng ngoi hi s tr nn cng thng. Theo s liu thng k nm 2000 v xut nhp khu, kiu hi, ngun phi thng mi,... chim khi lng ln th cn cn vng lai ca Vit Nam thng d. Tuy nhin cng thng ngoi t vn tip tc ko di. Nguyn nhn l do b phn dn c nhn c kiu hi th mun rt USD tin mt ri bn trn th trng t do m khng bn cho ngn hng, v t gi th trng t do vn hp dn hn. Ngun thu ngoi t ca h thng doanh nghip cng chim t trng ln nhng cc doanh nghip cng khng bn cho ngn hng nn cc ngn hng cng khan him ngoi t, nn kh p ng cho nhu cu mua ngoi t ca cc n v khc. Cn ngun thu ngoi t ca Nh nc phn ln l t vic bn du th nhng li tp trung vo B Ti chnh, sau B Ti chnh mi bn li mt phn cho NHNN bn cho NHTM phc v nhp khu xng

15

du. Nhu cu mua USD v gi USD ti cc NHTM ngy cng tng cao, ai cng mun -la ho phn ti sn ca mnh v l nguyn nhn ca s cng thng cung cu ngoi t trong thi gian va qua. (iv) -la ho hn ch tc ng ca chnh sch tin t nhm thc y tng trng, hn ch tc dng ca t gi nh mt cng c khuyn khch xut khu. N lc ca NHTW nhm kch cu/gim cu thng qua tng/gim tn dng s mang li t hiu qu khi s thay i li sut ngoi t nh hng trc tip n quyt nh phn phi ti sn ca ngi gi USD. Ni cch khc, s thay i li sut ngoi t t nhiu nh hng n tng cu ni a v khi li sut ngoi t tng/gim ngi gi USD c xu hng hn ch/m rng tiu dng v u t. Do khi NHTW thc thi chnh sch li sut thp trong trng hp kinh t suy thoi cha chc khuyn khch c tiu dng v u t m li dn n tm l chuyn i t VND sang USD hng "li kp". Nm 2000, thc thi ch trng kch cu ca Chnh ph li sut VND c duy tr mc thp, ng lc vi li sut USD trn th trng quc t ang tng cao. Cc NHTM cng ng lot y li sut huy ng USD lm cho tin gi USD ca ngi dn trong h thng ngn hng tng rt nhanh. Do cng lm trm trng thm tnh trng gim pht, chnh sch kch cu khng pht huy tc dng v hng ngn t ng nm "cht" trong h thng ngn hng, gy ra s lng ph vn nghim trng (c ni t ln ngoi t) trong khi nn kinh t li ang thiu vn u t. Cng tng t, trong khi s dng cng c t gi khuyn khch xut khu th -la ho li lm tng phn ng ph ca chnh sch ph gi. Chnh sch ph gi theo hng lm gim gi tr ng bn t cho cc nh xut khu khi thu c ngoi t chuyn i qua ng bn t s c hng mt gi tr ln hn cng thm li sut tin gi ni t, thu nhp ca cc nh xut

16

khu tng cao to ra kh nng cnh tranh gi c hng ho trn th trng quc t. Nhng v giai on ph gi li trong nn kinh t b -la ho nn to ra phn ng tiu cc l cng khuyn khch s gm gi tch tr ngoi t, to p lc ln s mt cn i cung cu ngoi t. (v) -la ho cng nng, c hi ng ni t tr thnh ng tin chuyn i cng xa vi. S khc nhau c tnh quyt nh gia ng tin mnh v ng tin yu l da trn c s s n nh danh ngha ca n. Tiu thc ny lin quan n chc nng lm phng tin ct gi v thanh ton. Vit Nam, -la ho lm cho VND b ln t v chc nng ny. VND khng lm c trn vn chc nng ca mnh, -la ho lm VND phi "cnh tranh" trong th yu so vi mt ng tin mnh nh USD. (vi) -la ho ng ngha vi vic NHTW b mt i mt khon doanh thu t vic pht hnh tin hay cn gi l thu c tin. Trong khi c th c c mt s u quyn tin t t d tr ngoi t bt buc ca NHTM ti NHTW th n li b mt i khi n lu thng ngoi h thng ngn hng. Nh c cp trn, khng c s liu c th v lng ngoi t trong lu thng ti Vit Nam. Tuy nhin, gi nh t l ngoi t trong lu thng trn tin gi ngoi t l tng ng t l tin ng trong lu thng trn tin gi bng ng, ngoi t trong lu thng s xp x 42 nghn t ng, chim khong 10%GDP (tnh theo s liu cui nm 2000). Vi tng tin d tnh tng trung bnh 20%, khon doanh thu mt i theo cch ny s l khong 2%GDP mi nm. Mt khc, cho lu thng ng thi hai ng tin s dn n lng VND pht hnh s nh hn khi ch c duy nht VND c lu thng. iu ny cng dn n vic gim doanh thu t pht hnh tin. V d chi ph in

Tng cc Thng k Vit Nam: http://www.gso.gov.vn/default.aspx?tabid=228&ItemID=1915

17

1000 t VND l 200 VND nhng Chnh ph c th mua hng ho tr gi 1000VND. l li nhun rng t vic pht hnh tin. Khi pht hnh t tin hn, li nhun rng s nh hn. Khi pht hnh tin, Ngn hng trung ng ca quc gia s thu v c mt khon li nhun khng nh t vic pht hnh cc loi giy bc v tin kim loi. Khi mt quc gia b -la ho th ng -la gi vai tr p o hn so vi ng ni t trong vic thc hin ba chc nng ca ng tin. Chnh v th, khon thu nhp m l ra Ngn hng trung ng nc c c t vic pht hnh tin s chy v Cc d tr lin bang M, ni pht hnh ra ng -la M. Chnh ph M hng nm thu v khong 25 t -la t nghip v pht hnh tin. Khi ngi dn cc nc khc gi ng -la M trong tay, th chnh l ang gp phn lm giu cho B ti chnh M. V d ti Argentina quc gia c mc -la ho cao hng nm b thit hi hn 750 triu -la M t vic pht hnh giy bc. Con s ny qu l khng nh, n chim ti 2% tng thu nhp quc dn ca Argentina vo cng thi im. c nhng cuc tho lun v vic chia li nhun thu c t u quyn tin t cho cc nc thc hin -la ho, nhng cho n nay vic ny vn ch l d tho. (vii) Mt nhc im na ca -la ho l lo s tin gi m ngay c M cng kh phn bit c tin gi. Ngoi vic sn xut cocaine, Colombia cn ni ting v cc nh my sn xut -la. Ri ro v chnh tr cng c th xy ra. Khi El Salvador tin hnh -la ho, ng i lp gi l hnh ng bn mnh cho quc. Thuyt phc ngi dn bn x s dng mt loi tin khng quen thuc cng khng phi d. Mt trong nhng kh khn Argentina gp phi khi quyt nh -la ho s l vn ho: -la ho c th c coi l thua ch ngha thc dn, l dng np biu tng nim t ho ca t nc.

18

(viii) Khi mt quc gia b nh hng ca tnh trng -la ho cao th nn kinh t ca quc gia s b ph thuc nht nh vo nn kinh t M. Cc chnh sch v t gi v li sut ca Cc d tr lin bang M - FED s nh hng trc tip n mi hot ng ca quc gia . V khi ng -la dao ng so vi cc ng tin khc trn th gii (v vic ny xy ra thng xuyn), i lc kh mnh, th s khng c cch no i ph vi nhng khng hong nh vy. V nc thc hin -la ho hon ton trao quyn kim sot v quyn a ra mt chnh sch tin t tp trung v c lp cho Ngn hng trung ng ca nc pht hnh tin. Cc D tr Lin bang M s ch a ra nhng quyt nh c li cho M v khng quan tm my n tnh hnh cc nc thc hin -la ho. Cng t nguyn nhn trn, nc thc hin la ho s khng th i ph vi cc c sc kinh t, v d nh dao ng ca gi du trn th trng th gii, bng cch thay i t gi hi oi. -la ho s v hiu ho phng thc s dng chnh sch t gi hi oi. Cc c sc ngoi bin, dao ng ca ng -la ch l mt trong s , s khng th c ng ni t hp th bt m s c truyn thng vo cc hot ng kinh t. Thc t th cc nc ang pht trin v M c chu k tng trng kinh t khng ging nhau, v th cc quc gia ny cn phi c chnh sch tin t, li sut c lp mi c th gip nn kinh t tng trng bn vng. Nh chng ta bit cuc khng hong ti chnh tin t chu 1997-1998 bn cnh l do l s yu km ca h thng ti chnh ngn hng th mt nguyn nhn khng km phn quan trng l cc nc chu ny c nh ng ni t ca mnh vo -la M. V th khi FED tng li sut, lm cho ng -la tng gi mnh, dng vn u t chu t v M. Khi cc nc chu khng kim sot c lng -la M trn th trng, khng a ra c

19

chnh sch t gi hp l, v th cng lm cho khng hong ko di v gy nn nhng hu qu nghim trng nh chng ta bit. 1.5 Kinh nghim quc t v -la ho v bi hc cho Vit Nam 1.5.1 Kinh nghim -la ho Argentina T trc khi tng thng Carlos Menem a ra tng -la ho nn kinh t vo nm 1999 th gn nh ton b nn kinh t Argentina s dng rng ri ng -la. Hin nay Argentina l quc gia -la ho bn chnh thc. Trc khi ng peso b mt gi vo thng 1/2001 th phn ln cc giao dch nh vay mua xe, mua nh u c thanh ton bng USD. Hin nay, khi ng peso trt gi qu nhanh th cn st xanh trn ngp khp t nc Argentina, mi ngi x i mua USD tiu dng v lm ti sn ct tr. Tuy nhin, Argentina l quc gia ch trng -la ho nn kinh t. T trc n gi, Argentina khng c mt loi tin t chnh thng. Khi Carlos Menem c bu lm tng thng vo nm 1989, t l lm pht ca nc ny ln ti 78%/thng. gim lm pht, Quc hi Argentina thng qua Lut chuyn i vo thng 3/1991, chnh thc thit lp t l chuyn i t ng Austral (tin t ca Argentina k t nm 1985) sang USD l 10000 Austral i 1USD. Ch sau 1 nm, thng 1/1992 ng Peso c dng lm tin t ca Argentina thay cho Austral vi t l 10000 Austral i 1 peso. Nh vy, NHTW Argentina phi sn sng bn ra USD vi t gi USD/peso = 1. Khi m nhng mi lo ngi v s khng n nh ca h thng tin t cng nh tnh chuyn i ca ng peso tng ln ng ngha vi vic ngi dn a chung s dng USD hn. iu ny lm cho d tr ngoi hi ca Argentina gim st v ng ngha vi vic NHTW mt i tnh ch ng trong vic iu hnh chnh sch tin t, n nh th trng. Gn y, th gii li ang bn lun v quyt nh -la ho nn kinh t ca Argentina. Vy nguyn nhn no khin cc nh chc trch quyt nh -

20

la ho nn kinh t, t b quyn t do hoch nh chnh sch tin t v chnh sch t gi? C 4 nguyn nhn chnh: Ri ro li sut ln, bt ngun t mi lo ngi v kh nng chuyn i ca ng peso. y l nguyn nhn khin cc nh u t nc ngoi khng mn m vi vic u t Argentina. S mt nim tin ca ngi dn vo cc nh hoch nh chnh sch v m ni chung v vo h thng tin t ca Argentina ni ring. Lm pht lun mc cao dn n gim sc mua ca ng ni t v lm mt tnh hiu qu ca cc chnh sch kinh t. Nn kinh t Argentina vn chu tc ng mnh ca nhng c sc ngoi bin (nh khng hong Brazil, khng hong ti chnh Chu ,...) lm mt kh nng cnh tranh ca nn kinh t. Tuy nhin, vic Argentina nn -la ho nn kinh t hay chn gii php th ni t gi hi oi ang l vn cn nhiu tranh ci. Ni chung, Argentina phi cn nhc k lng gia ci c v ci mt khi quyt nh la ho nn kinh t. 1.5.2 Kinh nghim -la ho Campuchia Campuchia l quc gia nm trn bn o ng Dng, thuc khu vc ng Nam v l lng ging thn thit vi Vit Nam. Campuchia t c nhng thnh tu kinh t - x hi rt n tng trong lch s pht trin ca mnh. Tng trng GDP hng nm t gn 10%, ch s gi tiu dng CPI gim t 56% trong giai on 1990 1998 xung trung bnh 3,5% trong nhng nm gn y. Tuy nhin, hin nay Campuchia vn l quc gia c tnh trng -la ho cao, nu khng mun ni l cao hn so vi 10 nm trc. Campuchia, USD thc hin c 3 chc nng tin t: phng tin trao i, phng tin thanh ton, phng tin ct tr gi tr.

21

NHNN Campuchia c tnh t l tin gi ngoi t trn tng phng tin thanh ton tng mc k lc t 75% vo nm 2006 v hin nay l 97%. Ti Campuchia, trong khi ng Riel rt t c s dng th USD li rt c a chung. C n 90% cc giao dch thng mi c thc hin bng USD. Hn na, hu ht gi c mi hng ho, dch v u c quy i ra USD. Ngi dn mua bn, trao i u bng USD. Hin nay tnh trng -la ho cao ang lm au u cc nh chc trch Campuchia. Mi y nht l vic kh khn khi quyt nh ng tin no s c s dng cho sn chng khon sp khai trng ca Campuchia. Chnh ph th mun s dng ng Riel nhm mc ch qung b cho ng ni t v thc hin mc tiu chng -la ho. Tuy nhin, theo quan im ca gii u t v th trng th li mun s dng USD do tnh an ton ca n v thi quen s dng ca th trng. Vy u l nguyn nhn dn n tnh trng -la ho cao v dai dng ti Campuchia? chnh l s mt nim tin ca ngi dn vo ng Riel trong mt thi gian di, dn n vic s dng mt ngoi t khc an ton hn thay th. Nguyn nhn su xa bt ngun t mt h thng tin t km pht trin, bt n chnh tr, s yu km ca h thng php l v bung lng qun l ca cc c quan chc nng. Nhng ti sao gn y khi chnh sch kinh t, h thng lut php v s qun l ca cc c quan chc nng c ci thin m tnh trng -la ho Campuchia vn khng ngng gia tng? Vy l do gii thch cho tnh trng -la ho dai dng Campuchia l g? C 2 nhn t quyt nh: mc ci cch v vn lch s. V mc ci cch, vn khng nm vic Campuchia tin bao xa trong thi gian qua m nm ch Campuchia cn t c nhng g. Mc d Campuchia c s tng trng ngon mc, nhng hin nay vn l quc

22

gia c thu nhp thp, ngho nn, v mc chnh lch giu ngho ln, thng xuyn xy ra bt n chnh tr, t nn tham nhng. c bit l s yu km ca h thng ngn hng, tin t. Campuchia ang phi i mt vi thch thc pht trin mt h thng ngn hng c lp vi mt khung php l cht ch. Tm li, nhng thnh tu v kinh t, x hi, chnh tr m Campuchia t c v cha bt u qu trnh chng -la ho hiu qu. V vn lch s, Campuchia c mt tr kh ln so vi cc nn kinh t khc. -la ho Campuchia l hu qu ca nn kinh t v ti chnh b tn ph nng n sau nhng nm 70 ca th k XX, s yu km trong qun l kinh t vo nhng nm 80 v mt lng ln USD c chuyn vo nc ny trong thi k UNTAC nhng nm 90, cha kip gng dy th nn kinh t li chu tc ng ca cuc khng hong ti chnh Chu 1997 1998 khin tnh trng -la ho cng trm trng. Khng ging cc quc gia khc, ni m s khng n nh ca nn kinh t v m v lm pht cao lm gia tng tnh trng -la ho, th Campuchia -la ho l hu qu ca mt lot nhng bt n v chnh tr v yu km trong qun l Nh nc. Tm li, tnh trng -la ho Campuchia ang mc cao v cha c du hiu thuyn gim. Campuchia mun khc phc tnh trng ny th phi gii quyt trit nhng vn cn ang tn ti. Qu trnh ny i hi phi kin tr thc hin trong thi gian di ch khng th mt sm mt chiu m gii quyt ht c. 1.5.3 Bi hc cho Vit Nam T thc trng qu trnh -la ho ca Argentina v Campuchia, chng ta cng rt ra c nhng bi hc kinh nghim qu bu v chng -la ho. Th nht, cn phi xy dng c mt h thng ngn hng vng mnh, c lp v mt khung php l hon chnh. Trong pht trin a dng cc

Phi b chuyn tip ca Lin Hip Quc ti Campuchia

23

dch v ngn hng, to iu kin tt nht cho pht trin kinh t. V h thng ngn hng chnh l trung gian trung chuyn vn cho nn kinh t. Nu h thng ngn hng yu km th nn kinh t s tr tr v buc phi huy ng t cc ngun trn th trng t do. iu ny li dn n vic Nh nc mt kim sot trong hot ng ti chnh tin t. y l iu nguy him i vi nn kinh t. Hn na, phi nng cao vai tr ca NHNN v cc c quan chc nng trong vic iu hnh chnh sch tin t, n nh th trng, qun l v iu tit nn kinh t v m. V nu cng tc qun l, iu hnh khng tt th th trng s ging nh rn mt u, khng xc nh c phng hng, mc tiu. y l du hiu nguy him dn n khng hong v s bt n nh ca nn kinh t. Th hai, phi xy dng nim tin ca ngi dn vo ng ni t bng cch duy tr mt h thng tin t n nh v vng mnh. Mun thc hin c iu ny th trc tin phi pht trin kinh t v m, kim ch lm pht v duy tr mc chp nhn c t n nh gi tr ca ng ni t. Th ba, cn phi n nh chnh tr bi c an c th mi lc nghip. Chnh tr c n nh th ngi dn mi tin tng vo Nh nc v tun theo s iu hnh ca Nh nc. Bn cnh cn nng cao cht lng qun l ca b my Nh nc t trung ng xung a phng, bi tr nn quan liu, tham nhng.

24

CHNG II: THC TRNG TNH HNH -LA HO TI VIT NAM

2.1 Din bin tnh hnh -la ho ti Vit Nam trong thi gian qua Hin tng nn kinh t Vit Nam s dng rng ri ng -la M trong giao dch, bun bn,... bt u c ch n t nm 1988 khi cc ngn hng c php nhn tin gi bng ng -la. n nm 1992, tnh trng -la ho tng mnh vi hn 41% lng tin gi vo cc ngn hng l bng -la. Trc tnh trng ny, NHNN Vit Nam c gng o ngc qu trnh -la ho nn kinh t v kh thnh cng khi gim mnh mc tin gi bng USD vo cc ngn hng xung cn 20% vo nm 1996. Nhng tip theo cuc khng hong ti chnh tin t chu 1997 khin cho ng tin Vit Nam gim gi tr, v Vit Nam li tip tc chu sc p ca tnh trng -la ho. Sau y l chi tit din bin qu trnh -la ho nc ta trong cc giai on t nm 1990 n nay:

Thi k 1990 -1991: T l -la ho t ngt tng mnh vo nm 1991

(41%) bt ngun t siu lm pht. nc ta -la ho bt u xut hin t khi tin hnh ci cch nn kinh t, chuyn i nn kinh t theo hng th trng vo cui nhng nm 80 u thp k 90 ca th k XX. Nm 1985, Vit Nam thc hin cuc ci cch gi - lng - tin m nh cao l s kin i tin vo thng 9/1985 v lm pht cng bng n ngay sau . Ch s gi tiu dng thng 12/1986 tng ln n 775%, hai nm tip theo lm pht cng mc rt cao vi 3 ch s. T 1989 n 1991 lm pht tuy c gim nhng vn cn kh cao vi mc tng hn 67% lin tip trong hai nm 1990 - 1991.

25

Hu qu tai hi l nn kinh t b chao o, ng tin mt gi mnh, nim tin vo gi tr ng bc Vit Nam khng cn, gy tm l chy trn khi tin giy mt gi bng cch x nm gi vng, USD, hay bt ng sn. Mi ngi c lc chng kin cnh gi vng v USD tng ln n chng mt (tng ti 10 - 11%/1thng). Lc rt tin tit kim cha n hn ra mua vng hay USD d c b mt li 3,5%/thng vn c li gp i s thit. Mt khc, h thng ti chnh cha p ng c yu cu chu chuyn vn cng nh cc phng tin ca nn kinh t ang trong qu trnh i mi. Chnh h thng thanh ton cn qu yu, i khi gy nn hin tng thiu tin mt mt cch v l, buc ngi ta phi dng vng v ngoi t a vo lu thng lm phng tin thanh ton. R rng v trnh ri ro lm pht v m bo sc mua thc t ca ng tin cng nh hy vng kim li dn ti tm l snh dng vng v -la, hu ht u ly USD lm chun mc ct gi v thanh ton trong nc.

Thi k 1992 - 1996: Mc -la ho gim v n nh mc thp (20 24%) trong thi gian ny l nh li sut VND mc thc dng, tm l ph gi ng ni t thp, lm pht tin t h thp xung 1 ch s. Bng 1: Tc tng trng kinh t v lm pht, 1991 - 1996 n v: % Nm Tng trng GDP Lm pht 1992 8,70 17,5 1993 8,08 5,2 1994 8,83 14,4 1995 9,54 12,7 1996 9,34 4,5

Ngun: Thi bo Kinh tVit Nam, s 31, nm 1997

26

Bng 2: Li sut tit kim USD v VND giai on 1992 1996 n v: % Mc ph gi Nm ca VND
(1)

Li sut tit kim VND

(2)

Li tc VND tnh theo USD

(3) = (2) - (1)

Li tc USD (li sut tit kim USD trong nc)

(4) (5) = (3) - (4)

Chnh lch li tc

1992 1993 1994 1995 1996

-8,13 2,62 1,92 -0,33 0,33

34,10 20,40 16,80 16,80 9,60

42,23 17,78 14,88 17,13 9,27

4,05 3,20 3,50 4,50 4,80

38,18 14,58 11,38 12,63 4,47

Ngun: Vin nghin cu qun l kinh t Trung ng, 2002.

u nhng nm thp k 90, NHTW s dng chnh sch tin t mi, c bit p dng chnh sch li sut thc dng, do vy hp dn hng mi ngi tch lu VND. Thc t c nhiu ngi rt tin gi USD chuyn qua gi vo ngn hng bng VND c hng li cao hn, dn n t l tin gi USD trong tng tin gi ca h thng ngn hng lc ch cn 18% (nm 1996) Trong h thng ngn hng trin khai thc hin tt Q396/TTg ca Th tng Chnh ph v tng cng qun l ngoi hi. NHTW iu hnh tt vic cung ng tin phc v cho mc tiu mua bn ngoi t, vng v mt s hng ho khc gim xung. Nm 1992, Vit Nam pht hnh thm hng ngn t ng mua USD tri ni m lm pht li c ko xung mt ch s t thng 3/1992. Tc dng kp ca vic mua USD vo l va thay th USD lu thng bng tin giy, va tng khi d tr ngoi t ca Nh nc.

27

Hn na, y l thi k c tc tng trng bnh qun cao nht k t khi chng ta tin hnh ci cch n lc , to dng nim tin ca ngi dn vo cng cuc i mi v tin tng vo gi tr ca VND. Bc u coi nh thit lp VND thnh ng tin n nh gi tr c v i ni v i ngoi. VND ngy cng p ng c vai tr l phng tin thanh ton.

Thi k 1997 - 1998: Nhng hiu ng lan to t cuc khng

hong ti chnh - tin t Chu nm 1997 lin i lm tng tnh trng -la ho. Ngy 2/7/1997, ngi n ca cuc khng hong ti chnh - tin t Chu bt u bung ra t Thi Lan v nhanh chng lan ra cc nn kinh t trong khu vc. Cuc khng hong lm cho gi tr ng tin ca cc nc ny gim nhanh v mnh: ng Rupiah Indonesia mt gi 130%, ng Bath Thi Lan mt gi 100%, ng Ringgit Malaysia mt gi 60%... L mt nc nm trong khu vc, li cng thc hin chin lc hng v xut khu v c c cu xut khu tng i ging nhau to p lc ph gi ln VND v nh hng bt li n kinh t trong nc. C th ni chnh s ph gi ca cc ng tin trong khu vc, s ln gi ca cc ng tin mnh v xut khu trong nc suy gim do khng hong kinh t dn n tm l cho rng tin Vit Nam s cn tip tc mt gi. Ngoi ra, do nm 1996 khi lng L/C tr chm kh ln v phn ln n hn tr vo nm 1997 lm tng nhu cu mua ngoi t trong nc tr n. ng thi, ngun cung ngoi t t ngun vn u t nc ngoi vo Vit Nam cng gim st (trong c nguyn nhn bt ngun t cuc khng hong) nn cng gp phn gy p lc gim gi VND.

Bch khoa ton th m: http://vi.wikipedia.org/wiki/Khng_hong_ti_chnh_chu__1997

28

iu ng ch l trong giai on ny, chnh lch li sut VND & USD thu hp khong cch n mc thp nht. Chnh lch li tc sau khin tin gi ngoi t c li hn tin gi ni t dn n xu hng cc nh u t v dn chng rt tin VND chuyn sang ngoi t tng ln. V c bn, iu ny phn nh s ph gi tin ng sau hu qu ca khng hong ng , v l lm gia tng t l -la ho t 21% thng 9/1997 ln 26% vo nm sau. Bng 3: Li sut tit kim USD & VND nm 1997 - 1998 n v: %
Mc ph Nm gi ca VND (1) 1997 1998 11,57 12,70 Li sut tit kim VND (2) 9,60 9,60 Li tc VND tnh theo USD (3) = (2) (1) -1,97 -3,10 Li tc USD (li sut tit kim USD trong nc) (4) 5,00 5,00 (5) = (3) - (4) -6,97 -8,10 Chnh lch li tc

Ngun: Vin nghin cu qun l kinh t Trung ng, 2002.

Thi k 1999 - 2001: S gia tng -la ho trong giai on m nn

kinh t v m c s n nh tng i dc nh gi l mang tnh a din, trong c 4 nhn t ng vai tr chnh yu. (i) Nhn t u tin l vic ti trung gian ho ngoi t trc y nm ngoi h thng ngn hng. Trong xu hng gia tng tnh trng -la ho gn y th b phn tng mnh nht c ghi nhn cho n nay l trong cc h gia nh. C th, trong c nm 2000, lng tin gi ngoi t ca h gia nh tng gn gp i, ln n 3,1 t USD. Hn mt nm ri (12/1998 - 8/2001), t l tin gi ca cc h gia nh chim ti 80% trong tng lng gia tng FCDs.

29

Tuy khi lng tin c chuyn thng qua ngn hng dn c tng nhiu hn, nhng qua so snh cho thy n ch gp mt phn vo s tng mnh ca FCDs. Hn na, vi s kim sot cht ch cc giao dch trn ti khon vn, dng vn chy vo c l cng b hn ch. Nhn chung, FCDs ca h gia nh tng mnh c coi l mt s phn nh lng tin i vi h thng ngn hng khi phc tr li, v iu ny cn do cc quy nh v vic m ti khon ngoi t c ni lng hn trong nm 1999. Cng ng ch l vai tr ca lng tin c nng ln th hin qua vic ton b s gia tng FCDs ca h gia nh giai on gn y l theo hnh thc tin gi c k hn. Cui cng, c th s a thch FCDs trong cc h gia nh cng phn no phn nh hot ng tng i trm lng ca th trng ti chnh v cn thiu cc cng c ti chnh c hng li h c th chn la. (ii) Nhn t chnh yu th hai l chnh lch li tc thc d tnh v ng c a dng ho danh mc u t v ri ro. c bit, nhng d tnh v s ph gi tin ng nh k - mt phn b tc ng mnh ln bi s ln gi thc ca tin ng k t u nm 2000 c xu hng ng nhp vi tnh trng -la ho. V c d tnh v ph gi, cc h gia nh v cc doanh nghip c gng tm kim s bo v sc mua thng qua tin gi ngoi t. Vi gn 80% trong tng s FCDs l gi c k hn, c l nhng ng c u t v a dng ho nh vy ng vai tr chnh v i lp vi nhn t cu tin - c quan h mt thit vi chnh lch li tc hin hnh. Hn na, c d on rng cc doanh nghip - b phn nm gi khi lng ln tin gi ngn hn bng VND - vn ang chuyn t tin gi bng tin ng sang tin gi ngoi t, c bit l trong thng 4 u nm 2001, khi m tin ng ln gi thc khong 2,2%.

30

Bng 4: Li sut tit kim USD & VND, 1999 - 2001 n v: %

Mc ph Nm gi ca VND (1) 1997 1998 11,57 12,70 Li sut tit kim VND (2) 9,60 9,60 Li tc USD Li tc VND tnh theo USD (li sut tit kim USD trong nc) (3) = (2) (1) -1,97 -3,10 (4) 5,00 5,00 (5) = (3) (4) -6,97 -8,10 Chnh lch li tc

Ngun: Vin nghin cu qun l kinh t Trung ng, 2002. (iii) Nhn t th ba l kt qu hot ng xut khu kh quan trong giai on 1999 - 2001, xut khu tnh theo qu tng gn gp i so vi mc bnh qun ca giai on ba nm trc. Nhn t ny kt hp vi quy nh gim t l kt hi bt buc (u tin gim t 80% xung cn 50% vo nm 1999, sau cn 40% vo nm 2000) cho php nhiu nh xut khu, ng thi cng l nhng nh nhp khu c c nhiu ngoi t hn t ti tr cho hot ng nhp khu ang tng ln v gim ri ro t gi. Trong iu kin cng ng ch l vo cui thng 8/2001, ngn hng Vietcombank, ngn hng ch cht trong lnh vc giao dch thng mi quc t, nm gi hn 40% tng lng FCDs. Hn na trong vi thng gn y, ngn hng ny cng thu ht c hn 2/3 lng FCDs gia tng trong h thng ngn hng.

31

Bng 5: Tnh hnh xut nhp khu giai on 1990 2000 Nm 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 Xut khu (tr. USD) 2404,0 2087,1 2580,7 2985,2 4054,3 5448,9 7255,9 9185,0 9360,3 11540,0 14308,0 15027,0 Nhp khu (tr. USD) 2752,4 2338,1 2540,7 3924,0 5825,8 8155,4 11143,6 11592,3 11499,6 11622,0 15200,0 1616,2 T l nhp/xut 1,145 1,120 0,985 1,314 1,437 1,497 1,536 1,262 1,229 1,007 1,062 1,076

Ngun: Nin gim thng k Vit Nam

(iv) Nhn t th t l khng cn chnh lch li sut gia VND v USD, m trc y s chnh lch ny rt ln v thin v tin gi bng VND. T l chnh lch gim t 3% vo gi nm 1999 xung cn 0 0,25% t u nm 2000, lm cho FCDs hp dn hn. Li sut tin gi bng VND thp hn mt phn gip ngn hng duy tr c khon li nhun, c bit l khi cc khon cho vay kh i ang tng ln, v mt phn l do kh nng thanh khon ca h thng ngn hng vo cui nm 1999 c nng ln. Nhng hn ch trong sc cnh tranh ca ngn hng c th cng gp phn vo s gim chung ca li sut tin gi bng ng, v

32

cc ngn hng nc ngoi khng c php nhn tin gi bng ng vt qu 25% vn t c.

Thi k 2002 2010: t l -la ho tuy c gim nhng s lng

tin gi bng -la ngy cng tng, cho thy mc ngy mt trm trng ca tnh trng -la ho. n cui nm 2001, t l tin gi vo cc NHTM tng ln n 31,7%. T l ny c xu hng gim ng k trong nhng nm tip theo. n nm 2003 cn 23,6% v nm 2004 l 22%. y c th ni l mt du hiu tch cc cho thy tnh trng -la ho ti sn n trong h thng NHTM ang c kim ch mt cch c hiu qu. Ngi dn c nim tin hn vo ng ni t. Tuy nhin v s tin gi tuyt i bng -la th khng ngng tng ln, hin nay con s t xp x 10 t USD. Con s ny mt mt cho thy tim lc ngun vn nhn ri trong dn m h thng ngn hng c th huy ng c cho u t pht trin kinh t, nhng mt khc cng cho thy s ng bo ng tnh trng -la ho. Tri vi xu hng bin i ca c cu tin gi, t trng d n cho vay bng -la M so vi tng d n v u t ca h thng ngn hng thng mi li c xu hng tng ln, cao hn c tin gi -la. c bit l ti Thnh ph H Ch Minh d n cho vay bng USD cui thng 9 nm 2004 tng gp hai ln so vi nm 2002. Thng qua vic quan st nim yt gi v bn hng ho, dch v thu ngoi t hin nay, quan st giao dch mua bn ngoi t ca dn c ti nhiu ca hng vng bc quy m ln H Ni, thng tin ghi nhn c t cc giao dch kinh t ngm,... c th thy mc s dng -la M trong x hi nc ta rt ng quan tm. C th ni Vit Nam l mt nn kinh t b -la ho mt phn. Tuy vy, mc chnh xc ca -la ho l s liu rt kh xc nh. Trong mt s nm khi li sut tin gi ng -la cc ngn hng nc ngoi mc cao, s dng nhng ng tin -la m ngi dn gi vo ngn hng, cc ngn hng trong nc em phn ln ngun

33

-la gi ra cc ngn hng nc ngoi, ch yu l Singapore v Hong Kong kim li sut cao. n nm 1992, li sut ng -la gim mnh, cc ngn hng Vit Nam khng cn thu li c t cc ti khon nc ngoi nn nh rt mt lng ln ngoi t v, con s khong t 3 n 4 t USD. Lng tin gi nc ngoi gim i ch cn mt na tnh n thi im cui nm 2003. Sau khi rt tin -la t ngn hng nc ngoi v, cc ngn hng Vit Nam bt u cho cc doanh nghip trong nc vay bng ng -la sinh li. Tnh n cui nm 2008, khon tin m cc ngn hng cho vay bng USD chim t trng ln, khong 28%. Nu nhn v hnh thc bn ngoi th iu ny c v yn n i vi cc ngn hng, bi v h nhn tin gi v cho vay u bng ngoi t nn c t ri ro. Nhng nu xem xt k, chng ta nhn thy cc doanh nghip i vay s gp kh khn khi ng tin Vit Nam b gim gi. Cc doanh nghip ny ch yu c doanh thu bng ng Vit Nam, nhng h phi tr n bng ng USD. H phi ng trc cc ri ro v s thay i t gi gia ng USD v ng tin Vit Nam m khng c nhng cng c phng trnh ri ro. Nu ng -la tng gi, nhiu doanh nghip Vit Nam s mt kh nng thanh ton n. Khi cc ngn hng chc chn s b nh hng v t dn n khng hong kinh t. Nhng trong thi im nm 2009, din ra tnh trng ng -la M b st gi nhanh chng. T gi hi oi ca -la vi Euro trong 4 nm qua st gim 40%, ring nm 2003 st gi 20%, cc nh quan st cho rng ng -la M st gi vi mc nghim trng trong thi gian ny v cc l do sau: nc M b thm ht ngn sch nng n (459 t USD, bng 3,8% tng GDP ca c nc); tng s n ca Chnh ph M trong nm ti chnh 2004 l 7.586 t USD (bng 67,3% GDP c nc) vt qu mc bo ng quc t; thm ht cn cn thanh ton vng lai nm 2003 tng vt ln n 530,7 t

34

USD; lng u t nc ngoi vo M gim st nghim trng, trong nm 2003 gim 44,9% so vi nm 2002. Nhng vn trn tr thnh p lc ln lm cho ng -la st gi. ng thi mi quan h gia Hoa K vi th gii A rp xu i, lm cho mt lot nc xut khu du m Trung Cn ng gim bt ct gi v s dng -la, m chuyn qua s dng ng Euro nhiu hn trong thanh ton quc t v d tr ngoi t. Hn na Lin bang Nga v mt s nc khc cng v ang c hnh ng tng t. Tt c nhng iu ny gy thm sc p i vi ng -la M, lm tng kh nng st gi ca ng -la. Vn t ra l nu ng -la M tip tc st gi mnh th nhng thit hi g s xy ra, gi s mc st gi l 20%, h qu tt yu l thu ngoi t v xut khu hng ho v dch v tnh bng -la ca tt c cc nc trn th gii u b thit hi theo t l tng ng. Ngoi ra, kim ngch d tr ngoi t v lng vn FDI ca tt c cc nc tnh bng -la cng s t nhin hao ht tng ng. Vn ling kinh doanh, tin tit kim, tin lng, qu hu tr, bo him, phc li x hi tnh bng -la ca tt c mi ngi c lin quan u phi chu thit hi. Ngc li, cc khon phi tr v nhp khu hng ho, dch v cha thanh ton, cc khon n vay nc ngoi bao gm tin gc v li cha tr tnh bng -la u mc nhin c gim bt tng ng vi t l st gi ca ng -la. Nh vy, vic s dng ng -la nh th no cho c hiu qu l mt vn v cng phc tp. Mc d nhng cch ngn hng s dng ng la cng c mt mt tch cc no y, nhng cn phi c cch la chn ng n hn l thc hin nhng gii php kim ch v y li tnh trng -la ho, tin ti thc hin trong nc ch c mt ng tin duy nht c lu hnh l ng tin Vit Nam.

Tp ch Pht trin Kinh t, s 171, thng 12 nm 2004

35

Trong thc t, chng ta thy r mt s nn kinh t thnh cng khng b -la ho, nh ti Trung Quc, cc ngn hng khng c php quyt nh li sut tin gi bng -la. Thng thng -la ho din ra khi ng tin ca mt nc b nh gi l yu km, v ng -la c coi l phng tin d tr c gi tr. Tuy nhin, khng phi bt c quc gia no c ng tin yu u b -la ho trc tip. Nhiu nc trn th gii c nn kinh t tng t Vit Nam nh Trung Quc, Thi Lan, Brasil,... khng cho php thanh ton cc loi hng ho d dng bng ng -la. Chnh vic cho php s dng gn nh hp php ho ng USD ti Vit Nam mua cc loi hng ho nh bt ng sn, mt hng in t, xe c, ph khch sn,... lm tng qu trnh -la ho. Nh trn phn tch, nu tnh hnh khng sm c kim ch v y li, c kh nng s dn n tnh trng khng hong ti chnh vo mt thi im no . Mt s nh nghin cu kinh t nhn nh rng, thi gian va qua t gi hi oi bin ng l do cung cu ngoi t, nht l USD tr nn cng thng, mt nguyn nhn na l vic iu hnh chnh sch t gi khng linh hot, khng kp thi ng ph c vi bin ng trn th trng. Tuy nhin, nguyn nhn su xa ca hin tng ny l tnh trng lm pht cao v ko di lin tc, lm gim gi tr ca ng Vit Nam, dn n gim lng tin ca ngi dn i vi tin ng. Gi c trn th trng th gii bin ng, mt s hng ha nh xng du, st thp tng cao tc ng n gi c trong nc, lm cho CPI tng. l nhn t khch quan t bn ngoi. Nhn t ch yu l quan h gia tc tng trng kinh t v lu thng tin t. CPI lin tc tng, nm 2004 l 7,71%, nm 2005 l 8,29%, nm 2006 l 7,48%, nm 2007 l 8,30%, nm 2008 l 22,97% v nm 2009 l 6,88%. Thc trng c lin quan n mc chi tiu danh ngha trong nc tng nhanh khi cc khon vin tr chnh thc (ODA), u t trc tip nc ngoi

36

(FDI) v u t gin tip (FPI), kiu hi vo nc ta ngy cng nhiu. Nu nh nm 2003, tng mc bn l hng ha v dch v l 333.809 t ng, th nm 2008 l 983.803 t ng, bng 2,94 ln. Trong thi gian , vn u t x hi cng gia tng, nm 2003, vn u t x hi theo gi thc t l 239.246 t ng, th nm 2008 l 610.876 t ng, bng 2,55 ln. C hai ch tiu ny tng bnh qun trn 20%/nm, trong khi lng cung ng thc (c o bng sn lng thc + thm ht thng mi thc) ch tng bnh qun di 10%/nm. Tc tng cung ng tin kh cao, lin tc t nm 2003 n nay trn 25%/nm, tn dng tng trn 35%/nm. Tnh trng cng phn nh trong quan h gia mc huy ng vn v mc d n tn dng ca cc ngn hng thng mi. Bo co gn y ca NHNN cho bit, mc d n tn dng nm 2009 tng 37,73%, trong khi mc huy ng vn ch tng 28,7%. Vietinbank thng bo, nm 2009, mc d n tn dng tng 35%, mc huy ng vn ch tng 25%. Cc ngn hng thng mi ua nhau tng li sut hp dn ngi gi tin. Khi li sut tng cng c ngha l gi tr VND gim. iu ny cng khin cho tnh trng -la ho nc ta tr nn trm trng v phc tp hn. Mt lnh vc -la ha tng i mnh l bn hng qua mng, kinh doanh cc sn phm nhp khu, nht l in t. Ta c th thy bng trc gic vic nim yt gi bng c VN ln USD hu nh 100% cc trang web bn in t nh: my vi tnh, cc thit b gia dng nhp ngoi,... Mc d hai loi gi c t song song nhng vic thanh ton thc t th lun c thc hin bng USD, nu khch hng thanh ton bng VND th gi ca hng ha s da trn t gi hi oi gia VND v USD ngy hm thc hin giao

Thi bo Kinh t Vit Nam: http:// www.vneconomy.vn/tai-chinh/se-day-lui-dola-hoa./

37

dch. Nhng hng ha ny thng l nhng hng ha m doanh nghip Vit Nam phi nhp khu ton b hoc nhp khu tng linh kin, nn gi ca chng ph thuc hon ton vo USD. Do vy, cc doanh nghip, trnh ri ro t gi cho mnh, buc phi nim yt gi bng USD. Ngoi ra, doanh nghip nim yt gi bng USD cn tng tnh "hin i", "thng mi in t". iu ny rt ng lo ngi v kinh doanh qua mng s tr thnh loi hnh kinh doanh ch yu trong tng lai. Nu khng c nhng chnh sch ng n v kp thi gim thiu tnh trng -la ho nc ta th y s l tr ngi cho nn kinh t Vit Nam. 2.2 Phn tch nhng tc ng ca tnh trng -la ho ti nn kinh t Vit Nam. -la ho l mt hin tng ph bin nhiu quc gia v n c tc ng n hu ht cc lnh vc ca nn kinh t. 2.2.1 Tc ng ca -la ho n h thng Ti chnh Ngn hng Xt v hin tng -la ho trong h thng ngn hng, chng ta s cp n hai kha cnh chnh, l -la ho tin gi v -la ho cho vay. 2.2.1.1 -la ho tin gi trong h thng ngn hng Tnh trng -la ho c nh gi thng qua cc ch tiu tin gi bng ngoi t trn tng phng tin thanh ton, hoc t trng tin gi bng ngoi t so vi tng tin gi ca h thng ngn hng. Cng ging nh mt s nn kinh t chuyn i hay nhng quc gia ang pht trin khc, tin gi bng ng ngoi t v ang tr thnh mt c im quan trng trong cc hin tng tin t Vit Nam. c bit, lng tin gi ngoi t tng li gn lin vi s tng ln trong vic ngi dn s dng ngoi t nh mt phng tin trao i (trong cc giao dch) hay nh l ni lu tr gi tr (cho mc ch u t) v y c xem nh biu hin ca hin tng -la ho. C th ni, d m ca lm pht cao trong giai on cui nhng nm 80 u nhng nm 90 ca th k XX vn cn ng li trong tm tr ca ngi

38

dn, th nn nhng ngi ang s hu khon tit kim bng USD s khng di g m chuyn sang tit kim bng VND. Gi tr ca ng ni t gim st theo thi gian khin cho ngi tit kim khn ngoan lun chn gi tit kim bng USD. Thm vo , li sut tit kim USD tng cao trong nhng nm t 2000 2008 cng lm gia tng tnh trng -la ho tin gi trong h thng ngn hng. Thi gian ny, li tc trn 1 ng USD gi ti ngn hng cao hn nhiu so vi li tc 1 ng ni t lm thay i vic la chn ng tin tit kim. -la ho khng ch din ra khu vc tin gi tit kim ca dn c m cn din ra cc doanh nghip, t chc kinh t. Tin gi ngoi t ca cc t chc kinh t x hi tng mnh khng phi do li sut huy ng USD tng cao vo nhng nm 2000. Bi v li sut tin gi USD m ngn hng tr cho cc t chc kinh t x hi b gii hn bi trn li sut quy nh bi NHNN (Theo quyt nh s 309/1999/QD-NHNN quy nh chi tit trn li sut tin gi USD ca cc t chc kinh t x hi ti ci ngn hng nh sau: tin gi khng k hn l 0,5%/1 nm, k hn 6 thng tr xung l 2,5%/1 nm, k hn trn 6 thng l khng qu 3%/1 nm). Nguyn nhn chnh lm tng tin gi ca cc t chc kinh t x hi l do cc doanh nghip, t chc c ngun ngoi t cha gii ngn cho cc d n tm thi gi ti ngn hng hay ngoi t thu c t xut khu nhng khng bn ngay m gi li do t gi VND/USD ngy cng c xu hng tng cao. Nh vy li sut m doanh nghip c hng sau khi iu chnh s bin i t gi s hp dn hn gi tit kim bng VND. Cn trong trng hp thiu vn VND th doanh nghip s i vay ca ngn hng vi li sut hp dn v s cnh tranh gia cc ngn hng trong vic ginh th trng.

39

Bng 6: T l tin gi bng ng USD trn tng phng tin thanh ton Nm 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 T l % 28,2 32,4 41,2 30,6 22,9 22,2 21,0 20,3 23,6 24,6 Nm 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 T l % 26,1 26,9 31,7 28,4 23,6 24,3 23,0 21,6 19,6 20,4

Ngun: IMF Viet Nam Statistical Appendix 2007 , NHNN Vit Nam

Qua bng trn chng ta c th thy t l -la ho mc cao nht vo nhng nm 90 ca th k XX. Ngay sau , NHNN kp thi can thip lm cho t l ny gim xung nhanh chng, dao ng 20% vo nhng nm tip theo. Nhng do tc ng ca cuc khng hong ti chnh Chu 1997 1998 y t l -la ho nc ta ln mc cao, c thi im ln ti 31,7%. Nh nc v cc c quan chc nng rt quan tm n vn chng -la ho v c nhng chnh sch tin t linh hot nhm ci thin tnh hnh. Do , t l -la ho trong nhng nm gn y ang n nh mc va phi. Tuy nhin v s lng tin gi tuyt i bng USD th khng ngng tng ln theo cc nm. Nm 2003 mi ch l 6220 triu USD, nhng tnh n nm 2009 th con s ny l 18796 triu USD. Con s ny mt mt cho thy tim lc ngun vn nhn ri trong dn m h thng ngn hng c th huy

40

ng c cho vic u t pht trin kinh t, nhng mt mt cng l con s ng bo ng gc -la ho. Bng 7: Khi lng tin gi ngoi t (FCDs) trong h thng ngn hng n v: triu USD Nm FCDs 2003 6220 2004 8215 2005 10027 2006 12396 2007 13992 2008 14675 2009 18796

Ngun: IMF Vietnam Statistical Appendix 2007 v NHNN Vit Nam

ng trc tnh trng -la ho khng c du hiu suy gim ng k, NHNN c bin php can thip bng cc chnh sch tin t. S can thip ny phn no ngn chn ln sng tng li sut huy ng USD ca cc NHTM. Bn cnh , yu t khch quan l vic li sut USD trn th trng th gii ang gim cng tc ng n vic gim thiu tnh trng -la ho trn th trng. ng thi u tin ca NHNN nhm gim thiu tnh trng -la ho l tng t l d tr bt buc i vi tin gi ngoi t t 5% ln 8% vo thng 11/2000. Tuy nhin s can thip ln ny ch tc ng n mt s ngn hng v mc gim li sut cng khng ng k. Can thip ln th hai vo thng 12/2000, tng t l d tr bt buc t 8% ln 12% thc s l mt c sc ln i vi cc NHTM. Kt qu l cc ngn hng ng lot h li sut huy ng USD. Thm vo , FED ct gim li sut 4 ln, xung cn 4% trong vng 4 thng t thng 1/2001 n thng 4/2001 lm cho li sut USD h nhit. Vo thng 4/2001, NHNN tng t l d tr bt buc t 12% ln ti 15%. Ti thi im ny th li sut huy ng USD ca cc ngn hng gim mnh, xung cn 4,15 4,25%/nm. Quyt nh 1247/2005/QD-NHNN ban hnh ngy 26/08/2005 v vic iu chnh li sut tin gi ti a bng USD ca cc php nhn ti cc TCTD. C th l: tin gi khng k hn ti a l 0,5%, tin gi c k hn n 6

41

thng ti a l 1,2%, tin gi c k hn trn 6 thng ti a l 1,5%. Vi mc li sut thp kt hp vi t gi tng i n nh khuyn khch cc doanh nghip kt hi ngoi t nhiu hn, gii to lng USD gm gi trong dn, t lm gim tnh trng khan him ngoi t. Nm 2005, tng phng tin thanh ton tng 23,43%, thp hn nhiu so vi mc tng 30,39% ca nm 2004. Trong tng trng tng phng tin thanh ton ch yu l do tng trng ti sn c ngoi t rng. Nm 2005 t mc tng 28,22%, cao hn nhiu so vi mc tng 10,99% ca nm 2004 v mc 11,91% ca nm 2003. T trng tin gi bng USD c xu hng tng nh, chim 24,4%, nm 2004 l 23,61%, v nm 2003 l 23,89%. (Xem biu 1). Nm 2006, tng phng tin thanh ton tng 33,59%, n nm 2007 tc ny l 46,12%. Nguyn nhn ch yu l do ti sn c ngoi t rng v ti sn c trong nc rng tng mnh. V c cu tng phng tin thanh ton, t trng tin gi bng USD nm 2006 l 21,62% v gim nh xung cn 19,18% vo nm 2007. Biu 1: T trng tin gi ngoi t trn tng phng tin thanh ton giai on 2000 2005

Ngun: Bo co thng nin nm 2005, NHNN Vit Nam

42

Trong nm 2007, vi vai tr l ngi can thip cui cng n nh th trng, NHNN thc hin mua bn USD vi cc NHTM h tr nhu cu v VND cng nh nhu cu USD mt cch kp thi. Khi cung cu trn th thng bin ng nh hng n trng thi ngoi t ca cc NHTM th NHNN can thip bn ngoi t cn bng trng thi, hn ch ri ro i vi hot ng kinh doanh ca cc NHTM. Nh ngun cung ngoi t trn th trng trong nm 2007 tng mnh, NHNN mua c mt khi lng ln ngoi t, tng d tr ngoi hi, to tim lc v th ch ng cho NHNN trong vic can thip th trng v iu hnh chnh sch tin t. Nm 2007 cng bt u mt thi k ti t i vi nn kinh t th gii. Khi u l cuc khng hong tn dng nh th cp M, sau lan ra cc nc khc v to thnh cuc khng hong ti chnh ton cu. Cuc khng hong ny l nguyn nhn chnh lm cho nn kinh t M ri vo suy thoi. Cc nh kinh t cho rng y l t suy thoi nghim trng nht M k t sau chin tranh th gii th hai. Hng lot t chc ti chnh ph sn, bao gm c nhng t chc ti chnh khng l v lu i y M ri vo tnh trng i tn dng, t ko theo tnh trng tht nghip ngy cng trm trng. Tiu dng gim, hng ho tha ko mc gi chung ca nn kinh t gim lin tc, y M ri vo tnh trng gim pht. Cuc khng hong cn lm cho ng USD ln gi. V USD l ng tin thanh ton chnh trong cc giao dch quc t, nn cc nh u t ton cu mua vo USD nng cao kh nng thanh khon ca mnh, y USD ln gi. Nm 2008, mc d i mt vi khng hong kinh t, lm pht v s suy yu ca ng -la nhng t trng tin gi ngoi t trong tng phng tin thanh ton vn chim 20,37%, tng 1,19% so vi nm 2007. Huy ng vn bng ngoi t tng 27,74%, gim nh so vi mc tng 29,66% vo nm 2007.

43

Biu 2: C cu tin gi trong h thng ngn hng t 2004 - 2008

Ngun: Bo co thng nin nm 2008, NHNN Vit Nam

Ngy 10/02/2010, Thng c NHNN ban hnh Thng t s 03/2010/TT-NHNN quy nh mc li sut tin gi ti a bng -la M ca t chc kinh t ti t chc tn dng l 1%/nm. Hin nay, li sut nim yt cho tin gi bng -la M ti cc ngn hng dao ng trong khong 2,3% 4%/nm i vi ngn hng thng mi nh nc v 3,3% - 4,5%/nm i vi ngn hng thng mi c phn. Nhng ng thi trn ca NHNN nhm thc hin mc tiu bnh n gi -la M, ko gi -la M trong ngn hng v th trng ch en gn nhau hn gim tnh trng ngoi t chy ra khi h thng ngn hng, t gip NHNN d dng hn trong vic qun l v thc thi cc chnh sch, gim thiu tnh trng -la ho. Vic quy nh li sut ti a bng -la M i vi cc t chc kinh t cng nhm hn ch vic cc cng ty thu c ngoi t nhng khng bn li cho ngn hng m trn ti khon vi hy vng gi s tng. Vic gm gi khin cho cc ngn hng lm vo hon cnh kh khn v ngun ngoi t bn cho cc doanh nghip c nhu cu, gin tip y gi -la trn th trng t do ln cao.

44

Theo s liu tnh n ngy 30-11-2009 ca NHNN, s d tin gi c k hn ca cc tp on, tng cng ty ln vo khong 1,2 t USD v s d tin gi khng k hn l khong 700 triu USD. Tng lng ngoi t trn ti khon ca cc t chc, doanh nghip gi ngn hng vo khong 10,3 t USD. Sau khi Chnh ph c yu cu buc cc tp on kinh t nh nc bn ngoi t cho ngn hng th h thng ngn hng mua c 450 triu USD tnh n u thng 2/2010. Theo bo co ca B k hoch v u t va trnh Chnh ph, tnh n 31/03/2010 th tng phng tin thanh ton c tnh tng 1,02% so vi cui thng 2 v tng 2,3% so vi cui nm 2009. Lng tin gi khch hng ti cc TCTD tng 1,81% so vi thng trc v tng 1,45% so vi cui nm 2009. Trong khi tc tng trng d n tn dng VND ba thng u nm 2010 tng vn vn 0,57% th d n ngoi t tng ti 14,07%, mt tc tng him thy trong nhiu nm qua. Nhng iu ng ch l tc tng trng huy ng vn tin ng trong ba thng u nm li cao gp 9 ln huy ng ngoi t. Ring thng 3/2010 huy ng VND tng 2,04% v cao hn mc 1,82% vo cui nm ngoi. Nhng tc tng trng huy ng ngoi t trong thng 3 ch tng 1,02% v trung bnh l 0,21% trong c ba thng u nm 2010. 2.2.1.2 -la ho cho vay Trong h thng ngn hng, v c bn cc NHTM c th s dng lng USD huy ng c : cp tn dng trong nc bng USD; bn USD ly ni t hoc em gi USD ti cc ngn hng nc ngoi hng li sut. Khi t l tin gi USD ti h thng ngn hng tng ln, thng thng th t l cho vay bng USD cng tng ln. y chnh l biu hin ca tnh trng -la ho cho vay trong h thng ngn hng.

45

C mt thc t l ti cc quc gia m ngi dn c php gi tit kim bng ngoi t v ngn hng cng c cung ng tn dng bng ngoi t th hin tng -la ho cng b khuych i. V song song vi ng bn t, h thng ngn hng thc hin vic m rng khi lng ngoi t c trong nn kinh t thng qua kh nng to tin ca mnh. Tuy nhin, trong nhng nm 2000 2002, cc doanh nghip khng my mn m vi vic vay vn bng ngoi t. L do l thi k ny chi ph vay bng USD kh cao so vi chi ph vay bng VND. Trong nm 2000, cc doanh nghip c vay USD vi li sut u i t 5,8 6,6%/nm, nhng li sut sau khi iu chnh mc gim gi ca VND so vi USD ln ti 9,2 9,4%/nm. Trong khi vay bng USD th cc doanh nghip ch phi tr li sut t 8 8,5%. Do , cc doanh nghip thy vay bng VND c li hn. Hn na doanh nghip vay ngoi t ch yu cho mc ch nhp khu, m ngun thu li bng VND v th cc doanh nghip s vay bng VND sau chuyn sang mua ngoi t. Trong khi t trng tin gi bng ngoi t trn tng tin gi tng mnh th t trng tn dng ngoi t trn tng tn dng li tng khng ng k. iu ny dn n chnh lch gia lng vn ngoi t huy ng c v lng cho vay ngy cng ni rng ra. s dng ngun ngoi t nhn ri, cc ngn hng la chn danh mc u t l cc tri phiu chnh ph nc ngoi pht hnh bng ngoi t hay em gi cc ngn hng nc ngoi hng li sut. y l nguyn nhn gii thch cho vic tin gi ti nc ngoi ca cc ngn hng tng ln. Trong chuyn ny, r rng l c ngi dn v ngn hng cng c li. Ngi dn th c hng li sut, vn tt hn l ct gi ngoi t trong nh, cn ngn hng c hng li t li sut tin gi. Hn na quc gia cng c thm ngun d tr ngoi t. Nhng y ch l ci li trc mt. Mt nghch l ang din ra l khi nn kinh t nc ta cn phi vay n nc ngoi th cc ngn hng li bm ngoi t ra nc ngoi. Tuy nhin, y cng

46

khng phi l li ca cc ngn hng. Bi v khng phi l cc ngn hng khng mun cho vay ngoi t trong nc, m vn chnh l cc doanh nghip khng mun vay bng ngoi t. Nm 2000, khi lng cho vay bng ngoi t ch t 26,2 nghn t ng (rt t so vi lng tn dng bng VND l 137,4 nghn t ng), khi lng ny tuy c tng nh vo 2 nm tip theo nhng vn cn l qu t. Mi cho n nm 2004, nhu cu vay ngoi t ca cc doanh nghip mi tng mnh, t 112,6 nghn t ng. Nguyn nhn l do li sut cho vay bng USD tng i thp v t gi VND/USD n nh. Nm 2005 khi lng ngoi t cho vay tng ln 161,3 nghn t ng do li sut cho vay vn mc thp. Nm 2005, FED nhiu ln tng li sut USD, nhng li sut cho vay USD ti th trng Vit Nam ch tng nh. C th l n thi im cui nm 2005, li sut cho vay ngn hn mc 5,25 6,2%/nm, li sut cho vay di hn trong khong 5,5 5,7%/nm. Biu 3: C cu cho vay nn kinh t giai on 2000 2004

Ngun: Bo co thng nin nm 2004, NHNN Vit Nam

Nm 2007, dng vn u t trc tip nc ngoi vo Vit Nam tng gp 5 ln so vi nm 2006 to nn nhng din bin tin t khc hn so vi

47

nm trc. Tn dng trong nc tng mnh, p ng nhu cu vn cho pht trin kinh t. D n cho vay ca h thng ngn hng tng 53,89% so vi nm 2006, gp hn 2 ln so vi mc tng 25,44% ca nm 2006. Khi lng cho vay ngoi t nm 2007 tng 46,7% so vi nm 2006, t t trng 23,57% trn tng tn dng vi nn kinh t, tng 2,34% so vi t trng 21,23% vo nm 2006. Trong nm 2008, tn dng tip tc tng trng, d n cho vay ca ton h thng ngn hng tng 25,43%. Trong , tng trng tn dng bng VND t 27,56% v tng trng tn dng ngoi t t 17,6%. Biu 4: C cu cho vay giai on 2005 - 2008

Ngun: Bo co thng nin nm 2008, NHNN Vit Nam

Trong nm 2009 khi Chnh ph a ra ch trng h tr li sut, kch cu bng VND th cc doanh nghip tr nn th hn vi ngun vn ngoi t. Bi vay vn bng tin ng phi tr li sut thp hn v trnh c ri ro v t gi. V th tng trng tn dng ngoi t trong nhng thng u nm c lc ri xung mc m. Nhng nhu cu tn dng ngoi t c xu hng tng nh vo cui nm. Theo nh cc cn b ngn hng gii thch, l do l v cc

48

nh nhp khu thi im ny kh c th mua c ngoi t thanh ton nn chn cch vay USD tr n. Mt khc, vo thi im cui nm vay tin ng kh hn so vi 9 thng u nm nn doanh nghip phi vay ngoi t s dng trong ngn hn. u nm 2010, cho vay ngoi t li tng t bin v cao hn 5 ln cho vay ni t. Ring thng 3/2010, tng d n tn dng ca ton nn kinh t c tng 1,49% v so vi cui nm ngoi tng 2,95%. Trong , d n tn dng bng ni t c tng 0,91% so vi thng 2/2010 v tng 0,57% so vi cui 2009. D n tn dng bng ngoi t c tng 3,98% so vi thng trc v tng 14,07% so vi cui nm 2009. Tc tng trng tn dng ni chung v VND ni ring ang thp hn nhiu so vi nm 2009. Theo s liu mi cp nht ca B K hoch v u t, tng d n tn dng c nm 2009 tng 38% (trung bnh mi qu tng 10,75%). Tuy nhin tc tng trng tn dng ngoi t 3 thng u nm 2010 c cho l tng t bin so vi nhiu nm trc. S mt cn i gia tng trng tn dng ngoi t v ni t trong nhng thng u nm 2010 c cho l mt h qu trong giai on hu kch cu. T thng 1/2010 cc doanh nghip vay vn tin ng sn xut khng cn c h tr 4% li sut. Hn na li sut c bn li tng t mc 7% nm ngoi ln 8%, y li sut cho vay ln 12%, cao gn gp i so vi mt bng li sut vay vn nm 2009. Trong thng 3/2010 NHNN cho p dng c ch li sut tho thun vi tn dng trung v di hn, li sut thc vay ca cc doanh nghip ln ti 16 17% thm ch c ni ti 20%, gp 3 ln nm ngoi. Gi vn cao hn, nhu cu vay tin ng s gim xung. Vay vn ni t kh khn, cc doanh nghip c tm l chuyn hng sang vay ngoi t, nht l khi li vay USD ch bng na li vay tin ng. Tuy nhin, mc tng d n tn dng ngoi t ln n 14,07% trong 3 thng u nm 2010 cng t ra cu

49

hi ln cho c quan qun l nh nc, khi m lng ngoi t huy ng thi gian ny ch tng vn vn 0,21%. 2.2.2 Tc ng ca -la ho n iu hnh chnh sch tin t Nh chng ta bit chnh sch tin t (CSTT) l mt chnh sch v m quan trng nht trong nn kinh t. Trong ba mc tiu cui cng ca CSTT l: n nh gi c, tng trng kinh t, cng n vic lm. t c ba mc tiu ny, NHNN phi dng rt nhiu cc cng c ca CSTT tc ng t c mc tiu. Khi nn kinh t b -la ho s hn ch tnh ch ng ca NHNN trong vic thc thi CSTT. NHNN i khi phi p dng cc bin php, cc cng c i ngc li c ch th trng nh s dng cc cng c mang tnh hnh chnh, thay i chnh sch t gi, li sut. C th, hn ch tnh trng -la ho tin gi trong nhng nm 2000, NHNN Vit Nam s dng mt cng c mang nng tnh hnh chnh l nng cao t l d tr bt buc i vi tin gi bng USD. Thng 10/2000 NHNN quyt nh tng t l d tr bt buc tin gi ngoi t t 5% ln 8% nhm tng chi ph huy ng tin gi USD, buc cc NHTM phi h li sut huy ng. Tuy nhin, trn thc t li sut huy ng USD ca cc NHTM vn khng gim. iu ny khin NHNN buc phi mnh tay hn bng cch tng t l d tr ln 12%. Ch n lc cc NHTM mi chu h li sut huy ng USD xung t 0,5 1%/nm. Tuy nhin cng khng v th m vic gi tit kim bng USD tr nn km hp dn hn so vi VND. C l v th m NHNN quyt nh mt ln na tng t l d tr ln 15% vo nm 2001 mc d trong thi im ny FED vn tip tc ct gim li sut ti ln th 4, v mc li sut ct gim ln ti hn 2%/nm. Ln ny th s tc ng tht s c hiu qu, cc NHTM ng lot gim li sut huy ng tin gi USD.

Thi bo Kinh t Vit Nam: http://vneconomy.vn/20090505123456440P0C6/dot-bien-tang-truong-tindung.htm

50

C th ni rng bin php tng mnh d tr bt buc tin gi ngoi t trong thi gian gn y ca NHNN gp phn tch cc trong vic lm tng sc hp dn ca VND, gp phn ngn chn s chuyn dch t tit kim VND sang tit kim USD. Tuy nhin, phi tha nhn rng nu FED khng ct gim li sut lin tc trong thi gian ny th cha chc t c mc tiu ny. Mt khc th mnh ca cng c d tr bt buc khng phi l kh nng tc ng n li sut. Vic s dng cng c ny cng c nhng hn ch v c th c mt s tc ng tiu cc. V th v lu di, cuc chin chng -la ho cn c nhng bin php kin quyt v ng b khc. Ngoi ra, mt nhim v rt quan trng ca NHNN l iu tit lng tin lu hnh. Thng qua cc nghip v ca mnh, NHNN s iu tit lng tin lu hnh. Trong cc chnh sch v tn dng, th trng hi oi v th trng m th chnh sch hi oi l knh iu tit hu hiu nht. Thng qua nghip v mua bn ngoi t, NHNN s ch ng iu tit lng tin pht hnh. Nhng khi nn kinh t b -la ho s bp mo cung cu ngoi t, tng hin tng u c, gy kh khn cho vic n nh th trng hi oi. 2.2.3 Tc ng ca -la ho n ngi dn NHNN ban hnh Php lnh ngoi hi 2005, iu 22 quy nh hn ch s dng ngoi hi: Trn lnh th Vit Nam, mi giao dch, thanh ton, nim yt, qung co ca ngi c tr, ngi khng c tr khng c thc hin bng ngoi hi. Nhng cc doanh nghip, cc ca hng kinh doanh vn cng khai vi phm, nim yt gi hng ho, dch v bng USD. iu ny s bt li cho ngi tiu dng v mi ri ro v t gi doanh nghip s ht ln u ngi tiu dng. Hin nay, t cc sn phm gi tr nh nh t, t, xe my, laptop n gi phng khch sn, dch v du lch,... u c nim yt bng USD. Vi cch thc nim yt gi ny, i a s ngi tiu dng s b thit. Cha k vic do qun l khng cht, nn khi t gi VND/USD xung thp th cc hng kinh

51

doanh li chuyn sang nim yt bng VND, khi t gi cao th nim yt bng USD. Nh th l cc doanh nghip, hng kinh doanh y ht ri ro v pha ngi tiu dng. T gi lun thay i tng ngy, tng gi th nn khi quy i ra tin Vit Nam s khin ngi tiu dng b thit hi nng. Vi nhng sn phm nh nh t, t,... khch hng phi t tin trc khi nhn hng. Vic t cc c tnh theo t gi ngoi t ca ngn hng ti thi im . Nhng n lc nhn hng th ngi tiu dng nhiu phen ng ngng khi ch hng i tr thm tin do t gi tng ln. C nhng ca hng ch nhn USD, ngi mua nh phi mua USD ngoi th trng t do vi gi cao. Hn na vic nim yt gi bng USD lm cho khch hng kh khn trong vic mc c v tnh ton. C nhiu l do cc n v gii thch cho vic phi nim yt gi hng ho bng ngoi t. Nh cc ca hng my tnh nh th cho rng h b cc i l bt thanh ton bng USD nn khi nhn hng phi nim yt gi bng USD trnh b thit. Cc hng xe cho rng vic nim yt gi bng USD l tp qun lu nay ti Vit Nam. Cng c hng gii thch t gi lun bin ng nn phi nim yt bng USD khi phi thng xuyn iu chnh gi bn. Theo NHNN, nhng l do m cc n v trn a ra l khng hp l. V php lut c quy nh r rng, mi ngi u phi tun th php lut. Hn na, Nh nc ang gim nhp siu nn cc ngn hng ch u tin cc doanh nghip nhp khu nhng mt hng thit yu, cn cc doanh nghip nhp khu hng tiu dng phi t cn i ngoi t nhng khng c nim yt, qung co gi sn phm bng ngoi t. V bin ng t gi dn n kh tnh ton c gi hng ho dch v, NHNN cho rng cc doanh nghip khi bn hng ho mc gi no th u tnh ton mi yu t tc ng n gi thnh sn phm, trong c c bin ng ca t gi ch khng th vin l do ny y mi ri ro v pha ngi tiu dng.

52

Vic chn chnh nim yt gi hng ho bng USD l mt cuc chin dai dng, ko di nhiu nm vn cha kt thc. Mt khi c quy nh th cc c quan chc nng ngoi vic tuyn truyn cn phi x l tht nghim khc cc trng hp vi phm lm gng. Bn cnh , ngi tiu dng cng khng nn tip tay cho cc ca hng bng tm l snh ngoi, thch tiu tin ca mnh. 2.3. nh gi chung v tnh trng -la ho ti Vit Nam 2.3.1 nh gi nhng tc ng ca -la ho n nn kinh t Vit Nam Hin tng -la ho xut hin Vit Nam t nhng nm 1988, khi Vit Nam mi m ca nn kinh t. Tnh trng -la ho c nhng tc ng mnh m n nn kinh t Vit Nam. Trong c c nhng tc ng tch cc v nhng tc ng tiu cc. Mc d t nhng cng khng th khng k n nhng tc ng tch cc ca hin tng -la ho n nn kinh t Vit Nam. Tc ng tch cc u tin phi k n l -la ho thc y t do ho thng mi v u t gia Vit Nam v cc nc trn th gii. Bi v khi s dng USD trong giao dch, thanh ton s gim c nhng chi ph nht nh nh: chi ph chnh lch t gi mua v t gi bn, chi ph d phng ri ro t gi,... Ngoi ra -la ho tin gi cn gip ngn hng c c mt khon ngoi t nht nh m rng hot ng i ngoi, ng thi p ng c nhu cu vay ngoi t ca nn kinh t. iu ny cng gp phn gim bt gnh nng n nc ngoi ca chnh ph Vit Nam. Bn cnh hin tng -la ho cng gy ra nhng tc ng tiu cc n nn kinh t Vit Nam. Th nht, -la ho lm tng hin tng u c, bp mo cung cu ngoi t v lm cho th trng ngoi hi tr nn cng thng, khng n nh. Vo nhng thi im cng thng v cung cu ngoi t, t gi ngoi t tng th mi ngi u x i mua ngoi t d tr phng trng hp VND

53

mt gi, cu ngoi t ln t bin to iu kin cho hin tng u c ngoi t. Nm 2008, t gi VND/USD l 15400 th ch vi thng sau tng ln n 19500, trong nhng thng u nm 2010 c lc t gi VND/USD ln n 19900. NHNN phi bm USD t d tr ngoi hi ra bnh n th trng. i vi th trng ngoi hi cn non tr v cc cng c phng chng ri ro cn cha hon thin nh hin nay th hin tng -la ho l rt nguy him. Th hai, -la ho tin gi cao cng gy nhiu kh khn cho h thng ngn hng cng nh sc kho ca nn kinh t. Trong thc t, khi c nhng bin ng trn th trng ngoi hi, i khi ch do nhng tin n, ngi dn x i rt tin gi USD t cc ngn hng. iu ny y cc ngn hng vo tnh th bt li v ngn hng dng ngun USD huy ng c em cho vay hoc i gi ngn hng nc ngoi cha n hn thu v. Khi ngi dn rt USD t th cc ngn hng ri vo tnh trng khng c kh nng thanh ton. Lc ny NHNN cng khng th gip c nhiu v NHNN Vit Nam khng c kh nng pht hnh USD. Nu hin tng ny xy ra trn din rng th rt c kh nng s to ra chn ng v rt c th dn n khng hong ngnh ngn hng. Th ba, -la ho cng lm cho VND nhy cm hn vi cc tc ng t bn ngoi, ng thi cng t nhiu nh hng n s c lp trong vic hoch nh cc CSTT ca NHNN. Do -la ho lm gim hiu qu iu hnh CSTT ca NHNN. Th t, -la ho cng khin cho ngi dn b thit khi mua hng ho, dch v nim yt bng USD. Hin nay vic nim yt gi hng ho, dch v bng ngoi t b cm. Tuy nhin, t trc n nay d c php hay khng c php th hin tng ny vn rt ph bin nc ta. Cc ca hng nim yt gi c khng thng nht vi nhau, n khi t gi gim xung th li quay v nim yt bng VND. Bng cch ny cc ca hng y ht ri ro t gi v pha ngi tiu dng.

54

2.3.2 nh gi nhng bin php m NHNN s dng nhm hn ch tnh trng -la ho trong thi gian qua hn ch tnh trng -la ho nn kinh t, NHNN s dng kt hp nhiu bin php. C nhng bin php mang li hiu qu cao, cng c nhng bin php i ngc li so vi mc ch ban u ca NHNN. Sau y tc gi xin cp n mt s bin php m NHNN s dng: (i) Ni rng bin dao ng t gi VND/USD trn th trng ngoi hi. y l mt trong nhng bin php m NHNN s dng n nh th trng ngoi hi v thc hin ch t gi linh hot. T nm 2002 n nay, NHNN 7 ln ni rng bin t gi VND/USD. Ln u tin vo 01/07/2002 NHNN tng bin t gi t +/0,1% ln +/0,25%. Ln th hai t +/0,25% ln +/0,5% vo ngy 31/12/2006. Ngy 24/12/2007 bin dao ng tng ln +/0,75%. ng thi ny ca NHNN nm trong ch trng to iu kin kinh t Vit Nam thch nghi vi mc m ca v hi nhp kinh t. C ch t gi ngy cng linh hot i hi cc NHTM v cc thnh vin tham gia th trng ngoi hi phi thn trng hn trong vic phng nga ri ro t gi m bo hiu qu kinh doanh. Cc NHTM nhn nh vic ni rng bin t gi gip cho ngn hng ch ng hn trong vic a ra t gi linh hot hng ngy. Ngy 10/03/2008 bin t gi tng ln +/1%. Ch sau 3 thng, vo ngy 26/06/2008 bin li c ni rng thm v mc +/2%. n cui nm vo thng 11/2008 NHNN li quyt nh tng bin ln ti +/3%. Nh vy l ch trong vng gn 1 nm, bin t gi VND/USD tng 3 ln. ng thi ny ca NHNN gp phn to iu kin gip t gi iu chnh linh hot hn, phn nh chnh xc hn tnh hnh cung cu trn th trng. Ngoi ra, vic ni rng bin t gi cng thc y xut khu, gim nhp khu, kch thch tiu dng hng ho trong nc, t thc y sn xut,

55

tng trng kinh t v m. Tuy nhin, vic tng bin t gi cng vi hin tng u c c th to ra nim tin rng VND s mt gi. M thc t l trong nhng tun u khi c thng tin NHNN s iu chnh bin t gi th lng cu USD trn th trng t do tng mnh ko theo gi USD trn th trng USD tng theo. Nh vy, do vic iu hnh, qun l th trng cha cht ch phn no i ngc li mc ch hn ch -la ho ra ban u. n thng 4/2009 NHNN mt ln na tng bin t gi VND/USD ln +/5%. Ngy 10/02/2010 NHNN quyt nh nng t gi ngoi t lin ngn hng t 17.941 ln 18.544 tng ng mc tng 3,3%. Do , cc NHTM c th tng gi mua bn USD ln gn st vi t gi trn th trng t do. Quyt nh nng t gi ngoi t lin ngn hng ca NHNN Vit Nam nhm mc ch bnh n gi USD, ng thi ngn chn tnh trng ngoi t chy khi h thng ngn hng, gp phn gip NHNN d dng hn trong cng tc qun l (ii) Pht trin kinh t v m, gim lm pht nhm cng c nim tin ca ngi dn vo VND. t c nhng mc tiu trn NHNN kt hp thc hin nhng gii php sau: Thc hin chnh sch tht cht tin t. NHNN ch ng, linh hot trong vic s dng cc cng c chnh sch tin t theo nguyn tc th trng gim li sut huy ng theo hng thc hin li sut thc dng. y mnh xut khu, kim sot cht ch nhp khu, gim nhp siu. Thc hin ct gim chi tiu ca chnh ph cng nh nhng khon u t khng hiu qu. Tng cng cng tc qun l th trng chng u c bun lu v gian ln thng mi.

56

 S dng cc gi kch cu nhm duy tr tng trng kinh t, m bo an sinh x hi. Cc bin php kim ch lm pht v n nh kinh t v m ca Vit Nam c quc t nh gi l i ng hng v ang t c nhng hiu qu ng k. Vi nhng n lc trn, nn kinh t Vit Nam ang dn dn hi phc sau khng hong, t l lm pht ang c khng ch mc an ton. (iii) Ban hnh Php lnh ngoi hi 2005 iu 22 Php lnh ngoi hi 2005 nu r: Trn lnh th Vit Nam, mi giao dch, thanh ton, nim yt, qung co ca ngi c tr, ngi khng c tr khng c thc hin bng ngoi hi, tr cc giao dch vi t chc tn dng, cc trng hp thanh ton thng qua trung gian gm thu h, u thc, i l v cc trng hp cn thit khc c Th tng Chnh ph cho php. Mc d b cm nhng nhng hot ng nh nim yt, qung co hng ho, dch v bng ngoi t vn ang ph bin nc ta. Nguyn nhn l do cc c quan chc nng cha c bin php qun l cht ch, cha a ra nhng hnh thc x pht nghim minh. Mi y B Cng thng ra thng t 11/2009/TT-BCT v vic cc t chc, c nhn phi nim yt gi hng ho bng VND. Nu vi phm th s b x pht cao, mc pht ti a ln ti 30 triu ng. Tuy nhin, cc B, Ngnh v cc c quan chc nng cn c bin php thanh tra gim st thng xuyn hn kp thi pht hin v x l nghim cc sai phm. Dn dn nng cao thc ca ngi dn trong vic chp hnh lut. Lm c nh th th tnh trng -la ho Vit Nam mi c ci thin. (iv) Thu hp i tng c php vay ngoi t. Ngy 10/04/2008, Thng c NHNN ra quyt nh 09/2008/QNHNN v vic cho vay ngoi t ca cc TCTD i vi khch hng l ngi c tr. Theo , i tng c php vay vn bng ngoi t c thu hp

57

li ch cn 3 i tng: phc v nhu cu nhp khu hng ho, dch v; thanh ton n nc ngoi; phc v nhu cu u t trc tip nc ngoi. Quyt nh ny lm gim p lc huy ng vn bng ngoi t ca cc NHTM, ng thi cng lm gim d n cho vay ngoi t. y l chnh sch ng n, gp phn hn ch tnh trng -la ho ti Vit Nam. (v) Gim li sut tin gi USD, tng li sut tin gi VND. Ngy 10/02/2010 Thng c NHNN ban hnh Thng t s 03/2010/TT-NHNN quy nh mc li sut tin gi ti a bng USD ca cc t chc kinh t ti cc TCTD l 1%/nm. Mc ch ca NHNN nhm cn i hi ho cung cu ngoi t, tng cng s lu thng trn th trng ngoi t v gp phn kim sot nhp siu, n nh kinh t v m. Vic quy nh li sut tin gi ti a bng USD i vi cc t chc kinh t cng nhm hn ch vic cc doanh nghip c ngun thu ngoi t nhng khng bn li cho ngn hng m gi li vi k vng gi USD tng. Vic gm gi USD gin tip y gi USD trn th trng t do tng cao, khin cho tnh trng -la ho cng trm trng. Bn cnh , vic gim li sut tin gi bng USD xung 1%/nm cn lm tng chnh lch gia li sut tin gi bng USD v li sut tin gi bng VND. y l ng lc thc y cc c nhn, t chc chuyn sang vay vn bng VND, gp phn ci thin tnh trng -la ho Vit Nam. Tm li, nhng bin php trn c nhng hiu qu nht nh trong vic ci thin tnh trng -la ho ti Vit Nam, tuy nhin tnh trng ny vn cha c gii quyt ng mc. Vic nh gi nhng bin php NHNN thc hin trong thi gian qua chnh l c s tc gi a ra nhng nh hng v gii php ci thin tnh trng -la ho ti Vit Nam chng III. 2.4 Nhn xt chung Nc ta ang trong giai on chuyn i nn kinh t, bn thn ng ni t c nhiu s bin ng gi tr v kh c th trnh khi hin tng -la ho.

58

Kt qu kho st trong giai on t 1998 n nay cho thy, tnh chuyn i ca ng tin Vit Nam vn thp v hin tng -la ho cha c khc phc mt cch c bn. Nhng nm u mi m ca, mc -la ho rt cao, t l c lc ln n 41,2%. Giai on t sau khng hong khu vc n nay, sau mt thi gian t l ny n nh mc tng i thp khong 20%. Nhng nm gn y, t l ny c xu hng tng ln do ng USD trn th gii c tnh hp dn cao, trong khi chnh lch li sut tin gi c li cho gi ngoi t. Theo NHNN th mc -la ho Vit Nam hin nay ang mc trn 21%, cao hn nhiu so vi 9% Trung Quc v 1% Thi Lan. NHNN ang tch cc gim tnh trng ny xung v mc tiu n nm 2010 t l -la ho gim xung cn 15%. Tuy nhin, gii chuyn gia li cho rng kh c th khng nh r rng -la ho l tt hay xu. Xt v l thuyt kinh in th -la ho to ra tm l hai ng tin trong mt nn kinh t. Nhng mt khc n gip tng cung ngoi t, gim p lc lm pht hoc lm ch da cho nn kinh t khi ng bn t qu suy yu. Vic nh gi tnh trng -la ho theo t l FCD/M2 c nh gi l kh chnh xc nhng nc m phn ln giao dch, thanh ton u thc hin qua h thng ngn hng. Cn Vit Nam, ni m t l s dng tin mt vn cn rt ln th t l FCD/M2 khng phn nh chnh xc thc trng -la ho trong ton b nn kinh t. Vn cng nghim trng hn khi hn ch -la ho bng cch kim ch lng tin gi ngoi t vo ngn hng. Tm l thch dng tin mt vn n su trong dn chng, nu hn ch gi ngoi t vo ngn hng th ngi dn s ct tr trong nh. V th, th ngi dn gi ngoi t vo h thng ngn hng Nh nc d dng hn trong vic qun l. Cc con s lin quan n t l -la ho cng khng ni ln tt c, 21% cng d dng tng ln 30 40%, nht l khi nn kinh t ang trong thi

59

k lm pht cao, v ngi dn ngy cng a chung USD. Nhng nu p a t l ny xung 15%, ng thi tng t l d tr bt buc th cc NHTM s phi gim li sut USD dn n kh huy ng c ngun vn ngoi t. Ph thng c NHNN Nguyn ng Tin cng cho rng cn cn nhc k lng khi p dng cc chnh sch hn ch -la ho bi n c th nh hng n kh nng thu ht ngun ngoi t. Theo ng lng tin gi ngoi t tng phn nh s tin tng ca ngi dn vo h thng ngn hng, ng thi gim bt lng ngoi t lu thng bn ngoi. Hn na, t l FCD/M2 t trn 20% tuy c cao so vi cc nc khc nhng vn m bo tnh n nh cho h thng tin t cng nh ng gp cho tng trng kinh t, c bit l kinh t i ngoi. Nhng d ni th no i na cng khng th ph nhn c nhng tc ng tiu cc ca -la ho n nn kinh t nc ta. V th NHNN phi c bin php phi hp vi cc c quan chc nng cng doanh nghip v c ngi dn gim tnh trng -la ho xung mc va phi, hn ch mt tiu cc ng thi pht huy mt tch cc ca -la ho.

60

CHNG III: MT S NH HNG V GII PHP NHM CI THIN TNH TRNG -LA HO TI VIT NAM
3.1 nh hng nhm ci thin tnh trng -la ho ti Vit Nam. 3.1.1 nh hng hnh thnh mt ng tin chung khu vc ASEAN Trong v sau cuc khng hong ti chnh Chu , hng lot ng tin cc nc khu vc ng b mt gi trm trng so vi ng -la M. Cc quc gia trong khu vc ASEAN b tnh trng -la ho nh hng khng tt n qu trnh pht trin nn kinh t. c nhiu tng tnh n vic hnh thnh mt ng tin chung ca khu vc ASEAN nhng n nay vn cha thc hin c. C th trong thi im sp ti, khi cc nn kinh t khu vc ASEAN pht trin ln mnh hn th tng ny c th sm c thc hin. Ngy 01/01/1999 c th gii chng kin s ra i ca ng tin chung EURO ca lin minh Chu u. ng EURO l a con chung c sinh ra t nhng nn kinh t hng mnh ca cc nc thuc lin minh Chu u. Vic hnh thnh ng tin chung ca khi ASEAN s gp phi nhiu kh khn v cc nc thuc khu vc ny u l nhng quc gia ang pht trin, cha thc s c ting ni trn th trng th gii, ngun lc kinh t cha mnh v rt nhy cm i vi nhng bin ng ca th trng th gii v cha sc chng li nhng tc ng ca cc cuc khng hong kinh t. V vy c c mt ng tin chung ca khu vc ASEAN cng nhau lin kt chng li s mt gi ca ng tin ny v khc phc c tnh trng -la ho th cn l mt vn cn c bn ti nhiu hn na. Tuy nhin, mt cch khch quan chng ta c th nhn thy nhng mt tch cc v tn ti ca mt ng tin chung trong khu vc:

61

 u tin l li ch ca vic s dng mt ng tin chung trong giao dch thng mi gia cc nc trong khu vc. l s gim bt chi ph giao dch v trnh c ri ro v t gi. Theo nhn nh ca cc nh kinh t th trong thi gian ti khu vc ng Nam s l khu vc kinh t nng ng v pht trin mnh. V th s xut hin ca ng tin chung s to nn s tng ng cho s pht trin kinh t ca cc nc trong khu vc. ng thi n cn to nn s lin kt cht ch gia cc nc khng ch lnh vc kinh t - x hi m c v lnh vc chnh tr, an ninh, quc phng. Tuy nhin, vic g cng c hai mt ca n. Bn cnh nhng li ch khi s dng ng tin chung th n cng c nhng mt hn ch. l khi xy ra bin ng mt nc th lp tc s gy ra phn ng dy chuyn, lan to sang cc nc cn li. Khi mt quc gia phi i mt vi cc c sc kinh t th chi ph ca vic chp nhn mt ng tin chung tng cao v chnh iu ny lm tng s hp dn ca mt chnh sch tin t v t gi hi oi c lp c xy dng trn c s ca mt ng bn t duy nht. V th hu qu ca chnh sch ny s nh hng n cc quc gia trong khu vc. y c th ni l ro cn ln nht khi mun hnh thnh mt ng tin chung. 3.1.2 nh hng v hot ng ca h thng ngn hng H thng ngn hng v ang ng vai tr quan trng trong vic n nh v pht trin nn kinh t. Ngn hng thc hin chc nng tp trung vn cho nn kinh t, lm trung gian thanh ton v qun l phng tin thanh ton ng thi m nhim chc nng to ra tin ngn hng trong h thng ngn hng hai cp. Chnh v th mun nn kinh t pht trin v gim thiu c tnh trng -la ho th iu c bit quan trng l quan tm n vic pht trin hot ng ca h thng ngn hng. Sau y l mt s nh hng cho ngnh ngn hng trong thi gian ti:

62

Th nht, cng vi c nc th h thng ngn hng Vit Nam cn tch cc chun b nhng iu kin cn thit tham gia vo qu trnh hi nhp kinh t quc t, nng cao uy tn v v th ca h thng ngn hng Vit Nam nht l trn th trng ti chnh quc t. iu ny to c hi pht trin nhanh v bn vng ca h thng ngn hng ni ring cng nh nn kinh t Vit Nam ni chung. i vi NHNN, hi nhp quc t s to c hi nng cao nng lc v hiu qu iu hnh v thc thi chnh sch tin t, i mi c ch kim sot tin t, li sut, t gi theo nguyn tc th trng. Hi nhp cng l c hi NHNN tng cng phi hp vi cc NHTW v cc t chc ti chnh quc t v chnh sch tin t, trao i thng tin v ngn nga ri ro, qua hn ch bin ng ca th trng ti chnh trong nc v m bo an ton cho h thng ngn hng Vit Nam. H thng NHTM v th trng tin t hot ng an ton v hiu qu s to thun li cho vic nng cao hiu lc v hiu qu ca chnh sch tin t. Hi nhp quc t s thc y ci cch th ch, hon thin h thng php lut v nng cao nng lc hot ng ca cc c quan qun l ti chnh, loi b cc bin php bo h, bao cp vn, ti chnh i vi cc NHTM trong nc, hn ch tnh trng li, trng ch vo s h tr ca NHNN v Chnh ph. Trong qu trnh hi nhp v m ca th trng ti chnh trong nc, khung php l s hon thin v ph hp dn vi thng l quc t, dn n s hnh thnh mi trng kinh doanh bnh ng v tng bc phn chia li th phn gia cc nhm ngn hng theo hng cn bng hn. Nh hi nhp quc t, cc ngn hng trong nc s tip cn th trng ti chnh quc t mt cch d dng hn, hiu qu huy ng vn v s dng vn s tng ln, gp phn nng cao cht lng v loi hnh hot ng. Cc ngn hng trong nc s phn ng, iu chnh v hot ng mt cch linh

63

hot hn theo tn hiu th trng trong nc v quc t nhm ti a ha li nhun v gim thiu ri ro. Th hai, tng bc chuyn t vic s dng cc cng c chnh sch tin t trc tip sang cc cng c gin tip, mang tnh th trng nhiu hn. th trng t iu tit quan h cung cu. Bn cnh cn hin i ho c s vt cht v a dng ho cc dch v ngn hng, ui kp s pht trin ca th gii. Th ba, cn xy dng i ng cn b ngn hng c trnh , nghip v chuyn mn, o c ngh nghip c th p ng tt nhu cu nhim v ca ngnh trong thi i mi. 3.2 Mt s gii php nhm ci thin tnh trng -la ho ti Vit Nam Quan im, ch trng ca ng, Chnh ph v NHNN trong vn -la ho rt r rng: xo b -la ho trong nn kinh t nc ta phi c thc hin tng bc, tng khu thch ng vi tng giai on i mi, pht trin ca t nc. Phi thc hin bng nhiu gii php, va kinh t va hnh chnh kt hp vi gio dc php lut, iu chnh tm l x hi trong l trnh thc thi nhiu c ch kinh t nghip v ngn hng c th ni tip nhau nng v th ca ng tin Vit Nam trong cc chc nng thuc tnh ca tin t. Thc hin trit nguyn tc trn lnh th Vit Nam mi giao dch, thanh ton phi c thc hin bng tin Vit Nam. Vic xo b -la ho khng th theo quan im xo b sch trn, ph nh tt c. Trong giai on hin nay cn c gng khai thc mt li, thu ht ngun ngoi t trong dn vo h thng ngn hng, t u t cho cc d n pht trin kinh t - x hi. iu quan trng nht l Nh nc phi gi vai tr ch ng iu chnh hin tng -la ho. Phi c nhng bin php hnh chnh, kinh t, gio dc ng b trit tiu cc mt tiu cc ca -la ho, nng v th ca ng tin Vit Nam trong cc chc nng thuc tnh ca tin t. Chng ta khng th s dng cc bin php hnh chnh cng nhc nh tng p dng trc y nh: tng t l kt hi ln 100%, khng cho nhn kiu

64

hi bng ngoi t, khng nhn tin gi ngoi t hoc h thp li sut tin gi ngoi t,... Nhng bin php hnh chnh ny qua thc tin chng t l gy kh khn cho ngi dn v cc doanh nghip. Hn na li hn ch ngun kiu hi chuyn v nc, khng ph hp vi xu hng hi nhp khu vc v quc t. Do , chng ta cn phi c nhng bin php mang tnh tng th ci thin tnh trng -la ho ti Vit Nam. 3.2.1 Gii php v chnh sch qun l ngoi hi Chnh sch qun l ngoi hi l lnh vc ht sc nhy cm v c tc ng trc tip n vic thc hin cc chnh sch kinh t v m ca Chnh ph v n i sng kinh t - x hi ca t nc. Chnh sch ngoi hi l mt b phn ca chnh sch tin t v gp phn thc hin cc mc tiu nh: n nh tin t, n nh cn cn thanh ton quc t, thu ht ngun vn u t nc ngoi, tng trng kinh t v kim ch lm pht. Tnh trng -la ho trn th trng ti chnh Vit Nam ang ph bin trn tt c cc chc nng tin t, c bit l chc nng phng tin thanh ton, trao i v chc nng tn dng qua NHTM. iu ny to mi trng cho hot ng u c mi khi xut hin nhng bin ng v ngoi t. V th ci thin tnh trng -la ho nc ta, trc ht cn c chnh sch qun l ngoi hi cht ch v ph hp. V quan im chnh sch, cn i x vi -la nh i x vi mt loi hng ho nhp khu hn l i x nh vi mt lin minh tin t ln ln cc chc nng vi ni t trn th trng ti chnh trong nc. Khng nn c neo t gi vo ng USD, cn phi th trng ngoi hi phn quyt sc mua ca ng USD so vi cc ng tin quc gia khc trn th trng quc t. Trong khi gi c ng USD trn th trng tin t quc t v li sut trong chnh nc M gim th ti Vit Nam li sut huy ng v cho vay ng USD li c xu hng gia tng. iu ny chng t c ch qun l ngoi hi c vn m ch c Vit Nam mi gp phi.

65

L do l nhiu nc trn th gii khng cho php c hot ng tn dng ngoi t ngn hn. Nhiu nc cng c lut cm nghim ngt vic thanh ton hng ho, dch v trong nc bng ngoi t th Vit Nam hin tng ny vn ph bin. c thi gian, nhiu NHTM c du hiu nghch l v ng USD, biu hin qua hin tng thiu tin, tha vn. Do li sut huy ng ngoi t tng, cng vi t gi c xu hng tng v ng mc cao nn lng tin gi ngoi t tng, trong khi lng tin mt ngoi t mua t bn on li khan him. Ti Vit Nam tnh trng -la ho ang mc cao, nn khi lm pht bng n th ngoi t ln ngi ngay c khi n ang b mt gi ngay chnh qu hng ca n v khp cc nn kinh t pht trin. Trong khi th ti Vit Nam cc ca hng, khch sn cao cp li ngang nhin nim yt, thu tin bn hng bng USD v t chi thanh ton bng ni t. Do cn s dng c ch mua t bn on thay cho c ch tn dng ngoi t. ng thi cn phi to c ch cho pht trin mnh th trng ngoi hi km theo vic kim sot cht ch cc hot ng -la ho, trong bao gm c vic cho pht trin mnh cc giao dch phi sinh ngoi hi cc bn tham gia th trng t bo v trc nhng bin ng ri ro v t gi. Cn thc hin nghim cc quy nh ca php lut v vic thanh tra, kim sot mi hnh vi vi phm vic s dng ngoi t trong thanh ton trao i hng ho, dch v trn lnh th Vit Nam. Phi x l nghim cc trng hp vi phm. V chnh sch, phi coi t gi l mt phm tr gi c trn th trng ngoi hi lm phng tin chuyn i quyn s hu tin t theo quy lut ca n. Mi ngun d tr ngoi hi quc gia phi c thng nht qun l, lu gi ti NHNN. Bn cnh , cn hnh thnh Qu d tr ngoi t quc gia

66

 NHNN c th bm tng hoc gim ngoi t ra th trng khi th trng bin ng, gip iu tit th trng n nh hn. Nu thc hin ng cc ni dung trn th th trng ngoi t Vit Nam s dn i vo n nh v quan h t gi s vn ng ng theo quan h cung cu trn th trng. 3.2.2 Gii php nhm nng cao tnh chuyn i ca ng Vit Nam Ngy 04/07/2007 Th tng Chnh ph Nguyn Tn Dng c quyt nh s 98/2007/Q-TTg ph duyt n nng cao tnh chuyn i ca ng tin Vit Nam, khc phc tnh trng -la ho trong nn kinh t. n thc hin cc mc tiu: t do ho hon ton giao dch vng lai, bc u xy dng c ch VND tham gia thanh ton xut nhp khu; tip tc t do ho c la chn cc giao dch vn, bc u cho VND tham gia quan h vay, tr n nc ngoi v u t ca nc ngoi vo Vit Nam. Mt trong nhng nguyn nhn ca tnh trng -la ho nc ta chnh l ng ni t c tnh chuyn i thp. V th qu trnh nng cao tnh chuyn i ca VND cng chnh l qu trnh khc phc tnh trng -la ho. thc hin c mc tiu ny cn phi m bo n nh tng i gi tr ca VND, kim sot c lm pht. Xy dng h thng li sut ch o ca NHNN nh hng li sut th trng. Bn cnh cn ch trng n vic phi hp gia chnh sch t gi m bo cn bng li tc gia vic nm gi VND v ngoi t. Thc hin c ch t gi linh hot, tng i n nh theo mt r tin t bao gm cc ngoi t mnh nh USD, EURO, JPY, CNY,... Cc ng tin ny tham gia vo r tin t theo t trng quan h thng mi v u t vi Vit Nam. Vic xc nh t gi nh trn s gim bt s l thuc ca VND vo USD v phn nh chnh xc hn quan h cung cu trn th trng trn c s c tnh n xu hng bin ng cc ng tin ca cc i tc thng mi ln. ng thi thc hin mc tiu y mnh xut khu v thu ht vn u t nc

67

ngoi. Thc hin 5 bc tng thm tnh linh hot ca t gi l: t do ho vic chuyn i gia cc ngoi t mnh; t do ho cc im k hn; cho php p dng nghip v quyn chn gia VND vi ngoi t; ni rng dn bin t gi giao ngay; t do ho mc ph trong nghip v quyn chn gia VND v ngoi t. Ngoi ra n cng a ra mt l trnh c th n nm 2010 nhm nng cao tnh chuyn i ca VND vi cc mc tiu nh sau: i mi chnh sch qun l ngoi hi theo hng t do ho nhiu hn. Trong giao dch vng lai, xo b hn mc tuyt i trn mt s khon chuyn tin vng lai ca c nhn ra nc ngoi; xo b hn mc tuyt i i vi vic thoi hi ca ngi khng c tr,... Cn trong giao dch vn, xo b quy nh doanh nghip Nh nc mun vay vn nc ngoi phi c kin ca NHNN, nghin cu kh nng doanh nghip Vit Nam l ngi c tr vay nc ngoi bng VND. Bn cnh l vic xo b hng lot cc bin php qun l vic s dng ngoi t trong nc nh: xo b giy php hot ng kiu hi v giy php lp bn thu i ngoi t, chuyn sang kinh doanh c iu kin; xo b ch thanh ton trc tip bng ngoi t ti Vit Nam; thu hp i tng c php vay ngoi t, ch cho vay phc v xut khu; tip tc thu ht ngoi t tri ni vo h thng ngn hng. p dng cc gii php kinh t chuyn dn quan h huy ng - cho vay trong nc bng ngoi t ca cc t chc tn dng sang quan h mua - bn ngoi t. thc hin mc tiu nng cao tnh chuyn i ca VND, B Ti chnh c nhim v p dng cc bin php pht trin th trng vn bng VND. B Thng mi phi hp vi NHNN to iu kin cho VND tham gia quan h thanh ton xut nhp khu, gim v tin ti xo b danh mc u tin bn ngoi t cho nhp khu mt hng thit yu trn c s m bo p ng y nhu cu ngoi t hp php. B K hoch v u t tin ti thc hin k hoch cho php nh u t nc ngoi s dng VND tham gia gp vn

68

u t trc tip ti Vit Nam, gim v tin ti xo b cc quy nh v cn i ngoi t i vi doanh nghip c vn u t nc ngoi. 3.2.3 Gii php trong lnh vc tin t Mt l do khin cho ngi dn khng thch s dng VND trong cc giao dch ln l do tnh cng knh, bt tin ca n. Chnh v th, gim tnh trng -la ho mt cch hiu qu th chng ta cn tch cc hn trong vic c cu li mnh gi ca VND thun tin hn trong cc giao dch thng ngy cng nh cc giao dch ln. Bn cnh cng cn pht trin mnh dch v ngn hng, m rng thanh ton khng dng tin mt, y mnh tuyn truyn vic s dng th, k c th quc t. Mt khi h thng thanh ton thun tin v nhanh chng, ngi dn s la chn s dng VND trong thanh ton nhiu hn. V pha cc ngn hng, cn thc hin nghim quy nh ch cho vay USD i vi nhng i tng c doanh thu trc tip v c kh nng chi tr bng ng USD. Cn tt c cc doanh nghip trong nc khc khi vay vn ti cc NHTM trong nc u thc hin bng VND. Trong trng hp cn ngoi t thanh ton vi quc t th mua ngoi t ti th trng hi oi thanh ton. Cn c quy nh r rng rng s hu ngoi t ca dn c l hp php khi ngoi t c chuyn t nc ngoi vo thng qua kiu hi, qu tng, qu biu hay nhn li c tc t nc ngoi chuyn v thng qua h thng ngn hng. Nghim cm vic s hu ngoi t c ngun gc khng hp php, khng cho php s hu s ngoi t c c do s trao i lng vng ngoi th trng t do, ri bin thnh s hu ring. iu ny lm cho Nh nc kh khn trong vic kim sot, qun l lng ngoi t trong dn c. ng thi, NHNN cn s dng cc cng c ca chnh sch tin t nh: chnh sch li sut, d tr bt buc,... tc ng n th trng nhm lm cho VND tr nn hp dn hn so vi USD qua hn ch xu hng chuyn

69

i t VND sang USD. Trong iu kin hin nay, khi li sut c bn khng i, NHNN c th thc hin iu chnh tng li sut ti cp vn v li sut ti chit khu nhm pht tn hiu cc NHTM tng li sut huy ng VND. T ngi dn thy vic gi VND c li hn s t ng chuyn sang tit kim bng VND. 3.2.4 Thc hin tt ch trng trn lnh th Vit Nam ch s dng ng tin Vit Nam Cc c quan chc nng cn gim st, kim tra vic thc hin quy nh mi giao dch, thanh ton, qung co, nim yt hng ho khng c thc hin bng ngoi t. Cn x l nghim nhng trng hp vi phm. Hin nay mc pht cao nht i vi cc t chc, doanh nghip vi phm l 30 triu ng. Cn c cc quy nh v vic s dng ngoi t ca c nhn nh sau: Chi tr bng ngoi t Vit Nam, bao gm tin mt hay chuyn khon cng khng c php, tr trng hp duy nht l tr chuyn khon cho cc t chc kinh doanh c NHNN cho php tip tc thu ngoi t. Vic chi tr cho ngi hng trong nc cc khon tin nh kiu hi, tin lng, thu nhp t xut khu lao ng,... bng ngoi t tin mt theo yu cu cng nn chm dt. Thay vo l chi tr thng qua ti khon tin gi ngoi t hoc bng VND. C nhn c ti khon ngoi t gi ti NHTM ch rt ra bng tin mt ngoi t ct gi ring hoc a ra nc ngoi phc v nhu cu du lch, cha bnh, du hc,... Ngn chn v gim dn cc hot ng kinh t ngm, kim sot cht ch tnh hnh bun lu. Hn ch ti a vic lu thng v s dng USD. 3.3 Mt s xut Th nht, NHNN cn chn chnh li hot ng mua bn ngoi t, khng th vic mua bn din ra trn lan nh hin nay. Hn ch ti a hot

70

ng ca th trng t do. Mc d rt kh thc hin, nhng cng phi tng bc hon thnh. Va qua NHNN tng t gi lin ngn hng ln 18.544. ng thi ny ca NHNN rt ngn khong cch gia t gi mua bn ngoi t trong h thng NHTM v th trng t do. y cng l mt bc tin quan trng trong tin trnh chng -la ho. Tuy nhin, v lu di NHNN phi tin ti thit lp mt t gi duy nht, tc l khng cn s chnh lch gia t gi ngn hng v th trng t do. T gip cho Nh nc d dng trong qun l v kim sot th trng, a ra cc chnh sch tin t hiu qu. Th hai, Nh nc cn to mi trng u t trong nc c kh nng hp th c s vn ngoi t c trong dn. Thng qua cc bin php nh thc y pht trin mi trng kinh t v m, to mi trng cnh tranh thc s gia cc thnh phn kinh t trong cc lnh vc sn xut, thng mi, dch v, k c ti chnh ngn hng. Ngoi ra, cn m rng cc d n u t ca Chnh ph, khuyn khch s tham gia ca cc thnh phn kinh t. Tng bc pht trin cc cng c ti chnh nh c phn, c phiu, tri phiu, a dng ho cc danh mc u t nc ngoi. Thay v pht hnh tri phiu ngoi t nc ngoi th Nh nc nn pht hnh tri phiu ngoi t trong nc nhm huy ng vn ngoi t trong dn. Th ba, NHNN tip tc la chn c ch t gi hi oi VND/USD ph hp vi hin nay v thi gian ti theo c ch th ni c qun l mt cch linh hot va m bo kh nng cnh tranh ca hng xut khu Vit Nam va ci thin quan h cung cu trn th trng ngoi t, gp phn tng d tr ngoi t quc gia. ng t gc ngi qun l, NHNN phi cng c tin ti hon thin th trng tin t lin ngn hng, xc nh t gi lin ngn hng da trn quan h cung cu trn th trng. Trong mi trng hp trnh ph gi VND. Bi v nhng li ch t hot ng xut khu do ph gi em li ch l li ch tm thi. Nguy him hn c l n lm hn ch s cnh tranh ng thi lm gim lng tin ca ngi dn vo ng ni t. Ngi tiu dng v khu

71

vc sn xut s chu sc p tng gi. l cha k n vic lm tng gnh nng n nc ngoi ca quc gia v cc doanh nghip. V th, vic gi cho ng ni t lun n nh l mt bin php then cht trong vic tng nim tin ca ngi dn vo VND cng chnh l gii php hu hiu ci thin tnh trng -la ho.

72

KT LUN

Tm li, cn nhn nh r -la ho l tnh trng kh trnh khi i vi mt quc gia c xut pht im thp, ang trong qu trnh chuyn i nn kinh t v tng bc hi nhp nh Vit Nam. Nh ni trn, bin php c bn ci thin tnh trng -la ho l thc y tng trng kinh t bn vng, cng c s vng mnh ca h thng ngn hng, qua cng c lng tin ca ngi dn vo ng ni t. thc hin c cc mc tiu ny, NHNN cn phi c nhng chnh sch tin t linh hot, thc hin cc bin php nhm tng cng s n nh ca h thng ngn hng, thc y qu trnh hin i ho cng nghip ho dch v thanh ton. ng thi h tr cc NHTM trong vic a dng ho cc cng c bo him chng ri ro trn th trng ngoi hi. Mt khc, NHNN cn tip tc tng cng cng c ngun d tr ngoi hi quc gia tng tim lc tin t v ti chnh ca quc gia. Trong qu trnh nghin cu, kho lun gii quyt c ba vn ln t ra phn m u l: Lm r l thuyt tng quan v -la ho. nh gi c thc trng tnh hnh -la ho ti Vit Nam trong thi gian qua v nhng tc ng ca -la ho n nn kinh t Vit Nam. a ra h thng nhng nh hng v gii php nhm ci thin tnh trng -la ho ti Vit Nam. Cui cng, xo b -la ho khng phi l ph nh tt c v cng ging nh lm pht, n cng c nhng mt tch cc v nhng mt tiu cc. V th phi duy tr mc ph hp v n nh thc y s pht trin ca kinh t.

73

TI LIU THAM KHO

Ti liu ting Vit

1. Frederic S. Mishkin Tin t, ngn hng v th trng ti chnh - NXB Khoa hc v k thut, 2001. 2. Nguyn Vn Tin L thuyt tin t, NXB Thng k, 2007 3. Song Hong Bing Chin tranh tin t, NXB Tr, 2009 4. Chin tranh lm pht, NXB Lao ng, 2009 5. Tp ch Ngn hng 6. Tp ch Kinh t 7. Tp ch Pht trin Kinh t 8. Bo co thng nin ca NHNN Vit Nam 9. Bo co ca IMF: Vietnam Statistical Appendix 2007 10. Cc bi bo v -la ho trn cc bo in t - Din n cao hc kinh t: http://www.caohockinhte.info/forum - Bo in t ca Trung ng hi khuyn hc Vit Nam: http://www.dantri.com.vn http://www.saga.vn - Thi bo Kinh t Vit Nam: http://vneconomy.vn - Website ca NHNN Vit Nam: http://www.sbv.gov.vn

Ti liu ting Anh

11. Neil R. Ericsson & Steven B. Kamin - Dollarization in Argentina. 12. Michael Goujon - University of Auvergne - Fighting inflation in a dollarized economy: the case of Vietnam. 13. Reem Heakal - Dollarization Explained http://www.investopedia.com/articles/04/082504

74

14. Andreas Hauskrecht - Kelley School of Business, India University Dollarization in Vietnam. 15. David Altig & Owen Hampage - Federal Reserve Bank of Cleveland Dollarization - The case of Argentina. 16. Anne-Marie Gulde, David Hoelscher, Alain Ize, David Marston, Gianni De Nicol - Financial Stability in Dollarized Economies, IMF, 2004. 17. Kiwon Kang - Is Dollarization Good for Cambodia? 18. Jayant Menon - Asian Development Bank - Cambodias Persistent Dollarization Causes & Policy options. 19. Kurt Schuler - Basics of Dollarization. 20. Wantanabe Shinichi - International University of Japan - De facto dollarization and its effect on finacial development and economic growth of Cambodia, Laos PDR and Vietnam.

75