You are on page 1of 295

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

A da yt l b Xem M u quan m B tt. A dt a Ajeyya (P), Ajita (S), Ajeyya (P), Ajjeyya (P) V nng Thng, A th a, Di Lc 1- Tn t ca Di Lc B tt. 2- Mt trong 16 v A la hn vng li Pht dy tr th gian gi gn chnh php. A dt a B tt Ajita Bodhisattva (S) Tn mt v Pht hay Nh Lai. A di c m thanh vng la ni kinh Amitadundubhi-svararja-dhra stra (S) C m thanh vng kinh Tn mt b kinh. A di Kinh Aparinitayus stra (S), Amitakyo (J), Amitabha Sutra A di Tam-da-tam Pht-tt-luPht-n qu nhn o Kinh Tn mt b kinh. i Chnh Tng, tp 12, B A di Kinh, 2 quyn. A di Pht Amitbha (S), Buddha of boundless light and life, Amida (J), Amita, Amitabutsu (J), Amida butsu (J), Amitayus (S) Amida Buddha V lng quang Pht, Ty Pht. - A di Pht c 3 tn gi: V lng quang Pht, V lng Th Pht, Cam l Vng Nh Lai. - Ngoi ra cn c 13 danh hiu khc: Bt on quang Pht, Dim quang Pht, Hoan H Quang Pht, Nan T Quang Pht, Siu Nht Nguyt Quang Pht, Dim vng quang Pht, V lng th Pht, V ngi quang Pht, V Xng Quang Pht, V bin Quang Pht, V i Quang Pht, Thanh Tnh Quang Pht, Tr Hu Quang Pht u l nhng ho thn khc ca Pht A di . - A di Pht ng phng ty Mn la, tng trng Diu quan st tr. Da mu . Quan th m B tt v i th ch B tt l hai v B tt thng c nu ln chung vi Pht A di . Theo Tnh tng Trung quc v Nht bn, Pht A di l trung gian gia chn l tuyt i v con ngi, tin tng theo A di chc chn s c vng sanh vo thin ng. Theo gio l, Pht A di chnh l t tnh tm, vng sanh vo nc tnh chnh l s tnh thc b

~ thch ~vtti (S) Tip v ng: thch, nh trong Tht thp khng tnh lun thch. 1250 t 1250 disciples Gm: - 4 nhm chnh: 500 ngi l thy tr u lu tn loa Ca Dip, 250 ngi thy tr Na Ca Dip, 250 ngi thy tr Gi Da Ca Dip v 250 ngi na l thy tr X li Pht v Mc kin Lin. Khi Pht ng ti u thng c 1250 t nay theo hu. - Ngoi ra Pht con c nhiu t khc na nh: 500 t thnh Ba la ni, nhng ngi trong dng h Thch, nhng T kheo ni,... A ba hi Xem Cc quang tnh thin. A ba tt ma la Apasmra (S) Mt trong Thp ng qu thn thng no lon tr em. A ba thoi Xem Cc quang tnh thin. A ban th npanasati (P), nprnasmti Qun nim hi th. A b b a ngc Xem A la la a ngc. A b dng ca la Abhayakara (S) Ly b u a. Tn mt v Nh Lai hay mt ci gii. A b a na Xem Th d. A b l ct d x b la Xem Qun Th m B tt. A b bt tr Xem Bt thoi. A b bt tr b tt Xem Bt Thi B tt. A ca ni tr thin Xem Sc cu cnh thin. A c ni tr Xem Sc cu cnh thin. A Cht Xem A x Th. A cht mc a Atimuktaka (S) Mt loi hoa ci tri. A da ct l b Xem M u quan m B tt. A da lun Ayur-stra (S) V .
(S)

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

tm trong bn thn. Vo th k th 7, Trung quchnh nh Pht A di thay th hn Pht Thch ca v Pht Di lc. A di tam mui Amida-samdhi samdhi (S).
(J),

khm b la. A k a S x khm b la Ajita Keakambal (S), Ajita Kesakambala (P) A k a K Sa Khm B L. A la hn A la hn Arhat (S), Arhat (S), Arahant (P), dgra com pa (T) ng ng cng L qu v ca ngi chng c thot ly khi vng lun hi sanh t. Qu v ny l mc tiu ca Pht gio nguyn thu. A la hn o Arahat-magga (P), Path of Holiness. A la hn qu Arhatship, Sainthood. A la la Xem Ut ca la la. A la la a ngc Alala (S), Apapa(S) A b b a ngc. A La L Arata-Kalama (S). A la ra ca lam Xem Ut ca la la. A la thuyt b Xem Ty sn tr b. A lam Xem Ut ca la la. A lan nh x Xem A luyn nh, A lan nh A lan nh Araa (P), Forest, raya (S), ranya (S), Arinya (S), Araakanga (P), Araa (P), Remote place Khng nhn x, Nhn c x, A lan nh x, Nhn x, Lan nh, Sm lm th, Ni hoang d. A li da thc laya via (P), kn shi nam she (T), laya vijna (S), laya (S), Alaya consciousness Hm tng thc, Tng thc, Bn thc, Chp tr thc, Chng t thc, d thc thc, bt thc, nht thc, hin thc, s tri y, trch thc, V cu thc, V mt thc, A l da thc, Tng, Tng Thc th tm ca con ngi ni tng tr nghip bo. Con ngi c 8 thc: nhn, nh, t, thit, thn, , mt na thc, a li da thc. Ni tng cha tt c chng t thin, c, v k, do thc th su lnh o, nm thc trc (nhn, nh, t, thit, thn) to tc. Xem D thc thc. Xem A na thc A l da Xem Tn gi. A l th Xem Hng cc. A l la bt Xem lan nh.

Amitbha-

A di Tam-da-tam Pht-tt-lu-Pht-n qu nhn o Kinh Xem A di Kinh. A du ca Xem V u. A du gi th Xem cy v u. A duy vit tr Xem Bt thoi chuyn, Xem Bt thoi chuyn chnh o A Dc vng Aoka (S), Asoka (P) 1- Theo s ghi trn trong x ca ngi, ln ngi nm 273BC, th ngi c tn vng nm 268 BC, qui y Pht nm 261 BC, th T kheo nm 259BC. Ngi m i hi kt tp th nht, ngi 37 nm, tch nm 256 BC. 2Hoa V u: Hoa A du ca, A thc ca. Hoa c ngi n n hay dng cng thn Siva. 3- V th gi Pht T b Thi, dch l: A thc Ca, V u t Phng ng. A dc vng sn Aikuzan (J), Ayuwang-shan (C). A Dc vng truyn Aokvadna-ml

Legends of King Asoka.

(S),

A na thc dna-vijna (S), dna-vina (P) Chp tr thc, A li da thc = A li da thc. A bt tr Xem Bt thoi chuyn. A Pht Xem Ti thng Pht. A Pht Xem Ti thng Pht. A in ca Xem Nht in ca. A gi m ma vn Xem Thnh php n kinh. A gi la Xem Bt ng Tn B tt. A hm Nikya (P) Thnh in Ng b, Kinh b Pali, B tp, B phi Ch kinh in Pht gio bng ting Pali. A hm Kinh gama stra (P). A k ni Xem ha thn. A k a K Sa Khm B L Xem A k a S x

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

A l da thc Xem A li da thc. A l sa k Xem T nhin thnh tu chn ngn. A ly bt Airavati (P). A ma B tt Abhetti (S), Abhetri A ma lai Qun t ti B tt, Khoan Qung B tt, V U B tt Tn gi khc ca B tt Qun m. A ma la Xem V cu. A ma la quc Xem La Ma quc. A ma lai Qun t ti B tt Xem A ma B tt. A ma yt Xem V hi c. A mt la thc Xem V cu thc. A mt r a Xem Cam l. A mt la lm Xem Am mt la. A na b t a Xem A na b t a Long vng. A na b t a Long vng Anavadatta (S). Xem A nu t. A na b lu ct du Xem Qun Th m B tt. A na bt a Xem A na b t a Long vng. A na hm Angmi (S), Non-returner (S, P) Bt lai qu, Bt hon qu, A na hm qu v Trong 4 qu: Tu hon, T hm, A na hm, A la hn Qu chng c th ba. Qu th t l qu A la hn, mc tiu ti thng ca Pht gio nguyn thu. Ngi t qu v ny s khng cn sanh vo ci vt cht hay phi vt cht v khng cn tr li ci ngi, s c sanh ln ci tri Ng bt hon, tu cho n khi chng qu A la hn. A na hm o Anagami magga

Tn Gi, Phc lc 1- Mt trong thp i i t. L anh em h c Pht, anh em rut vi Devadatta ( b t ta), lm th gi Pht hn 20 nm, c qu A la hn sau khi Pht nhp dit. ng ni ting nh ti nh gii v thuyt li kinh Pht trong thi k kt tp th nht, ng cng l T i th nh Pht gio ti n . 2-Phc lc. A nan Mc kh Ni ha li la ni kinh Anantamukha-nirhra-dhrai stra (S) Mt trong 9 bn dch khc tn ca b kinh Anantamukhanirhara-dharani-vyakhyana-karika trong i tng Trung quc. A nan ta gi nandagra (S) Tn mt v s. A nu t Anavatpta (S), Anavatpta-ngarja (S) A na b t a Long vng, V nhit no Long vng, A na sa t a Long vng 1- ao V nhit, trong ni Tuyt sn, nc c 8 cng dc. 2- A na b t a Long vng: Tn mt v long vng. Mt trong Bt i Long vng, gm: Hoan H Long vng, Hin H Long vng, Long vng hi, Bo Hu Long vng, a Thit Long vng, V nhit no Long vng, i Long vng, Thanh Lin Long vng. 3- A na p a, A nu t, A na t a, A na b t a 4- Tn mt ci ao ci Dim ph. A nu t Anavatpta-ngarja (S). A nu Au (S), Atomic element Anurja (S) A noa, cc vi, vi trn. A nu a la Anuttara (P), Unsurpassed One V thng s Mt trong nhng danh hiu c dng ch cPht. Mt trong 10 Pht hiu. A nu a la tam miu tam b Annutarasamyak-sabodhi (P). A nu a la tam miu tam b Xem V thng Chnh ng Chnh gic. A nu t Xem A na b t a Long vng. A Nu a La Tam Miu Tam B Xem A nu a la Tam mui Tam b . A nu a la Tam mui Tam b Anuttarasamayak-sabodhi (S), Aubodhi (S), Complete

returner.

(P),

Path of non-

A na lut Xem A nu lu . A na lut Xem A nu lu . A na Lut Tn gi Xem A Nu Lu . A na sa t a Long vng Long vng. Xem A nu t.

Xem V nhit no

A nan bt nandabhadr (S). A nan nanda (S), Joy (S, P), Prti (S) Khnh H

enlightenment,

Unsurpassed

Perfectly

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

Englightened One Aubodhi

Anuttarasamma-sabodhi (P) V thng Chnh ng Chnh gic. A Nu a La dch l v thng, Tam Miu dch l chnh ng, Tam B dch l chnh gic. Gic ng cui cng gi l V Thng Chnh ng Chnh Gic. A nu lu Aniruddha (P), Unobstructed. Anurudha (S) Tn mt v t ca c Pht. A na lut Khng b hy hoi A Nu Lu Anurudha (S), Anuruddha (P) A na Lut Tn gi, A na lut , A na lut, A na lut tn gi, A n l u, A n lu u Mt trong thp i i t. Ngi l b con ch bc vi c Pht. Ngi cng cc ng Bt , Kim t La, A nan a, b t a n gp c Pht xin xut gia sau khi nghe tin c Pht thnh o. Ngi l mt trong nhng t ln tui nht, c khen l Thin nhn nht. A n lu u Xem A Nu Lu . A n l u Xem A Nu Lu . A ngh ni Xem ha thn. A nh cu ln Xem Kiu trn Nh. A nh Kiu trn nh Xem Kiu trn Nh. A noa Xem A nu. A ph l tch thp pht la Xem Qun Th m B tt. A ph t ma Xem Hy php. Xem A ph t ma. A ph t ma kinh Xem Kinh V tng hu php. A ph t ma Abbhtadhamma (P), Super-atural phenomenon A ph t ma, V tng hu hi php Tn mt trong 9 b kinh in Pht gio. A sa ca na sn Xem M nh sn. A sc b Pht Xem Pht A sc b. A sc Bt ng Nh lai Xem Pht A sc b. A sc Pht quc Kinh Akobhya-tathgatasyavyha stra (S) Kinh A sc, Kinh A scPht quc St Ch B tt Hc Thnh Phm, Kinh i bo tch Bt ng Nh lai Hi. Tn mt ci gii.

(S),

A tng Xem V trc B tt. A tng kh Xem V trc B tt. A tng k Asankhya (S). Asakhy (S), Innumberable. Aeon Mt khong thi gian di khng m c A tng k kip Xem a tng k. A tng k sinh Asakhyeya (P). A Tht B Ph kinh Atharva-veda (S) Tn mt b kinh. V phi. A thp phc th Xem A Thuyt Th. A th a Xem A dt a. A Thuyt Th Xem A x b th. A Thuyt Th svajt (S), Assaji (P) Chnh Ng M s, M Thng, A Thuyt Th ng l mt trong nm ngi B la mn cng tu kh hnh vi c Pht nh: Kiu trn Nh (Kodanna), Bc (Bhaddiya), Thp Lc Ca Dip (Vappa), Ma ha Nam (Mahanama) v c B (Assaji). ng cng l mt trong nhng t u tin v c qu A la hn u tin ca c Pht. A thc Ca 1- Theo s ghi trn trong x ca ngi, ln ngi nm 273BC, th ngi c tn vng nm 268 BC, qui y Pht nm 261 BC, th T kheo nm 259BC. Ngi m i hi kt tp th nht, ngi 37 nm, tch nm 256 BC. 2- Hoa V u: Hoa A du ca, A thc ca. Hoa c ngi n n hay dng cng thn Siva. 3- V th gi Pht T b Thi, dch l: A thc Ca, V u t Phng ng. A t bt tr Xem Bt thoi. A t du gi Ati-yog (S). A t t ma cu x lun bn tng Abhidharmakoa-krik (S) Tn mt b lun kinh. A t t ma cu x lun ch yu ngha ng Abhidharmakoa-marmapradpa (S) Tn mt b lun kinh do Ngi Trn Na bin son. A t t ma i t Abhiharmahvibh-stra lun kinh. b
(S)

sa lun Tn mt b

A t t ma gii thn tc lun Abhidharmadhtu-

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

kya-pda-stra (S), Book of Elements Gii Thn Tc Lun, Gii thn Lun A t t ma kinh lun ca Nht thit hu b, tng ng kinh A t t ma Gii thuyt lun ca Thng ta b. Do Ngi Th Hu bin son. A t gi la Abhicra (S) Tn mt loi qu. A t tam Pht Xem Hin ng Pht. A tra b cu Xem V t lc. A tra ph ca Xem V t lc. A tr nng chi H kinh Xem A tr nng chi Minh h kinh. A tr nng chi Minh h kinh Atanaiyaparitta stra (P), Atanatiyarakkha-sutta (P) Tn mt b kinh. A tu la Aur (S), Semi-god Phi thin (Mt loi chng sanh) Mt loi thn c phc ln nhng khng bng ch Thin, c thn thng bin ho, nhng thn hnh th xu v kip trc c tnh hay sn hn. Mt trong bt b, gm: Thin, long, d xoa, cn tht b, a tu la, ca lu na, khn na la, ma hu la gi. A tu vn Asvin (S) Thn Hi l, Thn Y dc. A tc tra Aria (S). A t o s Asita (S). A t m Xem Lun Kinh. A t m cam l (sinh) v lun Abhiharmmta(rasa)-stra Tn mt b lun kinh do Ngi C sa bin son, c 2 quyn. A t m ng php hnh kinh Abhidarmapacadharmacarita-stra (S) Tn mt b lun kinh sch ni v gio l ca Nht thit hu b. A t m s Xem Lun s. A t m tm lun Abhidharma-hdaya-stra (S) Tn mt b lun kinh do ngi Php Thng bin son bin son. A t m tm lun kinh Abhidharma-daya-stra stra (S) Tn mt b lun kinh do ngi u b Phin bin son. A t t ma Xem Lun Kinh.

A t t ma bt kin lun Abhiharmagrantha (S) Tn mt b lun kinh. A t t ma cu x lun Abhidharmakoa (S), Abhidharmakoa stra (S), Treasure Chamber of the Abhidharma Do B tt Th Thn bin son Kashmir hi th k th 5, gm A t t ma cu x thi vn (c 600 tiu on, gi l Abhidharmakoshakarika) v lun ging phn vn vn (gi l Abhidharmakosha-bhshya, A t t ma cu x ch ging). Ngy nay A t t ma cu x lun ch cn Ty tng v Trung hoa. A t t ma cu x lun thch Abhiharmakoabhya (S) Tn mt b lun kinh A t t ma cu x lun thc ngha s Abhidharmakoa-bhya-ik-tattvrthanma (S) Do Ngi An Hu bin son. A t t ma cu x lun tng Abhi-harmakoakrik (S). A t t ma cu x. Discourse on the Repository of Abhidharma Discussions (Abhidharma-koa) (S) Tn mt b lun kinh. A t t ma ng lun Abhidharmadipa (S) Gm 2 b: b Abhidharmadipa bng vn xui v Vibhasaprabhavrtti bng vn vn. A t t ma i t b sa lun Abhidharmamahvibh stra (S) i t b sa lun, B sa lun Tn mt b lun kinh. A t t ma Gio ngha cng yu Abhidharmasagaha (S), Book of Significance of Adhidharma Tn mt b lun kinh. A t t ma Gii thuyt lun Abhidhammadhthukath (P), Book of the Elements Thuyt Nht Thit Hu b Gii Thn Tc Lun Mt trong 7 b kinh A t t ma ca Thng ta b phi vit bng ting Pali. A t t ma Hin tng lun Abhidharmakoasamaya-pradipika (S) Nht Thit Hu B Hin tng lun, Hin tng lun Tn mt b lun kinh. A t t ma kinh Abhidharma stra (S) Xem A t t ma cu x lun.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

A t t ma Nhn thi thuyt lun Abhidhammapuggalapaati (P), Book of Individuals Mt trong 7 tp trong A t t ma ca Thng ta b. A t t ma php t lun Dhamma-sagani (P), Book of Elements of Existence Mt trong 7 b kinh A t t ma ca Thng ta b phi vit bng ting Pali. A t t ma Php un tc lun Abhidharmadharma-skandha-pda stra (S), Book of Things Nht Thit Hu B Php Un Tc Lun, Php Un Tc Lun Tn mt b lun kinh do ngi Huyn Trang dch. Mt trong 7 tp trong A t t ma ca Nht thit hu b. A t t ma Pht th lun Abhidhamma-patthna (P), Book of Causality Mt trong 7 tp trong A t t ma ca Thng ta b. A t t ma Pht tr lun Abhidharma-jnaprasthna-stra (S), Book of Starting Point of Knowledge Pht tr lun A t t ma kinh lun ca Nht thit hu b. Mt tc phm ca Gi a din ni t. A t t ma Phm loi tc lun Abhidharmaprakaraa-pda-stra (S), Book of Literature Treatises Nht Thit Hu B Phm loi tc lun, Phm loi tc lun Mt trong 7 tp trong A t t ma ca Nht thit hu b. A t t ma Phn bit lun Abhidhammavibhaga (P), Book of Classifications Mt trong 7 tp trong A t t ma ca Thng ta b. A t t ma Song lun Abhidhamma-yamaka (P), Book of Pairs Mt trong 7 tp trong A t t ma ca Thng ta b. A t t ma tp tp lun Abhidharma-sagti stra (S) Tn mt b lun kinh. A t t ma Tp d mn tc lun Abhidharmasagati-paryapada stra (S) Tn mt b lun kinh. Book of the Recitations of the Teaching Mt trong 7 tp trong A t t ma ca Nht thit hu b. A t t ma tp lun Abhidharma-samuccaya (S) Tn mt b lun kinh do Ngi V Trc bin son.

A t t ma Thi thit tc lun Abhidharmaprajapti-sstra, Abhidharma-prajpti-pada stra (S). Mt trong 7 tp trong A t t ma ca Nht thit hu b Xem Thi thit tc lun. A t t ma Thun chnh l lun Abhidhammanyayanusara-stra (P), Abhidharma-samayapradipika-stra (S), Book of Beginning of Knowledge Nht Thit Hu B Thun chnh lun, A t t ma Thun chnh l lun Do Ngi Chng Hin bin son. A t t ma Thuyt s lun Abhidhammakathvatthu (P), Book of Points of Controversies Mt trong 7 tp trong A t t ma ca Thng ta b. A t t ma Thc Thn Tc lun Abhidharma-vijnakyapda (S), Abhidharma-vijakyapdastra (S), Book of Knowledges, Book of Understanding Nht Thit Hu B Thc Thn Tc lun, Thc Thn Tc lun. Mt trong 7 tp trong A t t ma ca Nht thit hu b. Do Ngi A la hn b Thit ma A du bin son khong 100 nm sau khi Pht nhp dit. A t t ma Song i lun Abhidharma-yamaka (S), Book of Pairs Tn mt b lun kinh. A t t ma tng hin tng lun Abhidharmasamya-pradpik-stra (S) Tn mt b lun kinh do Ngi Chng Hin bin son. A t t ma T b sa Abhidharma vibh (S) Tn mt b lun kinh. Gm 100 vn bi k, thnh qu ca i hi kit tp u cng nguyn do ngi Ca chin Din lm thng th. A t a ngc Avc (S), Avci (P) V gin a ngc a ngc c 5 hnh pht: nghip xu v hu qu khng dng ngh, khng thi gian, trin min khng ngng tr, khn kh khng ch cng, y p khng ngng. B y a ngc ny do phm mt trong 5 trng ti: git hi cha, git m, git hi a-la-hn, lam Pht mu, ph hoi tng on. A v x php visati (P), vis (P), vea (S) Nhp xc 1- Php mi thin thn nhp vo mt ngi xua ui ma qu ra khi c th, dit tr bnh tt. 2Vo sn: i vi cbnh nghch, khng sn hn. Mt

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

trong 10 th ca i thin a php. A x l Ajari (J) Xem thy. A x na lm Anjanavana (S) An thin lm, An thin lm Mt khu rng, gn thnh Ta la ch (Saketa), gia nc Kiu Thim T (Kosambi) v X v (Savatthi), trong rng ny c vn Lcuyn (Mrgadana) ni Th tn thng n thut php. A x Th Ajtasattu (P), Ajtaatru (S), Vaidehiputra Ajtaatru V sanh On, A Cht, Thin Kin, B la Lu Chi Nguyn tn l: A x Th con b Vi hi. A x th c ngha l 'K nghch th t troc khi sanh ra'). ng l vua x Ma kit v l con ca vua Bnh sa vng. ng cng vi b t a thc hin hai m mu. b t a mu git c Pht ginh quyn thng lnh tng on. A x th th git cha v m ginh ngai vng. Chuyn k sau khi git cha, ng v vn hi hn v au kh n thnh bnh. Y s cho bit ba thng sau ng s cht. Nghe li khuyn ca Jivaka, i thn trong triu, ng tm c Pht v c dy kinh Nit bn xo sch c nghip. Nh A x th qui y tam bo. ng cng nhn c mt phn x li ca Pht v c xy thp th. ng cng l ngi h tr i hi kt tp ln th nht. ng tr v vng quc ny trong 8 nm cui i ca c Thch ca Mu ni v 24 nm lin tip sau (494 - 462 BC). A X Th Vy Hy t Vaidehiputra-Ajata-satru (S). A x b th Ashvajit (S) A Thuyt Th Mt trong 5 t kheo t u tin ca Pht. A xin Xem Nht in ca. A xin ca Xem Nht in ca. A K a K X Khm B La, Ajita Kesakambali (P). A nan kinh nanda sutta (P), Sutra To Ananda (on Mindfulness of Breathing) Tn mt b kinh. Accuta (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. Accutagama (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili.

Am la qu n Amraskyongma (S) Tn mt k n thnh Duy da ly thi Pht ti th, c thnh Pht n cng dng. Am la th vin Xem Am mt la. Am la th vin mmvna (S, P) V s ly. Am ma la thc Xem Nh lai tng. Am mt la mra (S) Am la th vin, A mt la lm, Ni th vin, Ni vin Vn nng Am mt la gn Qung nghim thnh, ni Pht ni kinh Duy ma. An Kema (S) m m, yn tnh, an lc. An ban Xem S tc qun. An c Varsavsan (P), Ango (J) . Xem n c. An c kt h Xem H an c. An dng Annyo lc.
(J),

Peace and provision

Cc

An dng quc Xem Cc lc quc. An dng vin Anyin (J). An hi Antarivsaka (P), Antaravsa (S), Antaravsaka (S) Ni y.Mt trong ba loi o c sa ca Nam phng Pht gio. An Ho Sotthija (S) Th gi ca Pht Kim Tch. An Hu Sthitamati (S) Tn mt v s. An Hu B tt Sthimati (S) Tn mt v B tt. Xem Kin Hu B tt. An lnh rogya (S), Welfare. An lc Xem An. An lp Xem Kin lp. An lp chn nh Sanivesatathat (S) Y ch chn nh, Y ch nh Tc kh thnh . An lp Hnh Supratisthitacaritra (S). An lp hnh B tt Supratisthitacaritra (S) Tn mt trong v s B tt n ni K s Qut ng h Pht Thch ca din kinh Php Hoa. An Lc Sn An-Lu-shan (C). An minh Xem Tu di.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

8
(P)

An na bt na Xem S tc qun. An nhn Xem nhn nhc. An Php Hin Nan-Fa-Hien Xem Php Hin.
(C)

Pharusa Thin. Tn mt v s.

(P),

Akuala

Bt thin

Kusala:

c Pharusa (P). c B Assaji (S) M Thng, M S. c cm Apathy Aversion. c dc Bad intention. c o Xem c x. c Malevolence. c khu Pharusvc (P), Parusvc words Th l, Cc cn. c ma Xem Ma ba tun. c nghip Akuala-karma (S). Bad actions c tc Kauktya (S) Nh li vic lm khin tm hi hn. c tnh Bad-natured. c x Dur-gati (S) c o. ch phc Bonds Kit s. i bit ly kh Priyasamparayoyga (S), Seperation from the beloved Ngi thn yu b xa cch. Mt trong bt kh. i dc Tah (P),T (S), Desire, Craving Kht i.Th kch hay vi t, lun ng ngm trong mi ngi, v l nguyn nhn ch yu nhng bt hnh ln trong i. i dc lm ta bm vu vo i sng vi mi hnh thc v do dn dt ta mi mi phiu bt trong vng lun hi. i Lc Pht Xem L Ch Pht. i luyn i sng Bhvatah (P), Desire for existing Trong tam i: i luyn lc trn (kamatanha), i luyn i sng (bhavatanha), i luyn s v sanh (vibhavatanha). i luyn lc trn Kmatah (P), Desire for pleasure of senses Trong tam i: i luyn lc trn (kamatanha), i luyn i sng (bhavatanha), i luyn s v sanh (vibhavatanha). i luyn s v sanh Vibhatanha (S), Desire for nonexisting Trong tam i: i luyn lc trn
(S)

An php Khm An-Fa-K'inn (C) Tn mt v s. An ph a ngc Anbuda (S). An quc t Ankoku-ji (J) Tn mt ngi cha. An tm Anjin Citta-passaddhi

mind

(J),

(S),

Peace of

An Th Cao An Shin Kao (C), n Shigo (C) Tu s Ba t, vo Trung quc nm 148 i Hu Hn, dch 176 quyn kinh. Thi t Vng quc Parthie, vo Trung quc nm 148 AD. c cng s dng rt nhiu t Lo gio dch kinh Pht ra ting Trung quc. An thin Anzen (J). An thin lm Xem A x na lm. An tnh Tranquility, Vupasamy (S). An ton Abhaya (P), Security An Tu B tt Xem Kin B tt. Anh lc Kevura (S) Chui ngc. Anh nghim Yeganji (J) Cha Anh nghim. Anh Nham t Eigan-ji (J) Tn mt ngi cha. Anh v Suka (S) Mt loi chim. Anigha Anigha (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. Aparappaccaya Aparapraeya dependent on others Khng li.
(P), (S),

Harsh

Not

Asayha Asayha (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. Assakanna Xem M nh sn. Athassumegha Athassumegha (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. Atthama Atthama (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. c Akuala
(S),

Unwholesome, Parus

(S),

Fierce

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

(kamatanha), i luyn i sng (bhavatanha), i luyn s v sanh (vibhavatanha). i luyn t ng Attakamanipa (P). i Nhim Minh vng Rgarja (S). i Nhim vng Taki (S) Tra ch vng. i thn Kmadeva (S) Thn tnh yu. m Andhakara (S), Darkness U ti, mt trong 12 loi hin sc mt thng c th thy c. m D thin Xem Hc D thn. m Ma La Thc Ting Hn dch l v cu, tc l ci thc thanh tnh v cu, cng gi l thc th chn. n t la phi Andhaka (S) Mt b phi Tiu tha. Phi ny c 4 b ng sn tr b, Ty sn tr b, Vng on tr b, Ngha thnh b. n Ma Ni Bt D Hng O Mai Padme Hm (S) Ngc qu trong hoa sen. o ng thn dnh cho ngi mi xut gia ging o ca c s ti gia. o An hi Antarvan (S) C sa ng iu. o b np y b np L y c 25 iu. Dng 25 kh vi di chp li nhau, mi kh gm 4 ming di + 1 ming ngn, ni thnh 125 ming. Ch dng cho cc i Trng Lo, i Tng Chnh hay i Lo Ho thng. o c sa Civara (S), Robe of a monk o c sa t 5 n 25 iu. o cu iu Xem np y. o ng iu Y ng iu c may bi 5 mnh vi thnh 5 hng di, mi hng mt ming di mt ming ngn. Y ny mc ch no cng c. o nht bnh C nt thng t c n chn c hnh ch nht ngay ngc. o ny ch c nhbng v xut gia th 10 gii tr ln mi c mc. o sa di Khi th gii Sa di (10 gii), Tng Ni phi cha c 5 nm. Lc lm l trong mc o lam, ngoi p y mu vng gm hai mnh vi ni li vi nhau. o tng gi l Xem np y.

o tht iu Y tht iu c may bi 7 mnh vi hng di, mi hng hai ming di mt ming ngn. Ch c p ni chn sch s. Xem Ut la tng. o trng Mu nu hay mu lam. Dnh cho Tng v Ni khi th gii t kheo ri. o t kheo Tn mt trong ba o ca T khu. o ny c nhiu th: 9 iu, 11 iu, 13 iu, 21 iu, 23 iu, 25 iu.Tng Ni th gii T kheo xong, c p 3 y T kheo l: Y ng iu, Y tht iu v Y cu iu. o Ut a la tng Xem o Tht iu. Xem Ut la tng. t b m Abuda (S) A ph 1- Tn a ngc lnh. 2- Giai on u ca bo thai lc cn dng sa. t n la thn Anila (S) Truyn thng thn, Chp phong thn Mt trong 12 thn tng ca Dc s Pht. t thp phc yt noa sn Xem M nh sn. n s Recluse. n s A s ca Atthaka (P) B-la-mn A-s-ca. n s B-cu Bhagu (P) B-la-mn B-cu. n s Bt-la- thm-xa Bhradvja (P) Dc Vng. Ph la a. Bt-la--phn-x. Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. nh Chaya (S) Bng ri, mt trong 12 loi hin sc mt thng c th thy c. nh d Pratibhasa-upama (S) Th d ch cc php nh hnh bng. nh tng. nh tng Pratibimba (P). o nh Xem Huyn. m Yin (C), Negative. m cng Ragyapa (S). m dng Yin and Yang Negative and positive.
(S),

Reflection Paibimba

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

10

m hng nhn Ghoanugama-dharma-knti (S), Ghoshanugama-dharma-knti (S). m thanh m thanh Vara (S), Sound Xem Thanh. n hu Mitra (S) Mt c La, Mt a la n hu i vi mun loi. n triu Yin Dynasty (C) Nh n. m Xem Un. n Mudr (S), chak gya (T), Mudd (P) Php n Man tr la ( mt) cng vi thn ch (dharini) l ng mt v n l thn mt nu c kho hc v thc hnh th hnh gi s l mt vi ch Pht., thn ng mnh l thn ng ca ch Pht. Xem Php n. n chuyn php lun Dharmacakra-pravartana mudr (S). n India Ngi Tu cn dch l Thin trc, Thin trc, Ty trc, Ty thin, Ty vc.

n gio ha Vitarkamudr (S). n hip chng Ajali-mudr (S). n kh Inka (J). n kh chng minh Inka shmei (J). n thin Dhyni-mdra (S), Dhyana seal. n ti thng b Uttarabodhi-mudr (S). n Tng Insh (J). n Tng Yin-Tsung phi.
(C),

Inshu

(J)

Tn mt tng

u Nht vng Xem Tn Nht vng. m quang b Kyapiya (S), Suvarsaka (P). Tn mt tng phi. Xem Ca Dip T b. n Nguyn Long Kh Yin-Yuan Lung-ch'i (C), Yinyuan Longqi (C), Ingen Ryuki (J) Thin s phi Lm T, tr tr tu vin trn ni Hong B. Ngi sang Nht nm 1654 v lp trng phi Obaku.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

11

B
Ba bt tn Three indestructibles Gm: - thn bt tn - mng bt tn - s hu tm linh bt tn. Ba chng ngi Xem ba c. Ba ci Three realms. Ba ci c Three evil realms. Ba ca vo nit bn Three gates to nirva Gm: - h khng - c sc - bt ng. Ba dt Patayantika (S) Mt trng ti ghi trong Lun tng: ti th c tri php nhng khng c tang vt. Xem ng i tr. Ba di la Vajira (S) Kim cng Tn mt trong 12 v thn trong kinh Dc s. Ba an x l Patajali (S) Bn t x l Hc gi ngi n th k II BC. Ba u ma Xem hoa sen. Ba u ma lin hoa Xem Hoa sen. Ba ng c Three Evil Paths. a ngc, ng qu, sc sanh. Ba ha Bt nh thch lun Xem i Tr lun. Ba la di gii Catru Parjik (P) 4 trong s 250 gii ca T kheo. Ba la mt Pram (P), parol tu chinpa (T),, Pramit (S), parol tu chinpa (T), Perfection o b ngn, v cc Vt qua bin sanh t kh no ti ni chnh o tc ti b bn kia. o b ngn l t dng ch hng B tt c qu Nh Lai: A la hn, Bch chi Pht, B tt, Pht. Ba la ni Bras (S), Vrr, Benares danh. Xem Varanasi

Ba Lng Ho Kim Hary Kkan (J),, Baling Haojian (C), Pa-ling Hao-chien (C), Baling Haojian (C), Haryo Kokan (J) Ba Lng Ho Gim. (Vo th k th 10) t v truyn nhn gio php ca Vn Mn Vn Yn. Ba Lng Ho Gim Xem Ba Lng Ho Kim. Ba l Pli (P), Pi (S), Plibh (S). Ba loi thin l. Nh tu ng-nh-tm qun, t-nimx qun v.v...gi l tiu tha thin. 2. Nh tu chqun, php-gii qun, duy-thc qun v.v... gi l i tha thin. 3. Tham cng n thoi u m pht khi nghi tnh, t nghi n ng chng c nng qun s qun, gi l T S Thin. Ba li Three faults. Ba mi by phm tr o Thirty-seven Limbs of Enlightenment, Bodhi-paksika dharma (S). Tam thp tht gic chi. Tc l: 1- T Nim X (qun thn bt tnh, qun th l kh, qun tm v thng, qun php v ng), 2- T Chnh Cn (c sanh nn dt, c cha sanh khng cho sanh, thin cha sanh nn sanh, thin sanh khin cho tng trng), 3- T Thn Tc (dc thn tc l tha nguyn, cn thn tc l tinh tn, tm thn tc l chnh nim, qun thn tc l bt lon), 4- Ng Cn (tn cn, tn cn, nim cn, nh cn v hu cn. Do nm php cn bn ny sanh ra thnh o, nn gi l ng cn), 5- Ng Lc (l lc xut pht t ng cn trn), 6- Tht B Phn cng gi l Tht Gic Phn hay l Tht Gic Chi (l. Chn php, 2.tinh tn, 3. h, 4. khinh an, 5. nim, 7. nh, 7. x), [x l tm qun bnh, bnh thn, khng b chi phi do bt c yu t no, d ni tm hay ngoi cnh] 8- Bt Chnh o Phn (l. chnh kin, 2. chnh t duy, 3. chnh ng, 4.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

12

chnh nghip, 5. chnh mng, 6. chnh tinh tn, 7. chnh nim, 8. chnh nh). Ba mi by phm ny tr gip cho ngi tu Pht gio Nguyn thy, nn gi l tr o. Ba mi hai tng tt Dvtriadvara-lakaa
(S), Thirty-two excellent marks.

Ba nghip Three karmas Gm: thn nghip, khu nghip, nghip. Ba nghip bo Xem Tam nghip. Ba nh cng a Parjanya Tn v thn ma.
(S)

Ba x ba Prjapati (S), Mah-prjapati (S), Pajpati (P) Ma ha Ba x ba , Bt la nh, Cha To vt, Sanh ch thn, Chng sanh ch 1- D ca Pht Thch ca, sau khi hong hu Ma Da h sanh c by ngy th qua i, Ngi c b Ba x ba nui dng cho ti ln. Sau khi vua Tnh Phn thng h, b th gii qui y v l n t xut gia u tin ca tng hi. B cng l ngi thnh lp Gio hi T kheo ni. 2- Thn to v tr trong n gio. Xem Sikhi. Ba-la Bal (S) (1) Tn ca mt c gi con trng lng (2) Tn mt La st n. Ba-t-nc-cu-tt-la (vua) Pasenadi Kosala (P). Ban thc ca Panthaka (S) Mt trong 16 v i A la hn c c Pht c i hong php nc ngoi. Ban Thin Lt ma Pentchen Lama (T),Panchen Lama (T), Pan-chen bla-ma (T),Tashilama (S). Lt ma gio tin rng Ban Thin Lt ma l ho thn ca Pht A di gn gi o Pht v ng h cc nh tu nim.. Ban tc vng Kamamsapada (P), Kalmasapada (S) Bc tc vng, Lc tc vng, Ca ma sa vng, Kip ma sa vng; Kamamsapada (P). Xem Lc tc vng. Ban x ca Xem i Qu thn vng. Xem Bn chi ca. Ban-na Xem Tu. Bao Thin Ph Pao ch'an P'u (C). B chng hc php ikkaraniya (S) t ct la gii L 100 gii nh trong gii T kheo cn hc cho bit. B lun ata-stra (S) Bch lun Mt trong ba b kinh lun cn bn ca phi Tam lun tng: Trung lun, Thp nh mn lun, B lun. Mt trong ba b kinh chnh (Trung lun, Thp nh mn lun, B lun) ca phi Tam lun tng. B vn nin Xem i k kip. Bc i Charity (P). Bc tc vng Xem Ban tc vng.

Tn mt v thin.

Ba php minh Gm: tc mnh minh, thin nhn minh, lu tn minh. Ba sc thi ca tri kin tuyt i ca Nh lai v T : - tri kin v T - tri kin c lin quan n c nng ca T - tri kin rng c nng ca mi c to thnh. Mi c 3 sc thi. T c 12 sc thi gi l 12 phng thc. Ba tam mui Three samdhis. Ba tnh Tilakkhaa (P), Trilakaa (S) Tam tng. Ba thn Three kyas, ku sum (T), Trikya (S). Ba thn Pht Three bodies of the Buddha, Trikya (S). Ba Tiu Bash (J) Tng V Ba Tiu. Ba Tiu Hu Thanh Pa chia Huiching (C), BashoYesei (J), Bash Esh (J), Pa-chiao Huich'ing (C), Bajiao Huiqing (C), Basho Esai (J) (In the 10th century) t v truyn nhn gio php ca Nam Thp Quang Dng. Mt Thin s Nht (1644 - 1694). Ba tr l pht thnh Xem Hoa th thnh. Ba Tr Xem Vua ca loi A tu la. Ba T Nc vng Prasenjit (S), Pasenadi (P) Thng qun vng, Ha Duyt, Nguyt Quang, Thng Qun, Thng Quang, Thng Nin. Xem Prasenajit. Ba tng trng ca hin hu Trilakaa (S). Ba t tnh Trisvabhva (P) Tam tng.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

13

Bch lun Xem Qung Bch Lun Bn. Xem B lun. Bch lun b ata-stra (S). Bch nghip kinh Karmaataka kinh.
(S)

Bo ng Pht Vipkabuddha (S) Bo sinh Pht Tn mt v Pht hay Nh Lai. Bt Aa (S), Hatsu (J), Aha (P), Eight. Bt m Eight qualities of tones. Bt b Thin long bt b Gm: Thin, long, d xoa, cn tht b, a tu la, ca lu na, khn na la, ma hu la gi. Bt b lc s Sankara (S) Thng ca la, Ct ta thin, hi ct V thin thn b thuc ca ngi Qun th m, thng lnh bt b. Bt chnh o, ryatgikamrga (S), Ariya ahagikamagga (P), Ahgika-magga (P), Angika-mrga (S), Aa-mrga (S), The

Tn mt b

Bch php minh mn lun Clear under-standing of the one hundred dharmas. Bch Trng Duy Chnh Pai-chang Wei-cheng (C) Tn mt v s. Bch Trng Hoi Hi Hyakujo Ekai (J),, Pai chang Huai hai (C), Hyakujo Ekai (J) Tn mt v s. Bch Trng Thanh Quy Baizhangqiunggui (C), Hyakujo Shingi (J),, Pai-chang Ch'ing-kuei (C),, Hyakujo Shingi (J) Tc phm vit v cc qui c trong cha thin doc Huy bin son. Tn mt v s. Bch t lun atksara-stra lun kinh. Bi Ha gio Parsis (S). Bm vu Attachment Grasping, clinging. Bn chi ca Xem Mt Ch. Bn ch ca i tng Xem Bn chi ca. Bn Ch La Pika (S) Cu Lan n Tr Bn Ch La V thn ng trong hng 8 v dc xoa i tng. Bn gi la Xem Ng thn thng. Bn gi la Xem Bn x la. Bn gi la i tng Xem Bn chi ca. Bnh bng bt m Maaka (S), Baked flour. Bo thn Recompensed Body Sambhogakaya (S) The Buddha's glorious bodily mani-festation as the result of the meritorious acts which he did when he was a bodhisattva. Bo thn Hjin (J). Xem Th dng thn. Bo T Vn Khm Paotzu Wenchin Bunkin (J) Tn mt v s.
(C), (S)

Tn mt b

Eightfold Noble Path, The noble eightfold path, Eight Noble Paths Trong 37 phm tr o. Gm: chnh kin (correct views, samma-ditthi), chnh t duy (correct thought, samma-sankappa), chnh ng (correct speech, samma-vaca), chnh nghip (correct conduct, samma-kammanta), chnh mng (correct livelihood, samma-sati), chnh tinh tn (correct efforts, samma-vayama), chnh nim (correct mindfulness, samma-sati), chnh nh (correct meditation, samma-samadhi). Xem
Ariya-tthangika magga.

Bt chi trai Xem bt quan trai. Bt Chu i tng Puka (S) Mt trong bn i tng ca nc T ha, chng tc Bt k. Bt chu tam mui kinh Pratyutpaa-buddhasamukh-vasthita-samdhi-stra (S) Thp phng hin ti Pht Tt ti tin lp nh kinh Tn mt b kinh. Bt cng c hnh Ahacariya

conduct.

(P),

Beneficial

Bt cng c thy Water of eight merits. Bt a la Xem ng lng kh. Bt i s Eight ornaments. Bt i t Xem Bn i t. Bt o Eightfold Path. Bt o phn thnh thin Eight sagely way

Hoji

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

14

shares Bt thnh o phn. Bt c ma Xem hng lin a ngc. Bt c ma na lc ca Xem hng lin a ngc. Bt o Chp c Thng, Lc, Ng, Tnh l tht c y l bn th in o ca phm phu ; chp khng c Thng, Lc, Ng, Tnh l tht khng, y l bn th in o ca nh tha, ni chung l bt o. Bt i Linh Thp phn tn Aamahrcaityasaskta-stotra (S) Tn mt b lun kinh. Bt a Xem Bt Nhn a. Bt gii trai Xem bt quan trai. Bt gii thot Aa-vimoka (S), Eight forms of liberation Aha-vimokkha (P) - Khi tm tham dc dy ln th cch qun xt s vt v nhn chn tnh h huyn, - Khi khng tm tham dc ni ln vn qun xt s vt nh trn, - Bng cch qun xt nhn chn s trng thi thng hng khng c dc vng chi phi, - Bng cch qun trit s bt cng tn ca khng gian hay th phi vt cht, - Bng cch nhn chn c tr hu v bin, - Bng cch qun trit tnh khng, - Bng trng thi tm khng c nim cng khng vng nim, - Bng tm khng phn bit xc th (vedana)v tng (sanja). Bt thot emancipation. gii nh

un khng u th kh). Bt kit tng Aamagala (S). Bt knh php l. Ni d trm h phi l bi t kheo s h; 2. Khng c mng, bng t kheo ; 3. Khng c c ti t kheo ; 4. Ni th gii c tc phi th vi hai b Tng (Nam, N); 5. Ni phm ti tng-tn phi sm tr vi hai b Tng ; 6. Mi na thng phi thnh cu t kheo dy bo ; 7. Kit h an c chng c cng chung mt ch vi T kheo, cng chng c qu xa ch ca T kheo (i khi cch 500 m); 8. Gii h nn cu t kheo chng kin ba th: kin, vn, nghi t kim tho. y l iu kin ca Pht cho ngi n xut gia. Bt la na xa pha ri i la ni Kinh Prasabalin stra (S) Tn mt b kinh. Bt la nh Xem Chng sanh ch. Bt lan sa phc la i la ni Parasavaridhra (S) Mt b kinh trong Mt b. Bt lt gi Pht Xem Duyn Gic. Bt lt mt Paramiti (S) Tn mt nh s n i ng dch kinh Th lng Nghim sang ch Tu. Bt l gi Pht Xem c gic Pht. Bt nn Avkan (S), Eight misfor-tunes Xem Tm hon cnh bun Gm: a ngc - ng qu bng sanh - cm ngng ui ic - sanh vo thi khng c Pht php - sanh Bc cu l chu - sanh ci V thng thin - Th tr bin thng. Bt n hon Xem Nhp Nit bn. Bt Nh Praj (S), Hannya (J). Tr hu ca t tnh (khc vi tr hu ca b c) sn y khp khng gian thi gian, chng c thiu st, chng c chng ngi, ci dng t ng chng cn tc , ty c ng hin chng sai my may. Bt nh ba la mt Praj-pramit (S) Mt trong su ba la mt tc l su phng php t gic ng, gm: - dana-paramita: b th ba la mt - silaparamita: gii hnh ba la mt - ksanti-paramita: nhn nhc ba la mt - virya-paramita: tinh tn ba la mt - dhyana-paramita: thin nh ba la mt -

Eight

samdhis

of

Bt gii Eight abstinences. Xem bt quan trai. Bt gii trai Xem bt quan trai. Bt knh php Eight unsurpassed rules of a nun. Bt kht thc Ptra (S), Patta (P) ng lng, Bt a la. Bt Khng Quyn Sch Quan m AmoghapasaAvalokitevara (S) Bt Khng Quyn Sch Qun Th m Tn mt v B tt. Bt Khng Quyn Sch Qun Th m Xem Bt Khng Quyn Sch Quan m. Bt kh Eight kinds of unsatisfactoriness, Eight sufferings. Tm loi kh gm: - sanh kh - lo kh - bnh kh - t kh - tng him hi kh - i bit ly kh - cu bt c kh - ng un x thnh kh (ng

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

15
(T),

praja-paramita: bt nh ba la mt. Xem Tr hu Ba la mt. Bt nh Ba la mt B tt rya-praj-pramit (S) Hu Bt nh Ba la mt B tt Tn mt v B tt. Bt nh Ba la mt a tm kinh Prajpapramithdaya-stra (S), Hannya Shingy (J) Tn mt b kinh. Bt Nh Ba la Mt kinh Prajpramit stra (S) Tn mt b kinh. Bt nh B tt Praj-bodhisattva (S) Tn mt v B tt. Bt Nh Cc a Prajgupta (S) Tn mt v s. Bt nh ng lun Prajpradpa Thanh Bin trc tc.
(S)

Bt php gii jik ten ch gy

dharmas

Eight worldly

Bt phong Aalokadharma (S), Eight winds = bt th phong L c (li), mt (suy), khen (d), ch (hy), vinh (xng), nhc (c), kh (kh), vui (lc). Bt quan trai Ahanga la (P), Aangaamanvatgatopavasa (S), Atthanga Sammagatan posatha (P), Upavasatha-la (S), Uposatha-sla (P), Eight precepts.Bt gii trai, Bt chi trai, Bt giI Gm: khng st sanh, khng trm cp, khng dm dc, khng lo xc, khng ung ru, khng nm ging cao, khng dng hng thm, khng n sai gi. Bt qui Pa-kua (C), Eight trigrams. Bt s ty thn Eight requisites. Bt t o Eight wrong paths. Bt thnh o phn Xem bt o phn thnh thin. Bt thp chng ho Anuvyajana (S) Bt thp ty ho tng Bt thp ty ho: 80 tng tt ph theo 32 tng trang nghim ca Pht. Bt thp ho tng Xem Tm mi ty hnh ho. Bt thp ty ho Xem Bt thp chng ho. Bt thp ty ho tng Xem Bt thp chng ho. Bt th duyn Eight wordly conditions. Bt th phong Xem Bt Phong. Bt thin i ch Abhisamaylakraloka Tn mt b kinh.
(S)

Do ngi

Bt Nh ng lun thch Prajndip stra krika (S) Do ngi Thanh Bin bin son. Prajpradpak (S) Do ngi Quan m Cm trc tc ( t ca ngi Thanh Bin). Bt nh ng Hannya-d (J). Bt nh L th kinh Prajpramit- Nayasatapanca tka (S) i lc Kim cang Bt khng chn tht Tam ma a kinh Tn mt b kinh. Bt nh Lu chi Prajruci (S) Tr Hy Cao tng n i Bc Ngy. Bt nh phng tin quyt nh Thnh tu php Prajpaya-Viniscaya-Siddhi (S). Bt nh Phng tin Quyt nh thnh tu php Prajpaya-vinis-caya-siddhi (S) Do Anangavajra con vua Gopala th k VIII son. Bt nh qun nh Prajabhisheka

initiation.

(S),

Wisdom

Bt thin tiu ch Abhisamaylakrasphut-artha (S) Tn mt b lun kinh. Bt thin tng Aashark (S) Tn mt b lun kinh. Bt Thin Tng Bt Nh Kinh Bt nh Ba la mt kinh.

Bt nh tm kinh Hannya Shingy (J) Tn mt b kinh Xem Ma ha Bt nh Ba la mt a tm kinh. Bt Nhn a Aamaka-bhmi (S) Bt a, Bt a Mt trong Tam tha cng Thp a ghi trong kinh i Bt nh. Bt nit bn Xem Nhp Nit bn. Bt nt c ca vng Xem M u vng.

Xem Tiu phm

Bt Thin Tng Bt nh Thch Hin qun Trang nghim Kinh Aashark-praj-paramitavyakhya (S) Tn mt b lun kinh. Bt thc Eight levels of consciousnesses, Eight

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

16

consciousnesses, nam sh tsog gye (T) Gm:


nhn, nh, t, thit, thn, , mt na, a li da thc. Bt thy cng c Eight excellent qualities of the water. Bt tin Pa-hsien (C), Eight immortals. Bt Ton kinh Baduajin (C), Pa-tuan chin (C), Baduajin (C), Eight Elegant exercises Lot bi tp th lc ca o gia. Bt xc L tm th cm gic : au, nga, nng, nh, lnh, m, trn, rt. Thc ra cn nhiu cm gic khc nh : mm, cng, kin b, in git, qun thn, bay bng v.v... u l qu trnh lc tnh ta thng c. Bt-nh-a-la Prajdhr n. B Gi B Xem Th tn. B Gi Phm Xem Th tn. B La Lu Chi Xem A x Th. B la mn Brhmaa (S, P), bram dze (T) B la mn chng Mt giai cp c c quyn v tn gio, thn linh n ngy xa, cho n vua cng phi king n v l bi. B lu na Long vng Varuna (S) Thy thin thn, Thu thn Thn Lut php, trong kinh V . Thn th h phng ty. B li A tu la Vadisaur (S) Mt trong nhng v A tu la vng. B li ma ni Balimani (S) i D xoa chuyn bo h chng sanh on tr tai ch phin no. B sa Ba nguyn.

B Tu Thin Vatistha (S), Vasudeva (S) Th Thin, Ph T Tin n gio cho Ngi l cha ca thn Krisna. Theo B Tu Bn u Php s truyn, Ngi B Tu Thin l con ca Visnu, l cha ca B tt Th Thin. Xem Th Thn B tt. B T Ph Gi Xem Thanh Bin B tt. B Tu t a Xem Hu thin th hnh. B Tu Mt a Xem B tu mt. B Tu Mt Vasumitra (S) Th Hu, Thin Hu, Ho tu mt a 1- V t th 7, mt trong 28 v t Pht gio n , th k th I AD, mt v i lun s trong s T lun s. L Thng th ca 500 hin thnh kt tp kinh in vo nm 400 sau khi Pht nhp dit. 2- Tn v thin tri thc th 25 m Thin Ti ng t c n tham vn. B Tu Mt t s Vasumtra (S). B T Tra Xem Ti Thng. B Xa T Baaita (S), Vasasuta (S) T i 25 trong hng 28 t s Pht gio n . Xem B xa t .. B-la-mn B-tt-s Vsettha (P) n s B-ma-s. B-la-mn Chng c Sonadanda (P). B-la-mn o--da Todeyya (P). B-la-mn Ph-gi-la-b-la Pokkharasti (P). B-la-mn Sanh Lu Jnussoni (P). B-la-mn Thng -gi Canki (P). B-la-mn ng-k-s Angirasa k-la.
(P)

(S)

T th 27 ging

n s ng-

Xem Thp lc Ca Dip.

Xem chnh

B Sa C Vacchagotta (P). B sa c Ho d kinh Vacchagotta-Aggi sutta (P). B sa c tng ng kinh Vacchagottasamyutta (P), Ven. Vacchagotta (chapter SN33) Vacchagotta-Aggi sutta Tn mt b kinh. B sa lun Xem A t t ma i t b sa lun. B Tu Bn u Xem Th Thn B tt.

B-li-s Uparittha (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. B-lu-va Vanena (P). B-ma --b, (n s) Vmadeva B-ma--b.
(P)

B-la-mn

B-ma, (n s) Vmaka (P) B-la-mn B-ma. B-Ph- Ca chin n Pakudha Kaccyana (P) Ca La C Ca Chin Din Tn mt v s. Bi bc Apavda (S) Tranh ci.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

17

Bi c Haiku (J). Bi ht Gti (S), Song. Bi k Verse, Gtaka (S), Song. Xem phng tng Bi v Inscription board. Bn C P'an-ku (C), Pangu (C). Bn i nhi Xem Bn i t. Bn i t Bandhyaputra (S) Thch n nhi, Bt i t, Bn i nhi a con ca ngi n b khng th sinh sn. Ng ch s h huyn, khng tht, nh lng ra, sng th. Bn t x l Xem Ba an x l. Bn Khu Ho Thng Bankei sh (J) Tn mt v s. Bn Khu Vnh Trc Bankei Eitaku (J), Bankei Osho (J), Bankei Ytaku (J) 1623 - 1693, trng phi Rinzai, mt trong nhng thin s ni ting nht nc Nht. Bn linh Altar for the dead. Bn sanh Animal. Bn sn bo tch Panshan Baoji (C), P'an-shan pao-chi (C),, Banzan Hshaku (J) (720-814) t v truyn nhn gio php ca M T o Nht. Bn th Pht Buddha shrine. Bn th Pht Botsudan (J). Bn th t Altar for the patriarch. Bn tu bn u Xem Th Thn B tt. Bn x la Xem Ng thn thng. Bn x la Pacala (S) Mt Nghim, Bn gi la 1Ban x la: tn mt vng quc thi c Pht. 2-Mt Nghim, Bn gi la: Mt trong D xoa bt i tng: Bo Hin, Mn Hin, Mt Ch, Oai Thn, ng Nim, i Mn, V t lc, Mt Nghim. Bng c s H ko-ji (J) Bng Un. Bng sanh Xem Sc sinh. Bng Un Pangyun (C), P'ang yun (C); Hokoji (J), P'ang-chu shih (C), Pangjushi (C) (740-808/811)

t v truyn nhn gio php ca Thch u Hy Thin v M T o Nht. Bng Un c s ng lc P'ang-chu-chih yu-lu (C) Tn mt b ng lc. Bnh T Peng-tzu (C), Pengzi C) Theo truy72n thuyt ng sinh ra vo i H v mt vo lc 777 tui vo i n. Bn hoc Xem Phin no hoc. Bn lai din mc Horai-no-nemoku (J). Bn Lun Ch Dhtukathapakarana-atthakatha (S) Tn mt b lun kinh. Do ngi Pht m bin son. Bn mu tng Mtka (S) Hnh mu tng, Ma c lc gi, Ma t l ca, Ma a la ca, Ma Di 1- Tn gi Lun tng v Lun tng l m cc tng. 2- Mt trong Thp ng qu thn thng no lon tr em. 3- Tn v t i th 10 ca dng h Thch Ca. Bn nguyn Prva-praidhna (S),, Original Vows. Bn th, tc nguyn Li nguyn ca cc ch Pht hay B tt (Pht A di c 48 li nguyn, Pht Thch Ca c 500 li nguyn). Bn nhin ca dit Nirodhtu (S). Bn nhin ca t bit Prahadhtu (S). Bn nhin thanh tnh Prakti-prabhsvaram T tnh thanh tnh. Bn sanh ch gii Xem Bn sanh Ngha thch. Bn sanh man Katakamala (S) Truyn c Pht gio, c 35 truyn Bn sanh v phn gii thch php ngha. Bn sanh Ngha thch Jtakatthakatha (S),, Jtakatthavana (P) Bn sanh ch gii Tn mt b lun kinh. Bn s Honshi (J). Bn tnh Prakti (S), Essential oginal nature Pakati (P) T tnh, T tnh . Bn tnh con ngi Mnuya (S), Human nature. Bn thn Paccattam (P), Individual. Bn th Xem Php tnh.
(S)

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

18

Bn th Xem Tam mui da. Xem Bn nguyn. Bn thc Xem A li da thc. Bn tr php tnh Paurasthitidharmat Prvadharmasthittit (S). Bo Xem Chu bu. Bo n Tam mui Ratna-mudr-samdhi (S). Bo n th B tt Ratna-mudr-hasta (S) Ra t nng m ni ra h t a, Bo n B tt Tn mt v B tt. Bo Ba la mt B tt Ratna-pramit (S) La t na Ba la mt B tt, La t na Bt chit l B tt Tn mt v B tt. Bo Bc Bch chi Pht Ratna-nimi (S) La t na n nh Tn mt v Pht hay Nh Lai. Bo ci Parasol Cy lng. Bo ct Pht Ratnasikhi (S) Bo Tch Pht, Bo nh Pht, K na Thi Kh Pht, Bo K Pht, Thch Ca Thi Kh Pht Tn mt v Pht hay Nh Lai. Bo Tch Pht, Bo nh Pht, Bo K Pht. Bo cnh tam mui Hky zanmai (J). Bo Ch Pao-chih (C). Bo chng B tt Ratnapi (S) Bo Th B tt Tn mt v B tt. Bo ao T na d ca Xem Kim Cang iu Phc thin. Bo nh Pht Xem Bo ct Pht. Bo nh Pht Xem K Na Thi Kh Pht. Bo c B tt Ratnar (S) Tn mt v B tt. Bo Ratnamati (S) Xem Bodhiruci. Bo Hnh Xem Dn Chnh. Bo Hnh vng Chnh lun Ratnavali stra (S) Tn mt b lun kinh. Ngi Long Th trc tc. Bo hnh vng chnh lun s Ratnvalk Do ngi A dt a Mt a bin son. Bo Hin Xem Ma Ni Bt La. Bo hoa c Pht Ratnamalar Buddha
(S),, (S) (S),

Jeweled Flower Virtue Buddha Tn mt v Pht


hay Nh Lai. Bo Hoa Nguyn Pao hua yuan (C). Bo hoa Pht Ratnamalar-Buddha (S) Tn mt v Pht hay Nh Lai. Bo Hu Long vng vng.

Xem Ho tu kit long

Bo K Pht Xem Bo ct Pht Xem K Na Thi Kh Pht. Bo Kim B tt Ratnadatta (S) Tn mt v B tt. Bo Lm tu vin Paolin monastery. Bo Lm t Hrin-ji (J), Baolinsi (C), Pao-lin ssu (C) Tu vin c xy ct t nm 504 min nam TQ, t Hu Nng c lu tr mt thi gian v t yu vin ny c ni ting. Bo Lu Ct Kinh Xem i Bo Qung Bc Lu Cc Thin Tr B Mt La Ni kinh. Bo Linh t Baolin si (C) Tn mt ngi cha. Bo Man d Kinh Ratnamalavadna (S), Ratnavadnatatva (S), Ratnavadnamala (S) Tn mt b kinh. Bo Minh o Thnh Pao Ming Tao cheng (C) Tn mt v s. Bo Nghim B tt Ratnavyha (S) Tn mt v B tt. Bo Nguyt B tt Ratnasandra (S), Rathachandra (S) Tn mt v B tt. Bo Ninh Nhn Dng Pao neng Jen yang Tn mt v s.
(C)

Bo oai c thng vng Pht Ratnatedjobhyyudgatarjatarja (S) Tn mt v Pht hay Nh Lai. Bo Phc T Pao-p'u-tzu (C), Baopuzi (C) Tn mt tc phm ca Ct Hng, mt t o gia. Bo Phong Khc Vn Baofeng Kewen Kokumon (J).
(C),

Hobo

Bo Phc Pao-fu (C) Mt nhn vt trong th d 8, Bch Nham Lc.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

19

Bo Phc Tng Trin Hokufu (J), Baofu (C)Paofu Ts'ung-chan (C), Baofu Congzhan (C), Hofufu Juten (J) (?-928) t v truyn nhn gio php ca Tuyt Phong Ngha Tn. Bo Quang B tt Xem Bo x B tt. Xem Bo tch B tt. Bo Quang thin t Ratnaprabh (S). Bo Sanh Nh lai Xem Pht Bo sanh. Bo Sinh Pht Ratnasabhava (S) Bo Sanh th gii, Bo sanh Nh lai, Nam Pht Ng phng Nam Mn la, tng trng Bnh ng tnh tr. Ratnasambhava cng cn gi l Bo Sanh th gii, ci gii v lai do Danh Tng Nh Lai (Pht hiu ca Ngi Tu B v v lai) cai qun. Bo sn Ratnaparvata Bo sn.
(S),

Bo Thin T kheo Ratnadeva (S) Tn mt v s. Bo Th B tt Xem Bo chng B tt. Bo Th T kheo Hiranyapni (S) Tn mt v s. Bo Tinh Pht Xem Bo Trng Nh Lai. Bo Trng Nh Lai Ratnaketu (S) Bo Trng Pht, Bo Tinh Pht Tn mt v Pht hay Nh Lai. Bo Trng Pht Xem Bo Trng Nh Lai. Bo Trng B tt Ratnadandin B tt. Bo t duy Ratnacinta (S). Bo Tng Pht Mahratnaketu (S), Ratnaketuradja (S), Jewel Appearance Buddha Tn mt v Pht hay Nh Lai v lai. Trong hi Php hoa, c Pht th k cho hai ngn t hng Thanh vn s thnh Pht mt lt hiu l Bo tng Nh lai. Bo ng Hu Ngung Bao-ying Hui-yung (C) Tn gi khc ca Nam Vin Hu Ngung. Bo Vn kinh Ratnamegha stra (S) Tn mt b kinh. Bo Vng B tt Ratnara (S) Tn mt v B tt. Bo X B tt Ratnakala (S) Bo Quang B tt, Bo Tt B tt Tn mt v B tt. By cng hnh gic ng Seven practices leading
(S)

Tn mt v

Mt Ratnaparvata ni

Bo tc Pa (S) Si dy c se bng ch 5 mu. Bo Tnh B tt Ratnagotra (S) Tn mt v B tt. Bo Tnh lun Xem Phn bit bo tnh chi i tha ti thng yu ngha lun. Bo Tt B tt Xem Bo x B tt. Bo Tng thn Jambhala (S) Tn mt v thin. Bo Tng thin n Xem Ct Tng thin. Bo Tch Ratnakuta (S), Ratnakara, Ratnamakuta, Kon tsegs (T) Bo quang B tt 1- Bo Tch B tt 2- Bo Tch kinh b. Bo Tch B tt Ratnamakuta (S), Ratnakara (S). La t na ma cu trc B tt. Bo Tch Kinh Ratnaka-stra (S) Xem i bu tch kinh. Xem i bo tch kinh. Bo Tch Pht Ratnakara Buddha (S) Tn mt v Pht hay Nh Lai. Xem Bo ct Pht. Xem K Na Thi Kh Pht. Bo thp Dagoba (P), Stupa. Xem Thp. Bo Thng B tt Ratnapriya tt.
(S)

to Enlightenment.

By hnh ng c Seven evil acts. By loi chu bu Seven jewels. By li lm Seven faults. By lut B tt Seven disciplines. By nguyn do pht trin B tm Seven causes of awakening the Bodhi-mind. By thanh tnh Seven purification. By yu t c Seven elements of evil Ngc li By vic cng c. By yu t cng c Seven elements of virtue. By yu t gic ng Seven elements of Bodhi. By yu t pht trin tr hu Seven factors of

Tn mt v B

Bo Thng Pht Xem a bo Pht.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

20

wisdom.
Bo Phc T Pao-p'u tzu (C) Quyn bch khoa t in dy nhng phng php t s bt t, do Ct Hng bin son. B X T t kheo Vjiputra-bhiku (S) Tn mt v s. Bc Kaladhta (S), Silver. Bc Cu La Bakkula (S), Vakula (S) Thin dung, Mi Tnh, Trng Tnh, Bc La t La hn ca Pht. Bc Bhaddiya (P) ng l mt trong nm ngi B la mn cng tu kh hnh vi c Pht nh: Kiu trn Nh (Kodanna), Bc (Bhaddiya), Thp Lc Ca Dip (Vappa), Ma ha Nam (Mahanama) v c B (Assaji). ng cng l mt trong nhng t u tin v c qu A la hn u tin ca c Pht. Bc a Tanu-bhmi (S) V Dc a, Nhu Nhuyn a Mt trong Tam tha cng Thp a ghi trong kinh i Bt nh. Bc Gi B Bharnaua (S). Bc Gi Phm Xem Th tn. Bc Gi Thinh Xem Th tn. Bc La Xem Bc cu La. Bc phc Alpapuya (S). Bc phc Alapuya (S). Bch Avadata (S), White Mu trng, mt trong 12 loi hin sc mt thng c th thy c. Bch n Hu Hc Hakuin (C), Hakuin ekaku (J) Thuc tng Lm T l mt thin s thng minh xut chng nht trong nhng thin s Nht bn. Bch o White path. Bch Gio Lt ma Kargyutpa (S). Bch ho r (S), White curl of hair between the eyebrows. Bch ho tng Xem Bch ho. Bch Hng tng B tt Gandha-kunjaranga (S) Tn mt v B tt.

Bch lin Puarka (S), White lotus Phn li Mt loi hoa ci tri. Bch Lin Hi White Lotus Society. Bch Lin Tng Pai-lien tsung (C), School of White Lotus Bailianzong (C) Mt phn nhnh ca Tnh tng do Mao T Nguyn sng lp vo th k th 12. Bch M t Pai-ma ssu (C), Baimasi (C) Tn mt ngi cha. Bch Nghip D lm thin m chng cho l thin, d khng lm c cng chng cho l khng lm c, thin c u chng suy ngh, tm chng phn bit hay d, tt xu v.v... nh t giy trng nn gi l bch nghip. Bch Nguyt uklapaka (S), Sukkapakkha. Bch Phn Svetodanna (S) Bo ca vua Tnh Phn, thn ph ca b t a v A nan . Bch Phn vng Sukkodna (S), Sukkodana (P) Du cu l na, Thit tinh vng Con th hai ca S t gip (Simha Hanu), em ca vua Tnh Phn. Bch Qun T Ti B tt Xem Bch thn qun t ti B tt. Bch Tn Ci Pht nh Unasitapattra (S) Tn mt v B tt Xem Tt t tha bt t ra. Bch Tn Ci Pht nh lun vng Xem Tt t tha bt t ra. Bch Tn Pht nh Xem Tt t tha bt t ra. Bch Thn B tt Xem Bch thn qun t ti B tt. Bch Thn Qun T Ti B tt Sveta-bhagavati (S) Thi ph a ba nga phc , Bch thn B tt, i bch B tt, Bch qun t ti B tt Tn mt v B tt. Bch Thin (ni) Pava (P). Bch tnh thc Xem Nh lai tng. Bch Vn Pai-yun (C) Tn mt ngi cha. Bch Vn An Cc Hakuun Yasutani (J) Tn mt v s.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

21

Bch Vn Hu Hiu Hakuun Egy (J) Tn mt v s. Bch Vn qun Pai-yun kuan (C), Baiyun quan (C) Tu vin o gio xy dng vo nm 739. Bch Vn qun Baiyun quan (C). Bch Vn Th oan Pai yun Shou tuan (C), Hakuun Shutan (J), Baiyun Shouduan (C), Hakuun Shutan (J) (1025-1075) t v truyn nhn gio php ca Dng K Phong Hi. Bch x Quan m Xem Bch Y Quan m B tt. Bch y phi Svetambara (S) Thuc K na gio, n . Bch Y Quan m Xem Bch Y Quan m B tt. Bch Y Quan m B tt Pravsin (S) i Bch Y, Bch x Quan m, Bch Y Quan m Tn mt v B tt. Bo c Xem D xoa. Bt Xem Hin H B tt. Bt B La B tt Xem Hin H B tt. Bt ha Xem Hin H B tt. Bt ha B tt Xem Hin H B tt. Bt kip Xem Hin kip. Bt kip tam mui kinh Xem Hin Kip kinh. Bt la Bhadr (S, P), Bhadda (P) Hin, Thin Mt trong 16 v A la hn vng li Pht dy tr th gian gi gn chnh php. Bt n Bhadda (P) Bt Tn gi Mt trong 16 i A la hn. V c ca S t Ma-ha Ca-Dip. Bt Tn gi Xem Bt n. Bt Tn gi Xem Bt n. Bt Xem E lan nh. Bt la hn Bhadrika (S), Bhaddhiya (P) Mt v trong nm t kheo t u tin ca c Pht v c A la hn trc nht, cng l th gi ca C Pht Ca la cu Thn. Bt Xem Trung m.

Bt i c Thng Bassui Tokush (J), Bassui Zenji (J) Bt i Thin s Tn mt v s. Bt i Thin s Bassui Zenji (J). Bt Gi B Bhrgava (S) Mt trong nhng v thy hc o ca Thi t Tt t sau khi xut gia. Bt Gi Phm Cng c Bo Tp tng nn Thch ng Bhagavad-ratnagua-sancaya-gthnamapajika (S) Tn mt b lun kinh. Bt k Vji (S), Vijji (P) Bt x Mt chng tc T la (Videha) Thnh ph Bc n th k th 7 trc C.N. Bt K T Vajjiputta (S) T kheo thuc chng Bt k. Bt L Ca Bhallika Pht.
(P)

Tn mt v t ca c

Bt nan Long vng vng.

Xem Hin H Long

Bt ni la ba la B tt Xem Hin H B tt. Bt nht la B Xem Kim cang Tr. Bt pha B tt kinh Bhadrpla-bodhisattva-stra (S) Tn mt b kinh. Bt Tr t kheo Vijjiputta (S) Tn mt v s. Bt x Xem Bt k. Bc Cu L Chu Xem Bc Cu l chu. Bc Cu l chu Uttara-Kuru (S) Bc Cu L Chu, Bc Cu L Chu Con ngi chu ny, sanh ra lin t ln ln, th ngn nm n mc t nhin, phc th bnh ng. Chu ny c 2 Trung chu l Thng bin chu (Kurava) v Hu Thng Bin chu (Kaurava). Bc u tinh Polaris. Bc phng phi Vdagalai (S) Do phi S t Pht Y T Na Pht phi (Srivaisnava) chia ra. Bc sn tr b Uttaraailah (S) Thng thi la b Mt trong 9 b phi trong i chng b. Bc Vin Thng Pei yuan Tung (C). Bc h tu Hasupanna (P).

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

22

Bc li tu Tikkhapanna (P). Bc Quyt trch tu Nibbedhikapanna (P). Bc s a Beginner at the first ground. Bc thu th si-si (S) Dng trong B la mn gio. Bc Th thng trong th gian Lokadhipati (S) Mt trong nhng danh hiu c dng ch c Pht. Bc Tip tu Javanapanna (P). Bc Ti Tn trong th gian Loka-iyestha (S) Mt trong nhng danh hiu c dng ch c Pht. Bc tr gi Vidypurua (S). Bng Ca la thin Xem Tn gi la. Bng Yt la thin Xem Tn gi la. Bng Yt la thin ng t kinh Pigala stra (S) Tn mt b kinh. Bm sanh Xem Sanh c. Bn o Xem Sa mn. Bn tng Xem Sa mn. Bt an Worry. Bt chnh Visata (S) Khng ngay thng. Bt cng Xem c th. Bt cng nghip Aveika-karman (S). Bt cng php Aveika-Buddha-dharma (S), Php chng chung vi tam tha (nh thc chng th suy lng, ngn ng chng th din ta), l bt cng php. Bt cng Tam mui Aprkritsna (S), Apkritsna samdhi (S) Mt trong nhng php tam mui ca ch B tt v ch Pht. Mi c Pht hay B tt u c v lung php tam mui. Bt dit Amatapada (S), Amra (S), avat (S), Sassata (P), Santa (S), Santana (P), Fumetsu (J), Eternal, Perpetual, The deathless state Vnh cu. Bt dng x Akicanyyatana (S). Bt nh chng tnh Aniyataikatara-gotra (S). Bt nh a php Aniyata-bhmika dharma (S).

Bt nh gii Dvy Aniyata (P) 2 trong s 250 gii ca T kheo. Bt nh php Aniyata (P) 2 iu trong 227 iu gii bn ca T kheo c ghi trong Kinh Phn bit (Sutta Vibhanga). Bt nh tnh t Aniyatarasi (S). Bt ng Niscala (S), Dhruva (S), Acala (S),, Niscala (S), Immovable, Imperturbable. Bt ng a Acal-bhmi (S), Immovable ground, Immovable Stage Trong Thp a. Bt ng Minh Vng Xem Bt ng Tn B tt. Bt ng nghip Aninjya-karma (S). Bt ng Nh Lai Axobya (S) Tn mt v Pht hay Nh Lai. Bt ng Pht Xem Pht A sc b. Bt ng Pht Xem Pht A sc b. Bt ng thnh vng Arycalantha (S). Bt ng Tn Xem A gi la. Bt ng Tn B tt Acal-Bodhisattva (S), Immovable Bt ng Minh Vng, A gi la, V Ym Tc La st n Tn mt v Pht hay Nh Lai. Bt ng tn gi Xem Tn u l. Bt ng Qun B tt Asamadarana mt v B tt.
(S)

Tn

Bt ng Minh Vng Acalantha (S) Tn mt v thin. Bt ng Minh Vng Fud My (J) Tn mt v B tt. Bt ch l ni s n tnh Adaakanisi-danakappa (P) Mt trong 10 hnh vi m cc t kheo thnh Ph xa ly (Vesali) ch trng l thch hp gii lut. Bt gic Unawareness. Bt hi Avihisa (S), Non-violence. Harmlessness (S, P) Tc dng khng lm tn hi ngi khc. Mt trong 10 i thin a php tr. Bt hi tng Avihisa-saj (S).

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

23

Bt hnh Xem Bt tnh, Gian trun Bt hon Phyir mi'ong (T), Agamiphala returner Angmin (S). Bt hon qu Xem A na hm qu v. Bt hoi Ajara (S), Akkhaya (P), Undecaying. Bt hi Avippatisara (S). Bt ha Disharmony. Bt Hu Tc B tt Aniksiptadhura (S). Bt kh c Alabdha (S), Unattainable Albha (P). Bt kh c Anupalambha (S), Baseless. Bt kh c Albha (P). Bt kh c khng Anupalambha nyat (S). Bt kh c khng Anupalambha-nyat (S) V s hu khng Trong cc php nhn duyn, Ng v Php u chng thc c. Bt kh thuyt Fukasetsu (J). Bt kh thuyt tng Anabhilapya koa (S). Bt kh t ngh Acintia (S), Acintiya (S), Acitya (S), Aciteyya (P) Acintyaka (S), Acintika (S)Acinteyya (P), Acintya (P), Inthinkable Inconceivable, Unexplainable A chin ta. Nan t ngh. T tnh v hnh v thanh, lc cn chng th tip xc, thc chng th suy lng, m diu dng v bin nn gi bt kh t ngh. Bt kh t ngh tr Acitya-jna (S). Bt kh t ngh Hi-shiry (J). Bt kh t ngh gii thot kinh Xem Kinh Duy ma ct. Bt kh vit th h Durdharsa Dvarapala (S) Nan Thng Tn gi, V nng kin gi Mt trong hai v gi ca ca vin Vn th. Bt Khng Cu Qun T Ti B tt Amoghkua (S) Bt Khng Cu Qun T Ti B tt Tn mt v B tt. Xem Bt khng cu php T ti B tt. Bt Khng Cng Dng Bo B tt ryamoghaPrami (S) Tn mt v B tt.
(S),

Non-

Bt Khng Kin B tt Amogha-darana (S) Ph bin Kim cang B tt, Chn nh Kim cang B tt, Bt khng nhn B tt, Chnh Lu B tt Tn mt v B tt. Bt Khng Kim Cang Amoghavajra (S) Nh s n qua Trung quc hi th k th 8 cng vi thy l ngi Kim Cang Tr, dch 108 quyn kinh. Sau khi s ph vin tch, Ngi v n thnh thm kinh sch ri sang Trung quc dch kinh cho n mn i. Bt Khng Kim cang B tt Amogha-vajra Tn mt v B tt.
(S)

Bt Khng Nhn B tt Xem Bt khng kin B tt. Bt khng qung i Minh vng Qun th m B tt Xem Bt khng quyn sch Qun m B tt. Bt khng quyn sch ch tm kinh Amoghapa-hdaya stra (S) Tn mt b kinh. Bt Khng Quyn Sch Qun m B tt Amoghapa (S) Bt khng vng Qun th m B tt, Bt khng qung i Minh vng Qun th m B tt Tn mt v B tt. Bt khng quyn sch thn bin chn ngn kinh Amoghapa-ddhi-vikti-matra stra (S), Amoghapa-kalparja stra (S), Pu-k'ung-p'oso shen-pien chen-yen ching (C) Tn mt b kinh. Bt Khng Thnh Tu Nh lai Xem Bt Khng Thnh Tu Pht. Bt Khng Thnh Tu Pht Amoghasiddhi (S), Who Unerringly Achieves His Goal Bt Khng Thnh Tu Nh lai Ng phng bc Mn la, tng trng Thnh s tc tr. Mt trong nm ha thn ca ch Pht. Biu hin vi tay bt V U n, biu tng l hai vng kim cng. Bt Khng Vng Qun th m B tt Xem Bt khng quyn sch Qun m B tt. Bt khng.... Amogha- (S) Tip u ng. Bt kh bt lc bo nghip Xem Thun Bt kh bt lc th nghip.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

24

Bt kh lc Adukkhamasukha (P), Not happy nor

suffering.

Bt khi pht Abhta (S), Unoriginated H vng, Khng tht. Bt lai bt kh Anaya-vyaya (S). Bt lai qu Xem A na hm qu v Xem A na hm. Bt lc Unpleasant. Bt lon Non-distraction. Bt li dnava (S), Disadvantage. Bt ly kh duyn Non-disappearance condition. Bt mn Xem Bt nh . Bt nghch Akkodha (P), Non-enmity. Bt nh Advaita (S), Advaya (S), Advika (P), Nonduality Trng thi tm khng cn rng buc ch th v i tng, l lun, so snh v bt t ngh. Bt nh bnh ng Non-dual equality. Bt Nh Thnh tu php Advaya-siddhi (S) Tn mt b lun kinh. Do Laksmikara son vo th k VIII. Bt nhu Avypda (S), Kindness Nhn t, khoan dung. Bt nhu tng Avypada-saj (S). Bt nh Arati (S), Listlessness Bt mn. Bt nh mt a T s Puyamitra (S) T i th 26 trong 28 v t Pht gio n . Bt phng dt Apramada (S) Chuyn ch thin php. Mt trong 10 th ca i thin a php. Bt sanh Ajta (S), Anutpda (S), Asra (P), Asru
(S, P), Unproductive

Bt tn Asvaddhya (S), Asdhya (S) Mt trong 6 i tu phin no a php.Tc dng khin tm khng c lng trong thanh tnh. Bt th tc Niramisa (S), Unworldly. Bt thin Xem c. Bt thin cn Ahetuka cittas (P), Akualamla (S),

Unwholesome root.

Bt thin o Evil paths. Bt thoi Avinivartaniya (S) A t bt tr, A b bt tr. Bt thoi chuyn Avaivartika (S), Non-blacksliding Tt nh, A bt tr, A duy vit tr, Duy vit, A b bt tr Tn gi chng sanh Cc lc quc. Bt Thi B tt Avaivarti Bodhisattva (S) A b bt tr b tt Tn mt v B tt. Bt thi chuyn Non-retrogression. Bt Thi Chuyn B tt Non-retrogressive bodhisattvas. Bt thuyt Undeclared. Bt th to Akrta (S). Bt tnh Aubha (S), Asubha (P), Asobhana (P), Impure, Unclean Bt hnh, U. Xem Phin no. Bt Tnh Kim Cang Xem U tch Minh vng. Bt tnh qun Aubhasmti (S). Bt tnh qun kinh Xem t ma a la thin kinh. Bt tng nghip sinh Karmaprabhava (S). Bt ty th Asakhata (S). Bt t lng (tm) Fushiryo (J), Not thinking. Bt t ngh bin dch t Acitya-parimacyuti (S),

Bt sn hn Abyapada (S), Non-aversion. Bt sn hn Adosa kindness. Bt sinh Fush (J). Bt tt nh nhp nh nhp n kinh Pu-pi ting-ju ting-ju yin ching (C) Tn mt b kinh. Bt to tc Akata (S), Uncreated.
(S),

Inconceivable transformtion of death. Mysterious transformations.

Non-aversion

Bt t ngh hun bin Acitya-parima Loving-

(S),

Bt T Ngh Hu B tt Acityamatidatta (S) Tn mt v B tt. Bt T Ngh Hu ng t Acityamati mt v thin.


(S)

Tn

Bt T Ngh Quang B tt s thuyt kinh Acitya-

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

25

prabhsa-nirdea-nma-dharmaparyya-stra (S), Acitya-prabhsa-bodhisattva-nirdea-stra (S) Tn mt b kinh. Bt t thin, bt t c Fushizen-fushiaku Khng ngh thin, khng ngh c. Bt tng ng duyn Dissociation condition. Bt t Xem o qu V sanh bt dit. Bt t tu Xem Cam l. Bt t ti Aisvara (S). Bt ng tc nghip Ayog-vihita-karma (S). Bt x khng Xem Tn khng. Bt x ly khng Xem Tn khng. Bt Xuyn Nh tinh x Aviddhakarasagharma (S) Tn mt ngi cha. Bn kia b sng Hng Gagpattr
(J)

ngi tu tnh nhng lng cn h nghi, c sing nng tinh tn tu, nhng khng tin vo nguyn lc ca Pht th sanh ci bin a, khng thy Pht, nghe php. Bin a ngc Xem C c a ngc. Bin Kin Antagnaha di (S) Chp vo mt bn ca tng i nh chp c, chp khng, chp thng, chp on v.v... u gi l bin kin. Mt trong Thp s. Bin Ci B tt Xem Ph hin B tt. Bin Chiu Nh lai Xem i nht Nh lai. Bin dch Vikara (S), Transformation. Bin hnh Sarvatraga pht sanh nhn thc.
(S)

Hot ng tm l lc

Bin hnh nhn Sarvatraga-hetu (S). Bin hnh tm s Inseperable mental factors. Bin ha Nirma
(S),

bank of the Ganges.

(S),

Opposite

Transformation.

Nimmna

(P),

B l a Xem qu i Xem Ng qu. B quan Heikan (J). B l a Xem Ng qu. B si Xem dc. Bnh Vydhi (S) Trong: sanh (jati), lo (jara), bnh (vyadhi), t (marana). Bhavitatta Bhavitatta (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. Bi Hoa Kinh Karu-Pundarika stra (S), Karupundarika (S) Tn mt b kinh trong Phng Qung b. Bi mn B tt Xem Bi trin nhun B tt. Bi tr nh mn Php mn m rng t v lng tm. Tr l trn th cu qu B , Tr la di th ho chng sanh. Bi Trin Nhun B tt Karum-reditah (S) Bi mn B tt, i bi trin B tt Tn mt v B tt. Bi v lng tm Karu Apramana Cittani (S). Bin a Border region of the Pure Land Nhng

Bin ha thn Xem Ha thn. Bin k chp Parikalpana (S), Parikappa (P), False judgement. Bin k s chp tnh Parikalpita (S) Huyn gic. Bin Nhp B tt Xem Kim Cang Linh B tt. Bin tnh thin Subhakia (P), Subha-kiadeva (P), ubhaksna (S) Mt trong 3 ci tri Tam thin. S th lc ca ch thin ci ny l ti thng, s thanh tnh trm khp: Thiu tnh thin, V lng tnh thin, Bin tnh thin, do nghip thng phm tam thin m sinh vo. III thin. Bin gra (S), Ocean (S, P) Long vng Hi, Ta gi la Long vng, Sa kit la, Hm hi Cn ch mt trong Bt i Long vng, gm: Hoan H Long vng, Hin H Long vng, Long vng hi, Bo Hu Long vng, a Thit Long vng, V nhit no Long vng, i Long vng, Thanh Lin Long vng. Bin Gagdhra

receiver

(S),

Gagdhara

(S),

Ganges

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

26

Biu th Vijapti (S). Bin Vibhaya (S). Bin chn lun Tattvasande-stra (S) Tn mt b lun kinh. Bin o Bend (J). Bin o php Bendh (J), Bendwa (J). Bin gii Kathavatthu (P) Thuyt s, Lun s Mt tp trong 7 tp ca b Thng Php Tng, gm 23 phm, 217 bi lun. Sch ny tng truyn do chnh tay Mc Kin Lin Tu, lm thng th trong k kit tp kinh in ti thnh Hoa th, nm 250BC, do vua A Dc triu tp. Bin minh lun Bemmeiron (J). Bin Ti thin Sarasvati-dev (S) Diu m thin, M m thin, Tt la tt pht , Ta la tht pht Thn a gii trong kinh V . Xem Thin n Bin ti. Bin ti v ngi Ready-wit. Bin Tch B tt Pratibhnakuta (S) Tr Tch B tt Tn mt v B tt. Bin trung bin lun Madhyntavibhaga-bhsya (S), Benchubenron (J). Bin trung bin lun tng Madhynta-vibhagaknk (S). Bin Vin Be'en (J) Vin Nh Bin Vin Tn mt v s. Bin trng gi t S vn kinh Prati-bhna-matiparipccha (S) Bin trng gi t kinh Tn mt b kinh. Bit nh mi v Gandhadvra

B mt gii mn la Guhysadhtu-madala (S). B Mt Tp Hi Guhyasamaij (S), Guhya-samjatantra (S), sang pa dus pa (T) Do T Long Th bin son. Bch Chi Ca la Xem c gic Pht. Bch Chi Pht Pratyeka-buddha (S), Solitary Buddha Pacceka-Buddha (P), rang sang gye (T) Duyn gic Pht, Bch Chi Pht, Bch chi Ca la, Bt l gi Pht , Nhn duyn gic Bch chi Ca la, c gic Pht c gic Pht. Do qun 12 nhn duyn c ng nn gi l Bch Chi Pht, cng l c Gic Pht, l Duyn Gic Pht. Khng gp thi Pht ging sinh m tu gic ng thnh Pht gi l c gic Pht. (Pht Quang i t din ghi: Duyn Gic Pht tc l Bch chi Pht, Bch Chi Ca la Pht, Bt l gi Pht , ngy nay gi l c gic Pht, hay c gic Bch chi Ca la, Nhn duyn gic Bch chi ca la Pht v nh nghe 12 nhn duyn m thnh Pht Bch Chi.). Xem c gic Pht Xem Duyn Gic Pht. Bch Chi Pht tha Xem Duyn gic tha. Bch H Nguyn Qun Pi-hsia Yuan-chun (C), Bixia yuanjun (C) Mt v thn trong o gia, con gi thn ni Thi sn. Bch Nham Lc Hekigansh (J), Pi-yen-lu (C), Hekigan-roku (J), Biyanlu (C), Hekiganshu (J), Blue-green Cliff Records Tn mt b su tp cng n Thin do Vin Ng Khc Cn bin son vo na u th k 12.i Tu, hc tr ca Vin Ng, khi thy hc tr mnh say sa vi vn bn ny hn thc hnh gio php, ra lnh thu hi v t tt c cc bn Bch Nham Lc do thy ng l Vin Ng bin son. May mn l i b phn ca vn bn y, d khng ton vn, vn cn c th c Trng Minh Vin khi phc li vo th k 14. Bch Qun Pikouan (J) Tn mt v s. Bnh bt ryoko (J). Bnh ng Byd (J), Sama Evenness Nht th tnh. Bnh ng quan Byd-kan (J). Bnh ng tnh tr Samatajna (S), Sama-ta
(S),

through odours.

(S),

Perceptible

Bit gii thot gii Prtimoka-savara (S). Bit tn tp k Besson Zakki (C). B gio Esoteric Doctrine Mt gio. B Kinh Ngha Nhp Mn Tantrarthavatra (S). B mt Guhya (S). B Mt Ch B tt Xem Kim Cang Th B tt.

Samat

(S),

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001


(P).

27

B th Xem B th ba la mt.
(P)

Bnh ng tm kinh Samacitta suttanta mt b kinh. Bnh lun Xem Lun gii. Bnh sa vng Bimbisra (S, P). B nghip rng buc Karma-bound. B Pht La st n Xem a Pht La st n. B ngn Para (S), Other Shore

Tn

B th php Dhammadna (P), Dharma giver. B th s dng cng Balidna (S), Giving offering. B th tng Dnagtha (S). B u Vibhisana (S) S hi. B-s-b-lu Potthapada (P) Du s ngoi o. Bn Catvari- (S). Bn ci tri hu sc Four heavens of form - ci tri th nht: chng sanh khng c v gic v khu gic, khng cn n nhng c nhng c quan khc; - ci tri th nh: chng sanh khng c nhng c quan khc, ch c tm tr m thi; - ci th ba: chng sanh vn c c quan ca tm tr v c phc lc rt ln; - ci th t: c tm rt vi t. Bn ci tri v sc Four formless heavens - ci tri th nht: tm rng rang v bao la nh khng gian; - ci tri th nh: s hiu v bit khng cn gii hn; - ci tri th ba: tm phn bit khng cn; - ci th t: tr hu pht trin. Bn iu tham chiu Mahpadesa (S) - nghe bo y l Pht ngn - nghe s bo y l Pht ngn nghe cao tng bo y l Pht ngn - nghe t kheo cao h bo y l Pht ngn Khi nghe th, khng nn chp nhn hay bc b ngay m phi so snh i chiu xem c mu thun vi kinh, lun, lut hay khng ri mi kt lun sau. Bn loi Carturyoni (S) L: Thai sanh, non sanh, thp sanh, ha sanh. Bn mi tm nguyn Forty-eight Vows. Bn nn tng c bit ngndro
(T),

Bnh ng tnh Xem Chng sanh bnh ng.

B i Pu-tai (C), Budai (C), Pou-tai (C), Hotei (J) Mt nh s Trung quc sng vo th k th 10. Tn tht ca ngi l Kh Th, sng tnh Chit Giang ngy nay. B hm Pusan (S) Ngha: Nui dng vn vt. B Tt Poadha (S), Poatha (P), Uposatha (P), Upavasatha (P) Th thc sm hi hng thng. C hnh vo cc ngy rm v mng mt. S c c gii lut, cc s xng ti nu c vi phm trc tng chng v thin nam tn n. B Tt ng Uposathgra (S). B tt kin Xem Thuyt gii kin . B th Dadna Dna (P), Dna (P), Giving, Almsgiving (S, P) n na, Th, Cng dng B th, cng dng, pht chn.Ch dng lm tip v ng trong t kp.
(S),

B th Ba la mt Dnnapramit (P), Perfection of Generosity n na Ba la mt, n Ba la mt. B th ba la mt Dna-pramit (S) n ba la mt, B th o b ngn, B th Hnh u tin trong Thp Ba la mt ca B tt: cho ca ci, thn mng v th php xut th. Mt trong su ba la mt tc l su phng php t gic ng, gm: - dana-paramita: b th ba la mt - sila-paramita: gii hnh ba la mt - ksanti-paramita: nhn nhc ba la mt - viryaparamita: tinh tn ba la mt - dhyana-paramita: thin nh ba la mt - praja-paramita: bt nh ba la mt. B th o b ngn Xem B th ba la mt.

foundations.

Four special

Bn nguyn tc thin Four foundations of meditation, tun mong gi ngon dro shi (T). Bn php tt n Xem Tt t a. Bn s sanh khi cho mt i sng mi Bhavuppattiyo (P). Bn tnh gic Smty-upashna (S), Appli-cations of mindfulness Nim x, T nim x qun Bn giai on tnh gic thc hnh nghi qu i tha

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

28

yn ci tm gm c: - thn thanh tnh - sensation as always resulting in suffering - tm l v thng - vt khng t c v khng c bn tnh ring. Bn ti cn bn Gm: - ph bng chnh php - la b tm b - khan ln (bit php, gi ring khng ni ai nghe) - no hi chng sanh. B Bodhi-tree Cy b . Xem Tt ba la. B Bodhi (S), Perfect wisdom Gic ng, Gic. Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili l trng thi tm thc ca Pht hay B tt. Nhn ca b (gic ng) l bt nh hay tr hu v t bi. Tm b l trng thi thin nh cao nht y tm c tnh thc v chiu sng. B Cu Chi Bodhiruci (S) B Lu Chi S ngi Bc n, vo Trung quc nm 508 cng Bo (Ratnamati), Buddhasanta v nhiu ngi khc dch kinh Thp a (Dashabhumika Sutra). B o ng lun Bodhi Pathapradpa (S) Tn mt b lun kinh. B o th lun Lamrim (T), Stages of the path Tin trnh gic ng Gio l gm nhng sp xp c bit cc li dy ca c Pht nhm hng dn d hiu v d thc hnh. Gio l ny ch r nhng tin trnh cn thit t gic ng (TT). B o trng Buddha gaya (S), Dj (J), Bodhimadala (S), Bodhi seat (S) Ch c Pht ngi lc c o di ci b . T ny cn dng ch: ni thc hnh chn l c Pht - ni dy hay hc Php - ni B tt xut hin. Xem Bodhimandala. B t ma Daruma (J), Tamo (J), Bodhidharma (S), Pouti Tamo (C), Bodai Daruma (J), Daruma (J) (470-543) Ngi l hong t xut gia vo Trung quc nm 520 AD tnh Qung ng bng ng bin ngy 21 thng 9 m lch. Sau ngi n Kin Khang l kinh din gii o l cho vua nh Lng l V , nhng v vua v tng chng i vi ngi lt lo, li theo khuynh hng hu vi nn Ngi vo nc Ngy, khng kinh Lc dng m vo ni Tung sn ti cha Thiu Lm thin nh 9 nm v tch nm 529. B t ma l t thin th 28 ca n v l t Thin tng th nht Trung quc. Mi n th k th 8, t Hu

Nng san nh kinh sch lp thnh tng phi hn hoi. Phng thc thin nh ca Ngi B t ma cn chu nhiu nh hng ca Pht gio n . Ngi ch dy cn c vo kinh sch i tha, c bit l kinh Lng gi. C thuyt cho rng Thin tng ca Ngi l s pha trn gia Thin Pht gio gc n v o Lo. Sau khi tch, Ngi tru6n y bt cho Hu Kh, Hu Kh sau truyn cho Tng Sng, ri n o Tn, Hong Nhn, Hu Nng. Sau i Hu Nng, khng cn tc truyn y bt na. B hnh Kinh Bodhisattvacaryvatra (S). B hnh kinh lun Bodhi-caryvatra (S), Bodhisattvacaryvatara (P) Nhp B hnh lun Tn mt quyn kinh do ngi Santideva (Shantideva), hi th k th 7 sau khi nghin cu cng phu v i tha son ra ging dy v i tha. B phn Bodhi-pkika-dharma (S), Bodhipakkhika (P), Bojjhaga (P), Bodhipakkhiya-dhamma (P), Samboj-jhaga (P), Bodhi shares Xem Gic chi. Xem tht b phn. B tt o Bodhisatta (P) B tt. B tm Byang chub kyi sems (T), bodhichitta (P), Bodhidaya (S). Bodai-shin (J), Bodhicitta (S), Bodhi-hdaya (S), Bodhi-citta (S), Enlightened Mind, Bodhicitta (P); Bodhi mind; Byang chub kyi sems (T) Gic tm, o tm Tinh thn gic ng, mun c gic ng v tm c gic ng. B tm bao gm hai phng din song song: quyt tm t Pht qu v mun cu chng sanh. B Tm l tng lun Lakaavimaktabodhihdaya stra (S). B tm lun Bodhi-hdayastra (S), Bodhi-citta stra (S) Tn mt b lun kinh. B o trng Bodhi-gaya (S). B t Ma Bodhidharma (J).
(S),

Bodai Daruma

B Hnh Kinh Bodhisattva-caryvatra (S), Bodhi-kariyvatra (S) Do ngi Santideva (Tch Thin) bin son. B hnh kinh Xem B Hnh Kinh.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

29

B tt Byang chub sems dpa (T), Bodhisattva (S), A future Buddha. Bodhisatta (P), Bosatsu (J), Bosal (K) i chnh tr Ngi nguyn c gic ng, lp hnh nguyn B tt, v c thnh Pht qu cho chnh mnh v ngi khc. i tha chia thnh 2 hng b tt: B tt a (World Bodhisattva) v B tt thin (Transcendent Bodhisattva). B tt a l ngi c lng t bi, li tha v c c nguyn gic ng. B tt thin l ngi c tr hu bt nh v Pht qu nhng cha mun nhp nit bn. Nhng B tt thin thng c nhc nh nh B tt Qun th m, Vn th s li, Ph hin... C nhiu kinh in ni v B tt, ph bin nht l Kinh Thp a. B tt bn nguyn Bodhisattva vow. B tt Cnh gii Phn tn php mn kinh Xem i tt gi Ni kin t s thuyt kinh. B tt Cnh gii Phn tn Php mn kinh Xem i Tt Gi Ni Kin t s thuyt kinh. B tt du gi hnh t bch lun thch Bodhisattvayogcra-catuatak-k (S) Tn mt b lun kinh. B tt o Bodhisattva mrga (S), Bodhisattva Path, Bodhisattva stages C 52 bc khc nhau hnh hnh B tt. B tt a Bodhisattva-bhmi (S), Byang chub sems dpa'i sa (T), World Bodhisattva, Bodhisattva levels, Bodhisattva stages Xem Bodhisuthvamarga, Xem Bodhi-sattva. B tt a tr kinh Bodhisattva-bhum (S), Byang chub sems dpa'i sa (T) a tr kinh, Du gi S a lun trung B tt a Do ngi V Trc bin son. B tt a tng Bn nguyn kinh KitigarbhaPraidhna stra (S) Tn mt b kinh. B tt gii Bodhisattva-ila precepts.
(S),

B tt Kim Cang Tr B tt Kim Cang Tr (670741), con trai mt hong tc, ln 10 hc Tnh x Na-lan-. Nm 28, hc Du gi lun, Duy thc lun, Bin trung lun vi Sribhdra. n 31 tui ngi i Nam n, gp ngi Long Tr th gio hc o 7 nm vi cc kinh ca Kim Cang Du gi, cc gio l Mt Ch ca kinh i Nht, kinh i tha v Ng minh Lun. Sau khi nhn l qun nh ngi v Trung n. B tt Ma ha tt Bodhisattva Mahsattva (S) i B tt. B tt mn sanh man lun Jtakamal-stra (S) Pht gio C s tp Tn mt b lun kinh. B

Bodhisattva vow.

tt

nguyn

Bodhisattvapranihita

(S),

B Tt nhn B Tt nhn c bn: - Ngi chi mng m khng chi mng li - Ngi nh m khng nh tr li - Ngi lm kh mnh m mnh khng lm kh li. - Ngi gin mnh m mnh khng gin li. B tt Qun th m Tchenrezigs (T), ByakueKannon (J), Avalokitesvara (S), Kwan Um (K) Bch Y Quan m. B tt ti gia Xem B tt. B tt tng Bodhisattavapikam (S), P'u-so tsang (C) Tn gi chung ca kinh in i tha. B tt thin Transcendent Bodhisattva Bodhisattva.

Xem

B tt tha Bodhisattvayna (S), Bodhisattva vehicle Bodhisattayna (P). Xem i tha. Bng lai P'eng-lai (C). B La Ph Tnh X Xem ng vin t. B Sa Pht Xem Sa Pht. Bn gic Original bodhi. Bn nguyn lc Primal vow power. Bn sanh truyn Jtaka (P), Birth stories X gi Mt trong 15 phm trong Tiu b kinh, gm 547 Kinh vn Pht dy v cc hnh i bi ca Pht tu hnh trong qu kh. Bn s bn Pht Xem Ti thng Pht.

Bodhisattca

B tt hnh Bodhisattva practice Acts of merits to be performed by the bodhisattva for the attainment of Enlightenment. B tt hnh Bodhisattvahood The state of a bodhisattva. Bodhisattvacary (S),

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

30

Bn s gic gi Xem Ti thng Pht. Bn s Pht Primordial Buddha. Bn s Itivtaka (S) Y mc a. Bn tr Original wisdom. B kinh, A hm gamas (S), Buddhist scriptures Nikya (P) Ng b kinh Nikya (P) = A hm kinh Ng b kinh (Ng b kinh - Agama- ch Tam Tng kinh nguyn thy vit bng ting Sanskrit kit tp sau. A hm kinh - Nikaya - ch Tng kinh nguyn thy vit bng ting Pali kit tp trc. C hai u cn c vo kiu mu kinh vn u tin bng ting Ma kit - Magadhi, ting Pali thi c Pht). Buddhist scriptures It is one of the oldest Buddhist scriptures. These sutras contain the sermons of Shakyamuni Buddha during the first two to three years after he attained Enlightenment and during the year proceeding his Nirvana. The sutras consists of four collections: 1. Drghgama (Long Collecrtion) 2. Madhyamgama (Medium Collection) 3. Samyuktgama (Miscelaneous Collection) 4. Ekottarikgama (Numerical Collection) 5. Ksudrakagama (Minor Saying). Ksudrak-Agama is only included in Pali canon.The five collections is called Sutta-pitaka B kinh Bc tng c T b kinh gm: Trng b kinh, Trung b kinh, Tng ng b (tp trung vn thin nh), Tng Chi b (kinh sp xp theo s). Pht gio Bc phng gi Trng, Trung, Tp, Tng Nht l bn b A hm, A hm l kinh in ca Tiu tha. Pht gio Nam phng thm Tp b hay Khut--ca hay Tiu b Kinh thnh 5 b A hm. B loi Aga (S, P) x ng-gi, Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili 1- Mt trong 3 th ti ca Tng kinh (Pitaka). 2- ng gi: 1 trong 6 th loi kinh in ca K Na gio. B phi Xem Mn phi.

B tp Xem Thnh in. B tc sn Dvea-kula (S). B Trch Kim Cang Minh vng Pada-naksipa (S) Tn mt v thin. Mt trong 8 i minh vng. Bc lu Floods. Bt li cp t ph Brhaspati (S) Mc Tinh, Sao Tu Thn t n. Bt m kh Tsampa (S), Four. Bt thm Gandhayuti (S), Fragrant powder. B sng Hng Gagtra

Ganges.

(S),

The bank of the

Bun ru Domanassa (S), Unpleasant feeling. Bung b Nissarana (S), Pahana samnyaa (S), Release, Let-go. Bung lung Licentious. Bung x Cga
(S),

Vividisha-

Letting-go.

(P),

Abandoning, Giving away,

Ba Fu-lu (C). Ba Talisman Fu-lu (C). Bi Hu Haikyu (J), Peihsiu Haikyu (J) Tn mt v s. Bi Xem trn. Bi trn Rajas (S), Dust Trn Trn (bi). Mu bi, mt trong 12 loi hin sc mt thng c th thy c. Bu Ch Paochi mt v s.
(C), (C),

P'ei Hsiu

(C),

Hoshi

(J),

Pao-chih

(C)

Tn

Bu Ch Hoshi (J) Tn mt v s. Bu Lm Paolin (C) Cha Bu Lm. Ba n Bhojaniya (P), Meal. Byamaka Byamaka (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

31

C
Ca chin din Katsyna (S), Katyayna (S) Katyayana, Ma ha Ca chin din, Vn Sc tn gi Mt trong thp i t ca Pht, c Pht cng nhn l bc lun ngha nht trong hng ch t. Ca Chin Din t Xem Ca a Din Ni T. Ca chin ln Kacilindika (S) Mt loi chim. Ca di Ki (S), Ksi (P). Ca di ni Kamini (S) Mt trong Thp ng qu thn thng no lon tr em. Ca Dip Kyapa (S), Kassapa (P); Mahkyapa (S); Pippalayana (S) 1- Ca Dip. Cn gi Mahakasyapa, i Ca-dip. T th 1 ging n. 2Ca Dip Pht: Trong Hin Kip (i thin nin kip) ny, c Ca la ca tn i Pht l Pht th nht, c Kim Tch Pht l Pht th nh, Ngi Ca Dip Pht l Pht th ba, c Thch Ca l Pht th t, c Di Lc l Pht th nm. 3- Ca Dip Tin: Tn mt v tin trong thn thoi n . Ca Dip di b Xem Ca Dip T b. Ca Dip duy b Xem Ca Dip T b. Ca Dip Ma ng Kyapa-Mtaga (S),, Kassapa-Mtanga (P) Nhip Ma ng Mt trong hai v Sa mn n c vua Minh thnh qua Trung quc truyn o Pht i Hu Hn (25 220). Ngi cng Ngi Trc Php Lan dch b T Thp Nh chng kinh. Xem Ming-ti. Ca Dip Pht Kassapa (P), Kyapa (S) KyapaBuddha (S), n s Ca-dip, B-la-mn Ca-dip Tn mt v Pht hay Nh Lai. V Pht c trc v l c bn s ca Pht Thch Ca, th k cho Thch Ca thnh Pht. Ca Dip T b Kyapya (S), Suvarsaka, Kassapiya (P) m quang b, Ca Dip di b, Ca Dip duy b, Thin Tu b Mt trong 20 b phi ca Tiu tha thnh lp khong 300 nm sau khi Pht nhp dit, cng l tn mt b lut. B ny tch ra t Nht Thit Hu B. Cn gi l Thin tu b (Suvarsaka). Ca Dip T b Kassapiya (P). Ca a Din Ni T Katyayiniputra (S). Ca a Din Ni T Katyayaniputra (S) Ca Chin Din t i lun s ca Nht thit Hu b, th k 3. Ca khc Sama Veda (S) Ca vnh Kinh in V . Ca La C Ca Chin Din Kakuda Ktyyana (S), Pakudha Kaccyana (P). Ca la Cu Ca chin din Kakuda Ktyyana (P), Pakudha-kaccyana (P) Mt trong 6 s ngoi o. Ca la cu tn Pht Xem Cu Lu Tn Pht. Ca la lu thn Xem Ca la tn i Pht. Ca la tn i Pht Krakucchanda (S), Kakusandha (P) Tn mt v Pht hay Nh Lai. Ca la tn i Pht Kakusandha (P). Ca la tn i Pht Krakucchanda Buddha (S) Ca la cu tn Pht, Cu lu tn Pht, Cu lu tn Pht, Cu lu tn, Cu la tn, Ca la lu thn Tn mt v Pht hay Nh Lai. Lc cha i tu, c cha l K c (Aggidatta), m l Thin Chi (Visakha), thnh An ho (Khemavati), thnh o di gc cy Thi li sa (Sirisa), c th gi l Thin Gic (Buddhija).

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

32

Ca la vit Xem C s. Ca lan Klanda (S) V Trng gi thnh Vng x. Ca lan vin Karanda (Xem Venuvana). Ca lu la khyung (T). Ca lu la Garua (S), khyung (T), Garula (S) Kim su iu, Diu su iu, Ca lu la iu, Gi lu la iu Mt loi chim Thn c lng sc vng tt p, c thn thng bin ho, k th loi rn. Mt trong bt b. Gm: Thin, long, d xoa, cn tht b, a tu la, ca lu na, khn na la, ma hu la gi. Ca lu la Garula (S). Ca lu na vng Mahpra (S) 1- Mt v vua trong loi Ca lu na. 2- i vin mn la ni Thn ch, u tch chn ngn. Ca lng gi quc Kaliga quc.
(S). (S)

Ca lu la iu Xem Ca lu la. Ca Ma La Thp La Kmalala (S) Lin Hoa Gii Cng thi vi Lin Hoa Sanh thng s v ngi Tch H, th k th 8. Ca ma sa ba Xem Lc tc vng. Ca ma sa vng Xem Ban tc vng. Ca na b Kadeva (S) Thnh Thin, Ca na b T s th 15 trong 28 v t Pht gio n . Ca na b Xem Ca na b. Ca na gi Mu ni Xem Kim Tch Pht. Ca na mu ni Pht Xem Kim Tch Pht. Ca nc ca bt l a x Kanakabharadvaja (S) Mt trong 16 v A la hn vng li Pht dy tr th gian gi gn chnh php. Ca nc ca pht sa Kanakavatsa (S) Mt trong 16 v La hn c c Pht c i hong php. Ca nh ca bt ly hoa x Kanakabharadva (S) Mt trong 16 i A la hn c c Pht c i hong php nc ngoi. Ca nh ca pht ta Kanakavata (S) Mt trong 16 i A la hn c c Pht c i hong php nc ngoi. Ca N Sc vng Kniska (S) i hi kt tp, th k I sau Cng nguyn. Ca phm ba Xem Kiu phm ba . Ca s Gthaka (S), Singer. Ca tn x la Kapijala Mt loi chim.
(S),

Trc lm tinh xa

Ca lan vin Xem Trc lm Tnh x.

Xem Yt lng gi

Ca lng gi vng Xem Ca li vng. Ca lng tn gi Karavka (S) Diu m iu, Tn gi Tn loi chim ci cc lc. Ca lng tn gi iu Klavika (S) Diu m iu, M m iu Mt ging chim cc lc quc. Ca l ca Krik (S) Tng 1- Mt trong 16 i A la hn c c Pht c i hong php nc ngoi. 2- Tng: mt th loi kinh (e.g: S lun tng: Samkhya-karika). Ca l ca Kalik (S) Tn mt v s. Mt trong 16 v A la hn vng li Pht dy tr th gian gi gn chnh php. Ca Li vng Kalingarja (S), Kalinrja (S) Ca lng gi vng. Ca lu di Kalodayin (S) Mt v thanh vn, t c Pht. Ca lu gi Kalodaka (S) Thi Thu Mt v Sa mn n sang Tu dch kinh ti thnh Kin Khng t nm 392.

Partridge

Chim tr

Ca thp di la Kasmira (S) Thnh ph nc K Tn, vng Ty Bc n , thi vua Ca N Sc Ca (128 151), l ni 500 A la hn v 500 B tt kit tp kinh in vo thng bn th k II sau cng nguyn. Ca Thin Gtadevata (S) Tn mt v thin. Ca t la Kapila (S), Kapina (P) Kip tn na, Hong Xch Sc Tin Nhn T s phi s lun. Ca t la v Kapilavastu (S), Kapilavatthu (P) Ngy nay l Bhuila trong qun Basti, cch Bengal 3 km,

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

33
(J)

ty bc nh ga Babuan, cnh con sng Rohini nay gi l sng Rohana. Ni Thi t Tt t a sinh sng lc thiu thi. Ca vnh Xem Ca khc. Cam an phi Blah-gdams-pa phi.
(T)

Cao Phong Gic Minh Kh Kakumy mt v s.

Tn

Cao Phong Hin Nht Kh Kennichi (J) Tn mt v s. Cao Phong Nguyn Diu Kao feng Yuan miao (C) Tn mt v s. Cao tng truyn Kuo-seng-chuan (C). Cao Tnh Qun Hi Takai Kankai (J) Tn mt v s. 1884 - 1953. Cao xut Tam mui saudgata-samdhi (S). Cashmir Xem K Tn. Cay Katuka (S), Chilly. C bit Visista (S) im c bit ca mi php. C bit tnh Xem D. Cc loi sinh Yoni (S). Ci Xem Chng ngi. Ci varaa (S), Obstruction Chng, Trin ci B m chm trong 3 ci khng lc no ra khi. Cp n man Hanumna (S) i lnh Thn hu Nhn vt trong s thi Ramayana ca n . Cp Vin Kapotika-sagharama (S). Ct ng Katt (J). Ct ng Koteng (S) Tn mt v s. Ct Hng Ko Hung (C), Go Hong (C) (284-364) Nh luyn an v l thuyt ca o gia, tc gi quyn Bo Phc T. Ct H rgupta (S) c H, Thng Mt Trng gi thnh Vng X. Ct Tng Chi-tsang (C) Mt hc gi Tam lun tng. Ct tng Koa (S), Kosajja (P) Cu x, Tng 1C ct tng (= Thng mao, Hi sinh tho); Ct Tng ng t; Ct tng thin n 2- Cu x: ban hm, nhip tr, vt cha, ch nng g. Ct Tng B tt Xem i Ct Tng Minh B tt. Ct tng gi a Xem Mn th tht l B tt.

Tn mt tng

Cam gi th Xem Nht xoa cu Vng. Cam Gi vng Ikvka (S) Vua Cam Gi, h thng Nht chng (Suryaramsa), trong dng ging Aryan, t dng h Thch Ca (Sakya). Cam l Amta (S), Healing nectar dut tsi (T), Amata (P) Nc php, Thnh thy, A mt r a, m l trng sanh tu, bt t tu 1- Thin tu: ru tin 2- Cam l: c 4 mu: xanh, vng, , trng, l trng sanh tu lm ung ca ch thin. 3- Cam l vng Nh lai, Cam l vng Pht. L mt tn hiu khc Mt gio dng gi A di Pht. Xem o qu V sanh bt dit. Cam l thy Healing nectar. Cam l gii Amta-dhtu (S) Tn mt ci gii. Cam l Phn Amtodana (S), Amitodna (P) Bo th nh ca vua Tnh Phn, ph thn ca Ma ha Nam v A na lut . Cam l quang Nh Lai Xem V lng quang Nh Lai. Cam l vng Nh Lai Amta-rja (S) Tn mt v Pht hay Nh Lai. Bit hiu xng tng Pht A di . Cam Th Kanjur (T) Mt trong 2 b i tng kinh in ca Ty tng: Cam th v an th. Cam Tc Kan-su (C) Mt thnh ph Trung quc. Cao an i Ngu Kao an Tai yu (C) Tn mt v s. Cao La st n Kunti (S) H S La st n Tn mt v thin. Cao Pht nh Abhyudgatosnisa (S) Qung sanh pht nh, Pht sanh Pht nh, Ti thng Pht nh, Ti cao Pht nh Tn mt v Pht hay Nh Lai. Cao Phong Diu T Kaofeng (C), Kh (J) Tn mt v s.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

34

Ct Tng H Kim Cang T S Chn Chu Man rhevajra panjika muktikavali nma (S). Ct Tng Pht nh Ci Thnh tu php rbuddhakalpala-sadhana (S). Ct Tng Qun T Ti B tt Tng Minh B tt.

n. Mt trong bt b. Gm: Thin, long, d xoa, cn tht b, a tu la, ca lu na, khn na la, ma hu la gi 2Cn tht b lun trong V . Cn tht b dri za (T). Cn tht b thnh d Ghandharva-upama (S) Th d ch cc php nh thnh lu ca Cn tht b.

Xem i Ct

Ct Tng thin Mahr (S), r-mahdev (S) Bo Tng thin n, Nht Oai c thnh tu Chng s i cng thin Tn mt v thin. Ct tng Vn Xem Cng c Vn t kheo. C l ma la Xem T la trng lo. C sa Kya (S), Kasa (K) 1- V lt 2- o c sa. C sa ng iu Xem o an hi. Cn Xem Tinh tn. Cn Ch'ien (C) Qu u trong bt qui. Cn la Gandhra (S), (S, P) Kin la. Mt trong 100 v c Gic Pht tr lu ngy trong ni Isigili 1-Mt x trong vng Hy m lp sn. Thnh ph Bc n (nay thuc Pakistan), ni Pht gio c truyn sang Ty tng v Trung hoa u k nguyn. 2- Kin la. Tn nc ca vua Ca nh Sc (Kaniska) ni ngi Hip tn gia (Parsva) t chc kt tp kinh in ln th 4. C mt thuy khc cho kt tp ln th 4 do Tn gi Ca Chin Din t t chc, mt thuyt khc cho l do La Hi Da i. Xem Nhc on tm. Cn Ha B tt Xem Hng Tng B tt. Cn Hu a Sudha-vidarana-bhmi (S) Qu Dit Tnh a, Tnh Qun a, Kin Tnh a, Tnh Nhin Tp Kin Hin Nhp a Mt trong Tam tha cng Thp a ghi trong kinh i Bt nh. Cn sch Xem Sa di. Cn sch lut nghi rmaerasamvara (S). Cn tht b Gandharva (S), dri za (T), Gandhabba (P) Hng m 1- Mt loi chng sanh, mt trong 8 loi qu: Cn tht b, T x x, Cu bn tr, Ng qu, Ch long, Ph n na, D xoa, La st. Ngi tu nhc thn ca Tri thch, sng cc ni thm, khng n ung ru tht, dng hng thm lm thc

Cn tra b ni Kanthapnini (S) Mt trong Thp ng qu thn thng no lon tr em. Cn tu Bare insight. Cn tu v Bare insight worker. C thn Hrch (S), Hrcchati (P), Shamed Cm gic h lc Somanassa (P). Cm hng ng Xem V vn t thuyt. Cm th Feeling. Cm th Kinh Vedan sutta (P), Sutra on Feeling Tn mt b kinh. Cnh c truyn ng lc Ching-te-ch'uan-tenglu (C), Keitoku Dento-roku (C), Jingde chuadengdu (C) Tc phm Thin hc xa nht do o Nguyn bin son vo nm 1004. Tn mt b su tp. Cnh gii Visisya (S), Loka (S), Laukka (S), World Th, Th gian; Mode of existence Th gii, cnh gii. Mi th gii nh c: - Tu di sn - Mt tri - Mt trng - T thin h chung quanh ni Tu di - T thin vng - ao li thin - D ma thin - u sut thin - Ha lc thin - Tha ha thin - S thin thin. - Mi th gii u qua bn k: thnh, tr, hoi, khng, Bn k y l bn Trung kip, hip thnh mt i k kip. - 1.000 th gii nh v 1 nh thin thin hip thnh Tiu thin th gii. - 1.000 tiu thin th gii v 1 tam thin thin hip thnh Trung thin th gii. 1.000 trung thin th gii v 1 t thin thin hip thnh i thin th gii. Cnh gii Xem Gii. Cnh gii ca huyn o Myviaya Myvisaya (P). Cnh gii hoan lc Sugati (S), Blissful realm. Cnh gii Nit bn Nirvadhtu (S).
(S),

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

35

Cnh gii sc sinh Tiracnayoni (S), Animal realm Tiracchnayoni (P) lt xa, bng sanh; Sc sanh Ch chung tt c loi th. Cnh gii v d nit bn Anupadisesa nibbanadhtu (P). Cnh Phc Nht D Ching phu Jih yu mt v s. Cnh Sm Ching-t'sen (C). Cnh s duyn Rasarammna (S). Cnh tam mui Xem nh. Cnh trung tng d Pratibimba-upama (S) Th d ch cc php nh bng trong gng. Cn Vatthu (P), Mla (S), Root gc. Cn Ajjhattika-yatana (S), Inward spheres (i vi) trn. Cn Endriya (S), Indriya (S, P) Dng trong Ng cn) Faculty Organ, Jnendriya, Buddhndriya (S) Cn tnh Ch nng ca thc. Cn bn A t t ma lun Mlbhidharma stra (S) Tn mt b lun kinh. Cn bn chnh hnh lun Mlacara (S). Cn bn cng c chnh hnh Xem Nh thp bt chng cn bn o c. Cn bn nh Dhyna-mla nh ca ci sc v v sc.
(S) (C)

na mc c ca; Hu b Ni na. Cn bn thc Mlavijna (S) Bn thc Ngun gc cc thc. Cn bn tr Mlajna phn bit tr, Tht tr.
(S)

Chn tr, Cn bn v

Tn

Cn bn Trung qun lun thch v y ch Mlamdhyamikavtti-akutobhay (S) V y ch. Cn bn Trung qun lun tng Mlamdhyamaka-krik (S) Trung qun lun tng, Trung qun lun Tn mt b lun kinh. Cn bn v minh Mlavidy (S), Basic ignorance Cn bn phin no, V thy v minh, Nguyn phm v minh. Cn bn v phn bit tr Xem Cn bn tr. Cn bin un Mlatikaskandha (S) Nht v un thc vi t t v thy ni tip nhau khng dt ly bn un lm th dn khi ra ng un. Cn duyn Faculty condition. Cn mn Sense-door. Cn tnh Xem Cn. Cn Yt La ng t Kinkara (S) Kim Ca La ng t, Khn Yt La ng t Tn mt v B tt. Ct chod (J), Cut. Cm ch Nisedha (S) S cm ch trong cng t. Cm gii Xem Nhip lut nghi gii. Cn Ken (C) Qu th ba trong bt qua. Cn phn nh Samantaka-samdhi (S) Phng tin nh, Gia hnh nh. Cn s nam Xem u b tc. Cn s n Xem u b di. Cn tr nam Xem Thin tc. Cn tr n Xem Thin tc. Cn t nghip sanna kamma

Cn bn thin

Cn bn gii Xem Phm Ba la di. Cn bn hoc Xem Phin no hoc. Cn bn Hu b Xem Nht thit hu cn bn b. Cn bn nht thit hu b T ni a Mlastivadinvinaya (S) Tn mt b kinh. Gm 50 quyn. Cn bn nht thit hu b T ni a tp s Mlastivadin-vinaya-ksudrakavastu (S) Tn mt b kinh. C 40 quyn. Cn bn phin no Xem Cn bn v minh Xem Phin no hoc. Cn bn Thuyt Nht thit hu b Ni na Mc c ca Nidna-mtk (S) Nhn duyn bn s; Ni

kamma.

(P),

Near-death

Cn vin gii Xem C tc gii.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

36

Cu m Ayyaputta (P). Cp ch c lo Xem Cp C c. Cp C c Sudatta Anthapiika (S), Anthapiika (S), Anthapiada (P) T t a, Thin ch, Chn t bn php, Cp ch c lo Sanh Savatthi, vng quc Kosala, cng thi c Pht. b th thc phm, qun o cho ngi m ci, gi yu v c qu, nn c mnh danh l Cp c c. ng l ngi cng dng ch yu ca c Pht. ng cng dng K vin tnh x, chnh ni ny c Pht n 19 ma ma. V con ng u quy y Pht. Lc sp qua i, ngi A nan n ving v cho bit ng s ti sanh v ci tri u xut (Tusita). 1Tn mt v i trng gi ti thnh X v. Mt tn ca ng Cp C c. 2- Thin Th = Kho b th. Cu Cu la b Xem K Dn b. Cu chi Ko (S) Cu d. Cu Chi Gutei (J). Cu Chi Juzhi (C). Cu Chi Chu-chih (C), Juzhi (C), Gutei (J) Th k th 9, t v truyn nhn gio php ca Hng Chu Thin Long. Cu ch thut Mantapadam (P). Cu d Xem Cu chi. Cu m di Kaumb (S), Kosambi (P) Kiu thng di Tn mt thnh ph c tinh x c cng dng cho Pht thi Pht hong php. Cu hu nhn Sahabhhetu (S) Cng hu nhn. Cu hy la Kauhila (S) Mt trong 1250 i T kheo ca Pht. Cu lu b vng Koravya Ty Bc n thi xa.
(S)

phi Tng ca la a b (sautrantika). Cu ma la thin Xem Php vng t. Cu ma la vng Xem Php vng t. Xem Php vng t. Cu ma li thin Kumri (S) ng n Tn mt v thin. Cu Na Hm Mu Ni Pht Kaanakamuni (S). Cu Na Hm Pht Xem Kim Tch Pht. Cu phn Both way. Cu phn c ngha Sadsya-padarthah quan h va ng va khc ca cc php. Cu sanh duyn Co-nascence condition. Cu sanh khi Sahaja (S) Phin no hin hu lc va sanh. Cu sanh khi Xem Phn bit khi. Cu sanh thn Xem Ta ha b. Cu Sanh Thnh tu php Sahaja-siddhi (S) Do Dombi Heruka bin son vo hu bn th k VIII. Cu sc tha ca Kosthaka (S). Cu tt la Xem Kiu tt la. Cu thi na thnh Kuingra (S), Kusinr (P) Cch thnh Ba la Ni khong 200 cy s. Ni t chc kt tp kinh in ln th nht. Ni c rng cy Sa la song th, ch Pht nhp dit. Cu thi V Xem L Cu Ph kinh. Cu Thng Di Xem Kiu Thim T. Cu t la Kulaka (S) Mt trong 5 y ca ni chng. Cu tn h Kakuttha (S) Tn con sng m c Pht tm gi ln cui cng trc khi nhp dit. Cu triu php karana (S), karan (P), Kuyo (J). Php tu mt pht thin tm thot ba ng c sanh v ci lnh. Cu vt u Kumuda (S), Yellow lotus Hong lin Mt loi hoa ci tri, hoa sen vng. Cu x Kosajja (P). Xem Ct tng. Cu x b thnh Kuavati
(S) (S)

Mi

Vua nc Kuru,

Cu Lu Tn Pht Xem Cu Lu Tn Pht. Cu Lu Tn Xem Ca la tn i Pht. Cu Lu Tn Pht Krakucchandha (S) Tn mt v Pht hay Nh Lai. Cu ma la Xem Php vng t. Cu ma la l a Kumralabdha (S) Ngi thnh lp

Cu x bt

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

37

thnh. Cu x bt thnh Xem Cu x b thnh. Cu x lun Kusha-ron mt b lun kinh.


(J),

Cy bi Tala-tree, Tla (S) a la. Koastra


(S)

Tn

Cy b Nigrodha tree Cy b ni Pht Ca Dip thnh Pht. Xem gic th. Cy B Bo Tree Bodhi Tree. Cy Long hoa Naga tree. Cy Mn la Mandrava (S), Mandra (S) Cy Thch hoa Hoa sen trng cnh tin Mt trong 4 loi hoa cc v tri ri xung cng dng Pht: man la hoa, maha man la hoa, man th sa hoa, ma ha man th sa hoa. Cy Mn la Mandra (S). Cy nh Kalpaviksha (S) Cy nh (Kalpaviksha) v con b c l nhng bo vt ca ch thin. Tri cy v sa b khin thnh tu tt c cc iu c. Cy Pht Trn L cng c ca Thin s dng tip dn hu hc khin thin gi pht khi nghi tnh cho n khai ng. Cy sa la Sala tree. Cy trm Tgara (S), Tagara (P). Cy c nguyn Kalpadruma (S) y l 5 loi cy ci tri, ch thin c mun g th cy tr qu nh th. Cy v Xem ni cu . Cy v u Vksa (S) Tt li xoa, A du gi th Tn mt loi cy trong vn Lm t ni ni Pht n sanh. C ct tng Kusa (P), Dabbha (P). C chp Thambha (P), Obduracy Chp. C ch Adhyayati (S), with intent upon. C mi Gandhadhrin (S), Possessing perfumes. C s thng hi Kathasantgra (S) Mt trng thi th k 11 c n 21.500 bi tng. Ct ta ch B tt Xem Thng yt la ch B tt. Ct ta Thin Sakara (S) Thng Yt na Ha thn ca tri i T Ti. Ct ta thin Xem Bt b lc s.

Cu x tng Kiu-chee-Tsoung (C), Kou-cha-shu (J) Tng phi tiu tha, cng nhn tnh Khng: ngi v vt vn khng chng qua ch l kt hp ca nhiu th. Cu x tng ly quyn A t t ma Cu x lun lm kinh chnh. ng Chn (Paramartha) dch quyn y v truyn qua Tu nm 563. Tng ny truyn qua Nht vo cui th k VII. Hin Tng ny khng cn Tu ln Nht. Cu x tng Kou-cha-sh Nht. Cu Xem trng ht. Cu Mala (S), Mala (P), Dirt Cu: cu bn, phin no (phin no cu, trn cu, lc cu: no, hi, hn, sim, cung, kiu). Cu nhim Klea (S), Afflictions Cn thn tc Virya-samdhi (S, P), Viriya-samdhi (P). Cn tc Xem Sa mn. Cng la B tt Gandhahastin Bodhisattva (S) Tn mt v B tt. Cu Chi Chukhih (C) Gutei (J) Tn mt v s. Cu Danh B tt Yasaskma (S) Tin thn ca Pht Di Lc, vo thu Pht Nht Nguyt ng Minh s, Cu Danh B tt rt ho danh thch ngi ta gi mnh thng thi, s y chnh l Di Lc B tt. Cu Danh B Tt l mt trong 800 t ca Diu Quang B tt. Cu Na Bt La Guabhadr (S) Cng c Hin Tn mt nh s sang Trung quc dch kinh. Cu na bt ma Xem Cng c khi. Cu na t a Guavrdhi (S) Cng c Tin Tn mt v s. Cu t Garbhadna (S) Th thai l.
(J)

Mt tng phi

Cu x la Kokila (S) Mt loi chim.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

38
(C)

C da ni chu Xem Ngu ho chu. C Di Gopika (S) C t gia, C Di, Minh N Tn b phi th hai ca thi t Tt t a. Thi t c 3 b phi: Da Du La, C Di v Lc D. C m Gotamo (P) Gautama (S). C m tn gi Xem C m.

C Sn Nguyn Hin Ku shan Yuan hsien Tn mt v s. Ci Space Dhatu (S), ying (T).

Mt cch gi c Pht bng h.


(P)

Ci Gati (P), Realm (S, P) Sinh t lu, dng i Dng sinh t c 5 ng: a ngc, sc sanh, ng qu, ngi, ci tri. Ci ying (T). Ci A tu la Araloka Aur-gati

C m Gautama (P), Gotama Gotamo. 2- Ty Ngu Ho Chu.

1- Xem
(P)

path, Realm of aras, Tn mt ci gii.

(P),

(S),

Asura

C m Gotama (P), Gautama (S), Gotamo H ca c Pht. Thch Ca (Sakya) l tc. C m Di Gotami (S).

Ci Diu H Xem Lc th. Ci a ngc Mayo (P) Xem a ngc th Ci gii Xem Gii.

C m Tt t a Gautama Siddhrtha Gotama Siddhattha (P). C m Tt t a Gotama Siddhattha (P).

(S),

Ci gii thanh tnh dag zhing (T), Pure realm. Ci ng qu Pettivisaya (P), Petaloka (P). Ci ngi Mnuloka (P), Xem Ci ngi. Ci Pht Buddhaketra (S) Tnh ca Pht. Ci s thin Brahma Purohita (S). Ci sc sinh Tirracchanayoni (P). Ci Ta b Saha Land, Human world. Ci tin Xem Tin. Ci Tnh ca Pht Xem Pht Xem Phm st. Ci tri Devaloka (P), Realms of the Devas. Ci tri Dc gii, d kham (T), Desire Realm Ci tri ao li Traystrimsah (S). Ci gii thanh tnh dag zhing (T). Con b c Kmadhenu (S) Cy nh (Kalpaviksha) v con b c l nhng bo vt ca ch thin. Tri cy v sa b khin thnh tu tt c cc iu c. Con ca sng Hng Gagja

C Na Mt Gaunamati (S) c Hu Tn mt v La hn t Pht. C t gia Xem C Di. C a ngc Xem C c a ngc. C c a ngc Pratyeka-nraka (S), Hell of Solitude Pacceka-niraya (P) C a ngc, c a ngc, Bin a ngc Khng nm trong bt i a ngc nng lnh v h khng, tu tm ti ngi m chiu cm ra. C kh Xem phng tng. C khi Xem Phng tng. C khi tng Xem phng tng. C Vn Hoi Trang Koun Ejo (J) Tn mt v s. C m Nh Lai Xem Thin C Li m Pht. C m Pht Xem Thin C Li m Pht. C m thanh vng kinh Xem A di c m thanh vng la ni kinh. C m Tnh Cm Ku yin Ching ch'in (C) Tn mt v s. C in Chc B Furuta oribe (J) Tn mt v s. C Pht Kobutsu (J) Tn mt v Pht hay Nh Lai.

Ganges.

(S),

Son of the

Con ng a n tr hu Xem V ngi gii o. Con ng tu tp Bhvan-mrga (S) Tu o Mt trong Tam o, ba giai v ca hng Thanh vn

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

39

v B tt. Cn Lun Dvpatala (S) Tn mt quc gia, nay thuc cc o ln Nam dng. Cn lun K'un-lun (C). Cng n Koan (J), (J, K), Kung-an (C) Mt v n (chuyn tch) chng th dng b c l gii, lm cho thin gi cm thy thc mc m pht khi nghi tnh, gi l cng n. Tng truyn c khong 1.700 cng n m ngy nay cc thin s Nht bn s dng khong 500 - 600. Nhng su tp cng n c nhiu ngi bit n l: V mn quan, Bch nham lc, ng chng lc, Lm t lc v Denko-roku. Cng c Pua (S), Punnupaga (P), Gua (S), Merit, c hnh, c c ngha 1- Cng nng phc c do cc hnh lnh. 2- Mt trong lc c ngha, tc y , ch cng nng v thuc tnh ca Tht c ngha. Khc vi phc c, cng c l kt qu ca nhng hnh ng v ngi to tc t ci ho mnh v ngi khc do m phc c vt ngoi phm vi sanh t. S nghip ca mnh c ch cho ngi, t mnh ra sc lm iu lnh gi l cng. Nt na cha trong minh, lng d mnh m iu lnh gi l c Cng c Bo Guaratna (S) Tn mt v t kheo. Cng c ch Xem Th ch. Cng c hnh Puabhisakhra (P). Cng c Hi Guagra (S) Tn mt v t kheo. Cng c Hin Xem Cu Na Bt La. Cng c hu lu Tainted merits. Cng c Khi Guavarman (S) Cu na bt ma Tn mt nh s sang Trung quc dch kinh. Cng c kinh Pua sutta (P), Sutra To Punna Tn mt b kinh. Cng c Thi B tt Ganuda Bodhisattva (S) Tn mt v B tt.
(S),

Cng c v lu Taintless merits. Cng c Theo Lc t gii: cng c sn y trong php thn, dng cng phu pht hin t tnh, th cng c trn vn hin ra. B th, cng dng l tu phc, ch c th gi l phc c chng phi cng c. Cng hnh Arthaktya (S) Lm li lc ngi khc nhm hng dn h nhn thc chn l. Cng l Ajjava (P), Justice. Cng nng Samartha (S) Nng lc dng cng. Cng phu Theo mtt ng li tu tp mt php mn, khi dng cng tu tp gi l cng phu. Nh tham thin c nghi tnh tc l c cng phu. Cng phu chiu Evening service. Cng phu sng Morning service. Cng qu Meritorious deeds. Cng Tn Long Kung Sun-lung (C), Gong Sunlong (C) Trit gia Trung quc thi Chin Quc. Cng xo minh la-pakamashnavidy (S) cao cc loi k xo nh ton, k thut,... Mt trong Ng minh ca V kinh: Thanh minh, Cng xo minh, Y phng minh, Nhn minh, Ni minh. Cng mng chi iu Two-headed bird, Jvajva (S) Mng mng iu, Sanh sanh iu Ging chim mt thn hai u. Cng Pht Tm Php Lun B tt Pht Chuyn Lun B tt.

Xem Cng

Cng Pht Chuyn Lun B tt SahacittopadaDharmacakra (S) Cng Pht Tm Php Lun B tt Tn mt v B tt. Cng tng Smnyalakaa thng vi nhng php khc.
(S)

Tng cng

Ganuda

Cu lp ba Xem Thng bin Chu. Cung bn chnh tn Miyamo Shoson (J) (1893 1963), phi Tnh Nht bn. Cung o Kyd (J). Cung knh Satkara (S).

Cng c Tr Guabharma (S) Tn mt v t kheo dch kinh th k 5. Cng c Vn t kheo Meghar (S) M gi Tht li, Ct tng Vn.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

40

Cung thn Xem t thn. Cung tri u sut Tuita Heaven. Cui k kip Kalpakshaya (S), End of a kalpa. Cung Sathya (S), Unsincerity Di gt, khng chn tht. Mt trong 10 tiu ty phin no. C Pada (S), Verse. C Ngha Php cng yu Padarthadharmasagraha (S). C thn Pada-kya (S). Cc a Gupta (S) Cp a, Qut a Mt triu i tn ti vo th k 3 v 4 n . Cng Dng Pajana (S), Argpya (S), Offering B th m chn thnh cung knh gi l cng dng.Cng dng c 10 mn: hoa, hng, chui ht, hng tn, hng , hng t, tn lng c phn, qun o, m nhc, chp tay. Xem B th Cng dng mn la Maala offering. Cng dng Vn hi B tt Pujamegha-grah (S) Tn mt v B tt. Cng s phn t b sa Abhidharmaprakaraapda-vibhstra (S) Tn mt b lun kinh. C ba la Long vng Gopala (S). C m di Xem Ma ha Ba x b . C Sa rghoaka (S) cam l (sinh) v lun.

Cu Pht mu Nh thp nht l tn Ekavimtstotra (S) Tn mt b lun kinh. Cu H Hu B tt Paritranasayamatri mt v B tt. Cu Thot Chiu-t'o (C). C ci mui Thukpa (S). C Duyn tng Prasagika (S) ng thnh tng Do Ngi Pht H (Buddhapalita) sng lp vo th k IV - V, mt chi nhnh ca Trung qun. C phc Saka-bandhana (S) Kin hoc v t hoc cha on ht. Phc l mt tn ca phin no. C th Ayusmat (S) Hu mng 1- Bc y hu v c hnh c mi ngi tn knh. 2- Hu mng: th mng th gian. C tc gii Complete precepts of a monk or a nun. C tc gii Full ordination. C tc gii Upasampad (S), Upasampana Tc php tin c, Cn vin gii, b tam bt na 1Gii lut ca cc t kheo. T kheo phi gi 250 gii, t kheo ni phi gi 348 gii. 2- Nghi thc cng nhn ngi gia nhp Tng gi. C tc Thin vn Quang Minh Nh lai Ramisatasahasraparipradhvadja (S) Trong hi Php hoa c Thch ca c th k cho b Da Du La dy rng i sau b s thnh Pht hiu l C tc Thin vn Quang Minh Nh lai. Cc cn Xem Th l. C na la Kunala (S) Tn khc ca thi t t ma b na (Dharmavardhana), con vua A dc. C s Gahapati (P), Ghapati (S), Kulapati (S),, Zaike (J), Layman. Ngi hc Pht ti gia Ca la vit, Gi la vit Ngi c ca nh khng ra lm vic i, n dt ti gia c ch hng tu hnh. Cng lng da x Klayaa (S) Sa mn n i Lu Tng sang Tu dch b Qun V lng th Pht Kinh, l b kinh cn bn ca phi Tnh (383 - 442). Cng lng lu ch Klaruci (S) T kheo n
(S)

Tn

Tc gi b kinh A t m

C s la trng gi Goshila (S) M m trng gi. Cng t Daridra-purusa trong tam gii.
(S)

Chng sanh sanh t

Cu cnh Atyanta (S), Uttara (S, P) Rt ro, cui cng Tn ca m ca Kim Tch Pht lc cha xut gia. Cu cnh o Parayna (S) Cu cnh v. Cu cnh nht tha bo tnh lun Xem Phn bit bo tnh chi i tha ti thng yu ngha lun. Cu cnh v Xem Cu cnh o.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

41

n Vit nam khong 255 - 256 dch kinh Phn ra Hn ng. Xem Chn H. Cu bn tr Kumvbhanda (S) Tn mt loi qu. Xem Kit bn tr. Cu la tn Xem Ca la tn i Pht. Cu Lan n Tr Bn Ch La Xem Bn Ch La. Cu ma la Ca Dip Kumra Kayapa (P). Cu ma la din Kumrayna (S) Cha ca s Cu ma la thp (Kumarajiva). Cu ma la a Kumralta ging n.
(S)

Cu mn Xem cu a. Cu nhp Xem cu khng. Cu Phong Chn Tnh Chiu feng Chen ching (C) Tn mt v s. Cu Phong o Kin Kyh Doken (J) Tn mt v s. Cu Phong Ph Mn Chiu pheng Pu man Tn mt v s.
(C)

Tn v T th 19

Cu ma la a Kumrata (S) T th 19 trong 28 v t s nm gi Pht gio n . Cu ma la a Kumarilabhatta (S) Thy ca ngi Ha ly bt ma. Xem Harivarman. Ca sng Hng Gangadvara

Cu qu Chn ging qu. Gm: - 3 ging qu khng c ca: qu ming uc, qu ming kim, qu ming hi thi - 3 ging qu c t ca: qu lng chim, qu lng hi, qu phng mang - 3 ging qu c nhiu ca: qu trng cng dng, qu trng b, qu th ln (th phc ln nh ch thin). Cu sanh Chn loi sanh: - thai sanh - non sanh thp sanh - ho sanh - hu sc - v sc - hu tng v tng - phi hu tng phi v tng. Cu tr tm Lc thin nh lng chng tn lon khin tr vo mt cnh, khi ra chn tm lng: - an tr tm: lng an m u - nhip tr tm: lng thu m u - gii tr tm: lng hiu m u - chuyn tr tm: lng chuyn di m u - phc tr tm: lng hng phc m u - tc tr tm: lng th hi m u - dit tr tm: lng tch dit m u - tnh tr tm: lng v tnh m u - tr tr tm: lng cm gi m u. Cu tr tnh Acinnakappa (P) Mt trong 10 hnh vi m cc t kheo thnh Ph xa ly (Vesali) ch trng l thch hp gii lut. C hi Mah-aava (P). Cc Diu Thin Xem Qung Qu Thin. Cc h a Pramudit-bhmi Hoan h a, S a.
(S),

Ganges.

(S),

Door of the

Cu b kinh Xem Cu b php kinh. Cu b php kinh Navanga-sasana (S), NavangaBuddha-sasana (P) Cu b kinh. Cu a Nine worlds Cu hu, Cu mn, Chn ch c, cc ch ca loi hu tnh. Gm: - Ngi, tin v cc loi trong ci dc gii. - Ci sc gii: s thin thin, nh thin thin, tam thin thin, t thin thin ci v sc gii: khng v bin x, thc v bin x, v s hu x, phi tng phi phi tng x. Cu hu Xem cu a. Cu kt Nine bonds Chn tt xu b buc lng ngi: - i kt: ham yu - nhu kt: s hn gin mn kt: s khi ln - si kt: s ngu si khng sng kin kt: kin t khc, chp n - th kin kt: bo th, khng phi cho l phi, chng phi cho l phi m khng chu sa - - kin kt: xn tic thn mng ti sn - tt kt: ganh ght k khc sang giu. Cu khng cu lu, cu nhp Chn l trn thn th chng sanh: 2 tai, 2 mt, 2 mi, 1 ming, 1 l i, 1 l tin. Chn ch y u chng sch. Cu lu Xem cu khng.

Joyful stage

Cc lc Gokuraku (J), Sukhavati (S), Paramasukha (S), Pureland, Supreme happiness Ty phng cc lc, Tnh Ty phng x 1 = An dng quc, Thanh thi quc, Ho quc, lc th, lc bang Ci quc ca Pht A di phng Ty, cch mi vn c ci Pht. nh ca lu i ao h u bng tht bo, ma hoa tin, linh iu ging

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

42

thuyt o l, ton ci u thanh tnh n ung t c sn khng cn nu nng, o qun khng cn may v, chng sanh i u cng c min ngh tng th ti. chng sanh c th tu mi cho n khi thnh Pht hay mun sanh sang ci gii khc tu theo hnh nguyn cng c. 2- Tnh . Cc lc th gii Shukhavati Lin hoa tng th gii.
(S)

Diu lc th gii,

bhassaraloka (P), Realm of Radiance Quang m thin, A ba hi, A ba thoi, Cc quang tnh thin Mt trong 3 tng tri ci Nh thin thin: - Thiu quang thin - V lng quang thin - Quang m thin. Tng tri sng lng nht ca ci sc gii, min Nh thin thin. Ch thin ci ny dng ho quang thay ting ni Xem Cc quang tnh thin. bhsvara
(S),

Cc Lc t Goku-Raku-ji (J) Tn mt ngi cha. Cc Lng Pramiti (S) Bt lt mt Cao tng ngui n vo Trung quc dch kinh i ng. Cc Nit bn Abhinibbuta

Cc thnh Prasiddha (S) Thnh tu tt cng. Cc thu min Xem Cc trng thu min. Cc trng nghip Weighty karma. Cc trng thu min Acittaka (S) Cc thu min Ng m. Cc vi Xem A nu.
(P),

Complete serenity and passionlessness.

(P),

Abhinirva

(S),

Cc quang Osel (T), Clear light. Cc Quang tnh thin bhsvaradeva

Cc vi trn Paramanu (S).

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

43

CH
Chang Chub Kyi Sem Xem B tm. Chay Xem Chay tnh. Chay tnh Virati (S), Abstinence King, chay. Chnh Samm (P), Right Samyak (S), Samyag (S). Chnh Samyak (S), Right Samma (P). Chnh Samyag (S), Samyak (S), Samm (P). Chnh bin gic Xem Tam miu Tam Pht . Chnh bin tri Samm-sambuddha (P), Samyaksabuddha (S) Tam miu Tam b , Chnh ng chnh gic Trong mt h thng th gian ch c mt ng chnh bin tri m thi. Xem Tam miu Tam Pht . Chnh cn Praha (S), Right endeavours T tinh tn, T on, T chnh on, T chnh thng Sing nng gng ch tu tp theo chnh o. Gm: c sinh thi lm cho chng dt, c cha sanh thi lm cho khng sinh ra c, thin cha sanh thi lm cho chng sanh, thin sanh thi lm cho tng trng. Chnh o Right path. Chnh ng Chnh gic Xem Tam miu Tam Pht . Xem A nu a la. Xem Tam b Xem Chnh bin tri. Chnh Chnh nh vng kinh Samdhirja-stra Tn mt b kinh. Chnh gic Sabuddha (S). Xem Tam b . Chnh hnh Samyak-pratipatti (S). Chnh hnh chn nh Samyak-praptipatti-tathat (S) Chnh hnh nh Tc o Thnh . Chnh hnh nh Xem Chnh hnh chn nh. Chnh kin Samm-dihi (P), Right view Samyakdi (S) Chnh kin ngc vi T kin. C 2 loi loi: chnh kin hu lu v chnh kin v lu. Bc c chnh kin nhn thy th gian u: v thng, v lc, v ng, v tnh (= t Chnh kin hu lu). Thy vy nn tm gii thot (= Chnh kin v lu). Mt trong Bt chnh o: chnh kin, chnh t duy, chnh ng, chnh nghip, chnh mng, chnh tinh tn, chnh nim, chnh nh. Chnh kin Samyak-di (S), Right view Sammdihi (P). Chnh l lun Nyya (S) Nh 1- Mt tn phi B la mn vo th k th VII. 2- Mt trong 4 hnh tng ca o : o, Nh, Hnh, Xut. Chnh l nht Trch lun Nyyabindu (S) Chnh l Trch lun Tn mt b lun kinh. Chnh L phi Naiyayika (S), Ninhu (S) Mt hc phi ra i khong th k th nht. C nhiu im tng ng vi hc phi Thng lun, nhng ch trng lun l hc. T l ngi Kiu t na (Gautama), kinh cn bn l Ni d a (Naiyayika). Chnh lng b Sammitya (P), Sammitiya (P), Samatyah (S) Sa ma Mt trong 20 b phi Tiu tha.
(S)

concentration Samyak-samdhi

nh

Samm-samdhi

(P),

Right

Mt trong Bt chnh o: chnh kin, chnh t duy, chnh ng, chnh nghip, chnh mng, chnh tinh tn, chnh nim, chnh nh.
(S)

Chnh nh t Samyak-traniyatarasi nht nh chng ng.

(S)

Ngi

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

44

Chnh Lu B tt Xem Bt khng kin B tt. Chnh mng Samm-jva (P), Right livelihood Samyag-jva (S), Samyak-jva (S) Chnh mnh Mt trong Bt chnh o: chnh kin, chnh t duy, chnh ng, chnh nghip, chnh mng, chnh tinh tn, chnh nim, chnh nh. Chnh mnh Xem Chnh mng. Chnh nghip Samm-kammanta (P), Right action Samyak-karmanta (S) Mt trong Bt chnh o: chnh kin, chnh t duy, chnh ng, chnh nghip, chnh mng, chnh tinh tn, chnh nim, chnh nh. Chnh nguyn Vpa (S), Vappa (P) Mt v trong ng T kheo. Chnh ng Samm-vc (P), Samyak-vc Samyag-vc (S), Right speech Chnh Ng M s Xem A Thuyt Th. Chnh nim Samm-sati (P), Right mindfulness Samyak-smti (S) C chnh nim v thn, chnh nim v th cm, chnh nim v , chnh nim v php. Chnh php Right Dharma. Chnh Php Hoa kinh Cheng-fa hua ching Tn mt b kinh. Chnh php nhn tng Shbgenz (J). Chnh php Nim x kinh Saddharma-smtyupashna-stra (S) Tn mt b kinh. Chnh s Xem B tt. Chnh th Xem Chnh th. Xem i nh. Chnh Th Lo ng Shoju (J) Tn mt v s. Chnh tinh tn Samm-vyma (P), Right effort Samyak-vyyma (S), Samyag-prahnni (S). Chnh tr Samyak-jna Samm-a (P).
(S), (C) (S),

Chp tay Hapchang (K) Palms together. Chp tay vi cho dara

hands and arms together.

(S),

Salute with folded

Chn chnh yu tp Xem Nhip Chn tht lun. Chn Paramattha (P), Paramrtha (S) Xem I ngha . Xem Thng ngha . Chn Ba la mt Sacca-pramit (S), Perfection

of Truthfulness.

Chn Ma ni n Xem Chn ra ni Ho tng n. Chn Ma ni Ho tng n Cintamani (S) Nh bo chn n, Chn Ma ni n, Nh Lai n, Ngc nh Ngc nh : Khi tm ngh iu g th c iu . Chn i o gio Chen-ta-tao chiao (C) Mt hc thuyt o gio do Liu c Nhn sng lp nm 1142. Chn t la thn Sindura (S) Chn Tr la thn Mt trong 12 b tng Pht Dc s.

Chn Chn th ca t tnh vt khng gian, thi gian v s lng. Chn ng Paramattha-dipni (P) Mt trong nhng lun kinh do Dhammapala, th k 5, son v ch thch kinh in Pali. Chn Khung Paramattha-manjusa (P) Mt trong nhng lun kinh do Dhammapala, th k 5, son v ch thch kinh in Pali. Chn Gic Thng Chen chueh Sheng (C) Chen ju Tao jen (C). Chn hnh phc Advaitananda

knowledge of the Absolute.

(S),

The bliss of

Right wisdom

Chn khng Shink (J). Chn l Satya (S), Sacca (P) S kin khng cn tranh lun. Chn l qui c Savti-satya (S). Chn l tng i kun sop (T), Relative truth Chn Loan Shiran (J) (gio t Chn tng -Shinshu Nht) Xem Thn Loan.

Chnh t duy Samyak-sakalpa (S), Right thought Samm-sakappa (P) Mt trong Bt chnh o: chnh kin, chnh t duy, chnh ng, chnh nghip, chnh mng, chnh tinh tn, chnh nim, chnh nh.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

45

Chn ng Parmtman (S), True selfness Ng siu vit xa la ng chp, ng kin t n t ti. Chn ngn Xem D la ni. Chn ngn gio Xem Kim cang tha. Chn ngn tng Shingon-sh (J). Chn Nh thin s Shinga (J) Tn mt v s. 801 879. Chn nhn Zhenren (C), Chen-ren (C), Zhenren (C), Shinnin (J), Taoism master Chn Nhin Shinnen (J) Tn mt v s. Chn Nh Bhta-tathat (S), de kho na nyi (T), Tathat (S, P), Shinnyo (J), Suchness, The true reality Nht nh, Tht tnh Chn tht, Chn tht ng nh bn th ca t tnh, Xem Php tnh. Chn Nh o Nhn Chen ju Tao jen (C). Chn nh Kim cang B tt Xem Bt khng kin B tt. Chn nh thc ngha kin Yathbhtrthasthnadaranam (S). Chn tnh Original nature Xem Pht tnh. Chn tnh ca cc php Suchness of all dharmas. Chn Tnh yu tp nn ng thch Tattvasagraha-Panjika (S) Tn mt b lun kinh. Chn Tnh yu tp tng Tattva-sagraha-krik (S) Nhip Chn tht lun Tn mt b lun kinh. C 3646 bi tng. Chn T Xem Chn Thnh. Chn Thnh Shinzei (S) Chn T 800 - 860, khai t Thin Thai tng Nht bn. Chn thn Savtikya (S), Paramarthakya (P). Chn tht Sacca (P), Satya (S), Tatta (P), Tattva (S),

Chn Tng i s Shinshu Daishi (J), Zhenzongdashi (C), Shinshu Daishi (J) Danh hiu ca H Trch. Chn tr Xem Cn bn tr. Chn Yt Thanh Liu Shingetsu Shry (J) Tn mt v s. Chn t bn php Xem Cp C c. Chn Chen (C) Qu th t trong bt qui. Chn Lng Chan lang (C). Chp cht Abhinivea-sadhi

attachment.

(S),

Solid

Chp khng Ph c ng chp, php chp ri, thy v tr vn vt u khng, bn chp ci khng ny cho l tt c u khng c, gi l khng chp (chp khng). Chp Kim cang Xem Kim Cang Th Xem Kim Cang Th B tt. Chp Kim cang B tt Xem Kim Cang Th B tt. Chp Kim cang thn Xem Kim Cang Th Xem Kim Cang Tr. Xem Kim Cang Th B tt. Chp ng Attanutthim (P), Attnudihim (S). Chp phong thn Xem t n la thn. Chp tr (1) Dharana (S) nh tm li mt ch. Mt trong 8 php tht tu c cp trong Du gi kinh. (2) dna (S), Holding on Gi, cha. Chp tr thc Xem A li da thc. Xem A na thc. Chp trc Abhinivea Abhinivesa (P).
(S),

Strong attachment

Cht t la b nia Xem Ho Bin. Cht thm Gandhaku (S), Perfume. Chu bu Ratna (P), Ratanam (P), kern cho (T), Treasure Bo Xem ratna. - tiratanam, rattanattayam: Tam bo. Chu Xem Chu l bn gi. Xem Chu li bn d. Chu nh vng B tt Maikutarja
(S),

Truth, Reality

Chn tht tm Xem Nhc on tm. Chn thc Nh lai Mlatathgata (S). Chn Tng Chen-Tsung Hn (968-1022).
(C)

Mt hong nh

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

46

Mahkutarja (S) Tn mt v B tt. Chu nh vng B tt Mahkutaradja (S). Chu Hong Shuko (J). Chu Hong Chu-hung (C), Zhuhong Triu nh Minh, tng hp Thin v Tnh (1535-1615). Chu Hy Chou his (C). Chu K B tt Maicuda (S) Tn mt v B tt. Chu l bn gi Sudapanthaka (S) Ch bn thc ca, Chu l bn c na, Chu , K o, i l bin. Chu l bn c ca Sudhipanthaka (S), Suddhipanthaka Chu , Chu li bn d Mt trong 16 v A la hn, t Pht, phi i hong php nc ngoi. Khi mi xut gia, ng Chu rt ti d hc mi mt bi k 4 cu m khng thuc. Th nhng ng c gng tu v nh Pht im ho m c A la hn. Chu l bn c na Xem Chu l bn gi. Chu li bn d Suddhipanthaka (S) Chu l bn c ca. Xem Sudhipanthaka. Che lp Xem Trin ci. Xem Ci. Chen ju Tao jen Xem Chn Gic Thng. Chen ju Tao jen (C) Xem Chn Gic Thng. Ch cm Pratyahara (S) Xa la cm quan v i tng. Mt trong 8 php tht tu c cp trong Du gi kinh. Ch a sn b Cityavadin (S), Cetiyavda (P), Caityavandna (S), Jetyaail, Jetyaail (S), Jetavany (S), Caityaaila (S) Mt trong 20 tng phi ca Tiu tha. Ch a vn b Xem Ch a sn b. Ch gii Xem D Ma. Ch Tra Ca ng t Cetaka (S) Phin ca ng t; s gi. Cht Gata (S), Dead Xem T Cht t t Mandanusrin
(S),

slowly.
Ch o V Nan Shid Mu'nan (S) Tn mt v s. Ch c T kheo Xem X na qut a t kheo. Ch tm nh l Xem Nam m. Ch tm hng Xem Nam m. Ch Tn ca Bhagavad-gt (S) Tp th 6 trong trng ca tr tnh ln ca n , Mahabrarata, son t th k V BC n th k II BC. Chn bc an tm Nine steps for settling the mind semnegu (T). Chn bc an tm Semnegu (T). Chn ci gii Nine Realms. Chn cng c hnh Nine elements of virtue. Chn loi nghip Nine kinds of karma. Chn li Nine faults. Chn mui Abhyavaghya (S), Abhyavagha (S), Pariata (S), Ripened, Mature Trng thnh, kt liu. Chnh nh vng kinh Xem Nguyt ng Tam mui kinh. Chnh l Nya (S), Good way. Chnh th Xem ng ch. Chi Cng Lng Lu Chih-chiang liang lou (C) Tn mt v s. Chi cng lng tip Kalasivi (S) Mt v Sa mn n dch kinh Tu ti Kin nghip vo nm 255 hay 256 i Tam quc, t Ng. Chi sn b Caityaailah (S). Chi Khim Tcheu-K'ien (C) Tn mt v s. Chi Lu Ca Sm Chi Lou chia ch'ien (C) Tn mt v s. Chi lu Ca Sm Lokakshin (S) Mt v s n qua Tu dch kinh ti Lc dng t nm 147 n 186. Chi phn Svayava (S) Mt trong Thp lc ca phi Chnh l n. Chim bc hoa Campaka (S) Mt loi hoa ci tri.

Xem

Chu Pht b Xem ng thng Thn chu.

Passing away

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

47

Chin la Xem Chin l. Chin l Candala (S) Giai cp b coi l h tin trong xhi n thi xa. Nam gi l Chin la (Candala), n gi l Chin l. Chin vit quc vng kinh Cadrapati stra (S) Tn mt b kinh. Chin n Candna (S) Mt th g thm ni ma la da nam n. Chin n hng Bch chi Pht CandanagandhaPratyeka-Buddha (S) Tn mt v Pht hay Nh Lai. Chin n hng Pht Xem a ma La bt chin n hng Pht. Chin la Catura (S) Chin u la, Chin tr la, la Mt trong 12 b tng ca Dc S Pht. Chin nim th hin Adesana-pratiharya (S), Adesanapatiharia (P) Tha tm th hin, Tha tm lun, Qun tha tm, Qun st tha tm thn tc Dng tha tng, tha nim,... qun xt cc php nh tha , qu kh, v lai, hin ti,... Chin tr la Xem Chin la. Chin u la Xem Chin la. Chit giang Chekiang (C). Chim s Kalandaka (S), Squirrel. Chim x li Egret (S). Ch amatha (S), Samatha (P), shinay (T), Tranquility nh qun, Tch chiu Minh Tnh, Sa ma tha, Ch, Ch qun, Tch tnh Ngng mi vng tng tm tr v trng thi yn tnh. Mt loi nh, trong ngn dt cc php bt thin ca cc cn, la nim t vy, dit tr phin no tn lon tm c vng lng. Ch o lun Netti lun.
(S),

Ch Man Xem ng qut ma la. Ch Man kinh Xem ng qut ma la Kinh. Ch qun Xem Ch. Xem nh hu Ch qun ta Shikantaza (J) Xem Tr Quan. Ch thng Xem Trc ch nhn tm. Ch tnh Dvangulakappa (P) Mt trong 10 hnh vi m cc t kheo thnh Ph xa ly (Vesali) ch trng l thch hp gii lut. Chn Paramrtha (S), The ultimate benefit Paramattha (P) Thng ngha 1- nht ngha, chn ngha. 2- Tn mt cao tng th k VI dch b A ty dt ma cu x lun ca ngi Th Thn sang ch Hn vo nm 563. Xem Diu . Chn H Kararuci (S), Tcam Hi (C) Cng lng lu ch V Sa mn n dch kinh ti Qung ng nm 281 nh Ty Tn. Chn lin Mucilinda (S) Mc Chi ln Long vng, Mc chn ln Rng cha. Lc c Thch Ca c o v ngi nhp nh, ngoi tri ging bo, rng cha che ch bao ph cho Ngi khi b ma v lnh. Chn ngn Xem la ni. Chn ngn tha Mantrayna (S) Mt tng, Chn ngn tng, Du gi tng Tn Chn ngn tng lc no cng gi mnh cho tng ng vi hnh nghip ca Pht bng: thn th lm Pht s, khu ni li lnh, lun nim Pht. Tng ny dng n th cho nghip thanh tnh ca thn, ch th cho nghip thanh tnh ca khu, c nghip thanh tnh v . Lc ngi o trng hnh ba mt y th ng th vi Pht, thnh Pht trong lc y. Chn ngn tng Tchenn-yen-tsoung (C),, Shingon (J) Cng gi l Mt tng hay Du ch tng. Ngi Kim Cang Tr (Vajrabodhi) thnh lp Tu nm 719, sau ngi Hong Php i s (Kobo-Daishi) truyn qua Nht nm 804. Xem Chn ngn tha Chn nh thn Body of true suchness. Chn nh thc Xem Nh lai tng. Chn Tng Shinsh
(J)

Netti-pakarana

(S)

Ch a Mt Gtamitra (S) Sa Hu Mt Sa mn n dch kinh ti Kin Khng trc nm 420. Ch Khng thin s Dhynabhadr (S) Tn mt v s (1289 - 1363).

Tnh chn tng

Do

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

48

ngi Chn Loan (1173 - 1263) sng lp Nht. Chu Chu Lai Chu chou Lai (C). Chu n Di Chou I-tun (C) Mt nh trit hc Tn nho gio. Chu n Di Chou Tun-i (C) 1017-1073, mt trit gia tnKhng gio pht trin tng Thi cc . Chu Hy Chu Hsi (C) Mt trong nhng trit gia ln trong lch s Trung quc, 1120-1200. Chu ton Tana (S). Chu triu Chou dynasty. Chua Amla (S), Sour. Chun B tt Cundi (S) Chun Qun m, Chun Pht mu Tn mt v B tt. Chun Pht mu Xem Chun B tt. Chun Qun m Xem Chun B tt. Chun Qun m B tt Xem i Chun . Chung Nam sn Mt. Chung-nan. Chui Beads (S). Chung Drilbu (T), Bell tng trng s cnh tnh. Chung gia tr Gong. Chung nh Xem Linh. Chui ngc Xem anh lc. Chui nim Pht Paka-ml (S) Trng ht. Chuyn na gi Culanga (P). Chuyn di Parima hng.
(S),

vng. Chuyn lun thnh vng, Chuyn lun thnh . Tn cha c Pht i Thng Tr Thng. L v Thnh vng v php l m cai tr khp hon cu. Chuyn Lun Vi Sn vng Xem Chuyn Lun Thnh vng. Chuyn n B tt S vn Th quyt kinh Xem Thun quyn Phng tin kinh. Chuyn N thn B tt kinh Xem Thun quyn Phng tin kinh. Chuyn php lun Turn the wheel of the Dharma . Dharma-cakra-pravartana (S) Dhammacakka-pravattana Gio php ca Pht gi l php lun (bnh xe php). Truyn ni gio php tc l chuyn (quay) php lun. Ng l gio php Pht truyn khp chng sanh, ph tan phin no. Chuyn y cn c ngha l chuyn php t tm mnh, chuyn di sang tm ngi khc. Chuyn php lun kinh Dhammacakka sutta (P) Dhammachakkappavattana sutta (P), Dhammacakka Sutta (P) Kinh S thnh lp triu i ca chnh php Tn mt b kinh. Kinh nay cp n T diu , v l bi php u tin ca c Pht. Chuyn php lun u ba x Dharmacakrapravatana stropadesa (S) Tn mt b lun kinh do ngi Th Thn bin son. Chuyn thanh tng Vibhakti-krik (S). Chuyn y Arayaparvtti Parvtti (S) t bin.
(S),

Sudden change

Transference

Hi

Chuyn di tm thc Phowa (T), Pravtti-vijna (S),

Transference of Consciousness Meditation, Mind transferrence

Chuyn thin cung Vimnavatthu (P), Stories of the Mansion Vimana (P) T ma na, Thin cung s Mt trong 15 tp ca b Tiu b kinh, gm nhng truyn ti sanh ci tri. Ch Xem man tr la. Ch Mantra (S), Ngag (T), Manto (P), Ngak (T) Man tr la, Mt ch, Thn ch, man la, linh ph C nhiu cu th gi l Chn ngn (Dharini), nu ch mt cu gi l Ch (Mantra). Man tr la ( mt) cng vi Chn ngn (dharini) l ng mt v n l thn mt nu c kho hc v thc hnh th hnh gi s l mt vi ch Pht., thn ng mnh l thn

Chuyn ha Proselytizing. Chuyn Lun Thnh Vng Cakravartina (S), Balatcakravatin (S), Cakkavattirja (P), Cakravartrjan (S), koro gyur wa (T), Cakkavattirja (P), kyavartin (S), Cakravartrja (S), Soverign ruler, Wheel-turning monarch Chuyn Lun Vi Sn vng Kim Lun vng, Chuyn Lun

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

49

ng ca ch Pht. Xem thm la ni. Ch bn thc ca Udapanthaka (S) Tn mt v t ca c Pht. Mt trong 16 v i A la hn c c Pht c i hong php nc ngoi. Ch bn thc ca Cudapanthaka (S) Mt trong 16 v A la hn vng li Pht dy tr th gian gi gn chnh php. Ch bn thc ca Xem Chu l bn gi. Ch gii Commentary Ch gii trong Pht gio l phn ph thm, m rng v gii thch chnh vn. Ch gii l t c c hai phi tiu tha v i tha s dng. Trong khi t Lun Kinh (Abhidharma) l phn ch gii ch thn Pht ni ra, t Sastra ch phn ch gii do cc nh s i tha sau ny b tc v gii thch cho r ngha thm. Cha Bn s Adi-ntha (S), Primal creator. Cha cc bi ht Gthapati (S), Lord of songs. Cha To vt sanh ch

Chng Ng Tu Ngung Cheng wu Hsiu yung (C) Tn mt v s. Chng sanh Satta (S), Sattva (P), Sentient beings, Xem Tt a. Chng sanh bnh ng Sattvasamat ng tnh. Chng sanh ch Pajpati (P). Chng sanh gii Sattaloka (P). Chng sanh trc Sattva-kaya (S). Chng sc do tm khi Sarvarpavabhsa-hiyad-cittapravartate (S), All froms arising from
(S)

Bnh

mind.

Chng sinh v ng Xem Nhn v ng. Chng Thin Shaghadeva (S) Tn mt v s. Xem Tng gi b. Chng vin Xem Gi lam. Xem tng gi lam. Chng Xng Xem Gia da a x. Cha Temple, Pagoda, Pansula, Tera (J), Gompa (T), (S) Php ng x, php thc ng x (o v n chung mt ch), php thc nh ng x (o v n l hai ch). C 10 danh t ngi ta dng cha, gm: -t - tnh tr - php ng x - xut th x - tinh x - thanh tnh vin - kim cang st - tch dit o trng - vin ly x - thn cn x. Cha i c Daitokuji (J) Tn mt ngi cha. Cha Thiu Lm Shaolinszu (C). Chng Adhigam (S) c Ng nhp chn l, th nghim ng nh tht. Chng B ti thng Bodhim-spsate (S). Chng c Adhisambodha (S) Chng ng chn l, th t qu v, tr hu, gii thot v cng c. Chng ng Sandihiko (J), Attainment.
(S),

Xem Ba x ba .

Xem Chng

Chng Parisa (P), Group of followers Tng chng. Chng D Vaisvantara Tt t a.


(S)

Tn ring ca Thi t

Chng Dng Shanghapala (S) Tn mt v s. Chng ng phn Nikya-sabhaga (S) Tu theo ch th hng khin cho c cng mt qu bo. Chng H Xem Tng Gi Nan t s. Chng Hin Shanghabhadr (S), Saghavarti (S), Tng Gi bt Trng Tn mt v s. Xem Tng Gi bt la. Chng hip a ngc Shanghata (S), Shanga i p a ngc. Chng hc aikaka (S) Nhng li thng thng c ghi trong Lun tng. Chng hc gii Sata-saiksa (P) 100 trong s 250 gii ca T kheo. Chng Ha Ma ha Kinh Mah-samata-rja (S) Tn mt b kinh. Chng Khi Xem Tng Gi Bt Ma.

Paivedha

(S),

Shgo

Chng php Sakkhi-dhammam (P). Chng tr s hnh x Pratytma gatigocharam (S). Ch Na (S) Mt trong nhng danh hiu c dng ch c Pht.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

50

Ch d thn Vasantavayanti (S) Xun ha thn V thin tri thc th 32 trong s 55 thin tri thc m Thin Ti ng t tham vn. Ch Xem Tht. Ch l L ngi ng gia vo lc hnh l. Ch ngha bt dit tak ta (T), Tak ta (T), Eternalism. Ch ngha c nhn Abhimna tmamada

(S).

Ch php khng Sarva-dharma-nyat (S), All objects empty Nht thit php khng T tng cc php u bt nh, la tng chp trc. Ch Php tht tng Tattvasya-lakaa (S). Ch php v ng Dharma-nairatmya

Egotism

(S),

(S),

Egolesseness of phenomena, Selflessness of phenomena Egolesseness of phenomena.

(S),

Ch ngha chn l tuyt i bt tri Anissaravada (P), Agnosticism Chng Mahbhta (S), Element Yu t. Chng chng gii tr lc Nana-Dhtu-jna-bla (S). Chng chng tp ch kinh Chung-chung tsa-chou ching (C) Tn mt b kinh. Chng a Xem Tnh a. Chng hc php Sekhiy-dhamma dharma (S), Sekhiy-dhamma (P).
(P),

Ch php v ng Dharma-nairatmya

(S),

Ch Pht tm la ni Kinh Buddha-hdayadhra (S) Ch Pht Tm Kinh Tn mt b kinh. Ch Pht Tm Kinh Xem Ch Pht tm la ni Kinh. Ch Pht Tp hi la ni Kinh Sarvabuddhangavati-dhra (S) Tn mt b kinh. Ch Pht yn tp kinh Buddha-sangiti mt b kinh.
(S)

aika-

Tn

Chng loi cu sinh v s tc sinh thn Nikyasahajaskra-kya-manomayakya (S). Chng qu Xem Qu. Chng tnh Gotrastha tnh.
(S),

Gotra

(S)

Xem nh

Ch thin Devat (S), Devara (S), Deva (S), lha (T), God b (N gi l Devi) 1- Nhng v tu ng gii, thp thin, c tc gii c cng c nn c sanh lm ch thin. Chng sanh trong 28 tng tri. Ch thin o x Isipatana (P), ipatana (S) Tin uyn Mt vng gn Benares, nay l Sarnath, c Vn Lc Uyn, ni c Pht ging kinh Chuyn php lun.. Chng Knh Hoi Huy Shkei Eki (J) Tn mt v s. Chc ca b la Xem Thit vi. Chc Ca La Sn vng Cakravaa-girirja Lun Vi Sn vng.
(S)

Chng tnh a Xem Tnh a. Chng tc Sakya Sakyans. Chng Tr Chng t tr hu sn c trong t tnh, nu c hin hnh th diu dng v bin, cng gi l nht thit chng tr. Chng t Bja (S) Nhn, chn ngn ca Pht. Chng t ca i nht Nh Lai l A, Vam; ca Nguyt Thin Nh Lai l Ya,... Chng t nghip Xem Nghip chng. Chng t thc Xem A li da thc. Chng t Syllable. Ch hnh hu vi kinh Anityata stra (S). Ch hnh v thng Anityah-sarva-saskrah

Chng Impediment, Hindrance Xem Trin ci Xem Chng ngi Xem Ci. Chng nn Obstacle and hardship. Chng ngi Xem Duy nan. Xem Ci Xem Kin D.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

51

Chng ngi thn Vinayaka (S) T na d ca thin, Thng ty ma V c thn thng theo ngi gy c nn. Chng php Antaryikadharma
(S),

yikadhamma (P). Chng php Antaryikadhamma (P). Chng trung lun Talntaraka-stra (S) Do ngi Trn Na bin son.

Antar-

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

52

D
Da Du la Yaodhar (S), BhaddakaccanaBimba-Rahulamata (P), Yasodhara (P) Tn Cng cha, v Thi t Tt t ta, anh em c cu, cng tui. Cn gi l Bhaddakaccana Bimba Rahulamata. Thi t Tt t a c 3 b phi: Da Du La, C Di v Lc D. Da X Xem Na lin l da x. Da X trng lo Yaa (S), Yasa (P), Yasaskara (S) Thinh danh bt chnh Tn mt v s. Dabbila Dabbila (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. Danh Nma (P), Nman (S), Name Danh hiu Nmadheya (S). Danh mng cn Nam-jvitindriya (S). Danh Ngha i tp Mahvyutpatti (S). Danh Ngha Minh ng Kinh Abhidha-nappadipika (P) Tn mt b kinh. Danh quang Pht Yasaprabhsa Buddha (S), Famous Light Buddha Tn mt v Pht hay Nh Lai. Tn mt v Pht hay Nh Lai. Danh sc Nmarpam (S), Nmarpa (S), Name and Mt c Pht v lai, quc phng h so ci ta b

Danh vn quang Pht Well-Known Light Buddha, Yasaprabh Buddha (S) Mt c Pht Nh Lai, quc phng nam so vi ci ta b. Tn mt v Pht hay Nh Lai. Dao Tn Kutcha (S), Kutsha (P), Koutcha, Khujt Chi, Kui (S) X Tn Cng ngy nay. Dao Tn triu Yao-Ch'in dynasty. D phm t ma Bhagavaddharma (S) V sa mn ngi n du ho sang Trung quc i nh ng nin hiu Khai nguyn. Di Xem Trng. D ca minh Sgala (S) Ngha en l con chn ku, ch ngi cha t o m vng ni chn l. D di Vishada (S) S mt mi v chn nn, mt trong nhng chng ngi trn ng gii thot. D Uyn Tnh X Isipatanarama (S) Mt trong 6 tnh x ni ting thi c Pht. Du hiu ti sanh Gati-nimitta

existence.

(S),

Sign of future

Form.

Dy ni Girijla (S), Ranges of mountains. D Ma Yama (S) Dim Ma thin, Dim thin, T d ma thin, Dim La vng, Ch gii 1- Tn v thn ci cht (Dim La vng). 2- D Ma thin, Dim Ma thin: Tn mt ci tri, thuc tng th ba trong tri Dc gii, ng u l Tu d ma thin (Suyamadevaraja) 3- Ch gii: Mt trong 8 php tht tu cp trong Du gi kinh. 4- Kinh V : Dim La vng. D ma thin Yamadevaloka (P) Tn mt v thin. D Mi Yami (S) N Dim vng Thn ci cht.

Danh thn Nma-kya (S). Danh tng Nh Lai Sakiketu (S) Ngi Tu b , theo li th k ca Pht Thch Ca, v v lai s thnh Pht c danh hiu ny. Ci th gii ca Ngi l Bo sanh th gii (Ratnasambhava). K kip ca Ngi gi l Hu Bo Kip (Ratnavabhasa). Danh un Nma-khaa (S). Danh vn Pht Yasa-Buddha (S) Well-known Buddha

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

53

D nhu Ph kinh Yajur-veda (S) T t Kinh in V . D thn Lp thot l Ratri (S). D xoa Yaka (S), Yakkha (P), Yakkhini (P), Yaki (S), Yakin (S) Dc xoa, Dng Kin, Bo c, Thip Tt, Yakasa, Tip tt qu Mt loi qu rt hung mnh, bay i mau l, c phn s gi cc ca Khuyt cng thnh tr ca Tri. Mt trong bt b. Gm: Thin, long, d xoa, cn tht b, a tu la, ca lu na, khn na la, ma hu la gi. Mt trong 8 loi qu: Cn tht b, m tinh qu, Cu bn tr, Ng qu, Ch long, Ph n na, D xoa, La st. D xoa n Yaki (S), Yakkhini (P). Dn Chnh vng Satavahana (S) Bo Hnh vng, Sa a b ha vng Mt v vua Nam n khong th k th 3. Dm Dutthullam (P). Dm ng Xem V ngha ng. Dng Y c ca Kahina (P) Th y ca-thi-na. Dy nt du gi Yogapaa (S) Dy nt dng chng ng ra phc hay pha sau khi ngi thin (c cc Mahasiddha s dng). Demon King Deva Mra (S). Di Ca Mek (S) Ngi con gi Di ca tn Thin m l mt c gi chn b dng bt cho nu bng sa khi c Pht mi thnh o. Di Ca vng Mgarja (S) Mt trong Thp ng qu thn thng no lon tr em. Di chuyn trn tri Gaganaga

28 v t Pht gio n . Di hu Markaa (S), Monkey Makkaa (P) Ma ca tra Mt loi kh, dng m ch tm vng ng. Di hu giang Markaa-rada (S) Di hu tr, Hu tr Tn mt ci h X l. Ao ny do by kh t li lm thnh. Pht tng c thuyt php y. Di hu tr Xem Di hu giang. Di hi la thnh Xem Di th la thnh. Di lan Milinda (S) Mi Lan a Tn mt v Hong n thu xa c cp trong Na tin T kheo Kinh do ngi Long Th B Tt, t th 14, son ra. Ngi l vua nc i H Menandros, ngi Hy lp, hu bn th k II BC. Di Lc H sanh Kinh Di Lc H sanh thnh Pht Kinh Ngi Tam tng php s Ngha Tnh i ng dch ra ch Tu. Di Lc H sanh thnh Pht Kinh Xem Di Lc H sanh Kinh. Di Lc Pht Maitreya (S), Milei (C), Miroku (J), Metteyya (P), Jampa (T) Di Lc B tt C ngha l t tm. Theo Pht T Thng k, t lc c Thch Ca cho n c Di Lc ra i l 8.108.000 nm. Khi Pht Di Lc ra i con ngi s sng n 80.000 tui (Di lc h sanh Kinh). Trc Pht Thch Ca ra i, con ngi th 100 tui. Trc Pht Thch Ca, thi Pht Ca Dip, con ngi th mng 20.000 tui (Son tp b duyn Kinh). Hin nay B tt Di Lc ang lm thin ch ni cung Tri tc thin (u sut thin). Trong Hin Kip (i thin nin kip) ny, c Ca la ca tn i Pht l Pht th nht, c Kim Tch Pht l Pht th nh, Ngi Ca Dip Pht l Pht th ba, c Thch Ca l Pht th t, c Di Lc l Pht th nm. Di Lc thng sanh Kinh Qun Di Lc Thng sanh u sut Thin Kinh. Kinh ny do ng u b Ly khi thnh. Di Lc tn Maitreyantha (S). Di l a Xem qu i. Di man sa hc phi Mimamasa (S) Mt trong 6 gio phi Ph vo th k th nh. T l Jaimini

sky.

(S),

Moving in the

Di a la ni Xem Thin tri thc. Di i bn Xem Kinh V lng th. Di l thi l Mitrar (S) Cao tng thi c Pht th 7 trong Hin kip. Di Gi Megha (S) Nng hng Phc, Vn hng Phc Tn mt trong 53 v thin tri thc m Thin Ti tham bi cu o. Di gi Ca T s Micchaka (S) V t th 6, mt trong

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

54

(K m n). Kinh cn bn l Di man sa, chuyn thc hnh nghi l t t. Di Man Sai kinh Mimansa stra (S) Kinh ca phi Di man sai (kinh Ph ). Di Man Sai phi Mimansa (S) Tng Duyn Hin Liu Tng Hc phi xa vo th k II BC chuyn nghin cu kinh Ph . Di sa tc b Mahsaka (S), Mahissaka (S, P) Ha a b M trong 11 b phi trong Thng ta b. Di sa tc b ho n Ng phn lut Xem Ng phn lut. Di sa tc b Ng phn lut Xem Ng phn lut. Di th la thnh Mithila (S) Kim i thnh, Di hi la thnh, Di tt la thnh Xem Di th la thnh. Di th ca Majuka (S) Mt trong Thp ng qu thn thng no lon tr em. Di tr gi thp Mttika (S) Thp k nim du chn Pht. Dim Di Ca Jamika (S) Mt trong Thp ng qu thn thng no lon tr em. Dim La vng Xem D Ma. Dim Ma c Ca Tn vng.

ging dy. Dim Ph Na Kim Quang Pht Djambunadaprabh (S) Danh hiu Pht m c Thch ca th k cho ngi Ma ha Ca chin din s c thnh trong v lai. Dim ph th Jambud (S) Mt th cy thng mc Thin trc, mt nm thay i ba ln: ln u hoa p sng chi, ln nh l sum xu, ln ba l hoa rng ci cc nh cht. y l tn loi cy m Thi t Tt t a lc du hnh ngoi hong cung ngi di gc cy loi ny m tham thin ln u. Dim Quan T An Enkan Seian (J), Yanquan Qi'an (C), Yen-kuan Ch'i-an (C), Yanquan Qi'an (C), Enkan Seian (J) (750-842) t v truyn nhn gio php ca M T o Nht.Tn mt v s. Dim tnh Singilonakappa (P) Mt trong 10 hnh vi m cc t kheo thnh Ph xa ly (Vesali) ch trng l thch hp gii lut. Dim vng Yamarja (S). Din Mnh php Janitam (S) Mt php tu trong Mt gio ly Kim Cang th mng la ni cu sng lu tng. Din mnh php Yeimmeiho (J). Dim hu a Arcismati-bhmi (S), Blazing stage Trong Thp a. Dim Ma gii Xem Dim Ma gii. Dim ma thin Xem Vim ma thin. Din thuyt Nirdea (S), Niddesa (P). Din thuyt Xem Ngha thch kinh. Dim d Mric-upama (S) Th d ch cc php nh sng nng. Dim Ma thin Xem D Ma. Dim Mn c Ca Minh Vng Xem Dim Mn Uy n vng. Dim thin Xem D Ma. Din bch Menpeki (J). Dip H thin phi Xem T Ni a Lu Chi.

Xem Dim Mn Uy n

Dim Ma gii Yamaloka (S) Dim Ma gii, Vim Ma gii Nm 50 do tun di i chu, kch thc u 50 do tun mi b. Dim Mn Uy n vng ng B tt.

Xem Minh Vng Bt

Dim mu na Yamunn (S) Tn mt con sng. Dim ph Xem Nam Thim B Chu. Dim ph n kim Jambnada-suvara (S), Jambu gold Vng chy qua rng cy Dim ph n. Dim ph Jamb (S), Jambudvpa (S) Thim b chu, Dim ph chu, Thng Kim Chu L ci gii chng ta ang . Trong ci ny con ngi th mng ch trm tui nhng li c Pht ging sanh

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

55

Dip Y B tt Parasavari (S) Dip Y Qun T ti B tt, Dip Y Qun m B tt Tn mt v B tt. Dip Y Qun m B tt Xem Dip Y B tt. Dip Y Qun T ti B tt Xem Dip Y B tt. Dit Dit Vyata tiu dit. Dit Nirhoda (S), Nirdha (S), Nirodha (P), Cessation hoi, on, tuyt (1)- Th d: s dit kh = dukkhanirodha (2)- Trong T diu : Kh (duhkha), Tp (samudaya), Dit (nirodha), o (marga) 3- Mt trong 4 hnh tng ca Dit : Dit, Tnh, Diu, Ly. Dit i dc Tahkkya (P), Tkaya (S). Dit i dc Tkaya (S). Dit b Samuccheda (P). Dit Dm N Si a Xem Ly Dc a. Dit diu Nirodha-ryasatya (S), Nirodhariyasacca (P), Nirodha-ryasatya (S), Noble Truth of Cessation of Suffering S kh b tiu dit. Dit o Praha-mrga (S) on o, i tr o. Dit Nirodha-satya (S) Xem dit thnh . Dit nh Xem V s hu x nh. Dit Extinction Xem nit bn. Dit ht nguyn nhn ca ti sanh Jtikaya Jatikkhaya (P).
(S), (S),

Dit loi tr Nirodhenvaya-jna (S) Tr hu v lu do qun dit d ca ci Sc v V sc m c. Dit loi tr nhn Nirodhenvaya-jna knti (S) Xem Dit loi tr. Dit php tr Nirodhe-dharma-jna (S) Mt trong Thp lc tm do qun T m pht sanh. Dit php tr nhn Nirodhe-dharma-jna-knti (S) Mt trong Thp lc tm do qun T m pht sanh. Dit sn nhu Dosakkhaya

Extinction Khaya

Vyupasama (S)Kaya (S), (P)Tht php khin cc php b

Anger.

(P),

Destruction of
(P)

Dit tt si m Mohakaya Dit tt vng tng.

(S),

Mohakkhaya

Dit tt vng tng Xem Dit tt si m. Dit tn nh Nirodha-sampatti (S) Tch dit nh, Tch dit Tam mui, Dit th tng nh, Dit tn tam mui, Tch dit nh Mt trong hai v tam nh. L mn thin nh dit ht tm s, tm s, su thc khng cho pht khi c na, cc mi th cm do lc thc i vi lc trn u dt. Bc thnh gi nhp v xut nh tun t nh sau: nhp s thin, nhp nh thin, nhp Tam thin, nhp T thin, nhp Khng v bin x, nhp Thc v bin x, nhp V s hu x, nhp Phi tng phi phi tng x, nhp Dit tn nh. Khi xut cng tun t nhng ngc li. Nu vo Dit tn nh m lun trong y gi l nhp dit. y l loi nh v tm m bc thnh Bt Hon hay A la hn tm nhp vo dng mi hot ng ca tm. Dit tn nh Nirodha-sampatti (S), Samdhi of Extinction, nh v tm v lu, ch nhng bc Thnh mi chng c. Dt hn 7 thc, 5 bin hnh ca thc, hu bit cnh, 4 phin no, 8 tu phin no, 19 php. Nh Lai v B tt c cn c mt nh ny m thi. Xem Tch dit Tam mui. Dit tn nh v vi Nirodha-sampatti-asaskta (S) Loi v vi hin hin ni dit tn nh. Dit tham dc Rgakaya (S), Rgakkhaya Rgakkhaya (P), Destruction of greed
(P),

Dit kh Dukkha-nirodha (P), Dukha-nirodha (S), Dukkha-nirodha (P), Cessation of suffering. Dit kh o Dukkhanirodha-gamini-patipada

Way leading to the cessation of dukkha. truth of the cessation of dukkha.

(S),

Dit kh Dukkhanirodha-ariyasacca (P), Noble Dit kh o Dukkhanirodha-gamini-patipadaariyasacca (P), Noble truth of the way leading to

the cessation of dukkha.

Dit thnh Nirdha-aryasatya (S) Dit . Trong T diu : kh , tp , dit , o .

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

56

Dit trnh gii Dhikkraamath (S). Dit trnh kin Adhikaraa-amath (S), The eighth section in Pratimoksa Adhikaranaamath (P). Dit trnh php Adhikaranaamath (S)Nhng bin php dp tt tranh chp (c ghi trong Lun tng). C 7 iu trong 227 iu ca gii bn T kheo trong Kinh phn bit (Sutta-Vibhanga). Dit tr Nirodha-jna (S) Tr bit r dit . Diu Pranita (S) Mt trong 4 hnh tng ca Dit : Dit, Tnh, Diu, Ly. Diu Diu Maju (S), Beautiful. Diu m Bin Mn Pht Manodja-sabdabhigardjitta (S) Diu m bin mn k kip Tn mt K Kip ca c Pht Sn hi hu T Ti Thng vng (ca ngi A nan ). c Thch Ca c th k cho ngi A Nan v v lai s thnh Pht hiu l Sn Hi hu T Ti Thng Vng Nh Lai, ci ca ngi l Thng lp Thng Phan, k kip l Diu m bin mn. Diu m B tt Gadgadasvara (S), Manughosa (S), Gadgadasvara Bodhisattva (S) Diu m i s, Diu m B tt Tn mt v B tt. Mt v B tt theo hu Pht Tnh Hoa tc vng tr ci Tnh quang trang nghim Xem Ng t Vn th B tt. Diu m iu Xem Ca lng tn gi. Diu m i s Xem Diu m B tt. Diu m La hn Ghoa (S), Ghosha (S) Diu m Lun s Tn mt v La hn th k th ba trc ty lch. Diu m Pht Wonderful Sound Buddha mt v Pht hay Nh Lai. Diu m thin Xem Bin Ti thin. Diu Cao Xem Tu di. Diu Cao Sn vng Xem Tu Di Sn vng. Diu rya-sacca (P, S), Noble truth Aryasatyani (S) Xem Aryasatyani Xem Thnh . Diu c B tt Xem Vn th s li B tt.

Diu Gic Chng qu Pht cng tt, tc l v thng Chnh-ng Chnh-Gic t gic gic tha, gic hnh vin mn, bt kh t ngh. Diu hnh Sucarita (S), Sucaritani (S). Diu H Miao his (C). Diu Hoa Xem Thin Hoa. Diu Hoa B tt Xem Kim Cang Hoa B tt. Diu h quc Xem Lc th. Diu Kit tng B tt Xem Vn th s li B tt. Diu lc Bliss. Diu lc ho thin Xem Ho lc thin. Diu lc th gii Xem Cc lc th gii. Diu Nguyt Tam mui Sucandra-samdhi (S). Diu php Saddharma (S), Saddhamma (P), Wonderful dharma Xem Chnh php Xem Thi k chnh php Diu Php lin hoa kinh Hokke-ky b kinh.
(J)

Tn mt

Diu php lin hoa kinh Myhrenge-ky (J) Tn mt b kinh. Diu php lin hoa kinh Miao-fa lien-hua thing (C) Tn mt b kinh. Diu Php Lin hoa kinh lun Saddharmapuarka stra (S) Tn mt b lun kinh. Diu php Lin hoa kinh u ba x Saddharmapuarka-stra-stropadesa (S) Do ngi Th Thn bin son. Diu Php Lin Hoa u b x kinh Saddharma-puarkam-upadesa stra (S) Tn mt b kinh. Diu quan st tr Pratyavekana-jna (S). Diu quang Varapabh Tn mt v B tt. Diu quang Xem Tu di. Diu quang Varaprabh (S), Varapabh (P) Diu Quang B tt Tn mt v B tt. Diu Quang B
(P)

Tn

Diu Quang B tt

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

57

tt. Diu Sc Thn Nh Lai Surpakya-Tathgata (S), Surpa (S) Tn mt v Pht hay Nh Lai. Xem Pht A sc b. Diu su iu Xem Ca lu la. Diu tnh thanh tnh Kuaka karma (S). Diu Tt a Thng th B tt Xem Kim Cang H B tt. Diu Tm Xem Diu Tm t. Diu Tm t Myoshin-ji (J) Cha ln nht Tokyo do Tng Lm t xy dng. Diu Tm t phi Myshinji-ha (J). Diu T B tt Subahu (S) T b h ng t, Tu b hu (1) Tn mt v B tt. (2) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. Diu Th B tt Xem Vn th s li B tt. Diu Tng Miao tsung (C). Diu Trang Nghim vng ubhavyharja (S). Diu Trang nghim vng ubhavyha (S), Cubhavyha (S) Mt v vua c Pht Vn Li m Tc Vng Hoa Tr th k thnh B tt bt thi chuyn hiu Hoa c, v thnh Pht l Pht hiu l Ta la th Vong i v lai,. Diu trng trng Tam mui Dvadjagrakiyura (S) Thng Trng T n la ni kinh. Thng Trng n kinh Mt trong nhng php tam mui ca ch B tt v ch Pht. Mi c Pht hay B tt u c v lung php tam mui. Diu trng tng Tam mui Dhavadja-grakeyurasamdhi (S). Diu Tc Xem u sut thin cung. Diu B tt Pramati (S) Tn mt v B tt Xem Thin B tt. D Bin a Xem D Tc a. D sanh Bhta (S) Thn trung m g sanh vo i sau. D Tc a Ktavi-bhmi (S) S Tc Bin a, D

Bin a Mt trong Tam tha cng Thp a ghi trong kinh i Bt nh. D tm truyn tm I-shin den-shin (C). D Visesa (P) D c ngha, C bit tnh D c ngha l m trong Lc c ngha, cn gi l Bit tng hay Bit , ch cc php c tng ring bit ca n. D Xem lo. D Anyathatva (S) Tht php khin cc php suy tn, bin i. D b Tng Lun lun Samayabheda-vyhacakra-stra (P), Samyabhedo-paracana-cakrastra (S) Tn mt b lun kinh. D b tng tinh thch Nikyabheda-vibhagavykhyna (S) Do ngi Thanh Bin trc tc. D c ngha Visesa-padarthah (S) To cho vn hu tt c tnh c th, c bit. Xem c bit tnh. D hnh tha Sahajiyna (S) Mt b phn Mt gio t o n vo th k VII, ch trng i lc, vo Ty tng thnh hnh vo th k X, XI. D Mn Tc Lun Tp Sagitiparyayapada (S) Tn mt b lun kinh. Do Ngi X li Pht son. D phm Aspaksa (S). D phm bin v tnh Vipakse-asattvam (S). D sanh Xem Phm phu. D sanh tnh Pthagjanatva (S) Phm phu tnh. D thc Vipka (S), Result Qu bo. D thc chng Vipakvaraa (S) Qu bo do nghip xu qu kh khin khng th nghe php tu hnh. D thc kinh Vipka-sutta Tn mt b kinh.
(P),

Sutra on Results

D thc nhn Vipka-hetu (S) Nghip thin c c kh nng a dn qu bo vui kh trong ba i. Nhn ca qu d thc. D thc qu Vipkaphala (S), Vipkavatta (S) Mt trong ng chng qu (ng lu, d thc, ly h, s dng, tng thng qu); qu bo thnh thc, chn mui. Qu bo do nhn d thc chiu cm.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

58

D thc tm Vipka-citta (S). D thc th Vipka-vedaniyata (S). D thc thc Vipka-vijna (S) A li da thc. Dch Tiu Gic Enno Ozunu nghim o (Shugendo).
(J)

Khai tphi Tu

Do Cn Sn vng Yugadhara(-girirja) (S) Tr Song Sn vng Tn mt v thin. Do tun Yojana (S) n v o lng thi xa. Theo thuyt J. Fleet, mt do tun xa di 19.5 km, cn c vo quc tc n di 14.6km, theo Pht gio th di 7.3km. Theo thuyt ca Major Vost, mt do tun xa di 22.8 km, cn c vo quc tc n di 17km, theo Pht gio th di 8.5km. Theo i ng Ty vc k, mt do tun xa di 20 km, cn c vo quc tc n di 15km, theo Pht gio th di 8km. Dng

Du gi hc phi Yoga (S) Mt trong 6 gio phi Ph ra i khong th k th nht, ch trng tu Du gi gii thot, khai t l ngi Patanjali (Ba an x l), kinh cn bn l kinh Du gi. Dch ngha l tng ng, ngha l tng ng vi c, cnh, tng, l, nhn qu v.v...Mt tng cng gi l Du-Gi-Tng, Duythc-Tng n cng gi l Du-Gi-Tng. Du gi kinh Yog-stra (P) Du gi i gio vng kinh Tn mt b kinh. Du gi lun Yog-sarya-bhmi stra (S), Yog stra Du gi s a lun Vo th k th 5, ngi Di Lc truyn cho Ngi V Trc 5 b Lun gm 100 quyn: - Du gi s a lun - Phn bit du gi lun - i tha trang nghim lun - Bin trung bin lun - Kim Cang bt nh lun Xem Yoga-saryabhumi Sastra Xem Du gi S a lun. Du gi s Gur-yog (S), lamay naljor (T), Yogcca (P) Du gi tng Mt phi ca Duy Thc chuyn tu Thin qun. Du gi S a lun Yogcary-bhmi stra (S) Du gi lun Mt trong 5 b lun m B tt Di Lc t ci tri u sut ging xung ging cho ngi B tt V Trc Xem Du gi lun. Du gi tng Yogyna Xem Chn ngn tha.
(S),

continuum.

tm

thc

Cittasantana

(S),

Mental

Dng truyn tha Lineage. Dng c Puabala (P), Force of merit. Dng c Pht Baladatta (S) Tn mt v Pht hay Nh Lai. Dng Kin Xem D xoa. Dng tnh Balat (S), Quality of strength (S, P). Dng Th B tt Pradnara (S), Pradnara (S) Tn mt v B tt. Dng Thin Baladeva (S) Tn mt Long vng. Du Xem thu. Du cn la Xem Song Tr. Du gi bo man Yogratnamala (S). Du gi Du k kinh Xem Kim Cang Phong Lu Cc Nht thit Du gi Du k kinh. Du gi i gio vng kinh Xem Du gi kinh. Du gi gic gi Yogeshvara (C) T dng ch bc ho nhp vi Thng , hoc t gixc ng, hoc nm c ton b yu quyt ca du gi. Du gi hnh Yogcary (S).

Yogcra School,

Du gi Trung qun t lp YogccaMadhyamika-Svatanttrika (S) Phi dung ho quan im gia Du gi phi v Trung qun t lp phi. Du gi Yt ma Yog-karman (S). Du k kinh Vajrasekharavimna-sarva-yogayogitra (S) Kim Cang Phong Lu Cc Nht thit Du gi Du k kinh Xem Kinh Kim Cang Phong lu ct nht thit Du gi k Tn mt b kinh Du k kinh Xem Kim Cang Phong Lu Cc Nht thit Du gi Du k kinh. D Dtanta (S), Dtantah (S) Mt trong Thp lc ca phi Chnh l n. Dc Chanda (P), Rajas (S), Desire Mong mun lm mt vic g. Mt trong 10 i a php.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

59

Dc Xem Tham dc. Dc i Xem Dc tham. Dc i Chandaraga (P). Dc gii Kmaloka (S, P), Kmadhtu, Kmabhmi (S), Kmavacara (S), World of Desire Kamaloka (P)Sensuous sphere C 6 ci: T thin vng thin, ao li thin (tam thp tam thin), u sut thin, T d ma thin, Ha lc thin, Tha ha t ti thin Dc gii l mt trong ba ci gii: dc gii, sc gii, v sc gii. Dc gii l cnh gii ca chng sanh thch v ng dc.. Dc hu lu Xem Dc lu. Dc kt Kmarga, Kma-rpa (S), Sensuous lust Dc tham Mi tri buc m ngi c qu A na hm dt b c l khng cn vng bn vo nhng cnh vui ca th gian v ci tin dc gii. Dc Kim cang B tt Ita-Vajra (S) sanh Kim cang B tt, Kim Cang Tin B tt Tn mt v B tt. Dc lc Kamsrava (S), Kmasukha Kmasrava (S), Kmasava (P), Kmasava
(P), (P),

Duy nan Vighna (S) Vit Nan 1- Mt v Sa mn theo ngoi o, sau qui y Pht, i Tam quc sang Trung hoa dch kinh ti thnh Kin nghip. Nm 224, ngi dch xong b Php c v Udanavarga. 2- Vit Nan: tn mt ngi nh giu c tnh bn sn ti thnh Ba la ni. Duy nh gic Xem nh gic chi. Duy linh hc Xem duy tm lun. Duy ma Xem Duy ma Ct. Duy ma Ct Vimalakrti (S) Duy ma la ct, Duy ma c s, V cu xng, Duy ma, Tnh Danh. (Vimala= v cu, tnh; Kirti: danh, xng). Tn mt trng gi thnh T x ly, t ti gia ca Pht, giu c, a vn, qung kin, thng o l, bin ti hn hn cc hng Thanh vn, B tt. Ngi l mt v c pPht hiu l Kim Tc Nh lai, hin thn ci ta b ng h Pht Thch ca hong dng Pht php. Duy Ma Ct s thuyt kinh Wei-mo-chieh soshuo ching (C) Tn mt b kinh Xem Kinh Duy ma ct. Duy ma la ct Xem Duy ma Ct. Duy na Xem Yt ma. Duy na s Kit ma Xem Yt ma. Duy Na Yt Ma Xem Yt ma. Duy tm Xem Duy thc. Duy tm lun Spiritualism Duy linh hc. Duy Tn vin Yeshin in (C) Tn mt ngi cha. Duy thc Mattrata (S), Vijptimtrat (S), Prajptimtra (S), Cittamtra (S), Yuishiki (J), Sems tsam pa (T), Consciousness-onlyMindonly Duy tm, Ma t lt a. Duy thc chn nh Vijpti-tathat (S) Liu bit chn nh, Duy thc nh Ch qun tri ca V lu duy thc. Duy thc lun Vidymatra-siddhi-stra-krik (S) B Lun cho ci thc l ng k. B ny do Ngi Thin Thn B tt c ngi Di Lc B tt h tr son nn vo th k th 5. Th k th 7, ngi Huyn Trang dch ra ch Hn.

The defilement of sense-desire, Sexual pleasure Dc hu lu.

Dc lu Kma-ogha (S), Kmogha (S), Flood of sensual desires Kmogha (S) Mt trong t lu, dng thc tham sn mn nghi trong dc gii. Dc tham Kman (S), Sensuous craving Dc i Xem Dc kt. Dc tng Kma-saj (S). Dc vng Desire. Dng Prayojana (S) Mt trong Thp lc ca phi Chnh l n. Durannaya Durannaya (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. Dusum Khyenpa Dusum Khyenpa (T) Tn mt v s. Duy Mtrat (S). Duy da ly Xem Qung nghim thnh.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

60

Duy thc nh thp lun Vidymtra-vmt-stra (S) Do ngi Th Thn bin son. Duy Thc Nh Thp Lun Tng Duy Thc Nh Thp Lun Tng Vimtk-krik (S) Tn mt b lun kinh. Duy thc nh thp tng Viik-vijptimtratasiddhi-krik (S) Tn mt b lun kinh. Duy thc nh Xem Duy thc chn nh. Duy Thc Tam Thp Lun Tng Triikkrik (S), Vijptimtrat-siddhi-triika-strakrik (S), Vidymtr siddhi tridaa stra krik (S), Vijna matra siddhi trimt stra krik (S), Triik vijaptimtrat krik (S) Tam thp duy thc, Thnh duy thc lun Sch ghi 30 bi tng lun v duy thc. Trong y 24 bi ni v tng duy thc, 1 ni v tnh duy thc, 5 ni v v duy thc. Sch do Ngi Thin Thn son, ngi Huyn Trang dch ra ch Hn. Duy thc Tam Thp Tng thch Triik-bhya (S), Trimatik (S) Tn mt b lun kinh. Duy thc tam thp tng thch Vijptimtratsiddhi-triika-bhya (S) Tn mt b lun kinh. Duy thc Tam Thp Tng thch Triatik (S). Duy thc thp nh lun Vimtk-vijaptimatrata-siddhi (S) Tn mt b lun kinh. Duy thc tng Vijnavda

Duyn Prattya (S), Condition. Duyn Paicca (P). Duyn Gic Do qun thp nh nhn duyn m gic ng o trung-tha, gi l duyn gic. Duyn Gic Pratyeka-Buddha (S) Tt lc chi ca Pht, Bt lt gi Pht , Bch chi Pht, c gic Pht Duyn gic c 2 ngha: - qun tng l Thp nh nhn duyn m gic ng, on dit m lm, chng c chn l. - nhn xem cc duyn ngoi nh hoa ri l rng m gic ng, on dit m lm, chng c chn l. Khc bit gia Duyn gic v c gic: Duyn gic c th xut hin ngay thi Pht cn ti th. B65ac c gic th ra i v c o thi khng c Pht ti th. Duyn gic v c gic l bc t gic ng, t gii thot, a tch tnh, ngi thin ni vng. Duyn Gic pht Nidna-buddha (S), Prattyekabuddha (S), Pacceka-buddha (P), Pratyekabudddha (S) Bch Chi Pht Xem c gic Pht. Duyn gic tha Pratyeka(-buddha)-yna Paccekayna (P) c gic tha.
(S),

Duyn gic tha Paccekayna (P), Pratyekayna (S), Paccekayna (P), Prateyka-Buddha-yna (S) Bch Chi Pht tha Gio php dy tu hnh qun tng l khng ca Thp nh nhn duyn m c gic ng. Duyn gic tr Pratyeka-budhi (S). Duyn khi Pratityasamutpada ten drel

School of Consciousness-Only, Mind-Only school, Cittamatra school Xem Php tng


tng

(P),

Viavda

(P),

Dependent origination

(S),

(T),

Duy t tm s hin Svacittadyamtram (S). Duy vit Xem Bt thoi chuyn chnh o Xem Bt thoi chuyn. Duyn Condition. Duyn Pratyaya (S), Paccaya (P), Prattya (S), Paicca (P), Condition 1- Vng mc, rng buc, nng nh. Nh nhn thc phi nng nh sc cnh mi thy. 2- Mt trong 4 hnh tng ca Tp : Nhn, Tp, Sanh, Duyn. Duyn Paccaya (P), Pratyaya (S), Condition

Duyn khi Pratya-samutpda (S), PaiccaSamuppda (P) Nhn duyn Nhng php hu vi do nhn duyn ha hp m thnh Xem Nhn duyn. Duyn khi ten drel (T). Duyn khi qun Idam-Pratyayata-Prattyasamutpada-smti (S) Thp nh nhn duyn qun. Duyn khi tnh Xem Y tha khi tnh. Duyn nht Buddha day Theo Kinh Lun th 30 v Pht v B tt mi v ly mt ngy trng thng chng sanh l bi m kt duyn:

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

61

- Ngy 1: inh Quang Pht - Ngy 2: Nhin ng Pht - Ngy 3: a Bo Pht - Ngy 4: A Sc Pht - Ngy 5: Di Lc Pht - Ngy 6: Nh vn ng Pht - Ngy 7: Tam vn ng Pht - Ngy 8: Dc S Pht - Ngy 9: i Thng Tr Thng Pht - Ngy 10: Nht Nguyt ng Minh Pht - Ngy 11: Hoan H Pht - Ngy 12: Nan Thng Pht - Ngy 13: H Khng Tng Pht - Ngy 14: Ph Hin B Tt - Ngy 15: A di Pht - Ngy 16: la ni B tt - Ngy 17: Long Th B tt - Ngy 18: Qun th m B tt - Ngy 19: Nht Quang B tt - Ngy 20: Nguyt Quang B tt - Ngy 21: V tn B tt - Ngy 22: Th v u B tt - Ngy 23: c i th ch B tt - Ngy 24: a tng vng B tt - Ngy 25: Vn th S Li B tt - Ngy 26: Dc Thng B tt - Ngy 27: L Gi Na B tt - Ngy 28: i Nht Pht - Ngy 29: Dc Vng B tt - Ngy 30: Thch Ca Nh Lai. Duyn sanh Conditioned dharma, Dependent

D b ca la Xem Tam tng Thin v y. Dng Kin B tt Vikranta (S) Tn mt v B tt. Dng Mnh B tt Sauraya (S) i Tinh Tn B tt Tn mt v B tt. Dng qun vng Vrasena (S) T la tin na. D Tp A la hn Pilindavatsa (S) Tt lng gi B ta, Tp kh 1- Thi quen cn st li 2- Mt v t Pht c A la hn. D Thin vng Vaisravana (S), Vessavana (P) T sa mn thin, T x la b n, T sa mn thin, a vn thin, Ph vn thin. Dng Yang (C), Positive. Dng chu Yang-chou (C). Dng Dim B tt Xem Ma d chi B tt. Dng i Nin Yang tainien Yodainen (J).
(C),

Yodainen

(J),

Dng K Yang-chi (C), Yogi (C), naljorpa (T) Du gi Dng Dng K trng phi thin Lm T. Dng K phi Yogi-ha (J), Yogi P'ai (C), Yang-ch'i p'ai (C), Yang-ch'i tsung (C), Yangqizong (C), Yangqipai (C), Yogish (J), Yogi School Mt trong nhng h phi quan trng nht thuc Lm t tng. Dng K Phong Hi Yang-ch'i Fang-hui (C), Yogi Hoe (J), Yan-chi Fang-hui (C), Yogi Hoe (J) Tn mt v s. Dng K tng Yang-ch'i tsung (C), Yogi-sh (C). Dng mao trn Avirjas (S). Dng nhn Upabrmbhana nhn.
(S)

arising.

Duyn sinh, l Idappaccayata (S), Conditionality. Duyn tnh t tnh Pratyaya-svabhva (S) Duyn t tnh Tnh tr duyn lm sanh khi cc php. Duyn t tnh Xem Duyn tnh t tnh. Duyt Etsu (J). Duyt chng Ngi nh m trong lc hnh l. Duyt Manat (P), Manat (S, P), Attamanat (P).

Mt trong ng

Dc Bhaiajya (P), Bhaishajya (S) Xem Bhaichad. Dc Bhaichad (S), Bhaisajya (P) B si. Dc Sn Duy Nghim Yakusan Igen (J), Yao shan Wei yen (C) Tn mt v s. (khong 745828). Dc s kinh Xem Dc S Lu Ly quang Nh lai bn nguyn cng c kinh.

Joyful mentality

Duyt Attamanat (P).

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

62

Dc S Lu Ly Quang Nh Lai Bheshajyaguru (S), Bhaisajyaguru-vaidurya-prabhasa Xem Bhaisajya Buddha. Ci Lu ly (bng ngc lu ly, mu xanh, trong sut), ci tnh ca Pht Dc S, pha ng ci ta b. Cng c v s trang nghim ca ci y ging nh ci cc lc ca Pht A di ,. Dc S Lu Ly quang Nh lai bn nguyn cng c kinh Bhagavan-bhaisayaguru-vaiduryaprabhesya-prapraidhna-visesa-vistara (S) Dc s Nh lai bn nguyn kinh, Dc s kinh Tn mt b kinh. Dc S Lu Ly Quang Nh Lai bn nguyn cng c kinh Yao-shih liu-li-kuang ju-lai pen-yuan kung-te ching (C) Tn mt b kinh. Tn mt b kinh. Dc s Lu ly quang Nh lai Pht Xem Dc s Pht. Dc S Lu Ly Quang Nh Lai tiu tai tr nn nim tng nghi qu Yao-shih liu-li-kuang ju-lai hsiao-tsai ch'u-nan nien-sung i-kuei (C) Tn mt b kinh. Dc S Lu Ly Quang Pht Xem Pht Dc s. Dc S Lu Ly Quang tht pht bn nguyn cng c kinh Yao-shih liu-li-kuang ch'i fo penyuan kung-te ching (C) Tn mt b kinh. Tn mt b kinh. Dc S Lu Ly Quang Vng Nh Lai Bhaiajyaguru-vairyaprabhrja-tathgata (S), Bhaiajyaguru-Buddha (S) Tn mt v Pht hay Nh Lai. Dc S Lu Ly Quang Vng Pht Bhaichadjyaguru (S) Tn mt v Pht hay Nh Lai. Dc S Lu Ly Quang Vng tht pht bn nguyn cng c kinh nim tng nghi qu Yaoshih liu-li-kuang-wang ch'i-fo pen-yuan kung-te ching nien-sung i-kuei (C) Tn mt b kinh. Dc S Lu Ly Quang Vng tht pht bn nguyn cng c kinh nim tng nghi qu cng dng php Yao-shih liu-li-kuang-wang ch'i-fo pen-yuan kung-te ching nien-sung i-kuei kung-

wang Tn mt b kinh. Dc S nghi qu nht c Yao-shih i-kuei i-chu (C) Dc S Nh lai Xem Dc s Pht. Dc s Nh lai bn nguyn kinh Xem Dc S Lu Ly quang Nh lai bn nguyn cng c kinh. Dc S nh lai bn nguyn kinh Yao-shih ju-lai pen-yuan ching (C) Tn mt b kinh. Tn mt b kinh. Dc S Nh Lai bn nguyn kinh t Yao-shih julai pen-yuan ching hsu (C) Tn mt b kinh. Dc S nh lai hin qun gin lc nghi qu Yaoshih ju-lai hsien-kuan chien-lueh i-kuei (C) Tn mt b kinh. Dc S nh lai nim tng nghi qu Yao-shih ju-lai nien-sung i-kuei (C) Tn mt b kinh. Dc S nh lai qun hnh nghi qu php Yaoshih ju-lai kuan hsing i-kuei fa (C) Tn mt b kinh. Dc S Pht Bhaiajyaguru-Buddha (S), Bhaiajyaguru-vairya-prabhsa (S), Yakushi Nyorai (J), Yakushi Nyorai (J), Bhaiajya Buddha (S) Xem Bheshajyaguru. Tr tt c bnh, k c bnh v minh. Ngi ng phng ng. Ngi c 12 li nguyn: 1- t r tt c chng sanh bng ho quang rc r ca Ngi 2- dng tt c tm lc ca Ngi cu chng sanh 3- gip chu ton mi tm nguyn ca chng sanh 4- gip mi chng sanh c vo no i tha 5- gip mi chng sanh thy c gii lut 6- tr lnh tt c chng sanh c gic quan bt ton 7- gip tr tt c bnh tt v em an lc n thn tm hu chng t gic ng 8- kip sau ngi n s thnh ngi nam 9- gip mi chng sanh thot vng kim to ca t gio quay v no chnh 10- gip mi chng sanh thot nanh vut k bo ngc c o 11- gip k i c thc n k kht c nc ung 12- gip k ngho c y phc che thn.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

63

Dc s Pht Bhaiajyaguru (S), Buddha of Medicine Master Medicine Buddha Dc S Lu Ly Quang Pht, Dc S Nh lai, Dc s Lu ly quang Nh lai Pht Pht Dc S c hai B tt hu hai bn: Nht quang Bin chiu B tt bn tri v Nguyt quang Bin chiu B tt bn phi. Dc tho Medicinal plant. Dc thch Yakuseki (J). Dc Thng B tt Bhaiajya-samudgata Tn mt v B tt. Dc Thng samudgata (S) mt v B tt.

Dc Vng Dc Thng kinh Bhaiajyarjabhaiajya-samudgata-bodhisattva stra (S) Tn mt b kinh. Dc xoa Xem D xoa. D kin Xem S kin. D nh Ceceti (S), Intention. D lu Rgyun zhugs (T). D ngn Vipra (S) Mn li ca ngi do thn ch nh ni ca thn. D phng Pakappeti (S), Project. Dzog-chen Mahsandhi (S), dzog chen (T). Dzogchen Mah-ati (S), dzogchen (T).

(S)

B tt BhaichadjyaradjaBhaisajya-Samudgata (S) Tn
(S),

Dc Vng B tt Bhaichadjyaradja Bhaiajyarja (P) Tn mt v B tt.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

64

m ma Xem php. m ma ca la Xem Php thi. m ma nan Xem php h. m m Xem php. n Xem mn--la. n ch Xem ngi cng dng. n na Xem b th. n vit Xem ngi cng dng. o thi Xem u . i dit Xem Ma ha Bt Nit bn. i o Xem i B . i nh huyn vi Xem i nh. i hi kt tp Xem kt tp. i php Xem Lun. i tm chng sanh Xem Ma ha tt. i thi Xem i k kip. i t Xem Tinh x. o b ngn Xem Ba la mt. o chi Magganga (P). o Xem b tm. o tm Xem b tm. o tm Xem b tm. ng gic bnh ng, gic ng. ng hot a ngc Xem hot a ngc. lt xa Xem Sc sinh. bt thc Xem A li da thc. nht thc Xem A li da thc. nh Xem nh. nh Xem nh hu. nh nghip Xem nghip. nh tm Xem nh. on Xem dit. i php Xem Lun. ng t Xem Php vng t. Xem St. v cc Xem Ba la mt. uc hu Xem Hu c. c Nh Lai Xem Thch ca mu ni. c Pht t Xem Thch ca mu ni. c Pht t Nh lai Xem Thch ca mu ni. c Th tn Xem Thch ca mu ni. ng Xem tn. ng tri Xem Thin o. a bo Nh Lai Xem a bo Pht. a bo Pht Prabhtaratna (S), Trabhtaratna (S) Mt v c Pht. a bo Nh Lai, Bo Thng Pht, i Bo Pht Tn mt v Pht hay Nh Lai. a a gi Xem Nh Lai. a t ma phi Thuddhamma (P) Mt tng phi Pht gio Min in. a la Xem Cy bi.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

65

a la B tt Tr (S), Dlkar (T) = White Tr (Bch tn Ci B tt) Dlma (T) = Green Tr (Lc mu B tt) a li B tt, a r B tt, a l B tt, Thnh a la B tt, a la tn, a li tn Qun th m, a la Qun th m,, Thnh Cu Pht mu, la B tt. a la Qun th m Xem a la B tt. a la tn Xem a la B tt. a Lai La Ma Dalai Lama Dalai Lama dalai blama (T) t li Lt ma Pht t Kim cng tha xem Ngi l ha thn ca Qun th m B tt. Hu ht cc pht t khc, k c Thng ta b, u xem Ngi nh mt bc thy c cao o trng, ngi lm vic khng bit mt mi v ha bnh v thin . a lai lt ma dalai bla-ma (T). a l B tt Xem a la B tt. a li B tt Xem a la B tt. a li tn Qun th m Xem a la B tt. a ma la bt Tamlapa (S) Mt th cy chin n hng rt thm dng ct thp, lm tng Pht, hoc t ly hng m cng Pht. a ma la bt chin n hng Nh lai Tamlapattra-chandana-gandha (S) Pht Thch Ca c th k cho ngi Mc kin Lin v sau Mc kin Lin s thnh Pht c Pht hiu ny. Ci th ca c Pht ny tn l ci lc, k kip ca ngi gi l H mn. a ma La bt chin n hng Pht Tamalabhadr (S) Chin n hng Pht Tn mt v Pht hay Nh Lai. a ma la bt hng Bch chi Pht Xem a ma la hng Bch chi Pht. a ma la dip Duyn Pht Xem a ma la hng Bch chi Pht. a ma la hng Bch chi Pht Tamlapattrapratyeka-buddha (S) a ma la dip Duyn Pht, a ma la bt hng Bch chi Pht Tn mt v Pht hay Nh Lai. a ma thu Mathur (S) Ma thu la Mt a danh

ni tm thy 133 kinh bn Pht gio khc bng ting Phn v ting. a nguyn thc ti lun phi phi. a r B tt Xem a la B tt. a sinh Anekajti (S). a Thit Long vng Takaka (S) c xoa gi Long vng Mt trong Bt i Long vng, gm: Hoan H Long vng, Hin H Long vng, Long vng hi, Bo Hu Long vng, a Thit Long vng, V nhit no Long vng, i Long vng, Thanh Lin Long vng. a vn Bahussutaka (P), Bahulika (P), Bahu-sruta (S) Bahulika, Bahussutaka (P) 1- Hc nhiu bit rng. 2- a vn b: B phi tiu tha, thnh lp 200 nm sau khi Pht nhp dit. a vn b Tn mt tng phi. a vn b Bahurutya (S), Bahusuttaka (P), Bahulika (P), Bahusrutiyah (S) Mt trong 9 b phi trong i chng b. a vn Ch Xem Ph mn thin. a vn Phn bit b Xem Thuyt gi b. a vn Thin Xem Ph mn thin Xem D Thin vng. a vn Thin vng Dhanada (S), Well-learnt 1Nghe nhiu bit rng 2- a vn thin vng. Mt trong 4 ci dc gii ca T thin vng thin: Tr quc thin vng (ng), Tng trng thin vng (nam), Qung mc thin vng (bc), a vn thin vng( bc) Xem T Lu Bc Xoa T Sa Mn. a-ri-ni Dharini (S) Mt ch c m rng nh tm. Ngha v m khng c lin h g n nhng iu c ngha khc. ai bi tm la ni Karuika-hdaya-dhra (S) Thin th thin nhn v ngi i bi tm la ni, i bi ch Cu ch ca ngi Qun th m truyn dy, c Pht Thch ca chng minh. am Nguyn ng Chn Tangen Oshi
(J),

Xem Thng Lun

a Pht La st n Kein (S) B Pht La st n.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

66

Danyuan yingzhen mt v s.

(C),

Tangen shin

(J)

Tn

an in Hara (J) Trung tm thc, trng lc, nng lng v hot ng ca con ngi, di rn, thuc vng bng di. an a gii Navati Pryascittiya (P) 90 trong s 250 gii ca T kheo. an Th Tanjur (T) Mt trong 2 b i tng kinh in ca Ty tng: Cam th v an th. ao i tu Prajkhadga (S), Pakhagga (P) Kit gi, Kim tr hu. ao li Xem ao li thin. ao li thin Tvatisadevaloka (P), Triyastrimas (S)Triyastrima-deva (S) ao li ch thin, o l thin, Tam thp tam thin Ch thin ci tri ao li, ci tri th nh trong 6 ci tri dc gii, cht ni Tu di, mi pha trong bn pha u c 8 cnh tri thm vo cnh H kin thnh trung ng, tng cng l 33 cnh tri. Mt trong 6 cnh tri ci dc gii: - T thin vng thin - o l thin - D ma thin - u sut thin - Ho lc thin Tha ho t ti thin. Tam Thp Tam Thin Tn mt ci gii Xem ao li thin au kh Dukkha (P), Dukha (S), Suffering i tr Xem Minh Tr. t c La gio Xem Mt gio. b Dabba Mullaputta (P), Draya Mallaputra (S) Tn mt t ca Pht Xem Thc th. din na Xem T duy tu. k ni Xem ct ni. la B tt Xem a la B tt. la ni Dhra (S), Darani (J) Tng tr, Nng tr, Nng gi C nhiu cu th gi l Chn ngn (Dharani), nu ch mt cu gi l Ch (Mantra). Man tr la ( mt) cng vi thn ch (dharini) l ng mt v n l thn mt nu c kho hc v thc hnh th hnh gi s l mt vi ch Pht., thn ng mnh l thn ng ca ch Pht. - Chn ngn c 5 loi: Nh Lai chn ngn, B tt chn ngn, Kim

Cang chn ngn: chn ngn bc thnh. Nh tha chn ngn, ch thin chn ngn: chn ngn bc thn. - Chn ngn c 4 php: Tiu tai, Hng phc, Nhip triu v Tng ch. - Chn ngn c 3 loi: Nhiu ch gi l la ni (Dharani), mt ch gi l chn ngn, khng ch gi l Tht tng. la ni bt kinh Dhrapada kinh. la phin Xem Thc th. Ma Nan Dharmanandi (S) Tn mt v s. nam Xem T duy tu. nu lun Dhamur (S) Tn mt b lun kinh V . Thp a Tvast (S) V thn B la mn gio n . m Hi Donki (J) Tn mt v s. m Lm Tanlin (S), Donrin (J) Tn mt v s. m Loan Tan luan (C) Tn mt v s. m ma Xem Php. m Ma Ba La Dhammapali (P) Tn mt v s. m ma ca Xem php tng. m ma ca lu Xem php tng. m ma da x Xem Php Xng. m ma La st Xem Php H. Xem Trc Php H. m Ma Mt a Dharmamutra (S) Tn mt v s Xem Php T. m Ma Nan Dharmananendin (S) Php H Tn mt v Sa mn dch kinh ti Trng an nm 384 - 391. m ma pa la Xem h php. m ma Ty Xem Php Thin. m m Xem Php. m Nguyn Tan Yuan (C) Tn mt v s. m Qu Xem h php. m v ba li Dhammapalinama (P) Tn mt v s.
(S)

Tn mt b

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

67

m V Dharmasatya (S) Php Thit, Php Bo Tn mt v s. V Sa mn n dch kinh ti Lc dng nm 254 i Tam quc. m v c Dhammarakkhita (P), Dharma-gupta (S) Maha-Dhamma-rakkhita, Php Mt b, m v c b, t Ma Cp a 1- Mt i s c cng trong cuc hong dng Pht php i vua A dc, th k th 3 trc cng nguyn. 2- m v c b = Php mt b, mt b phi o Pht. Xem Php Tng b. m v c b Dharmaguptah (P) Xem m v c Xem m v c m v Lan Xem Trc Php H. m v Sm Xem Php H. m-ma-ba-la i s Xem H php. n ba la mt Xem B th ba la mt. n ch Accha (S), Acchar (P), Snap of fingers Khy mng tay. n ch Xem Th ch. n gia Danka (J). n H Thin Nhin Danxia Tiannin Tennen (J) Tn mt v s. n H T Thun Danxia zichun Shijun (J) Tn mt v s.
(C),

n vit Dannotsu (J) Xem Th ch. o Hong Cnh T'ao Hung-ching (C), Tao Hongjing (C) (456-536) Thy thuc v l hc gi o gia, t ca Ct Hng. o thi Xem u . o Tim T'ao Ch'ien (C), T'ao Yuan-ming (C) Thi s o gio. o Uyn Minh T'ao Yuan-ming (C), T'ao Ch'ien(C) Thi s o gio. u Dhudaga (P), Dhta (S, P) o thi, Tu tr Phi b trn cu ca phin no khin cu Pht o. Hnh u c 13 mc: - T kheo mc y bng vi o lm c - T kheo ch mc Tam y m thi. T kheo ch n vt thc m mnh i xin. - T kheo phi kht thc tng nh. - T kheo phi ngi mt ch m n, ng dy th ht n. - T kheo ch c n vt thc trong bt xin c. - T kheo khng c n ngoi gi ng. - T kheo phi ni rng vng. - T kheo phi ni ci cy. - T kheo phi ng v ngi ni ch trng ch khng c trong ch c bng mt. - T kheo ni m m. - T kheo ni c gio hi nh. - T kheo ng v ngi t mt tri ln n mt tri mc ch khng c nm. u gii hnh Dhuta rules. u gii hnh Dhutagua Mi hai hnh u .

Tanka Tanka

(C),

(S),

Dhuta rules

n kinh Dan-gy (J), Fa-pao-t'an-ching (C) Php bo n kinh. n Lm Danrin (J). n Lm t Danrin-ji (J) Tn mt n tu vin Kyoto c xy dng khong 834 - 847. n na Xem B th. n na Ba la mt Xem B th Ba la mt. n ni ca Dhanika (S) t n ca t ti gia thi c Pht, trm g ca vua Bnh sa vng xy ct tnh x. n php Xem Mn--la. n php mn la Sand Madala (S). n thn Xem t thn.

u gii hnh dhutanga (S), Dhutagua. u k kip Kalpadi (S), Beginning of a kalpa. u T i ng Tou-tzu Tai-tung (S), Tosu Daido, Touzi Datung (C), Tsu Daid (J) (819914). t ca Thy-vi V-hc t v truyn nhn gio php ca Thu Vi V Hc. u T i ng Touzi Datung (C). u T Ngha Thanh Tsu gisei (J) Tn mt v s. m bo Khema (S), Secure. m tinh qu Xem Ty x x. nh K Sikhandi (S) Con vua Tin o. nh l Vandna (S), Vandan (P), Veneration, Knh l Li nh l ton thn ng t.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

68

nh Sanh Vng Mandht (S), Mrdhagata (S), Mandhata (S) V Chuyn Lun Thnh vng thi Thi c n . nh Sanh Vng Mandhata (S). nh v Mrdhana (S) Giai v th hai trong t thin cn. o huyn Xem Vu lan bn. o s Xem Nam Truyn Pht gio s th o s. m mc Khadiraka (S) Kh la Mt trong 8 ni ln bao quanh ni Tu di. Ni ny cao 42.000 do tun. Cch ni Tu di mt bin ln, trong c 4 chu: Pht b hng ng, Dim ph hng nam, C ni hng ty, Ut n vit hng bc. ng Xem c. ng T sinh Svayambhu (S). t Pahav (P), Pthiv element. Xem a. i Mah (S). i Kinh du chn voi Maha-hatthipadopamasuttam (P). i Kinh on tn i Mahatanha sankhaya suttam (P). i Kinh Kh un Mahadukkhakkhandhasutta (P). i Kinh ngi chn b Mahagopalakasuttam (P). i Kinh Phng qung Mahavedallasuttam (P). i Kinh rng sng b Mahagosingasuttam (P). i Kinh Saccaka Mahasaccakasuttam (P). i Kinh Su X Muhasalayatanikasuttam (P). i Kinh S t hng Mahasihanadasuttam (P). i Kinh Th d li cy Mahasaro-pamasuttam (P). i kinh v d du chn voi (MN28) . i Kinh Xm nga Mahassapurasuttam (P). i A di kinh Aparimityuh stra (S) Tn mt
(S),

b kinh. Xem Kinh V lng th. i An Tai An (C) Tn mt v s. i An Lc Bt Khng B tt VajramoghaSamya-Sattva (S) i An Lc Bt Khnhg Tam Mui Da Chn Tht B tt; i An Lc Chn Tht B tt; Ph Nht La Mu Gi Tam Mui Da Tt t Ph Tn mt v B tt. i An Lc Bt Khnhg Tam Mui Da Chn Tht B tt Xem i An Lc Bt Khng B tt. i An Lc Chn Tht B tt Xem i An Lc Bt Khng B tt. i an tm Daian-jin (J). i An t Daian-ji (J) Tn mt ngi cha. i i o T kheo ni kinh Mah-prjapatibhiksuni stra (S) Tn mt b kinh. i o Xem i huyn. i bt n hon kinh Xem Kinh i Nit bn. i Bt Nh Ba la mt a kinh Mahprajpramit stra (P) i Bt nh Kinh Gm 600 quyn do ngi Huyn Trang dch, chia thnh 16 hi. i Bt nh Kinh Xem i Bt Nh Ba la mt a kinh. i bt nh s phn Ba la mt Satasharkaprajpramit (S). i bt Nit bn kinh Daihatsu Nehangy Tn mt b kinh. Xem Kinh i Nit bn.
(J)

Prithin

(S),

Earth

i Bt Nit bn kinh b Mah-parinirva-stra (S), Myang hdas (T) i dit 1- MahaParinirvana Sutra: i Bt Nit bn kinh 2- i bt Nit bn cn l cnh gii gii thot hon ton ca ch Pht. i bn sn Daihon-zan (J) a danh. i Bo Pht Xem a bo Pht. i Bo Qung Bc Lu Cc Thin Tr B Mt La Ni kinh Mah-mani-vipula-vimanavisvasupratisthita-guhya-paramrahasya-kalpa-rjadhra (S) Bo Lu Cc Kinh Tn mt b kinh.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

69

i Bo tch kinh Mahratnaka-stra (S), Mahratnakuta stra (S), Ratnakuta (S) Bo Tch Kinh Tn mt b kinh. i Bo Tch kinh lun Mah-ratnakutadharmaparyayastasaharka-parivartakasyapa-parivartatika (S) Tn mt b lun kinh. i bo Trang nghim k kip Mahratnapratimandita (S) Hoa Quang Nh Lai l Pht v lai, hu thn ca ngi X li Pht, ci gii ca Hoa Quang Nh Lai l Ly Cu, k kip ca ngi l i Bo trang nghim v c v s B tt u ng hiu i Bo. i bt thin a php Akuala-mah-bhumika dhra (S). i bch B tt Xem Bch thn qun t ti B tt. i Bch Quang Sitansu (S). i bch tn ci la ni kinh Mahpratisardhra (S) Mt b kinh trong Mt b. i Bch Y Xem Bch Y Quan m B tt. i bi Mahkaru (S), Karunika bhvana (S), Great compassion.
(P),

gio chim bi. i B th s Mahbodhivasa (S) Tn mt b lun kinh. i B tt Mah-Bodhisattva (S). Xem B tt Ma ha tt. i B tt Tng Kinh Mahynapika stra (S), Mahbodhisattva-pika-stra (S) Tn mt b kinh. i B phi Mahnikya (S) Tn mt tng phi. i Ca Dip hi Kyapaparivarta kinh trong Bo Tch b.
(S)

Mt b

i Ca Dip hi kinh Kyapaparivarta-stra (S) Tn mt b kinh. i Ct Bin B tt Xem i Ct Tng Bin B tt. i Ct Tng Bin B tt Laksma-Mahvidy (S) i Ct Bin B tt. i Ct Tng B tt Minh B tt.

Xem i Ct Tng i

Karu-

i bi nh Mah-karu-sampapatti (S). i bi Khng tr Kim cang i gio vng nghi qu kinh Hervajra-kinjala-sambara-tantra (S), Mahtantranarja-mykalpa (S), Hervajradakinijala-sambara-tantra (S) Tn mt b kinh. i bi Khng tr Kim cang kinh Xem i bi Khng tr Kim cang i gio vng nghi qu kinh. i bi Khng tr Kim cng i gio vng nghi qu kinh Hevajradkinjalasambara tantra (S) Mt b kinh trong Mt b. i bi kinh Mah-karu-pundarika (S) Tn mt b kinh. i bi tm la ni Mah-karuikacitta dhra (S) Thin th Thin nhn Qun Th m B tt Qung i Vin Mn V Ngi i Bi Tm la ni kinh. i bi trin B tt Xem Bi trin nhun B tt. i B Mahbodhi (S) Tn ngi cha c dng ln ch Pht thnh o c tn n gio v Pht

i Ct Tng i Minh B tt Mahr mahvidy (S) i Ct Tng Qun T Ti B tt, i Ct Tng B tt Tn mt v B tt. i Ct Tng Minh B tt rmah-vidy (S), rmahvid (S) Ct Tng B tt, Ct Tng Qun T Ti B tt. i Ct Tng Qun T Ti B tt Xem i Ct Tng i Minh B tt. i Chnh i Hc Taisho Daigaku i hc Pht gio Nht. i chnh tr Xem B tt. i Chu Hu Hi Daish Ekai (J) Tn mt v s. i Chnh tn tu i tng kinh Taish shinsh daiz-ky (S) Tn mt b kinh. i Chiu Jo-khan (J) Tn mt v s. i Chun Mahcundi (S) Chun Qun m B tt Tn mt v Pht hay Nh Lai. i Chuyt T Nng Daisetsu Son (J) Tn mt
(S)

Trng

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

70

v s. i Chuyn Lun Pht nh Mah-unacakravartin (S) Tn mt v Pht hay Nh Lai. i Chuyn lun Pht nh Mah-unacakravartin (S). i Chuyn Lun Pht nh Mahosnisa-cakravartin (S) Qung Sanh Pht nh, Hi Thng i Pht nh Tn mt v Pht hay Nh Lai. i ch Mahtika (S) Mt trong nhng lun kinh do Dhammapala, th k 5, son v ch thch kinh in Pali. i chng Sabha (S), Mah-sabha (S), Mahsagha (S), Mah-sabha (S), Sabha (S). i chng b Mahsaghanikas saghika (S).
(P),

(P).

i a php Mah-bhmika-dharm (S) Gm: Th (Vedana), Tng (Samja), T (Cetana), Xc (Sparsa), Dc (Chanda), Hu (Praja), Nim (Smrti), Tc (Manaskara), Thng gii (Adhimoksa), Tam ma a (Samadhi). i a php Mahbhimika-dharmah Mahbhmika (S). i nh Mahggata-samdhi, Mahsamdhi i vi tiu nh ca ci dc.
(S),

(S)

i o s Mahnayaka (S) Hiu ch Pht hay B tt dn dt chng sanh qua him nn sanh t. i ng Quc s Daito (J), Dait Kokushi (J) Tn mt v s. i in Bo Thng Xem t thin Bo ng. i ng chn kinh Ta-tung Chen-ching (C), Dadong Zhenjing (C), True Book of Great Secret Tn mt b kinh. i c Bhante (P), Bhadanta Gelong (T), Bhandanta (S).
(P),

Mah-

i chng tnh Mahbhtas (S) T i, Lc i Gm: a, thu, ho, phong (khng, thc). i chng tnh t tnh Mahbhta-svabhva (S) i tnh t tnh Nhn to tc tt c sc php. i cu cnh Tsogchen (T). i Danh Xem Ma ha na ma. i dim kin Pht Mahrkiskanda-Buddha (S), Great Blazing Shoulders Buddha, Mt c Pht Nh Lai, quc phng Bc i vi ci ta b. Tn mt v Pht hay Nh Lai. i Dng Mnh B tt Mah-vira (S) i Hng i Hng: Mt trong nhng danh hiu c dng ch cPht. i o s Nyaka (S) T dng tn xng Pht hay B tt, ch bc Thnh dn dt chng sanh vo Pht o. Mt trong nhng danh hiu c dng ch cPht. i ng lc Daitroku (J) Tn mt b su tp. i a ngc i Chm th lm Sambalivanam (P). i a ngc i Kim dip lm Rng l gm Asipattavanta. (P). i a ngc Nhit khi Than hng Kukkulaniraya

Daitoku

(J),

i c Yannadatta (S) Cha ca Kim Tch Pht lc cha xut gia. i c t Daitoku-ji (J) Tn mt ngi cha. i c T phi Daitoku-ji-ha phi.
(J)

Tn mt tng

i ng Ty vc k Datang Xiyuji (C). i gic Bodai Shin (J), Great Awakening, Great enlightenment Xem i thnh tu gi. i Gic phi Daikaku-ha (J) Tn mt tng phi. i Gic thin s Daikaku zenji (J) Tn mt v s. i Gic thin s ng lc Daikaku zenji goroku (J) Tn mt b su tp. i Gic t To fu kuji (J). i Gim phi Daikan-ha (J) Tn mt tng phi. i Gim thin s Daikan Zenji (J) Tn mt v s. i Gio ha thng ng lc Daikya sh goroku (J) Tn mt b su tp.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

71

i Gio vin Daiky-in (J) Tn mt ngi cha. i hn lm thnh nan noa la ni Mahstavat (S) Mt b kinh trong Mt b. i Hnh Ph hin B tt Samantabha (S). i hc thin Mahkla (S), nag po chen po or gon po (T) Ma ha Ca la thin, i Huyn Kim Cang. i Ha thng Daish (J) Tn mt v s. i hng chung Big bell. i hng lin ngc ngc.

i hu tnh Samanya Padartha (S) u cv tnh tn ti cng ng ca n.

Cc php

i Khiu hon a ngc Mahraurava (S). i Khi h Kharodakanadi (P), Sng vi i khng Mahnyat (S) Th gii 10 phng khng c cc tng phng v c nh. i kinh Malunkyaputa, Mahamalunkyaputtasuttam (P). Vacchagotta (MN73), Mahavacchagottasutta (P). i kinh Bn mi Mah-Cattarisaka-sutta Sutra on The Great Forty Tn mt b kinh.
(P),

Xem Ma ha Ba u ma a

i hc Ta-hsueh (C), Great Teaching Mt phn trong hc thuyt ca Khng T. i hc Daigaku (J). i hc gi Mahpaita (S), pan di ta chen po (T). i hc gi pan di ta chen po (T). i hi kinh Mahsamaya sutta (P) Tn mt b kinh. i Hu Tai Hui (C), Mahpaa (P), Mahpraj (S)Mah-j (P), Mah-Vibhna (S) Tn mt v s. i hu B tt Mahmati (S) Ma ha ma B tt Tn mt v B tt. i Hu Tng Co Daiye Soko (J), Tai Hui Tsung kao (C), Daiye Soko (J) Tn mt v s. i Huyn Kim Cang Xem i hc thin. i huyn Mt tha Mahmy tantra (S), gyu ma chen mo(T). i Hng Mahvira (S), Mahvila i Dng mnh B tt; Ma ha T la; Ni cn nh t 1- c dng ch c Pht. 2- Ma ha T la hay Ni cn nh t l khai t K na gio n thi c Pht. i Hu Chnh Nim Daiky shnen (J) Tn mt v s. i hu Samanya-padartha (S) Cc php u c tnh tn ti chung ca n.

i kinh gio gii La hu la Mah-rahulovada sutta (P), The Greater Sutra of Advice to Rahula Tn mt b kinh. i Kinh gio gii Rahulovadasuttam (P).
(P), The

La-hu-la

Maha-

i kinh kh un Mah-Dukkhakkhandha sutta

Greater Sutra on the Mass of Suffering

Tn mt b kinh.

i Kinh Mn Nguyt Mahapunna-masuttam (P). (MN109) i kinh nghip phn bit Mah-Kammavibhaga sutta (P), Sutra on The Greater Exposition of Kamma Tn mt b kinh. i kinh php hnh Mah-Dhamma-samadana sutta (P), The Greater Sutra on Taking on Practices Tn mt b kinh. i kinh php hnh Mahadhamma-samadanasuttam (P). i kinh Phng qung Mah-vedalla sutta

Sutra on The Greater Set of Questions-andAnswers Tn mt b kinh.

(P),

i kinh Saccaka Mah-saccaka sutta, Sakuludayi (MN77) (P), The Greater Sutra to Saccaka Tn mt b kinh. i kinh su su Mah-salayatanika sutta

Sutra on The Great Six Sense-media Discourse Tn mt b kinh.

(P),

i kinh S t hng Mah-sihanada sutta (P), The

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

72

Great Sutra on the Lion's Roar


kinh.

Tn mt b

Tn mt v B tt. i Lun Minh vng Mah-cakra (S). i lng Cgav (P), Generous. i lc B tt Mahvikramin (S) Tn mt v B tt. i Lc i s Tali (C). i Lc Kim Cang B tt Mah-bala (S). i lc Kim Cang Chm B tt Xem Kim Cang Chm B tt. i lc s Mah-balavn (P). i Mai Php Thng Tamai Fa-cheng (C), Daibai Hojo (J), Taiba Hj (J), Damei Fachang (C) Tn mt v s. (752-839) t v truyn nhn gio php ca M T o Nht. i Mang lun ng t kinh Mah-Malunkyovada sutta (P), Sutra on The Greater Instructions to Malunkya Mang lun ng t kinh Tn mt b kinh. i Mn Vikh (S) T x kh, Thin Chi, Lc Mu 1- Mt b lo tu ti gia thnh X li. Trong hng n tu ti gia thi Pht ti th, b T x kh l ngi c cng ln hn ht. 2- Mt trong D xoa bt i tng: Bo Hin, Mn Hin, Mt Ch, Oai Thn, ng Nim, i Mn, V t lc, Mt Nghim. 3Thin Chi: M ca Cu lu tn Pht lc cha xut gia. i mng thn Xem Ma hu la d. i Minh Bch Thn B tt Gauri-Mahvidy (S) Tn mt v B tt. i minh Pht Great Brightness Buddha mt v Pht hay Nh Lai.

i k kip Mahkalpa (S), Mah-kappa (P) Mt i kip c 4 trung kip: thnh kip, tr kip, hoi kip, khng kip. Mt trung kip c 20 tiu kip. Mi tiu kip c 2 thi: thi gim v thi tng. Mi thi gim hay tng c (84.000 -10) x 100 = 8.399.000 nm. Mi tiu kip c 8.399.000 x 2 thi = 16.798.000 nm. Mt Trung kip nhiu hn tiu kip 20 ln. Mt i kip nhiu hn trung kip 4 ln. Ht mt i kip th ht mt trung thin i thin th gii, ri mt ci tam thin i thin th gii khc ra i. i k kip Mah-kappa (P). i k Pht php Buddha kalpa (S) Sau khi Pht nhp dit, i k Pht php chia lm 3 k: - 500 nm u l thi k chnh php - 1000 nm gia l thi k hng ngoi, cn gio php - 10.000 nm cht l thi k mt php. i lnh Thn hu Xem Cp n man. i lc Kim cang Bt khng chn tht Tam ma a kinh Xem Bt nh L th kinh. i lc thuyt Mahsukhavda (S). i Lc Thuyt B Tt Mahpratibhana (S) Tn mt v B tt. i Lm Mahavana (P). i Lm tinh x Mah-vana (P), Kagra-sala (S), Mahvana vihra (S), Kutagara-sala (S, P) Trng Cc ng Tn mt ngi cha. i Liu Ngu mn Dairyo gumon (J) Tn mt ngi cha. i loi c la ni kinh Mah-bala-dhrastra (S). i Long tng Mahnga (S). i l bin Xem Chu l bn gi. i l thn Mahnagna (S) Nc kin na. i Lun B tt Mahcakra (S) Mn la B tt Tn mt v B tt. i Lun Kim cang B tt Mahcakra-vajra (S)

Tn

i Minh Quc s Daimin Kokushi (J) Tn mt v s. i Minh t Daimy-ji (J) Tn mt ngi cha. i Mng Bn sanh kinh Mahsupina jtaka (P) Tn mt b kinh. i Mc chn ln Mahmucilinda (S) Tn mt v s. i Mc Kin Lin Xem Mc kin lin.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

73

i ng Mahtman (S), Parmatman (S) Chn ng Ng siu vit xa la ng chp, ng kin t n t ti. i nghi Dai gidan (J), Great doubt. i nghi on Dai-gidan (J). i Ngu Lng Khoang Daigu rykan mt v s.
(J)

i php lun Mahdharma-chakra (S). i phn Bhikhuvibhaga (S) T kheo phn. i phn Mahvibhaga (S), Bhikhu-vibhanga T kheo phn Mt trong hai phn ca Kinh Phn trong Lun Tng, dnh cho T kheo. i Phm Mahvagga (P) Mt trong 6 phm ca Lut tng. i phm bt nh Xem Ma ha Bt nh Ba la mt a Kinh. i phm kinh Mahvarga-stra phm Bt nh kinh.
(S)

Tn

i Ngu Th Chi Tai yu Shou chih (C) Tn mt v s. i Ngu Tng Trc Daigu Schiku (J) Tn mt v s. i Nhn Quc Tin Dainin kokusen (J) Tn mt v s. i nhn th gii Xem Ta b. i nhn Xem i s. i Nht kinh Dainichiky (J), Mah-vairocana stra (S) Tn mt b kinh. Xem i T l gi na Thnh Pht thn bin gia tr kinh. i Nht Nng Nhn Dainichi Nnin (J) Tn mt v s. i nhit a ngc Pratapa (S), Hell of Great Heat. i nht Nh lai Mahvairocana (S) Ma ha t l gi na, T l gi na, Bin Chiu Nh lai, Ti cao hin qung nhn tng Nh lai Thng tr Tam th Diu php thn Nh lai, c i Nht Pht, Nht thit Nhn Trung tn. Xem Pht T l gi na. i Nit bn Great Nirva. i Nit bn kinh Mahparinirva-stra (S). i oai c Cu lu na vng Mahtedjas (S). i Oai c tng Mahtedjogarbha (S) Mt trong nhiu php tam mui. i Oai c Minh Vng Xem Dim Mn Uy n vng. Xem Minh Vng Bt ng B tt. i php Mah-dharma (S). i Php C kinh Mah-bheriharaka-parivarta (S). i Php Khn na la Vng Mahdharmakinnaras radja (S) Tn mt v thin.

Xem i

i Phm thin Mah-Brahma (S),, Mahbrahmadeva (S), Brahma-Sanamku (S) Thi kh thin Mt cnh Phm thin trong 4 cnh ca ci sc gii, min s thin thin. S thin thin c 4 cnh: Phm thn thin, Phm chng thin, Phm ph thin v i Phm thin L ch ca ci S thin, ng u Tam thin i thin. i pht nh nh lai mt nhn tu chng liu ngha ch b tt vn hnh th lng nghim kinh Ta-fo-ting ju-lai mi-yin hsiu-teng liao-i che-p'u-sa wan-hsing shou-leng-yen ching (C) Tn mt b kinh. i Pht nh la ni Mahpratyangira-dhra (S) i Pht nh Nh Lai Phng Quang Tt t a Bt t la la ni, i Pht nh Mn Hnh Th Lng Nghim la ni. i Pht nh Mn Hnh Th Lng Nghim la ni Xem i Pht nh la ni. i Pht nh Nh Lai Phng Quang Tt t a Bt t la la ni Xem i Pht nh la ni. i Pht t Daibutsu-ji (J) Tn mt ngi cha. i phng ng i tp kinh Mahvaipulyamahsananipta-stra (S), Mahsananipta-stra i tp kinh Tn mt b kinh. i Phng ng i tp kinh Ta-fang-teng tachi-ching (C) Tn mt b kinh. Xem i tp kinh.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

74

i phng ng Nh lai tng kinh Mahvaipulya-tathgatagarbha-stra (S) Tn mt b kinh. i phng ng vin gic tu a la liu ngha kinh Mah-vaipulya-pra-buddha-stra-prasannrtha-stra (S) Vin gic kinh Tn mt b kinh. i Phng ng V tng i vn kinh Mahmegha stra (S) Phng ng i vn kinh, i vn thnh v kinh, V tng kinh Mt b trong Mt b kinh. i phng quang tng tr bo quang minh kinh Ta-fang-kuang tsung-t 'ai pao-kuang-ming ching (C) Tn mt b kinh. i phng qung Mah-vaipulya (S) Mt trong 9 th loi kinh, dng ch kinh i tha nh: i Phng Qung Pht Hoa nghim, i Phng ng Nh Lai tng, i Phng qung a tng Thp lun. i Phng qung gic Pht kinh Mahvaipulyabuddha-gadavyha-stra (S) Tn mt b kinh. i phng qung kinh Mahvaipulya (S) trong 47 tn khc nhau ca Kinh Php Hoa.

903) t v truyn nhn gio php ca Thch Sng Khnh Ch. i Quang Ch Hu Daiko Koke Chu-tun (C) Tn mt v s.
(C),

Ta-kuang

i Quang minh Xem i Quang Minh vng. i Quang Minh vng Mah-prabhsa (S) i Quang minh. i Quang Pht Mahprabh-Buddha (S), Great Light Buddha Tn mt v Pht hay Nh Lai. i Quang Ph Chiu Qun Th m B tt Xem Thp Nht Diu Phn Quan B tt. i Quang t Daik-ji (J) Tn mt ngi cha. i Qun nh kinh Mahbhisekamantra (S). i Qu thin Xem Qung Qu Thin. i qun Mahsena (S). i quyt Dai funshi (J), Great determination. i Qu thn vng Paka (S) Ban x ca Tn mt v thin. Vua loi qu thn. i Sa mn Mah-rama (S). i s Mahpurisavitakka (P), Mahpurua (S), Mahpurua (S), Mahpurisa (P), Great Being, Exalted Being Mahsattva (S), V thng s Mt trong nhng danh hiu ca Pht. i nhn, Siu nhn. i s Satthar (S), Sastri (S), Satthar (P), Daishi (J),

Mt

i Phng qung Pht Mah-vaipulya Buddha (S) Tn mt v Pht hay Nh Lai. i phng qung Pht Hoa nghim kinh Buddhavatamsaka Mahvaipulya stra (S), Daiho kobutsu kegonky (J), Buddhavatasakastra (S), Ta-fang-kuang fo-hua-yen ching (C) Hoa Nghim Kinh Tn mt b kinh. Gi tt l Avatamsaka Sutra (Hoa Nghim Kinh). i Phng Qung Thp Lun kinh Daacakrakitigarbha (S) Thp Lun kinh, Phng Qung Thp Lun kinh, a Tng Thp Lun kinh Tn mt b kinh. i phc c B tt Mahpuya (S) Tn mt v B tt. i Quang A la hn Uptissa (S) u ba x. i Quang Ch Hu Ta-kuang Chu-hui (C), Takuang Chu-tun (C), Daiko Koke (J) (836/837-

Great master.

i s Mahvasa (P), (S, P) Mt trong nhng b ch gii kinh in quan trng bng ting Pali Xem Nam Truyn Pht gio s th i s. i tnh t tnh Xem i chng tnh t tnh. i tt Gi Ni kin t Mahsatya-nirgrantha (S). i tt gi Ni kin t kinh Xem i tt gi Ni kin t s thuyt kinh. i Tt Gi Ni Kin t kinh Xem i Tt Gi Ni Kin t s thuyt kinh. i Tt Gi Ni Kin t s thuyt kinh Bodhisattvagocaropayavisaya-vikurvana-nirdea (S) i

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

75

Tt Gi Ni Kin t Th k kinh, i Tt Gi Ni Kin t kinh, B tt Cnh gii Phn tn Php mn kinh Tn mt b kinh. i tt gi Ni kin t th k kinh Xem i tt gi Ni kin t s thuyt kinh. i tng kinh Great Collection stra tng

Perfection

Rdzogs-chen (T), atiyoga (S), Mahsandhi (S) i cu cnh c Padmasambhava v Vimalamitra a vo Ty tng th k th VIII, thuc trng phi Nyingmapa Pht gio Ty tng. i thnh tu php Atiyoga (S). i Thng thin Mah-ynadeva (S) Danh hiu do cc s ngi n tng Ngi Huyn Trang. i th ci Mah-sthaprpta (S). i th ch B tt Possessed of Great Power, Mahsthmaprpta (S), Mahsthma (S). i th ch Mahdharma (S). i th ch Pht Mahdanpati (S) Tn mt v Pht hay Nh Lai. i th Sanahasanaddha (S), Great vows T hong th ca B tt. i Thin Mahdeva (S) V A la hn khong 100 nm sau khi Pht nhp dit thnh lp i chng b ti cha K Vin (Kukkhutarama), t tng on chia thnh hai: Thng ta b v i chng b. i thin th gii Tissahassilokadhtu (P), Mahsahassilokadhtu (P), Tissahassilokadhatu (P). i thit vi Mahcakravda (S) Ni i thit vi. i thin a php Kuala-mahbhimikadharmah (S), Kuala-mahbhmik-dharma (S) Mt php bao gm 6 tm thin c cc T V Trc, Th Thn v Gi a Din Ni T cp n. i Thin a php tr Kalsala Mahbhmika Dharma (S) Gm: Tn, Bt phng dt, Khinh an, X, Tm, Qu, V tham, V sn, Bt hi, Cn. i Thin Kin Mahsudarana (S), Mahsudassana (P), Mah-sudassana (P). i Thin Kin vng Mah-sudarana (S). i thin sanh Mahsujato (S) T i th by dng h Thch Ca. i thin tm Mah-kualacitta (P). i th Khn na la vng Druma Kimnara Rja

Xem Tam

i tp i h khng tng b tt s vn kinh Tachi Ta-hsu-k'ung-tsang p'u-sa so-wen ching (C) Tn mt b kinh. i tp hi chnh php kinh Ta-chi-hui cheng-fa ching (C) Tn mt b kinh. i tp kinh Mah-samnipata stra (S) Phng ng i tp kinh Tn mt b kinh.

i tp th d vng kinh Ta-chi p'i-yu wang ching (C) Tn mt b kinh. i tn Dai shinkon (J), Great faith. i tn cn Dai-shinkon (J). i thanh Mahnila tri Thch.
(S)

Ngc bu mu xanh ca

i Thnh Mahmuni (S), Great Sage Thin ch Mt t gi c Pht hay i Thanh vn. Li tn xng Pht, B tt. i Thnh Hoan H Thin Nandikesvara Thnh Thin. i Thnh t Daish-ji (J) Tn mt ngi cha. i thnh ci Mahsambhva (S) Ngi Oai m Vng Pht, c Pht thi qu kh, k kip ca Ngi tn l Ly suy, ci ca Ngi l i thnh. Thng Bt Khinh B tt xut hin ci ny. i thnh tu Rdzogs-chen (C). i thnh tu gi Mahsiddhi (P), Great Accomplished One Ngi tu hnh c o c thn thng. i thnh tu gi Mahsiddha (S), drup thop chen po (T), egipa, igi, iga, Teki, Taki, Dheki, Dhaki Ma ha Tt t, i gic. i thnh tu php Dzogchen
(T), (S)

Great

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001


(S) Tn mt v thin.

76
(S)

i thng Tr thng Nh Lai Mah-bhidjnadjnabhibhu (S) Mt c Pht qu kh ci Ho Thnh, k kip i tng. Ngi l thi t con vua Chuyn lun thnh vng, c 16 ngi con trai. Khi Ngi thnh Pht, 16 ngi con u xut gia thnh 16 sa di B tt. Hin nay 16 v thnh Pht, c A di v c Thch ca l hai trong s 16 ngi y. i th n Phyachen (T), Mah-mudr, phyagrgyachen-po (T), cha ja chen po (T), phyagrgyachen-po (T) Great Seal, i th n tt a Mahmudr-siddhi (S). i tha Daij (J), Mahyna (S), tek pa chen po
(T), Great vehicle

saddharma-pundarika stra kinh.

Tn mt b

i tha ng Mahynapradpa (S). i tha i tp a tng thp lun kinh Daacakra-ktibarbha-stra (S) Tn mt b kinh. i Tha ng Tnh Kinh Mahynabhisamaya-stra (S) Tn mt b kinh. i tha Khng tn nyavda (S). i tha khi tn lun Daij Kishinron (J) Tn mt b lun kinh. i tha khi tn lun Mahyna-raddhotpdastra (S) Tn mt b lun kinh. i tha Mt nghim kinh Ghana vyha stra (S), Kogonkyo (J) Hu Nghim Kinh Tn mt b kinh. i tha Ng un lun Mhynvaipulyapacaskadhaksa stra (S) Do ngi Th Thn bin son. i tha Nh thp tng Mahynaviik Tn mt b lun kinh.
(S)

i tha A t t ma tp lun Mhynabhidharma-sangti (S) Do ngi V Trc bin son. i tha A t t ma Tp tp lun Mahynabhidharma-samuccaya-vyakhya (S), Mahynabhidarma-samyutka-sangiti-stra (S) i Php Lun Tn mt b lun kinh. i tha A t t ma tp tp lun k Mahynabhidhamasayukta-sangiti-strasthi-ramati (S) Tn mt b lun kinh. i tha A t t ma tp lun Mahynabhidharma-samuccaya (S) Tn mt b lun kinh. i tha Bch php Minh Mn lun Mahynasatadharmapraka-samukha-stra (S). Mhyn-sata-dharmavdydvra-stra (S) Tn mt b lun kinh do ngi Th Thn bin son. i tha b tt tng chnh php kinh Ta-cheng p'u-sa tsang cheng-fa ching (C) Tn mt b kinh. i tha bn hnh tm a qun kinh Ta-cheng pen-sheng hsin-ti kuan ching (C) Tn mt b kinh. i tha chng trn lun Mhyn-tnaratnastra (S) Do ngi Thanh Bin bin son. i tha Diu Php Lin hoa Kinh Mah-

i tha ph hu lun Mahyna bhvabheda stra (S) Tn mt b lun kinh. i tha phng ng kinh Vaipulya stra (S) Phng qung kinh, T Ph La i tha Phng ng kinh, Phng qung kinh Tn mt b kinh. i tha phng tin hi Ta-ch'eng fang-pien hui (C). i tha to tng Cng c Kinh Tathgatapratibimbapratistha-nusamsa stra (S) Tn mt b kinh. i Tha To Tng Cng c Kinh Tathgatapratibimba-pratistha-nusamsa (S) Tn mt b kinh. i tha Tp B tt hc lun iksamuccaya (S) Gio Tp Yu, Hc x yu tp Do ngi Tch Thin bin son. i tha Thnh nghip lun Karmasiddhiprakarana (S) Nghp Thnh Tu lun Tn mt

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

77
(S)

b lun kinh. i tha Trang nghim Bo vng Kinh Avalokitevara-gua-karandavyha stra (S) Trang nghim Bo vng kinh Tn mt b kinh. i tha Trang nghim Bo vng kinh Avalokitevara-gua-karanda-vyha (S), Kraavyha (S) Trang nghim Bo vng kinh Tn mt b kinh Tn mt b kinh trong Mt b. i tha Trang Nghim Kinh lun Mahynastralamkara (S) Trang Nghim lun, Trang Nghim Kinh lun Tn mt b lun kinh. Do M Minh B tt bin son.. i tha trang nghim lun Mahyna lamkarastra (S) Mt trong 5 b lun (Du gi lun, Phn bit Du gi lun, Bin trung lun, Kim Cang bt nh lun) B tt Di lc t ci tri u sut ging xung ging cho ngi Vo Trc. i tha Trang nghim lun Stralmkar (S) Do ngi V Trc bin son. i tha Trang nghim lun Daijoshogoron (J) Tn mt b lun kinh. Xem Mahayanasutralankara Sastra. i tha Trang nghim lun Mahynastralakra-stra (S), Daijoshogoron (J) Mt b lun ni ting ca i tha do ngi V Trc B Tt son. i tha Trung qun thch lun Mlamadhyamaka-sandhinirmocana-vyakhya (S) Trung qun Thch lun Tn mt b lun kinh. i tha t Daij-ji (J) Tn mt ngi cha. i tha V lng th kinh lng th Tng yu kinh.

i Tiu Nhit a ngc Pratapana nhit a ngc.

a tiu

i Tinh Tn B tt Xem Dng Mnh B tt. i T sa mn vng Mah-vaisranadevarja (S) Ma ha ph tht la mt na da b ht la x. i Tnh Ch Xem Li trt ho la. i ti Thullaccaya (S), Thulaccaya (P), Sthulatyaya (S) Thu lan gi da, Thu lan gi, Trng ti. i Trang nghim k kip Mahvyha (S) Trong hi Php hoa, c Thch Ca th k cho ngi Ca Dip thnh Pht trong v lai hiu l Quang Minh Nh Lai, th gii ca ngi l Quang c, k kip l i Trang nghim. i Trang nghim Php mn kinh Kim Sc Quang Minh c N kinh. i tr Mah-vibhna Mah-j (P).
(S),

Xem Thng
(S),

Mah-praj

i Tr lun Daichidoron (J), Mahprajpramit-stra (S), Ta-chih tu-lun (C) Ba ha Bt nh thch lun, i Tr thch lun, Thch lun, Tr lun B Lun gm 10.000 bi tng do B tt Long Th bin son. i tr hu Mah-praj vibhna.
(S),

Mah-j, Mah-

i Tr thch lun Xem i Tr lun. i Tr T K Daichi sokei (J) Tn mt v s. i Trit Tng Lnh Daitetsu Srei (J) Tn mt v s. i Trng Tng Sm Daich Sshin (J) Tn mt v s. i Trng lo Mahthera (P). i Tu di Pht Mahmeru Buddha (S), Great Sumeru Buddha Tn mt v Pht hay Nh Lai. i Tu Tng Co Dahui Zonggao (C). i Tu Tng Co Daie Sk (J), Ta-hui Tsungkao (C), Daie Soko (J), Dahui Zonggao (C) (1089-1163) t v truyn nhn gio php ca

Xem i tha V

i tha V Lng Th Tng yu Kinh Aparimityur-nma-dhra (S) V Lng Th Tng yu Kinh, i tha V lng th kinh, V lng th Tng yu kinh Tn mt b kinh. i Tin Mah-i (S), Mahrishi (S) Sanh Ch Ngi hnh o cu trng sinh Mt trong nhng danh hiu c dng ch c Pht. i Tin vin Daisen'in (J) Tn mt ngi cha.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

78

Vin Ng. ng ra lnh thu hi v t tt c cc bn Bch Nham Lc do thy ng l Vin Ng bin son. May mn l i b phn ca vn bn y, d khng ton vn, vn cn c th c Trng Minh Vin khi phc li vo th k 14. i tuyt sn Xem Ma la da. i Tu Cu B tt Mah-pratisara (S) Tn mt v B tt. i Tu Cu la ni Mah-pratisaravidhyadhra (S) Tu Cu Tc c Chn ngn, i Tu Cu V Nng Thng la ni. i Tu Cu V Nng Thng la ni Xem i Tu Cu la ni. i Tu Php Chn Ta-sui Fa-chen (C), Dasui Fazhen (C), Taizui Hshin (J) t v truyn nhn gio php ca Trng Khnh i An. i Tu phin no php.

i T ti thin Mahsvara (S), Isana (S), Mahmahevara (S), Mahevara (S) Tng tri cao nht trong ci sc gii, c ngi i T ti thin ch cai qun (cn gi l ngi Vi Nu, Visnu). (2) Tn mt ci gii trong Tnh phm a: V tng thin, V phin thin, V nhit thin, Thin kin thin, Sc cu cnh thin, Ho m thin, i t ti thin (3) Y x na thinTn mt v thin. phng ng Bc (4) i T ti vng (5) Shiva (S) V thn th ba trong Tam Thin ca n gio: Phm thin, T nu thin v i t ti. i t ti thin o Shaivism. i t ti thin gio Shaivism Shi va gio. i t b sa lun Mahvibh (S) Tn mt b lun kinh. Xem A t t ma i t b sa lun. i T l Gi Na Kinh Xem i T l Gi Na Thnh Pht Thn Bin Gia tr kinh. i T L Gi Na Nh Lai MahvairovcanaTathgata (S) Tn mt v Pht hay Nh Lai. i T l Gi Na Thnh Pht Thn Bin Gia tr kinh Mah-vairocanabhisabodhi-vikurvutadhishna-vaipulya-sutrendra-vajra-nama-dharmaparyaya T l Gi Na Thnh Pht Kinh, i T l Gi Na Kinh Tn mt b kinh. i T l gi na kinh Xem i T l gi na Thnh Pht thn bin gia tr kinh. i uy c vng Xem Dim Mn Uy n vng. i ng cng Mah-arhat (S). i ng Quc s Dai Kokushi (J) Tn mt v s. i vn kinh Xem i phng ng tng i vn kinh. i vn lun Kinh Kinh.

Xem i Tu Phin no a

i tu phin no a php Klea-Mahbhmikadharmah (S), Kleamahbhmik-dharma (S) C 6: Phng dt (Pramada), Gii i (Kausidya), Bt tn (Asvaddhya), Hn trm (Styana), Tro c (Cuddhatya), Si (Moha). i Ty Tai sui (C), Daizui (J). i Ty Php Chn Daizui Hshin (J) Tn mt v s. i T Khoan Trung Tai tzu Huan chung Kwanchu (J), Kwanchu (J) Tn mt v s. i t t Daiji-ji (J) Tn mt ngi cha. i t Xem Tnh x. i t phi Mahvihravasina (P), Mahvihranikya (S) Ma ha t ha la tr b. Tng truyn do ngi Ma thn trng lo (Mahindra) sng lp vo th k III BC. i T phi kinh Mah-vihra nikya (S) Tn mt b kinh. i t ti lc s Mahevara-narayna (S) Ma h Na la din V thin thn hng mnh c ba mt, tm tay, ci tru trng, ci Sc cu cnh.
(S),

Xem i Van lun Thnh v

i Vn lun Thnh v kinh Mah-megha stra (S) i vn lun Kinh, Thnh V Kinh Tn mt b kinh. i vn thnh v kinh Xem i Phng ng V tng i vn kinh. i vin cnh tr Adara-jna (S).

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

79
(P),

i v lng th kinh Xem Kinh V lng th. i V Ta-yu (C) Ngi sng lp nh H. i vng Mahrja (S), Great Emperor. i vc long B tt Mah-dinnga (S) Ma ha Trn na gi Tn mt v B tt. i Xng B tt Mahyaas (S) Tn mt v B tt. i y Saghti (S), Saghti (P), Ceremonial robe o cu iu, y cu iu, o tng gi l, y p ngoi ca ch tng C sa 9 n 25 iu c may bi 9 mnh vi hng di, mi hng hai ming di mt ming ngn. Ch c p khi i n chn ng ngi, i tr bnh, nhp chng th trai, khi l thp, khi nghe kinh, khi l cao tng. Np y ch chung la b y 3 ci, y p ngoi l y tng gi, y p ga l y ut a la tng v y mc trong l y an hi. i y Sanghti (P) Tng gi l. i Long vng Manasvin (S), Manasvin-ngarja (S) Ma na t Long vng Mt trong Bt i Long vng, gm: Hoan H Long vng, Hin H Long vng, Long vng hi, Bo Hu Long vng, a Thit Long vng, V nhit no Long vng, i Long vng, Thanh Lin Long vng. i Long vng Manasvin-nga-rja (S). m tinh qu Pisatcha (S), Pica (S), Pisca (P) T x c, T x x Mt loi chng sanh, mt trong 8 loi qu: Cn tht b, m tinh qu, Cu bn tr, Ng qu, Ch long, Ph n na, D xoa, La st. T x c v Cu bn tr l hai loi qu vng trong bt b qu thn. m tinh qu Pisca (P). m tinh qu (ci) Pici (S), Pisci (P). o Magga (P), Mrga (S), D (J), Dao (C), Tao (C), Maggo (P), Magga (P), Way 1- Ngha l c tnh cch thng ti, a ti ch nh. o cn la con ng a n Nit bn (Cu x lun), con ng dit kh. 2- o cn l mt trong T diu :Kh (duhkha), Tp (samudaya), Dit (nirodha), o (marga). 3- Mt trong 4 hnh tng ca o : o, Nh, Hnh, Xut. o Realm Six realms: lc o.

o A la hn Arahatta-magga arahatship Arhat-marga (S). o An Daoan (C).

Path of

o An Tao An (C), Daoan (C) (312-385) Sanh bc Trung quc, i tu t lc 12 tui, ngi hc vi Pht Trng nhiu kinh in Bt nh Ba la mt v nhiu loi kinh in lin quan n thin nh. Ngi lp ra cc nghi qu v th cng, v sinh hot tp th cho mn , v phng php gii thch kinh in, n tp th v l b tt. Ngi cn c xem l ngi khi xng vic th cng Di Lc B tt. Ngoi ra Ngi cn l cha ca Thin nh Pht gio Trung quc v l ngi tht s khai sng Thin tng Trung quc. o Bon Bon (T). o can kinh listamba-stra kinh.
(S)

Tn mt b

o Chiu (S) Xem o Sanh Thin s. o d hnh Path of easy practice. o diu Magga-riyasacca (P), Mrgaryastya (S) Phng php dit tr nguyn nhn s kh (=gm 8 con ng chnh). o Dc Doiku (J), Taoyu (C), Doiku (J) ( t ca t Ma). o Mrga-satya (S), Mrga-rya-satya (S), Magga-dhamma-sacca (P) o diu , o , Kh dit o thnh Mt trong t iu kh , tp , dit , o , l chn l ct yu v ch cc phng php tu hnh dit au kh, phin no. o hip li thnh 8 no = bt chnh o. ) Xem o Thnh . o c kinh Tao-te-ching (C) Kinh in chnh ca o gio, gm c 5.000 ch, tin l do Lo T bin son. o gia Tao-chia (C), Taoism. o gio Dao (C), D (J), Taoism o Gi Siu Nguyn Dosha Chogen (J), Daozhe Chaoyuan (C), Dosha Chogen (J) Tn mt v s. o gii thot Pudgala-mrga (S), Puggala-magga

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001


(P), Liberation way.

80

o hnh Bt nh Ba la mt kinh Xem o hnh bt nh kinh. o hnh bt nh kinh Xem Tiu phm Bt nh Ba la mt kinh. o hu Avuso (S) Danh hiu 5 anh em Kiu Trn Nh gi c Pht lc u, danh t dng cho nhng ngi ngang nhau Xem Thin tri thc. o Knh Hu oan Dokyo Etan (J) Tn mt v s. o kh hnh Path of difficult practice. o l Yukti (S), Correctness Tng hp, Tng ng L ngay tht, php tc chun xc v s bin ha v tn ti ca s vt. o l thin Xem ao li thin. o loi tr Mrga-anvaya-jna (S) Tr v lu do qun o ca ci Sc v V sc. Mt trong 8 tr, 1 trong 16 tm Mt trong Thp lc tm do qun T m pht sanh. o loi tr nhn Mrga-anvaya- jna-knti (S) Mt trong Thp lc tm do qun T m pht sanh. o l Patipadam (P), Way. o lun Xem Ch o lun. o Minh Daoming (C). o Nghim Taochien s.
(S),

o Nguyn thin s Dgen Zenji (J) o Nguyn Hy Huyn Thin s Trung quc, truyn To ng vo Nht bn (khong 1200 - 1253). o Nht Ditsu (J) M T o Nht Tn mt v s. o php tr Mrga-dharma-jna (S) Mt trong Thp lc tm do qun T m pht sanh. o php tr nhn Mrga-dharma-jna-knti (S) Mt trong Thp lc tm do qun T m pht sanh. o phm Bodhi-pakkhila-dharma (S), Bodhipaksika dharma Tam thp tht o phm, Tam thp tht phm, Tam thp tht phn php, Tam thp tht B phn php, Tam thp tht tr B php, Tam thp tht tr o chi php. ( C: - t nim x - t chnh cn - t nh tc - php ng cn - php ng lc - tht gic chi - bt chnh o) - 4 t nim x: qun thn bt tnh, qun th l kh, qun tm v thng, qun php v ng. - 4 chnh cn: c sinh thi lm cho chng dt, c cha sanh thi lm cho khng sinh ra c, thin cha sanh thi lm cho chng sanh, thin sanh thi lm cho tng trng. 4 thn tc: dc, nim, tin, tu - nm cn: tn, tinh tin, nim, nh, tu - nm lc: nh 5 cn nhng ni v mt i tr - by gic chi: trch php, tinh tin, h, khinh an, nim, nh, hnh x - 8 thnh o: chnh kin, chnh t duy, chnh ng, chnh nghip, chnh mng, chnh tinh tn, chng nim, chnh nh. o Ph Taofu (S), Dofuku (J) Tn mt v s t ca t Ma. o qu V sanh bt dit Amata (P), Amta (S), Deathlessness Vnh cu, Bt t, Trng sinh, Cam l. o qun Tao-chun (C) Cha t ca tng tri th nh trong o gia, cn c gi l Linh Bo Thin tn. o sanh lut nghi Anasrava-avara (S). o Sanh Thin s Dsh mt v s.
(J)

Doken

(J)

Tn mt v

o Ng Vin Tr Tao-wo Yuan-chih (C), Dg Enchi (J), Tao-wu Yuan-chih (C), Tao-wo Yuanchih (C), Daowu Yuanzhi (C) t v truyn nhn gio php ca Dc sn Duy Nghim (769835). o Nguyn Dgen (J), Tao yuan (C) o Vin Tn mt v s. o Nguyn Ha thng qung lc Dgen sh kroku (J) Tn mt b su tp. o Nguyn Sa mn Dgen shamon (J) Tn mt v s.

o Chiu

Tn

o Sinh Tao-sheng (C), Daosheng (C) (355-434) Mt nh s c ting ca Trung quc, cng ngi

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

81

Cu Ma La Thp dch kinh Php Hoa v Duy Ma Ct. o s Sattha (S), Sarvamitra (S), Daoshi (J), Subbamitta (P) Thin Hu, Nht Thit Hu, Tt l pha mt t ra Tn v th gi ca c Ca Dip Nh Lai. Mt trong nhiu danh hiu ca c Pht. o s Gur (S), Garu (P), Lama (T), Bla-ma Thy dy gio l, thy dy hc, thy tu;.
(T)

o Xc Tao cho (C) Tn mt v s. t b la phi Xem. t la t Xem Thc th. t ma b na Dharmavardhana (S) V thi t con vua A dc, b d gh hm hi n lo mt nhng khng trch mc on hn, tr li vua A dc bng bi k ni ting sau y khi nh vua hi c s: Tt c phm phu u do nghip to ra Duyn nghip tt hay xu Thi n t phi chu Tt c cc chng sanh T lm t th bo V con bit c ny Nn khng ni ngi hi Kh ny t con lm Khng phi ngi khc lm Nhn duyn mt lo y Khng do ai lm c. t Ma Cp a Xem m v c. t ma a la Xem Php Cu. t Ma a la thin kinh Dharmatara dhyna stra (S) Bt tnh qun kinh, Tu hnh o a kinh, Thin Kinh Tu Hnh Phng tin, Tu Hnh a Bt Tnh Qun Kinh Tn mt b kinh. t Ma Lu Chi Dharmaruci (S) Tn mt v s dch kinh Trng an vo th k V cng Pht Nh a La v Cu Ma La Thp. t ma Pht Dharma-Buddha hay Nh Lai.

o s B tt Siha-bodhisattva (S) S t B tt Tn mt v Pht hay Nh Lai. o tm Magga- citt (P) Xem B tm. o Tn Taoshin (C), Dshin (J), Daoxin (C) o tm Tn mt v s. o Tht Bo Hoa Nh Lai Saptaratnapadmavikramin (S) Trong hi Php Hoa, c Pht c th k cho Rahula sau ny thnh Pht hiu l o Tht Bo Hoa Nh Lai. o Thy Daosui (J) Tn mt v s. o Tin Dson (J) Tn mt v s. o Tim Tao chien (C). o tr Nayga-jna (S), Maggaa (P), Maggaa (P) Tr v lu duyn vi o , to 4 hnh tng: o, nh, hnh, xut, on tr m hoc. o Tuyn Taohusan (C), Tao-hsuan (C), Daoxuan (C) (596-667) Sng lp phi Lut tng Nam sn i s Nh s Trung quc sng lp Lut tng, hi th k th 7, tu ni Nam sn, nn cn gi l Nam sn i s, ng thi vi Huyn Trang php s, tch nm 667, th 72 tui. (Sng lp Lut tng Trung quc). o Tuyn Lut S Tao-hsuan Lu-shih (C), Daoxuan Lushi (C), Dsen risshi (J) (702-760) Thuc phi Lut tng, nm 732 Ngi sang Nht v truyn dy khng nhng ch t tng Lut tng m cn c t tng Hoa Nghim tng v Thin Bc Phng. o Tuyn phi Dosen (J), Daoxuan (C) Mt phi thin Nht. o Vin Xem o Nguyn.

Tn mt v Pht
(P),

t Ma Tha Kiu Dhammathatkya Precepts Lut Min in. t Qun Ta kuan (C) (Kim Sn). t thn Dkasina (S), Dkkhina Cung thn, n thn.

Burmese

(P)

Trng thn,

t Thin Bo ng Ta-tien Pao tung (C), Daiten Hotsu (J) i in Bo Thng Tn mt v s. (? - 819) t ca Thch u Hi-thin. c Prpti (S), Attainment Adhigama (S) c cc php ni thn. c B ti thng Bodhi-prpta labhate (S), Bodhi-prapt (S).
(S),

Bodhim-

c Nht thit B mt php tnh V h lun Nh Lai Kinh Vairocanah-sarva-tathgata-guhyadharmata-prpta-sarva-dharma-prapancah (S)

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

82

Tn mt b kinh. Mt tn gi khc ca i Nht Kinh. c Nht thit Nh Lai Tr n Nh Lai Sasvatasarvatathgata-jnamudr-praptasarvatathgata -mustidhara (S) Tn khc ca c Bt Khng Thnh Tu v B tt Kim Cang Quyn. c tnh Pht Buddhatvam-avapnoti (S). c T tnh thanh tnh php tnh Nh Lai ubhva Suddha (S) c T tnh thanh tnh Nh Lai Mt hiu A di . c T tnh Thanh tnh Php tnh Nh Lai Savabhva-suddha (S) Danh hiu ca Qun T Ti Vng Nh Lai, cng l mt hiu ca Pht A di . ng Tikta (S), Bitter. ng Bt ng qun B tt vng B tt.

B tt. ng tr tam mui Xem nh. ng v gin duyn Samaantara-pratyaya (S) Th duyn Tc dng ca tm php nim trc m ng dn sanh tm php nim sau. c th Aveika (S), Exceptional Bt cng. ng An Phong Xem ng n Phong. ng n Phong Teng Yin-feng (C), To Impo (J). t ca ngi M T, th k th 8. Xem ng n Phong. u Phong Khc Vn Pao-feng K'o-wen (C), Hobo Kokumon (J) (Vo u th k 11) Thy ca u Sut Tng Duyt. u sut Xem u sut thin cung u sut Xem u sut thin cung. u sut thin Tuitadevaloka (P) Xem u sut thin cung u sut thin cung Xem u sut thin cung. u sut thin cung Tuita (S), Tusita(P), Tosotsu (J), gan dan (T), Tushita u sut ,Thng Tc, Diu Tc, Tri tc thin, u sut , s a. Cnh thng thin ci dc gii. ng u ci ny l vua tri San u sut . Mt trong 6 cnh tri ci dc gii: - T thin vng thin - o l thin - D ma thin - u sut thin - Ho lc thin - Tha ho t ti thin u sut thin c 2 vin: - u sut ni vin: Tr x ca B tt sp thnh Pht ni B tt B x Di lc ang thuyt php y. - u sut ngoi vin:L tr x ca thin chng hng th nhiu dc lc, t nghe c php. Th 4.000 tui. u Sut Tng Duyt Doushuai Conggyue (C), Tosotsu Jetsu (J), Tou-shuai Ts'ung-yueh (C), Tosotsu Juetsu (J) (1044-1091) t v truyn nhn gio php ca u Phong Khc Vn. ng Pradpa (S), Lamp Suffix. e.g. Tu di ng Pht = Merupradipa-Buddha. Xem Hi o. ng a Bhmyakramna (S). ng Minh Pht Pht.

Xem nh T Ti

ng khi Samutthanam (S), Samuthana (P) Cc php ng thi sanh khi. ng ch Sampatti (S, P) Tam ma bt , chnh th, nh, Tam ma bt , Tam ma bt , Chnh th, Thin Nh trong: Dit tn nh. Mt loi nh, trong nh ny chnh th hin tin, tm tnh sng t, an lc. ng dn Samahita (S) Tam ma h a, Thng nh Mt loi nh, trong trng thi tm xa la tro c, hn trm, thn tm an ho nh nh lc sinh ra. ng hot a ngc Sajiva (S) a ngc th nht. ng khi Samutthana sanh khi.
(P)

Cc php ng thi
(S)

ng khi thin Sauthhanena-kualah Hnh vi v ng tc sanh khi t tm thin.

ng lu Niyanda (S), Nissanda (P) Nhng php c cng mt c tnh. ng lu qu Niyandaphala (S) Mt trong ng chng qu (ng lu, d thc, ly h, s dng, tng thng qu), Qu ng tnh vi nhn. ng qun B tt Samadarana
(S)

Xem Nht Nguyt ng Minh

Tn mt v

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

83

ng quan Xem ng v. ng v Abhisluka (S), Inauguration ng quan. m rm Xem m trng trn. m trng trn Puamya-rattiy, (S), Puam (S), Full-moon night. Sattya (S) Chn tht, chn tng cc php. l ph b Tapassu (S). l ph sa B li ca Trapua Bhallika (S), Tapussa Bhalluka (P), Tapussa (P), Tappassu (P) v Ba li Hai v thng nhn ngi nc bc Thin Trc, vo ngy th 49 sau khi Pht thnh o, ch 500 xe bu v nc, i ngang ch Pht, nghe ging php v qui y. y l hai v U b tc u tin. mc a gi Xem bn s. sa Pht Xem Sa Pht. Thch cung Indradhanu (S). Thch hu Indr (S) Tn mt v thin. Thch hoa vin Nandna tri Thch.
(S)

tu t a Tissadatta (P). vng B tt Indrjla Tn mt v thin.


(S)

Nhn la vng

B ryadeva (S) Thnh Thin B tt t Long th B tt. Th k th 3, trc tc cc tc phm Trung lun v c xem l mt trong nhng ngi khai sng Trung lun tng. Xem Ch thin. b B tt Xem B. b t a Devadatta (S) iu t, iu b t, Thin th, Thin d, Thin nhit t ca Pht, dng h Thch, b con ch bc vi c Pht, anh rut ngi A nan. Khi xut gia lm t Pht, ng c tnh k, m mu ph s ho hip ca gio hi, xi gic Thi t A x th git cha son ngi, phi ngi ln git Pht, th tng d toan lm hi Pht, ng ni qung vo mnh Pht trng chn chy mu. Do cng c v lng ca ng t nhiu i kip nn cng c Pht th k v sau thnh Pht hiu Thin vng, ci gii l Thin o. b thit ma Devsarman (S) Tn mt v La hn Xem Hin Tch. a Ca T s Dhtaka (S), Dhitika (P) T th 5 trong 28 v t Pht gio n . u Li tra Dhtarashtra (S) Tn mt v s. la Xem Chin la. ha Xem Thn Chu. ho kit ra Xem Nhin ng Pht. Hon Kit Xem Nhin ng Pht. H t Daigo (S) Tn mt ngi cha. Ngi cha bn doanh phi H, Mt tng Nht bn. Ha Kit Xem Nhin ng Pht. Ha Kit La Xem Nhin ng Pht. Khc Pht Xem L Ch Pht. sa Pht Xem Sa Pht. Th La Th Xem Quang T Pht nh. vn bt nh Xem Thin Tr. v Ba li Tapussa Bhalluka (P). Xem l ph

Vn hoa cung

Thch thin Indra (S), Sakra Devas Indra (S), akra-devnm-Indra (S), akra (S), Inda (P), brgua byin (T) Nhn La, Thch Ca Hon Nhn la, Thch hon nhn Tn ring l Kiu Thi Ca (Kausika).Vua ci tri ao li. Min ca c Thch thng tng ci trung gii, cao hn min T thin vng v thp hn min D ma, ngi ng trong H kin thnh. Thch Ca Hon nhn, Thch hon nhn, Thch Ca b, Thin Thch, Thin Ch, Kiu Thi Ca, Nhn La, Thch Ca hon Nhn la Vua tri ao li, c 10 i thin t hu cn. Thch Tr Xem Thch Ca T Lng gi Ma ni bo. thnh rvaa (S) Tch Thin, thnh thnh l tm chuyn ch lng nghe php Pht. Mt trong 10 hnh th tr kinh in. Tu Xem Sa Pht. Tu Di Lc Vn Kinh Tissametteyyamanavapuccha (S) Tn mt b kinh.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

84

sa B li ca. x ni gii Catra Pratidesaniya 250 gii ca T kheo. lt xa Xem Sc sinh. l Trisamy (S) Tam mui a. Sa Pht Tiya (S), Tissa (P) Pht Sa B tt, Pht Sa Pht, Tu, sa Pht, sa Pht, B sa Pht, Pht sa Pht Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. nh Quang Pht Xem Nhin ng Pht. Bt a Xem Bt Nhn a. nht gic Xem Ti thng Pht. nht ngha Paramrtha-satya (S), Paramattha-sacca (P), dondam (T), Absolute truth Thng ngha , Chn , Thnh Chn l sau xa huyn diu vt tt c php. Xem Thng ngha . nht ngha khng Paramrtha-nyat (S) Thng ngha khng Tc la cc php th khng c t tnh. nht ngha tr Paramrtha-nirhara-nirdea (S) Mt trong 47 tn khc nhau ca Kinh Php Hoa. nh thin Dvitiya dhyna (S), Dutiya jhna (P). Nht Oai c thnh tu Chng s i cng thin Xem Ct Tng thin. t thin Catuttha jhanna (P). t iya (S), Antevasin (S); Sissa Antevasika (P), Savaka (P), lobma Sadhivihrika (S), Disciple.
(P), (T), (P)

4 trong s

tnh a thch sanh t, khng mong cu ra khi sanh t. in o Viparita (S), Viparyasa (S), Viparysa (S), Vipariyya (P), Vipariyesa (P) o kin, M lm. im lnh Xem Thy tng. iu b t Xem b t a. iu cm Savara (S) Tam bt la, Lut nghi, Thin lut nghi. iu t Xem b t a. iu ng trng phu Puruadamyasrathi (S), Purisa dammasarathi (P), Tamer of the Passions Mt trong 10 danh hiu Pht. iu Phc Quang Vintaprabha (S) Tn mt v s. iu tc Prayna (S) Mt trong 8 php tht tu c cp trong Du gi kinh. im o Abhieka (S), Abhiseca (P), Abhisecanam (P), Abhisecani, Wang (T), Initiation Tc ly nc ri ln u biu l s chc tng. Nghi thc trong Pht gio chun b tip nhn nhng gio php b mt. in thin B tt Vidyuddeva (S) Tn mt v B tt. in ta Tenzo (J). in ta gio hun Tenzo kykun (J). inh lun vng b tt Unacakravaribodhisattva (S), Chorinmnobosatsu (J) Tn mt v B tt. nh ni Girika (S), Mountain summit. nh tng Sahasrara (S), Chinso (J). V kin nh tng Hnh bnh xe ngn cm, hnh hoa sen ngn cnh trn nh u cc c Pht hay B tt. y khng phi l tng thng nn ch ngi c hu nhn mi nhn thy. a Bhmi (S), Sa (T), Ground a Tahav (P). a Pthiv (S), Tahav (P), Pathavi (P), Earth t Trong t i: - t (prithin) - nc (apas) - gi (vayu) - la (teja).

-a-ca Dhitika (P) T th 5 ging n.

t quy mng 10 phng V lng quang Nh lai Kimyo Jinjippo Mugeko Nyorai (J). t trung cp Getsul (T) Gi 36 gii. i nhiu Pradaki (S), Going around. i vo sng Hng Gagteya

Ganges.

(S),

Going in the

in ca Icchantika (S) Nht xin Mt loi hu

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

85

a ch vng Disampati (S) Mt v vua n thi thi c, tin thn Pht Thch ca. a c Bhauma (S) Loi c ng t. a c thin Bhmy-avacara-deva (S), Bhauma (S) Khong ni mt t v trong t. a i Pthiv-dhtu (S), Tahav-dhtu element Mt trong t i.
(P),

a thin Xem Kin Lao a thin. a tiu nhit a ngc ngc.

Xem i Tiu Nhit a

Earth

a Gi Na Dighnamaka (P) Tn mt v s. a Hu ng t Vasumati (S) Ti Hu Mt trong 5 s gi ca Vn Th S Li B tt. a lun phi Ti-lun p'ai (C), Dilun (J) Mt trong nhng trng phi xa c ca trung quc, da vo nhng lun gii Thp a lm lun c. a ngc Naraka (S), Niraya(S, P), Hell N l, Ni lc ca - C 8 loi a ngc nng: ng hot a ngc (= Tng a ngc), Hc Thng a ngc, Chng hip a ngc (= i p a ngc), Khiu hon a ngc (= Ho khiu a ngc), i khiu hon a ngc, Vim nhit a ngc (=Thiu Chch a ngc), i vim nhit a ngc, V gin a ngc. - C 8 loi a ngc lnh: An ph , Ni la ph , A la la, Hu hu, u ba la, Ba u ma, Ma ha Ba u ma. a ngc o Naraka-gati (S), Preta-gati (S), Path to Ghost realm Ng qu o. a ngc h Vaitarani (S) Tn mt con sng a ngc. a ngc th Narakagati (S) Ci a ngc. a Tng Jiz (J) Tn mt v B tt. a tng Pht Lochana (P), Earth-Element Buddha Quang Minh Chiu Mt v n Pht ha thn a i ca tt c ch Pht. B i cng Pht T l gi na (TT). a Tng Thp Lun kinh Qung Thp Lun kinh.

nh Samdhi (S), Samatha (S), Samapatti (P), tin ne zin (T), Deep concentration, Tam mui, ng tr tam mui, i nh huyn vi, chnh th, Tam ma a, Tam ma , Tam ma , Cnh tam mui 1Trng thi tm tm thn khng tn lon (=chnh), ch dung np mt t tng m thi (=th). ngi nhp tam mui thn th khng lay ng, tm yn tnh, t tng ngng ngh, cc lo lng u qun, do sc i nh y m thn thc i n cc ci, hiu bit cc loi m thanh ca chng sanh. Mt trong tht b phn: , phn bit, tinh tn, kh, y, nh, h. Mt trong 10 i a php. 2-Tam mui l php th hin tr hu c 5 hnh tng: - t th tr - thng tr tr thanh tnh tr - qu tr - nhp xut nh tng tr. 3S thin nh ni mnh. 4- Cnh tam mui: Mt trong 8 php tht tu c cp trong Du gi kinh. nh Samdhi (S), Concentration. nh an ch Absorption. nh cn Samdhindriya Mt trong 5 cn v lu.
(S),

Samadhendriya

(S)

nh cn hnh Access-meditation. nh chng Xem Gii thot chng. nh d Pratiniyama (S) Ch tt c nhn qu lnh d ca mi s vt u sai khc nhng khng hn lon. Mt trong 24 php bt tng ng. nh gic chi Samdhi sabodhyaga nh gic .
(S)

Duy

nh gic chi Samdhi-sambodhyaga (S) Tm vo mt cnh gii ly nh lm th khin an tr, khng tn lon. nh gic phn Tam mui Samdhi-Saptabodhyaga-Samdhi (S) Mt trong Tht gic phn Tam mui. (Xem Saptabodhyanga-Samadhi). nh hc Adhicitt-ika

Xem i Phng

a tng vng B tt Kitigarbha (S), Earth Store Bodhisattva Tn mt v B tt. a thn Xem a thin. a Thn thin Xem Kin Lao a thin.

Spiritual formation

(S),

Adhicitta-sikkh

(S),

nh lut sinh l Bja-niyama (S).

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

86

nh lut tc nghip Kamma-niyama (S, P). nh lut tm l Citta-niyama (S). nh lut vn php Dharma-niyama (S). nh lut vt l tu-niyama (S), Physical priciples. nh lc Jriki (J). nh Samdhi-bla (S), Energgy of concentration Sc thin nh ngn dt tm tn lon. lc

on chng Xem on hoc. on dit Uccheda (S), Annihilation. on dit phin no Kilesaparinibbana (P). on dit thuyt Ucchedavda

annihilation.

(S),

Doctrine of

on o Xem Dit o Dit o. on gim php sallekha-dhamma (P). on hoc Klea-prahiyate chng, Ly nhim. on kit Xem on hoc. on lut nghi Praha-savara (S). on nghip Upacchedaka-kamma Upaghtaka-kamma (P), Karma destruction
(S), (S)

nh mnh thuyt Niyati-vda (S), Fatalism. nh nghip Viniscita-karman (S). nh Quang Nh Lai Dpakara (S) Nhin ng Pht, nh Quang Nh lai, hon kit, ho kit ra, nh Quang Pht, Ha Kit Thi c Pht Nhin ng ra i, c Thch Ca thu y l Nho ng, Ngi mua ci hoa sen nm cng cng Pht Nhin ng, c th k thnh Pht v sau Xem Nhin ng Pht. nh Quang Pht Xem Nhin ng Pht. nh tnh Gotrani (S) Tnh, Chng tnh. nh tm Jshin (J). nh thn Samdhi-skandha (S) Trong ng phn php thn. nh Thng Ta J Jza (J), Ting shang-tso (C), Ding Shangzuo (C) (In about the 9th century) t v truyn nhn gio php ca Lm T Ngha Huyn. nh T Ti vng B tt Samdhi-vikurvitarja (S) ng Bt ng qun B tt Tn mt v B tt. nh v sc tr Arpavacara citta (P), Arpasamdhi (S), Arpa-jna-citta(S, P),Immaterial

on kit, on

on kin Uccheda-di (S), Uccheda-dihi (P).

on Nht Thit Chng sanh Tinh kh La st n Sarvasattvojahari (S) Th Nht Thit Tinh La st n. on nhc Msa-bhaksana-vinivtta (S) Khng c n tht. on thin cn Kusla-mla-samuccheda (S). i din Xem Thng gii. i kht Khuppipa (S), Khuppips (P). i Php Lun Abhidharma-samuccaya-vykhy (S) Xem i tha A t t ma tp lun. i tr Pratipaksa (S) Dng o tr phin no. i tr o Xem Dit o Dit o. n Gio L gio php ca Thin Tng do pht khi nghi tnh m t n n ng cng gi l php thin trc tip. Xem Tim gio. n ng Tongo (J). ct ni kin (S), khadroma (T) Khng hnh mu, k ni, Khng hnh n Tn mt v thin. Khi gio Bhasman (S) Mt gio phi n xa, c tcbi tro khp mnh, tu kh hnh, cu sanh vo ci tri. thn trai Tutanzhai (C) Ngy nhn i bi than

meditation, Meditation

Consciousness

of

immaterial

oan Nham S Nhan Zuigan Shigen (J), Jui-yen Shih-yen (C), Ruiyan Shiyan (C), Zuigan Shigen (J), Thy Nham S Ngn. t v truyn nhn gio php ca Nham u Ton Hot. oi Tui (C) Qu cui cng trong bt qui. on Hrasva (S) Ngn.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

87

en ln thn mnh. tng sao Zuzo-sho (C). ng Samanya (S) ng c ngha, Tng tng , Tng Mt trong Lc c ngha. Ch tnh cht chung ca cc php. ng chng lc Ts'ung jung-lu (C), Shoyo-roku (J), Congronglu (C) Tn mt su tp cng n thin do Hong tr Chnh Gic bin son vo th k th 12 Trung Dung lc ng c ngha Xem ng. ng c ngha Smanya-padarthah (S) Nguyn l ca cc nguyn nhn h tng ng loi ca s vt. ng dip b Tambapanniya Tuyn, Thng ta b. ng hnh Sahacary (S). ng loi nhn Sabhaga-hetu (S) T chng nhn. ng mc Thin n Goddess Youthful Eye, The. ng nht gi Aku-byodo (J). ng n Darika (S), Kumari (S). ng phn Xem ng phn. ng phm Sapaksa (S). ng phn Sabhga (S) Hu phn, ng phn. ng Phong Am ch Th Anshu (J) Tn mt v s. ng s nhip Samanarthata-sagraha (S) Ty chuyn phng tin. ng Thn Xem Sn B. ng Th Toung-cheou (C) Xem Ngi Cu Ma la thp. Xem Cu ma la l a. ng Th Xem Trn Na. ng tc Djuku (J). a ph Nigrahashna (S) Mt trong Thp lc ca phi Chnh l n. a x Apya-bhmi
(S)

c tng Abhikrtana (S), Abhikitteti (P), Recitation c tng Abhikitteti (P). mu l thin Tumburu (S), Timbaru (P). th Ngara (S). i p a ngc Xem Chng hip a ngc. n Hong Tun-huang (C), Dunhuang (C), Touenhuang (C) Mt th trn c o trong tnh Cam tc, ty bc trung quc, ni ngi ta khai qut c nhng qun th hang ng di tch Pht gio ln nht trn th gii. n Hong B tt Xem Trc Php H. ng i chu Xem Thng Thn Chu. ng Pht b = Chu Pht b , ng Pht b , Pht vu i chu, Thng thn chu. Mt trong bn chu ln, ng ni Tu di, ngi y c thn hnh to ln hn cc chu khc nn cn gi l Thng thn, sng n 600 tui. Chu ny hng ng ni Tu di Xem ng thng Thn chu. ng Pht u i Thn Chu Puvravideha a danh. ng Pht Xem Pht A sc b. ng sn Tung shan (C). ng Sn Php Mn V ng t hong php thin ti ni ng Sn, nn cc tng lm dng hai ch ng Sn am ch php mn ca ng t truyn dy, nn gi l php mn ng Sn. ng sn tr b Pubhaseliya (S) Mt trong 4 b phi ca n t la phi. ng sn tr b Prva-aila (S) Mt chi b trong 5 chi b ca Pht gio tiu tha, gio t l ngi Maha Ca Dip. ng thng Thn chu Prva-videha (S) Chu Pht b , ng Pht b , Pht vu i chu, Thng thn chu Mt trong bn chu ln, ng ni Tu di, ngi y c thn hnh to ln hn cc chu khc nn cn gi l Thng thn, sng n 600 tui. Chu ny hng ng ni Tu di, c 2 Trung chu l Thn chu (Deha) v Thng Thn chu (Videha).
(S)

B phi Nam

ng i t Todaiji (J) Tn mt ngi cha.

suffering, Lower realm.

(S),

Apya

(S),

Realm of

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

88

ng t ha chu Xem Thng Thn Chu. ng vin Tinh x Pubharama ng thnh Vng x.
(S)

Tinh x pha

ng vin t Pubbarama (S) B La Ph Tnh X Mt trong 6 tnh x ni ting thi c Pht. ng Vng Cng Tung Wang-kung (C) Chng ca Ty Vng Mu. s a Xem u sut thin cung. Thun Tou-choun (C) T s phi Hoa Nghim Tng Trung quc. i Cittavipallasa (P), Perversion of thought. ng Trng Th T'ung Chung-sh (C), Tong Zongshu (C) ng tng hp v tr lun v m dng vi l thuyt ng hnh vo cc sinh hot chnh tr v x hi. Thun Tu-shun (C), Touchun (C) Thun (557-640), cng Tr nghim, l Gio t Hoa nghim tng Tu. Thun Xem Thun. b ngn Paragata (S) Ngi qua b bn kia. thot Xem gii thot. c c Hisati (S), Hisati Vihisati (S), Cruelty c o Single path. c a ngc Xem C c a ngc. c gic Pht Rang rgyal (T), Pratyekabuddha (S) Xem Bch Chi Pht Xem Duyn Gic Pht c gic tha Xem Duyn gic tha. c Phong Ch Tu feng Chi (C) c tham Dokuan (J) Thi im t thin tng gp g thy tham vn. c tip tm Doku-sesshin (J). c Tn Tu Atisha (S), Atisha Dipamkara Shirijana (S) (982 - 1054 AD) Ngi n , tr tr tu vin Vikramashila thi Pht gio thnh hnh n. Ngi c thnh vo Ty tng nm 1038 v hn ti Ty tng n lc vin tch. Ngi ci t ton
(P),

b Pht gio Ty tng, thnh lp trng phi Kahdam-Pa. n th k 15, T Tsong-kha-pa ci t li v t tn l trng phi Gelug-pa. Ngi bin son kinh in u tin vit v cc tin trnh t n gic ng ta Lamp for the Path. c T Vsputra (S) Th Hu Khai t ca c T b phi c t b Vatsiputriyas (S), gnas ma bu pa (T), Vajjiputtakas (P) Mt trong 20 b phi Tiu tha thuc Thng ta b. n cn Mvindriya (S) H cn Cn c chm lt. ng Cng Dongong (C), Tung kung (C), Ch'i-kung exercise Bi tp kh cng tch cc. ng lc Artha-vaa (S), Attha-vase (P), Motive. ng Sn Lng Gii Tzan Rykai (J), Tungshan Liang-chieh (C), Dongshan Liangjie (C), Tozan Ryokai (J) (807-869) t v truyn nhn gio php ca Vin Nham m Thch. Tn mt v s. (897-869). ng Sn Th S Dongshan Shouzhu (C), Tungshan Shou-chu (C), Tsan Shusho (J) (910990) t v truyn nhn gio php ca Vn Mn Vn Yn. ng Sn Vinh Tung shan yang (C) Tn mt v s. ng T Nh Hi Tung szu Ju hui (C) Tn mt v s. t bin Parvtti Chuyn y.
(S),

Vihisati

(P),

Sudden change

Xem

t ct la gii Xem B chng hc php. n H Thin Nhin Tanka Tennen (J) an H Thin Nhin. n H Thin Nhin Tan-hsia T'ien-jan (C), Tanka Tennen (J), Danxia Tianran (C) (739-824) t v truyn nhn gio php ca Thch u Hi-thin. n nht thn gio Henotheism. i Thp Ct tng B tt Stpa-mahr (S) i Ct Tng B tt Tn mt v B tt. i sng khng gia nh Anagarika (S), Anagriya

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001


(P), Homeless life

89

c Sn Teh-shan (C). c Sn Tuyn Gim Teh-shan Hsuan chien (C), Deshan Xuanjian (C), Tokusan Senkan (J) Tn mt v s. t ca Long-m Sng-tn (782-865). c Tng B tt rgarbha (S) Mt v B tt thi qu kh c Nht Nguyt ng Minh Pht th k thnh Tnh Thn Nh Lai trong v lai. Xem Tnh Thn Nh Lai. c Th tn Bhavagat (P), Most Honoured One, World-Honoured One c thi la Takkasl (P), Takala (S). c Thiu Teh Shao (C), Tokusho (J) Tn mt v s Thin thai tng. c Thun B tt rkuta (S) c nh B tt Tn mt v B tt. c Th B tt rgandha (S) Tn mt v B tt. c xoa ca Xem Bn chi ca. c Xoa Ca Long Vng Takasa-ngarja (S),Takchaka (S). c xoa gi Long vng vng.

ng n tri Gaganasparsana (S), Touching the

sky.

c ri (C), Venerable one ng Danh hiu tn qu dng cho tn mt thn linh hay mt ngi. c Ch T kheo Xem X na qut a t kheo. c c ngha Gua-padarthah (S) Thuc tnh v cng nng ca cc php Xem c. c nh B tt Xem c Thun B tt. c i Bi Mahkaruik (S). c i Nht Pht Xem i nht Nh lai. c hnh Xem Cng c. c hnh phi Gelugpa (C), dge-lugs-pa (T) Phi m vng Do Tsong Kapa sng lp. Kahdampa l a lai Lt ma th nht ca phi ny v cng l ca Ty tng. c H Sgupta (S) Thng Mt Tn mt v s Xem Ct H. c Hu Xem C na mt . c Hu phi Guamati (S) c Hu, c Tu 1- Mt hc phi t phi Du gi tch ra. 2- Tn mt v i lun s. c Pht Enlightened One. c Quang Guaprabh (S) Tn mt v s. c Sanh ng t rsabhva (S) Thin tri thc th 51 m Thin Ti ng t tham vn.

Xem a Thit Long

c t ti Attain comfort, to. ng Layna (S) Ngi nh th Pht (e.g: Thch Ca Pht ng). ng triu T'ang Dynasty.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

90

E
m m Xem An. ca nh tra La st vng Xem Nht K La st. ca san ni Xem Nht thc.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

91

G
Ganh t Jealousy. Gautami Xem Ma ha Ba x b . Gy nh Nyoi (J). Gerab Dorje Gerab Dorje (T). Ghen t Issa (S), Envy. Gia b bt Xem Kiu phm ba . Gia b Xem Thn lc. Gia Da a X Saghayaas (S) Tng Gi Da X, Chng Xng T th 18 trong 28 t s Pht gio n . Gia nh Kla (S), Family B tc. Gia nh Kinh Ghya stra (S) Tn mt b kinh. Kinh B la mn gio (trong Ph kinh), khong 400 - 200 BC, ca phi S Man nh thp (Smartha). Gia hnh Pryogikacary (S), Full effort. Gia hnh Payoga (P), Prayg (S). Gia hnh o Prayg-mrga (S), Payoga-magga (P) Giai on tu gia hnh tr phin no. Gia hnh o Payoga-magga (P). Gia hnh nh Xem Cn phn nh. Gia hnh qu Prayog-phala (S), Payoga-phala (P) Qu t gia hnh o sinh ra. Gia hnh qu Payoga-phala (P). Gia La Thch tinh x Ghataya-Sukkassa-Vihra (S) Tn mt ngi cha. Gia Ng Chia yu (C), Instructive Discourses. Gia tr Adhihna Adhihna (S), Adhihna (P), Aid from Buddha Gia tr lc, Uy lc S tr Xem Thn lc.
(P),

Gia tr lc Adhihna-bla (S) Xem Gia tr. Gia-b --b, n s Yamataggi (P). Giai cp Vaa (P), Vara (S), Classes. Giai on cui, dzo rim (T), Completion stage. Giai on ca nghip Kammavatta

kamma.
(P),

(P),

Phase of

Giai on pht trin (S), che rim

Creation stage, Development stage, Creation stage, Trong Kim cng tha, c hai
giai on thin qun tng.: giai on pht trin v giai on hon b. Trong giai on ny hnh gi c gng qun tng, to thnh hnh tng v duy tr hnh tng y.

(T),

utpattikrama

Giai on pht trin che rim (S). Giai on pht trin Gian trun Upyaa Tht vng. Giang Ty Kiang-si (C). Giang Ty Nht Thin S Ng lc Kiangsi Tao-i-ch'an-shih yu-lu (C), Record of the Words of Ch'an Master Tao-i from Kiangsi Tn mt b su tp. Giao th thn gio Kathenotheism. Gic Xem b . Gic Avabodha (S), Knowledge.
(S),

Misfortune

Bt hnh,

Giang Lng Chiang ling (C).

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

92

Gic chi Sabodhyaga (S), Bodhi shares Sambojjhaga (P) Gic phn, B phn Nhng yu t a n gic ng Xem gic Xem tht b phn. Gic Cu Xem Pht a la. Gic Danh Xem Pht da x. Gic u Buddha kapala (S). Gic nh Xem Pht Phin a. Gic Bodhyaga (S), Bojjhaga (P) Gic chi, Gic phn, B phn nim gic ng. Tc 7 gic chi Xem tht b phn. Gic tam mui Bojjhaga-samyutta (P), The Seven Factors of Awakening Tn mt b kinh Php tr thnh v lu. Thin nh v tht b phn: , phn bit, tinh tn, kh, khinh an, nh, h. Gic gi Xem Pht. Gic Hin Buddhabhadr (S) Pht Bt La Tn mt v Sa mn Thin trc sang truyn o Tu ti thnh Kin Khng t 398 - 429, dch b Hoa nghim Kinh. Gic Hin Buddha-bhadr (S) Tn mt v s. Gic H Buddhapla (S) Pht Ba Li. Gic H vng Buddhagupta (S) Tn mt v vua Bc n thi xa. Gic Khi Buddhavarman (S) Mt v sa mn ngi n qua Tu dch kinh nm 437 - 439. Gic Kit-tng B tt Buddharynana mt v B tt. Gic Minh Xem Gic Minh Sa mn. Gic Minh Sa mn Buddha-yaas (S) Tn mt v s ngi A ph hn sang Tu dch kinh hi th k th 5, ngi sang Tu dch kinh t nm 403 n 413 Xem Pht da x. Gic ng Xem b . Gic ng Bodhi (S, P), Sabodhaya Enlightenment, awakening, Xem Bodhi.
(S), (S)

Gic ng, bc Sabbannu (P), Sarvaja (S) Tn nhng ngi khc dng tn vinh c Pht. Gic phn Bodhipakkhipa (P) B phn C 37 b phn hp thnh gic ng. Gic S Buddhadaa (S) Gic Thin Tn mt v s. Gic tm Xem B tm. Gic Thn Xem T Pht--mt-a. Gic Thin Buddhadeva (S) Hc gi Nht thuyt hu b, mt trong t i Lun s T b sa, ch trng cc php trong 3 i trc sau i i nhau Xem Pht b. Xem Gic S. Gic thin sao Kakuzen sho (C). Gic th Bodhi-druma (S) Cy b Tn gi cy Tt ba la (Pippala) nhn v c Pht ngi thin nh c o di ci cy ny nn ngi ta trnh khng gi ngay tn gc ca n m gi l cy b . Xem Pht Thp. Gic tnh Sampajanna (P). Gim Ba Lng Chien Paling Tn mt v s.
(C)

Kan Haryo (J)

Gim Chn Ganjin (J) Tn mt v s. Gin vng kinh Rjavavadaka stra mt b kinh. Gio Xem Lun tng. Gio B tt Php Bodhisattvavavada (S) trong 47 tn khc nhau ca Kinh Php Hoa. Gio gii th o Xem Gio hun th hin. Gio gi th hin Xem Gio hun th hin. Gio ha Pari-pac (S). Gio hi Congregation. Gio hun sana (S), Dispensation. Gio hun th hin Anusasana-pratiharya (S), Anusasana-patiharia (P) Lu tn th hin, Gio gi th hin, Gio gii th o Sa mn hon thnh o hnh, t o gii thot, khng cn lun hi sanh t, nay ch php m mnh chng cho

(S)

Tn

Mt

Tn

Gic ng v tr thnh Pht Buddho-vibudhyate (S).

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

93

ngi khc bit, xoay dn chuyn cho n v lng ngi. Gio l thc nghim Patipatti-dhamma

Gii hnh a Adhimukti-cary-bhmi (S). Gii ng Qua b c nghin cu t duy, hot nhin thng sut ngha l gi l gii ng. Gii nht thit chng sanh ng ngn Tam mui Sarvaruta-kaualya (S) Mt trong nhng php tam mui ca ch B tt v ch Pht. Mi c Pht hay B tt u c v lung php tam mui. Gii nht thit chng sanh ng ngn Tam mui Sarvaruta-kaualya-samdhi (S). Gii thm mt kinh Sadhinirmocana-stra Gijimnikkyo (J) Tn mt b kinh.
(S),

Practice of meditation.

(P),

Gio l Tnh Pure Land Buddhism. Gio ngoi bit truyn Kyge betsuden (J). Gio Tp Yu Xem i tha Tp B tt hc lun. Gio thc lun Prasik stra (S). Gip Sn Thin Hi Kassan Zen'e (J) Tn mt v s. Gi da Gay (S), (S, P). Gi da Ca Dip Gay-Kayapa (S) Mt trong 3 anh em nh Ca Dip: Uruvilva Kasyapa, Gaya Kasyapa, Nadi Kasyapa. Gi da nhn la tnh x Jayandra (S). Gi la tu mt na Kalasumna (P) Tn mt v s. Gi la vit Xem C s. Gi lam Sagharma (S), Garan (J), Assama (S), rama (S), ram (S) Chng vin. Gi lam php Garan-h (J). Gi lu la iu Xem Ca lu la. Gi mt la Xem Miu Ngu Chu. Gi phm t ma Bhagavat-dharma (S). Gi tra ca Cataka (S) Mt loi chim. Gi vit lm Xem Trng Lm. Gi Da Xem Nh Da. Gi danh Paatti (P), Prajpti, Supposition, Gi thit. Gi Danh b Xem Thuyt gi b. Gi thit Xem Gi danh. Gii Ct Tng Tr Buddharjna (S) Tn mt v B tt. Gii i Kausdya (S), Kusita (P), Laziness Khng hng hi thc hnh thin php. Mt trong 6 i tu phin no a php. Xem Ut ca la la.
(S),

Gii thot Vimukti (S), Mukti (S), Mutti (P), Mokkha (P), Moka (S), Vimoka (S),Vimokkha (P), Vimutti (P),Vimutta (P), Gedatsu (J), Emancipation, Liberation Gic ng,Mc xoa, thot Thot khi rng buc sanh t ca th gian Tt c cm th c th nh hng s kh vui ca thn tm u c gii ta m t n ch sanh t t do, chng b thi gian khng gian hn ch. Gii thot chng Xem Gii thot thn. Gii thot chng Vimukti-varaa chng. Gii thot o Vimukti-mrga (S). Gii thot o lun Vimoka-mrga stra Tn mt b lun kinh. Gii thot lun Soteriology. Gii thot mn Vimokkha-dvra dvra (P). Gii thot Qun Vimuktisena (S).
(S), (S) (S)

nh

Vimokkha-

Paatti

(P),

Gii thot thn Vimukti-skandha (S), Vimutikkhanda (P) Gii thot un, Gii thot chng Trong ng phn php thn. Gii thot thin Xem Mc xoa b. Gii thot tri kin thn Vimikti-jna-daranaskandha (S) Trong ng phn php thn. Gii thot un Xem Gii thot thn. Gii thot v Vimukti-rasa (S). Ging ng Xem tn.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

94

Ging php Dean (S), Teaching Dharma. Gic ng du gi Yog-nidra (S), Yogic sleep Mt trng thi m hnh gi hon ton th gin v gn nh ng, ch khc l hnh gi lc thc c mi s v khng b t tng chi phi. Gin d Anger Trong tam c: tham (desire), sn (anger), si (stupidity). Gi Xem Dit. Gi lung (T). Gi Vayu (S), lung (T) Phong thin 1- Trong t i: - t (prithin) - nc (apas) - gi (vayu) - la (teja) 2- Tn v thn cp gi. Gi nghip Xem Nghip phong. Ging ngt ngo Kalarava (S), Low sweet tone. Ging quyn r Kalasvana (S), Charming voice. Ging vui v Kalabhshin (S), With pleasant tone. Ging vui v Kalakantha (S), Pleasant tone. Git bt hoi Indestructible drop Git tinh cht trong tim, hnh thnh t cht mu trng ca tinh cha v mu ca huyt m. Git tinh cht ny ch tan bin vo lc cht, lc y n m ra thn thc v lung thn lc chuyn di vo kip sng k tip (TT). Gii Sila (P), Dhtu (S), kham (T), Element Th gii, Php th, Ci gii T i gm: t, nc, gi, la. Ng i thm h khng gii. Lc i thm 2 yu t l: h khng v thc Xem sila Xem Th gii. Gii la (P), Sila (P), Precept Thi la Nhng iu rn cm cho hng xut gia v ti gia ngn nga ti li do 3 nghip gy ra. Gii n ngy mt ln Eksnika (S), Eksnikaga (P) ca san ni Mi ngy n mt ln. Mt trong 12 hnh u . Gii Ba la mt B tt Xem Tr gii Ba la mt. Gii bn T kheo Prtimoka (S), Ptimokkh (P), Prattya-samutpda (S) Ba la Mc xoa. Gii cm Xem gii. Gii cm th lavrata-parmara (S).

Gii cm th kin labbata-parmsa (P), lavrata-parmara (S), la-vrata-parmaradi (S), Wrong practice Nhn nhng gii cm khng phi l nhn ca o gii thot lm cn bn tu. Mt trong Thp s.Gii th kt Mt trong ba mi dt b ca ngi c qu Tu hn t c l ct t mi mi chp v d oan v ham m hnh l, cng kin. Gii cn Indriya-avara-la

sense restraints.

(S),

Precepts on

Gii chp th labbata-paramasa (P). Gii n Xem mn--la. Gii c Silakkhanda (P). Gii Tc lendrabodhi (S). Gii hnh ba la mt Xem Tr gii Ba la mt. Gii Hin lananda (S). Gii Hin Lun s labhadr (S) Thi la bt la, Gii Hin Lun s Sa mn ngi n, thng ta cha Na lan , hi th k th 7 lc ngi Huyn Trang sang Thin Trc th c Ngi truyn cho gio l ca B tt V Trc v Duy thc lun. Khi y Ngi c 103 tui. Gii hc Adhila-ika (S), Adhisla-sikkh, Formation of Precepts Xem Tng gii hc. Gii kinh Dhtu sutta Tn mt b kinh.
(P),

Sutra on Properties

Gii lun Dhtu-katha (P) Mt tp trong 7 tp ca b Thng Php Tng. Gii lut Pannati-la (P), Precept Gm: ng gii cm, thp thin, bt quan trai gii, 250 gii ca T kheo, 350 gii ca T kheo Ni, i gii, B tt gii. Gii nht thc Eksnikaga (P). Gii Nht Pht lditya (S) Gii Nht vng. Gii nht vng r-harsha Pht. Gii Php ladharma (S). Gii phn bit qun Dhtu-prabheda-smti Tn mt b lun kinh.
(S) (S)

Xem Gii nht

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

95
(S),

Gii Quang laprabh (S) Tn mt v s. Gii thanh tnh Pure precepts. Gii thn la-skandha thn.
(S)

Gi trang hong Maanakrik

adorn.

Time to

Trong ng phn php

Gip d Arthacara (S), Attha-cary (P), Helpful Gic thn tc Chanda-samdhi (S), (S, P). Gi mi Gandhaplin (S), Preserving perfumes. G chin n Aguru (S), Agru (S). G thm Gandhashha (S), Fraggrant wood. G trm Agru (S), Sandalwood incense.. G trm Agalu (S), Agaru g thm. Gutijjita Gutijjita (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. Gng chnh php Dhammadaa (P) Php knh.

Gii thn Lun Xem A t t ma gii thn tc lun. Gii Thn Tc Lun Dhtukyapda (S) Tn mt b lun kinh. Do Ngi Th Hu son. Gii Thn Tc Lun Xem A t t ma Gii Thn Tc Lun. Gii thuyt lun Dhtu katha (P) Tp th ba ca b Lun tng. Gii th kin Xem Gii cm th kin. Gii t Sarsapa (S) Ht ci. Gii t kip Sarsapopama-kalpa nhiu nh ht ci.
(S)

Kip s

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

96

H
Ha l Xem Ha l . Ha l Hrit (S) Ha l , Qu t mu Mt n i qu thn vng, thch n tht con nt, c Pht ho , qui y, v sau chng qu A la hn. C tm nguyn h tr ph n trong lc sanh sn. Ha Ly Bt Ma Harivarman (S) S t Khi, S t Gip Mt v La hn, t ngi Cu ma la a, ngi Thin trc, son b Thnh tht lun 202 quyn, sau ngi Cu ma la thp dch ra ch Hn. T th hai phi Thnh Tht Tng, c vua Ma kit phong l Quc s. Hai chng ngi Two hindrances. Hai loi bnh Two illnesses. Hai li Two faults Ri vo qu v Thanh Vn hay Duyn Gic. Hai mi lm trng thi lun hi Twenty-five states of Samsara. Hang ni Girikandara (S), Mountain cave. Hang Tht Dip Xem Tht Dip qut. Hnh hng sng Hng Gagytr H S La st n Xem Cao La st n. H Thin Gamgadev mt v s.
(S)

Hng gi b
(C),

Tn

H Thng Cng Ho-shang-kung gong (C) o gia t, th k 2.

Heshang

H Tin C Ho Hsien-ku (C) Mt trong bt tin. H Trch Thn Hi Kataku-jin'e (J) Tn mt v s. H Trch Thn Hi Ho-tse Shen-hui (C), Keze Shenhui (C), Kataku Jin'e (J) Thin s, t ngi Hu Nng. H Trch Tng Kataku-sh (J), Hesezong (C), Hotse tsung (C), Hesezong (C), Kataku-shu (J) Mt phi thin do t th su ca Hu Nng, H Trch Thn Hi, lp ra hi th k th 7 Tn mt tng phi. Hi ct Xem Bt b lc s. Hm hi Xem Bin. Hm hi Xem bin. Hm sanh Xem Tt a. Hm tng thc Xem A li da thc. Hn Chu Thin Long Ksh Tenry (J) Tn mt v s. Hn Chung Li Han Zhongli (C). Hn Chung Li Han Chung Li (C), Han Zhongli (C) Mt trong Bt tin. Hn a ngc Ahaha (S), Aaa (S), Ababa (S), Cold

Pilgrimage to the Ganges.

(S),

Hn triu Han Dynasty. Hn Trc Php Lan Xem Php Lan. Hn V Han Wu-ti (C) Mt Hong nh Hn. Ht Gta (S), Singing. Ht gii Geyaj (S), Skilful in song. H Ho-t'u (C), Diagram from the River. H nam Ho-nan (C) H nam.

hell.

Hn Giang T Han Xiangzi (C), Han Hsiang-Tzu (C), Han Xiangzi (C) Mt trong Bt tin.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

97

Hn Phi T Han-Fei-tzu (C). Hn Sn Hanzan Kanzan (J).


(J),

Hnh gi du gi Yogin (S).


(C),

Han-shan (C), Hanshan

Hnh kh Saskra-dukhat dukkhat (P). Hnh nghip Abhisakhra (P).

(S),

Sankhra-

Hn Sn Hu Huyn Xem Quan Sn Hu Huyn. Hng Chu Hang-chou (C). Hng Chu Thin Long Hangzhou Tianlong (C), Ksh Tenry (J), Hang-Chou T'ien-Lung (C) Tn mt v s. Thin s Trung quc vo th k th 9. Hng Chu Vn H Hangchou Wenhisi (C), Koshu Bunki (J) Tn mt v s. Hng Dim Ma Tn Xem Minh Vng Bt ng B tt Xem Dim Mn Uy n vng. Hng Long vng Kinh Xem Long vng Huynh Kinh. Hng ma Mrapramar-dna thana (P), Mra-darana (S).
(S),

Hnh mu tng Xem Bn mu tng. Hnh nghip Abhisakhra (S), Accumulation. Hnh nguyn phm Gandhavyha (S) T tp Hoa nghim Mt b trong Hoa nghim b. Hnh tr Ayatane (P). Hnh t y Xem T y php. Hnh un Sakhra-kkhandha (P), 'du byed kyi phung po (P), Saskra-skandha (S), Aggregate of volition, Aggregate of compositional factors Trong ng un (sc, th, tng, hnh, thc) v trong Thp nh nhn duyn. Ho L Ca Minh vng Xem Phn n vng. Ho quang Prksha (S), Halo. Ho quang ca Pht Buddharansi (S), Buddha halo Ho quang quanh ngi Pht, c su mu nh: xanh, vng, , trng, cam v mu tng hp nhng mu ny. Hu hu a ngc Hhdhara (S). Hu tr Xem Di hu giang. Hi n Tam mui gramudr-samdhi (S). Hi o Dpa (S), Island Ngn n, ng. Hi o sn Xem Quang minh sn. Hi Hi Lin Hoa

Mraprama-

Hng Phc Chn ng Gi Vighnantaka (S) V cn nan c ca vung Mt trong Thp Phn n vng. Hng phc php Gofuku (J). Hng Tam Th Kim Cang B tt Xem Hng Tam Th Minh Vng. Hng Tam Th Ma vng Sumbha (S), Sujana (S, P), Trailokyavijaya-rja (S) Nguyt Ym Tn, Hng Tam Th Kim Cang B tt, Ti Thng Kim Cang B tt Tng B. Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili Thin Hu B tt. Mt trong Thp Phn n vng Xem Thng Tam Th Minh vng. Hnh Saskra

Assembly.

Ocean-Wide

Lotus

Fabrication

(S),

Sakhra

(P),

Formation,

Hi Hu Sgarajna (S) Tn mt v s. Hi l thn Xem A tu vn. Hi Ng Hai-yu (C). Hi th ngn chin n uragasara Th chin n rt qu.
(S),

Hnh Pratipad (S) Mt trong 4 hnh tng ca o : o, Nh, Hnh, Xut. Hnh C Cary-pada (S) Mt tc phm dn gian n ni v Pht gio. Hnh cc Angya (J). Hnh gi Parivrjaka (S), Paribbjaka (P).

Santal

Hi Trng T kheo gra-dhvaja (S) V thin tri thc th su trong s 53 v m Thin Ti ng t tham bi.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

98

Hi Vn T kheo gra-megha (S) V thin tri thc th nh trong s 53 v m Thin Ti ng t tham bi. Ho quc Xem Cc lc quc. Hn lt Xem Nhc on tm. Hy li y, t kheo! Ehi-bhiku Monk! Ehi-bhikkhu (P).
(S),

Mt trong 5 loi Ma vng. Hnh nguyn Xem Hnh. Hnh phc Magala (S), Siva (P) T b, Thp B thin Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. Hnh phc ca s gii thot Vimutti-sukha (S). Ht bi Raja (S), Dust. Ht chui Ml (S), trengwa (T), Bead Trng ht. C 4 loi: 108 ht, 54 ht, 42 ht v 21 hay 27 ht. Cn c loi 36 ht hay 18 hoc 14 ht. Ht ging Xem chng t. Ht thm Gandhabj (S), Fragrant seeds. Hc Kla (S), Black Thi im. Hc D thn Klaratri (S) Hc D thin, m D thin V thn ny l b hu hu h vua Dim La. Hc D thin Xem Hc D thn. Hc nht Darsa (S) Ngy mng mt lich n . Hc Nh Kakrna (P) Tn mt v thin. Hc sc H php Kalrpa (S), Dharma Protector V H php ha thn ca Vn th S li B tt. Hc sn Klaparvata (S) Ni Hc sn. Hc thng a ngc Klastra (S) a ngc c dy tri v ca mu en. Hc Thin Kakarna (S), Kapaka (S), Ka (S), Rudra (S) Ct Lt St Noa Tn mt v thin. Tn mt v thn n i Hc Thin thn Hc Thy Tha Hei shui Cheng (C). Hc X La st n Makuta (S) Thi Hc La st n Tn mt v thin. Hng h Gag (S), Ganges River Tn mt con sng ln n . Hng h sa Gag-nad-vluk

Come!O!

H an c Var (P), Varna (S), Vassa (P), Vassna (P), Retreat season Nhp h, An c kt h. H An c Varsika (S), Varsa (P), Vassa (P) 1- Ma kit h, bt u ngy 16 - 4, kt thc ngy rm thng 7. Ngy 16 - 7 l ngy T t. 2- Hoa Ba li thi ca: mt loi hoa ci tri. H an c Varna (S),Vassna (P), Ge-ango (J). H cn Xem n cn. H triu Hsia Dynasty Nh H. Hc lc na Haklenayaas (S) T th 23 trong 28 t Pht gio n . Hc Lm Hao lin T.
(C)

Tn mt v s. Xem Huyn

Hi Vihisa (S), Hisa (S), Harmfulness Lm tn no ngi khc. Mt trong 10 tiu ty phin no. Hnh Cary (S), Carita (S), Caritra (S) Hnh nguyn ng tc, hnh vi, s thc hnh thc tin nhng kin gii ngn thuyt t n gic ng. Hnh A la hn Arahattaphala

arahatship.

(S),

Fruit of

Hnh chu kh Dukkhata (P). Hnh u Dch l kh hnh. Ngi tu hnh t nguyn sng theo cuc sng gian nan kh nhc mi da thn tm, mun nh hnh ny gii thot tt c kh, ni l dng kh tr kh, gi l kh hnh. Hnh Hu B tt Caritamati Tn mt v B tt.
(S)

Hu B B tt

Ganges.

(S),

Sand in the

Hnh kh lm Difficult practice. Hnh nghip Ma vng Abhisakhramra (S)

Hu bo nghip Apara-paryaya-vedaniya-karma (S) Nghip i ny, lu v sau mi tr. Hu Di Man Sai phi Xem Ph n a phi.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

99

Hu hu Punarbhva (S), Renewed existence. Hu Nghim Kinh Kogonkyo (J) Tn mt b kinh. = Ghanavyuha Sutra. Hu t Aparanta (S) V lai. Hu Thin Hou-t'ien (C) Xem Truyn gii. Hu vng sn Tr b Apararjagirika trong 4 b phi ca n t la phi. H lun Prapaca ideas,. H Gantha (S). H Grantha (S), Gantha (P), Attaching Ngha l tri buc, kh g ra. Nh h phc, h ly. H phc Sayojana (P), Bandhana (S), Fetters Kit trc, Phc, Kit s; Kt, Thng thc 1Tht buc li, dy tri buc. C 5 mi kt: tham kt, nhu kt, mn kt, tt kt, kin kt. Dc gii c 5 mi kt gi l Ng h phn kt. Ci Sc gii v V sc gii c 5 mi kt gi l Ng thng phn kt. C 9 mi kt tri buc lng ngi: i, nhu, mn, si, nghi, kin, th kin, kin, tt . 2- Dy tri buc chng sanh vo vng lun hi l ham mun eo nu trong sc gii (ruparaga) v ham mun eo nu trong V sc gii (aruparapa). H thng th gian Lokadhtu (S), World system Trong mt h thng th gian ch c mt ng chnh bin tri m thi. H T Hsi-tzu
(S), (S)

c i hong php nc ngoi. Hin i Bhadrruci (S) Tn mt v s. Hin H B tt Bhadrpala (S), Gracious protector Bt b la B tt, Bt B tt, Bt ha B tt, Thin Th B tt, Hin Th B tt, Bt ni la ba la B tt, Bt b la B tt, Bt ho B tt. Tn mt v B tt. Hin H Long vng Upnanda (S) Thin Hoan H, Tn la nan , u b nan , Bt Nan Long vng 1- Mt trong Bt i Long vng, gm: Hoan H Long vng, Hin H Long vng, Long vng hi, Bo Hu Long vng, a Thit Long vng, V nhit no Long vng, i Long vng, Thanh Lin Long vng. 2- C ngha oan chnh, hoan h. Tn mt t ca Pht. Hin kip Bhadr-kalpa (S), Bhadda-kappa (P) Bt kip, Pha kip Tn k kip ln hin nay, do c nhiu thnh nhn ra i nn c gi l hin kip. Kip qua l Trang nghim kip, kip sp ti l Tinh t kip. Trong k kip ny s c dn 1000 c Pht ra i, n nay c 4 v. Hin Kip nh kinh Xem Hin Kip kinh. Hin Kip kinh Bhadrkalpika stra (S) Hin Kip nh kinh, Bt kip tam mui kinh Tn mt b kinh. Hin Kip Th d Bhadrkalpavadna mt b kinh.
(S)

Mt

Papaca

(P),

Discursive

Ht vo na (S), Inhalation.

Tn

the Appended Judgments Cn gi l T truyn.


Mt trong 10 lun gii trong Thp Dc.

(C),

Ta-chuan

(C),

Commentary on

Hin ngu kinh Damamrkha-nidna stra (S), Hsien-yii ching (C) Hin Ngu Nhn Duyn kinh Tn mt b kinh. Hin Ngu Nhn duyn kinh Xem Kinh Hin Ngu. Hin Th Hsien shou (C), Genju (J) Tn mt v s. (Hoa Nghim Tng). Hin Th B tt Xem Hin H B tt. Hin Tch Devaarman (S), Devasema (S) Thin Tch, b Thit Ma Tn mt v s ra i sau khi Pht nhp dit khong 100 nm. Hin Tch Devasema (S) Tn mt v s. Hin tr b Bhadrynika (S), Bhadrayaya (P)

H T Hsi-tz'u (C) Mt sch c ca Trung quc. Hi ma ph a Xem ng Nim. Hip Tn gi Parva (S) T th 10 trong 28 v T Pht gio n . Hiu Nghim Hsiao-yen (C). Hiu V Hsiao-wu (C). Hin Dhadra (S), Kindness Bt la 1- s lnh 2Bt la: Mt trong 16 i A la hn c c Pht

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

100

Mt trong 20 b phi tiu tha. Hin tr b Bhadryaya (S). Hin tr b Bhadryaniyah Thng ta b.
(S)

Mt b trong

Hin php lc tr stadharma sukhavihra (S) Mt loi nh, hnh gi tu tp thin nh, la b vng tng, than tm vng lng, hin c php h, an tr chng ng. Hin php lc tr Da-dharma-sukha-vihra (S) Hin php lc hnh Mt tn gi khc ca Thin nh. Hin qun Abhisamay (S), Intuitive comprehension Hin chng Qun cnh hin tin. Hin Qun Trang Nghim Lun Abhisamaylakra stra (S) Tn mt b lun kinh. Hin ti Pratyutpaa (S), Present. Hin ti Hin kip tam thin Pht danh kinh Hsien-tsai hsien-chieh ch'ien-fo-ming ching (C) Tn mt b kinh. Hin ti tam mui Pratyutpaa samdhi (S). Hin ti tng Pratyutpaa koa (S). Hin ti thp phng ng bch Pht danh tnh tp Pht ng hiu Hsien-tsai shih-fang ch'ien-wupai fo-ming ping-tsa fo t'ung hao (C). Hin thc Khyativijna (S) Cc php tng ng A li da thc m hin ra Xem A li da thc. Hin thc Carvakas (S) Nhng ngi ch trng sng hin thc thi c Pht. Hin tin Abhimukh (S), Abhimukham (P), Pratyaka (S), Abhimukha (P), Face-to-face, Xem Thng gii. Hin tin a Abhimukh-bhmi stage Trong Thp a.
(S),

Hin Dng Tm Ngha Saratthappakasini (S). Hin dng thnh gio lun Prkrarya-vsastra (S) Do ngi V Trc bin son. Hin gio Zarathustra (S), Zaroastrianism Ho hin gio, Ho gio Tn gio ng Ba t vo th k 6, 7 BC. Hin sc Varnarpa (S) C 12 loi hin sc mt thng c th thy c. Hin thc lun Vidy-nirdea-stra (S) Tn mt b lun kinh. Hin tn lun Abhidharma-prakarana-sana stra (S) Xem A t t ma Hin tng lun. Hin v bin Pht cng c kinh Acityarja(nma)-mahyna-stra (S) Tn mt b kinh. Hiu nh tht Xem Thy nh tht. Hiu php bng l thuyt Pariyatti (S), Theoretical

understanding.

Hin bo nghip sta-dharma-vedaniya-karma (S) Nghip i ny, thnh thc trong i ny. Hin ng Pht Abhisabuddha (S) A t tam Pht , Hin ng gic Tn mt v Pht hay Nh Lai Xem Hin ng Pht. Hin hnh Abhisaskra (S), Abhisaskaroti (S), Abhisaskata (S), Accomplishment Cc php hu vi trc mt. Hin Kin B tt Pratyaksadarana (S) Tn mt v B tt. Hin kip Auspicious Kalpa

Face-to-face

Hin tin th Sammukhibhva-vedaniyata (S). Hin tin t ni lut Sammukha-vinaya (P). Hin tng lun Pramahvartika (S). Hip chng Ajali (S), Gassh clasping C 12 cch chp tay.
(J),

The present cosmic period, in which a thousand Buddhas are believed to appear.

Hands

Hin nht thit th gian Sarvabuddhasamdarana (S) Ci th gii thi qu kh, Pht quc ca c Nh lai Vn li m vng Pht. Hin php lc hnh Xem Hin php lc tr.

Hinga Hinga (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. Hingu Hingu (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

101

H Rama (S), Joy. Hnh nh phn chiu trong tm Patibhaga-nimitta (S). Hnh pht nm cc a ngc Pancavidhabandhanam (P). Hnh sc Sashna-rpa (S) C cc loi: di, ngn, vung, trn, khng ngay thng. Hnh sc Xem Sc. Hnh tng Pratim (S). Hoa Puppha (P), Pupa (S), Flower. Hoa o Kad (J), Ikebana (J), Way of Flowers Ngh thut pht trin tm bt nh bng cch dng hoa biu th bn tnh. Hoa m Xem Khng hoa. Hoa Hua T'ou (C), Hua-t'o (C), Hua Tuo (C), Hua T'ou (C) Thy thuc ni ting th k th 2 hay th 3. Ngi l ngi khai sng cc bi tp Kh cng Trung quc. Hoa c B tt Padmar (S) Tn mt v B tt. V v lai, Hoa c B tt s thnh Pht hiu l Ta la th vng Pht. Hoa Khai Phu Pht Nh Lai.

trong 5 thi k thuyt gio. Hoa Nghim phi Hua-yen p'ai Huayen (C) Tn mt tng phi.
(C),

Kegon(J),

Hoa nghim thn ch Avatamsaka mantra (S) Gm 42 m Phn ng trong kinh Bt nh Ba la mt. Hoa Nghim thi Xem Hoa nghim k. Hoa Nghim tng Hua-yen School (C), Hua-yen tsung (C), Kegon-sh (J), Kegon sect, Kegon School Tn mt tng phi. Hoa Quang Nh Lai Padmaprabh (S) Hoa Quang Nh Lai l Pht v lai, hu thn ca ngi X li Pht, ci gii ca Hoa Quang Nh Lai l Ly Cu, k kip ca ngi l i Bo trang nghim v c v s B tt u ng hiu i Bo. Hoa sen Kamala (S). Hoa sen xanh Pukara (S), Blue lotus. Hoa S La st n Pupa-dant (S) Thi Hoa La st n Tn mt v thin. Hoa Sn He shan (C), Kwazan (J) Quan Sn Hu Huyn. Hoa Tu Tng m Kes Sdon (J) Tn mt v s. Hoa tng gii World of Lotus-store, Flower Store World Ton th v tr. Hoa Th thnh Patna (S), Paliputra (S), Paliputta (P), Patna (P) Ba tr l pht thnh Nm 250 BC, vua A Dc t chc i hi kit tp kinh in ti thnh ny. Hoa thm Gandhapt (S), Gandhapushpa Gandhakasum (S), Fraggrant blossom. Hoa Th kinh Kuala-mla sagraha mt b kinh. Hoa tr Ikebana (J), Pond flower. Hoa Tc An Hnh Pht Padmavabla-vikramin (S) Tn mt v Pht hay Nh Lai. Pht hiu ca Kin Mn B tt. Hoa u m Udadambara (S), Udumbara (P), Udambara (P) Nhiu ngn nm mi tr hoa mt
(S) (S),

Xem Khai Phu Hoa Vng

Hoa man Kumaml (S) Vng hoa. Hoa mn la Mahmadala (S). Hoa Nghim Kegon (J), Huayen (C), Gaa-vyha (S), Avatasaka stra, Buddhavatasaka stra, Dharmadhtu-pravea Phm cui ca b i Phng Qung Pht Hoa nghim kinh. Hoa Nghim B tt Padmavyha (S) Tn mt v B tt. Hoa nghim kinh Kegon-ky (J) Tn mt b kinh. Hoa nghim kinh thp a s Commentary on the Chapter Ten Stages of the Garland stra Tn mt b lun kinh. Hoa nghim k Avatasaka (S), Avatasa (S) Hoa Nghim thi, Hoa Nghim b kinh Thi k Pht dy cho cc v i B tt. Thi k th nht

Tn

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

102

ln, khi tr th c Lun vng xut th hay Pht ra i. Hoa V u Xem A Dc vng. Hoan h Pramudit (S), Pamudita (P), Joy Hoan h Pamudit (P). Hoan H Xem Nan . Hoan h a Xem Cc h a. Hoan H a B tt Stage of Joy. Hoan H Long vng Xem Nan . Hoan h uyn Nandnavana (P) khu vn ca vua tri Thch.

yin (C), Heshan Wuyin (C), Kasan Muin (J) Thin s Trung quc th k 10. Ho thng Upajjhya (P), Upajjha (P), Updhyya (S), Venerable u ba da, Thn gio s Bc thy u cho t tu hnh xut gia, cng vi ngi gio th v kit ma gi l Tam s. Ho tu ct Xem Ho tu kit long vng. Ho tu ct Long vng vng.

Xem Ho tu kit long

Mt trong bn

Hoan H Vng B tt Xem Kim Cang H B tt. Ho a b Mahisasakah (S) Mt b trong Thng to b. Ho lc thin Nirmarati (S) Ho t lc thin, Diu lc ho thin, Tu nit mt Ci tri th 5 trong ci Lc dc thin. ng u l vua Tri Thin Ha. Ho Aupapduka (S), Born by (S, P) Chuyn ho m sanh, khng qua bo thai.

Ho tu kit long vng Vasuki (S) Ho tu ct Long vng, Bo Hu Long vng Tn mt v thin. Mt trong Bt i Long vng, gm: Hoan H Long vng, Hin H Long vng, Long vng hi, Bo Hu Long vng, a Thit Long vng, V nhit no Long vng, i Long vng, Thanh Lin Long vng. Ho tu mt a Xem B tu mt. Hoi Cm Huai kan (C). Hoi Gim Ekan (J) Tn mt v s. Hoi Hi Huai-Hai (C) Tn mt v s. Bch Trng Hoi hi. Hoi nam t Huai-nan-tzu (C), Huainanzi (C). Hoi Nhng Huai Jang (C) Tn mt v s. Hoi Trang Ej (J) Tn mt v s. Hon Sn Huan shan (C). Hong Xem Hunh. Hong B Huang Po (C) Xem Hu Nam. Hong B Hy Vn Xem Hong B Hy Vn. Hong B Hy Vn Huang-po Hsi-yun (C), bakuKiun (J) t v truyn nhn gio php ca ngi Bch trng Hoi Hi. Hong B tng baku-sh (S) Tn mt tng phi. Hong Cn Huan-chin (C), Yellow Turbans Huangjin (C) Tn mt v s. Mn ca Thi bnh o do Trng Gic thnh lp. Hong ni kinh Huang-ti nei ching (C) Tn mt cun sch c v y l.

metamorphosis

sanh

Ho thn Accommodated body. Ho t lc thin Xem Ho lc thin. Hot nhin chng ng Effortless spontaneity. Ho m thin Aghaniha (S), Sound-Accordance Realm Tn mt ci gii trong Tnh phm a: V tng thin, V phin thin, V nhit thin, Thin kin thin, Sc cu cnh thin, Ho m thin, i t ti thin. Ho ca la na Xem Th k kinh. Ho a b Xem Di sa tc b. Ho hp Samavaya (S) Ho hp c ngha, V chng ngi Mt trong Lc c ngha. Ngha l nm c ngha: Tht, c, Nghip, ng v D nhip thuc ln nhau m khng la nhau. Ho l ca Thnh tu php Heruka Sadhana (S). Ho Sn Ng m Kasan Muin
(J),

Ho-shan Wu-

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

103

Hong nh Kinh Huang-t'ing-ching (C) Kinh sch o gio. Hong nh kinh Hunag-ting ching (J), Huangting Jing (C) Mt tc phm ca o gia hi th k th 3. Hong nh kinh Huangting Jing (C). Hong Lo Qun Huang-lao-chun (C), Huanglaojun (C), Ancient Yellow Lord, V thn ch yu ca o gia nguyn thy v Thi bnh o. Hong Lin Uppala (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili Xem Cu vt u. Hong Long Hu Nam Huang lung Huinan (C), ry Enan (J) (1002-1069) t v truyn nhn gio php ca Thch Sng S Vin, dng thin Lm t. Dng thin ca ngi l dng thin u tin c lu truyn sang Nht bn vo th k th 12. Hong long phi Huang-lung p'ai (C), ry-ha (J) Tn mt tng phi do Hong Long Hu Nam sng lp. Hong mai Huang-mei (C), Huangmei (C), bai (J) Tn khc ca Hong Nhn. Hong Mai l tn ngn ni ni Hong Nhn sng. Hong Sn Cc Kozankoka (J), Huang sanku (C), Kozankoka (J). Hong T Thin s Hongjichanshi (J), Kosa Zenjii (J) Tc hiu ca Thanh Nguyn Hnh T. Hong T Thin s Kosa Zenjii (J) Tn mt v s. Hong Xch Sc Tin Nhn Xem Ca t la. Honh Xem Tranh la. Honh phi Horizontal board. Ho Bin Citravadin (S) Cht t la b nia Mt trong mi i lun s ng thi ngi Th Thn. Ho gio Xem Hin gio. Ho hin gio Xem Hin gio. Ho Mu Agnayi (S) Tn mt v thin. Ho tinh Agraka (S) Hunh Hoc tinh. Hoch Pratilambha (S) S vic cha c hoc

mt m nay li c. Hoi Viparima (S) Xem dit. Hoi kh Viparima-dukkhata (S), Dukkha due to

change.

Hoi kip Savarta-kalpa (S). Hoi Ma B tt Mrapramardaka (S) Tn mt v B tt. Hoi ngha Vitanda (S) Mt trong Thp lc ca phi Chnh l n. Hoi tng Kim cang la ni kinh Vjravidrandhra (S) Tn mt b kinh. Mt b kinh trong Mt b. Hot a ngc Sanjiva (S), Sonytra ng hot a ngc, Tng a ngc a ngc u trong 8 cnh i ngc nng (bt nhit a ngc). Hong Nhn Hung-jen (C), Gunin (J), Knin (J), Hongren (C), Gunin (J) (601-674) t v truyn nhn gio php ca o Tn. T Thin tng i th nm Trung hoa, vo th k 7, sanh ti Hong Mai, K Chu (Trung hoa). Hong Nhn Hung Jen (C) Tn mt v s. Hong php Dhamma deana (P). Hong Php i s Kob daisu Php i s.
(J)

Xem Hong

Hong Php i s Kob Daishi (J) T sng lp phi Chn ngn tng (h Mt tng) Nht (774 835). Mt i s Nht vng lnh Thin hong sang Tu hc Mt tng nm 804. Nm 806 ngi v nc, ln ni tham thin, c o trn ni Cao d (Koyasan) ri truyn Mt gio tng Chn ngn. Hong th Mahsarnaha-sannaddha nguyn rng ln trm khp chng sanh.
(S)

Th

Hong th t th Sanaha-sanaddha (S) Bn th nguyn rng ln ca B tt. Hong Tr Chnh Gic Hung-chih Cheng chueh (C), Wanshi Shgaku (J) Tn mt v s. Honenbo Genku Honenbo Genku (J) Nguyn tn ca Php Nhin i s.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

104

Ha Sadhya (S) Dy d khin chuyn ha. Ha d Nirmita-upama (S) Th d ch cc php nh vt do thn thng bin ha ra. Ha Nirma-ketra (S). Ha lc thin Nimmanarati (P) Tn mt v thin Xem Nh ha Ha lc thin ci Nimmanaratidevaloka mt ci gii.
(P)

Hi tic Anuseti (S). Ht tt Lit Khubilai (C). H Gi-gi lin-tr Gaggara (P). H Knh c Hu Jingde (C) Vin tng ca vua ng Thi Tng, nh ng. H Nam Xem H nam. H Nam Sng Hu nan Shang (C). Ha Ai (J). Ha Duyt Xem Ba t nc vng. Ha hp c ngha Samaraya (S) Kt hp nhng nguyn l ca Tht, c, Nghip, ng, D c ngha. Ha hp tnh Samagri (S). Ha tn Wasan (J) K tng. Ha Thng Dch l Thn-Gio-S, ngha l bn s xung tc cho ngi xut gia trong Pht Gio gi l ha thng. Hi gio Islamism, Mahometism Thanh chn gio Tn th thnh Allah, do ngi Mahomet (571 632) sng lp. Hi hng Parimayati Bin.
(S),

Tn

Ha Nghi T Gio l. n gio : V k thng cn thuyt php n tu n chng, gi l n gio; 2. Tim gio: v k trung h cn thuyt php t cn vo su tng lp tin ln, gi l tim gio ; 3. B mt gio : dng sc tr hu bt kh t ngh (bt nh) khin ngi nghe mi mi t lnh hi m chng bit vi nhau, gi l b mt gio ; 4. Bt nh gio : dng sc bt nh khin ngi nghe c hiu khc nhau, chng qu chng ng, hoc nghe tiu php m c i qu, hoc nghe i php m c tiu qu, gi l bt nh gio. T gio ny l nhng nghi thc ca Pht dng gio ha chng sanh, nn gi l ha nghi. Ha Php t Gio l. Tam-tng gio : bao gm tam tng : kinh, Lut, Lun ; 2. Thng gio : l php cng thng ca tam tha ; 3. Bit gio : l php ring bit ch i vi mt tha; 4. Vin gio : i vi ngi ti thng cn thuyt php vin dung. T gio ny l php mn ca Pht dng gio ha chng sanh, nn gi l ha php. Ha Pht Nirma-Buddha (S) ng ha Pht. Ha sanh Upapaduka formation.
(S),

Dedication
(S),

Xem

Hi hng cng c Paidna

merits.

Dedication of

Hi hng phc bu Pattidna (S). Hi trnh lun Vivdaamana stra (S) Tn mt b lun kinh. Hi trnh lun thch Vigraha-vyvartan-vtti Tn mt b lun kinh.
(S)

Born by trans-

Ha thn Sprul-sku (T), Tulku (T), Transform-ation

body.

Hi ng T Tm Hui-tang Tsuhsin (C), Kwaido Soshin (J) Tn mt v s. Hi ng T Tm Maid soshin (J) Tn mt v s. Hi hn Kuktya (S), Remorse, Regret, Kukkucca (P). Hi li Repent, To.

Hng lin Padma (S), Paduma (P), Paduma (P), Red lotus Ba u ma a ngc, Ma c ma a ngc; Lin hoa, Ba u ma lin hoa 1- Lin, lin hoa 2- Ba u ma: Tn mt trong 8 loi a ngc lnh. 3- Ba u ma lin hoa: mt loi hoa ci tri Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. Hng lin a ngc Padma-naraka (S) Hng lin

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

105

na lc ca, Bt c ma, Bt c ma na lc ca ngc th by trong tm a ngc lnh. Hng lin na lc ca Xem hng lin a ngc. Hng Phm Hung-fan (C) Tn mt v s.

H Kim cang Hevajra (S) Tn mt v thin. H Kim Cang Nhip qung ch Hevajrapindarthatika (S). H Kim cang Tan-tra Xem V thng du gi Tantra. Hn min ci Xem Thu min. Hn trm Styna (S), Thna (P), Sloth Tc dng khin tm nng n. Mt trong 6 i tu phin no a php. Hn trm d di Xem Thu min. H Khu Thiu Long Koky Jry (J) Tn mt v s. H Vyaghra (S). H Xem X. H D Xem Tng trng s vt. H ma Homa (S) Dng la tr hu t ci phin no lm ho chn l tn tr ma hi. Php t t ca Mt gio. H minh B tt Prabhpala (S) H Minh i s Tin thn Pht Thch ca. Thu Pht Ca Dip ra i H Minh B tt n chu v c th k thnh Pht Thch Ca tip ni Pht Ca Dip. H php Pla (S), Hou-fa (C), Dharmapla (S), Lokapala, Dhamma-pla (P), Protector, Dharma Protector, Php H, m-ma-ba-la i s, m Qu (1)m ma pa la (Php H) tn mt cao tng hi th k th 6 - 7, tr tr hc vin Nalanda, sau l tr tr Tu vin Mahabodhi, ngi truyn php cho Gii Hin lun s, Gii Hin lun s truyn o cho ng Huyn Trang. Ngi tch nm 560, th 32 tui. (2) m Qu, tn mt v Sa mn dch kinh ti Lc dng nm 207 i Hu Hn. H quc tn gi s vn i tha kinh Rraplaparipcch-stra (S) Mt b kinh trong Bo tch b. H thn Itadevat (S), Sdhita (S), Yidam Ishtadevata (S), Protector Tn mt v thin. H th thn Lokapla (S, P). H th t vng Guardian Kings of Four
(T),

Hng quang t Honganji (J) Tn mt ngi cha Nht bn ca phi Chn tng (Tnh ) ct t th k 13. Ha Xem La. Ha Bin Citrabhana (S) Mt trong 10 i Lun s ch thch b "Duy thc Tam Thp Lun" ca ngi Th Thn. Ha i Tejodhtu ng i.
(S),

Fire element

Mt trong

Ha h River of fire. Ha quang Pht nh Xem Quang T Pht nh. Ha tng Agni-dagdha (S), dhyyati (S), dhyyeti (S), dhypayati (S), Jhapita (P), Cremation, Tr t Xem Tr t. Ha t Agni-hotra (P) Tc xa ca n sm hi ti li. Ha thn Agni (S), Aggi (P), Fire A k ni, A ngh ni, Ha Thin Tn v thn la trong kinh V . Ha Thin Tn mt v tri. Xem Ha thn. Ha t Pht nh Xem Quang T Pht nh. Ha x Kundalini (S). Hc gi Paita (S), pan di ta (P), Scholar, Ngi hin tr. Hc H s iknanda (S) Thc xoa nan T kheo i ng. Hc php n ikmna (S), Sikkhamana (P) Thc xoa ma na Sa di ni hc gii 2 nm trc khi tr thnh T kheo ni. Hc thuyt bt dit Anirodhnutpda (S), Doctrine

of Immortality.

Hc x Sisapada (S) iu cn phi hc. Hc x yu tp Xem i tha Tp B tt hc lun.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

106

Directions Tn mt v thin.
Hc Phn Dronodna (S) Bo th nh ca vua Tnh Phn, ph thn ca B ta v Bt . Hi ng a phng Tru tsegyad (T). Hi ng tn gio Yikstang (T). Hi ng trng lo Kalonlama (T). Hi Thng i Pht nh Xem i Chuyn Lun Pht nh. Ht chui Akaa (S), Seed. Hp Upanaya (S). Hun lnh Agyo (J), Master's instruction. Hun Ca Sunga khong 187BC.
(S)

Hu c Jnolka (S) 1- uc hu, tr c (uc tr) 2Hu c Tam mui: Mt trong nhng php tam mui ca ch B tt v ch Pht. Mi c Pht hay B tt u c v lung php tam mui. Hu c Tam mui 1- uc hu, tr c (uc tr) 2Hu c Tam mui: Mt trong nhng php tam mui ca ch B tt v ch Pht. Mi c Pht hay B tt u c v lung php tam mui. Hu Din Hui-yuan (C), Huiyuan (C) (334-416) T th nht ca Tnh tng Trung quc. Hu Gic Hui-chueh (C) Tn mt v s. Hu Gic Lang Gia Roya Yekaku (J), Hui-chiao Langyeh (C), Roya Yekaku (J) Tn mt v s. Hu Gin Hui-chien (C) Tn mt v s. Hu Hi Hui-hai (C) Tn mt v s. Hu hc Praj-siksa thu sut chn l.
(S)

Tn mt v vua n

Hun tp Parivsita (S), Parivsa (S), Parivsita (S, P) Xem Kt tp Xem Tp kh. Hu she rab (T) Xem x na, Hu Vibhna (S) T b x na Php tu chng th nh trong 3 php tu: nh, hu, x. Ch t b x na bao hm su ngha (theo kinh Nit bn): chnh kin, liu kin (thy r), nng kin (thy c), bin kin (thy khp), th kin (thy ln lt t trc ra sau), bit tng kin (thy cc tng mt cch phn bit). Hu Xem T b sa lun. Hu An Hui-an (C) Tn mt v s. Hu n Xem tr n. Hu Bt nh Ba la mt B tt Xem Bt nh Ba la mt B tt. Hu B B tt Xem Hnh Hu B tt. Hu Cn Pht Gim Hui-chin Fo chien mt v s.
(C)

Php mn qun chiu


(C),

Hu Khai V Mn Hui-kai wu men Mumon (J) Tn mt v s.

Ekai

Hu Kh Hui-ko (C),Yeka (J), Hui-ke (C), Hui-ko (C), Eka (J), Yeka (J) (487-593) t v truyn nhn gio php ca B t ma. Hu Lm Hui-lin (C) Cha Hu Lm Tn mt v s. Hu Lm t Erin-ji (J) Tn mt ngi cha. Hu Lng Trng Khnh Hui leng Chang Chinh (C), Hui lang (C); Yeryo Chokei (J) Tn mt v s. Hu mng Praj-jivita (S) Xem C th. Hu Minh Hui-ming (C), E-myo (J) Tn mt v s. Hu Nam Hui-nan (C), Huang Po (C) Hong B Tn mt v s. Hu Nng Yeno (J), Weilang (C), E'no (J), HuiNeng (C) T th su Thin tng Trung hoa. Sanh ngy 8 thng 2 nm Mu Tut i ng Thi Tng (638), mt nm 713 Xem T Hu Nng. Hu Nng i s En (J) Tn mt v s. Xem Hui Neng. Hu nhn Prajcaku
(S),

Tn

Hu cn Prajendriya (S), Praj-indriya (S), Paindriya (P) Mt trong 5 cn v lu (Tn, tn, nim, nh, hu). Hu c Tam mui Djananolka Samdhi (S). Hu C Hui-chu (C) Tn mt v s.

Pacakkhu

(P),

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

107

Jna-caku (S). Hu nht Praj-divakara (S) Mt tri tr hu. Hu Nht Nh s Trung quc, hc tr s Ngha Tnh (618 - 905), i Thin Trc t nm 701 n 719. Hu Qu Hui-kuo (C) Tn mt v s. Hu Tnh Prajkara (S) Tn mt v s. Hu Tch Hui-chi (C) Tn mt v s. Hu Tch B tt Prajkuta (S) Tr Tch B tt Tn mt v B tt Xem Tr Tch B tt. Hu Thng T Tm Huitang Zixin (C), Maid Sochin (J), Hui-t'ang Tsu-hsin (C), Huitang Zixin (C), Maido Sochin (J) (1025-(10) 0) t v truyn nhn gio php ca Hong long Hu Nam Tn mt v s. Hu thn Praj-skandha php thn.
(S)

teaching Tn o gio, xut hin hi th k 3 -4.


Huyn sa Hsuan-sha (C). Huyn Sa Giang Biu Hsuan sha Shih pei (C), Gensha Shibi (J) Huyn Sa S B t v truyn nhn gio php ca ngi Tuyt Phong Ngha Tn Xem Huyn Sa Giang Biu. Huyn Sch Hsuan T'se (C), Gensaku (J) Tn mt v s. Huyn Tc Hsuan Tse (C), Gensoku (J) Tn mt v s. Huyn T Hsuan su Tn mt v s.
(C),

Hao lin

(C)

Hc Lm

Huyn tng Hsuan-tsung (C), Xuanzong (C) (685762) Mt v vua i ng. Huyn Trang Genjo Sanzo (J), Hsuan-chuang (C), Genjo Sanzo (J), Hiuan-Tsang (C), Husan-tsang (C), Hsan Tsang (C), Xuanzang (C), San-tsang (C), Sentsang (C), T'ang-seng (C) Tn mt v s (600-664) sng lp Duy Thc tng (Php tng tng), Ngi i sang Thin trc nm 629 v v nm 645 bng ng b. Huyn ng Hsuan-ying (C) Tn mt v s. Huyn My (S), Illusion Nh huyn, Sim, o nh 1- o nh 2- Lun ci, nnh b. Mt trong 10 tiu ty phin no. Huyn d My-upama nh huyn.
(S)

Trong ng phn

Hu Thi Hui Chih (C), Hui shih (C) Tn mt v s. Bn thn ca Trang T. Hu Thng b tt vn i thin quyn kinh Huishang p'u-sa wen ta-shan-ch'uan ching (C) Tn mt b kinh. Hu Tng Hui-tsung (C), Huizong Hong triu i Tng.

(1082-1135)

Hu tr Manaparyaya (S) Tha tm tr. Hu Trung Quc S Hui-chung (C), Yechu (J) Tn mt v s. Hu T Hui szu (C), Yeshi (J) Tn mt v s. Gio ch Thin thai. Hu Vn Hui Yun (C) Tn mt v s. Hu Vin Hui yuan (C), E-on (J) Tn mt v s. Huyn Gic Hsuan chiao (C). Huyn Gic Trng Genkaku Cho (J), Hsuan chiao Cheng (C), Genkaku Cho (J) Tn mt v s. Huyn Gic Vnh Gia Genkaku Yoka (J), Hsuan chiao Yung chia (C), Genkaku Yoka (J) Tn mt v s. Huyn hc Hsuan-hsuen
(C),

Th d ch cc php

Huyn gic Xem Bin k s chp. Huyn ho Kim Cang Myvajra (S). Huyn ha My-sahadhamma-rpamviya (P). Huyn thn Gyulu (T), Mhakya (S), Sgyu lus (T), Mha-kya (S). Huyn Tr Huan chu (C) Tn mt v s. Huyn Tr phi Genj-ha (J) Tn mt tng phi. Hunh Pita (S) Hong Mu vng, mt trong 12 loi hin sc mt thng c th thy c. Hunh Hoc tinh Xem Ho tinh.

Secret mystical

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

108

Hunh Tinh thin Amgaraka (S). Hy i Vibhva-tah Vibhva-tah (P).


(P),

Vibhva-t

(S),

H vng False pht.

Xem Vng ng.

Xem Bt khi
(S),

H Am Hoi Sng Koan Esh (J) Tn mt v s. H Chu Hsu chou (C) Tn mt v s. H cung ng Xem Vng ng. H di Xem vng. H ng Hsu tang (C), Kido (J), Hsu-T'ang (C), Xuatng (C), Kido (J) (1185-1269) Thin s Trung quc thuc dng thin Lm T. H khng ksa (P), ka (S), Emptiness Khng gian, H khng v vi. H khng c Xem khng c thin. H khng d ka-upama php nh h khng.
(S)

H vng kin Prapaca-darana Papacadassana (P).

H vng phn bit Vitatha-vikalpa (S), Abhtaparikalpa (S), Discriminated opinion S phn bit h di sai lm khng ng chn tng s vt. H v ch ngha Nihilism (S), ch ta (T) Ch ngha ca ngi chp khng. H v tng Komus (J). Hng Dng Thanh Nhng Xingyang Qingrang (C), Koy Seij (J), Hsing-yang Ch'ing-jang (C), Xingyang Qingrang (C), Koyo Seijo (J) Tn mt v s. Hng Ha Tn Trang Koke Zonsho (J), Xinghua Congjiang (C), Hsing-hua Ts'ung-chiang (C), Xinghua Congjiang (C), Koke Zonsho (J) Hng Ha Tn Tng (830 - 888) t v truyn nhn gio php ca Lm T Ngha Huyn. Hng Ha Tn Tng Xem Hng Ha Tn Trang. Hng thin h quc lun Kozen gokoku-ron Tn mt b lun kinh. Hng m Xem Cn tht b. Hng b bi Xem Ba la x ni. Hng cnh Gandha-visaya (S). Hng cn Gandhamla (S), Fragrant root. Hng cht Gandhaja (S), Fragrant substances. Hng cc Mardjaka hoa.
(S) (J)

Th d ch cc

H khng hoa Gaganakusuma (S), Gaganapushpa (S) Flowers in the sky, Xem Khng hoa. H Khng Hu B tt Gaganamati (S) Tn mt v B tt. H khng tng Kokuzo (J), Gaganagarbha kagarbha (S) Xem Khng Tng B tt.
(S),

H Khng Tng kinh Akagarbha stra (S) Tn mt b kinh. H khng thn Sungata thn lm ch bu tri.
(S)

Thun nh a

H Khng V bin x vit B tt Gagananantavikrama (S) Tn mt v B tt. H khng V cu tr Kim Cang B tt Gaganananta-Vajradhara (S) Tn mt v B tt. H khng v vi kasakta (S) Ly v ngi lm tnh, dung cha vn vt, trm khp mi ni L chn khng v ngi.Xem H khng. H tm hp chng Saputa (S) Mt trong 12 cch chp tay (chp tay rng gia). H Vn ho thng Hsu Yun (C) Thin s Trung hoa, tch nm 1959 th 120 tui.

A l th
(S)

Tn mt loi

Hng i in Gaakuti tn Tinh x K hon.

Tnh tht ca Th

Hng n Gandhadru (S), Aloe-wood. Hng c Gandhagua (S), Property of odour. Hng ng Gandhakt (S), Hall of fragrances. Hng i Pht Xem Hng Tch Pht. Hng Hu B tt Xem Hng Tng B tt.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

109

Hng Lm Korin (J), Hsianglin (C), Korin (J). Hng Lm Trng Vin Kyrin Choon (J), Xianglin Chengyuan (C), Hsiang-lin Ch'engyuan (C), Kyorin Choon (J) (908 - 987), t v truyn nhn gio php ca Vn Mn Vn Yn. Hng Nghim Tr Nhn Kygen Chikan (J), Hsiang-yen Chih-hsien (C), Xiangyan Zhixian (C), Kyogen Chikan (J) Tn mt v s. Hng Quang Pht Gaaprabhsa (S), Fragrant Light Buddha Tn mt v Pht hay Nh Lai. Hng sn Gandhamadna Hng ty sn.
(S)

Hng ty Apara (S), West. Hng d Pratirutka-upama (S) php nh ting vang t hang su. Hng Ghochamati (S). Hu Bhva (S), Becoming Tt c qu bo sanh t, tt c mphp hu lu c kh nng a ti nghip thin c trong v lai. Mt trong 12 nhn duyn trong Kinh i phng tin (Trng A hm 10). Hu i Bhava Bhavatah (P).
(S),

Th d ch cc

Craving for existence

Ni Hng sn,

Hng Sn V Vn Thng Hsiang shan Wu wen T'sung (C) Tn mt v s. Hng Sn vng Gandhamadana-girirja (S). Hng Tch ci Xem Hng Tch Pht. Hng Tch Pht Gandhalaya (S), Sugandha-kuta (S) Hng Tch ci, Hng i Pht Tn mt v Pht hay Nh Lai. Hng tht Gandha-kuti (S). Hng thc Gandhaj (S), Knowing odour. Hng thy Gandha-vari (S). Hng thng Pht Gandottama Buddha (S), Superior Fragrance Buddha Tn mt v Pht hay Nh Lai. Hng ty sn Xem Hng sn. Hng tng B tt Gandhahastin (S), Gandhahasti (S), Gandhahastin Bodhisattva Cng la B tt Tn mt v B tt. Hng Tng B tt Gandha-Hastin (S) Hng Hu B tt, Cn Ha B tt Tn mt v B tt. Hng Vng B tt Gandha-Vajra (S) Kin La B tt Tn mt v B tt. Hu Xem Lc. Hng dn v thin man ngag instructions,
(T),

Hu Bo Kip Ratnavabh (S) - Mt k kip v lai trong Bo Sanh th gii do Danh Tng Nh Lai (Pht hiu ca Ngi Tu b trong v lai) cai qun. cn gi l Bo Minh k kip: Ngi Ph la nu (Purna) c Pht Thch Ca th k v v lai s thnh Pht c hiu ny, ci th gii ca Ngi l Thin Tnh, k kip l Bo Minh. Hu Bi B tt Xem Ln Mn B tt. Hu b Xem Hu b tng. Hu b Ni na Xem Cn bn Thuyt Nht thit hu b Ni na Mc c ca. Hu b tng Svastivda (S), Sarvstivda (S) Nht thit hu b tng, Tt b a b, Tt b a sa b, Hu b Mt b phi thuc Thng ta b, pht trin mnh vng Bc n vo u cng nguyn. Hu chp th Upatta (S) C cm th. Hu d thc Savipaka (S) C kh nng chiu cm qu d thc tng lai. Hu dc Xem Hu tham. Hu d Sopadhiea (S) Cha rt ro dit tn. Hu d nit bn Sopadhiea-nirva (S), Savupadisesa-nibbhna (P), Sopadhieanirva (S) Hu d Nit bn (ci) Sopadise-nibbana-dhtu (P), Pratihita-nirva (C), Sepathesesanirva (S) Trng thi Nit bn t c lc cn thn ng un. Hu o Tnh lc phi Dakincarysakta (S), Dakincarsakta (S) Mt tng phi n vo

Meditation

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

110

th k 11. Hu i Sapratigha (S). Hu hc aika (S), Sekha (P), Sekhiy (P). Hu kh Nit bn Updhi-nirva (S), Upadhinibbhna (P) Nit bn ca ngoi o, cn kh bm theo. Hu kin Sanidarana (S), Astivanirta (S) Chp kin vn vt c thc th bt bin thng hng C th thy c. Hu Kit Phc La st n Xem Lam B La st n. Hu lu Bhavsrava (S), Bhavsava (P), Sasrava (S), Desire for continuous existence, C tp kh phin no l hu lu Mt trong Tam lu. Hu lu o Sasrava-mrga (S). Hu lu php Asavatthaniyadhamma Tp nhim. Hu lu thng Abhij iddhi (S). Hu lu tr Sasrava-jna (S). Hu nng c ngha Sakti-padarthah (S) Ha hp Tht, c, Nghip c ngha quyt nh nhn to qu. Hu php khng Svabhva-nyat (S) T tnh khng Cc php ch do nhn duyn m c, cho nn hin c nhng chng thit c. Hu phn Bhvanga ng phn.
(S), (P)

Hu th Bhva-sattva (S). Hu thin th hnh Vasudatta (S) = B tu t a. Hu thc Satva (S) Hu tnh Chng sanh c tnh thc. Hu th Hastin (S) C tn tm. Hu tnh Xem Tt a Xem hu thc. Hu Tnh Kim Cang N B tt Sattva-Vajri Tn mt v B tt. Hu ty min tm Samusaya-citta phin no.
(S) (S)

Tm c

Xem

Hu vi Saskta (S), Sakhata (P), Conditioned Ph thuc C to tc, c nhn duyn to tc; nhng chi c tm, c sc. Tri ngha vi V vi. Hu vi php: sc php (t, nc, gi, la), phi sc php (tm, tm s php). Hu vi tng: sanh, tr, d, dit. Hu vi khng Saskra-nyat (S) Php do nhn duyn sanh v php tng ca nhn duyn u khng. Hu-phi hu Sat-asat (P), To be-not to be. Hy m lp sn Hymlaya (S) Xem Himalaya. Hy php Xem V tng hu php. H gic phn Tam mui Prti-saptabodhy-agasamdhi (S) Mt trong Tht gic phn Tam mui. H Prti (S), Piti (P), Pti (S), Joy H lc ni mnh. Mt trong tht b phn: , phn bit, tinh tn, kh, y, nh, h Xem Nan . H Sumna (P) Tu mt na. H gic chi Prti-sabhodhyaga (P), Pitisambojjhaga (P), Prtiyaga (S), Limb of Joy, S hoan h khi t c chnh php. Mt trong 37 phm tr o. Mt trong Tht gic chi. H kin kip Priyadarana (S) Tn mt k kip trc k kip hin ti (Hin kip) c Pht Vn Li m Vng cai qun. H kin thnh Indra-priti (S) Nhn la Bt Thnh ch ng ca ngi Nhn la ( Thch). H Lc thin Xem Thng Ty thin.

Life continuum

Xem

Hu tham Bhvarga (S) Hu dc. Hu thn gio Theism Tn mt tng phi. Hu Thng bin chu Kaurava (P) Kiu lp ba Mt trong hai Trung chu ca Bc cu l chu. Hu thn Satkya (S), Sakkya (P), With body, Hu thn cn Sendhya-kya (S) Thn ngi. Hu thn kin Satkya-darana (P), Sakkyadassana (P), Satkya-di (S), Sakkya-dihi (P) Tt Ca da kin Vng kin cho rng c tht ng v ng s trong thn, chp thn th l c thc. Mt trong Thp s.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

111

H m lp nh Xem Ma la da. H mn Ratiprapra (S) Pht Thch Ca c th k cho ngi Mc kin Lin v sau Mc kin Lin s thnh Pht c Pht hiu ny. Ci th ca c Pht ny tn l ci lc, k kip ca ngi gi l H mn. H th Saumanasya-vedan (S), Somanassavedan (P) Mt trong ng th. Cm th vui thch i vi thun cnh. H tiu Gii i thin Xem H Tiu thin.

H Tiu thin Krdpradosika (S) H tiu Gii i thin, K Ba Thi6en chng say m trc php h lc nn t duy b tiu mt m mnh chung. H vng B tt Pramodyarja (S) Tn mt v B tt. H x Vyavasargarata (S) H l t mnh hoan h lm vic thin, thy ngi khc lm vic thin cng pht tm ty h. X l x b, tt c s chng ngi gii thot ca thn tm u x b ht.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

112

K
Ka La Sai Ma Thch tinh x KlaksemakasyaSkyasya-Vihra (S) Tn mt ngi cha. Kakushin Kakushin (J), Shinchi (C), Shinji (C) (1207-1298) Thin s Nht bn, ngi mang V mn quan v thin Lm T dng Dng K Trung quc du nhp v Nht bn. Kala Kala (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. Kanha Kanha (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. Karmapa Karmapa (T) Ha thn i th 17 ca Ha thng Dusum Khyenpa, T s phi Karma Kagyu, Mt tng Ty tng. Ketumbaraga Ketumbaraga (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. K Dn b Kurkutika (S, P), Kaukkutikah (P, S); Gaukulika (S); Gokulika (S, P); Kukkutika (P, S) Khi sn Tr b, Qut C b, Cu Cu la b. Mt trong 9 b phi trong i chng b. K Khang Hsi K'ang (C), Xi Kang (C) Thi s v l nhc s (224-263), trong nhm Trc Lm tht hin. K Lm Tinh x Kukkuarama (S) Tn mt ngi cha. K Tc sn Kukkuapdagiri (S), Kurkuta-padagiri (P), Kukkuapada (S), Gradhakuta (S) Tn Tc sn Ni hnh gi g, s t Ca Dip sau khi truyn y bt cho nh t A Nan th vo ni K tc m tch dit. Nay cch Gaya khong 25km v ng Bc, hay cch Buddha Gaya 32 km v pha ng Bc Xem Linh thu sn. K vin t Kukkuavinara (S) Tn mt ngi cha. K c phn bit Abhinirpa-vikalpa (S), Fixation

of the thought in the discrimination.

K o Xem Chu l bn gi. K Mt Sn vng Ketumat(-girirja) (S) Trng Hu Sn vng. K L Ct La Kim Cang n Xem K L Ct La B tt. K L Ct La B tt Kelikila (S) K L Ct La Kim Cang n, Thch Duyt Kim Cang n, Xc Kim Cang n, Xun Kim Cang n, K La Ct La Kim Cang n, K L Ct La Kim Cang n, Kim Cang H Duyt Tn mt v B tt. K na Thi Kh Pht Xem Bo ct Pht. K Tn Kasmir (S) Cashmir X Chasmir ngy nay gn Afghanistan. K Vin t Kukkhutarama (S) Tn mt v s. Kt Bandhana (S), Samyojana Phc S tri buc. Kt Sadhi (S), Connexion. Kt Fetter Kit s. Kt tp Sagti (P), Abhyaa (S), Samgti (S), Sangti (P), Chanting together, rehearsal, Repitition, i hi kt tp T Samgiti ngha l 'c li tng cu mt v ton hi ngh tng cu y li'. Cuc nhm hp ln lao kt tp kinh in. Kt tp ln th nht: vo thng 8 sau khi Pht nhp dit (543 BC), do vua A x th bo tr, c 500 A la hn d, ti thnh Vng x, trong hang Tht Dip, ngi A Nan thuyt kinh, ngi u b ly c lut, ngi
(P),

Binding,

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

113

Ca Dip lm thng th tng lun. Tam tng kinh ghi trn l bung m truyn b. - Kt tp ln th nh: 100 nm sau khi Pht nhp dit (443 BC), gm 700 La hn ti thnh T x ly (Vesali) do ngi Revata lm thng th, vua Kalasoka bo tr. - Kt tp ln th ba: 200 nm sau khi Pht nhp dit, vo nm 309 BC, 1.000 La hn nhm hp ti thnh Hoa th (Pataliputta), do vua Dhammasoka bo tr, ngi Tissa con ca Moggali lm thng th. - Kt tp ln th t: nm 150, gn thnh Tra lan c cp (Jalandhara) di s ng h ca vua Ca nh sc ca (Kanishka), t th 9 l Buddhamitra triu tp 500 v cao tng v lm thung ta hi ngh ny. Kt tp kinh in Dharmma Compilation, Great Council of - Ln th I: Sau khi Pht nhp dit, c 500 ngi, nhm nc Ma kit , thnh Vng x,ni K x Qut, ngi Ca Dip lm ch tch. Ngi A Nan thut li kinh gio, ngi u ma Ly thut li gii lut (cn gi l thi k ng bch La hn kt tp). - Ln th II: Sau 100 nm, i hi kit tp c 700 ngi, nhm ti thnh T x Ly, ch chuyn ch vo nhng nghi n trong gii lut. K kt tp ny cha c ghi chp kinh in. K kt tp ny cng cha c ghi chp kinh in. - Ln th III: Sau 100 nm na, khi vua A dc tc v, triu tp i hi kt tp gm 700 v i c t khu thnh Hoa th, t chc bin tp thnh gio in. K ny ngi Mc kin Lin lm ch tch. Bt u dng vn t ghi chp. - Ln th IV: Sau khi Pht nhp dit chng 500 nm, vua Ca n Sc Tra triu tp 500 v B tt, 500 v t khu cng 500 ti gia c s kt tp ti thnh Ca thp di la. K ny ngi Hip tn gi v ngi Th Hu lm ch tch. K bit Xem Th k. K c Aggidatta (S) Cha ca Cu lu tn Pht lc cha xut gia. Knh dara (S), Mirror nh. Knh i php Vasikarana (S), Kyoaiho (J) Tn mt b kinh. Php cu nguyn cho mnh v ngi c ch Pht v B tt che. Knh l Apacyna Xem nh l.
(S),

Knh l c Th tn, Ngi l bc Gii thot, ng Gic ng hon ton Namo Tassa Bhagavato Arahato Samm Sambuddhassa (S). Knh ngng thn thnh Para-bhakti (S), Supreme

love of God. the guru.

Knh ngng thy Gur-bhakti

(S),

surrender to
(P),

Knh php tn php Gurudhamma Gurdharma (S), Sacred dharma.

Knh Thanh o Ph Kysei Dfu (J) Tn mt v s. Knh trng Pjya (S), Respect Pj (P). K Ceya (S), Gtha (S), Verse Cn gi l trng tng. Li vn ny dng thut li ngha ca li trng hng (vn xui), hay kinh, ly ng 8 ch lm mt cu, 4 cu lm mt bi gi l bi k. C khi dng 5 ch, 7 ch mt cu. Xem phng tng. K Xem phng tng. K ngn Xem phng tng. K tng Geju (J). Khai nhn Kaigen (J). Khai Phu Hoa Pht Nh Lai.

Xem Khai Phu Hoa Vng

Khai Phu Hoa Vng Nh Lai Sakusumitarja-tathgata (S) Ta La Th Vng Hoa Khai Phu Pht, Khai Phu Hoa Pht, Hoa Khai Phu Pht Tn mt v Pht hay Nh Lai. Khai Phc o Ninh Kaifuku Dnei (J) Tn mt v s. Khai sn Kaisan (J). Kham nhn Xem Ta b. Kham nhn a Endurance world. Khan Xem San. Khan tham Xem San tham. Khang t Khang t Kunda-Kunda trong nhng v Lun s ca K Na gio. Khch b Nh, x Kabul (S).
(S)

Worship Th phng

Mt

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

114
(C),

Khch trn gantuklea External dirt Phin no.

(S),

Akasmatkesa

(S),

shan Wen-sui (C), Qinshan Wensui Bunsui (J) Mt thin s i ng.

Kinzan

Khn thoi thin Kanna-zen (J). Khnh H Tn Gi Xem A nan . Kht tam ma l Minh phi Ghasmari (S) Mt trong 8 minh phi 8 hng quanh ngi H Kim Cang, minh phi ny ng bc. Kht vng Ma vng Xem Kht vng. Khi thnh Adhyesana (S). Khm K'an (C) Qu th hai trong bt qui. Khn na la Kimnara (S), Kinnara (P) Mt loi chng sanh. Mt loi thn c thn ngi u nga, ca ma hay, thng tu php nhc v ca ma cho Tri Thch. Cng l mt trong bt b gm: Thin, long, d xoa, cn tht b, a tu la, ca lu na, khn na la, ma hu la gi. Nghi nhn. Khn Yt La ng t Xem Cn Yt La ng t. Kho lp Tht li lun Kautiliya-Arthastra (S) Lun ca V . Khu Vag (S). Khu mt Vag-guhya (S) Mt trong Tam mt. Khu nghip Vacakarma (S), Vac-kamma Vac-karma (S), Vk-karman (S) Ng nghip.
(P),

Khm sn Vn Thy Kinzan Bunsui (J), Kinzan Bansui (J), Kinzan Bunsui (C) Tn mt v s. Khm t lp Kampilla (S) Mt thnh phng nam nc Ban x la (Pancala) thi c Pht. Khemabhirata Khemabhirata (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. Khen tng Siloka (S). Kh C S dy bo khai th ca tng s kh hp cn c, trnh ca ngi hc gi l kh c. Kh kinh Xem Kinh. Kh Tung Kaisu (J), Chi Sung (C), Kaisu (J) Tn mt v s. Kh Ch'i (C), Ki (C), bindu (T), Breath, Trong tinh, kh, thn - nhng nguyn l cn bn trong php luyn th ca o gia. Kh cng Ch'i-kung (C), Qigong (C), Ch'i-kung (C). Kh Th thin Karotapni (S) Tn mt v thin. Khch du trn Vataynacchidra-rjas (S) Ht bi nh thy lng xng trong tia nng xuyn qua khe h. Khiu Hon a ngc Rovura (S), Rauvara (S), Hell of Shrieking, a ngc ku go, khc lc. Khinh an Passaddhi (P), Prarabdhi (S), Tatramajjhattata (S), Calmness 1- Yn tnh ni mnh. Tc dng lm cho thn tm nh nhng, an n. 2- Mt trong tht b phn: , phn bit, tinh tn, kh, y, nh, h. Khinh an gic chi Prarabdhi-sabodhyaga (S), Prarabdhiyaga (S), Limb of calmness Mt trong Tht gic chi. Khoan dung Xem Bt nhu. Khoan Qung B tt Xem A ma B tt. Khoi lc ch ngha Epicurism. Khong D thn Xem V t lc. Khong ca About. Kh vo v c ni bao bc Giridurga
(S),

Khu pht nghip Vag-daa (S) Mt trong Tam pht nghip. Kht s Da cm trng.
(P),

Daka

(P),

Mendicant Ngi

Kht thc Paindapatika (S), Going for alms Xem Thc bt. Khu Chim Chi Kou Qianzhi (C), Kou Ch'ienchih (C), Kou Qianzhi (C) (365-448) Mt o gia thuc Ng u m o. Nh nhng n lc vn ng ca ng o gio c cng nhn l quc gio. ng cng chnh l ngi pht ng cuc thm st Pht t trong 7 nm tri t 438 - 445. Khc Cn Pht Qu Ke chin Fo kuo (C) Tn mt v s Xem Pht ng Th Tun. Khm sn Vn Thy Qinshan Wensui
(C),

Ch'in-

Difficult

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

115

accessing as surrounded by mountains.


Khi thm Gandhapicik

Hoa m trong h khng.

fragrant resin.

(S),

Smoke of burnt

Khng hoa ngoi Suapuppha (P).

nyapup
(S)

(S),

Khi sn Tr b Xem K Dn b. Khn K'un (C) Qu th by trong bt qui. Khng unyata (S), nya (S), Sua (P), Tongpanyi (T), K (J), Nothingness, Emptiness Xem Cunyata. Khng Mu (J) V. Khng A- (S), Not - Ch t cc m thanh. - Khi tm mt n nh thin gi nn tp trung pht m A- khi nim A di , nu m A hin l c th tt c cc m khc xem nh hin l. Khng cn dng cng Anbhoga (S) Khng dng cng m vn c. Khng ch tm Amanasikra (S), Inattention. Khng c l Gaganaromantha (S), Nonsense. Khng Cc Cnh Long Kung ku Ching lung (C) Tn mt v s. Khng c thin Antarikavasina (S) H khng c Khong khng gian khi mt t. Khng D Thng Nhn Kya Shnin mt v s. Khng y Agdha (P), Bottomless. Khng i k-dhtu (S), Emptiness element. Khng ng chm ti Pa (S), Untouchable. Khng gian Gagana (S), Sky Xem H khng. Khng hnh mu Xem ct ni. Khng hnh nam ka (S), khan-dro (T) Tn mt v thin. Khng hnh n Khadroma (T), kin (S) Tn mt v thin Xem ct ni. Khng Hi Kkai (J) Tn mt v s. Tn mt v s. S t Cao d phi, Mt tng Nht bn. Khng hoa Flowers in the sky. Khng hoa Khapupa (S) H khng hoa, Hoa m
(J)

Khng khng nyat-nyat trc 3 mn khng ni trn.

Khng m

Khng kin nyat-di (S) Kin chp sai lm, khng tha nhn l nhn qu ba i, chp trc vo php khng. Khng ngay thng Xem Bt chnh. khng nhn x Xem A luyn nh. Khng qun bnh Amadhyama (S), Immoderate. Khng tam mui nyat-samdhi (S). Khng tnh Voidness. Khng Tng B tt kagarbha (S), kagarbha Bodisattva (S), Empty Store Bodhi Sattva, Kokuzo Bodhi Sattva (J) H Khng Dng B tt, H Khng Tng B tt ca tr hu, cng c, gip chu ton mi tm nguyn. Ng phng Nam. Khng tnh nyat (S), Suat (P), Suat (P), tong pa nyi (T), Emptiness Mt trong 4 hnh tng ca Kh : V thng, Kh, Khng, Phi ng. Khng tht Xem Bt khi pht. Khng tn ti Xem V hu. Khng tng nyatvda Trung qun tng.
(S)

Tn

Mt tn khc ca

Khng tc th sc nyat-varpam (S). Khng tng nh Xem Tht tng chn nh. Khng v bin x kanantytana (S). Khng v bin x nh kanantytanaSamdhi (S) V bin h khng x nh, V bin h khng x gii thot Bc thin nh ca ngi nhp cnh tri Khng v bin x. Khng v bin x thin kanancayatana (S), ksanancayatanam (P), kanantytana (P), Sphere of boundless space Khng x Cnh tri th nht ci V sc gii, ni trng khng, khng b ci.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

116

Khng vui Amanpa (S), Unpleasant (S, P). khng x Xem Khng v bin x. Kh Dukha (S), Dukkha (P) (du:kh; kha:chu ng) 1- Trong T diu : Kh (duhkha), Tp (samudaya), Dit (nirodha), o (marga). 2- Mt trong 4 hnh tng ca Kh : V thng, Kh, Khng, Phi ng. Kh bo nghip Xem Thun kh th nghip. Kh dit o thnh Xem o Thnh . Kh diu Dukkha Ariyasacca (S). Kh Dukkha-sacca (P), Dukhryasatya (S), Dukkharya-satya (S) Trong T diu : kh , tp , dit , o . Kh a x Apya-mukha (S), Way to deprivation. Kh hnh Duskaracary (S), Yati (C), Ascetic thanh lc thanh t6am bng cch t b qun o, vt thc, ch . C 12 hnh: - mc y rch - mc y 3 mnh - ch n kht thc - ch n ngy mt ln king nhng thc n khc - ch n mt phn - sng ni c tch - sng di gc cy - sng ngoi tri sng ch t c sn - ch ngi, khng nm. Kh hnh lm Dongosiri (S), Tapovana (S), Dukarakrya (S) thn u lu tn loa (Urvela), cch 500 km v pha ng i Thp Pht Gia la, ng thn Mc chi ln (Mucilinda) xa la Urvela.Khu rng gn lng Ouroubilva, ni c con sng Nairanjani (Lilani), bn thp ni Vng x (Radjagriha), ni y c Pht cng 5 anh em Kiu trn nh tu kh hnh 6 nm Kh hnh tu dka thub (T), Tpa-savara Tapas (S), Tpa-savara (S), dka thub
(S), (T),

loi tr. Kh php th Dukkha-dharmajnam (S) Qun kh dc gii m pht sinh tr hu sng sut. Kh php tr nhn Dukkhadharma-jna-knti (S) Qun kh m pht sinh 16 loi tm. Kh php tr nhn Duhkhe-dharma-jna-knti (S) Mt trong Thp lc tm do qun T m pht sanh. Kh tp Dukkhasamudaya-ariasacca

Noble truth of the origin of dukkha.

(P),

Kh t Dukkhassanta (S) Ranh gii gia kh v Nit bn hay gii hn cui cng ca kh. Kh thnh Dukkhadatya (S), Dukkha-ariyasacca (S) Kh . Xem Dukkha Ariyasacca. Kh th Dhukha-vedan (S) S cm nhn kh no (S), Unpleasant feeling S bit kh do lc cn trong qua lc trn ngoi tip xc cnh khng thun Mt trong ng th Kh tr Dukha-jna (S). Kh tng Dukha-saj (S) S nhn ra ci kh. Kh un Sakhradukkhata. Khng gio Confucianism. Khng Phu T K'ung Fu Tse (C), Confucius. Khng tc Mayra (S) Mt loi chim. Khng tc Minh h kinh Moraparitta sutta Tn mt b kinh.
(P)

Khng Tc Minh vng Mahmayrividy-rajni (S) Tn mt v thin. Khng Tc ta Mayursana (S). Khng Tc vng Mayrarja Tng Minh Vng.
(S)

Ascetic practice

Kh kh Dukkha-dukkhata (S). Kh loi tr Dukhenraya-jnam (S) Tr v lu chng dc do qun kh ca ci sc v v sc. Mt trong Thp lc tm do qun T m pht sanh. Kh loi tr nhn Dukhenraya-jnam-knti (S) Mt trong Thp lc tm do qun T m pht sanh. Tr v gin o pht ra trc khi chng kh

Xem Khng

Khng Tc vng ch kinh K'ung-ch'ueh-wangchou ching (C) Tn mt b kinh. Khng Tng Minh Vng Mah-mayri-vidy (S) Khng Tc Vng, Ma ha Ma du li La x Tn mt v thin. Khng T K'ung-tzu
(C),

K'ung-fu-tzu

(C),

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

117

Confucius (551-479 B.C.E.) Ngi sng lp trng phi minh trit du tin ca Trung quc v c mt nh hng su sc trong i sng ngi dn cc nc Trung quc, Nht bn, Triu ti6en, Vit nam, etc... cho mi n th k 20. Khi Abhyudaya (S), Rise Pht khi. Khi lng i bi Bring forth a heart of great compassion, to. Khi tnh Lakshana (S). Khi tm Xem Mng tm. Khi tn lun raddhotpada stra (S). Khut Chi Xem Dao Tn. Khut gi A hm Kudrakgama (P), Kudrakapika (S) Khut gi tng Kinh ny ch c trong vn h Sanskrit v c xp thnh b th 5 trong Ng A hm. Khut gi tng Xem Khut gi A hm. Khu C K'uei-chi (C) (638-682), cng thy l ngi Huyn Trang h thng ha gio php Duy thc tng. Khu Phong Tn Mt Kuei feng Tsung mi (C), Keih Shmitsu (J), Guifeng Zongmi (C) (780841) Mt thin s, l t th 5 ca tng Hoa nghim. Khuch Am S Vin Kakuan Shion (J) Tn mt v s. Khuy C Kuiji (J) Tn mt v s. Khuyn Lc Kwanro-ku (C) Tn mt nh s Cao ly truyn o Pht vo Nht bn th k 6, 7 triu n vng Duy c Thin hong (593 - 628). Khuyn pht Utsahana (S) Dng nhng vic th thng khuyn khch pht khi thin tm. Khuyn Tu t Kanji (J) Tn ngi cha phi Sn Giai, Mt tng Nht bn. Khc N Thnh Kanykubja (S) Mt thnh phng bc nc Ban x la (Pancala) thi c Pht. Khu gic Ghayna-kicca

Kh la Xem m mc. Kh la khin Suraskandha (S) Vua loi A tu la. Khu Da T a Heyasutta (P) Mt trong 6 th loi kinh in ca K Na gio. Ki b a Revata (S) Ly b a 1- Ly b a, tinh t 2- Tn mt v thanh vn, t c Pht. 3- Tn mt v Thng ta thnh Hoa th thi vua A dc. 4- Tn mt v tng nc trng (Udyana), Bc n. Kim K B tt Suvarnacuda (S) Tn mt v B tt. Kin C Thn Tm B tt Xem Kin C B tt. Kin C Trng gi Muktasara (S) V thin tri thc th 46 trong s 55 v m Thin Ti ng t tham bi. Kin C B tt Ddhadhyasaya (S) Nit R a D X D, Kin C Thn Tm B tt Tn mt v B tt. Kin Dc Kanpila (S). Kin hc chin n Santal-kalanusarin chin n rt qu.
(S)

Th

Kin Hu Saramati (S) Tn mt v s n th k V. Kin Hu B tt Kien-Hoei (C), Sthirambodhi (S) Mt trong 10 i lun s ca Duy Thc Tng. Chn ngn ca Ngi l: Namo Samanta Buddhanam Janodbhava Svaha (Nam ma ta mn a bt nam ng noa t b phc sa ha = Qui mng Ph bin Ch Pht Tr sanh Thnh tu) Xem Kin B tt. Kin Lao a thin Dthivi (S) a thin, a Thn thin, Tr a thn Tn mt v thin. Mt trong 12 v tri Sc gii. Kin Mn B tt Dhtiparipra (S) V B tt c th k thnh Pht v lai tip theo Pht Hoa Quang. Kin nhn Ba la mt Khantipramit (P), Perfection of Forbearance Sn Ba la mt, Nhn (nhc) Ba la mt. Kin Tu B tt Xem Kin B tt. Kin B tt Sthiramati (S) An Hu B tt, Tt s la mt th, Kin Tu B tt, Kin Hu B tt, An Tu

Organ of smell.

(S),

Gandrendriya

(S),

Khng b Xem S hi.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

118
(S)

B tt S n th k IV. King Xem Chay tnh. Kiu Mada (S) Cng cao, kiu ngo. Mt trong 10 tiu ty phin no. Kiu mn Mada (S), Infatuation, Pride. Kim o Kend (J), Kedo (C). Kim tr hu Khaga (S) Xem ao i tu. Kin Darana (S), Dassana (P), Di (S), Dihi (P),View Kin gii. Ngha l: Xem xt tinh tng. C 5 loi kin: thn kin, bin kin, kin th, gii kin, t kin Xem hu Xem T b sa lun. Kin ch Sc (S). Kin o Darana-mrga (S) Mt trong Tam o, ba giai v ca hng Thanh vn v B tt. Kin o s on hoc Xem Kin hoc. Kin ng th kin Xem Kin th kin. Kin a Darana-bhmi (S) Mt trong Tam tha cng Thp a ghi trong kinh i Bt nh. Kin gii Xem Kin. Kin hoc Daranamrga-prahatavyanuaya (S) Kin o s on hoc Nhng phin no c on dit khi t n giai v kin o.Chp tht ci kin gii sai lm l kin hoc. Kin kt Sakkyadihi (P), View of a self Thn kin Mt trong ba mi tri buc m ngi t qu Tu hn c c l dt ht mi lm ni bn ng, khng cn thy c mnh c ngi. Kin lp Vyavasthna (S), Establishment An lp. Kin lp sai bit hnh Prabhadapracr (S). Kin nht thit ngha Pht Vision of All Meaning Buddha Tn mt v Pht hay Nh Lai. Kin Nhn t Kennin-ji (J) Tn mt ngi cha. Kin nht thit ngha Pht SarvarthadariaBuddha (S). Kin s on Darana-heya (S) Ngi giai on tr 88 ty min v cc c php cu hu.

Kin s on nghip Parsanahuya-karma Nghip bt thin, chiu cm ng c.

Kin Tnh Kensh (J) Tham thin n ch cng tt, trong st na t tnh bng hin, liu chng cc php v sanh, gi l kin tnh, cng gi l ng php v sanh. Kin tnh thnh Pht Kensh Jbutsu (J). Kin th Dsy-updna (S) Chp trc nhng kin gii sai lm do t tm phn bit sanh khi. Kin th kin Di-paramarsa-di (S), Diparamarsa (S), Uddhacca (P), Restlessness, Anuddhatya (S) Tro c, Kin ng th kin C chp vo kin ca mnh, t cho l ng hn c. Chp trc nhng kin gii phi l. Mt trong Thp s. Kin Tnh a Xem Cn Hu a. Kin Tr thnh Kancipura (S) a danh. Kin trc Di-kaya (S),View turbidity. Kin Tng t Kench-ji (J). Kip ha Kalpagni (S), Kalpa fire. Kip kinh Kalpa stra (S) Kinh B la mn gio (kinh Ph ), khong 400 - 200 BC. Kip ma sa vng Xem Ban tc vng. Kip sau Samparya (S), Abhisamparya Abhisamparya (P), After life
(S),

Kip tn na Kapphia (S), Kapphilla, Kapina, Kapila Mt v A la hn t Pht, nht v tinh t. Kip thy Flood at the end of the period of

cosmic change.

Kip trc Kalpa-kaya (S). Kit bn tr Kumbhda (S) Cu bn tr, Ym m qu Loi qu d v sc lc ln. Mt loi chng sanh, mt trong 8 loi qu: Cn tht b, m tinh qu, Cu bn tr, Ng qu, Ch long, Ph n na, D xoa, La st. Kit gi phu ta Kekka-fusa (J). Kit H Theo gii lut, t kheo mi nm u phi

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

119

nhp h ba thng, t 15 thng 4 n 15 thng 7, cm tc khng c i ra ngoi, gi l kit h. Khi mn h phi c hnh mt cuc t kim tho lin tip ba ngy. Kit Hu rmitra (S) Thi l mt a la u th k th IV, nh s n u tin truyn dy Mt tng Trung quc. Kit ma Karumandna Xem Yt ma
(S)

t a dng trn khi hong thnh xut gia. Kin trc Khaaka (S) Tn con nga c Pht ci i trn khi hong thnh. Kin Tr Phn tn Gandistotragth (S) Tn mt b lun kinh do M Minh B tt bin son. Kin try Xem Linh. Kiu lp ba Xem Hu thng bin. Kiu Phm Ba Gavamipati (S) Ngu Thi, Ngu Vng, Ngu Tng, Ngu ch, Ngu tng, Ngu thi, Ca phm ba , Gia b bt Mt v i Thanh vn, i La hn, i t ca Pht. ng c tn nh vy v ng c ging ni ging nh b rng. Kiu tt la Koala (P), Kausala (S), Kosala (P) Cu tt la. (1)- X v thnh. (2) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. Kiu tt La Kausala (S) Nc Kiu tt la, c th l thnh X v. Kiu Thi Ca Kauika (S) Xem Thch thin.Tin thn ca Pht Di . Thu Pht Th T Ti vng, vua Kiu thi ca nghe php gic ng m xut gia, tu thnh Pht hiu l A di . - Cn l tn ring ca c Thch, thin ch 33 cnh tri thch, danh hiu l Thch Ca hon Nhn la (Sakra Devas Indra). Kiu Thim T Kosamb (S) Cu thng di, Kiu thng di Tn mt quc gia thi xa. Kiu thng di m di.

Xem Karmadana

Kit ma na Xem Yt ma. Kit m Ba T Sinh Kim cng Karmapa Rantchung Dorje (S). Kit sanh thc Rebirth-linking consciousness. Kit s Xem ch phc. Xem H phc. Kit Tng Ekwan (C) Tn mt nh s Cao ly truyn dy Thnh Tht Tng sang Nht vo th k th 7 cng vi s Khuyn Lc. Kit tng Svastika (S), rvadlakaa (S) 1Cng l tn mt ngi pht c m c Pht xin 8 b lt lm b on ngi v chng qu Pht trn b on y. 2- Ch vn trong nh Pht: gi l ch kit tng, v sc lnh rng su nh bin, cao ln nh my, tng trng iu may mn, phc c. Kit tng B tt Buddha-rynana (S) Tn mt v B tt. Kit Tng Gic Surendrabodhi (S). Kit tng Kinh Xem Kinh Hnh phc. Kim chy Kentsui (J). Kim-ma-st-m Kammassadhamma (P). Kin D Vinataka (S) T na a ca, Chng ngi Mt trong 8 ni ln bao quanh ni Tu di. Ni ny cao 600 do tun. Kin Skandhaka (S) Phn ni v th tc chp hnh ca Tng Lun. Xem Lut Thin. Kin kinh Khaaka (P) B gii bn qui nh v mt s nghi thc ca Tng gi. Kin La B tt Xem Hng Vng B tt. Kin trc Kathaka (S) Tn con nga Thi t Tt

Xem Kiu Thim T. Xem Cu

Kiu Trn Nh Ajta Kauinya (S), Kondanna (P), Annata Kondanna (P), Kondanna (P), Annata Kondanna (P) A nh cu ln, A nh Kiu trn nh Mt o s B la mn tr tui, lc c Pht mi c h sanh, o s ny tin on rng v sau Thi t s c qu Pht. ng cng l t u tin ca c Pht sau khi c o, c qu A la hn v cng l t kheo cao h nht trong tng on. ng l mt trong nm ngi B la mn cng khu kh hnh vi c Pht: Bc (Bhaddiya), Thp Lc Ca Dip (Vappa), Ma ha Nam (Mahanama) v c B (Assaji).

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

120

Kiu trn Nh Kauinya (S) Tn mt v t ca c Pht. Kiu-thi-ca Kaucika (S) Tin thn ca Pht A-di-. Kim sot tm cht ch Tapo (S). Kin L Gandhari (S). Kit Chi Sanikakoka (S) o che nch, vt t vai tri sang vai phi. Kit gi Xem ao i tu. Kim cang Dorje (T), Vajra (S Kim cang Vajra (S), Dorje (T), Vaijira (P) The most precious substance and the hardest material; adamant or diamond) Kim cang ch. Kim cang i Vajrakamar (S) Tn mt v B tt. Xem Kim Cang Y thin. Kim Cang i B tt Vajrarga (S) Kim Cang Cung B tt, Kim Cang Th B tt Tn mt v B tt. Kim cang m thc thin thin.

bt nh Ba la mt kinh Mt trong 5 b lun (Du gi lun, Phn bit Du gi lun, Bin trung lun, Kim Cang bt nh lun) B tt Di lc t ci tri u sut ging xung ging cho ngi Vo Trc. Kim Cang Bo B tt Vajraratna Thai B tt Tn mt v B tt.
(S)

Kim Cang

Kim cang Bo i Vajramadika (S) Tn mt v B tt. Kim Cang Bo Tng Vajraratnakoa (S) Tn mt v B tt. Kim Cang Bng ga la Vajrapingala (S) Tn mt v thin. Kim Cang Bt Khng B tt Nghip B tt.

Xem Kim Cang

Kim Cang Bo c B tt Xem Kim cang Nha B tt. Kim Cang Ca B tt Vajragita (S) Tn mt v B tt. Kim cang Cam l Vajramrita (S) Tn mt v B tt. Kim cang Ct la Vajrakala (S) Tn mt v B tt. Kim cang Cu Xem Kim Cang Din thin. Kim Cang Cu B tt Vajrankuah (S) Kim Cang Din thin, Kim Cang Tr u thin, Tr u thin Tn mt v B tt. Kim Cang Cu n B tt Vajrankusi (S) Tn mt v B tt. Kim Cang Chm B tt Xem Trang Nghim Kinh lun. Kim cang ch Xem Kim cang. Kim Cang Cung B tt Xem Kim Cang i B tt. Kim Cang c Chn ty tp t s Vajrapadaara sagraha panjika (S) Tn mt b lun kinh. Kim Cang D xoa Vajrayaka (S) Phn n vng; Kim Cang D xoa Minh Vng Tn mt v thin. C 3 mt, 4 tay, tr phng bc. Kim Cang D xoa Minh Vng Xem Kim Cang D xoa.

Xem Kim cang Thc

Kim cang n Mc Vajravikti (S) Tn mt v thin. Kim Cang Bt nh Ba la mt Kinh Cang Bt nh Ba la mt Kinh.

Xem Kim

Kim Cang Bt nh Ba la mt Kinh Vajraccedikprajparamit-stra (S) Kim Cang Bt nh Ba la mt Kinh, Kim Cang Kinh, Kim Cng Bt nh Tn mt b kinh. Kim cang Bt nh b Ser chin (T). Kim cang Bt nh b sherab chi parol tu chin pa (S). Kim cang Bt nh b Prajpramit (S), Ser chin (T), sherab chi parol tu chin pa (T) 1- Kim cang bt nh k: Thi k th t trong 5 thi k thuyt gio. Cn gi l: Bt nh Ba la mt a, hu , tr . 2- Trong lc , hu l o hnh cao rt. 3- Bt nh Ba la mt: Mt hnh Thp Ba la mt. Hiu r chn l, khng tic thn mng cu php, qun thu diu l bnh ng. Kim cang bt nh lun Vajraccedikprajpramit stra (S) Nng on Kim cang

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

121

Kim Cang Din thin Vajramukha (S), Vajrakuah (S) Kim Cang Tr din thin, Kim Cang Tr u thin, Kim cang Cu Tn mt v thin Xem Kim Cang Cu B tt. Kim Cang dit nh Xem Kim Cang d nh. Kim Cang Diu Hoa B tt Xem Kim Cang Hoa B tt. Kim Cang d nh Vajrapama-samdhi (S) Kim Cang Tam mui, Kim Cang dit nh. Kim Cang D nh B tt Vajropama-samdhi (S) Tn mt v B tt. Kim cang nh Kinh Vajrakesekhara stra Tn mt b kinh.
(S)

Kim Cang Gic B tt Xem Kim Cang Li B tt. Kim Cang Gic Hoa Th N B tt Cang Hoa B tt.

Xem Kim

Kim cang gii Vajradhtu (S) Kim cang gii mn la Mn la ny ca Ng tr Nh lai nh sau: trung ng: c i nht Nh lai, tng trng php gii th tnh tr - phng ng: c A sc Bt ng Nh lai, tng trng i vin cnh tr - phng ty: c V lng quang A di Nh lai, tng trng diu quan st tr. - phng bc: c Bt Khng Thnh Tu Nh lai, tng trng thnh s tc tr. phng nam: c Bo Sanh Nh lai, tng trng bnh ng tnh tr. Kim cang gii mn la Vajradhtu-maala (S) Xem Kim cang gii. Kim cang hip chng n Vajrapradama-mudr (S). Kim Cang Hoa B tt Vajrapuspa (S) Kim Cang Diu Hoa B tt, Kim Cang Gic Hoa Th N B tt, Kim Cang Hoa B tt, Kim Cang Tn B tt, Diu Hoa B tt Tn mt v B tt. Kim Cang Hoa B tt Xem Kim Cang Hoa B tt. Kim cang Hoan H B tt Xem Kim cang Tiu B tt. Kim Cang Hng Ca la Vajrahumkara (S) Tn mt v B tt. Kim Cang Huy B tt Xem Kim Cang Quang B tt. Kim Cang Hng B tt Vajradhupa (S) Kim Cang Thin Hng B tt, Kim Cang Phn Hng B tt Tn mt v B tt. Kim Cang Hy B tt Vajralasi (S) Kim Cang Hy H i Thin N, Vajra-Lasye (S) Tn mt v B tt. Kim Cang Hy H i Thin N Xem Kim Cang Hy B tt. Kim Cang H B tt Vajraadhu (S) Kim Cang Xng B tt, Kim Cang Thin Tai B tt, Hoan H Vng B tt, Ma ha Duyt B tt, Diu Tt a Thng th B tt Tn mt v B tt.

Kim cang nh kinh ngha quyt Vajraekkharastra (S). Kim Cang nh Nh Lai chn thc nhip i tha hin chng i gio vng kinh Pratyutpabhisabuddha-mahtantrarjastra (S) Tn mt b kinh. Kim Cang nh Vajra-samdhi Samdhi Kim cang Tam mui.
(S),

Diamond

Kim cang i c Vajrabhairava (S) Tn mt v B tt. Kim cang i trng Vajramahdaa mt v B tt.
(S)

Tn

Kim Cang ng B tt Vajraloka (S) Kim Cang Tr ng B tt, Kim Cang Quang Minh B tt, Kim Cang Tr ng B tt Tn mt v B tt. Kim Cang iu Phc thin Vajrajaya (S) Tng u thin, Bo ao T na d ca, Tng u i tng, Ti thng Kim cang Xem Ti thng Kim cang. Kim Cang Hng B tt Vajragandha Phc Nht La Kin Tn mt v B tt. Kim cang ng n Vajrakaumari B tt. Kim Cang ng t Vajrakumra thin.
(S) (S)

Tn mt v

Kim Cang ng T Xem Kim Cang Nhi.


(S)

Tn mt v

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

122

Kim Cang H Duyt Xem K L Ct La B tt. Kim cang Khu Vajramukhi (S). Kim cang Kh trng Vajrayudha (S) Tn mt v thin. Kim cang Kim sc Vajrahera (S) Tn mt v B tt. Kim Cang Kinh Xem Kim Cang Bt nh Ba la mt Kinh. Kim Cang La ng t Xem Cn Yt La ng t. Kim Cang Lin Hoa B tt Xem Kim Cang Php B tt. Kim Cang Linh Vajraghanta (S) Tn mt v B tt. Kim Cang Linh B tt Vajravesa (S) Bin Nhp B tt, Nhip Nhp B tt, Triu Nhp B tt Tn mt v B tt. Kim Cang Li Vajracakra Tn mt v B tt.
(S)

a B tt, Kim Cang Thng Tt a B tt, Kim Cang Ng ngn B tt Tn mt v B tt. Kim Cang Ng ngn B tt Xem Kim Cang Ng B tt. Kim cang Nha B tt Vajradamstra (S) Kim Cang Ti Phc B tt, Ma ha Phng tin B tt, Thm Kh B y B tt, Kim Cang Thng B tt, Kim Cang Bo c B tt Tn mt v B tt. Kim Cang Nht B tt Xem Kim Cang Quang B tt. Kim Cang Nhi Kani-krodha T Tn mt v thin.
(S)

Kim Cang ng

Kim Cang Nim Tng B tt Xem Kim Cang Ng B tt. Kim cang N s Vajraduti (S) Tn mt v thin. Kim Cang Oai c B tt Xem Kim Cang Quang B tt. Kim Cang Php B tt Vajradharma (S) Kim Cang Nhn B tt, Kim Cang Lin Hoa B tt, Thin Thanh Tnh B tt Tn mt v B tt. Kim Cang Phn Hng B tt Hng B tt.

Kim Cang Lun

Kim Cang Li B tt Vajra-tiksna (S) Kim Cang Th Tr B tt, Ma ha din B tt, Ma ha Kh trng B tt, Kim Cang Thm thm B tt, Kim Cang Gic B tt Tn mt v B tt. Kim Cang Lun Xem Kim Cang Li. Kim Cang Lc s Xem Kim Cang Th Xem Kim Cang Th B tt. Kim Cang Lc S Vajrapnibalin thin.
(S)

Xem Kim Cang

Kim cang Phong Vajranila (S) Tn mt v thin. Kim Cang Phong Lu Cc Nht thit Du gi Du k kinh Vajrasekkhara-vimana-sarva-yogyoni stra (S) Du gi Du k kinh, Du k kinh Tn mt b kinh. Kim Cang Quang Vajraprabh thin.
(S)

Tn mt v

Kim Cang Lc S Xem Kim Cang Tr B tt. Kim cang Mn Xem Kim cang Thc thin. Kim Cang Mt tch Xem Kim Cang Th Kim Cang Th B tt.

Tn mt v

Xem

Kim Cang Minh Vng B tt Xem Minh Vng Ch Cao B tt. Kim Cang Nghip B tt Vajra-karman (S) Kim Cang T Th B tt, Kim Cang Yt ma B tt, Kim Cang Bt Khng B tt, Thin Bin Nht X B tt Tn mt v B tt. Kim Cang Ng B tt Vajrabh (S) V Ngn B tt, Kim Cang Nim Tng B tt, Nng Th Tt

Kim Cang Quang B tt Vajra-tejas (S) Kim Cang Nht B tt, Kim Cang Quang Minh B tt, Kim Cang Oai c B tt, Ti Thng Quang B tt, Ma ha Quang Dim B tt, Kim Cang Huy B tt, Ti Thng Quang B tt Tn mt v B tt. Kim cang Quang Minh B tt Quang B tt. Kim Cang Quang Minh B tt ng B tt.

Xem Kim Cang Xem Kim Cang

Kim Cang Qun li Vajrakundali (S).

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

123

Kim cang Quyn Vajramusti (S) Tn mt v thin. Kim Cang Sch B tt Xem Kim Cang Tc B tt. Kim cang s Vajra-guru (S) Nhng tu s Mt tng chng c v hin ho thn cu chng sanh. Kim cang Tam mui Xem Kim cang nh. Kim Cang Tam mui Xem Kim Cang d nh Xem Kim cang nh.

Kim Cang Th Tr B tt Xem Kim Cang Li B tt. Kim cang Thn phc Vajrabhaksani (S) Tn mt v B tt. Kim cang Thun noa Vajrachinna (S) Tn mt v B tt. Kim Cang Thu B tt Vajradaka (S) Kim Cang Th Thu B tt Tn mt v B tt. Kim Cang Th Xem Kim Cang Tt a. Kim Cang Th B Pht Vajirapi (S). Kim Cang Th B tt Vajrapni (S), Channa Dorje (T), Vajirapi (P) Chp Kim cang B tt, B Mt Ch B tt, Kim Cang Th Dc Xoa Tng, Kim Cang Lc s, Kim Cang Mt tch, Chp Kim cang, Chp Kim cang thn, Mt Tch Lc s, Kim Cang Tt a V thn tay cm di kim cang h v Pht php. Kim Cang Th Dc Xoa Tng Xem Kim Cang Th B tt. Kim cang Th tr Kim cang B tt Vajrahastavajradhra (S) Tn mt v B tt. Kim cang Thy Vajrodaka (S) Th thy Tn mt v thin. - Th thy: Loi nc thm, trong sch m hnh gi Mt gio ung lc th php qun nh, tiu biu cho th nguyn khng lui st tm b . Kim Cang tha Tantrayna (S), dorje tek pa (T), Vajrayna (S), Diamond Way Chn ngn gio. Kim Cang Thng Kit La B tt Vajra-snkhala (S) Tn mt v B tt. Kim Cang Thng B tt Xem Kim cang Nha B tt. Kim Cang Thng Tt a B tt Xem Kim Cang Ng B tt. Kim cang Thc thin Vajramala(h) (S) Kim cang m thc thin, Nghim K i tng, Man T Na D Ca B tt, Kim cang Tn mt v thin. Kim Cang Tiu B tt Vajrahasa (S) Ma ha Tiu B tt, Ma ha Hy Hu B tt, Kim Cang Hoan H B tt, Lc Sanh Hoan H B tt, Kim Cang Vi Tiu

Kim Cang Tc B tt Vajrapasah (S) Kim Cang Sch B tt Tn mt v B tt. Kim Cang Tn B tt Xem Kim Cang Hoa B tt. Kim Cang Tt a Vajrasattva (S), Dorje Sempa (T) Kim Cang Th, Th B Mt Ch, Thng Th B tt, Thng Tt Da B tt, Tng B tt, Tr Kim Cang C Hu Gi B tt, Ph Hin Tt a B tt Xem Kim cang Tt o B tt Xem Kim Cang Th B Pht. Kim cang Tn na d ca Vajranajaka (S) Tn mt v thin. Kim cang tng B tt Vajragarbha (S) Kim Cang Thai B tt Tn mt v B tt. Kim Cang tng vng B tt Aottarasatabhujavajradhara (S) Nht Bch Bt T Kim Cang Tng Vng B tt Tn mt v B tt. Kim Cang tm Diamond Mind Kim Cang tr. Kim Cang Thai B tt Xem Kim Cang Bo B tt Xem Kim cang tng B tt. Kim Cang Thn Xem Kim Cang Tr B tt. Kim Cang Thm thm B tt Xem Kim Cang Li B tt. Kim Cang Th B tt Xem Kim Cang i B tt. Kim Cang Th Thu B tt Xem Kim Cang Thu B tt. Kim Cang thin Vajragoda (S) Tn mt v B tt. Kim Cang Thin Hng B tt Xem Kim Cang Hng B tt. Kim Cang Thin Tai B tt Xem Kim Cang H B tt.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

124

B tt Tn mt v B tt. Kim Cang Tin B tt Xem Dc Kim cang B tt. Kim cang Tch Tnh Vajrasanti thin. Kim cang to Xem Kim cang ta. Kim Cang Ti Phc B tt Xem Kim cang Nha B tt. Kim Cang Ta B tt Vajra-sphota (S) Kim Cang Lin ta B tt, Lin Ta B tt Tn mt v B tt. Kim cang ta Vajrasna (S) Kim cang to. Kim Cang trng B tt Gagana-gaja mt v B tt.
(S) (S)

tt. Tn mt v Kim Cang Vng B tt Vajrapanjaram (S) Thng Phng Kim Cang Vng B tt Tn mt v B tt. Kim Cang V B tt Vajranta (S) Tn mt v B tt. Kim Cang Vng B tt Vajrarja (S) Tn mt v B tt. Kim Cang Xng B tt Xem Kim Cang H B tt. Kim Cang Y thin Vajravasin (S) Kim cang i Tn mt v thin. Tn mt v B tt. Kim Cang Yt ma B tt Xem Kim Cang Nghip B tt. Kim Cng chn lun Vajrasci (S) Tn mt b lun kinh. Do ngi Php Xng bin son. Kim Cng chy Vajrakilaya

Tn

Kim Cang Tr Vajrabodhi (S) Bt nht la B , Kim Cang Tr tam Tng t ngi Long Tr B tt. Xem Nagabodhi Xem Kim Cang tm. Kim Cang Tr ng B tt Xem Kim Cang ng B tt Xem Kim Cang ng B tt. Kim Cang Tr tam Tng Xem Kim Cang Tr. Kim Cang Tr B tt Vajradhra (P), Dorje Chang (T) Chp Kim Cang thn, Kim Cang Thn, Kim Cang Lc S The name of the dharmakaya

dagger.

(S),

Diamond

Kim cng d nh Vajravimbopama-samdhi (S). Kim cng nh du gi kinh thp bt hi ch qui Vajraekkhara-yog-stra (S) Tn mt b kinh. Kim cng nh nht thit Nh Lai chn thc nhip i tha hin chng i gio vng kinh Vajraekkhara-sarvatathgatatatt-vasagrahamahyna-pratyutpannbhisam-buddhamah-tantrarja-stra Tn mt b kinh. Kim Cng th hng phc nht thit b i gio vng kinh Bht dmara tantra (S) Mt b kinh trong Mt b. Kim i thnh Xem Di th la thnh. Kim Lin Chin-lien (C). Kim lun Kcana-madala (S) Mt trong tam lun, 3 lp vt cht, cu to thnh th gii. Kim lun bo Gakra-ratna (S). Kim Lun vng Xem Chuyn lun thnh vng. Kim mao th gic Kim tokaku (J) Lng ra sng th. Kim Quang Minh Kinh Suvaraprabh-sottama-

Buddha. Many of the teachings of the Kagyu lineage came from Vajradhara.

Kim Cang Tr din thin thin.

Xem Kim Cang Din

Kim Cang Tr u thin Xem Kim Cang Cu B tt Xem Kim Cang Din thin. Kim cang tuyn Vajrastra (S) Ch ng sc (trng, , vng, xanh en; nm mu tng trng nm tr ca nm c Pht; cn tng trng cho nm php: tn, tn, nim, nh hu, qun). Kim Cang Tng B tt Vajrasena b kinh.
(S)

Tn mt

Kim cang T ti B tt Vajravasani (S) Tn mt v B tt. Kim Cang T Th B tt Xem Kim Cang Nghip B tt. Kim cang Vi Tiu B tt Xem Kim cang Tiu B

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

125

stra (S), Suvarapra-bhsa-stra (S) Kim quang minh ti thng vng kinh Mt b kinh trong Phng Qung b. Kim quang minh ti thng vng kinh Chinkuang-ming tsui-sheng-wang ching (C) Xem Kim quang minh kinh. Kim su iu Xem ca lu la. Kim Tht Thp lun Sankhya-krik (S) Tn mt b kinh. Kim Tin nhn Xem Kim Tch Pht. Kim tin tnh Jatarapadikappa (P) Mt trong 10 hnh vi m cc t kheo thnh Ph xa ly (Vesali) ch trng l thch hp gii lut. Kim Tinh Sukra (S) Thi Bch tinh. Kim Tch Pht Kanakamuni (S), Koagamna (P) Kim Tin nhn, Ca na gi Mu ni, Ca na mu ni Pht, Cu na hm Pht; Koagamana (P) Trong Hin Kip (i thin nin kip) ny, c Ca la ca tn i Pht l Pht th nht, c Kim Tch Pht l Pht th nh, Ngi Ca Dip Pht l Pht th ba, c Thch Ca l Pht th t, c Di Lc l Pht th nm. Kim Tch Pht thu cha xut gia c cha l i c (Yannadatta), m l Thin Thng (Uttara), Thanh tnh thnh (Sobbavati), sau khi c o c th gi l An Ha (Sotthija). Kim trn Loha rjas (S). Kim t la Xem Oai nh vng. Kim T La Ca T La Xem Oai nh vng. Kim T La Xem Oai nh vng. Kinh Suttam (P), Suttanta (P), Discourse, Kyo (J), Stra (S), Sutta (P) Kh kinh, Trng hng Th loi vn xui, trc tip ghi chp gio thuyt ca Pht Xem Sutra. Kinh 108 cm th Ahasatapariyaya sutta Sutra on One Hundred Eight Feelings.
(P),

ma-la-thp cui i Tn (Ch'in) vo nm 402. Bn dch ca Gunabhadra nm 455. Bn dich ca Tng Sng nm 650. Hin nay cn lu truyn hai bn dch u. Hai b kinh nn tng khc ca Tnh tng l: Trng kinh A di v Kinh Thin nh (Meditation Sutra) vit di dng tho lun gia c Pht v X li Pht cng nhng ch tng khc K vin tnh x (Jetavana). Kinh ny m t phc bu ca Pht A di v m t nc cc lc. - Tiu kinh A di l phn Pht thuyt kinh A di cho ngi A nan K vin, thnh X v. Kinh A di Amitayurdhyna stra (S) Tn mt b kinh. Kinh a lan nh x Araa sutta (P), Sutra on The Wilderness. Kinh A ma tr Ambattha sutta (P). Kinh A nan nht d hin gi Anandabhaddekarattasuttam (P). Kinh A nu lu Anuruddha suttam (P), Sutra To Anuruddha. Kinh A nu lu Trng lo A-nu-lu- Anuruddha-samyutta sutta (P), Ven. Anuruddha. Kinh A sc Xem A sc Pht quc Kinh. Kinh A scPht quc St Ch B tt Hc Thnh Phm Xem A sc Pht quc Kinh. Kinh A scPht quc St Ch B tt Hc Thnh Phm Xem A sc Pht quc Kinh. Kinh A th a vn Ajita-manava-puccha (P), Sutra on Ajita's. Kinh A-s-nang-chi Atanatiya suttanta mt b kinh.
(P)

Tn

Kinh Aggivacchagotta Aggivacchagottasut-tam (P). Kinh An tr tm Vitakkasanthba suttam (P), Sutra on The Relaxation of Thoughts Tng thng tm kinh. Kinh Assalayana, (MN93), Assalayanasuttam (P). Kinh i dc Kma stra (S). Kinh i sanh Piyajatika sutta (P), Sutra From One

Kinh A di Amitbha stra (P) Mt trong ba b kinh nn tng ca tnh tng ng nam Chu . Kinh ny cn c tn l Sukhavati-Vyuha. Kinh A di Trung quc c 3 bn dch: - bn dch ca Cu-

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

126
(P),

Who Is Dear.
Kinh Ba minh gotasuttam (P). Vacchagota Tevijjavaccha-

Kinh Chiu sng Pabhassara sutta Luminosity.

Sutra on

Kinh chiu Banka (J), Evening Sutra recitation. Kinh Chuyn lun Thnh vng S T hng Cakkhavatti-Sihanada suttanta (P). Kinh Chng c Sonandaa Suttra (P). Kinh Ch Pht S H nim Xem Tiu V lng th Kinh. Kinh Cha thun ha Abhvita sutta (P), Sutra on Untamedness. Kinh con rn Ahina sutta (P), Sutra about a Snake. Kinh C m di Gotami sutta Gotami.
(P),

Kinh Bt nh Ba la mt Xem Ma ha Bt nh Ba la mt a kinh. Kinh bt thnh Atthakanagarasuttam (P). Kinh B la mn Brhmaa sutta Unnabha the Brahman.
(P),

Sutra To

Kinh Bt on, (MN111), Anupadasuttam (P). Kinh bt ng li ch, (MN106), Ananjasappayasuttam (P). Kinh bt kh t ngh Acintita sutta Unconjecturability.
(P),

Sutra on

Sutra To

Kinh by mi, (MN25), Nivapasuttam (P) Tn mt b kinh. Kinh Bhaddali, (MN65), Bhaddalisuttam (P). Kinh B-s-b-lu Pottapada sutta (P). Kinh B Vng t Bodhiraja-kumarasuttam (P). Kinh Bn sanh Jtaka sutta (P), Jtaka stra (S) Kinh ghi chp nhng chuyn tin thn ca c Pht. Kinh Brahmayu, (MN91), Brahmayu suttam (P). Kinh bung x Vimutti sutta (P), Sutra on Release. Kinh Ca la la ma Kalakarama suttanta (P). Kinh Ca t la v Kathavatthu sutta Topics of Conversation.
(P),

Kinh Cu la n u Kadanta sutta (P). Kinh Dhananjani (MN97), Dhananjanisuttam (P). Kinh Diu Nghim Xem Kinh Trang Nghim. Kinh Diu Php Lin hoa Saddharma-puarka stra (S), Hokkyo (J) Do Ngi Cu ma la thp dch ra ch Hn khong nm 400 c phi Thin thai tng v Php hoa tng dng lm kinh tng chnh. Mt trong 47 tn khc nhau ca Kinh Php Hoa. Kinh Diu Php Lin hoa Hokkyo (J) Tn mt b kinh. Xem Saddharmapundarika Sutra. Kinh Dch I-ching (C), Yijing (C), Yi-king (C) Tn quyn sch minh trit Kinh Dch. S Kinh Dch gm tm qu (Bt qui). S kt hp ca nhng qu ny hnh thnh 64 qu bt qui. Kinh Duy ma ct Vimalakrti-nirdea stra (S), Amrapali (S) Kinh Tnh Danh, Duy Ma Ct s thuyt Kinh, Bt Kh t ngh gii thot Kinh Kinh c 14 phm gm thnh 3 quyn. Bn chnh bng ting Phn do Ngi Cu ma la thp dch ra ch Hn vo th k th 5. Kinh duyn gic Paccaya sutta Requisite Conditions. Kinh Dc S Bharadvaja sutta Bharadvaja.
(P),

Sutra on

Kinh Canki Canki sutta (P), Sutra With Canki. Kinh Catuma, (MN67), Catumasuttam (P). Kinh Cn bn T duy Sariraka-mimamsa stra (S) Kinh Ph (B la mn). Kinh cn tu tp Indriyabhvana suttam on The Development of the Faculties. Kinh Chnh tri kin Sammdihi sutta
(P),

Sutra Sutra

Sutra on

on Right View.

(P),

(P),

Sutra About

Kinh Chn nhn, (MN113), Sappurisasuttam (P). Kinh Chin thng v vang Xem Kinh Th d.

Kinh a giI, (MN115), Bahudhtukasuttam (P).

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

127

Kinh i khng Mahasunnatasuttam (P). Kinh on gim Sallekha sutta Effacement.


(P),

Nhn vn kinh.

Sutra on

Kinh iu ng a Dantabhmi suttam on the "Tamed Stage". Kinh Esukari, (MN96), Esukarisuttam (P).

(P),

Sutra

Kinh i bo tch Bt ng Nh lai Hi Xem A sc Pht quc Kinh. Kinh i bn Mahpadana sutta (P). Kinh i Ca Chin Din nht d hin gi Kaccanabhaddekarattasuttam (P). Kinh i duyn Mahnidana suttanta (P), Sutra on The Great Causes Discourse Tng ng Kinh i duyn Phng tin (Trng A hm). Kinh i in tn Mahgovinda suttanta (P) Tn mt b kinh. Kinh Thp Cu i in Tn. Kinh i hi Mahsamaya suttanta (P) Tn mt b kinh. Kinh i nghip phn bit Mahakammavibhangasuttam (P). Kinh i nht Mahvairocanabhisabodhi stra (S), Mahvairocana Sutra (S). Kinh i Nit bn Xem Kinh i Bt Nit bn. Kinh i nim x Mah-satipatthana sutta

Kinh ng Lai B y Angatabhayani stra (S). Kinh Ganaka Moggalana Ganaka-Moggallanasuttam (P), Sutra to Ganaka-Moggallana. Kinh Gia nh Kula sutta (P), Sutra On Families. Kinh Gio gii Cp C c, (MN143), Anathapindikovadasuttam (P). Kinh Gio gii Channa, Channovadasuttam (P). (MN144),

Kinh Gio gii La hu la Am b la Ambalatthikarahulovada sutta (P), Sutra on Advice to Rahula at Amballatthika. Kinh gio gii La hu la rng Am-ba-la Ambalatthika Rahulovada suttanta (P). Kinh Gio gii La lu la Am b b lm Ambalatthika Rahulovada suttanta (P) Tn mt b kinh trong Trng b kinh 61. Kinh Gio gii Nandaka, (MN146), Nandkovadasuttam (P). Kinh Gio gii Ph lu Na, (MN145), Punnovadasuttam (P). Kinh gii phn bit Dhtu-vibhaga sutta Sutra on An Analysis of the Properties.
(P),

Sutra on The Great Frames of Reference (The Great Discourse on the Foundations of Mindfulness). The Great Chapter.
(P),

(P),

Kinh i phm Mahvagga-suttan

Sutra on

Kinh i Phng qung gic qu tp Hoa nghim Mahvaipulya-Buddhanda-vyha stra (S) Kinh Hoa Nghim Tn mt b kinh. Kinh i phng qung Pht Hoa nghim Buddhavatamsaka-Mahvaipulya stra (S) Hoa Nghim Kinh. Kinh i s Mahvastu stra (S, P) Pht Bn Hnh Tp kinh d bn Kinh ghi cuc i c Pht. Kinh i thin Kin vng Mahsudassana suttanta (P). Kinh thch S vn Sakkapaha-suttanta (P), Sutra on Sakka's Questions Thch Hon

Kinh Gii thuyt Dhtukatha (P) Mt tp trong 7 tp ca b Thng Php Tng. Kinh Gopaka Moggalana Gopaka- Moggallanasuttam (P), Sutra on Moggallana the Guardsman. Kinh g mi Vammika-sutta (P). Kinh hng ma, (MN50), Maratajjaniyasuttam (P). Kinh hnh Cankramanna (S). Kinh Hnh sanh Sankharuppatisuttam (P). Kinh hi Utts Utrs (P).
(P),

Uttrasita

(S),

Fright Utts

(P),

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

128

Kinh Hnh con ch Kukkuravatika sutta (P), Sutra on The Dog-duty Ascetic. Kinh Hnh phc Magala sutta Protection Kit tng Kinh.
(P),

Prajp-ramit stra (S). Kinh Kim Cang Bt Nh Ba la mt Vajraprajpramit-stra (S). Kinh Kim cang nh Vajraekkharatan-trarja stra (S), Kongochokyo (J) Kim cang nh Kinh. Kinh Kim Cang Phong lu ct nht thit Du gi k Vajraekkharavimana-sarvayogyogi stra (S) Du k Kinh, Kim Cang Phong lu cc Nht thit du gi ch Kinh = Du k kinh. Kinh Kitagiri, (MN70), Kitagirisuttam (P). Kinh Kosambiya, (MN48), Kosambiyasuttam (P). Kinh lc o Agati sutta (P), Off-Course Sutra. Kinh Lng gi Leng-kia-King Lankavatara sutra.
(C)

Sutra on

Kinh Hu Nghim Ghanavyaha-stra (S). Kinh Hin kip Bhadrakapika-stra (S). Kinh Hin ngu Blapandita suttam The Fool and the Wise Person.
(P),

Sutra on

Kinh Hin Ngu, (MN129), Damamuka-nidna stra (S). Kinh Hoa nghim Avatasaka stra (S), Gaavyha stra (S), Kegonkyo (J), Phal chen (T), Ho-yen-King (C), Flower Adornment stra i phng qung Pht Hoa nghim kinh c Pht ging sau khi gic ng cho ch B tt di cy b . Kinh b tht lc v c T Long Th tm c vo th k 7. Kinh gc ting Phn khng cn, hin ch cn b dch t ting Tu. Bn dch ch Hn c nht l bn dch vo th k 5. Bn ch Tu do ngi Buddhabhadra (Gic Hin) dch xong khong nm 418. Ngi Thun, th k 7, truyn b kinh ny thnh lp phi Hoa nghim Tng. Kinh Ha t suttantakatha (P). kh Aggikkhandhopama

Xem

Kinh Lomasakangiya nht d hin gi, (MN134), Lomasakangiyabhaddekarattasuttam (P). Kinh L-gi Lohicca sutta (P). Kinh lng b Stratika (S), Sautrantikah (S). Thuyt b, Thuyt chuyn b Mt trong 20 b phi Tiu tha Tu a la lun Xem Tng ca lan a b. Kinh Ma ha Ca Dip Bn sanh Mahnaradakassapa-jtaka (P). Kinh Ma-ha-li Mahli sutta (P). Kinh Magandiya Magandiya suttam (P), Sutra To

Kinh hu hc, (MN53), Sekhasuttam (P) Tn mt b kinh. Kinh hy hu V tng hu php, (MN123), Acchariyabbhutadhammasuttam (P). Kinh Kadaraka, (MN90), Kadarakasuttam (P). Kinh Kht thc thanh tnh Piapata-parisuddhi suttam (P). Kinh khng g chuyn Apannakasuttam (P). hng, (MN60),

Magandiya.

Kinh Makhadeva, (MN83), Makhadeva-suttam (P). Kinh Mt hon Madhupindika suttam (P), Sutra on

The Ball of Honey.

Kinh khng u nhim Ananganasuttam (P) (MN5). Kinh Khi th Nhn bn Agganna sutta (P). Kinh khu rng, (MN17), Vanapatthasuttam (P). Kinh Kin c Kevadha sutta (P). Kinh Kim Cang Vajira sutta
(P),

Kinh Nalakapana, (MN68), Nalakapana-suttam (P). Kinh Nm v Ba (MN102). Kinh nn hnh tr hay khng nn hnh tr, (MN114), Sevitabha-asevitabhasuttam (P). Kinh ngh nh th no (MN104). Kinh Ng Un h Khaaparitta (S).

Diamond stra

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

129

Kinh Ngi lm xe nga Rathakara (Pacetana) sutta (P), Sutra on The Chariot Maker Kinh Ng bnh Gilana sutta (P), Sutra on Sick

Tm la ni The Vast, Great, Perfect, Full, Unimpeded, Great Compassion Hear Dhra. Kinh Php trang nghim, (MN89), Dhammacetiyasuttam (P). Kinh Phn Stravibhaga (S), Suttavibhaga (P) Kinh Phn bit Phn u ca Tng Lut. Kinh Phm thin cu thnh, (MN49), Brahmanimantanikasuttam (P). Kinh Phm vng Brahmajala suttanta (P), Brahma Net stra, Brahmajala stra (S) Tng ng kinh Phm ng (Trng A hm). Kinh Phn bit Vibhaga (S), The Book of Analysis Vibhjya (P) 1- Mt tp trong 7 tp ca b Thng Php Tng. 2- Phn bit: S phn tch chia ch cc php. Kinh Phn bit Xem Kinh Phn. Kinh Phn bit cng dng, Dakkhinavibhangasuttam (P). (MN142),

People.

Kinh Nht d hin gi Bhaddekaratta suttam Sutra on An Auspicious Day.

(P),

Kinh Nht Thit ch Pht S h nim Kinh Xem Tiu V lng th Kinh. Kinh Nhn cch ha Lakkhana sutta (P), Sutra on Characterized Action Kinh Tng. Kinh Nhp tc Xut tc nim npnasati sutta (P), Sutra on Mindfulness of Breathing An Ban Th . Kinh nhiu cm th Bahuvedaniyasuttam (P). Kinh Nh Thp T Ba li Patikasuttanta (P) Kinh Ba l. Kinh Nhng iu cha ni Abhasita sutta (P), Sutra on What Was Not Said Tn mt b kinh. Kinh Nit bn Nirva stra (S), Nibbana sutta (P), Sutra on Unbinding. Kinh Nim x Satipatthana sutta
(P), Sutra of Frames of Reference and Foundations of Mindfulness.

Kinh Phn bit su x, (MN137), Salayatanavibhangasuttam (P) Tn mt b kinh. Kinh Phn bit v s tht, (MN141), Saccavibhangacitta suttam (P) Phn bit thnh kinh. Kinh Pht danh Buddha name stra Tn mt b kinh. B Lu Chi i Nguyn dch c 11.093 tn v Pht. Kinh tam thin Pht danh ghi n 3.000 danh v Pht. Kinh Pht s Buddhavasa (S), Chronicle of the Buddhas Php h Pht Kinh; Pht chng tnh Th k v s tch 24 v c Pht t Pht Nhin ng n Pht Ca Dip v cch cc c Pht chuyn php lun. Kinh Pht thuyt nh vy Xem Nh th ng Kinh. Kinh Ph mn Samantamukuha (S). Kinh Ph php Samatadharma (S. Kinh Phng tng Sangiti sutta (P). Kinh Ph-di Bhumija sutta (P), Sutra To Bhumija. Kinh Potaliya, (MN54), Potaliya-suttam (P). Kinh Qun nim hi th Xem Kinh Nhp tc Xut

Kinh ni cho dn Nagaravinda, (MN150), Nagaravindeyyasuttam (P). Kinh nc mt Assu sutta (P), Sutra on Tears. Kinh Php c Dharmapada (S), Dhammapada (P), Verses on Dhamma C 423 cu chia thnh 153 c, 26 ch . Kinh Php c do do Pht ging dy nhiu thi im v ni chn khc nhau. Kinh ny do Php Cu Lun s (400 - 300 B.C.) su tp, s Duy Nan (Vighna) dch sang ch Hn hi th k th 3. Kinh php hnh Dhammacariya sutta on Wrong Conduct.
(P),

Sutra

Kinh Php hoa uddharmapundarikam (S). Kinh Php mn cn bn Mlapariyaya sutta Sutra on The Root Sequence.
(P),

Kinh Php Qung i Vin mn V ngi i bi

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

130
(P),

tc nim. Kinh Qun V lng th Amityus stra Kammuryojukyo (J).


(S),

Kinh Tt c lu hoc Sabbasava sutta on All the Fermentations.

Sutra

Kinh Qun V lng th Pht Amityus Dhyna stra (S), Kammuryojhkyo (J) Thp lc qun Kinh, Qun Kinh L b kinh cn bn ca Tng Tnh do ngi Tam tng php s Cng lng da x dch hi th k th V. Kinh Sa mn qu Samanna-phala sutta (P). Kinh Saleyyaka Saleyyaka sutta (P), Sutra on The Brahmins of Sala. Kinh Samanamandika (MN78). Kinh Sandaka, (MN76), Sandakasuttam (P). Kinh Sangarava, (MN100), Sangaravasuttam (P). Kinh Su su Chachakka suttam (P), Sutra on The Six Sextets. Kinh su thanh tnh, sodhanasuttam (P). (MN112), Chabbi-

Kinh tng Sutta-pika (P), Stra-pika (S), Suttapiaka (P) Mt trong tam tng kinh in: Kinh tng- Lut tng- Lun tng, gm 5 phm: Trng b kinh, Trung b kinh, Tiu b kinh, Tng ng b kinh, Tng chi b kinh. Kinh Tm hoang vu, (MN16), Cetokhila-suttam (P). Kinh tm vng Citta stra (S). Kinh Tp Sutta-nipta (P), Group of Discourses Mt trong 15 quyn ca Tiu a hm, gm 72 bi kinh Xem Kinh Tng. Kinh Tp ch Sutta-nipta atthakattha (P) Tp b kinh. Kinh Tp Yu Strasamuccaya (S) Ch kinh yu tp, Tp kinh lun Mt trong nhng tc phm ca ngi Shantideva, phi Trung Qun, th k VII. Kinh T Gic Khaggavisana sutta (P), Sutra on A Rhinoceros Horn. Kinh T Tc Payasi suttanta (P). Kinh Thanh tnh Padika suttanta (P). Kinh Thnh cu, (MN26), Ariyapariyesana-suttam (P). Kinh Thnh Chng Aliyavasani stra (S) Tn mt b kinh. Kinh Thn hnh nim Kayagatasatisuttam (P). Kinh Thp Cu i in Tn Xem Kinh i in tn. Kinh Thp a Dashabhmika stra (S). Kinh Thp thng Dasuttara suttanta (P). Kinh Th d Asivisopama suttanta (P), Apadna (P) Apadana suttra (S) S nghip anh hng, Kinh Chin thng v vang Mt trong 15 tp trong Tiu a hm k v s chin u t n gic ng ca ch Pht v 559 v T kheo v T kheo ni. Kinh Thi Shi-ching (C), Book of Songs Do Khng Phu T san nh.

Kinh Sela, (MN92), Sela sutta (P). Kinh Son tp b duyn Avadna cataka (S) Gm 100 bi kinh Pht ging v nhn duyn th d, v tin nhn hu qu ca t. Mt b kinh trong Phng Qung b. Kinh Song Tm Dvedhavitakka sutta (P), Sutra on Two Sorts of Thinking. Kinh S chuyn php lun cakkappacattana suttanta (P). Dhamma-

Kinh Sn o Khm Ching shan Tao Chin (C). Kinh S hi v Khip m Bhayabherava suttam (P), Sutra on Fear and Terror. Kinh Subha, (MN99), Subhasuttam (P). Kinh Sng knh Bhakti stra (S). Kinh Tam Bo Ratna sutta (P). Kinh Tam minh Tevijj sutta (P). Kinh Tt c u b thiu t Adittapariyaya sutta (P), All-burnt Suttra.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

131

Kinh Thin s, (MN130), Devaduta suttam (P). Kinh Thin sinh Sunakkhatta sutta Sunakkhatta. Kinh Thn tin, (116), Isigilisutta (P). Kinh Thuyt La hu la Ghulovada stra (S). Kinh th tm Ahaka sutta (P), Eightfold Sutra. Kinh Th Lng nghim ragama stra (S) Lng Nghim Kinh, Th lng gi ma Kinh Nguyn tn l: i Pht nh Nh lai mt nhn tu chng liu ngha ch B tt vn hnh Th lng nghim Kinh. Cng cn gi l i Pht nh Th lng nghim Kinh. Kinh dy php Th lng nghim Tam mui. Pht ging ti thnh Xa v, nh s n tn Bt lt mt nh ng dch ra ch Tu. Kinh tha Strayna (S). Kinh tha t php, (MN3), Dhammadayada-sutta (P). Kinh Th Shu-ching (C), Book of Writing Khng Phu T san nh.

(P),

Sutra To

Kinh tu phin no, (MN128), Upakkilesa-suttam (P). Kinh T bi Mett sutta (P), Sutra on Good Will. Kinh t lng, (MN15), Anumanasuttam (P). Kinh t st, (MN47), Vmamsaka-suttam (P). Kinh T hoan h Sampasadaniya suttanta (P). Kinh T kheo Bhikkhu sutta (P), Sutra on Monks. Kinh T kheo ni Bhikkhuni sutta (P), Sutra on The Nun. Kinh ng qut ma la h Agulimlaparitta Tn mt b kinh.
(S)

Kinh c nguyn, (MN6), Akankheyya-suttam (P). Kinh u ba Sa mn Upatisa-pasine stra (S). Kinh u b li, (MN56), Upli stra (S). Kinh u m B la S t hng UdumbarikaSihanada suttanta (P) Tn mt b kinh. Kinh Vacchagotta v la Aggi-Vacchagotta sutta (P), Sutra To Vacchagotta on Fire Tn mt b kinh. Kinh Vacchagotta v tam minh (MN71). Kinh Vasettha, (MN98), Vasetthasuttam (P). Kinh Veranjaka Veranjaka sutta Veranjaka Sutra.
(P),

Do

Kinh Tiu khng Kyagatsati sutta (P), Culasunnata suttam (P), Sutra on Mindfulness Immersed in the Body. Kinh Tnh Danh Xem Kinh Duy ma ct. Kinh Tnh Mc Hnh Moneya stra (S). Kinh ti Bansan (J). Kinh tng thuyt v bit thuyt Uddesa-vibhaga sutta (P), Sutra on An Analysis of the Statement. Kinh Tng thuyt V bit thuyt Uddesavibhangasuttam (P). Kinh Trang Nghim Karaavyha stra Kinh Diu Nghim. Kinh trnh phn bit (MN139). Kinh Trm xe Ratha-vinita sutta Relay Chariots.
(P), (S)

Sutra on
(P),

Kinh V d ci ca Kakacupama sutta on The Simile of the Saw.

Sutra

Kinh v d con chim cy, (MN66), Latukikopamasuttam (P). Kinh v d con rn Alaggadupamasutttam (P). Kinh V d tm vi Vatthupama sutta (P), Sutra on

The Simile of the Cloth.

Sutra on

Kinh V tng hu php Adbhtadharma stra (S) A ph t ma kinh, V tng hu Kinh. Kinh V lng th Amitbha-vyha stra (S) Tn mt b kinh. i A di kinh, Di i bn, i v lng th kinh. Kinh V ng tng Angata-bhayani suttas
(P),

Kinh trng tro, (MN74), Dighanakha-suttam (P). Kinh Tu-b ubha sutta (P) Tu b Kinh.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

132

Sutra on Future Dangers, Anattlakkhaa-sutta (S), Sutra on the Not-self Characteristic


Anattlakkhaa-sutta (P). Kinh V thy Anamataggapariyaya katha Tn mt b lun kinh. Kinh V thng Anicca sutta
(S)

k kip gim), ri t 10 nm tui tng ln 80.000 nm tui (mt tiu k kip tng na). C 100 nm th mng mi tng hay gim mt nm tui). 2- Kha lt ba lun trong V . K kip khc Kalpantara (S), Another kalpa. K Na Xem Thin na Pht. K na gio Jaina (S), Jainism X y na gio Mt tng phi n vo th k 6 BC do ngi Ni Cn Nh t (Nirgrantha Jataputra) khai sng, ch trng kh hnh phi bo lc. K Th Cp c c Xem K tinh x. K Th ch thn Brahmanaspati (S) V thn to v tr (trong kinh Ph , n gio). K Th Thi t Jeta (S) K Thi t. Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili Ngi dng cng vn cy K Vin cho c Pht. K Th tnh x Jetavana-vihra (S), Jetavanarama (P), Jetavanna Grove K hon tnh x, K lm, Th a lm, K vin tnh x, K th Cp c c, K vin, K th tnh x Tinh x trong vn hoa thi t K (Jeta), thnh X v (Sravasti), nc Cu tt la (Kosala)do ng Cp c c mua m cng dng c Pht. K Lm i phi: tn mt b phi Pht gio Tch Lan vo th k IV. K th, vn Jeta Grove Ni Pht ging kinh Bt nh Ba la mt. K vin Xem K Th Tnh x. K vin tinh x Jetavana Vihra (S) Tn mt ngi cha Xem K Th Tnh x. K X Qut Gdhrakuta (S) Tn mt ngn ni gn thnh Vng x nc Ma kit , gi l Linh thu Sn, ni Pht ging Diu Php Lin Hoa Kinh v nhiu Kinh khc. K X Qut sn Xem Linh thu sn. K Ba

Impermanence.

(P),

Sutra on

Kinh V trnh phn bit Anaravibhanga-suttam (P). Kinh V U Abhaya sutta Fearlessness. Kinh Vng t B (MN85). Kinh Vng t V y (MN58). Kinh X ni sa Janavasabha suttanta (P) Tn mt b kinh. Kinh Xut gia Pabbaja sutta Going Forth.
(P), (P),

Sutra on

Kinh Vu lan bn Ullambana-stra (S).

Sutra on The

K B Jivaka (S) Th Bc Ca 1- Tn mt Pht t cng dng vn xoi cho c Pht. 2- Th bc C: Mt trong 16 v A la hn vng li Pht dy tr th gian gi gn chnh php. K B tnh x Jvakrma (S) Tn mt ngi cha. K d Xem ng tng. K diu Abbhta (P), Wonderful. K lm Xem K tinh x. K Thi t Xem K Th Thi t. K t Gida-ji (J) Tn mt ngi cha. K hon tinh x Xem K Th Tnh x. K kip Kalpa (S), Aeon Kappa (P) 1- Mt tiu kip l mt khong thi gian 16.800.000 nm, gm 3 tiu k kip ( th mng con ngi tng t 10 nm ln 80.000 nm tui (mt tiu k kip tng), t 80.000 nm tui gim xung cn 10 tui (mt tiu

Xem H Tiu thin.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

133

L
La b Lava (S) Mt n v thi gian. 60 st na = 1 hi th. 10 hi th = 1 la b. La B Na Ravana (S). La ca np Xem Na Tin T kheo. La t na Ba la mt B tt Xem Bo Ba la mt B tt. La t na Bt chit l B tt Xem Bo Ba la mt B tt. La t na ma cu trc B tt Xem Bo tch B tt. La t na n nh Xem Bo Bc Bch chi Pht. La c La Rudra (S), (S, P), Mahkla (S) L ni la, Hc Thin Cng cn l tn mt v thn sn lam chng kh. Thn bo c. La hn Rakan (J). La Hn Qu Sm Rakan Keijin (J) Tn mt v s. La Hn Qu Thm Lo-han Kuei-Ch'en (C), Luohan Guichen (C), Rakan Keijin (J) (867/869-928) t v truyn nhn gio php ca Huyn Sa S B. La hu A tu la Rhulara (S) Mt trong 4 A tu la vng. La hu la Rhula (S) Ra hu la 1-Tn con rut ca Thi t S t ta, ch Rahula ngha l "tri buc". V khi Rahula c sinh ra, nghe tin, Ngi than rng:"Li thm nhng tr ngi, li thm mt dy tri buc". Vua Tnh Phn nhn y t tn cho chu l Rahula. Khi xut gia, Ngi tr thnh mt trong nhng t c mt hnh bc nht. Trong hi Php Hoa, c Pht c th k cho Rahula sau ny thnh Pht hiu l o Tht Bo Hoa Pht. 2- La h la: Mt trong 16 v A la hn vng li Pht dy tr th gian gi gn chnh php. La hu la Bt la Rhulabhadr (S) La-hu-laa T th 16 thin tng n. La hu la da Bahulata (S) La hu la a T th 16, mt trong 28 v t Pht gio n . La hu la a Xem La hu la da. La hu vng Rahu (S) Sao La Hu Mt v vua rong loi thn A tu la. La Ma bit truyn Xem La Ma Cng hnh lc. La Ma cng hnh lc Ramacaritmanas (S) La Ma bit truyn T s thi ting Hindu thuc n gio, gm 7 thin, bin son nm 1584. La Ma da na Xem Ma Ma du k. La Ma din na Xem Ma Ma du k. La Ma quc Ramagrama (S) A ma la quc. La Mn Na phi Ramannanikya (P) Mt trong ba tng phi ln Tch Lan. Tng phi ny do T kheo Ambagahawatta sng lp Min in vo gia th k 19. La st Rakasa (S), Rkkhasa (P) 1- Bo c qu. Mt trong 8 loi qu: Cn tht b, m tinh qu, Cu bn tr, Ng qu, Ch long, Ph n na, D xoa, La st. 2- La St thin: v tri gc Ty nam Ngoi vin Kim Cang b, thuc Mn la Thai tng gii v Kim Cang gii, l mt trong nhng v tri trn tm phng. La st Rkkhasa (P). La st n Rakas (S).

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

134

La St thin Rakamalavata (S) Tn mt v thin La St thin Niriti (S) Tn mt ci gii. phng Ty nam. La Sn Loshan (C). La Sn o Nhn Rasan Dkan s.
(S)

phm trit hc Trung quc c vo th k th 3 do L Bt Vi su tp. L Thun Dng Lu Ch'un yang (C) Mt t o gia vo th k 12, phi Truyn Chn o. Lo Jar (S), Aging D 1- Trong: sanh (jati), lo (jara), bnh (vyadhi), t (marana). 2- D: s thay i bin hoi ca s vt. Lo b thin Rba-zen (J). Lo am Lao Tan (C). Lo kh Jar-dukha (S). Lo Qun Lao-chun (C), T'ai-shang Lao-chun (C) Cng vi Nguyn thy Thin tn v Thi thng o qun, Thi thng Lo qun l mt trong nhng thn linh cao nht ca o gio. Lo s Rshi (J), Old-aged monk. Lo t Jar-maranam (P), Aging and Death Nhn duyn th 12 trong thp nh nhn duyn.

Tn mt v

La Thp Php s Xem Ngi Cu Ma la thp. La trai Lapatra (S) Bnh bt i kht thc. La-hn o-hin Lo-han Tao-hsien (C), Rakan Dokan (J) (khong TK th 9). t ca Nham u Ton Hot. La-hn o-hin Rakan Dokan (J). La-hu-la-a Xem La hu la Bt la. Lam b Alamba (S) Mt trong Thp ng qu thn thng no lon tr em. Lam b La st n Lamba (S) Hu Kit Phc La st n Mt trong 10 v n La sat th h hnh gi th tr kinh Php Hoa. Lam hoa Xem Mn th sa hoa. Lam Tn x Kashmir (S). Lam Thi Ha Lan Ts'ai-ko Mt trong Bt tin.
(C),

Lo t Jar-marana (S), Aging and death Mt trong 12 nhn duyn trong Kinh i phng tin (Trng A hm 10). Lo T Laozi (C), Lao-tzu, Lao-tseu (C), Lao Tan (C), Laozi (C) Nh hin trit Trung quc, sng lp o gio. Sanh i Chu, th 80tui (570 - 490 B.C.E.), tn l L Nh, sanh lng Khc Nhn, nc Chu, tnh H Nam ngy nay. H L, tn Nh, bit hiu l am. Lo t Jarmaraa

Lan Caihe

(C)

Lan Kh o Long Rankei Dry (J) Tn mt v s. Lan nh Xem A luyn nh. L bi Tlapatra (S), Tlapaa (P). L thm Gandhadal (S), Fraggrant leaves Gandhapattra (S), Gandhapara (S). lng Kh-nu-b- Khnumata (P). Lnh thay Xem Thin tai. Lu Ch Pht Pht.

and death

(S),

Jar-maranam

(P),

Old

Lc Sukha (P), Pleasure Tm lc. Lc bang Xem Cc lc quc. Lc bo nghip Xem Thun lc th nghip. Lc Dng Lo-yang (C). Lc dng Lao Yang (C). Lc o Agatigamna (P), Evil courses. Lc Ph Lepu (S), Rakuho (J). Lc Ph Rakuho (J). Lc quc Xem Lc th.

Xem Lu Ch Pht. Xem L Ch

L Bt Vi Lu Pu-wei (C), Lu Buwei (C) (?-235 B.C.E.) Mt thng nhn giu c thi Chin quc, tc gi quyn L th Xun Thu. L Th Xun Thu Lu-shih ch'un-ch'iu (C) Mt tc

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

135

Lc Sanh Hoan H B tt Xem Kim cang Tiu B tt. Lc th Sukha-vedan (S), Pleasant bodily feeling Mt trong ng th. Lc th Lc th Abhirati (S), Realm of joy, Land of Nirvanic Bliss Lc quc, Ci Diu H, Diu h quc Tn gi ci gii ca Pht A Sc B phng ng Xem Cc lc quc. Lc th Lo-shu (C), Digram from the River Lo. Lc, du phng Dadhi (P). Li trt ho la Rrapala (S) i Tnh Ch A la hn t ca Pht. Lp Php Khong Chu Fa-k'uang (C). Lp ph Yava (S) n v thi gian: 120 st na = 1 t st na, 60 t st na = 1 lp ph, 30 lp ph = 1 mu n lt a, 30 mu n lt a = 1 ngy m. Lt ma Lama (S), guru (S), Spiritual teacher Lt ma gio Lamaism. Lc m Hoi Trng Letan Huai teng (C). Lc m Php Hi Letan Fa hui (C). Lc m Vn Chun Letan Wen chun (C). Lc Sa B Xem Ngu Tiu. Lc xoa na Xem Tng trng s vt. Lng gi Lak (S) Tn mt hn ni ti nc Tng gi la (Simha), nay l o Tch lan. Lng gi a bt a la bo Kinh Xem Kinh Lng gi. Lng gi o Sihaladvpa (S), Lakvpa (S), Lak Dvipa (S), Sri Lanka S t quc o, o Tch lan ngy nay. Lng gi kinh Ryga-ky (J), Lakvatra-stra (S), rya-saddharma-lakvatra-nmamahyna stra (S), Lakvatra stra (S), Leng Kia Cheng (C), Tyogokyo (J), Leng-kia-King (C) Nhp Lng gi kinh, Lng gi a bt a la bo Kinh Lng gi a bt a la bo kinh, dch ra ch Hn nm 443, i Tng.

Lng gi sn Mount Lanka thuyt kinh Lng gi.

Ngn ni ni Pht

Lng Nghim kinh Rygon-ky (J) Xem Kinh Th Lng nghim. Lm T Lin-chi (C), Rinzai (J), Lin-chi (C) To ng v Lm T l hai dng thin hin cn hot ng Nht do ngi Lm T Ngha Huyn khai sng Trung quc Mt h phi trong ng gia phi. Thin tng do lc t Hu Nng khai sng, thnh v phng nam, gi l Nam tng, sau chia thnh 5 chi phi, nhngch c phi Lm t l mnh nht. Lm T lc Lin-chi-lu (C), Rinzai-roku (J) Tn mt su tp cng n thin. Lm T Ngha Huyn Linchi I hsuan (C), Rinzai Gigen (J) (Mt nm 866/867) Ngi sng lp dng thin Lm T, th k th 9, qu Nam Hoa, tnh Sn ng. Lm T tng Rinzai sh (J), Lin-chi tsung (C) Do Lm t Ngha Huyn sng lp, c n 21 i t truyn tha gio php, suy thoi dn t th k th 12, nhng trc dng thin ny du nhp qua Nht bn v tip tc pht trin cho n ngy nay di tn gi l Rinzai. Lm th k Vanaprastha (S) V gi, giao ht ti sn cho v con, vo rng tu. Mt mt trong bn giai on trong i mt ngi B la mn: Phm hnh k, Gia tr k, Lm th k, Tun th k. Lm T Ni Lumbin (S) Ni n sinh c Pht (nay l x Rumnidhchi, ht Aouth, pha ty nam Nepal), bn gc cy V u (Asaka). Xa thuc nc Cu ly (Koli), thnh Ca t la v (Kapilavastu), qu ca hong hu Ma Da. Ln Mn B tt Kpalu mt v B tt.
(S)

Hu Bi B tt
(S),

Tn

Lu 100 k kip Kalpasata

kalpas.

As long as 100

Lu Ch B tt Ruckika (S) Tn mt v B tt. Lu Ch Pht Rudita (S). Lu Do Pht Xem L Ch Pht. Lu Hn Rohana (S) Tn mt nh s n .

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

136

Lp nhn Shna (S) Mt trong ng nhn. Lt Xem Nht tm. Lu Asarava (S), Asrava (S) Phin no. Lu srva (S), sava (P), Defilement, Lu sav (P), Taints, Influxes, T lu (bn dng nc): Dc lu, Hu lu, (T) Kin lu, V minh lu. Lu ava (S), Defilement, sava (P) nhim R, chy ra ngoi. Tn gi khc ca phin no v su cn tit ra nhng li lm. Phin no sinh ra khin con ngi tri ln trong m vng khng thot khi sanh t lun hi. Lu Taint. Lu tn Aravakaya (S), Ksina-asrava (P) Phin no on tr. Lu tn minh savakkhayaa (P) Tu hiu bit chm dt trm lun (c 4 php trm lun: dc, hu, t kin, v minh). y l tu gic cui cng m c Pht chng c vo canh nm m thnh o. Lu tn th hin Xem Gio hun th hin. Lu tn thng savakkhayakarannanam (P), savakya (P), Aravakya-jna (S) on ht mi phin no, dt lun hi. Trong lc thng gm: thin nhn thng, thin nh thng, tc mng thng, tha tm thng, thn tc thng, lu tn thng. Leng-kia-King Xem Kinh Lng gi. L b chi Revati (S) Mt trong Thp ng qu thn thng no lon tr em. L Cu Ph kinh g-veda (S), Iruveda (P) Cu thi V , Thi tng V phi. L Cu Ph kinh Iruveda (P). Ln ti tri Gaganali (S), Reaching up to sky. L bi Namassiy (S), Namass (S), Namasy (S) Sng bi. L B tt Uposatha (P), Upavasatha (S), Upavasatha (S), Sabbath, Cng l tn mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili Nghi thc thc hin vo ngy 15 v 30 mi thng.

L cu an Praying ceremony for peace. L cu siu Praying ceremony for the dead. L im o Wang (T), Abhieka (S), Cittama nitara (P), empowerment, Initiation ceremony, Mang tn ho thn ca Quan th m b tt. L n sanh Vesak Ceremony. L hi Yatra (S), Great relihgious Festival. L k Li-chi (C), Book of Rites Do Khng Phu T san nh. L qun nh Mrdhbhiikta (S), Initiation ceremony L qun nh trong hong triu trao ngc n. L sm hi Ceremony of expiation. L Thch Ca Thnh o Ceremony of Buddha's Enlightenment. L t t Prvaraa (S), Ceremony at the end of summer retreat L kt thc ma an c. Ngy cui ma an c. L Va... Day Deadicated to one's manifestion. L xut gia Pabbaja (P) Xut gia. Lin Xem hoa sen. Lin Hoa Padmavati (S) Tn ca Hong hu Vua A-dc Xem hoa sen. Lin Hoa Gii Xem Ca Ma La Thp La. Lin Hoa Hng Phc vng Xem M u vng. Lin Hoa Sanh Padmasabhva jungn (T).
(S),

rinchen

Lin hoa tng th gii Xem Cc lc th gii. Lin Hoa Th Padmapni(-bodhisattva) (S) Tn mt v B tt. Lin hoa th Padmakara (S). Lin hoa ta Padmsana (S) Kit gi phu ta, ngi kit gi. Lin hoa tn Nh Lai Padmottara (S) Tn mt v Pht hay Nh Lai. Lin hng hi Sea of Perfume.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

137

Lin kt Visadhi (S), Intermediate point. Lin Ta B tt Xem Kim Cang Ta B tt. Liu bn T Xem Kiu trn nh. Liu bit chn nh Xem Duy thc chn nh. Liu ngha Nita-artha (S), Nita-attha (P) Ngha gii r, iu, cha php tnh. Liu ngha Nita-attha (P). Liu Tn Nguyn Liu Tsung yuan (C). Liu tri Parijna (S), Full comprehension Thu trit, qun trit Bit n tn cng. Lit T Lieh-tzu (C), Lie-tsu (C), Liezi (C) Nh trit hc o gio thi Chin quc. Linh Gha (S), Small bell (S, P) Kin try. Linh bo o Ling-pao pai (C). Linh Bo Kinh Ling-Pao ching (C), Lingbao Jing (C) Nh nhng bnh gii ca Tng Vn Minh vo gia th k th 6 m Linh Bo Kinh tr thnh mt vn bn cn bn ca o gio. Linh Bo Kinh Lingbao Jing (C). Linh Bo Thin Tn Ling-pao T'ien-tsun (C). Linh ch Siddhavidy (S) Khi c cu ch ny th mi c nguyn u thnh. Linh hn Spirit. Linh Nguyn Ling yuan (C). Linh ph Xem man tr la. Linh quang Clear light, Prabhasvara (S), sel (T). Linh sn Xem Linh thu sn. Linh Thao Ling tao (C). Linh Th Nh Mn Ling shu Ju men (C). Linh thu sn Gdhrakta (S), Gijjhaka (P), Vulture Peak K x qut sn, K tc sn, Linh sn, Thu phong sn, Tn tc sn Ni Linh Thu, ni Pht thuyt Php Hoa. Cng l ni b B t a ln . Ni Sailagiri, ng nam Rajgir thuc Behar ngy nay. Ngi Ca Dip khi bit mnh sp nhp dit vo ni ny m tch K x qut.

Linh thy hoa Udumbara (S) Xem Hoa u m Xem Hoa u m. Linh thy, cy Udumbara tree. Linh Tr Hc Pht Hi Buddhist Theoso-phical Society. Linh Tuyn Vin Ling chuan Yuan (C). Linh ng hoa Xem Hoa u m Xem u din vng. Linh Vn Linh yun (C). Linh Vn Ch Cn Reiun (J), Lingyun (C), Reiun (J), Reiun shigon (J) Tn mt v s. La b Pravraj (S), Leave. Lch i tam bo k Li-tai san-pao chi (C). Loa K Phm vng Brahma Sikhin (S). Loi chim trn tri Gaganacara

sky.

(S),

Birds in the

Loi ngi Mnua (S), Human-being, Mnusa (P), Manussa (P), Mnu (S) Ma nao x, Mt n xa, Ma nao x nam; Ci ngi, Nhn. Loi tr Anvaya-jna (S). Long Nga (S), Dragon, lu (T) Rng, Na gi Mt trong bt b. Gm: Thin, long, d xoa, cn tht b, a tu la, ca lu na, khn na la, ma hu la gi Mt loi chng sanh. Long cung Dragon Palace. Long C S P'ang-chu shih Bng Un.
(C),

Pangjushi

(C)

Long m Sng Tn Lung-tan Shung-hsin (C), Lung tan Ch'ung hsin (C), Lung-t'an Ch'ung-hsin (C), Longtan Chongzin (C), Ryutan Shoshin (J) (gia TK th 8 v 9). t v truyn nhn gio php ca Thin Hong o ng vo th k th 9, thy ca c Sn Tuyn Gim. Long hoa th Pupanga (S) Cy Long hoa Tn ca cy m c Di Lc s ngi khi thnh o. Long h sn Lang-hu-shan (C). Long Hu Ngamitra (S) Em ngi Long H.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

138
(S),

Long Kim cang Vajranga (S) Tn mt v thin. Long Mnh Xem Long Th B tt. Long Mnh T s Xem Long Th B tt. Long mn Lung-men (C) Mt a danh nI ting bn Tu c nhiu tng Pht c thng vo ni. Long Nha Lung-ya (C), Longya (C), Ryuge (J) t v truyn nhn gio php ca ng Sn Lng Gii (834/836 - 920/923). Long Nha C Tun Lung ya Chu tun (C), Ryge Konton (J) Tn mt v s. Long Qun Xem Na Tin T kheo. Long Th Ngrjuna (S) Tn mt v s. Long Th B tt Ngrjuna (S), ludrup (T) Long Mnh, Long Th; Na gi yn lt th na T th 14 trong 28 t Pht gio n , ngi Nam n, sanh vo nm 160. Nh s gia h ca c i Nht Nh Lai ngi m c thp bng st, vo bn trong v nh l Ngi Kim Cang Tt o ri c ban l qun nh v tip nhn hai b i Kinh. Cc kinh ngi ghi chp li c: Na Tin T kheo Kinh, Trung Lun, Thp nh mn lun,... Ngi th khong 60 tui, truyn y bt cho t Ca na b (Kanadeva). Long Th Xem Long Th B tt. Long Tr B tt Ngabodhi (S) i t ca Ngi Long Th B tt. o c vang khp Nam n, Ngi c n Tch Lan truyn dy Mt gio vi danh hiu Php Mt v Ph Hin. Ngi l t th 4 Mt Tng, th 700 tui. Ngi truyn php cho t l Kim Cang Tr (Vajrabodhi). Long vng Ngarja (S) C 8 loi Long vng: Nanda: Nan Long vng - pananda: Bt nan - Vasuki: Ho tu ct - Takasaka: c soa ca Anavatapta: A na b t a - Manasla: Ma na t Utpalaka: u bt la. Long vng chi h Ngabnanga (S). Long vng Hi Xem bin. Long vng Huynh Kinh Nando-paranandangaraj-dhamama-stra (S) Nan Long vng kinh, Hng Long vng Kinh Tn mt b kinh.

Lng sng Hng Gagmadhya

Ganges.

Bed of the

Lng tin thanh tnh Pure faith. L sn Mt. Lu Ni t Hu Vin ca ca Tnh Tng Trung Hoa lp Bch Lin x. Li cng Lei-kung

Thunder,

(C),

Leigong

(C),

God of

L t la Radra chp.

(S)

Thn trng coi ma gi, sm

L h ni mu Rohini (S). L quc Lu (C) Ni Khng T sinh ra. L T Lu tso (C). Lc Mga (S), Miga (P), Deer Hu. Lc D Mganika (S) Tn b phi th ba ca thi t Tt t a. Thi t c 3 b phi: Da Du La, C Di v Lc D. Lc d vin Xem Thin nhn vin. Lc Mu Mgana Mat (S) Xem Lc t mu Xem i Mn. Lc Mu Ging ng Migaramatupasada (P). Lc tinh Lu-hsing (C).
(C),

Star of Prosperity, Luxing

Lc Trng Migalandika (S). Lc Tc vng Kajmspada (S), Kaccyana (P), Kaccna (P) Ban tc vng, Ca ma sa ba Xem Ban tc vng. Lc uyn Migadya (P), Mgadva (S), ivatana (S), Srangantha (S), Deer Park Lc D vin Xem Rishipatana. Vn Lc Uyn, Ni Pht thuyt php ln u cho anh em Kiu Trn Nh. Xem Thin nhn vin. Lc vin Xem Lc uyn. Ln bng qu ni Girimtra (S), Having the size of

a mountain. teaching.

Li dy ca thy Upadea-vakya Li ni Speech.

(S),

Guru's

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

139

Li thng mn Priyavacana (S) Ni li a thch nhm hng dn ngi khc nhn thc chn l. li try tra Xem V ngha ng. Li cn Tiksa-indriya (S). Li ch Upakara (S). Li ch i thn Hiru (S). Li lc Labha (S). Li tha Arthacary (S), Arthakriy (S), Parahita (S),

tt Long Th trc tc. Lun bn Sataka (S) Tn. Lun gii Arthakath (S), Comment Bnh lun. Lun Kit Tng duyt Sumangalavilasini Trng B kinh ch Tn mt b lun kinh.
(S)

Actions for the benifit of others, Benefit for others.


(S)

Lun Kinh Abhidharma (S), Abhidhamma (P), Tangyur (P), ch ngn pa (T), Commentary Collection, Canon of Analytic Doctrine A t t ma, A t m, Vi diu php Mt cch gi tt ca Abhidhamma-pitaka Su tp Lun Kinh c dch ra ting Ty tng. Lun Lc Thp Tng Nh Yuktitka (S) Tn mt b lun kinh do T Long Th bin son. Lun Mn Tc Hy Cn Manorathapurani (S). Lun ngha Xem Lun ngha. Lun ngh Upadea (S) Trung H t kheo, u ba nan t kheo, u ba x 1- Li vn c tnh vn p v bin lun cho r cc l chnh t. 2- B kinh tng gm 12 vn bi k gii thch Tng kinh, thnh qu i hi kit tp kinh in u cng nguyn, lun ngh th tnh cc php, lm sng t ngha.

Lu thn Bhadrgata cho tay vo l c.

Khi cn iu g, ch cn

Lun Chakra (P), Wheel. Lun Cakra (S), Cakka (P), Cakrhva Cakravka (S), kor lo (T), Wheel Lun xa. Lun Cakka (S). Lun kor lo (T). Lun Cakravka (S). Lun Cakrhva (S). Lun Gii Chakrasavara khor lo bde mchog (T).
(S), (S),

korlo dompa
(S, P),

(T),

Lun Ng Lun-yu (C) 3.000 t ca Khng T ghi li li ging ca ngi trong quyn Lun ng ny. Lun Nht Vinayaikottara (S) Mt trong hai phn Ph lc ca Tng Lun. Lun Pht tr Jnaprashna stra (S). Lun Pht tr Nanodaya (S). Lun s Abhidharmika (S), Abhidhammika Abhidharma master, A t m s.
(P),

Lun hi Rinne (J), Sasra death, khor wa (T), Rinne (J). Lun hi sanh t Sasra

Birth-and-

Lun hi ng o Five different paths of sasra.

death

(S, P),

Cycle of living-

Lun hi sanh t Vatta (P), Sasra (S, P). Lun sa Xem Lun. Lun Vi Sn vng Xem Chc Ca La Sn vng. Lun Prkraa (S), Commentary. Lun stra (S), Sattha (S), Treatise Gio 1Gio: Li dy ca thnh nhn. 2- T Lun Kinh (Abhidharma) dng ch phn ch gii ch thn Pht ni ra, t Sastra ch phn ch gii do cc nh s i tha sau ny b tc v gii thch cho r ngha thm. Lun Bo hnh vng chnh Ratnval (S) Do B

Lun s ch Kathavatthuppakaranttha-katha (S) Do ngi Pht m bin son. Lun tng stra-pika (S), Abhidharma-pika, Abhidhamma-pitaka (P) 3 tng kinh: - Kinh tng - Lut tng - Lun tng. Lun Th Thng Ngha Xem Php t lun ch. Lun T gi la Vykaraa stra (S) Tn mt b lun kinh. Lut 'dul ba
(T),

Vinaya

(S, P),

'dul ba

(T),

Book of

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

140

Discipline for the monks, T ni, Lut tng, T ni


da B Lut tng gm 12 vn bi tng. Lut n chai Precepts of abstinence. Lut duyn sinh Law of interdependence. Lut nghi Xem Cm gii. Lut nhn qu Law of Cause and Effect. Lut Sa di Precepts for a novice. Lut S Tu s thng sut gii lut ca nh Pht gi l Lut s. Lut s Vinayadhara (P) Tr lut gi Nh s tinh thng lut tng ca Pht gio. Lut tng Dulva (T). Lut tng Vinaya-pika (S), Dulva (T) T ni da tng, T ni tng Mt trong tam tng kinh in: Kinh tng- Lut tng- Lun tng. Lut tp thin Vinayaksudrakavastu (S) phn trong Lut tng ca Cn bn Hu b.

Lc bo Six oranaments. Lc cnh a-visayah (S). Lc cn a-indriyani (S). Lc cn Salyatana (P), Six organs tai, mi, li, thn, Xem Lc nhp. Lc chng tr Xem lc tr. Lc cng c Six elements of virtue. Lc c ngha Padartha (S) 6 phm tr dng hin th thc th thuc tnh tc dng v nguyn l sinh thnh hoi dit ca cc php: Tht, c, Nghip, ng, D, Ho hp. Lc c ngha Satpadartgha (S). Lc Diu Php Mn l. S tc mn: tc l kho iu ha thn tm, s tc (m hi th) t mt n mi nhip lon tm ; 2. ty mn: tc l khng min cng c ty theo hi th di ngn. Ht vo bit vo, th ra bit ra,di ngn, lnh m thy u bit c; 3. ch mn: tc l ngng tm tnh l (lng nim). Tm an nhn, sng sa, trong sch khng chc lay ng; 4. qun mn: cn phi qun tm r rng, bit ng m l h vng, ph tt c tri kin in o, v chp ng v.v.; 5. hon mn: tc xoay tm phn chiu ci tm nng qun, bit tm nng qun l h vng chng tht ; 6. tnh mn: tm chng ch da, chng tr chng khi, chng chp trc, trng rng trong sch. Y theo 6 mn ny tu tp s t n diu cnh ca Nit Bn tiu tha nn gi l lc diu mn. Lc du gi php ca Na-r-pa Six yogs of Nropa. Lc dc thin 6 cnh tri trong ci dc gii: - T thin vng thin - o l thin - D ma thin - u sut thin (c 33 tng tri) - Ho lc thin - Tha ho t ti thin. Lc i a-dhtu (S), Six elements. Lc o a-mrga (S), a-gati (S), aakula (S), Six paths, Six planes of existence, Rokudo (J). Gm: - 3 ng lnh: tri, a tu la, ngi. - 3 ng d: a ngc, ng qu, sc sanh. Lc o t sanh Bn cch sanh trong 6 ng lun hi: - non sanh - thai sanh - thp sanh - ho sanh.

Gm: mt,

Mt

Lut Thin Vinaya-vastu (S) Kin Mt phn trong Lut tng ca Cn bn Hu b. Lut Tng Luzong
(C), Lu tsung (C), Vinaya School, School of Discipline, Ritsu-sh (J) Mt

tng phi Tu hi th k th 7 do ngi o Tuyn Nam Sn thnh lp. Lut tng truyn qua Nht vo nm 753, rt c hoan nghnh v cn thnh hnh n ngy nay. Lung sinh kh nadi (S), tsa (T), Pra (S), lung (T),

Subtle channels,

Lung thn lc Xem kh. Luyn i Vatsalya (S), Tender love Tnh cm yu mn ca cha m vi con ci. Lc ba la mt Six pramits, six perfection. Su phng php t gic ng, gm: - dana-paramita: b th ba la mt (charity) - sila-paramita: gii hnh ba la mt (discipline) - ksanti-paramita: nhn nhc ba la mt (patience) - virya-paramita: tinh tn ba la mt (devotion) - dhyana-paramita: thin nh ba la mt (serenity) - praja-paramita: tr hu ba la mt (wisdom).

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

141

Lc a-pramit (S), Six perfections Gm: b th, tr gii, nhn nhc, tinh tin, thin nh, tr tu. lc Gm: b th, tr gii, nhn nhc, tinh tn, thin nh, tr hu. Lc mu Xem a la B tt. Lc gii a-dhatavah (S), Six realms. Lc gii ba la mt Gm: b th, tr gii, nhn nhc, tinh tn, thin nh, tr hu. Lc asramyadharma (S), Six Gm: gii ho, kin ho, li ho, thn ho, khu ho, ho.

Lc phng l kinh Singlovdasuttanta (P). Lc phng l kinh Siga sutta (P). Lc quan Six organs Indriya. Lc tc Bandits of the six sense-organs Xem lc nhp. Lc thn thng Six supernatural powers. Lc thn Su ngi thn gm: cha, m, v (chng), con, anh ch, em. Lc thp tng nh l lun Yukti-ahik (S) Tn mt b lun kinh. Lc thp tng nh l lun thch Yukti-ahik-vtti (S). Lc thin Six heavens. Lc th Xem lc thi. Lc thng a-abhijjah (S). Lc thng a-abhij (S), Six transcendental powers Thn tc thng, thin nhn thng, thin nh thng, tha tm thng, tc mnh thng, lu tn thng Xem Lc thn thng. Lc thi lc th Gm ba thi ban ngy v ba thi ban m. Lc thc a-vijna (S), Six consciousnesses L nhn thc, nh thc, t thc, thit thc, thn thc, thc. Khi 6 cn tip xc 6 trn th pht sinh 6 nhn thc ny. Lc t Rokuso (J), Sixth patriarch. Lc t i s Liuzidashi (C), Liu-tsu Ta-shin (C), Liuzidashi(C), Rokuso Daishi (J), Rokuso Daishi (J), Sixth Patriarch Great Masters Danh hiu ca ngi Hu nng. Lc trn Six objects sc, thanh, hng, v, xc, php Xem Lc nhp. Lc tr lc chng tr Su a v an tr ca B tt: chng tnh tr, gii hnh tr, tnh tm tr, hnh o tch tr, quyt nh tr, cu cnh tr. Lc ty nim aanusmtaya Php, Tng, Gii, Th, Thin.
(S)

accordances

ho

Lc Hon i Phu Lu-keng Tai-fu (J), Riku-ko Taifu (J) Trong th d 40 ca Bch Nham Lc. Lc hu Gm: vn hu, t hu, tu hu, vo tng hu, chiu tch hu (tr hu chiu tch), tch chiu hu (tr hu t6ch chiu). Lc kh Kinh Du gi ghi c n 6 ni kh: - nhn kh - qu kh - cu ti v kh - cu th h kh - v ym tc kh - bin hoi kh. Lc kin Su php bn chc gm: tn kin, php kin, tu kin, c kin, nh kin, gic kin. Lc lu thng Chalabhia (P). Lc Nha Chaddanta (S) Khu rng ni ngi Kiu Trn Nh ng, tu tp v nhp dit. Lc nhn a-hetavah (S), Six causes nguyn nhn sanh cc php. Lc nhp Shadayatana aayatnam (S).
(S),

Su

Six

bases,

Lc nhp ayatana (S), Salyatana (P) Six inlets Lc tc, Lc x, Lc cn, Lc trn Gm: nhn, nh, t, thit, thn, . Mt trong 12 nhn duyn trong Kinh i phng tin (Trng A hm 10). Lc nim Su s tng nh, suy ngh gm: nim Pht, nim php, nim tng, nim gii, nim th (x), nim thin (suy ngh v ch thin). Lc phng l kinh Singlovda stta (P), Singlovdasuttanta (P), Siga sutta (P) Thin sinh kinh, Thi ca la vit kinh Tn mt b kinh.

Nim: Pht,

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

142

Lc t i minh ch Vidy-aaksari (S). lc v Gm: kh (ng), toan (chua), cam (ngt), tn (cay, hm (mn), m (lt). Lc y Six kinds of robes. L Ch Pht Rucika (S), Rudita (S) Lu Ch Pht, L gi Pht, Lu Do Pht, i Lc Pht, Khc Pht Tn mt v Pht hay Nh Lai. V Pht cui cng ca Hin Kip. L gi Pht Xem L Ch Pht. L Sn Lishan (C), Risan (J), Lu-shan (C). Lng Nguyn Thin s Ryogen (J) Mt nh s Nht bn. Lng Sn Duyn Qun Liang shan Yuan kuan (C). Lng Toi Liang sui (J), Ryosui (J), Ryosui (J). Lng triu Liang Dynasty. Lng V King of Liang. Lng nghi Liang-i (C), Liangyi (C) Hai lc cn bn: m v dng. Lng thit Pisunavasa (S) Ni hai li, ni m thc. Lng tse ma (T). Lng Prama (S), Valid cognition tse ma (T) Hnh thi nhn thc Phng php t chn l. Mt trong Thp lc ca phi Chnh l n. Lng hc Pramavda (S) Nhn thc hc. Lu chuyn Pravtti (S), Transferrence chuyn, Trin chuyn.

Lu ly Vaidurya (S), Lapis lazuli. Lu ly vng Xem Tr quc thin vng. Lu Thit Ma Liu Tiemo (C), Tyu Tetsuma (J), Liu T'ieh-mo (C), Liu Tiemo (C), Tyu Tetsuma (J) Khong th k th 9, ni c, t ca Qui Sn Linh Hu. Lu T Sn Liu Te-jen (C), Liu Deren (C). Lu X Na Xem Pht T l gi na. La Teja (S), Fire Ha Trong t i: - t (prithin) - nc (apas) - gi (vayu) - la (teja) Xem Th . L C Ngh Lau chia chien (C), Lou chia chien (C). Lc Effort, Energy Tinh tn. Lc Bala (S), Power, Bala (P) Php ng lc, trong 37 phm tr o, gm: sc tin, sc nguyn, sc nim, sc nh, sc hu. Lc Ba la mt Blapramit (S) Mt trong Thp Ba la mt. Dng sc tr hu gip chng sanh c nhp php i tha, b thn mng lm li ch cho chng sanh. Lc s Lisavi (S). Lc tn Tam mui Bla-vyha-samdhi (S). Lc tuyn N (S), Essential energy Rtsa (T) Na ; o qun, nng tuyn Na , tn mt nh s n hi th k 7. Lc tuyn a (T). Ly Li (C) Qu th su trong bt qui. Phin Ly Nisarana (S) Mt trong 4 hnh tng ca Dit : Dit, Tnh, Diu, Ly. Ly i luyn Virgata (S). Ly b a Renata (S) t Pht, em ngi X li pht, t ngi A nan, c tui th rt cao Xem Ki b a. Ly b u Nh Lai Abhayakar-Tathgata Tn mt v Pht hay Nh Lai.
(S)

Lu chuyn chn nh Pravttitathat (S) Sanh chn nh, Sanh khi chn tht Sanh t lu chuyn do nhn duyn m khi. Lu a th hnh Ayuh-Saskra (S) Php c cc v A la hn s dng ko di tui th. Lu Hi Sn Liu Hai-shan (C) Mt t o gia vo th k 12, phi Truyn Chn o. Lu Linh Liu Ling (C) Mt trong Trc lm tht hin (221-300).

Ly cu Vita-mala (S) Xa la mi nh bn phin no Xem Vin ly Xem nh .

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

143

Ly cu Viradja (S) Ci gii ca Hoa Quang Nh Lai Pht, Pht v lai, hu thn ca ngi X li Pht, k kip ca ngi l i Bo trang nghim v c v s B tt u ng hiu i Bo. Ly cu a Vimala-bhmi (S), Immaculate Stage Xem v cu. Ly ch c th tam mui Sarvasattvapapadjahana (S) Php i nh mong tt c chng sanh thot khi ti li khng b a vo c th. Ly dit Visamyog (S) Ly h, Trch dit v vi on tr phin no, xa la s tri buc ca tt c cc php hu lu. Ly dc Xem Ly nhim. Ly dc a Vitarga-bhmi (S) Ly Tham a, Dit Dm N Si a Mt trong Tam tha cng Thp a ghi trong kinh i Bt nh. Ly gin ng Pisunavaca th nghch nhau.
(S)

Ly suy k kip Vinirbhoga (S) Oai m Vng Pht, c Pht thi qu kh, k kip ca Ngi tn l Ly suy, ci ca Ngi l i thnh, cng l k kip Thng Bt Khinh B tt xut hin. Ly tham Xem Ly nhim. Ly Tham a Xem Ly Dc a. Ly vng ng Ma-vadi-veramani (S) L Lih (C). L do Xem nhn. L mn lun Xem Nhn Minh Chnh l mn lun bn. L Thit Qui Li Tieguai (C). L Thit Qui Li-T'ieh-Kuai (C), Li Tieguai(C) Mt trong Bt tin. L Thiu Qun Li Shao-Chun (C), Li Shaojun(C) (? - 133 B.C.E.) L mt Php s o gia, ng tin l ngi ta c th bin thn sa thnh vng nh s gia h ca To qun, vua bp. ng t cho mnh l bt t v c n thm cc o tin. L Thiu Qun Li Shaojun (C). L th Bt nh Adhyardhatk Praj-pramit (S). L tng B tt Bodhisattva ideal
The Mahayana ideal that one should strive to perform various acts of merits and cultivate wisdom in order to save suffering beings and attain Englightenment.

Li ni gy chia r,
(S)

Ly H lun B tt Nisprapanca lun B tt Tn mt v B tt. Ly h Xem Ly dit.

Tr V H

Ly h gi Nirgrantha (S) Ni kin t, Ni kin 1Ngi b ht mi s tri buc. 2- Tn gi mt phi tu ngoi o n . Ly h qu Visamyog-phala (S) Mt trong ng chng qu (ng lu, d thc, ly h, s dng, tng thng qu). Ly kit La st n Xem T lam b La st n. Ly nhim Virga (S), Dispassion Ly dc, Ly tham Xem on hoc.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

144

M
Ma Demons Ma lc cn tr s tu tp. Ma Ba tun Mrapapiman (S) Tn Ma vng thi Pht ti th. Ma ba tun Mrapapiyan (S), Mra (S), du (T), Demon Ma la, Thin ma, Ma qun, c ma Ch chung nhng chng ngi dn n gii thot v gic ng. C 5 loi thin ma: - Tri Ma vng (Devaputta) - Kht vng Ma vng (Kilesa: Demon of Desire) - Hnh nghip Ma vng (Abhisamkhara: Demon of delusion) - Un Ma vng (Khanda: Demon of contaminated aggregates) - T Ma vng (Maccu: Demon of uncontrolled death). Tn chung ca loi ma ln, thin ma. Ma ca tra Xem Di hu. Ma cnh Maky (J). Ma Cc Maku (S), Mayoku Hotetsu (J) (khong gia TK 8 v 9). t ca M T o Nht. Ma Cc Bo Trit Mayoku Htetsu (C). Ma da ni Kinh Xem Php tng Kinh. Ma D La Makara (S) Ma Kit Tn v thn c rt ln thng lnh loi c. Ma Di Xem Bn mu tng. Ma d chi B tt Mric (S) Dng Dim B tt, Ma li chi thin, Oai Quang thin Tn mt v B tt. Ma a la ca Xem Bn mu tng. Ma t lt a Xem Duy thc. Ma t l ca Xem Bn mu tng. Ma c ma a ngc Xem hoa sen. Ma ng n Kinh Xem Ma ng gi Kinh. Ma ng gi Mtaga (S) Tn mt dm n thnh X v nc Cu tt la, dng ch ngoi o bt ng A Nan lc ng i kht thc, nh Pht c Pht nh thn ch v ngi Vn Th phng ch i cu gii a c hai v. Sau Ma ng gi th gii xut gia lm t kheo ni, v sau c A la hn. Ma ng gi Kinh Mtaga stra (S) Ma ng n Kinh Tn mt b kinh. Ma c lc gi Xem Bn mu tng. Ma gi Xem Ma kit . Ma ha Ba u ma a ngc Mahpadma (S) i hng lin ngc. Ma ha Ba x ba Mah-prjapati (S, P), Mahprajpat-Gautam (S, P) Tn ca d ca Thi t Tt t a. Sau khi h sanh Thi t 7 ngy th Hong hu qua i, b Ma ha Ba x b l k mu, ng thi cng l ngi nui dng Thi t t nh n ln. V sau, b xut gia, b l T kheo ni u tin trong tng on Xem Kiu m Di,Xem Ba x ba . Ma ha Ba x b C m di MahprajpatGautam (P). Xem Ma Ha Ba Xa Ba . Ma ha Bt nh Ba la mt a Kinh Paca-vimtishark-prajpramit (S) i phm Bt nh kinh, Phng quang Bt nh Ba la mt kinh, Phng quang Bt nh kinh Bn Trung quc c 27 quyn, gm 90 phm l phn th 2, i Phm Bt Nh Kinh, t quyn 401 n 478 trong b i Bt nh, b kinh cn bn ni v Bt nh Khng qun trong thi k u ca Pht gio i tha. Ma ha Bt nh Ba la mt a tm kinh
By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

145
(S),

Mahprajpramit-hdaya-stra (S), Maha hannyaharamita shin-gy (J) Tm kinh, Bt nh Tm kinh Tn mt b kinh. Ma ha Ca chin din Xem Ca chin din. Ma ha Ca Dip Mah-kyapa (S), Mahk-yapa (S), Mahkassapa (P). Ma ha Ca la thin Xem i hc thin. Ma ha Cu hy la Mah Kausthila (S) Mt v i Thanh vn, La hn, e t Pht, l cu ca ngi X li Pht. Trc khi qui y, ng theo B la mn gio, trong hng t hu Pht ng l bc Thng th, c Pht khen l Vn p nht, T V ngi nht. Ma ha ch qun Maka shikan (J). Ma ha din B tt Xem Kim Cang Li B tt. Ma ha Duyt B tt Xem Kim Cang H B tt. Ma ha Hy Hu B tt Xem Kim cang Tiu B tt. Ma ha Kh trng B tt Xem Kim Cang Li B tt. Ma ha Kip tn na Mah Kapphina (S) Mt v t ca Pht c qu Thanh Vn. Ma ha Kiu m Di Xem Kiu m Di. Ma Ha Ma Da Mahmy (S) i o, i Huyn Thn mu ca c Pht. Ma ha Ma du li La x Xem Khng Tng Minh Vng. Ma ha ma B tt Xem i hu B tt. Ma ha man th sa hoa Mahmandjuchakas (S) Mt loi hoa qu cnh tin hay Pht, th mc tng chm nh, mu . Ai thy c hoa ny th tm tnh khng cn cng ngnh, tr nn nhu ho. Mt trong 4 loi hoa cc v tri ri xung cng dng Pht: man la hoa, maha man la hoa, man th sa hoa, ma ha man th sa hoa. Ma ha mn la hoa Mahmandaravas (S) Loi hoa trng th ln, rt qu, mc ci tin hay ci tnh . Mt trong 4 loi hoa cc v tri ri xung cng dng Pht: man la hoa, maha man la hoa, man th sa hoa, ma ha man th sa hoa.

Ma ha Mc Kin Lin Mahmaudgalyayna Mahmoggallna (P).

Ma ha Na lp da na o ngha th Mahnarayanopasinad (S) Kinh in n gio. Ma ha na ma Mahnman (S) i Danh 1- Cha ca cng cha Da Du La, tc cha v thi t Tt t a. 2- Tn ca mt trong 5 v t u tin ca c Pht. Ma ha Phng tin B tt Xem Kim cang Nha B tt. Ma ha Quang Dim B tt Xem Kim Cang Quang B tt. Ma ha tt Mahsattva (S) Ma ha tt a, i s, B tt. Ma ha tt a Xem Ma ha tt. Ma ha Tt t Xem i thnh tu gi. Ma ha Tt li a php hi Mahpirita (S) Php hi cu phc ca Pht gio Tch lan. Ma ha Tng K lut Mahsagha vinaya (S) B lut 40 quyn. Ma ha Tiu B tt Xem Kim cang Tiu B tt. Ma ha Trn na gi Xem i vc long B tt. Ma ha t ha la tr b Xem i T phi. Ma ha T la Xem i Hng. Ma ha t l gi na Xem i nht Nh lai. Ma hu la d Mahorga (S), Mahraya (S) i mng thn, Mc h lc gi ma, Mc h lc gi, Ma h la nga Loi rn ln, mnh v u l rn hay mnh rn u ngi. Mt trong thin long bt b. Gm: Thin, long, d xoa, cn tht b, a tu la, ca lu na, khn na la, ma hu la gi. Ma H Na la din Mahevara narayna (S) Tn mt v thin. Ma h Na la din Xem i t ti lc s. Ma h th la thin Mahevara Mahamahesvara. Ma h la nga Xem Ma hu la d.
(S)

Xem

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

146

Ma kit Magadha (S, P) Ma yt , Ma kit , Ma gi , Ma nga a Vng quc ca vua Bimbisara thi c Pht. pha hu sng Hng, Pht Thch Ca thnh o nc ny v thng lu tr nc ny. Nay l vng Bihar. Ma kit Xem Ma kit . Ma la Xem Ma ba tun. Ma la da Himlaya (S) Hy m lp sn, ni Tuyt sn, Ma la din sn, H m lp nh, Tuyt lnh, i tuyt sn.. Ma la din sn Xem Ma la da. Ma lp T da Mlasutta (P) 1 trong 6 th loi kinh in ca K Na gio. Ma l chi thin la ni kinh Mric-dhran Mt b kinh trong Mt b. Ma li chi thin Xem Ma d chi B tt. Ma Ma du k Ramayna (S) La Ma da na, La Ma din na i t s thi ting Phn thi c i, vo th k III hay IV trc cng nguyn. Ma Ma K B tt Xem Thy Tng Pht. Ma Mc Chi B tt Xem Thy Tng Pht. Ma na t Long vng Xem i Long vng. Ma nam cu l Mahnma kulika (S) Tn gi i hiu ng l mt trong nm ngi B la mn cng tu kh hnh vi c Pht nh: Kiu trn Nh (Kodanna), Bc (Bhaddiya), Thp Lc Ca Dip (Vappa), Ma ha Nam (Mahanama) v c B (Assaji). ng cng l mt trong nhng t u tin v c qu A la hn u tin ca c Pht Xem Ma ha nam Ma nao x Xem Ngi. Ma nao x nam Xem Ngi. Ma Np tin Manava (S), Manavaka (P) ng; Tn mt v tin, tin thn ca Pht. Ma Np tin Manavaka (P). Ma Nu Manu (S) Thn ci sng. Ma nga a Xem Ma kit .

Ma Nghch kinh Majusru-vikurvana-parivarta (S) Vn Th S Li Thn bin phm chi i tha kinh Tn mt b kinh. Ma Ni Bt La Maibhadr (S) Bo Hin Mt trong D xoa bt i tng: Bo Hin, Mn Hin, Mt Ch, Oai Thn, ng Nim, i Mn, V t lc, Mt Nghim. Ma Ni gio Manicheism (S) Mt tn gio Ba T vo th k III, c truyn sang Trung quc vo th k VI - VII i tn l Minh Gio. Ma n la T s Madura (S) T i th 22 trong 28 v t Pht gio n . Ma N php in Mnusmi (S) Kinh in B la mn. Ma qun Xem Ma ba tun. Ma thn Mahindra (S), Mahinda (P), Mahendra (S) Vua A Dc phi con trai l Ma thn lm trng on t kheo, con gi l Tng gi mt a lm trng on t kheo ni qua Tch lan hong php. S c Tng gi mt a c cng em mt cnh b t b o trng ni Pht thnh o v Tch lan trng. Ma thn l khai t Pht gio Tch lan. Ma thn trng lo Mahinda (P), Mahendra (S) Xem Mahindra. Ma thu la Xem a ma thu. Ma yt Xem Ma kit . Ma-ha Ca chin din Mah-ktyyana mt v t ca c Pht. Ma-ha-Na-Man Xem Mahanama. Ma-hi- Mahiddhi (P). Magandiya Sutta (MN 75) Sutra To Magandiya. Maha Devi Mahdev (S) Mt tn khc ca m c Pht, qua i sau khi h sanh 7 ngy. Maha m v c Mah-dhamma-rakkhita (P). Maha kip tn na Mahkapphina (S). Maha Mc kin Lin Xem Mc kin lin. Mahanama Mahnma (P) i Danh, Ma-ha-NaMan Mt trong 5 i t u tin ca c Pht
(P)

(S)

Tn

Nho

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

147

cng la tn mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. Mahavila Xem i Hng. Mai Tuyn t Baisen-ji (J) Tn mt ngi cha. Man la Xem man tr la. Man th tht l Xem Vn th s li B tt. Man tr la Manta (P), Ngag (T) Xem Mantra. Man tr la Xem Man tr la. Man T Na D Ca B tt thin.

v bin lun thua ngi Hip tn gi nn qui y Pht php. T ngi ht sc truyn b chnh php, lm ra nhng b i tha kh tn lun, i tha trang nghim kinh lun... Pht gio Nam n nh vy m ln ln thnh vng T th 12 trong 28 v t s o Pht. M no Carnelian (S). M nh sn Avkara (S), Assakanna (P) M bn u sn, t thp phc yt noa sn, A sa ca na sn Mt trong 8 ni ln bao quanh ni Tu di. Ni ny cao 3.000 do tun. M Nh Sn vng Avkara(-girirja) (S). M nh Th Muruts phong. M S Xem c B. M S Avaka (S) Mt trong 6 v t kheo hay gy rc ri khi Pht cn ti th. M t Avamedha (S) L t bng cch git nga dng cng cho thn linh. M Thng Xem c B Xem A Thuyt Th. M T Ma-tsu (C) Tn mt v s. M t o nht Ma-tsu Tao-i (C), Mazi Daoyi (J), Baso Doitsu (J), Kiangsi Tao-i (C), Chiang-hsi Tao-i (C) (709 - 788). Ngi k v duy nht ca Nam Tuyn Hoi Nhng. M t o nht Baso Doitsu (J). M t o nht Chiang-hsi Tao-i (C). M t o nht Mazi Daoyi (J). Mn Hin Prabhadr (S) Mt trong D xoa bt i tng: Bo Hin, Mn Hin, Mt Ch, Oai Thn, ng Nim, i Mn, V t lc, Mt Nghim. Mn kin t Xem Ph lu na. Mn nguyn Assda (P), Satisfaction. Mn nguyn t Xem Ph lu na. Mn Nguyt B tt Prachandra (S) Tn mt v B tt. Mn T t Xem Ph lu na.
(S)

Xem Kim cang Thc

Manatthaddha Manatthaddha (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. Mang lun ng t kinh Xem i Mang lun ng t kinh. Mang Mang K B tt Xem Thy Tng Pht. Mao Sn phi Mao-shan p'ai (C) Mt phn nhnh o gia do o Hong Cnh sng lp vo th k th 6. Marpa Marpa (S), 1012-1097 C.E. (1012-1097) Mt nh du gi ni ting min nam Ty tng, cn c ngi i gi l i Dch gi, ng l hc tr ca Naropa v Atisha, v l thy ca Milarepa. Ngi l ngi du nhp i n php t n v Naro Chodrug vo Ty tng. Matanga Ariya Matanga Ariya (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. M bn u sn Xem M nh sn. M u quan m B tt Hayagrva (S) A da yt l b, A da ct l b, S t v y quan m, M u tn B tt Tn mt v B tt. Gio ch sc sinh o. M u tn B tt Xem M u quan m B tt. M u vng Padmantaka (S) Lin Hoa Hng Phc vng, Bt nt c ca vng Tn mt v thin. Mt trong Thp Phn n vng. M Minh nabodhi (S). Xem M Minh B tt. M Minh B tt Avaghoa (S), nabodhi (P) Sanh vo th k th nht, lc u theo ngoi o, sau

Tn ca v thn cung

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

148

Mo hip chng Mo v Ho thng i khi dn l (mo c hnh nh 2 tay chp vo). Mc h lc gi Xem Ma hu la d. Mc h lc gi ma Xem Ma hu la d. Mi Tnh Xem Bc cu La. Mn Mna (S), Arrogance (S, P) Lng kiu mn. 1Mt trong ng thng kt: sc i kt, v sc i kt, mn kt, tro kt, v minh kt. 2- Mi tri buc m ngi c qu A la hn dt c l khng cn lng kiu ngo. 3- Tm cng cao v lng nhc ngi khc. Mt trong Thp s. Mn Xem Mt na thc. Mn a nan Mtnanda (S) Mt trong Thp ng qu thn thng no lon tr em. Mn la Mandara (S), Khyil-khor (T). Mn la B tt Maala Bodhisattva (S) V B tt ngi th nm, bn t ngi H khng tng B tt, hnh dng gin d, mu en, ba mt, su tay, ngi trn to sen . Mn la hoa Mandrapushpa (S). Mn la thing Maalaka (S), Sacred circle. Mn la tin Ma to lo hsien (C). Mn la Tnh Pure Land madalas. Mn la B tt Xem i Lun B tt. Mn ng Mindoon (S) (1853 - 1878). Vua Min in, c cng gip triu tp kit tp kinh in ln th 5 Min in. Mn qu mn Mnati-mna (S) T cho mnh hn ngi. Mn th gi B tt Xem Mn th tht l B tt. Mn th sa hoa Majaka (S), Celestial flower Lam hoa Hoa mu , thm, mc tng chm nh. Mt trong 4 loi hoa cc v tri ri xung cng dng Pht: man la hoa, maha man la hoa, man th sa hoa, ma ha man th sa hoa. Mn th S li B tt Xem diu diu. Mn th tht l B tt Majugth (S) Ct tng

gi a, Mn th gi B tt Tn mt v B tt. Mn Trc lm Maddakucchi-migadaya (S) Vn Lc d thnh Vng x. Mn--la Chin kor (T), Maala (P, S), Circle, Mandala n php, gii n, n Xem Mandara. Mng Jva (S). Mng cn Jvitindriya
(S),

faculty.

Jvitendriya

(S),

Life-

Mng cn Th mng Tht php duy tr th mng. Mng mng iu Xem cng mng iu. Mng trc Life turbidity. Mnh gia lp Bengale (S) X Bengale ngy nay. Mnh Kha Xem Mnh t. Mnh Tng Mangsiang (C). Mnh T Meng-tseu (C), Mengzi (C), Meng K'o (C), Meng-tzu (C), Mencius (C) Tn Mnh Kha, ngi nc Chu, i Chin quc (ng chu), sanh nm 372 mt nm 289BC. Mt a T na Mitrasena (S) Tn mt v s. Mt in Ca Madhyntika Trung. Mt gi l Xem Mt gi l cu t. Mt gi l cu t Maskarin-Goliputra (S), Makkhali-Gosla (P) Mt gi l, Mt gi l cu x la t V lun s ngoi o thi c Pht. Mt gi l cu x la t Xem Mt gi l cu t. Mt hng Curna (S), Perfumed powder hng dng ri trn cc tng Pht.

(S)

Trung Nht

Bt

Mt la Malla (S) Tn mt dng h trong thnh Cu thi na, ni Pht nhp dit. Mt l chi Marichi (S) Tn mt n thn nguyn h tr nhng ngi i ng. Mt na Mano (P), citta (P, S), Mnas (S), Mind, Submind T duy, Mn, Mt na thc Thc th 7 trong 8 thc do Tng Duy Thc phn lp. L mt loi thc nhim, hng chp thc th 8, A li da

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

149

thc, lm phm ng. Mt na thc Manovijna (S), Manovia (P). Mt na thc gii Mano-dhtu (S), Mano-vinadhtu (P). Mt n xa Xem Ngi. Mt php Pacima-dharma (S), Saddharmavipralopa (S), mappo (J), End of the dharma, Decadent Dharma Thi mt php. Thi k cui cng ca ba thi k gio php v ko di 10.000 nm. Trong thi mt php, Pht php vn cn tn ti nhng khng ai c th t tu chng v t gic ng c. Mt php thi Kali Yuga

Mt Ch Pancika (S) Bn chi ca, Bn gi la i tng, c xoa ca, Ban x ca, Tn chi ca, Bn ch ca i tng Mt trong D xoa bt i tng: Bo Hin, Mn Hin, Mt Ch, Oai Thn, ng Nim, i Mn, V t lc, Mt Nghim. Mt c La Xem n hu. Mt gio Tantra gy c La gio.
(T),

gy

(T),

Tantrism

Mt kinh Mikky (J), Tantra (S). Mt lm sn b Saagarikah (S), Sandagirika (S), Chandgrika (P), Channgarika (P) Tn mt tng phi Xem Sa na l ca Mt b trong Thng to b. Mt Nghim Xem Ng thn thng. Mt Nghim Xem Bn x la. Mt ngn sang ngak (T), Secret mantra, Mt Ngu cung Brisa (S) T s sa, Ngu cung. Mt qun nh Guhyabhisheka

(age of).

(S),

Extinct Dharma

Mu hng Gandhamti (S), Mother of odours. Mt Cakkhu (P), Caku (S), Eye, Mc chiu thin Mokush-zen (J). Mc ch Xem McT. Mc gia Mo-chia (C), Mohism Do t ca Mc T su tp c l vo nm 400 trc Cng nguyn. Mc gia Mohism. Mc Tch Bokuseki (J) Tn mt v s. Mc T Mo-tzu (C), Mo-ti (C), Mei-tzeu ch, i Chin quc(468-376 B.C.E.). Mn Lavana (S), Salty. Mt tri ditya (P), Gaganadhvaja (S), sun Nht, Nht Thin, Thi Dng tinh ng to ha ca n . V thn mt tri. Mt-Gi-L-C-X-Li Makkhali Gosla (P). Mu ni Muni (S, P). Mu ni k Muni gth (S). Mu ni Mt a la Munimitra (S) Tn mt v La hn. Mu T Moutzu (J). Mt b kinh Gy-tantra (S) trong i tng kinh Ty tng. Mt ch Xem man tr la.

initiation.

(S),

Secret

Mt qu thin Xem Qung Qu Thin. Mt tp hi Cuhya-Samajatantra quyn sch vit hi th k th 3.


(S)

Tn mt

(C)

Mc

Mt Tch Lc s Xem Kim Cang Th Xem Kim Cang Th B tt. Mt tng Xem Chn ngn tha. Methula Methula (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. M Mt (S). M Bhrauti (S). M gi Tht li Xem Cng c Vn t kheo. M lm Xem in o. Mnh jva (S), Livehood Sinh mnh. Mi Lan a Xem Di lan . Mi Lan a vn p Xem Na Tin t kheo Kinh. Min Xem Thy min. Miu Ngu Chu Camra
(S)

Gm 287 b kinh,

Gi mt la

Mt

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

150

trong 2 Trung chu ca Nam Thim b chu. Min in tng Maramma-sagha tng phi.
(S)

Minh H kinh Paritrana stra (S), Paritta sutta (P). Minh Nguyt thin t Srya (S), Suriya (P) T li a, T lc gia 1- V i vng ng trong cung in ti mt trng, thng lnh th gii mt trng, ni thn ca c Thch. 2- T li a: n thn tiu biu cho mt tri. 3- Mt tri. Minh N Xem C Di. Minh Phi Vidyrja (S) Tn mt v thin. Minh Phi Vidhya-vajni (S) Cc tn v trong Mt gio thng th hin cc tng n nhip th chng sanh. Minh st tu lha tong (T), Vipassan (P), Insight meditation, Shi nay (T), Vipayan (S), lha tong (T) Ni qun, Ni qun thin, Thin Minh st Xem Qun. Minh Tc Ming-tse (C). Minh Tr Vidydhara (S) Tr minh, i tr. Minh Tng B tt Xem Quang tng B tt. Minh Vng B tt Jaliniprabh (S) Vng Minh B tt, Quang Vng B tt, Nng iu B tt, Vng Minh Pht Tn mt v B tt. Minh vng Vidhya-rja (S) Tn mt v thin. Minh Vng Bt ng B tt Yamntaka (S) Dim Mn Uy n vng, i Oai c Minh Vng, Hng Dim Ma Tn, Dim ma c ca tn, i uy c vng, Dim Mn c Ca Minh Vng, Tr Minh Kim Cang Ho thn ca Ngi Vn th s Li B tt. V Minh vng hng phc Dim ma, gii tr tri buc ca chng sanh. Minh Vng Ch Cao B tt Vidyottama (S) Kim Cang Minh Vng B tt Tn mt v B tt. Mng tm Uppada-khana (P) Khi tm. M moktak (K). Mn Dvra (S), Door of action. Mn T nu thin Vaishnava

Tn mt

Mit l sa Mleecha (S) Mt th ngn ng tn ti thi c Pht. Pht c dng ting ny ging php. Milarepa Milarepa (C), Mi-la-ras-pa (T) (10521135) L v thnh ni ting nht ca Ty tng. Cuc i ng l mt trong nhng ngun cm hng v i nht i vi nhng nh tu Ty Tng. Minh Aloka
(S), Vijj (P), Vidy (S), Higher knowledge Trong sng, mt trong 12 loi hin sc

mt thng c th thy c. Sng, gic ng, tri ngha l v minh (Avidya), c 5 th minh: thinh minh - cng xo minh - y phng minh - nhn minh - ni minh. Minh Bin B tt Xem Thanh Bin B tt. Minh Chu Ming-chou (C). Minh Chiu Ming-chao (C), Mingzhao (C), Meisho (J) (Vo th k th 10) t v truyn nhn gio php ca La hn o Tin. Minh c lun Prasannapad (S), Madhyamakavtti-prasannapad Trung qun minh c lun thch. Minh Ming ti (C) Vua Minh nh Hu Hn cng nhn o Pht l o chnh thc trong nc. Nm 65, vua Minh c phi b sang nc Thin trc thnh hai s Ca Dip Ma ng v Php Lan v tr ti cha Bch m t dch kinh sang ch Hn. B u tin dch c l b T thp nh chng Kinh. Minh Gic Ming chiao (C). Minh gii thot Vijjavimutti (P). Minh Hnh Tc Vidycaraa (S), Vijjcaraasampaa (P), Vidycaraa-sampaa (S), Vijjcaraa-sampanna (P), Know-ledgeconduct-perfect Tc Tam minh (Thin nhn, Tc mng, Lu tn) v hnh nghip ca Thn khu u vin mn. Mt trong 10 Pht hiu. Minh Hin Vidybhadr (S) Tn mt v s.

Vishnavism.

(C),

Follower of

Mn hc Sikkha (S). Mn phi Dvranikya (P), Vda (S) Lun ngha,

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

151

B phi Mt trong Thp lc ca phi Chnh l n. Mc Anh Tnh Thao Mokuan sht (J). Mc Diu Brishaspati (S). Mc Xem gii thot. Mc Tinh Xem Bt li cp t ph . Mc xoa Xem gii thot. Mc xoa b Moka-deva (S), Mokkhadeva (P) 1- Gii thot thin, v tri c gii thot. 2- Danh hiu cc s Thin trc tng ngi Huyn Trang. Mng Supina (P), Svapna (S), Supina (P), Dream. Mng d Svapna-upama (S) Th d ch cc php nh mng. Mng php mi lam (T), Dream practice, Mt php Kim cang tha cao cp s dng trng thi mng hnh. M trong 6 php Du gi ca t Naropa. Mng Sn S Thch Muso Kokushi Soseki (J) Tn mt v s.
(J),

Mc Chu Trn Tn Tc Bokuju chinsonshuku (J) Mu-chou Ch'en-Tsun-Su (S), Muzhou Chenzunsi (J), Bokushu Chinsonshuku (J), Muchou Tao-Tsung (C), Daoming (C), Bokushu Domei (J), Muzhou Chenzunsi (J), Bokushu Domyo (J), Mouchou Tao-ming (C), Muzhou Daoming o Minh, Mc Chu o Minh (C) Ngi l t v l ngi k nhim ca ngi Hong B Hy Vn. Mc chi ln Mucalinda (S) Tn mt loi rng. Mc Chi ln Long vng Xem Chn lin . Mc chn ln Xem Chn lin . Mc ch Artha (S), Aim. Mc Kh Mu Chi (C), Bokitsu (J). Mc Kh Bokitsu (C). Mc kh Mukha (S), Mouth. Mc kh mn Mukhamanditika (S) Mt trong Thp ng qu thn thng no lon tr em. Mc Kin Lin Mah-Maudgalyayna (S), Maudgalyayna (S), Moggallna (P) i Mc Kin Lin, Maha Mc kin Lin, Mc Lin Mt trong Thp i t ca Pht Mt trong thp i i t. Mc Kin Lin T Tu Moggaliputta-tissa (P) Ch ta i hi Kt tp ln th 3, nm 325 BC cng 999 t kheo La hn do vua A Dc bo tr. Sau khi nhp dit, ngi truyn cho t la A tc tra (Aritta), A tc tra truyn cho tu t a (Tissadatta), tu t a truyn cho Gi la tu mt na (Kalasumana), Gi la tu mt na truyn cho a gi na (Dighnamaka), a gi na truyn cho Tu mt na (Dighasumana), Tu mt na truyn cho m v c (Dhammarakkhita), m v c truyn cho Tu (Tissa), Tu truyn cho b (Deva), b truyn cho Tu mt na (Sumana), Tu mt na truyn cho Chuyn na gi (Culanaga), Chuyn na gi truyn cho m v ba li (Dhammapalinama), m v ba li truyn cho X ma (Khemanama), X ma truyn cho u b tu (Upatissa), u b tu truyn cho Php c, Php c truyn cho A b gia (Abhaya), A b gia truyn cho Tiu b

Muso

Mt phn nh Kal (S), Small part Mt phn su, phn th su. Mt tr x Senasanam (P). Ma an c Vassa (P), Vassvasa (P), Rain retreat, Uango (J) Khng thi gian ba thng cc s v ni khng c i ra ngoi, ch c yn mt ch n lc ta thin v hc tp. M T l mo c 6 cnh. Mc Chu Bokutju (C). Mc Chu Mu Chou (S), Bokutju (J). Mc Chu o Minh Boshuku do-mei mt v s.
(J)

Tn
(C),

Mc Chu o Minh Mu-chou Tao-ming Muzhou Daoming (C), Bokushu Domei (J).

Mc Chu o Minh Mou-chou Tao-ming (C), Muchou Ch'en-tsun-su (C). Mc Chu o Tng Mu chu Tao tsung (S) Tn mt v s.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

152

(Culadeva), Tiu b truyn cho T b (Siva). Mc Kin Lin T Tu Maggaliputra-Tissa (P), Moggaliputta-Tissa (P). Mc Lin Xem Mc kin lin. Mi Xem Thp. mi cnh - m cnh - phin no cnh - bnh hon cnh - nghip tng cnh - ma s cnh - thin nh cnh - ch kin cnh - mn cnh - nh tha cnh - b tt cnh. Mi o binh ca Ma vng - Tham dc (kama) - Bt mn (arati) - i v kht (Khuppipasa) - i dc (tanha) - Hn trm v d di (thina-middha) - S hi (bhaya) - Hoi nghi (vicikiccha) - Ph bng v c chp (makkhathambha) - Li lc (labha) - Khen tng (siloka) v Thinh danh bt chnh (yasa) - T cao qu mc v Khinh r k khc (attukkamsanaparavambhana). Mi iu khng s hi Xem thp lc. Mi hai tn Twelve names (Amida's). Mi phng ch Pht Buddhas of the ten directions. Mi tm cn phn Eighteen fields of sense 6 gic quan + 6 i tng gic quan + 6 gic cn. Mi tm l khng i Tr lun ghi, i B tt phi c 18 l khng: - ni khng - ngoi khng - ni ngoi khng - khng khng - i khng - nht ngha khng - hu vi khng - v vi khng - tt cnh (rt ro) khng - v thu khng - tn (tan) khng -

tnh khng - t tng khng - ch php khng - bt kh c khng - v php khng - hu php khng v php hu php khng. Mi tm thng cn ca c Pht Aveikadharma (S) Thp bt bt cng php Nu so vi B tt, c Pht c 18 c hnh cao vt hn: - hnh: thn tng p - ng: li - : tm - bnh ng vi mi chng sanh - tch tnh - hy sinh - khng ngng cu - tr hu tuyt vi hnh, ng, - thu sut qu kh, hin ti, v lai... Mi thng thc Xem mi rng buc. M m Cn tht b vng Madhurasvara (S) Mt trong bn v vua Cn tht b n nghe Pht ging kinh Php Hoa. Bn v y l: Nhc Cn thc b vng, Nhc m Cn thc b vng, M Cn thc b vng, M m Cn thc b vng. M m iu Xem Ca lng tn gi iu. M m thin Xem Bin Ti thin. M m trng gi Xem C s la trng gi. M Cn thc b Xem Ngt. M l trng sanh tu Xem Cam l. M Vin tinh x Ghoi-tarama (S), Ghoshi-tarama Tn mt ngi cha.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

153

N
Na do tha Nayuta (S) = 100.000 hay 1 triu hay 10 triu. Na Ca Dip Nad-Kyapa (S) Tn mt v t ca c Pht. Mt trong 3 anh em nh Ca Dip: Uruvilva Kasyapa, Gaya Kacyapa, Nadi Kacyapa. Na gi Xem long. Na gi Cc a Jayagupta (S) Tn mt v s. Na gi t na Xem Na Tin T kheo. Na gi yn lt th na Xem Long Th B tt. Na La Din Thn B tt Nrayna (S) Na La Din thin Tn mt v B tt. Na La Din Thn B tt Nrayna Bodhisattva (S). Na la din thin Nraynadeva thin Xem Na la din B tt.
(S)

Na Tra thi t Nalakuvara (S), Nalakubla (P). Na-lan- Nland (S) La trng i hc Pht gio bc n , c Shakraditya, vua x Ma-kit-, xy dng t th k th 2 lm tu vin ging dy Tiu tha, i tha, Trung lun, ton hc, y hc,etc... Tu vin b ngi Hi gio tn ph vo th k 12 v 13. Nam c s Xem u b tc. Nam Dim Ph Xem Nam Thim B Chu. Nam Dng Hu trung Nan'y Ech (J), Nanyang Hui-chung (C), Nanyang Huizhong (C), Nan'yo Echu (J) t v truyn nhn gio php ca Hu Nng. Nam i Cn Nan tai Ch'in (C). Nam Hoa Chn nhn Nan-hua Chen-jen (C). Nam Hoa chn kinh Nan-hua chen-ching (C) Tc phm do Trang T bin son. Nam Kinh Nan-king (J) a danh. Nam m Namas (S), Namu (J), Nama (S), Namo (P, S),Na-mo (S), Praise be to Ch tm nh l, Qui mng, knh l Qui y, quy mng, ch tm nh l. Nam m A di Pht Namo-Amitabhyabuddhya (S), Namu Amida Butsu (J), Na-mo-omi-t'o-fo (C), I take refuge in Amitabha 'I take refuge in Amitabha' or 'Adoration to Amitabha.'. Nam m ht ra la d da Xem Qui mnh Tam bo. Nam m Php hoa kinh Daimoku (J) Php nim "Namu Myoho Renge Kyo" (Nam m Php

Tn mt v

Na lin da x Xem Na lin l da x. Na lin l da x Narendrayaas (S) Da X, Na lin da x S n vo nm 490 - 589. Na r lc php Nro chodrug (T). Na t t t a lun Nya-vistara (S) V . Na Tin T kheo Ngasena (S, P) Na gi t na; La ca np; Np A Ct Tc Np, Long Qun 1- Mt trong 16 v A la hn vng li Pht dy tr th gian gi gn chnh php. 2- Na Tin T kheo cn l tn mt nhn vt trong kinh Na Tin T kheo Kinh do Ngi Long Th B tt son. Na Tin t kheo Kinh Milindapaha a vn p Tn mt b kinh.
(S)

Mi Lan

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

154

hoa kinh) ca Lin hoa tng Nht. Myoho Renge Kyo l Php hoa kinh. Nam m Pht Namo buddhya (S). Nam m tam bo Namu samb (J), Take refuge in

Hui Yung (C), Nanyuan Huiyong (C) (?- 930) t v truyn nhn gio php ca Hng Ha Tn Tng Tn mt v s. (Mt khong 930). Nan Nand (S) Hoan H, Hoan H Long vng 1- h 2- Tn ngi lng c sng Ni lin thin, x u lu tn loa, ni c thn n Thin Sanh, ngi cng dng sa cho c Pht vo ngy Ngi c o. 3Mt trong Bt i Long vng, gm: Hoan H Long vng, Hin H Long vng, Long vng hi, Bo Hu Long vng, a Thit Long vng, V nhit no Long vng, i Long vng, Thanh Lin Long vng. Nan Mt a la Nadimitra (S) Mt v La hn. Nan T s Buddha nandi (S) Pht nan = Pht nan T th 8 trong 28 v t s Pht gio n . Nan Virani (S) Tn mt con sng, c ngha kh qua. Nan long vng Nand-ngarja (S). Nan Long vng kinh Xem Long vng Huynh Kinh. Nan thng a Sudurjaya-bhmi (S), Hard-toConquer stage Cc nan thng a a th 5 trong Thp a. Nan Thng Tn gi Xem Bt kh vit th h. Nan tr Pht Dushpradarsha-Buddha (S), Hardto-Injure Buddha Tn mt v Pht hay Nh Lai. Mt c Pht Nh Lai phng bc ci ta b. Nan t ngh Xem Bt kh t ngh. Nan- Bt nan Nand-Upanand (S). Nanak Nanak (S) 1469-1538 Khai t o Sikh, tn gio ca ngi Sikhs, nhm tng hp o Hi v n gio vo i sng hng ngy. Naropa Naropa (C) (956-1040) Mt trong nhng i thnh tu gi ca n , v l ngi khai sng php mn c tn theo tn ca ngi l Lc Naropa. Ngi l t ca Tilopa, v cng thi vi t Atisha. No Pradaa
(S),

the three treasures.

Nam Pht Xem Pht Bo sanh. Nam phng phi Tengalai (S) Do phi S t Pht Y T Na Pht phi (Srivaisnava) chia ra. Nam sn i s Xem o Tuyn. Nam Sn t Dakknagri-vihra cha.
(S)

Tn mt ngi

Nam Thp Quang Dng Nan-t'a Kuang-jun (C), Nanta Guangrun (J), Nant Ky (J), Nanto Koan (J) (850-938) (Th k th 10) S ph ca Ba Tiu Hu Thanh. t v truyn nhn gio php ca Ngng Sn Hu Tch. Nam Thin t Nanzen-ji (J) Tn mt ngi cha. Nam Thim B Chu Jumbudvipa (S) Nam Dim Ph , Dim ph, Thim b Tn mt chu trong bin nc mn nam ni Tu di. Nam Thim B Chu hay ci Nam Dim Ph l ci con ngi ang sng, chu ny c 2 Trung chu l: Miu ng chu (Camara) v Thng Miu ngu chu (Varacamara). Nam tng Xem o Pht nguyn thu. Nam tng thin Nansh-zen (J). Nam Truyn Pht gio s th o s Dipavasa (P) o s Mt trong nhng b ch gii kinh in quan trng bng ting Pali. Nam Truyn Pht gio s th i s Mahsamva (S) i s. Nam Truyn Ph Nguyn Nansen Fugan Nam Tuyn Ph Nguyn.
(J)

Nam Tuyn Hoi Nhng Nangaku Ej (J), Nanyueh Huai jang (C), Nangaku Ejo (J), Nanquan Puyuan (C)Nan-ch'uan P'u-yuan (C), Nansen Fugan (J) (748-835) t v truyn nhn gio php ca M T o Nht. Nam Vin Hu Ngung Nanin Egy (J), Nan yuan

Pa sa

(S),

Pa sa

(P),

tshig

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

155

pa (T), Envious rivalry Mt trong 10 tiu ty phin no. No hi Upayna (S) Gin, tc gin, xao xuyn Xem sn Ni lc ca Xem a ngc. Ni lng thi Nara period Ngoi hai thi i quan trng l thi i Nara v Heian cn mt thi i kh quan trng trong Pht gio Nht l Kamakura (thi i Kim Thng). Ni th vin Xem Am mt la. Ni vin Xem Am mt la. Nn nn Chala (S) Mt trong Thp lc ca phi Chnh l n. Np A Ct Tc Np Xem Na Tin T kheo. Nc c la Nakula (S) Nh c la Mt trong 16 v A la hn vng li Pht dy tr th gian gi gn chnh php. Nc kin na Xem i l thn. Nm Paca- (S), Pan-. Nm nh lut thin nhin Paca-niyama (S), Five natural orders Dharma-niyama Gm: nh lut vt l, nh lut sinh l, nh lut tc nghip, nh lut tm l, nh lut vn php. Nm ng c Xem Ng th. Nm ti ln Xem Ng v gin nghip. Nng duyn Xem Phan duyn. Nng iu B tt Xem Minh Vng B tt. Nng gi Xem D la ni. Nng hng Phc Xem Di Gi. Nng lp Xem Thnh tu php. Nng lc tm linh Spiritual power. Nng lc tm vt l Psycho-physical energy. Nng mng Xem Thch ca mu ni. Nng nhn Xem Ta b. Nng nhn Xem Thch ca mu ni.

Nng sanh Nht Thit Ch Pht kinh Sarvabuddha-gati stra (S) Mt trong 47 tn khc nhau ca Kinh Php Hoa. Nng tc nhn Karaa-hetu (S) S tc nhn. Nng thin ch Xem Thch hon Nhn. Nng Th Tt a B tt Xem Kim Cang Ng B tt. Nng tch Xem Thch ca mu ni. Nng tr Xem la ni. Nng tr Xem D la ni. Nemi Nemi (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. n hon Xem nit bn. N l Xem a ngc. N la nan xoa vng Xem Thanh Trng vng. Nga la ha Xem Yt la ha thn. Nga Sn Thiu Thc Gasan jseki (J) Tn mt v s. Ngao L minh phi Gauri (S) Mt trong 8 minh phi 8 hng quanh ngi H Kim Cang, minh phi ny ng ng cung. Ngi ban b s bt dit Amatassadata (S) Mt trong nhng tn ngi khc dng tn vinh Ngi. Ngi Cu Ma la thp Kumrajva (S) ng Th, La Thp Php s Tn mt v s. Cha ngi n, m ngi Dao Tn (Tn cng). T 7 tui mi ngy ngi tng hai ngn cu k v thuc lng nhiu kinh in. Ngi dch kinh Bt nh Ba la mt v rt nhiu kinh in khc ti Trng An t nm 401 n 412 nhm i ng Tn. Ngi l dch gi c cng ln nht, dch 98 bn chia lm 420 quyn trong c A di Kinh, Diu Php Lin hoa, Lin Hoa Kinh, Thnh Thit Lun, Kim XCang Bt Nh Ba la mt a Kinh. Ngy t l Soma (S) Thi m tinh, Nguyt tinh Dng trong n gio.

Ngy trai tnh Vrata (S) Cn gi l ngy B tt ca tn B la mn.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

156

Ng tman (S), Atta (P), tman (S), tum (P), bdag-nyid (T), Ego (S), self, selfhood Ni th bt kh din t, bt t, v hnh. S ng ho ng vi i ng l mt trong nhng im then cht trong n gio. Ng Chp Chp ci thn th do t i, ng un ha hp ny l tht TA gi l ng chp. Ng chp tman-graha (S) Chp c tht ng. Ng chp tp kh tman--graha-vsan (S). Ng khng Xem V ng. Xem Nhn v ng. Ng kin Mydi (S), tman-di (S) Vng kin chp trc c tht ng m chp c ta. Ng lc Attasukha (P), tmasukha happiness Attasukha (P).
(S),

Ng qu Preta (S), Peta (S), Yadik (T), Hungry ghost Peta (P), yadik (T) B l a,Ti la, Di l a, T l a, B l a Mt loi chng sanh, mt trong 8 loi qu: Cn tht b, m tinh qu, Cu bn tr, Ng qu, Ch long, Ph n na, D xoa, La st. Ng qu s Pretavstu (S), Pretavatthu (P). Ng qu preta
(S),

ghosts,

yadik

(T),

Gaki

(J),

Hungry

Ng qu o Xem a ngc o. Ng qu s Petavatthu (P), Stories of the Departed Mt trong 15 tp trong Tiu b kinh gm nhng truyn ti sinh ci ng qu. Ng qy Peta (P) Xem qu i. Ngn Xem on. Ngn sc Thin hu Rapyamanya (S). Ngn sn Kailsa (S). Ngn Xem Ci, Xem Trin ci. Nghp Thnh Tu lun nghip lun.

Self

Ng lc tma-akti (S), Force of a devine self. Ng mn tman-mna (S) Ahakra (S), Asmimmano (P), Egotism and arrogance V chp tht t ng nn khi tip xc vi ngi khc th t ra thi kiu cng gi l ng mn. Cn bn ca by loi mn do chp trc ng v ng s m khi mn. Tm kiu mn (mt trong 9 th mn). Ng si tman-moha (S) Si m ng tng. Ng s tman-kara (S) Cc vt ngoi t thn l ca ta. Ng s hin tmadna (S), Surrendering of the self

Xem i tha Thnh

Nghi Yisi (S), Visikcha (S), Vicikicch (P), Visi (P), Sasaya (S), Doubt Nghi ng, Hoi nghi, s nghi, Nghi hoc chnh php Mt trong Thp lc ca phi Chnh l n. Nghi ci Vicikits-varaa (S) Lng nghi ng che lp tm hnh gi, khng th khai pht c. Nghi hoc chnh php Xem hoi nghi. Nghi kt Vicikits (S), Vicikits-samyojana (S), Doubt, Vicikicch (P), Vichikits (S) Nghi hoc, H nghi Tm do d, khng quyt nh. Mt trong Thp s. Mt trong ba mi tri buc m ngi t qu Tu hn c c l dt ht lng h nghi vo chnh php, chnh l. Nghi l Pj (S), Rituals Pj (P), Pjan (P) S by t lng tn knh bng nghi thc trang nghim nh cng dng, vi ly. Nghi Mc Huyn Kh Gimoku genkai (J) Tn mt v s. Nghi nhn Xem khn na la.

to gods. self.

Ng s kin tman-darshan

(S),

A vision of the

Ng s lc tmananda (S), Bliss of the self. Ng s nghch tma-dorsa

the self. the self.

(S),

Hostility towards

Ng s thc tma-chintana (S), Thoughts towards Ng s tri tman-jna (S), Knowledge of the self. Ng tn lc tmavrya

being one with God.

(S),

Strength of the self in

Ng thc tmabodha (S), Knowledge of the Self Kinh in V .

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

157

Nghi qu Vidhi (S), Sdhana (S), drup tap (T) Nng lp, Thin tp Qui nh t l Nghi Sn Thin Lai Gisan Zenrai (J) Tn mt v s. Nghi tc Karmavacana (S). Nghi Tnh trong tm cu thoi u hoc cng n, t hi m t sanh khi ci cm gic khng hiu, mun hiu m khng hiu ni, cng chng lt vo t duy, Thin Tng gi l nghi tnh. Nghim K i tng Xem Kim cang Thc thin. Nghiu triu Yao Dynasty (C) (2333 n 2355 hoc 2234 n 2255 B.C.E.) Mt trong Ng ca Trung quc. Nghip G (J), Karma (S), Action, Kamma (P), lay (T) Yt ma, Tc nghip 1- nh nghip, nghip qu, qu bu. 2- Mt trong Lc c ngha. Nghip c ngha, tc , dng , ch s vn ng ca thc th. C 5 th: Th, x, khu, thn, hnh. Nghip c Akuala kamma (P), Bad deed. Nghip Ba la mt B tt Karma-vajri (S) Yt Ma Ba la mt B tt Tn mt v B tt. Nghip bo Kammavipka (P), Karma-vipka (S). Nghip cnh Kammabhva (P). Nghip chung Chng sinh phi chu chung cc kip vn nh: mnh trc (aryuskasayah: i sng au kh); kin trc (drstikasayah: nhn thc sai lm); phin no trc (klesakasayah: tm trng xu c); chng sinh trc (sattvakasayah: con ngi c c); kip trc (kalpakasayah: cuc i ngn ngi). Nghip chng Karma-vsan (S) Chng t nghip. Nghip chng Karmvaraa
(S),

ha. Nghip lnh Xem Phc nghip. Nghip lc Karmic power, Karmic energy, Karmic force. Nghip nng cho qu lin nantarya-karma (S). Nghip nhn Karma-hetu (S). Nghip phong Karma-vayu (S) Gi nghip, Gi. Nghip qu Karmaphala (S), Kammaphala (P). Nghip thc Karma-majatilakaa ng ca v minh lm cho tm ng.
(S)

Sc tc

Nghip tin kip Pubbakamma (P), Prva-karma (S), Pubba-kamma (P), Karma of the previous life Nghip tr qu khng chm tr natarya-karma
(S), Immediate-retribution karma. (S),

Nghip un Karmaskandha dha (P).

Kammakkhan-

Nghip x Karma-shna (S), Kamma-tthana (P) Ni dng tr ca nghip. Nghit la ha Xem Yt la ha thn. Ngha Gii Gikai (J) Tn mt v s. Ngha Huyn I-hsuan (C) Tn mt v s. Ngha Khng Giku (J) Tn mt v s. Ngha loi Artha-gati (P) ngha chng loi ca s vt. Ngha tch Nidesa (S) Mt trong 15 tp trong Tiu a hm gii thch mt s im trong Kinh tng. Ngha Tn Gishin (J) Tn mt v s. Ngha Tn i s Yi-tsing (C) Cao tng Trung quc nm 671 sang Thin trc bng ng bin: qua o Sumatra ca Nam dng, vo vnh Bengale, sang n , thm x Ma kit , i t Na lan ,... Chuyn v, Ngi i qua o Sumatra nm 685, 4 nm dch kinh ch Phn sang ch Tu ri v Qung ng nm 689. Ngi thnh ngi gii ch Phn qua Sumatra dch kinh vi Ngi, li Sumatra 5 nm. Nm 696 Ngi v Trung quc. Ngi mt nm 713, th 80 tui.

hindrances, Karmic defilement.

Karmic
ng tc

Nghip c ngha Karma-padarthah ca thc th. Nghip duyn Kamma condition.

(S)

Nghip o Kamma patha (P), Karma-magga (S). Nghip ha Karma-nirmna


(S)

Mt trong Tam

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

158

Ngha thnh b Siddhatthika (S) Mt b phi Tiu tha. Ngha thch kinh Niddesa stra (S), Exposition Din thuyt Gm 2 tp: i Ngha thch v Tiu Ngha thch gm nhng bi lun v kinh tp.Mt trong 15 quyn ca Tiu a hm. Ngha Tnh Gijo (J) Tn mt v s. Ngha tr Kevala (S). Nghch Avirodha (S). Nghch l gi da d Vama-lokyata thun th ngoi o phi.
(S)

Ngc nh Mai-jewel. Ngn n Xem Hi o. Ngt Madhura (S) M Cn thc b M Cn thc b: Mt trong bn v vua Cn tht b n nghe Pht ging kinh Php Hoa. Bn v y l: Nhc Cn thc b vng, Nhc m Cn thc b vng, M Cn thc b vng, M m Cn thc b vng. Ng Chu Thch Khanh Wu chou Shih fan (C). Ng Tha n Wu Ch-eng-en Ty du k. Ngn bnh ng Vasamat (S). Ngn Ngoi Tng trung Gongai Sch (J). Ng Satori (J), Enlightenment Gic ng. Ng chn bin Wu-chen p'ien (C) "Bn v thy c chn l" do Trng b on vit. Ng chn t Wu-chen Temple. Ng tha Parartha (S). Ngt Am Ph Ninh Gottan Funei s. Ngu d sanh Xem Phm phu. Ngu nhn Xem Phm phu. Ngu phu Bla-pthag-jana people Xem Phm phu. Ngu si Xem Si. Nguyn do Xem nhn. Nguyn Hng t Gang-ji (J) Tn mt ngi cha. Nguyn kh Yuan-ch'i (C), Primordial breath. Nguyn phm v minh Xem Cn bn v minh. Nguyn Tn Geshin (J) Tn mt v s. Nguyn thn Xem Thn ng. Nguyn Pidhana (P). Nguyn Praidhna (S), Vow, Pidhana (P) Th nguyn, Bn nguyn Nguyn Ba la mt Pranidna-pramit
(S) (S), (J) (C)

Ngi vit b

Nghch

Ngn bnh ng Vajrasamat (S).

Nghch thun th ngoi o phi Xem Nghch l gi da d. Ngch lu qu Xem Tu hn. Ngoi tri Abhyavka (S), Abhoksa (P), In the open air. Ngoi Bhya (S),, External, Bhira (P) Bn ngoi. Ngoi cnh Bhirabhava
(P),

External world.

Bhyubhva

(S),

Ngoi cng Wai-kung (C), Outer exercise. Ngoi an phi Wai-tan (C), School of Outer Elexir. Ngoi o Trthika (S), Tithakara (S), Titthiya (P), Tirthya (S), Ged (J), mu teg pa (S), Heretical sect, Externalists, Heretic. Ngoi o lc s astr (S). Ngoi o thin Gedo-zen (J). Ngoi khng Bahirdha-nyat (S) 6 ngoi x (cnh ngoi thn) khng c ng, ng s v cc php. Ngoi kin Heretical views. Ngi kit gi Vajra posture Xem Lin hoa ta. Ngi xp bng Agura (S). Nga c Sayansana (S). Ngc Hong Yu-huang (C), Jade Emperor Cha t ca tng tri cao nht trong o gia. Ngc Hong thng Xem Phm thin. Ngc Long t Gyokury-ji (J) Tn mt ngi cha.

Tn mt v

Foolish common

Mt

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

159

trong Thp Ba la mt. Qun Trung o, tu t bi ha chng sanh, ni php vi diu, bin tai v ngi, khin chng sanh khng thi chuyn vi qu Pht. Nguyn Ba la mt Adihnapramit

Nguyt Quang B tt Xem Nguyt Quang. Xem Nguyt Quang. Nguyt Quang Pht Xem Nguyt Quang. Nguyt Thin Candra (S), Candra-deva (S). Nguyt Thng B tt Candrottara (S) Tn mt v B tt. Nguyt Thng N kinh Candrottara darika pariccha (S). Nguyt tinh Xem T ma. Nguyt trng tng Tam mui Candra-dhvajaketu-samdhi (S). Nguyt Tr Chandracarma (S) Tn mt v s. Nguyt Xng Candrakrti (S) Tn mt trng gi thnh T x ly cu Pht tr bnh truyn nhim cho dn trong thnh. Nguyt Ym Tn Vng.

Perfection of Determination.

(P),

Nguyn Ba la mt B tt Praidhna-pramit (S) Tn mt v B tt. Nguyn lc Pranihitabla (S). Nguyn tr Pranidhi-jna (S). Nguyt Am Thin Qu Gettan zenka (J) Tn mt v s. Nguyt Am Tng Quang Gettan sk (J) Tn mt v s. Nguyt Ci Candracchattra (S) Tn mt v thin Xem Nguyt Xng. Nguyt Chi B tt Xem Trc Php H. Nguyt Cung Candragomin (S). Nguyt ng Tam mui kinh Samdhirja Mt b kinh trong Phng Qung b.
(S)

Xem Hng Tam Th Minh

Ng A hm Xem A hm. Ng m Gm: sc, th, tng, hnh, thcXem Ng un. Ng b nin k Five five-hundred-year periods Theo i Tng kinh, lch s Pht gio sau khi Pht nhp dit c chia lm 5 thi k: (1) Thi k th nht Pht t hnh o v t c gii thot (2) Pht t cn thng luyn tp thin nh (3) Pht t ham thch nghe ging Php (4) Pht t ham thch xy ct cha chin (5) Pht t ch chuyn tm ci l vi nhau. Ng bt nh tr yeshe nga (T), Yeshe nga (T), Five

Nguyt ng Tam mui kinh Candra-pradpastra (S) Chnh nh vng kinh Tn mt b kinh. Nguyt nh o Lun Yueh-ting Tao lun (C) Tn mt v s. Nguyt Lm S Qun Gatsurin Shikan mt v s.
(J)

Tn

Nguyt Minh Candraprabh (S) Nguyt Quang Tn mt v s. Nguyt Phn Candrabhg (S) Tn mt v thin. Nguyt Quang Candra-Prabh (S) Thc Lc 1Nguyt Quang ng t, con mt trng gi tn Nht Thn khuyn cha khng nn mu hi Pht. 2- L tn Nguyt Quang Pht, mt v c Pht. 3- L tn mt i thn a mu cn vua A x Th khng cho vua hi m. 4- L tn ca mt v B tt trong tm vn B tt du hnh. 5- L tn Nguyt Quang B tt, mt v B tt hu bn mt Dc S Pht Xem Ba t nc vng. Xem Nguyt Minh

wisdoms

Ng b y Paca-vibhisana (S). Ng B Tnh C Dim Ma La thin.

Xem Vim ma

Ng ci Pacanvarani (S) Ng chng, Ng trin ci Nm th phin no che lp tm tnh: tham dc, sn, thy min, tro c, nghi Xem Ng c. Ng cn Paca-indryi

Five organs, Five sense-organsFive faculties

(S),

Pacendriyi

(S),

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

160

tn, tinh tin, nim, nh, tu. Ng chng chnh hnh Paca-cara (S) Mt phm trong Cn bn chnh hnh lun (Mulacara). Ng chng php thn Pht c ng chng php thn: - Php tnh sanh thn - Cng c php thn Bin ho php thn - H khng php thn - Tht tng php thn. Ng chng qu Paca-phalani (S). Ng chng tnh Paca-gotrani (S). Ng chng Pacanvaraa Xem Ng ci. Ng dng Bla-samyutta (P), The Five Strengths Tn mt b kinh. Ng dc Pacakma

y l nm th thin qun ca tha thanh vn. Ng gia Gm: Lm T, V ngng, To ng, Vn mn, Php nhn. Thin tng do lc t Hu Nng khai sng, thnh v phng nam, gi l Nam tng, sau chia thnh 5 phi, trong y Lm t l mnh nht. Ng gia tht tng Goke-Shichi-sh tng phi.
(J)

Tn mt

Ng gii Paca-lani (S), Paca-sikkpada (P), Five precepts, Pacala(S, P),Pacakpada (S, P) Nm iu cm i vi ngi tu ti gia: - khng st sanh - khng trm cp - khng t dm - khng vng ng - khng ru ch. Ng H Pendjab (S), Punjab (S) Mt a danh, ni c tr ca hai nhn vt trong kinh Na Tin T kheo (Milindapanha). Ng hnh Wu-hsing (C), Five elements. Ng Hip am Gog-an (J) Tn mt ngi cha. Ng kh Five kinds of suffering, Five sufferings. Ng kinh Paca-piaka (S). Ng li s Paca-dtayah (S), Paca-tiksna-dula (S) Ng tn lc Gm: Tn, tinh tn, nim, nh, tu. Nm th kin hoc do m l m pht khi.Nm loi s on dit d dng: Thn kin, Bin kin, T kin, Kin th, Gii cm th. Ng lc Paca-balni (S), Pacabala (S), Prajbala, Five powers, Five mental forces Nm sc mnh: tn lc (sc mnh ca c tin), tn lc (sc mnh ca tinh tn), nim lc (sc mnh ca lng nim), nh lc (sc mnh ca thin nh), hu lc (sc mnh ca tr hu). Ng minh kinh Paca-vidy (S) Nm mn hc ca B la mn gio gm: ni minh, cng xo minh, y phng minh, nhn minh v thanh minh. Ng nghch Xem Ng v gin nghip. Ng nghch ti Five gravest offenses. Ng nhn Paca-cakui (S), Five eyes Gm: Pht, php, thin, hu, nhc, nhn. Ng nin i hi Pacapariad (S) Hi bao dung, khng ngn ngi ai.

Five desires Five sensual pleasures, Fivefold cravings 5 th ham


(S),

mun: ca ci, sc p, danh vng, n ung, ng ngh (hoc l 5 trn cnh: sc, thanh, hng, v, xc, php.) pht sinh t ng cn. Ng u m o Wu-tou-mi-tao (C). Ng i Paca-mahbhta (S), Pacabhuta (S), jung wa nga (T), Five elements Gm: Khng, Ha, Phong, Thy, a. Ng i chng tnh Paca-mahbhtani (S). Ng i t Five great ones nga de zang po (T) Gm 5 i t u tin ca c Pht: Kiu Trn Nh, A x b th, B Sa B, Ma Ha Na Ma, Bt . Ng i khoa hc Five major sciences, rig gnas che ba lnga (T). Ng o Five paths, lam nga (T), Paca-mrga (S). Ng c Five poisons, dug (T). Ng n s Paca-klea-dula (S) Nm loi s kh on dit: Tham dc, Sn nhu, Ngu si, Mn, Nghi. Ng i sn Godai-zan (J), Wu-t'ai shan (C), Wutaishan (C), Wu Tai mountain Mt trong bn hn ni ni ting Trung quc chim bi, thuc tnh Sn Ty. Tu vin u tin c xy dng tr6en ni ny c t th k th 4 hay 5. Ng nh Tm Qun l. bt tnh qun; 2. t bi qun; 3. nhn duyn qun; 4. lc thc qun; 5. S tc qun.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

161

Ng php Pacadharma (S), Pacadhamma Tng danh ng phpGm: Danh, Tng, Phn bit, Chnh tr, Nh nh Tam tnh ng phpGm: - tng: sm la vn tng cc hu vi php, do nhn duyn m sinh, hin l thnh cc tng trng. - danh: tn gi cc tng - phn bit (= vng tng): tm phn bit - chnh tr: khng cn tm phn bit vng tng - nh nh: ci chnh tr chng c chn nh. Ng php thn Paca-dharmakya

ti kinh Wu-ch'ien-wu-pai fo-ming shen-chou chu-chang mieh-tsui ching (C) Tn mt b kinh. Tn mt b kinh. Ng Thin na Pht gyel wa rig nga

dhyna buddhas

(T),

Five

Ng thin cn Five good deeds, Five roots of goodness. Ng th Paca-vedanh (S). Ng thng Five supernatural powers thn thng.

dharma bodies.

(S),

Five

Xem Ng

Ng phn lut Mahisasakaviraya (S), Mahisasakavinaya (S), Mahisasakaviraya Di sa tc b ho n Ng phn lut, Di sa tc b Ng phn lut Gm 30 quyn. Ng phn php thn Asamasana paca-skandha (S). Ng Pht Paca-buddha (S), Five Buddhas. Ng Pht gia Five buddha families, rig nga (T), gyel wa rig nga (T) Gm 5 gia h: Pht, Kim Cng, Bo, Lin Hoa v Nghip (T L Gi Na Pht, A Sc B Pht, Bo Sanh Pht, A Di Pht v Bt Khng Thnh Tu Pht). Ng Pht Ti nh Dyni-Buddha (S) Thin Pht, Thin Na Pht. Ng Phong Hi m Goh Kaion (J) Tn mt v s. Ng Phong Thng Qun God Jkan mt v s. Ng sc Paca-varna (S). Ng sn Gozan (J), Wu-shan (C), Gosan (J). Ng Sn tng lm Gozan Srin (J). Ng suy Nm th tng suy ca ngi ci tri sp cht. l. Bng trn u ho tn; 2. qun o nh bn ; 3. thn th hi thi ; 4. nch ra m hi, 5. khng a ta ngi. Ng tnh Five natures. Ng tn lc Xem Ng lc. Ng thn thng Pacabhia (P), Paca-bhij (S), Five supernatural powers (P) Ng thng. Ng thin ng bch Pht thn ch tr chng dit
(J)

Ng th Paca-gatayah (S), Panca-gatiyo (P), Five evil realms Nm ng c.5 ci loi hu tnh sinh n sau khi cht. Ng th Pacakrama (S). Ng thc Pacavia (P), Dvi-pancavia (P), Paca-vijnani (S), Five sensory consciousnesses Ng tr. Ng thc un Dvpaca-via (P), Pacavia (P), Pacupdnakkhandha (S). Ng tha Pacayna (S), Five Vehicles Gm: nhn tha, thin tha, Thanh vn tha, Duyn gic tha, B tt tha. Hoa Nghim chia thnh: Nht tha, B tt tha, Duyn gic tha, Thanh vn tha, Tiu tha). Ng thng Wu-chang (C), Wu-ch'ang (C), Five constants Nm c hnh ca Khng gio m mt ngi cn c: nhn, ngha, l, tr, tn. Ng tng Sau ngi Hu Nng, Thin tng Trung hoa chia lm 5 phi: Lm t, V ngng, Php nhn, To ng, Vn mn. Ngy nay phi V ngng v To ng khng cn. Ng t Php Din Wuzu Fayan (C), Goso Hen (J), Wu-tsu Fa-yen (C), Wuzu Fayan (C) (Sanh khong 1024, mt 1104) t v truyn nhn gio php ca Bch Vn Th oan. Ng ti Five sins, Five offenses. Ng tr Xem Ng thc. Ng trin ci Five hindrances, Five screens Five moral hindrances Nm ngn che ngn Gm: -

Tn

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

162

tham dc - sn nhu: on ght - thu min: tm d di v hn trm - tro hi: tm lo u, xao ng nghi php: hoi nghi Xem Ng ci Ng trin ci Five screens (S), Five covers. Ng trc Xem Ng trc. Ng trc Five defilements, Five turbidities, Five defilements, Paca-kaya (S), jiva-kaya (S).Ng trc (1) Kip trc (2) Kin trc (3) Phin no trc (4) Chng sanh trc (5) Mnh trc. Ng t Vn th B tt Majughoa (S) Diu m B tt. Ng t kheo Pacavargya (S), Pavavaggiy (P). Ng t kheo Pavavaggiy (P). Ng un Paca-kkhandha (P), Paca-skandha (S), Five aggregates, Five skandhas Ng m Gm:Sc (rupa, form), th (vedana, feeling), tng (sanja, ideation), hnh (samskara, reaction), thc (vijana, consciousness). Ng v Go-i (J). Ng v gin nghip Paca-nantaryakarmi (S), Pacnantarika-kammni (P) Ng nghch, Nm ti ln. Ng v gin nghip Pacnantarika-kammni (P). Ngy bin lun Sophism. Ngy triu Wei Dynasty. Ngi ban b tnh thng tinh khit nht Varado (S) Danh hiu ngi khc dng gi c Pht. Ngi ban phc lnh misadna

Ganges pilgrim.
Ngi k diu l thng Acchariyamanussa (S), The wonderful man Mt trong nhng tn ngi khc dng tn vinh c Pht. Ngi trn tri Gaganasad (S), Habittant in the

sky.

Ngi ph hoi s sng Bhunahuno (P). Ngi sng knh Thng Bhakta (S). Ngi thc hin nghi qu Sdhaka (S). Ngi tu ni rng ni ranyaka (S), One who lives

in forest.

Ngng Sn Yang Shan (C). Ngng Sn Dng Yang shan Yung (C) Tn mt v s. Ngng Sn Hu Tch Yang Shan Hui Chi Kyozan Ejaku (J) Tn mt v s.
(C),

Ngng Sn Hu Tch Kyzan Ejaku (J) Tn mt v s. Ngng Sn Hu Tch Yang-shan Hui-chi Kyozan Ejaku (J) Tn mt v s.
(C),

Ngng sn tng Kyozan-sh (C), Yang-shan tsung (C), Kyozan-shu (J) Tn mt tng phi. Ngu ch Xem Kiu phm ba . Ngu cung Xem Mt Ngu cung. Ngu u tng Niu-t'ou tsung Tn mt tng phi. Ngu u Gozu (J). Ngu u Thin Niu Tu Chan (C), Gozu-zen (J). Ngu u tng Gozu-sh (J) Tn mt tng phi. Ngu ho chu Aparagdaniya (S), Godna (S) Ty Ngu ho chu, C da ni chu 1- chu nay loi b sn sanh rt nhiu, ngi ta dng b trong vic i chc nn gi l C ni. Ci ny hnh th nh chic xe, dn sng lu trm tui, c 2 Trung chu l Sim chu (Satha) v Thng nghi chu (Uttaramantrina). 2- C la: T tin i th T ca dng h Thch Ca.
(C),

Gozu sh

(J)

temporal blessing.

(P),

Giver of

Ngi c thn thng Abhiavosita (P). Ngi cu Tayin (S), Saviour Mt trong nhng danh hiu c dng ch c Pht. Ngi dit ht nguyn nhn ca ti sanh Jatikkhayam (P). Ngi i hnh hng Puattitthagmi (S), Pilgrim. Ngi ng giy Cmripa (S). Ngi hnh hng sng Hng Gag-putra
(S),

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

163

Ngu mao trn Gorjas (S). Ngu thi Xem Kiu phm ba . Ngu Tiu abha (S), abhantha (S) Lc Sa B, Ngu Vng Khai t th 24 ca K na gio. Ngu Tng Xem Kiu phm ba . Ngu vng Xem Kiu phm ba Xem Ngu Tiu. Ng Vc (S), Vc (S, P), Vk (S, P), Vag (S), Vaco (P), Vac (P), Vco (P), Words, Speech Xem Phm bi. Ng diu hnh Vk-sucarita diu hnh.
(S)

Nhn kin Dassana-kicca (S), Function of seeing. Nhn mn Cakkhu-dvara (P), Eye door. Nhn mn tm Cakkhudvaravajjana-citta (P), Eye-

door-adverting-consciousness.

Nhn nhp Cakkhu-samphassa (P), Eye contact. Nhn thc Cakkhu-via (S), Seeing-consciousness.
(P),

Cakur-vijna

Nhp php n Tam mui Sarva-dharmapnavesa-mudr-samdhi (S). Nht Bch Bt T Kim Cang Tng Vng B tt Xem Kim Cang tng vng B tt. Nht Bch Ng Thp tn Satapancastika (S) Pht truyn bng ting Phn. Nht bch Ng thp tn Pht tng Saptapancasatkastotra (S) Tn mt b lun kinh. Nht Bin Thng Nhn Ippen Shonin mt v s.
(J)

Mt trong Tam

Ng u m o Wou-tou-mi-tao (C), Five Pecks of Rice School Mt trng phi ca o gia do Trng o Lng thnh lp vo nm 126-144 C.E. T Xuyn v vn cn hot ng cho n th k th 15. Cn c gi l Thin s phi. Ng lc Goroku (J), Yulu (C), Goroku (J). Ng nghip Xem Khu nghip. Ngi c mi Gandhagrhaka

Tn

odour.

(S),

Perceiving

Nht Chin Divkara (S) Tn mt v s. S n vo Trung quc dch kinh (613 - 687). Nht hnh Ekavyha (S) Chuyn ch vo mt vic. Nht hp tng Piagraha (S). Nht hng xut sanh B tt kinh Anantamukhasadhakadhra (S) Tn mt b kinh. Nht Hu Tng Thun Ikky Sjun (J) Tn mt v s. Nht K La st Ekajataraksa (S), Ekajata-raksah (S) ca nh tra La st vng Tn mt v thin. V B tt dng tr bt nh hin hnh phn n hng phc phin no. Nht Lin Vin Chiren In (J) Tn mt ngi cha.

Nham u Yen-t'ou (C) Tn mt v s. Nham u Ton Hot Yen Tou Chuan huo (C), Ganto Zenkatsu (J), Gant Zenkatsu (J), Yent'ou Chuan-huo (C), Ganto Zenkatsu (J) Tn mt v s. Nhan Hi Yen Hui (C) Hc tr Khng T. Nh n Xem n triu. Nh H Xem H triu. Nhn c x Xem A luyn nh. Nhn x Xem A luyn nh. Nhn cm th Cakkhuppasada-rpa

sense.

(P),

Eye-

Nht lu Once-returner. Nht nht Ekaika Patikasanam (P).


(S),

Vyasta

(S),

Ekaika

(S),

Nhn cn Cakkhu-vatthu (P), Eye-base, Cakurindriya (S) Mt trong ng cn (nhn, nh, t, thit, thn cn). Nhn gii Cakkhu-dhtu (P), Cakudhtu (S).

Nht nh Oneness Xem Chn nh. Nht nim bt sinh Ichinen-fush (J).

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

164

Nht nim vn nin Ichinen-mannen (J). Nht Pht quc Eka-buddha-kseta (S). Nht Pht tha Xem Nhtt tha. Nht Sn Quc s ng lc Issan Kokushi goroku (J) Tn mt b su tp. Nht tm Ekgatt (P), Ekgra, Ekgrat (S), Ekaggat (P), Ekagga (P)Eka-citta (S), Onepointed mind, One-mindedness Tnh, Tm chuyn ch vo mt vic no m khng khi vng nim. Nht tm bt lon Aviksipta-citta (S). Nht thp nht th Eleventh Vow. Nht th tam phn Trimurti (S) Tam thin Ba ngi tri ca n gio: Phm thin, T nu thin v i t ti thin. Nht th tnh Xem Bnh ng. Nht thit Sarva (S), All, Sabba (P) Tt c s vt. Nht thit chng sanh do nh k thn Sarvabhttmabhta (S) Coi thn chng sanh nh thn mnh. Nht thit chng tr Sarva-bija-jna trTr hu bit ut ht thy cc php.
(S)

Nht Thit Ch Pht Chi tng Sarva-buddhanigudha (S) Mt trong 47 tn khc nhau ca Kinh Php Hoa. Nht Thit Ch Pht i xo Phng tin Kinh Sarvopaya-kaualya (S) Mt trong 47 tn khc nhau ca Kinh Php Hoa. Nht Thit Ch Pht Kin c X li Sarvabuddhaika-ghana-Sarira (S) Mt trong 47 tn khc nhau ca Kinh Php Hoa. Nht Thit Ch Pht S Chuyn Php lun Sarvabuddha-dharma-cakra-pravartana (S) Mt trong 47 tn khc nhau ca Kinh Php Hoa. Nht Thit Ch Pht S h nim kinh Sarvabuddha-parigraha stra (S) Mt trong 47 tn khc nhau ca Kinh Php Hoa. Nht Thit a Cng vt nghi qu Sarva-bhtabah-vidhi (S). Nht Thit Hu Xem o s. Nht thit hu b Sabbatthavdin (P), Sarvstivdin (S), Sabbatthavdin (P) Tn mt tng phi. Nht Thit Hu B Hin tng lun Xem A t t ma Hin tng lun. Nht Thit Hu B Php Un Tc Lun Xem A t t ma Php un tc lun. Nht Thit Hu B Pht tr lun Xem A t t ma Pht tr lun. Nht Thit Hu B Phm loi tc lun Xem A t t ma Phm loi tc lun. Nht Thit Hu B Thun chnh lun Xem A t t ma Thun chnh lun. Nht Thit Hu B Thc Thn Tc lun Xem A t t ma Thc Thn Tc lun. Nht thit kinh m ngha I-ch'ieh-ching yin-i (C). Nht thit Nh Lai nh Bch tn ci kinh Sarvatathagatosnisasitatapatra (S) Tn mt b kinh. Nht thit Nh Lai cm nh sa ti thng tng tr kinh Unavidy-dhra (S) Mt b kinh trong Mt b.

Pht

Nht thit ch hnh kh Sabbe-sakhra-dukkha (P) Tt c cc hnh u gy kh. Nht thit ch hnh v ng Sabbe-sakhraanatta (P). Nht thit ch php v thng Sabbe-dhammaanicca (P) Tt c php hu lu khng c tnh thng hng. Nht Thit Ch Pht B mt php Sarva-buddharahasya (S) Mt trong 47 tn khc nhau ca Kinh Php Hoa. Nht Thit Ch Pht B mt x Sarva-buddhaguhya-shna (S) Mt trong 47 tn khc nhau ca Kinh Php Hoa. Nht Thit Ch Pht Chi o trng Sarvabuddha-bhodhi-manda (S) Mt trong 47 tn khc nhau ca Kinh Php Hoa.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

165

Nht thit php Sabbadhamma (P), Sarvadharma(h) (S), All objects Vn php. Nht thit php bt sinh Sarva-dharmmanutpda (S), All objects unborn. Nht thit php khng Xem Ch php khng. Nht thit php nisvabhva (S). v nh Sarva-dharma-

Nht t Pht nh Lun vng Kinh Ekakasarabuddhosnisacakra-rja stra (S). Nht t quan Ichiji-kan (J). Nht Vin Ichien (J) Tn mt v s. Nht v un Xem Cn bin un. Nht xin Iccantika (S), Xem in ca, Xem Nht in ca. Nh c la Xem Nc c la. Nh Da Jaya (S) Gi Da Thin n trong Vn Th vin. Nh T Xem Ni Kin . Nhc m Cn thc b Manodjasvara (S) Mt trong bn v vua Cn tht b n nghe Pht ging kinh Php Hoa. Bn v y l: Nhc Cn thc b vng, Nhc m Cn thc b vng, M Cn thc b vng, M m Cn thc b vng. Nhc Cn thc b vng Manodja (S) 1- Nhc, m nhc, php nhc, thin nhc 2- Tn mt trong bn v vua Cn tht b n nghe Pht ging kinh Php Hoa. Bn v y l: Nhc Cn thc b vng, Nhc m Cn thc b vng, M Cn thc b vng, M m Cn thc b vng. Nhc Kinh Yueh-ching Khng Phu T san nh.
(C),

Nht thit php v t tng Sarva-dharmalakaam (S). Nht thit Th gian Nho kin Ly xa ng t Sarvaloka-priyadarana (S). Nht Thit Thin Kin kinh Xem Thin Kin Lun ch. Nht Thit Thin Kin lut ch Xem Thin Kin Lun ch. Nht thit tr Sarvajna (S), Sarvaja (S), Sabbau(P), Omniscient, Omniscience Ton gic, Tt b nh, Ton tri, Nht thit chng tr tu Ci tr bit tt c php tng: trong ngoi, hu vi, v vi, qu kh, hin ti, v lai; tr hu ca Pht. - Bc Gic ng, ng Ton tri. Nht thit tr a Sarvaja-bhmi (S). Nht thit tr tng Sarva-jat (S), Omniscience, Sabbaut (P). Nht thit tr v s y bhisabodhivaisaradya (S). Sarva-dharma-

Book of Music

Do

Nht thuyt b Ekavyhrikah (S), Ekabbo-hrika (P), Ekavyohrik (P), Ekabbohr (P) Mt trong 9 b phi trong i chng b. Nht tha Ekayna (S), Ekacyna (S), Ekayna (S), One yanna, Nht Pht tha C xe duy nht, khoa gio duy nht ca Pht. Nht tha l php mn Pht ging lc sau cng cc v La hn, Duyn gic, B tt ti qu Pht Nh Lai. Nht tha o Ekayna-magga (P). Nht tha php Ekayna
(S),One-Vehicle

Nhn Khanti (P), Knti (S), Patience, Endurance, Sn , An nhn Nhn c 3 bc: - sanh nhn (hu tnh nhn): khng c lng gin cho d i vi mt loi chng sanh nh nht. - php nhn: khng gin, khng than i vi cnh v tnh khi nghch mnh (nh ma, nng...) - v sanh php nhn: c nhn t nhin khng cn tu tp m cng thnh (nhn ca B tt). B Tt nhn c bn: - Ngi chi mng m khng chi mng li - Ngi nh m khng nh tr li - Ngi lm kh mnh m mnh khng lm kh li. - Ngi gin mnh m mnh khng gin li. Nhn Ba la mt B tt rya-knti-pramit Tn mt v B tt. Nhn Xem Ta b. Nhn lc Khantibala (P), Patience strength.
(S)

Dharma, One-Vehicle teaching.

Nht t bt thuyt Ichiji-Fusetsu (J).

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

166

Nhn nhc Ba la mt Xem Kin nhn Ba la mt. Nhn nhc Ba la mt B tt Knti-pramitbodhisattva (S) Tn mt v B tt. Nhn nhc Thin Xem Sn B.. Nhn tm Gatagha (S), Pitilessness. Nho Tht B tt Satyarata (S) Tn mt v B tt. Nhn Hetu (P), Root Mt trong 4 hnh tng ca Tp : Nhn, Tp, Sanh, Duyn Xem Tp, Xem Ngi,Xem Nhn duyn. Nhn bin Xem Nhn nng bin. Nhn duyn Nidna (S, P),Paicca-samuppda (P), Pratya-samutpda (S), Dependent Origination, Ni na, Nhn, Duyn khi 1- Nhn, nguyn do, l do. Nhn mun sanh ra qu phi c ci duyn (duyn c) ph tr. Nhn c hai th: - liu nhn: nhn duyn chiu liu, lm cho t r. - sanh nhn: nhn sanh ra vt 2- Ni na, Nhn duyn kinh: Loi kinh ghi li nhn duyn gio ha ca Pht Duyn khiXem Duyn khi Nhn duyn bn s Xem Cn bn Thuyt Nht thit hu b Ni na Mc c ca. Nhn duyn Bch chi Ca la Xem c gic Pht. Nhn duyn lun Prattya-samutpda-stra Tn mt b lun kinh.
(S)

Nhn gian o Mnuya-gati (S), Path to human-

beings.

Nhn Ho t Ninwa (S) Cha bn doanh ca phi Ng Tht, Mt tng Nht bn. Nhn khng Xem Nhn v ng. Nhn Minh Chnh l mn lun bn Nyyadvratraka-stra (S), Hetuvidynyayadvra-stra-mla (S) Chnh l mn lun bn, L mn lun Tn mt b lun kinh do ngi Trn Na bin son. Nhn minh lun Hetuvidy stra (S). Nhn minh nhp chnh l lun Nyyapravea (S), Nyyadvratraka (S) Nhp Chnh l lun Do Thng Yt La Ch bin son, mn ca ngi Trn Na bin son. Nhn minh thuyt Hetuvidy (S) cao lun l hc, bn nh chnh t chn ngy. Mt trong ng minh: - thinh minh - cng xo minh - y phng minh - nhn minh - ni minh. Nhn nng bin Hetu-parima (S) Sinh bin, Nhn bin Chng t trong A li da chuyn bin hin khi ra cc php. Nhn qu Hetu-phala (S) Nguyn nhn v kt qu. Nhn tnh Sivali (P). Nhn tnh t tnh Hetu-svabhva (S) Nhn t tnh Tnh thn nhn lm sanh khi cc php. Nhn t Puruamedha (S) Vic t l ly ngi lm vt hy sinh. Nhn th Pudgala (S), Puggala (P). Nhn thi thit lun Puggalla-paatti (S), Concepts of Persons Nhn th thuyt Mt tp trong 7 tp ca b Thng Php Tng. Nhn th thuyt Xem Nhn thi thit lun. Nhn tha Mnuayna (S). Nhn trung thuyt qu Satkaryavada (S). Nhn trung v qu Asatkaryavda (S). Nhn t Xem Bt nhu.

Nhn duyn tm lun thch Prattya-samutpdahdaya-vtti (S) Tn mt b lun kinh. Nhn duyn tm lun tng Prattya-samutpdahdaya-krik (S) Tn mt b lun kinh. Nhn duyn thuyt Patthana (S), Conditional Relations Pht Th Lun Mt tp trong 7 tp ca b Thng Php Tng. 2- nhn qu tng quan. Nhn Duyn truyn Nidnakatha (S). Nhn duyn y Hetu-pratyaya (S) Tt c cc php. Nhn la vng Xem vng B tt. Nhn ng khi Hetu-samutthana (P) nghip l nhn khi. Nhn La Xem Thch Xem Thch thin.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

167

Nhn t tnh Xem Nhn tnh t tnh. Nhn t tng Svahetulakaa (S). Nhn v ng Pudgalanairtmya

Nht Lin Nichiren (J) Nht Lin tng Nht Lin i s, gio t Nht Lin tng. Nht Lin tng Nichiren-sh (J) Xem Nht Lin. Nht Nguyt ng Minh Pht Cand-suryapradpa (S) ng Minh Pht Tn mt v Pht hay Nh Lai. Nht Nguyt ng Minh Pht Candrasuryapradpa Buddha (S) Tn mt v Pht hay Nh Lai. Nht Nguyt ng Pht Sun Moon Lamp Buddha Tn mt v Pht hay Nh Lai. Nht Quang B tt Srya-Prabh hu bn tri Dc S Nh Lai.
(S)

of person, Selflessness of person, Chng sinh


v ng, Sinh khng, Nhn khng, Ng khng.

(S),

Egolessness

Nhn yt Aga-jta (S) Mt trong 16 v A la hn vng li Pht dy tr th gian gi gn chnh php. Nhp A t t ma lun Abhidharmvatra Tn mt b lun kinh.
(S)

Nhp A t t ma lun Abhidharmavatra stra (S), Book of Recitations Tn mt b lun kinh do ngi Tc Kin a La bin son vo th k th 5. Nhp B hnh lun Xem B hnh Kinh. Nhp dit Parinirvati (S), Parinibbati (P). Nhp h Xem H an c. Nhp Lng gi kinh Xem Lng gi kinh. Nhp lu Stage of a Stream-Winner, Streamenterer. Nhp lu qu Xem Tu hn. Nhp Nit bn Parinirva (S), Parinibbna (P), yongs su mya ngan las 'das pa (T), Complete Nirvana Bt nit bn, Bt n hon. Nhp php gii Dharmadhtu-pravea (S). Nhp tht Kyol Che (K), Tight dharma Xem n c. Nhp tht Bardo Bardo retreat. Nhp th Genso (J), Returning. Nhp Thi lun Klacakravatra (S) Do Abhayakaragupta bin son vo u th k XII. Nhp Trung Lun Mdhyamakavatra mt b lun kinh.
(S)

V B tt

Nht Quang Minh B tt Srya-Prabhsana (S) Tn mt v B tt thuc Vin Tr Ci Chng. Nht sanh Pht Sun Birth Buddha Pht hay Nh Lai.

Tn mt v

Nht Thin Adithya (S) Tn mt v tri. Nht Thin Sryadeva (S) Minh Nguyt Thin (1) Tn mt v s. (2) Minh Nguyt Thin: Mt v thin di quyn vua tri Thch Nguyt Cung. Nh ging Kala (S), Soft tone. Nhin ng Pht Dpakara (S, P). Nhiu ch hu tnh gii gii. Dpakara-buddha
(S),

Nhin Vng Pht Xem Th T Ti vng Pht.

Xem Nhip chng sanh

Nhip cn Indriyaavara (S, P). Nhip chnh php lun Saddharmasaparigraha-stra (S) Tn mt b lun kinh. Nhip Chn tht lun Tattva-sagraha (S) Chn chnh yu tp Tn mt b lun kinh. Xem Nh Lai. Nhip chng sanh gii Sattvarthakriya-la Nhiu ch Hu tnh gii.
(S)

Tn

Nhp trung lun thch Mdhyamakvatrabhya (S) Do ngi Nguyt Xng bin son. Nht Xem mt tri. Nht Bn t ma tng Nihon daruma-shn (J). Nht chng Sryaramsa (S) Dng ging mt tri.

Nhip i tha lun Mahynasagraha-stra (S), Shodaijoron (J), Mahyna-sampa-rigrahastra (S), Shodaijoron (J) Nhip lun Tn mt b lun kinh.Do Ngi V Trc bin son.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

168

Nhip i tha lun Mahynsamparigraha (S) Do ngi V Trc bin son. Nhip i tha lun Shodaijiron lun kinh.
(J)

Tn mt b

Nh Gm: - Th tc : s tng th gian do m tnh thy - Thng ngha : tnh chn tht do thnh tr thy. Nh Satyadvaya (S). Nh nguyn tnh Dvaita (S), Duality. Nh phin no Kleadvaya

Nhip i tha lun thch Mhynsamparigraha stravykhya (S) Do ngi Th Thn bin son. Nhip i tha lun thch Mahyna-sagrahaupanibandhana (S) Tn mt b lun kinh. Nhip h Xem Nhip th. Nhip h cn mn Indriyesu-gutta-dvrat

defilement.

(S),

Two kinds of

Nh thp bt chng cn bn o c Mlagua (S) Cn bn cng c chnh hnh Mt phm trong Cn bn chnh hnh lun (Mulacara). Nh thp duy thc lun Visamtika stra (S) Tn mt b lun kinh. Nh thin Dvitiya-dhyna (S), Second dhyana Dutiya-jhna (P), Dvitiyadhyna (S) Gm 4 c: Ni ng tnh, H, Lc, Tm nht cnh tr. Nh thin Dutiya Jhna (P), Second dhyna Nn tng l tm ph. Nh thin thin Tri Nh thin c 3 tng tri: - Thiu quang thin - V lng quang thin - Quang m thin. Nh tha Dviyna (S), Two Vehicles Thanh Vn Duyn Gic tha. Nh vn ng thin ch Pacavimtsaharkabhisamayalamkaraloka (S). Nh v ng Gm: - nhn v ng - php v ng. Nho gia Rujia (C). Nho gia Ju-chia (C), Rujia (J). Nh nh Kalabhshaa (S), In low voice. Nhn Xem nhn. Nhn duyn Hetupaccaya (P), Hetupratyapa (S) (Nhn: nguyn do, c hi. Duyn: yu t h tr nhn pht sinh ra qu.) Bi nhn duyn ho hp nn sinh ra vn php. Con ngi lun hi trong tam gii v 12 nhn duyn, ai tu tp dit tr 12 nhn duyn y th dt c ng lun hi. Nhn duyn ln m Pht xut th l s t , truyn trao Pht Hu cho chng sanh. Ngi a Tng B tt, cng Vn Th S Li B Tt, Ph Hin, Quan m, Di Lc u l nhng v c nhn duyn ln i vi ci ta b v cc

Guarding the sense-door.

(S),

Nhip lut nghi gii Savara-la (S), Moral restraint Lut nghi gii, T tnh gii, Cm gii Php mn on tr cc iu c. Nhip Nhp B tt Xem Kim Cang Linh B tt. Nhip ph Sava (S) Thi th ngi mi cht. Nhip thin php gii Kuala-dharmasagrahaka-la (S) Php mn tu tp tt c cc php lnh. Nhip th Parigraha (S) Nhip h Pht A di nhip th v h nim khng st mt chng sanh no nim Pht. Nhim Klista (S) Tp nhim. Nhim v Kicca (P), Duty. Nhit t Grima-tu (S) Ma nng. Nh cn rotendriya (S), Srotrendriya (S) trong ng cn (nhn, nh, t, thit, thn cn). Nh gii Sota-dhtu (P). Nh mn sa phi Mmms (S). Nh mn thc Sota-dvaravajjana-citta (P). Nh thc Soto-via
(P),

Mt

Hearing-consciousness

rotra-vijna

(S), (T),

Nh chng Obscurations, two drippa nyi drippa nyi (T).

Nh bt nh Aniyada (S) C 2 gii. Mt on trong 8 on ca 250 gii t kheo.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

169

Ngi c th nguyn ln tt c chng sanh trong su no lun hi. Nhn duyn kinh Nidna stra (S). Nhn la Bt Xem H kin thnh. Nhn Yt Ingata (S) Tn mt v thin. Mt trong 16 v i A la hn c c Pht c i hong php nc ngoi. Nhu Nhuyn a Xem Bc a. Nhu thun nhn Anulomiki-dharma-knti Tm nhu nhuyn tu thun dc chn l. Nhu Xem Sn. Nhuyn soft m du, nh nhng. Nh thit Kinh Xem Tam tng. Nht Eka- (S), Ekam- Mt. Nht in ca tyantika (S), Endless Nht xin , Nht xin , A xin ca, A xin , Xin , A in ca, V ph 1- K tiu dit chng t Pht ni mnh 2- Khg ph ni v minh, phin no n ci gii thot. 3- K bt tn trit , k c tm, k khng tin lun hi nhn qu, k chng gn thin hu, k m Pht tnh b v lng ti bao bc khng th hin l c. Nht Lai Xem T hm. Nht nguyn lun Monism Tn mt b lun kinh. Nht sanh b x B tt Eka-jati-pratibuddha (S) Tn mt v B tt. Nht sanh b x B tt Ekajatiprati Buddha (S), Ekajatipratibuddha (S) Tn mt v B tt. V B tt c y cng hnh cn ch xung ci th mt ln cht th thnh Pht. Nht soa cu vng Ikvku (S). Nht tm Singleness of mind. Nht thn gio Monotheism. Nht thit chng sanh Xem Nht thit hu tnh. Nht thit chng sanh H kin B tt Sarvasattvapriya-darana (S) Nht thit chng sanh H kin Nh lai Pht hiu m c Thch ca
(S)

th k cho b Ba x ba , th mu c Pht, sau khi b th phng su vn tm ngn c Pht, b s thnh B tt Ma ha tt h tr Php Pht, sau khi hnh hnh B tt, b s thnh Pht c Pht hiu ny. Nht thit chng sanh h kin Nh Lai Xem Nht thit chng sanh h kin B tt. Nht thit chng tr tu Xem Ton tri. Nht thit hu b tng Hetavadina (P), Sarvastivada (P), Sarvastivada School Tn mt tng phi Xem Hu b tng. Nht thit hu cn bn b Mlasarv-stivda (S), Mlasarvstivda-vinya (P) Cn bn Hu b Mt b phi o Pht. Nht thit hu tnh Sarvasattva (S), All sentient beings, Sabbasatta (P), Sarva-bhuta (S) Tt b tt a, Nht thit chng sanh Tt c cc loi c tnh thc. Nht thit ngha thnh Xem Tt t a. Nht thit tr Xem Ton tri. Nht thi Ekamsamayam (S) Mt thu n,... u cc kinh u c cu: "Nh th ng vn, nht thi..." ngha l "Ti nghe nh vy, mt thu n...". Nht vng lai qu Xem Nht lai qu. Nht xin Xem Nht in ca. Nht xoa cu Vng Ikaku (S) Cam gi th, Nht Chng Thin Sanh. Nhc Chi Tukhra (S) Tn mt vng khong th k I n. Nhc on tm Hri daya (S) Chn tht tm, Cn la, Hn lt Qu tim tht ca chng sanh, t tnh chn tht ca chng sanh Xem Nht tm. Nhc k Uhsa (P). Nhc nhn Msa-caku (S), Mamsa-cakkhu (P), Physical eye. Nhc tm Physical body Xem Tm. Nh Tatha (S) Bn tnh chn tht bt bin ca mun vt. Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

170

Nh Mai (S), Maika (S) Ly cu, Nh chu. Nh bo chn n Xem Chn ra ni Ho tng n. Nh Cu lu la vng Mahddhiprpta (S) Mt v vua trong loi Cu lu la (Kim sy iu).

Ngi khng do u m li, cng khng i u. Nh lai l tn m c Pht dng ch chnh mnh Xem Tathagata Nh Lai n Xem Chn ra ni Ho tng n. Nh Lai Bo B tt Sarva-tathgata-manih Tn mt v B tt.
(S)

Nh chu Sintamani (S), mani-gem Xem nh . Nh lun quan m B tt Cintamanicakra Bodhisattva (S). Nh ma ni la ni kinh Padmacintamanidhra stra (S) Qun Th m B tt Nh ma ni la ni kinh. Nh tc Iddhipda (P), ddhipda (S) (T) Thn tc T thn tc: Gm:. Nh tc ddhipada (S), Vmas-samdhi (S), Iddhipda (P) T thn tc, T nh tc T Nh tc gm bn phm (Gic thn tc, Cn thn tc, Tm thn tc, Qun thn tc) trong 37 phm tr o, l bn giai on pht trin thn thng: - tp trung cao : lng mun ng thn thng - n lc cao : lng th nguyn t n nit bn - n lc tr vo im t c: gi gn t tung tinh tn - n lc thin qun vo nhng nguyn l cn tim n: tham cu o l. Nh tc th hin Iddhi-pratiharya (P), ddhipratiharya (S) Thn thng th hin, Thn tc bin ha th hin, Thn thng bin hin Kh nng dng thn thng bin ha, thc hin theo nh mun m khng ngn ngi. Nh tc thng Xem Thn tc thng. Nh ha Nirmita (S) Ha lc thin. Nh huyn Myopama (S), Illusory. Xem Huyn. Nh huyn tam mui Myopamasamdhi (S). Nh huyn tam mui thn Myopama-samdhikya (S). Nh Lai Niorai (J), Nyorai (J), dezhin shekpa (T), Tathgata (S, P ), Niorai (J), dezhin shekpa (T) a a gi , a a gi , Thng tr, V bin thn Mt trong 10 danh hiu ca Pht. Ngha l Ngi n nh vy, ngi ra i nh vy.

Nh Lai b mt Tathgata-guhyaka (S) Tn mt quyn sch vit hi th k th 3. Nh Lai Bi B tt Tathgata-Karna (S) Tn mt v B tt. Nh Lai H vng Tathgatagupta (S) Tn mt v vua Bc n thi xa. Nh Lai H B tt Tathgata-mudit (S) Tn mt v B tt. Nh Lai ng phn php thn Gm: gii, nh, hu, gii thot, gii thot tri kin. Nh Lai Ng B tt Tathgata-vaktra (S) Tn mt v B tt. Nh Lai Nha B tt Tathgata-Damstra (S) Tn mt v B tt. Nh Lai Phng tin xo kinh Sapta-Buddhaka stra (S) Tn mt b kinh. Nh Lai S t hng kinh Siha-nadira stra (S) Tn mt b kinh. Nh lai tng Xem Nh lai tng. Nh lai tng Tathgatagarbha (S), deshin shekpai nying po (T), mra-vijna (S), Deshin shekpai nying po (T), Nyorai-z (J) Thanh tnh thc, v cu thc, chn nh thc, bch tnh thc, Nh lai tng, Am ma la thc Ci thc ca Nh lai, Pht thc. Thc th chn, vn trong sch, khng nhim, tc l chn tm thng tr t v thu ca chng sanh. A ma la thc l phn thanh tnh ca A li da thc. (Php tnh tng gi thc ny l thc th chn, tc l Nh Lai thc) Xem Am mt la. Nh Lai tng tm Tathgatagarbha-hidaya

Gem of Tathgata. Tathgata.

(S),

Nh Lai thn Tathgatakya

(S),

Heart of

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

171

Nh Lai Thit B tt Tathgata-jihva (S) Tn mt v B tt. Nh lai thc Xem V cu thc. Nh lai tha Tathgayna (S). Nh Lai Tin B tt Tathgata-hasa (S) Tn mt v B tt. Nh lai trang nghim tr hu quang minh nhp nht thit Pht cnh gii kinh Ju-lai chuang-yen chih-hui kuang-ming ju i-chieh fo-ching-chieh ching (C). Nh Lai tr Xem Pht hu. Nh Lai T B tt Tathgata-maitr (S) Tn mt v B tt. Nh Lai X B tt Tathagatopeksa (S) Tn mt v B tt. Nh L S Yathrthasat (S) Tn mt v s. Nh l t Jyahroda (S) Mt trng gi thnh X v. Nh nh tnh Citapraktiprabhsvara Tm Thin, Tng thc, Lotusnet). Nh nh tr hu Nyo-nyo-chi (J). Nh tht Yathbhta (S), As it is. Nh th Evam (S), Thus Ch s n kh, tha nhn. Thi cc s dng t ny kt thc cc thi kha. Nh th Tadyth (S), Just as if. Nh th ng kinh Itivttaka stra (S), Iivuttaka (P), Itivttaka (S), Ityuktaka (S), As It was said Kinh Pht thuyt nh vy Gm 112 bi kinh ngn khi u bng: "Ti nghe nh vy...", ghi li hnh nghi i qu kh ca Pht v t Bn s kinh, mc a gi Nh thc n Yathtathya-mudr (S). Nh thc x kin Yathbhtrtha-sthnadarana (S). Nh vy tdi (S, P), Such. Nh lun Qun m Cintamanicakra Avalokitevara (S) Nh lun Qun Th m
(P)

Tn mt v B tt. Nh Lun Qun m B tt Cintamanicakra (S) Tn mt v B tt. Nh Man D Aradanakalpalata (S) Pht truyn bng ting Phn. Nhng Ngu L ng n Janguli thin.
(S)

Tn mt v

Nhng Nh Shanka (S) Tn v Cghuyn lun thnh vng vo thi Di Lc hin thn ci ta b. Nht Chng Thin Sanh Vng.

Xem Nht xoa cu

Nht Lin B tt Nitchiren (J) Gio t Nht Lin Tng Nht, sanh nm 1222, mt nm 1282. Nht lin tng Nitchiren-sh (J) Do Nht Lin B tt sng lp, cng gi l Php hoa tng. Nht nguyt ng minh Nh lai Tchandra-suryapradpa-buddha (S) Tn mt v Pht hay Nh Lai. Nht nguyt Tnh Minh c Nh lai Tchandravimala-surrya-prabh-sar (S) Tn mt v Pht hay Nh Lai. Nht sanh Pht dityasambhva Buddha (S), From-Sun Buddha Tn mt v Pht hay Nh Lai. Nht trin Tam mui Sryavarta (S), Sryavartasamdhi (S) Mt trong nhng php tam mui ca ch B tt v ch Pht. Mi c Pht hay B tt u c v lung php tam mui. Ni Cn Nh T Nirgrantha-jtaputra (S) Xem i Hng. Ni cu phm ch Nyagrodha (S) V tit, cy v, cy ni cu lut , vn Ni c , Ni-cu- 1- Ht tri ny p ly du tr bnh lnh. 2- Vn thng uyn ca vua Tnh Phn, lc thnh o tr v c Thch Ca cng ng vn ny m thuyt php. 3Tn mt Phm ch. Ni cu Tnh x Nyagrodharama (S), Nigrodharama (P), Ni cu vin Tinh x gn thnh Ca t la v, qu hng dc Pht.Mt trong 6 tnh x ni ting thi c Pht. Ni cu vin Xem Ni cu Tinh x.

(Thch

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

172

Ni cu lut Tn mt loi cy. Xem ni cu . Ni c Bhikun (S), Bikuni (J), A fully ordained nun N t kheo, t kheo ni Xem thm Bhiksu. D ca c Ph, b MahaPrjapati l ngi n u tin c nhn vo tng on do li cu xin ca Ngi A Nan. Ni c Vn Ni c . Xem ni cu . Ni dn la Xem Tr bin. Ni d da kinh Nyya stra (S) Tn mt b kinh. Thnh in ca hc phi Ni d da. Ni Dn La Sn vng Nemindhara(-girirja) (S) Tr Bin Sn vng Tn mt v thin. Ni na Xem nhn Xem Nhn duyn. Ni na mc c ca Xem Cn bn Thuyt Nht thit hu b Ni na Mc c ca. Ni kin Xem Ni kin . Ni Kin Nirgrantha-jtiputra (S), Nirahantaputta (P) Nh T Khai t K na gio vo th k VI BC Xem Ly h gi. Ni Kin t Xem Ly h gi. Ni Kiu Nh t Nigantha-nataputta Gio t K na gio, ng thi vi c Pht. Ni la ph a ngc Ninanbuda (S). Ni lin thin Nairajan (S), Nerajar (P), Golden River, Sng Ni lin thin chy gn ni Tng u (Gajasirsa) nc Ma kit , con sng Pht tm lc sp thnh o. Ngy nay c tn l Nilajana. Ni lc da lun Nirakta (S) Tn mt b lun V . Ni tt k Xem Ni tt k ba dt php. Ni tt k ba dt Naisargika-pryacittika (S) Mt on trong 8 on ca 250 gii t kheo. Ni tt k ba dt php Nissaggiy-pcittiya (P), Naisargika-ptayantika Ni tt k T kheo v T kheo ni c 30 iu trong 227 iu ca gii bn T kheo trong Kinh phn bit (Sutta-Vibhanga). Ni-cu- Xem Ni cu phm ch. Nit Bn Nehan (J), Hyakujo Isei (J), Nieh-pan (C), Hyakujo Isei, Nehan (J), Nibbnam (P),
(S)

Parinibbna (P), Parinirva (S), Nibbna (P), nyangde (T), Heaven N hon, nit bn na, tch dit, bt sanh, v vi, an lc, gii thot, dit (Nir: ra khi, vana: rng) Trng thi chm dt hon ton s hin hu mt c th, ngng ti sanh v hng phc lc v bin. Dit c 2 thi k: - thi k thnh o, c nit bn m cn ti th, gi l Hu d Nit bn. - thi k tch dit, la b th xc, gi l V d Nit bn. Nit bn bt v Tm php v ca nit bn: thng tr, tch dit, bt lo, bt t, thanh tnh, h thng, bt ng, khoi lc. Nit bn cc lc Nirvanic Bliss. Nit bn na Xem nit bn. Nit bn Tnh Nirvanic Pure Land. Nit R a D X D Xem Kin C B tt. Nim Sati (P), Smti (S), Nen (J), Mindfulness, Tt Ngha l nh, tng cc cnh duyn; mt t tng, mt lc nh tng. 1- C 6 php nim (=nim c tc): - nim Pht - nim Php - nim Tng - nim gii - nim thin - nim x. C 3 cch nim Pht: - xng danh nim Pht: chuyn nim danh hiu - qun tng nim Pht: tng cho thy hnh nh trc mt - Tham cu nim Pht: nim trong tm. 2nim lc ni bn thn. Mt trong tht b phn: , phn bit, tinh tn, kh, y, nh, h. 3- Mt trong 10 i a php. Tc dng ghi nh khng qun. 4- Mt trong ng cn, ng lc Xem st na. 1- Xem Smrti. Xem Ksana. 2- Tt : Tn v thn n Nim cn Smtindriya (S) Mt trong 5 cn v lu (Tn, tn, nim, nh, hu). Nim c tc L 6 php nim: - nim Pht - nim Php - nim Tng - nim gii - nim thin - nim x. Nim c tc Xem nim. Nim gic chi tsambojjhaga (S), Recollection, Si-bodhyaga (S) Mt trong Tht gic chi. Nim gii lamusmti (S). Nim hu Sati-paa (P). Nim lc Smti-blani (S), Smti-bala (S), Sati-bla (S).

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

173

Nim nim Kaa-kaa (S), Khaa-khaa (P) T giy pht ny ti giy pht khc, t nim ny ti nim khc. Nim php Mindfulness of mental states, Dharmanusmti (S). Nim Pht Nembutsu

Ni nhm Samphappalpa (P), Nonsense speech. Ni ting nh cc bi ht Gtharavas (S), Famous

through songs.

Buddha recitation, Mindfulness of the Buddha, Buddha Recitation.

(J),

Buddhanusmti

(S),

N nh mi minh phi Dombi (S) Mt trong 8 minh phi 8 hng quanh ngi H Kim Cang, minh phi ny ng ty nam cung. Ni Abhytma- (S), Internal Tip u ng. Ni ch Niyama (S) Gm cc php Thanh tnh, kh hnh v tu hc. Mt trong 8 php tht tu c cp trong Du gi kinh. Ni chng Pratytmdhigama (S), Internal realization T ni chng, T chng ni chng.

Nim Pht Php Tng gii Anuast (S). Nim Pht Tam mui Nembutsu Samdhi (J). Nim tm Mindfulness of the mind. Nim thn Mindfulness of the body. Nim th Tyagamusmti (S) Nim x. Nim Thin Devanusmti (S) Tn mt v s. Nim th Mindfulness of feelings. Nim tng Japa hiu Pht.
(S)

Ni cng Nei-kung (C), Inner exercise. Ni an Nei-tan (C), Inner Alchemy. Ni ho Tam mui Tumo (T), Inner Heat Meditation, gTum-mo (T), Cada (S), Caal (S), gTum-mo (T), Cada (S) Ni nhit. Ni khng Adhytma-nyat (S) 6 ni x (cn trong thn) khng c ng, ng s v cc php. Ni lc nhp Xem Lc cn. Ni minh Adhytmatidya (S), Adhyatmavidya (S), Abhytmavidy (S) Chuyn tm hc hi gio l Pht.Mt trong Ng minh ca V kinh: Thanh minh, Cng xo minh, Y phng minh, Nhn minh, Ni minh. Ni ngoi khng Abhytma-bahirdha-nyat (S), Internal-external emptiness Qun 6 cn trong, 6 cnh ngoi, u khng c ng cng ng s Lc cn trong thn v lc cnh ngoi thn khng c ng, ng s v cc php. Ni nhit Xem Ni ho Tam mui. Ni qun Xem minh st tu. Ni qun thin Xem minh st tu. Ni y Antaravsaka (S), Inner garment (S, P) An hi,Xem An hi. Ni Giri (S), Mountain. Ni bao bc Giriaddha
(S),

Tm nim, ming tng danh

Nim t Mraa-smti (S). Nim x Xem Nim th. Nim x Smti-upashna (S), Satipahna (P), Nim x Satipahna (P), Foundation of mindfulness Smty-upashna (S) Nim x.Gm: - Thn nim x (Kayanapassana): thn bt tnh Th nim x (Vedananupassana): th th kh (th cm l kh) - Tm nim x (Cittanupassana): tm v thng (tm l v thng) - Php nim x (Dhammanupassana): php v ng (mun vt u khng thit c) Xem T nim x. Nim x gic phn Tam mui Smtisaptabodhyaga-samdhi (S) Mt trong Tht gic phn Tam mui. (Xem SaptabodhyangaSamadhi). Nitha Nitha (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr lu ngy trong ni Isigili. Non sanh Aaja (S), Egg-born, Jaryuja (J). Ni mt li Ghosha (S), Uttering a word C sa.

mountains.

Enclosed with

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

174

Ni Tu di Xem Tu di. Nc po (S), Apas (S), Jala (S), Water Trong t i: - t (prithin) - nc (apas) - gi (vayu) - la (teja). Nc php Xem Cam l. Nc sng Hng Gagjala

N c s Xem u b di. N Oa Nu-kua (C) V vua Phc Hy. Xem Phc Hy. N thn Devakany (S), Goddess Devi thn. Nam thn gi l Deva. N thn Bnh minh Usa (S). N thin Xem Thin n. N thy thn Xem Thy thin hu. N t kheo Xem Ni c.
(S)

Ganges.

(S),

Water of the

Nc thnh Nectar. Nc thm Gandhajala (S), Fragrant water.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

175

O
Oai m Vng Pht Bhichmagardjita-gochasvararadja (S) Tn mt v Pht hay Nh Lai. Oai m Vng Pht Bhisma-gardjitagochasvaradja Buddha (S), Bhismagarjitasvara-rja (S) c Pht thi qu kh k kip ca Ngi tn l Ly suy, ci ca Ngi l i thnh. Oai c Tedjas (S) Oai th v c hnh. Oai lc ca ch Acitya-shakti (P), Devine force in mantra, Acitya-Sakti (S). Oai nghi Irya-patha riypatha (P).
(S),

Cu Wu Jiu (C), Uky (J), Wu-chiu (C), Wu Jiu (C), Ukyu (J) (Th k 13-14) t v truyn nhn gio php ca M T o Nht. khu sa ma Xem U tch Minh vng. khu st ma Xem U tch Minh vng. Ma qu Unmada (S) Tn mt loi qu say. Ma T Pht Th Umasvati (S) Mt trong nhng v Lun s ca K Na gio. nhim Xem Lu. Phm Gi Uvanga in ca K Na gio. Sa T Xem s. s Usas (S) Thi Bch tinh, Sa T N thn bui sng cng l v n thn p nht. s qun tr Xem U tch kim cang. s sp ma Xem U tch Minh vng. s st ma Minh vng Xem U tch kim cng B tt. m Om (S), Aum, Um n. c X Gi Gah-karakam (C). n o Kalakala (S), Confused noise. trn tri Gaganastha (S), Situated in the sky. trong ni Girikshit (S), Living in the mountain.
(S)

1 trong 6 th loi kinh

Bodily postures, Caturi-

Oai nh vng Kumbhraba (S) Kim T La Ca T La, Kim T La V thn thn hnh sc trng hng, tay tri cm bu cung, tay mt cm bu tin. Oai Quang thin Xem Ma d chi B tt. Oai Thn Satagiri (S) Sa a k l Mt trong D xoa bt i tng: Bo Hin, Mn Hin, Mt Ch, Oai Thn, ng Nim, i Mn, V t lc, Mt Nghim. On gia Satru (S) Ngi kt on vi ta. On tng hi kh Apriyasamparayoyga th thng hay gp. Mt trong bt kh.
(P)

Onh Sn Thiu Cn Keizan Jkin (J) Tn mt v s. b tam bt na Xem C tc gii.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

176

P
Pabbata Pabbata (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. Padumuttara Padumuttara (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. Panga Panga (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. Paramartha Xem chn . Passi Passi (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. Pha kip Xem Hin kip. Pha l Sphatika (S), Phatika (P) Thy tinh. Phan Xem phng. Phan duyn lambana (S), lambana (P), rammaa (P) S duyn, Nng duyn, Phan duyn Tm khng t khi ln, cn c cnh s i ri nng vn vo m khi Xem Phan duyn. Ph gii Duhla (S) Phm gii. Ph To a Po tsao to (C). Phi i Ton thin Adi Yog (S). Phi m Dugpas (T). Phi trung qun dbu ma pa (T) Tn mt tng phi. Php Dhamma (P), Dharma (S), Dharma (S), Hassu (J) m ma, m m 1- Bt k vt hay vic g, d ln hay nh, hu hnh hay v hnh, tt hay xu, hu vi hay v vi, chn tht hay h vng, nhng nguyn tc hay lut chung ca tn gio hay v tr, u gi chung l php. 2- Cn dng ch ring o l ca o Pht. Php c 3 thi k: - Thi Chnh php: lc Pht nhp dit cho n 500 nm sau, nh nh hng thn lc ca Pht nn ngi tu d c o. - Thi Tng php: ko di 1000 nm k t sau 500 sau khi Pht nhp dit. Php cn tng t ch khng phi l chnh, d kh nhng cng c nhiu ngi c o. - Thi Mt Php: t 1500 nm sau khi Pht nhp dit tr v sau, thi k ny ko di 1000 nm. Ngi tu sanh giai i, sa ng, t ngi tinh tn, t ngi thnh o. Php c 5 th: - gio php (php dy) - hnh php (php hnh) - chng php (php tu c) - nhip php (php gi ly) - th php (php lnh th). Php - Lut Dhamma-vinaya (P) Gio php v Lut nghi. c Pht t tn ny cho gio php ca Ngi. Php A dc Dharmoka (S) Hiu ca vua A dc. Php i Dharma-priya (S) Tn mt v s n n Trung quc khong nm 365. Php n Yantra (S) n,Xem n. Php bo Dharma-ratna (S) Trong Tam bo Xem m V . Php Bo n kinh Fa-pao-t'an ching (C), Hobodan-gyo (J), Sutra of the High Seat of the Dharma Treasure Fabaotanjing (C), Hobodangyo (J) Kinh in ghi tiu s, li ging v nhng cu ni ca ngi Hu Nng Tn mt b kinh. Php bo tng Xem php tng. Php Chnh Xem Trc Php H. Php chin Hossen (J), Dharma dueling. Php chng hc Sekhiya (S) 75 iu trong 227 iu ca gii bn T kheo trong Kinh phn bit (SuttaVibhanga). Php C Kinh ch Dhammapadatthakatha (P).

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

177

Php C Th d kinh Dharmapadvadana stra (S) Php d Kinh Tn mt b kinh. Php Cu Darmatrata (S) t ma a la Tn mt v s. Php Cu lun s Dharmatrta (S) Mt trong t Lun s. Php ca Pht A di Amitbha-dharma (S). Php Din Fa-yen (C) Tn mt v s. Php Din Ng T Fayen Wutsu (C), Hoyen Goso (J) Tn mt v s. Php Dung Fa-jung (C), Farong (C), Hy (J) (594657), cn c gi l Ngu u, hc tr ca o Tn. Php d Kinh Xem Php C Th d kinh. Php ng x Xem cha. Php la ni Mn Dhra-Door. Php ng Hoto (J) Tn mt v s. Php Dharma-mati (S), Dharma idea. Php gii Dhamma-dhtu (P), Realm of Dharma, ch ying (T), Chos kyi dbyungs (T), Dharmadhtu (S). Php gii s duyn Dhammarammna (P). Php gii tn Dharmadhtustava (S). Php Hnh Fa-hsing (C) Tn mt v s. Php Hin Dharmabhadr (S) An Php Hin, Pht bt la Tn mt v s. Php Hin Fa-hsien (C) (337-422) Nh s Trung quc ngi u tin sang Ty vc qua ng n hong, Tuyt sn ri v Trung quc bng ng bin. Php Hin Faxian (C) Tn mt v s. Php Hin Thin s Fa-Hien tng Trung Quc thi xa.
(C)

Php Hoa Kinh Tn Saddharma-puarka-stava (S) Tn mt b lun kinh. Php hoa mn tr la oai nghi hnh thc php kinh Fa-hua man-t'o-lo wei-i hsing-se fa ching (C) Tn mt b kinh. Php hoa Nit bn k Saddharma-puarkamnirva (S) Thi k th nm trong 5 thi k thuyt gio. Php Hoa Tam mui Saddharma-puarkasamdhi (S), Fahua sanmei (C), Hokke zammai (J) Mt trong nhng php tam mui ca ch B tt v ch Pht. Mi c Pht hay B tt u c v lung php tam mui. Php Hoa tng Fa-hoa-tsoung (C) Ban u ngi ta gi l Php hoa Tng v tng ny ly Kinh Php hoa lm kinh cn bn.V sau, Thin Thai Tr gi (531 - 579) c cng ln trong vic truyn kinh Php hoa nn cc nh tu hc gi l Thin Thai Tng. Nht, Php hoa Tng khc vi Thin Thai Tng. Php Hoa Tng Nht cn gi l Nht Lin Tng v Nht Lin B tt dy gio l v s tu hnh theo mt cch ring. Php h Dharmapala (S), ch chong (T), Dharma

protector

Php hu lu Lu l r r, tn ring ch s phin no. S vt hm tng phin no gi l hu lu. Ht thy s th trong th gian u l php hu lu. Php hu vi Sakhata dhamma (P), Saktadharma (S) S vt do nhn duyn to tc. Php H Fa Hi (S), Dharmanendin (S) Tn mt v s. Xem m ma nan . Php ch Dharma-vardhan (S) Con vua A dc. Php knh Xem Gng chnh php. Php khi B tt Dharmodgata (S) Mt trong 47 tn khc nhau ca Kinh Php Hoa. Php Kinh Dhammdasa (P), Dharma stra (S) Tn mt b kinh. Kinh B la mn, ghi ch php qui cc thi cng t long trng. Php Lan Dharma-aranya (S) S n c vua Minh thnh sang Tu i Hu Hn (25 - 250) vo

Tn mt v cao
(P),

Php Hoa Kinh Lotus stra

Wonderful Dharma Sutra, Garland stra,

Lotus of

Myoho Renge Kyo (J), Saddharma-puarkastra (S), Hoke-ky (J) Tn mt b kinh.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

178
(C)

th k th nht dch kinh, vo khong nm 65 hay 66, cng vi s Ca Dip Ma ng, tr ti Bch m t. Ca Dip Ma ng tch nm 67, Ngi Php Lan tch nm 70. Xem Ming-ti. Php Lng Fa-lang (C) (507-581), phi Tam lun, Trung quc. Php Loa Dharmakha (S) Tn mt v s. Php long t Horyuji (J) mt ngi cha Nht.

Php Nhn Vin Thng Fa yun Yuan t'ung Tn mt v s.

Tn mt ngi cha. Tn

Php lun Dhammacakka (P), Dhammacakka (P), Dharmacakra (S), Dhamma wheel Xem Dharmacakra. Php mn a la Dharmamadala (S). Php mt b Xem m v c. Php Minh Dharmaprabhsa (S) - Php Minh Nh Lai: Ngi Ph la nu (Purna) c Pht Thch Ca th k v v lai s thnh Pht c hiu ny, ci th gii ca Ngi l Thin Tnh, k kip l Bo Minh. php minh: tc nh sng ca tr hu tm thanh tnh ca chng sanh, c th chiu thu v lng php tnh v thy sut cc mn hnh o ca ch Pht. Php Minh Nh Lai Xem Php minh. Php mn Dharmaparyya (S) Php l li ni ca Pht. Mn l ch chung cho thnh nhn v chng nhn. Pht dy n 84.000 php mn. Php mn Amta-dvara Gate. Php ng Hgo (J). Php nhn Dhammacakkhu (P), Eye of Dhamma. Php nhn tnh Dharmacakuvyudha (S). Php nhn tng Fa-yen tsung (C), Fayangzong (C), Hgen-sh (J) Tn mt tng phi. Php Nhn Vn ch Fa-yen Wen-i (C), Dosen Bin'eki (J), Fayan Wenyi (C) (885-958). t v truyn nhn gio php ca La hn Qu sm, thy ca Thin Thai c Thin. Php Nhn Vn ch Dosen Bin'eki (J), Fayan Wenyi (C), Hgen-Bun'eki (J), Fa-yen Wen-i (C) Tn mt v s.
(S),

Php nhp Dharma-ayatna (S), Dharma receptor S sp nhp tt c cc t tng vo m sanh ra ci thc bit. C Thp nh (12) nhp: - Ni lc nhp: 6 cn trong (nhn, nh, t, thit, thn, ), v nh nh ca xm lng, nhp vi 6 trn ngoi (sc, thanh, hng, v, xc, php) v nh lc tc, nh bn cp. Ngoi lc nhp: 6 trn ngoi nhp vi 6 cn trong. Cn v 6 trn ch no cng c, nhng nu nh ca trng khng, khng tin ca th lc tc s b i, lm g c su kh. Php Nhin Honen (J) Tn mt v s. T Tnh tng Nht. Php Nhin Thng nhn Honen Shonin (J) T s Tnh tng Nht. Php

Contemplation
upashna (S).

nim

of

Dhammanupassana (P), mind, Dharma-smty-

Php php tnh Phn bit lun Dharmadarmatavibhaga (S) Tn mt b lun kinh. Php Phong Sa mn Xem Php H. Php qun tng mt tri Method concentration on visualizing the sun.

of

Hmon

(J),

Dharma

Php s danh tp kinh d bn Dharmasagraha (S) Tn mt b lun kinh. Php

Discourse.

Dharmabhanaka

(S),

Master of

Php S B tt Dharmika (S) Tn mt v B tt. Php tnh Dharma-nature. Php tnh tng Bhtatatayna phi.
(S)

Tn mt tng

Php Tng Dharmakara (S), Fa-tsang (C) (643712) Ngi l ngi chnh thc thnh lp Hoa Nghim tng Php bo tng, m ma ca, m ma ca luTin thn ca Pht A Di . Php Tng b Dharmaguptaka (S) Dham-magutta (P), m V c 1- Mt trong 11 b phi ca Thng ta b. 2- m v c, tn ca v khai t

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

179

Php tng b mt trong Thng to b. Php Tng Dharmavivardhana (S) Php danh ca Thi t Cu na la. Php tp lun Dhammasagani (P) Php t Mt tp trong 7 tp ca b Lun Tng. Php tnh Hossh (J), Dharma nature, Dharmat (S), Suchness, ch nyi (T), Bhuta-tathata (S) Chn nh, Pht tnh, Thc tng, bn th, thc th; Bn tnh mi vt nh m mi vt pht sinh. Php Thnh Thin s Fa-chen (C) Tn mt v s. Php Thng Dharmar (S), Dharma-Sreathin (S) Lun s phi Nht Thit Hu B. Php thn Dharma-Body, Dharma-kya (S), Sabbvakya (P), Hosshin (J), Dharmakya (S), Svabhavikakya (S), ch ku (T), Sabbvakya (P), Dharma-body T tnh thn. Th tm linh ct yu ca Pht, khng c sanh dit, khng hnh sc cng khng c khng hnh sc, ngoi ba dc gii, ch c ch Pht mi c th nhn thy. Php thn ca php tnh Dharmat-dharmakya (S), Dharma-body of Dharma-nature Hossho hosshin (C) Mt trong hai loi php thn. Php thn ny l php thn tht v cn yu i vi ch Pht v ch B tt. Php thn ca php tnh Dharma-body of Dharma-nature, Hossho hosshin (J). Php thn ca php tnh Php th Svabhva (S), Self-nature, Sabbva (P) Thc th, Th tnh, T tnh, Bn th Bn tnh ca cc php Xem Gii. Php th Dharma Dna (S), Giving Dharma. Php Thin Dharmapriya (S), Fa chan (C) m ma Ty Tn mt v Sa mn n dch kinh ti Kin Khng nm 400 Tn mt v s. Xem Dharmapriya. Php Thit Xem m . Php thoi Dharma talk. Php thi Dharmacala (S) m Ma ca la Mt Sa mn n dch kinh ti Lc dng, Ha Xng

nm 222 n 250, i Tam quc, truyn trao gii lut, lm php yt ma. y l vic truyn gii tng u tin Trung quc. Php Thun Fashun (C) Tn mt v s. Php Th i lun Patthana-mahpakarana (S). Php Thng Dharmottara (S) Tn mt v s. Php Thng b Dharmottaryh (S), Dhammutariya (P), Dharmottary (S), Dharmottarah (S) Mt trong 11 b phi trong Thng ta b. Php thc ng x Xem cha. Php thc nh ng x Xem cha. Php to Throne. Php Trng Dharmavaja Nh lai h phng.
(S)

Tn mt c Pht

Php trng Pht Dharma Curtain Buddha mt v Pht hay Nh Lai. Php tr Dharma-jna (S). Php Tr Dharmadhra La vng.
(S)

Tn

Tn mt v Khn Na

Php truyn thng Dhammanvaya (P). Php tr k Nandimitravadna (S). Php Tung B tt Dharmaketu (S) Tn mt v B tt. Php T Fa Siou (C), Dharmamitra (S) m ma mt a, V Sa mn Afghanistan dch kinh Tu nm 424 - 442. Php t Xem Php t. Php t lun ch Ahasalini (P) Lun Th Thng Ngha Tn mt b lun kinh. Php Tng ng b Dhamma-Yuttikanikya (P). Php tng Dharmalakaa (S). Php tng Kinh Mayini stra (S) Ma da ni Kinh Tn mt b kinh. Php tng tng Dharmalakaa School, Fasieng-tsong (C), Fa-hsiang tsung (C), Faxiangzong (C), Hoss-sh (J), Dharmala-kaayna

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001


(S),

180

thc tngc ngi Huyn trang v t ngi l Khu C h thng ha gio thuyt. Cn gi l Duy thc tng, T n tng v ly b kinh Duy thc lun v Thnh duy thc lun lm kinh cn bn. Ngi T n i s (Khuy c), t ngi Huyn Trang, c cng ln trong vic truyn b. Php t Hassu (S).

Hosso school Tn mt tng phi thuc Duy

anya (S), Pidesanya (P), Pratidean (S) Hng b bi, Pht l, Xng ti, Ba la x ni 1- Sm hi vi ngi mnh l xc phm (c ghi trong Lun tng). 2- Xng ti ra vi ngi khc T kheo c 4 iu, T kheo ni c 8 iu, trong 227 iu ca gii bn T kheo trong Kinh phn bit (Sutta-Vibhanga). Pht l Xem Ba la x ni. Pht quang a Prabhkari-bhmi stage Trong Thp a.
(S),

Php t ti B tt Dharmavikurvana (S) Tn mt v B tt. Php T Ti Vng B tt Dharmesvara (S) Tn mt v B tt. Php un Dharma-skandha (S) Tng php mn ni ring, Pht ging 84.000 php un. Php Un Tc Lun Dharmaskandhapada (S) Tn mt b lun kinh. Do Ngi Mc Kin Lin son Xem A t t ma Php un tc lun. Php vn a Dharmamegha-bhmi Dharma stage Trong Thp a. Php v vi Xem V vi php. Php vng Dharma-rja (S), Dharma king Mt trong nhng danh hiu c dng ch cPht. Php vng Dhammassami (P), King of Dharma Cha ca gio php, tn m ngi khc dng gi tn vinh c Pht. Php vng t Kumrabhuta (S), Dharma Prince, Kumra (S) ng t, Cu ma la vng, Cu ma la thin, Cu ma la, Php vng t Mt danh hiu gi Vn th S li B tt.Tn mt v s. Php x Dharmayatana (S). Php Xng Dharmayaas (S), Dharmakrti (S) Php Xngm ma da x Sa mn n dch kinh ti Trng an nm 407 - 415 bin son quyn Thch Tng lun. Nm 424 Ngi v Ty Vc. Php Xng Xem Php Xng. Php y H'e (J) C sa. Pht l Apahi-pratidean (S), Confession Apahi-dean (S), Apahi-desan (P), Pratide(S),

Radiant

Pht sanh Pht nh Xem Cao Pht nh. Pht th Kasina (P), Kapura (S), Kstn (S) Bin x Thp pht th, mt trong T thp v tu chng B tt o. Pht th lun Patthama (P) Mt trong by tp ca b Lun tng Xem Nhn duyn thuyt. Pht tr lun Jnaprashna (S) Do ngi Ktyynputra (Ca la Din Ni T) trc tc khong th k 2 BC Xem A t t ma pht tr lun. Phm nhn Xem Phm phu. Phm phu Blapthagjana (S), Pthagjana (S), Puthujjana (P), Bompu (J), Bonpu (J), Worldling, Foolish common people Phm nhn, Ngu nhn, Ngu phu; D sanh, Ngu d sanh 1- K tm thng, k khng tin o c v a nho bng. 2- Ngi cn ti th, cn ln ln trong phin no. 3- Tng chng ham tu hc, hay ph gii (gi l phm phu hay phm tng). 4- Bc cha tu hc, cha c thnh qu no trong lc thng. Phm phu tnh Xem D sanh tnh. Phm phu thin Bonpu zen (J). Phm tm Xem Tm th gian. Phn Chu Feng-chou (C). Phn Chu V Nghip Feng chou Wu yeh Tn mt v s.
(C)

Cloud of

Php vn ch lc Fa-yiin chih-lueh (C).

Phn Dng Thin Chiu Funy zensh (J), Fenyang Shanzhao (C), Fenyang Shanzhao (C), Fun'yo Zensho (J) 947-1024. t v truyn nhn gio php ca Th sn Tnh Nim, dng Lm

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

181

T. Phm Varga (S), Vagga (P), Vakya (S) Phm, thin, chng, b trong kinh Mt tp kinh c th chia thnh nhiu phm. Phm Ba dt Pacittiya (S) Tiu gii T kheo c 92 iu, T kheo ni c 166 iu, trong 227 iu ca gii bn T kheo trong Kinh phn bit (SuttaVibhanga). Phm Ba la di Prjika (S) Ba la di php, Cn bn gii 1- Tn mt trong 6 phm ca Lut Tng. 2Trng ti nu vi phm s b tr xut khi tng on: T kheo gii c 4 ti (php) ba la di: i dm gii, i o gii, i st gii, i vng ng gii. T kheo ni gii c 8 ti ba la di: dm, o, st, vng ng, do dmm ng c n ng t nch ti gi, do dm m nm tay hay o hn h n ng ch vng, che du ti t kheo ni khc phm i gii, tng theo mt t kheo phm gii m khng sm hi. B tt gii c 10 ti ba la di: git, trm, dm, ni lo, mua ru, ni iu li ca t chng, khen mnh ch ngi, keo tic li cn ch bai, lng hn gin chng chu n nn, gim ch tam bo. Phm B Ngn o Paraynavagga ca Kinh Tp, c 18 tit. Phm B tm hi hng Parimna (S) Tn mt trong 8 phm ca B hnh kinh. Phm B tm nhn nhc Knti-pramit (S) Tn mt trong 8 phm ca B hnh kinh. Mt trong su ba la mt tc l su phng php t gic ng, gm: - dana-paramita: b th ba la mt - silaparamita: gii hnh ba la mt - ksanti-paramita: nhn nhc ba la mt - virya-paramita: tinh tn ba la mt - dhyana-paramita: thin nh ba la mt praja-paramita: bt nh ba la mt Mt trong Thp Ba la mt. Dt gin hn, c t tm tam mui, khng hu nhc chng sanh. Khuyn ngi pht tm v thng b . Phm B tm th cng dng Papadesana (S) Tn mt trong 8 phm ca B hnh kinh. Phm B tm Tinh tn Ba la mt a Xem Tinh

tn Ba la mt. Tn mt trong 8 phm ca B hnh kinh. Phm B tm tnh l bt nh Ba la mt Dhyna Pramit (S) Tn mt trong 8 phm ca B hnh kinh. Phm H gii Saprjanyaraksana (S) Tn mt trong 8 phm ca B hnh kinh. Phm Loi Tc Lun Prkraapada (S) Tn mt b lun kinh. Do Ngi Th Hu son Xem A t t ma Phm loi tc lun. Phm Ngha Ahaka vagga (P), The Octet Chapter (chapter SN IV) Mt trong 5 phm ca Kinh Tp, c 16 bi kinh. Phm Ph Mn phm.

Xem Qun Th m Ph mn

Phm tn B tm Bodhi-citta sasa (S) Tn mt b lun kinh. Tn mt trong 8 phm ca B hnh kinh. Phm Tot yu Parivarga (S) Mt trong su phm ca Lut Tng. Phm Vng Th k Rjavykaraa-parivarta (S). Phm X Uraga-vagga (P) Mt trong 5 phm ca Kinh Tp, gm 12 kinh. Phn n vng Xem Kim Cang D xoa. Pht B La Ha Xem Tng Chi i tng. Pht La B Xem Tng Chi i tng. Pht Nh a La Puyatrata (S) Dch kinh Trng an vo th k V cng vi t Ma Lu Chi v Cu Ma La Thp. Pht Sa B tt Xem Sa Pht. Pht Sa Mt a la vng Pupamitra Puyamitra (S), Puspamitra (P). Pht Sa Pht Xem Sa Pht. Pht trn Vyajana Vijani (P). Pht t Hossu (J). Pht vu i chu

The Chapter on the Way to the Far Shore (chapter SN V) B Ngn o Phm Mt trong 5 phm
(P),

(P),

(S),

Vijani

(P),

Valavyajana

(S),

Xem ng thng Thn chu

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

182

Chu Pht b , ng Pht b , Pht vu i chu, Thng thn chu. Mt trong bn chu ln, ng ni Tu di, ngi y c thn hnh to ln hn cc chu khc nn cn gi l Thng thn, sng n 600 tui. Chu ny hng ng ni Tu di. Ph Nht La Mu Gi Tam Mui Da Tt t Ph Xem i An Lc Bt Khng B tt. Phm m Brahmaghoa (S) Ting ni ca Phm thin vng. Ting ni ny c 5 c tnh: thm trm nh ting sm, trong tro nghe rt xa va thy sung sng vui v, ai cng knh mn, gii o l gn gh d dng, nghe khng chn. Do nhng cng c ny, Phm m cn l ting ni ca ch Pht hay ch B tt. Phm m Pht Brahmaghoa-Buddha (S), Pure Sound Buddha Tn mt v Pht hay Nh Lai. Phm m tng Brahma-svara (S), Brahmassara (P). Phm bi Bh (S) Ng, Ting Dng khc iu tng kinh, tn thn cng c Pht. Phm Ca da thin Brahma-kayika-deva gi chung cc tng tri S thin.
(S)

Phm gii Xem Phm thin gii. Xem Ph gii. Phm hnh Brahma-cary (S), Brahma-faring, Holy life, Brahmacr (P) Tnh hnh Hnh tu thanh tnh ca ngi xut gia v ngi theo B la mn gio. Phm hnh k Xem Phm ch. Phm lun Brahmacakra (S). Phm Ma Vit Tsang Denma (T), Brahmavati (S), Youthful-looking One Tsang Denma (T) M ca B tt Di Lac trong v lai. Phm ph thin Brahmaparohita (S) Mt cnh Phm thin trong 4 cnh ca ci sc gii, min s thin thin. S thin thin c 4 cnh: Phm thn thin, Phm chng thin, Phm ph thin v i Phm thin. Phm phc Brahma-puyatva (S). Phm quc Brahmaketra (S). Phm st Brahma-ksha (S). Phm S B tt Xem Ti Thnh B tt. Phm tng Brahmin (P). Phm thn Brahmakya (S) 1- = Phm thn thin: Mt cnh Phm thin trong 4 cnh ca ci sc gii, min s thin thin. S thin thin c 4 cnh: Phm thn thin, Phm chng thin, Phm ph thin v i Phm thin. 2- Phm thn: Thn th thanh tnh ca c Phm thin, tc l php thn Pht. 3- Tn chung ca tt c thin thn cnh th nht trong bn cnh ci s thin. Phm thn thin Xem Phm thn. Phm th Xem Phm thin gii. Phm th gii Brahma-loka (S) Xem Brahmaloka. Phm thin Brahmadeva (S), Brahm (S), Creator of the world Phm thin vng, Ngc Hong thng 1- Ci ca nhng ngi hon ton ly dc. 2- Chnh v Phm vng ny khi Pht cha xut gia th Ngi khuyn xut gia, khi c o th Ngi khuyn Pht nn chuyn php lun, khi Pht nhp dit th Ngi cng hin ra t li thng tic 1Phm thin: Cha tt c chng sanh, H php ca

Phm ch Brahamin (S) Tnh hnh tn gi, Tnh hnh gi, Phm hnh k 1- Tnh hnh tn gi: Ngi tu s B la mn 120 tui cn qui y th T kheo gii ngay ngy Pht nhp dit, cng l ngi t cui cng ca c Pht. ng c A la hn ngay lc th gii, ngay sau dng ho tam mui nhp Nit bn trc Pht. 2- Phm ch: ngi xut gia theo B la mn gi gii hnh trong sch, la b gia nh, v con. 3- Phm hnh k: Giai on t 8 - 20 tui, mt trong bn giai on trong i mt ngi B la mn: Phm hnh k, Gia tr k, Lm th k, Tun th k. Phm chng thin Brahma-parisadya-deva (S), Brahmaparisajjadeva (P), Brahmapa-risadya (S) Mt trong 4 cnh ca ci sc gii, min s thin thin. Ci tri ny khng c dc nhim, gm dn chng ca Thin ch ci S thin. S thin thin c 4 cnh: Phm thn thin, Phm chng thin, Phm ph thin v i Phm thin. Phm n Brahmadaa (S).

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

183

Pht Php. 2- Phm ma: Thin thn thanh tnh ci tri sc gii, min s thin. 3- Ngha l thanh tnh, tnh hnh, nh trong: phm hnh, phm uyn. 5Dng trong Phm t, Phm vn, ch ch vit bng ting Phn (Sanskrit). Phm thin Sahampati (P) V Phm thin l Ta b Ch. Phm thin ci World of Brahma. Phm thin gii Brahmaloka (S) Phm th, Phm gii. Phm Thin hu Brahmi (S). Phm thin vng Brahma-king thin.

Phn ng Sanskrit (S). Phn n Xem Sn. Phn n Cu Qun th m B tt Amoghakrodhkua-rja (S) Tn mt v B tt. Phn n Tr Kim Cang B tt Vajragra-Vajadhrah (S) Tn mt v Pht hay Nh Lai. Phn n vng Heruka (S), trak thung (T) Ho l ca Minh vng Tn mt v thin. Pht na b t Vanavasin (S) Mt trong 16 v A la hn vng li Pht dy tr th gian gi gn chnh php. Pht t bn Xem Th Thn B tt. Pht-x-la-pht-a-la Vajraputra (S) Mt trong 16 v A la hn vng li Pht dy tr th gian gi gn chnh php. Phn bin minh B tt Xem Thanh Bin B tt. Phn bit Vibhjya (S, P), Vikappa (P), Vikalpa (S), Fumbetsu (J), Prativikalpa (S), Paivikappa (P), Vibhga (S), Discrimation Vibhaga (S) Suy lng tnh ton. Phn bit bo tnh chi i tha ti thng yu ngha lun Ratnagotra-vibhago-mahyanottara-tantra stra (S) Cu cnh nht tha bo tnh lun, Bo tnh lun Tn mt b lun kinh. Phn bit Cng c lun Puya-vibhaga (S) Tn mt b lun kinh. Phn bit Du gi lun Vibhaga-yog stra (S) Mt trong 5 b lun m B tt Di Lc t ci tri u sut ging xung ging cho ngi B tt V Trc. Phn bit duyn Vikalpapratyaya (S), Conditions of

Xem Phm

Phm th thin Brahmapurohitadeva (S) Mt cnh Phm thin trong 3 cnh ca ci sc gii, min s thin thin. Ci ny gm cc quan ph t Thin ch ci S thin. Phm Th vng Brahma-datta (S). Phm th Brhmaa veda (S) Kinh in V . Phm tr Brahmavihra (S). Phm tr Hara (S). Phm tr thin Heaven of Pure Abode. Phm vng B tt Brahmajala (S) Tn mt v B tt. Phm vng kinh Brahmajla stra (S), Brahma Net Sutra C ghi cc gii lut gm: - 10 gii trng ca i tha v 48 gii khinh - 58 gii ca B tt (10 gii trng cng 48 gii khinh). Phm vng Kinh L x na Pht thuyt B tt tm a Gii phm thp Xem Kinh Phm vng. Phm Vng Brahma Sahampati (S). Phn Krodha (S), Anger, Kodha (P) Phn n, Sn Sanh khi s gin d. Mt trong 10 tiu ty phin no. Phn Kodha (P). Phn D Brahmadatta (S) Tn mt v vua c nhc trong trong kinh Bn sanh.

discrimination. Vibhjyavda.

Phn bit gi Vibhjyavadin

(P),

Follower of

Phn bit khi Parikalpa samutthita (S) Cu sanh khi. Phn bit thnh kinh Xem Kinh Phn bit v s tht. Phn bit thuyt Vaibhika (S) T b sa b, T b

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

184

sa t. Phn bit thuyt b Vibhjyavda (P). Phn bit thc Manovij (P). Phn bit tr Pratisamvid

Unshakable Insight Tn mt trong 53 v c Pht


c ni n trong kinh Dc S Bn nguyn Cng c Kinh.

knowledge.

(S),

Analytical

Pht bn hnh tp kinh Fo-pen-hsing-chi ching (C) Tn mt b kinh. Pht Chin n Kht Trang Nghim Thng

Phn ngha Jalpa (S) phi Chnh l n.

Mt trong Thp lc ca

Buddha of Gloriously Adorned Excellence of the Sandalwood Cave Tn mt trong 53 v c

Phn tch thn phn Dhtu-vavatthna (P). Pht Butsu-da (J), Butsu (J), Buddho (P), Buddha (S), Sangs Rgyas (T), Bul (K), Awakened One Gic gi C 3 tnh cht: t gic, gic tha, gic hnh vin mn. Thiu mt trong ba th cha l gic gi. Pht A sc b Akkhobbha-buddha (P), mi bskyod pa (T),Akobhya (S), Imperturbable Buddha, Akkhobbha-Buddha (P) Bt ng Pht, V ng Pht, V n Pht, V sn Pht, ng Pht, A sc Bt ng Nh lai, Diu Sc Thn Nh lai, A sc b Pht Ng phng ng Mn la. Tng trng i vin cnh tr. Mt trong nm ho thn ca c Thch ca. Tay tri c hnh nm tay, tay phi ng mt t, da mu vng kim (Ty tng: da mu xanh da tri). Pht A sc t Hoan h Quang

Pht c ni n trong kinh Dc S Bn nguyn Cng c Kinh. Pht Chin n Quang Buddha of SandalWood Light Tn mt trong 53 v c Pht c ni n trong kinh Dc S Bn nguyn Cng c Kinh. Pht chng Xem Kinh Pht s. Pht chng tnh ch s Buddhava-satthakatha tika (S) Mt trong nhng lun kinh do Dhammapala, th k 5, son v ch thch kinh in Pali. Pht Di Lc Mirokou (J). Pht Di Lc Tin Quang Buddha of Sagely Light of Loving Kindness Tn mt trong 53 v c Pht c ni n trong kinh Dc S Bn nguyn Cng c Kinh. Pht Diu m Thng

Imperturbable-Joy Light.

Buddha of

Pht A-li-s Arittha (P), Aria (S) A tc tra. Mt trong 100 v c Gic Pht tr lu ngy trong ni Isigili. Pht nh Buddha-chy (S). Pht m Buddhaghoa (P) Pht Minh, Pht C Sa Ngi Pht m, th k th V. Pht Bo Ci Chiu Khng T Ti Vng

Sound.

Buddha of Sublime

Pht bt la Xem Gic Hin. Pht da x Buddhayaas (S) Gic Danh, Gic Minh Tn mt v s. Pht a la Buddhatrta (S) Gic Cu Tn mt v s. Pht b Buddhavaca (S) Gic Thin Tn mt v s. Pht mt a T s Buddha-mitra (S) Gic Thn, Phc--mt-a T th chn trong 28 v t s Pht gio ti n, ngi ch tr i hi kt tp nm 150 ti x Tra lan c cp (Jalandhara) cng ngi Hip Tn gi (t th mi) lm ph ch ta. Pht nan Xem Nan T s. Pht tng ha Buddhasiha
(S)

Buddha of Sovereign King of the Precious Canopy Which Illumines Space Tn mt trong
53 v c Pht c ni n trong kinh Dc S Bn nguyn Cng c Kinh.

Pht Bn hnh tp kinh Abhinikramaa stra (S) Tn mt b lun kinh. Pht Bn Hnh Tp kinh d bn Xem i s kinh. Pht bo Buddha-ratna (S). Pht Bt ng Tr Quang

Buddha of

S t Gic

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

185

Tn mt v s. Em rut ca B tt V Trc. Pht t Budda-ji (J) Tn mt ngi cha. Pht n Buddha-dna (S) S b th nh hnh Pht.Ni thuyt php chng. Pht n Butsu-dan (J) Bn th Pht. Pht n Vesak (S), Veskha (P). Pht nh Una (S), Uhsa (P) Cc tht trn nh u c Pht hnh nh bi tc. Tng y do lng knh ngng s trng m mc ra. Pht o Buddhist path, lam (T), Butsu-d (J) Pht in Buddha hall, Butsuden (J). Pht nh Butch (J). Pht a Xem Pht . Pht a Buddha land Pht quc. Pht trng Buddhacinga (S). Pht trng Buddha-janga (S) Mt v A la hn gc Thin trc, nm 310 ngi sang Tu thnh Lc dng ho vua cha v triu nh. Ngi chuyn hong ha bng php thn thng. Pht Buddha-land, Buddha-ketra (S) Pht quc, Pht a, Pht s, Pht gii, ci Tnh ca Pht Ci t Pht, ci ni Pht gio ha chng sanh Quc ch Pht, gm c: Tnh , U (ci ngi), Bo v Php tnh . Xem Brahmaksha Xem Phm st. Pht c Buddhagua (S). Pht a ma la bt Chin n hng Buddha of Tamala Leaves and SandalWood Tn mt trong 53 v c Pht c ni n trong kinh Dc S Bn nguyn Cng c Kinh. Pht Butsuda (J). Pht Ba Li Xem Gic H. Pht Bt La Xem Gic Hin. Pht C Sa Xem Pht m. Pht C H Da Buddhaguhya (S) Tn mt v s.

Pht Nan Buddhanandi (S) T Nan T th 8 Pht gio n . Pht Phin a Buddhasnta (S) Gic nh Tn mt v s. Pht Thp Buddhjva (S) Gic Th Tn mt v s. Pht i Bi Quang Buddha of Great Compassion Light Tn mt trong 53 v c Pht c ni n trong kinh Dc S Bn nguyn Cng c Kinh. Pht i Cng Tinh Tn Dng Mnh Buddha of Great Strength in Striving and Courage Tn mt trong 53 v c Pht c ni n trong kinh Dc S Bn nguyn Cng c Kinh. Pht i Hu Lc Vng Buddha of King with

Great-Wisdom Force. Universal Light.

Pht i Thng Quang

Buddha of Great

Pht i Tin Buddhaena (S). Pht ng Th Tun Fo chien Fo kuo chin (J) Tn mt v s.
(C),

Hui

Pht ng Th Tun Fo chien (C) Tn mt v s. Pht ng Th Tun Fo feng Sho hsun (C), Fo chien, Hui chin, Fo chien Fo kuo, Ke chin Fo kuo (C) Khc Cn Pht Qu. Pht a kinh Lun Buddhabhmi-stra stra (S) Tn mt b lun kinh. Pht Trng Fo-t'u-teng (C) Tn mt v s. Pht c T kheo Xem X na qut a t kheo. Pht gia Buddhakula (S). Pht gio Buddhgama (S), Buddhassana (P), Buddhassana (P),Buddha-sana (S), Bukky (J) Gio php ca Pht. Pht gio C s tp lun.

Xem B tt mn sanh man

Pht Gio nguyn thy Xem Thng ta b. Pht gio Trung quc Buddhism in China Pht gio vo Trung quc qua ng n vo nm 67 sau

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

186
(S)

Cng nguyn, do hai t kheo ngi n tn Kasyapa Matango v Dharmaraksha. Tu vin Bch m ngy xa c dng ln hai ngi t tc hin nay cng vn cn tn ti. Pht gio Trung quc sau pht trin mnh thnh nhiu trng phi khc nhau nhng mnh nht l hai trng phi Thin tng (Ch'an hay Zen, Jap) v Tnh . Pht gi da Bodh-gaya (S) B o trng Tn cnh rng trong ni Tng u (Gajasirsa), bn b sng Ni lin thin (Nairanjara), gn th trn Gaya (k Calcutta), ni y ngy xua c cy b ln l ch Pht ngi tham thin v thnh o. Nay ch y c ct mt ngi cha ln tn l i B (MahaBodhi), to lc ngay ch Pht Thch Ca thnh o v cy b ch y nay c tn Pht gio v n gio gn gi v tn th. Pht gii Xem Pht . Pht G-ta-ma Buddha Gautama (S). Pht Hng Phc Chng Ma Vng Buddha of of

Pht hu Tathgata-jna-darana tr.

Nh Lai

Pht Hu C Chiu Buddha of Ten-direction Wisdom Torch Tn mt trong 53 v c Pht c ni n trong kinh Dc S Bn nguyn Cng c Kinh. Pht Hu Oai ng Vng Buddha of Awesome

Lamp of Wisdom King.

Pht Hu Trng Thng Vng

Buddha of the King of the Victorious-Banner Wisdom.

Pht H Khng Bo Hoa Quang

Precious-Flower Light of the Void

Buddha of

Tn mt trong 53 v c Pht c ni n trong kinh Dc S Bn nguyn Cng c Kinh.

Pht Kim Cang Lao cng Ph tn Kim Quang c Pht c ni n trong kinh Dc S Bn nguyn Cng c Kinh. Pht Kim Hi Quang

Buddha of Universally Radiated Golden Light of Adamantine Firm Strength Tn mt trong 53 v

the King Who Causes All Demons to Submit

Tn mt trong 53 v c Pht c ni n trong kinh Dc S Bn nguyn Cng c Kinh. Pht Hi c Quang Minh Buddha of Sea-Vast Virtue Radiance Tn mt trong 53 v c Pht c ni n trong kinh Dc S Bn nguyn Cng c Kinh. Php Hin Buddhabhadrssa (S). Pht Hin Thin Th Buddha of Worthy and Excellent Leader Tn mt trong 53 v c Pht c ni n trong kinh Dc S Bn nguyn Cng c Kinh. Pht hoa nghim nhp nh lai tr bt t ngh cnh gii kinh Fo-hua-yen ju ju-lai te-chih pu-ssu-i ching-chieh ching (C). Pht Hoan h tng Ma ni Bo Tch Buddha of Joyous Treasury of the Mani-Jewel Heap Tn mt trong 53 v c Pht c ni n trong kinh Dc S Bn nguyn Cng c Kinh. Pht H Buddhaplita (S) t ngi Tng H, sng lp phi Trung qun (470 - 540). Pht Hi Parsad-madala (S).

Light.

Buddha of Golden-Sea

Pht Kim Hoa Quang Buddha of Golden-Flower Light Tn mt trong 53 v c Pht c ni n trong kinh Dc S Bn nguyn Cng c Kinh. Pht kinh Buddha-vacana (S). Pht Long Chng Thng Tn Vng Buddha

of Honoured King of the Supreme-Insight Nagas.

Pht Lu Ly Trang Nghim Vng Buddha of

the King Gloriously Adorned with Lapis Lazuli

Tn mt trong 53 v c Pht c ni n trong kinh Dc S Bn nguyn Cng c Kinh. Pht lc Buddhavisaya (P), Buddha's power. Pht Ma ni Trng Buddha of Mani Banner Tn mt trong 53 v c Pht c ni n trong kinh Dc S Bn nguyn Cng c Kinh. Pht Ma ni trng ng quang Buddha of ManBanner Shining Lamp Tn mt trong 53 v c Pht c ni n trong kinh Dc S Bn nguyn Cng c Kinh.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

187

Pht mu Buddhamat (S), Butsumo (J), Butsumo (J) Xem Buddhamat. Pht mu i khng tc vng kinh Mahmyr vidyurjini (S) Mt b kinh trong Mt b. Pht Minh Xem Pht m. Pht Nha s Dathavasa kinh.
(S)

Pht Ph Hin Sc Thn Quang Buddha of the Light of Universally Manifested Form Tn mt trong 53 v c Pht c ni n trong kinh Dc S Bn nguyn Cng c Kinh. Pht Ph Kin Nh Lai Xem Vn th s li B tt. Pht Ph Minh Buddha of Universal Brilliance Tn mt trong 53 v c Pht c ni n trong kinh Dc S Bn nguyn Cng c Kinh. Pht Ph Quang Buddha of Universal Light Tn mt trong 53 v c Pht c ni n trong kinh Dc S Bn nguyn Cng c Kinh. Pht Ph Tnh Buddha of Tranquility Tn mt trong 53 v c Pht c ni n trong kinh Dc S Bn nguyn Cng c Kinh. Pht Quan Th ng

Tn mt b lun Tn mt ngi Tn mt tng

Pht Nha t Dalada-maligava cha. Pht Nhn phi Butsugen-ha phi.

(S)

(J)

Pht Nhn Pht mu Buddha-locani (S). Pht Nhn Thanh Vin Fo yen cheng yuan Tn mt v s.
(C)

Observes the World.

Buddha of Lamp that

Pht Nhn thin s Butsugen zenji (J) Tn mt v s. Pht Nht Thit Php Trng Mn Vng

Buddha of King of Eternal Completion of All Things.

Pht Quang Bukkho (J), Fokuang (C), Bukkho (J), Buddha ransi (S) Quang minh ca Pht, nh sng trong ngi Pht tot ra Tn mt v s. Pht Quang phi Bukk-ha (J) Tn mt tng phi. Pht Quang Quc S Bukko Kokushi (J) Tn mt v s. Pht Quang thin s Bukk Zenji s. Pht qu Buddhaphala (S). Pht Qung Trang Nghim Vng Buddha of King Adorned by Vast Glory Tn mt trong 53 v c Pht c ni n trong kinh Dc S Bn nguyn Cng c Kinh. Pht quc Buddha-bhmi (S) Xem Pht . Pht st Xem Pht . Pht Sn Hi Hu T Ti Thng Vng Buddha
(J)

Pht Nht Thit Th Gian Nho kin Thng i Tinh Tin Buddha of Supreme in the Great trong kinh Dc S Bn nguyn Cng c Kinh. Pht Nht Nguyt Chu Quang Buddha of the

Striving, Whom All the World Takes Joy in Seeing Tn mt trong 53 v c Pht c ni n

Tn mt v

Sun and Moon Gems. and Moon Light.

Pht Nht Nguyt Quang

Buddha of the Sun

Pht php Buddha dharma (S), Buddhism Butsudo (J), Bupp (J), Bupp daimeiroku (J), Gio php ca Pht. Pht Php Tng Buddha dharma shanga (S). Pht Php Thng Vng

King Victory.

Buddha of Dharma-

of Sovereign and Universal King of Mountains and Seas Wisdom.

Pht php thn Buddhadharmakya (S). Pht pht Buddhakesa ca Pht.


(S),

Buddha's hair

Tc

Pht s hnh Buddha-carita (S) Mt trong nhng tc phm lng danh ca B tt M Minh son theo li thi ca chp r lch s c Pht cho n khi ton gic. Pht s hnh tn Kinh Buddha-carita stra
(S)

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

188

Tn mt b kinh. Pht S t hng T ti Thng Vng Buddha of

King of the Sovereign Force of Lion Roar.

Pht Thin Buddha of Excellent Mind Tn mt trong 53 v c Pht c ni n trong kinh Dc S Bn nguyn Cng c Kinh. Pht Th Buddha-dattha (S), Buddha-datta Ngi Pht Th, th k th V.
(S)

Pht s Buddha-vasa (S). Pht s Buddhakicca (P), Buddha's duty. Pht tnh Buddhat (P), Buddhahood, Bussh (J), Tathgatagarbha (S), de shin shek pay nying po (T), de shin shek pay nying po (T), Buddha

Pht Th lun s Buddhatta (S) Tn mt v s. Pht thi Buddhatara (S), Period of a Buddha. Pht thuyt bt i ct tng ch vng kinh Foshuo pa-chi-hsiang shen-chou ching (C) Tn mt b kinh. Pht thuyt Duy Ma Ct kinh Fo-shuo Wei-mochieh ching (C) Tn mt b kinh.

nature

Pht tnh hiu Bussh-u (J). Pht tnh khng Bussh-k (J). Pht tnh lun Buddhagotra stra Th Thn bin son. Pht tnh v Bussh-mu (J). Pht Ti Quang Buddha of Adept Light. Pht Ti Quang Minh Buddha of Radiance of Adept Talent Tn mt trong 53 v c Pht c ni n trong kinh Dc S Bn nguyn Cng c Kinh. Pht tm Buddha-mind. Pht tm php Busshin-h (J). Pht tm tng Busshin-sh (J). Pht tng Buss (J). Pht tnh Xem Php tnh. Pht thn Buddha-kya (S), Busshin (J). Pht thn Buddhakya (S), sang gye chi cho (T). Pht Th Tnh Quang
(S)

Do ngi

Pht thuyt Dc Vng Dc Thng nh b tt kinh Fo-shuo kuan Yao-wang Yao-shang erhp'u-sa ching (C) Tn mt b kinh. Pht thuyt i tp hi chnh php kinh Fo-shuo to-chi-hui cheng-fa ching (C) Tn mt b kinh. Pht thuyt hoa th kinh Fo-shuo hua-shou ching (C) Tn mt b kinh. Pht thuyt nh vy Xem Nh th ng. Pht thuyt Pht danh kinh Fo-shuo fo-ming ching (C) Tn mt b kinh. Pht thuyt qun Di Lc b tt thng sanh u Sut thin kinh Fo-shuo kuan Mi-lo p'u-sa shang-sheng Tu-shi-t'ien ching (C) Tn mt b kinh. Pht thuyt qun nh kinh Fo-shuo kuan-t'ing ching (C) Tn mt b kinh. Pht thuyt qun Pht tam mui hi kinh Fo-shuo kuan-fo san-mei-hai ching (C) Tn mt b kinh. Pht thuyt qun Ph Hin b tt hnh php kinh Fo-shuo kuan Pu'-sien p'u-sa hsing-fa ching (C) Tn mt b kinh. Pht thuyt tc pht hnh tng kinh Fo-shuo tso fo-hsing-hsiang ching (C) Tn mt b kinh. Pht thuyt tn thng ra ni kinh Po-ting tsunsheng t'o-lo-ni ching (C) Tn mt b kinh. Pht thuyt v tng hu kinh Fo-shuo wei-tseng

Buddha of Light Which Makes the World Serene Tn mt trong 53 v c

Pht c ni n trong kinh Dc S Bn nguyn Cng c Kinh. Pht Th Tn Buddha Bhagavat (S) Mt trong 10 Pht hiu. Pht Thin Tch Nguyt m Diu Tn Tr Vng

Buddha of the King of Sublime and Honoured Insight, and Excellence Quiescent Lunar Sound
Tn mt trong 53 v c Pht c ni n trong kinh Dc S Bn nguyn Cng c Kinh.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

189

yu ching (C) Tn mt b kinh. Pht thuyt v lng mn ph ma la ni kinh Buddha-bhita-amita-mukha-mrajid-dhrastra (S) V lng mn ph ma la ni kinh Mt trong 9 bn dch khc tn ca b kinh Anantamukha-nirhara-dharani-vyakhyana-karika trong i tng Trung quc. Pht thuyt v lng mn vi mt tr kinh Buddhabhita-amitamukha-guhyadhara-stra (S) V lng mn vi mt tr kinh Mt trong 9 bn dch khc tn ca b kinh Anantamukha-nirhara-dharanivyakhyana-karika trong i tng Trung quc. Pht thuyt xut sinh v bin mn la ni kinh Buddha-bhita-jtnantamukha-dhri stra (S) Xut sinh v bin mn la ni kinh Mt trong 9 bn dch khc tn ca b kinh Anantamukhanirhara-dharani-vyakhyana-karika trong i tng Trung quc. Pht tha Buddhayna (S), Buddha Vehicle Pht tha l gio php c Th tn dy trc khi nhp dit. Lc u c Th tn dy Thanh vn tha t c qu A la hn. K Ngi dy Duyn gic tha ua t n cnh Nit bn ca bc Duyn gic. Sau Ngi dy B tt tha cho nhng v tu tr qu v B tt. Cui cng y ny u thun thc nn Ngi gom li thnh Nht tha hay Pht tha dy t tu thnh Pht trong v lai. Pht Thng Quang Trng Buddha of Eternal-

Pht Tu ma na Hoa Quang Buddha of Jasmine-

Blossom Light.

Pht T Lc Vng Buddha of King of Merciful Force Tn mt trong 53 v c Pht c ni n trong kinh Dc S Bn nguyn Cng c Kinh. Pht T Tng Buddha of Mercy Treasury Tn mt trong 53 v c Pht c ni n trong kinh Dc S Bn nguyn Cng c Kinh. Pht tng Buddharpa (S). Pht t Buddhist. Pht t Tnh chn tng Shin Buddhist. Pht t thuyt Kinh Xem V vn t thuyt. Pht T l gi na Mah-vairocana-buddha (S). Pht T l gi na Vairocana(-buddha) (S), Mahvairocana-buddha (S), nam par nang dze (T) Quang Minh bin chiu, Pht T L Gi Na, Lu X Na, i Nht Nh Lai Ng trung tm. ng thn ca Pht Thch ca tuyn dy Mt ch. Pht T L Gi Na Xem Pht T l gi na. Pht T l gi na nam par nang dze (T). Pht u m bt la hoa Th thng Vng

Buddha of King of Extraordinary-Udumbara Blossom. Limitless-Sound King.

Pht V lng m thanh Quang Php Tam ma a Xem i nh. Ph Xem V .

Buddha of

Light Banner.

Pht t Bosso (J) Pht v nhng v t, c Pht. Pht T tam kinh Busso sanky (J). Pht tr Xem nht thit chng tr. Pht Tr Hong T thin s Butchi ksai zenji (J) Tn mt v s. Pht Tr Hu Thng
Buddha of Victorious Insight and Wisdom Tn mt trong 53 v c Pht

Ph thnh in cng yu Vedartha-sagraha (S) Kinh in B la mn. Ph n a phi Vedanta (S) Hu Di Man Sai phi, Tr Di Man Sai phi Hc phi Ph n a, ch trng phm ng nht nguyn lun, khai t l Badarayana (B t la da na), kinh cn bn l Ph n a. Ph lam Xem T lam. Ph th s ca phi Xem Thng Lun phi. Ph x Vaiya (S), Drha-pati (S), Vessa (P) T x

c ni n trong kinh Dc S Bn nguyn Cng c Kinh. Pht Tu Di Quang

Light.

Buddha of Mt Sumeru's

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

190

da Giai cp th ba n , gm: nng dn, cng nhn, thng gia. Ph x ly Xem Qung nghim thnh. Phi Dip Y Quan m Plasambari (S) Tn mt v B tt. Phi c Aprapti (S) Cc php la thn. Phi hu (S), non-existence Xem V hu. Phi hu tng phi v tng thin Naivasajn-nsaj-yatana (S), Realm of neither-perception nor non-perception Phi tng phi phi tng x Tng th 4 ci v sc gii. Lun tr gi l Phi hu tng Phi v tng thin, Lun cu x gi l Phi tng Phi Phi tng. Gi tt l Phi Phi tng thin hay Phi Phi tng x. Phi ng Antman (S), Anatt (P) Mt trong 4 hnh tng ca Kh : V thng, Kh, Khng, Phi ng. Phi nhn Amanusya (S), Amanussa (P), Analaya (S), Non-people Mt loi chng sanh. Phi php Adharma (S), Misconduct, Adhamma (P) Php sai lch. Phi phm hnh Abrahma-cary conduct Bt tnh hnh.
(S),

nirodhasakta (S). Phi tng phi phi tng x Xem Phi hu tng Phi v tng Thin. Phi ng tc Phi Bt ng tc nghip Nayog-vihitakarma (S). Phi... Na (S) Naiv-, Naiva-, Nais-, Naisa- Thnh lp mt danh t ghp vi hai ln ph nh: phi... phi.... e.g. -- Saiksa: Hu hc - Asaiksa: V hc - Nasaiksa: Phi v hc - Naivasaiksanasaiksa: Phi hc phi v hc. Phin chuyn Xem Lu chuyn. Phim thn gio Pantheism Vn hu thn gio. Phin ca ng t Xem Ch tra ca ng t. Phin ly Upaddava (P). Phin no Klea (S), Kilesa (P), nyn mong (T), nyn yid (T), oka (S), Soka (P), Bonn (J), Affliction, Defilement Bt tnh, nhim Kin hoc, t hoc (kin gii v t tng sai lm), lo bun, su kh, nhiu lon s yn tnh ca thn tm chng sanh. Mt trong 5 loi Ma vng Xem Trin ci, Xem Kht vng. Phin no chng Klevaraa (S), Afflictive obstruction, Kilesavaraa (P) Tt c phin no do 7 th tnh cm (mng, gin, bun, vui, yu, ght, ham thch) v 6 th dc vng (ca lc cn) sanh khi u l chng ngi s gii thot ci kh sanh t, nn gi l phin no chng. Phin no hoc Mlaklea (S) Cn bn hoc, Bn hoc, Cn bn phin no. Phin no thc Klesha consciousness, nyn yid (T). Phin no trc Klea-kaya (S), Living-being turbidity, Affliction turbidity Mt trong Ng trc. Phin no Disturbing emotion klea, nyn mong (T). Ph bng chnh php Saddharma-pratiksepa (S). Ph bng v c chp Makkha thambha (S). Phong Vya (S), Wind Phong Thin, Gi.

Impure
(S),

Phi phc nghip Apunn'abhisakhra Apuya-karma (S).

Phi s on Aheya (S), Aheya-heya (S) Ngi chng qu A la hn, khng cn lu hoc no on. Phi s phan duyn Nirlambana (S). Phi tm Acitt (S), Mindless. Phi tm trng Acittata (S), Mindlessness. Phi Thin Apsara (S) Nhc Thin.Xem A tu la. Phi thi Akaliko (J). Phi thng Xem V thng. Phi trch dit v vi Apratisakhy-nirodha (S) Php tch dit chng phi nh nng lc chn la ca chnh tr, ch nh thiu sanh duyn m hin. Phi trch dit v vi Apratisakhy-

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

191

Phong Xem Gi. Xem Dit. Phong Can Bukan (J). Phong i Vyo-dhtu Vayu-dhtuh (S), Air element, Wind-element Mt trong t i.
(S), (J)

Ph Samanta (S), Immense Rng ln. Ph bin Kim cang B tt Xem Bt khng kin B tt. Ph Chiu Pu chao (C). Ph Chiu Quc s ng lc Fush kokushi goroku (J) Tn mt b su tp. Ph Chiu Quc s php ng Fush kokushi hgo (J). Ph Diu Kinh Lalitavistara stra (S) Thn Thng Du H Kinh, Phng ng Bn khi Kinh. Ph lc gi sn Xem Quang minh sn. Ph sn P'u-t'o shan (C), Putoshan (C) Mt ngn ni ngoi o tnh Chit giang, mt trong nhng trung tm Pht gio ni ting nht ca Trung quc Xem Quang minh sn. Ph Hin B tt P'u-hsien (C), Kuntuzangpo (T), Fugen (J), Samantabhadr (S), Samanta-bhadr Bodhisattva (S), Fugen (J); P'u-hsien (C), Kuntuzangpo (T), Vivabhadr Bodhisattva (S), Allover Beneficience Bodhisattva Bin ci B tt, Tam mn a bt la, Bin Ci B tt Theo Kim Cang tha, Ph Hin B tt biu tng bng hnh mt B tt lo th, da xanh tng trng tnh khng, m n thn da trng tng trng s hp nht. Ngi c 10 hnh nguyn: Knh l ch Pht, Ca tng Nh Lai, Rng tu cng dng, Sm hi nghip chng, Ty h cng c, Thnh chuyn php lun, Lun thun chng sanh, Hi hng cho tt c chng sanh Tn mt v B tt. Xem Samantabhadra. Ph Hin B tt Hnh nguyn Tn Bhadr-caripraidhna-samantabhadr-cary-pranidhararja (S), Bhadr-caripraidhna (S) Ph Hin Hnh nguyn Tn Mt b trong Hoa Nghim b. Ph Hin Nh Lai Xem Vn th s li B tt. Ph Hin Tt a B tt Xem Kim Cang Tt a. Ph Ha P'u-k'o (C), Fuke (J), Puhua (C) (?-860) t v truyn nhn gio php ca Bn Sn Bo Tch. Ph Ha phi Puke School Do ngi Ph Ha sng lp vo th k th 9 v c Shinchi truyn vo

Phong Huyt Din Chiu Fuketsu Ensh mt v s.

Tn

Phong Huyt Din Chiu Fuketsu Ensh (J), FengHsueh Yen-chao (C), Fengxue Yanzhao (C), Fuketsu Ensho (J) (896-973) t v truyn nhn gio php ca Nam Vin Hu Ngung v l thy ca Th Sn Tnh Nim, thuc dng Lm T Ngha huyn. Phong lun Vayu-madala (S) Mt trong tam lun, 3 lp vt cht, cu to thnh th gii. Phong Mu Vyavi (S). Phong nh Fga (J). Phong Ti B tt Bhogavati (S) T Ti Ch B tt Tn mt v B tt. Phong thn Vyava (S), God of Air. Phong Thin Tn mt v tri. Xem Dit. Ph i S Fudaishi (J), Fu ta shih (C), Fudaishi (J). Ph t Fsu (J). Phng dt Pramada (S) Tm bung lung, chy theo dc vng, khng sing nng tu tp cc vic thin. Mt trong 6 i tu phin no php. Phng ho quang Emit bright light, to. Phng quang Bt nh Ba la mt kinh Xem Phng quang Bt nh kinh. Phng quang Bt nh kinh Xem Phng quang Bt nh Ba la mt a Kinh.Xem i phm bt nh. Phng quang kinh Xem Phng quang Bt nh Ba la mt a Kinh. Phng quang Pht nh nh.

Xem Quang T Pht

Phng quang Tam mui Rami-pramuktasamdhi (S). Phc d ph Vyave (S) Tn v thn gi.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

192

nc Nht vo thi Kamakura. Ph Ha tng P'u-hua tsung (C), P'u-hua ch'an (C), Puhuachan (C), Fuke- sh (J) Mt trong nhng chi phi ca dng thei62n Trung quc Ph Ha tng Tn mt tng phi. Ph Hng thin Samantagandha-deva (S) Mt v tin trong ci lc dc thin. Ph Hng thin Samantagandha (S). Ph minh B tt hi Pu-ming p'u-sa hui (C). Ph Minh Nh lai Samantaprabhsa (S) - Danh hiu Pht m Pht Thch ca th k cho Ngi A nu lu , Kiu trn Nh v 500 A la hn. - Ph Quang hong t: con vua ng Chiu, tin thn c Pht, vo ni tu ly hiu l Thin Hu. (Xem Soumedha). Ph mn Samanta-mukha Php mn ph cp tt c. Ph mn phm phm.

v v lai s thnh Pht c hiu ny, ci th gii ca Ngi l Thin Tnh, k kip l Bo Minh. Ph lu na Di a la ni t Pra-maitrayaniputtra (S) Xem Purna. Ph Na Xem Ph lan na ca. Ph na d xa Puyayaa (S), Punyayasha T th 11 trong 28 v t Pht gio n . Ph na d xa T s Puyagasa (S) T s th 11 trong 28 v T s Pht ghio ti n. Ph-La-Ca-Dip, mt nhn vt Prana Kassapa (P). Phc Xem phc. Phc in Field of merit, Fukuda gykai (J). Phc c Pua (P), Merit Puya (S). Phc lc Xem A nan . Phc lc v bin Vsannanda

(S)

V lng mn

Xem Qun Th m Ph mn

impression of bliss.

(S),

Imperishable

Ph mn thin Vaisramna (S) T sa mn, T sa mn thin vng c tn xng l a vn Ch, a vn Thin V thin vng qun tr phng Bc trong hng T thin vng. Ph Mn t Fumon-ji (J) Tn mt ngi cha. Ph Mn vin Fumon'in (J) Tn mt ngi cha. Ph Th B tt Parigudha (S) ttXem Vn th s li B tt.

Phc t t Fukusai-ji (J) Tn mt ngi cha. Phc tinh Fuxing Fuxing (C).
(C),

Fu-hsing

(C),

Lucky Star
(J)

Phc Trch D Kit Fukuzawa yukichi mt v s. Phc--mt-a Xem T Pht--mt-a.

Tn

Tn mt v B

Ph T B tt Xem Thng B tt. Ph vn thin Xem D Thin vng. Phu qun Ayyaputtaka (P). Ph Maksa (S), Makkha (P) Che du ti li v s tn thng danh d. Mt trong 10 tiu ty phin no. Ph n na Xem X ng qu. Ph lan na ca Prajit (S) Ph Na Mt v i La hn, i t Pht. Ph lu na Prna (S) Mn t t, Mn nguyn t, Mn kin t; Mt trong thp i i t. Trn tn l Purna Maitrayaniputtra: Ph lu na Di a la ni t. Ngi Ph la nu (Purna) c Pht Thch Ca th k

Phng tng Peyyavajja (P), Gth (S, P), Verse K, K ngn, C khi, Gi tha Phn k tng c lp, ghi chp gio thuyt m khng lp li ca vn trng hng (ceya). Ly 4 cu lm mt bi. Bi thi tng, vnh xng tn cng c hay t by lng cm kch. Ph Dung o Khi Fuyo Dokai (J) Tn mt v s. Ph Buddha-stpa (S). Ph Sn Huyn Chuyt Fuzan Genshutsu Tn mt v s. Ph lc Xem Truyn gii. Ph n Itth (P), Str (S), Woman. Ph thuc Xem Hu vi.
(J)

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

193

Ph Trng (ni) Vebhara (P). Ph ty Parivra (S) Ph lc, Hu Thin; Quyn thuc Mt ni dung trong Lut tng, gm 19 phm v 19 chng. Phc Hy Fu-Hsi (C) Tn mt v s. Cai tr t 29522836 hoc 2852-2737 BC, thi Tam Hong, chng b N Oa,. Phc ma php s Abhicraka (S) Ngi hng phc ma qui. Phng Caturasra (S) Vung. Phng ng Xem Phng qung. Phng ng Bn khi Kinh Xem Ph Diu Kinh. Phng ng i vn kinh Xem Phng ng i vn kinh. Phng Hi Fang-hui (C) Tn mt v s. Phng Qung Feng-kan (C), Vaipulya (S) Phng ng, T Pht Lc Kinh 1- Cac kinh y ngha l rng ln nh h khng nn gi l Phng qung Kinh. 2- Phng ng k l thi k thuyt gio chung cho tt c chng sanh. 3- Mt th loi trong 12 th loi kinh m Pht dng thuyt php, ging ni gio ngha rng ln su xa. Phng qung i trang nghim kinh Fang-kuang ta-chuang-yen ching (C) Tn mt b kinh. Phng qung kinh Xem i tha phng ng kinh.Xem i tha phng ng kinh. Phng Qung Thp Lun kinh Xem i Phng Qung Thp Lun kinh. Phng s Fang-shih (C), Black magician. Phng tin Tap (S), Upya (S), Means, tap (T). Phng tin Ba la mt Upyapramit (S), ryaupya-pramit (S) Mt trong Thp Ba la mt. Hiu r cch gip ch chng sanh. Khng tic thn mng. Coi chng sanh bnh ng. Ni php vi diu chng sanh n b gic. Phng tin nh Xem Cn phn nh. Phng tin kho Skilful means, Upaya (S), Thab (T).

Phng tin php thn Upya-dharmakya (S). Phng tin tm lun Upyahdaya-stra (S). Phng tin tr Upyaja (S). Phng Trng Hj (J), Fang-chang (C) Phng ca ha thng tr tr, ngang rng ch c mt trng, nn gi l phng trng. Phc Puyatva (S). Phc c Puya (S), Merit Pua (P) Phc Nh tu hnh c ba cch lp phc: - B th: cng dng v nui dng cha m - Tr gii: gi ng gii hay bt gii ca hng ti gia hay Thp gii v C tc gii ca hng xut gia. - Tu nh: c tng kinh in, ngi thin hay nim Pht. Ngi tu hnh B tt mun mau thnh Pht nn tu c phc v hu. Tu phc l lm cng c t chng sanh. Tu hu l dng thin nh m dit tr phin no, ph tan v minh. Phc c v cng c Merit and virtue. Phc in B tt Puyaketra (S) Tn mt v B tt. Phc nghip Puya-karma (S), Good karma, Puakamma (P) Nghip lnh. Phc sanh thin Puyaprasava (S) Tn mt ci tri ca nhng ngi tu phc c th thng. Mt trong 3 ci thuc T thin thin: V vn thin, Phc sanh thin, Qung qu thin. Phng Ptk (S) Phan. Phng ch Bzu (S). Phc Xem H phc. Phc Xem Kt. Tri buc, c chp khng bit la b. Phc Nht La Kin Hng B tt.

Xem Kim Cang

Piyadassi Piyadassi (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr lu ngy trong ni Isigili. Pomodrupa Pomodrpa (S), phag mo grub pa (T) t Gampopa, khai t trng phi Kagyu Ty tng.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

194

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

195

Q
Quan m Kannon (J), Kanzeon (J), Kwannon (J), Avalokitesvara (S), Kuan-yin (C), Guanyin (C), Tn mt v Pht hay Nh Lai Xem Qun Th m B tt. Quan m Cm Avalokitavrata Thanh Bin B tt. Quan m kinh Ph mn phm m Ph mn phm.
(S)

Quang minh Prabhsvara (S), Pabhasa (P) Jvla (S), Halo (S, P) X ph la, Quang minh.prabha: nh sng, svara: chi li. Xem Quang minh. Quang Minh Chiu Xem a tng Pht. Quang Minh ci Avabh (S) Trong hi Php hoa, c Thch Ca th k cho ngi Ca Dip thnh Pht trong v lai hiu l Quang Minh Nh Lai, th gii ca ngi l Quang c, k kip l i Trang nghim. Quang Minh i Phm Djyotichprabh-Brahma (S) Bc i tin ci tri sc gii (s thin thin). Quang Minh gio Mithraism Mt c la gio H phi ca Hin gio (Zaroastrianism). Quang Minh Nh Lai Ramiprabhsa Tathgatha (S) Trong hi Php hoa, c Thch Ca th k cho ngi Ca Dip thnh Pht trong v lai hiu l Quang Minh Nh Lai, th gii ca ngi l Quang c, k kip l i Trang nghim. Quang minh sn Potalaka (S) Hi o sn, Tiu hoa th sn, Ph sn, Ph lc gi sn. Quang Nghim B tt Prabhvyha (S) Tn mt v B tt. Quang T Kuang-tsu (C), Guangzi (C) Tn mt v s. Quang T Pht nh Tejori (S), Unatejorasi (S) Th La Th, Ha t Pht nh, Phng quang Pht nh, Ha quang Pht nh Ha T Pht nh. Quang t Pht nh lun vng Xem Quang T Pht nh B tt. Quang T Tn Ci Pht nh B tt

t ca

Xem Qun Th

Quan m Pht Kouan Yin (C) Tn mt v Pht hay Nh Lai. Xem Avalokitecvara. Quan Kuan-Ti (C) c dn chng sng bi gi l Phc Ma i . Quan Hu V ng Kuan yu Wu tang (C). Quan Sn Hu Huyn Kanzan Egen (J) Hn Sn Hu Huyn Xem Hoa Sn. Quan Th m Xem Qun Th m B tt. Quan tinh Guanxing (C). Quang Prabhsa (S), Ray Suffix, e.g-Tu di quang Pht = Meruprabhasa-Buddha Xem V phin thin. Quang m cung bhsvara-vimna quang tnh thin cung Tn mt ci gii. Quan tinh Kuan-hsing Guanxing (C).
(C), (S)

Cc

Star of State Officials

Quan V Kuan Yu (C) L mt i tng Quang m thin Abhassara tnh thin.


(P)

Xem Cc quang

Quang m thin ci bhassaraloka (P), Realm of the Radiant Gods Tn mt ci gii.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

196

Tejoryusnisa (S), Usnisatejorasi (S) Ho t Pht nh, Quang t Pht nh lun vng Tn mt v B tt. Quang tng B tt Prabhketu (S) Minh Tng B tt Tn mt v B tt. Quang Vng B tt Jaliniprabhkumar (S) Quang Vng ng t Mt trong 25 v trong Vin Vn th, cng l mt trong tm v i ng t ca Ngi Vn th Xem Minh Vng B tt. Qu Dit Tnh a Xem Cn Hu a. Qu kh Attita (P), Atikkanta (P), Atikranta (S), Atita (S) qua. Qu kh tng Atita koa (S). Qu mn Atimna (S) T cho mnh hn ngi hay bng mnh. Quch Ma Kakuan (J), Kuoan (C), Kakuan (J). Quch Tng Guo Xiang (C) Tn mt v s. Qun Ayna (S), Vipayan (S), Vipassan (P), Vmas (S), Visualization (1) Quan (trong Qun chiu, Qun o, Qun o) (2) Nhp, chng hi T b x na, Qun chiu, Minh st tu Cn dng ch php thin Ni qun. Qun m kinh phm.

Qun nh Xem qun nh. Qun nh Vismamsa-samdhi (S) Qun Tam ma a on hnh thnh tu thn tc nh th t trong T Thn tc. Qun H Khng Tng b tt kinh Kuan Hsuk'ung-tsang p'u-sa hui (C) Tn mt b kinh. Qun Kh Kuan chi (C). Qun Kinh Xem Kinh Qun V lng th Pht. Qun kinh ngha s Commentary on the Contemplation stra Tn mt b lun kinh. Qun nim hi th nprnasmti (S), npnasati (P), Mindfullness of In- and Out-

breathing, Mindfulness of breathing.

Qun Pht Tam mui kinh Buddha-dhynasamdhigra stra (S) Qun Pht kinh Tn mt b kinh. Qun st tha tm thn tc hin.

Xem Chin nim th

Qun s duyn duyn lun amba-napark stra (S), lambanaprtyaya dhyna stra (S) Tn mt b lun kinh do ngi Trn Na bin son. Qun Tam ma a on hnh thnh tu thn tc Xem Qun nh. Qun tha tm Xem Chin nim th hin. Qun thn tc Vmas-samdhi (S), (S, P). Qun thn Kyanupassana (S). Qun th m Xem Qun Th m B tt. Qun th m B tt Tchenrezig (T), Guan Shr Yin (C), Avalokiteshvara (S), Avalokitecvara (S), Avaloki-tevara (S), Chenrezi (T), Chenresi (T), Kwan Seum Bosal (K), Great Compassionate One, Mahkaruna (S); Kouan Yin (C); Kouannon (J); Lokecvara (S), Avalokitesvara (S); Guan Yin, Guan Shr Yin (C), Byakue-Kannon (J), Kwan Um (K), Qun T Ti, T tm bt st, Qun T Ti B tt, Quan m, Qun th m, Quan Th Kwan Seum Bosal (K) m; A na b lu ct du, A l gia b lu ct, A ph l tch thp pht la, A b l ct d x b la, A ph l tch thp pht la 1-

Xem Qun Th m Ph mn

Qun chiu Xem Qun.Xem Minh st tu. Qun Di Lc Thng sanh u sut Thin Kinh Xem Di Lc thng sanh Kinh. Qun nh Mrdhajata (S), Abhisluka (S) L ri nc ln u truyn gii, truyn Php, truyn qu Pht gi l qun nh. T khi th qun nh, gii t chnh thc vo trong Pht php. Pht cng ban l qun nh cho B tt nht l trao truyn o php hoc th k qu Pht. Qun nh Abhiecan B tt.
(S),

Initiation

Qun nh

Qun nh B tt Xem Qun nh. Qun nh Tam mui Vilokita-murdha-samdhi (S).

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

197

Qun Th m Pht: Kinh Th Lng Nghim quyn 6, Ngi Qun Th m B Tt bch Pht Thch Ca rng:"Th tn,! Ti nh li thu xa, cch nay hng h sa s kip c mt c Pht ra i hiu l Qun Th m. Ti i trc c Pht y, pht B tm, Ngi dy cho ti ba php: Vn, Tu, T m vo cnh Tam ma a..." 2- Qun Th m B Tt: C 32 ho thn khc. Trong Kinh Bt nh Ba la mt th Ngi hin thn l Qun T ti B tt, Mt gio th hin thn l c Pht mu Chun thin th thin nhn, c khi hin thn l Qun th m t th, M u Qun th m tr t ma,... L mt trong ba v Pht quan trng ca tng Tnh . Pht Qun th m c gii thiu vo Trung quc th k th 5, u tin l hnh tng B tt ngn tay ngn mt, sau l Pht mu. C rt nhiu huyn thoi v xut x ca Pht mu. n th Pht mu c xy dng khp ni Trung quc cng nh nhng ni khc ti Chu . Ti Ty tng Pht Quan th m cn gi l Pht Tara. Chenrezi l mt hnh tng khc ca Pht Qun th m Ty tng. Ngi c ng mt t tm vi Nh Lai cho nn Ngi ng hin 32 thn vo cc quc khc nhau m thot chng sanh, cnh vi 14 cng c th v y chng sanh khi nn tai. Qun Th m B tt c i th ch th k kinh Avalokitevara-bodhisattva-mah-sthmaprpta-bodhisattva-vykaraa-stra (S) Qun Th m B tt th k kinh Qun Th m B tt Nh ma ni la ni kinh Xem Nh ma ni la ni kinh. Qun Th m B tt Th k kinh Avalokitevarabodhisattva-mahsthama-prpta-bodhisattvavykaraa stra (S) Xem Qun Th m B tt c i th ch th k kinh. Qun Th m kinh Xem Qun Th m Ph mn phm. Qun Th m Ph mn phm Samantamukhaparivarto-nmavalokitevaravikurvana-nirdea (S) Qun Th m kinh, Qun m kinh, Ph mn phm, Phm Ph Mn, Quan m kinh Ph mn phm. Qun Th m qun kinh Kuan-shih-yin kuan ching (C) Tn mt b kinh.

Qun tng tng lun tng Sarvalakaadhyna-stra-krik (S) Do ngi Trn Na bin son. Qun trit Parinna Liu tri.
(S),

Full understanding Xem

Qun Tng thuc lun Sabandha-pariksa (S) Tn mt b lun kinh. Qun Qun

remembrance.
tng

tng

danh

hiu nh
(S),

Pht

Buddha
(S),

Visualization stage.

hnh

utpattikrama

Qun t thi Svathik

Meditation on dead body.

Aubha-bhvan

(S),

Qun T Ti Xem B tt Qun th m. Qun T Ti B tt Xem Qun Th m B tt. Qun T Ti B tt nh lun du gi Avalokitevara-cintami-bodhisattvayogdharma-mahrtha (S) Qun T Ti B tt nh lun du gi nim tng php Tn mt b kinh. Qun T Ti B tt nh lun du gi nim tng php Xem Qun T Ti B tt nh lun du gi. Qun v lng th kinh Amityurdhyna-stra (S) Tn mt b kinh. Qun V Lng Th Pht kinh Kuan Wu-liangshou-fo ching (C) Tn mt b kinh. Qun Gaa (P), Flock T 4 ngi tr ln gi l tng gi, t ba ngi tr xung gi l "qun". Qun manh Xem Qun sanh. Qun sanh Bahu-jana (S) Qun manh Manh l cy c mi nh, cha r hnh dng. Ch chng sanh mi pht o tm, ging nh ht ging cha nt. Qu Phala qu.
(P),

Fruits of kamma

Chng qu, kt

Qu bo Karmic retribution. Qu bu Xem D thc. Qu chng Fruition. Qu nng bin Phala-parima (S).

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

198

Qu Ngch lu Xem Tu hn. Qu Nhp lu Xem Tu hn. Qu sanh y Updhi-vepakka (P). Qui tch Kashaku (J). Qung Bc thn Nh Lai Vipulakya-Tathgata (S) Tn mt v Pht hay Nh Lai. Qung bc tin nhn Vyaa (S). Qung Bch lun ata-stra vaipulya mt b lun kinh.
(S)

(C) Tn mt v s.

Qung qu thin Vhatphala (S), Bhatphala (S), Vehapphala (P) Cc Diu Thin, i Qu thin, Mt qu thin Mt trong cc ci thuc T thin thin: V vn thin, Phc sanh thin, Qung qu thin. Qu bo ca ch thin v cng rng ln, khng u bng. Qung Sanh Pht nh Xem i Chuyn Lun Pht nh. Xem Cao Pht nh. Qung tr bt khng Amoghavajro (S) Bt khng kim cang Hc tr Ngi Kim Cang Tr Tam Tng cng thy sang trung quc truyn Mt php, dch (10) b kinh gm 143 quyn. Ngi l mt i dch s sau Ngi Huyn Trang. Qun Noa Li Xem Qun Li Minh Vng. Qun bt thn Kundapadhaniyaka (P) trong bn v i Thanh vn h php tr th. Qun l Xem Thy bnh. Qun Li Minh Vng Kudali-rja (S) Qun Tr Li, Qun Noa Li Tn mt v thin. Qun Tr Li Xem Qun Li Minh Vng. Qun tr Xem Thy bnh. Qut C b Xem K Dn b. Qut a Xem Cc a. Qu Thm Kuei-Ch'en (C) Tn mt v s. Qu Apatrapya (S) S qu bo ti li, bit xu h vi ngi khc. Mt trong 10 th ca i thin a php. Qui mng Xem Nam m. Qui mng hip chng Prama (S) n th 7 trong 12 hip chng. 10 u ngn phi v tri an cho nhau, ngn phi trn ngn tri. Biu th tn tm kin c, tm cung knh cng dng. Qui mnh bnh ng ch Pht Nama Samanta Buddhnm (P) Nng m Tam mn mt nm. Qui mnh Tam bo Xem Quy mng tam bo. Qui ngng Bhakti (S), Surrender to.

Tn

Qung bch lun bn atastravaipulya (S) Tn mt b lun kinh. Qung Bch Lun Bn Catuataka (S) Bch Lun, T Bch tn Tc quyn Bch Lun do B tt Thnh Thin sng tc. Qung i pht nguyn tng Mahpranidhnotpda gth (S) Tn mt b lun kinh. Qung Gim Anh Kuang chien Ying (C). Qung Li t Kri-ji (J) Tn mt ngi cha. Qung Mc Thin vng Virpaka (S), Virupakkha (P) Mt trong 4 ci dc gii ca T thin vng thin: Tr quc thin vng (ng), Tng trng thin vng (nam), Qung mc thin vng (bc), a vn thin vng( bc). Qung Mc Thin vng Virpakkha Virpka (S).
(P),

Mt

Qung nghim thnh Vail (S), Vesli (P) T x ly, T ly, Ph x ly, Duy da ly, X ly Mt th ln x Vrji hi Pht sanh tin. Ni t chc i hi kt tp 100 nm sau khi Pht nhp Nit bn, triu vua Ca la A Dc (Calasoka). Nay l Basarh, cch Patna 40km v pha Ty bc, gia sng Hng v Hi m lp sn. Qung ph kinh Vaidalya-stra (S) Phng ng kinh, Kinh Phng ng Tn mt b kinh. Qung ph lun Vaidalyaprakaraa (S) Tn mt b lun kinh. Qung Ph, ni Vepulla (P). Qung Phc m Chng Kuang fu Tan chang

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

199

Qui ngng Du gi Bhakti-yog (S). Qui ngng o Bhakti mrga

Quc s Kokushi (J).

Bhakta.

(S),

The path of

Quy mng Xem Nam m. Quy mng tam bo Namo-Ratna-trayya (S), Namo Ratnatrayaya (S) Nam m ht ra la d da. Quy ngng Adhigamniya (S). Quy Ngng tng Xem Qui sn tng Quy Sn Linh Hu Xem Qui Sn Linh Hu. Quy Sng Kuana (S) Mt triu i tn ti khong u cng nguyn. Quy Tng Ch Chi Kuei tsung Chih chieh (C) Tn mt v s. Quy Tng o Thuyn Kuei tsung Tao chuan (C) Tn mt v s. Quy c Xem Th tc. Quy y Skyabs (T), Saraagmna (P), Kyabdro (T), Saraa (P), Take a refuge in. Quyn thuc Xem Ph ty. Quyn thuc Nh Lai Tathgatas' Family. Quyt Nirnaya (S) Mt trong Thp lc ca phi Chnh l n. Quyt nh Niscaya (S), Samcetana (S), Decision. Quyt nh tng lun Vinirnita-pika stra (S). Quyt Ba la mt Aditthana pramit
(S).

Qui ngng lun Bhakti-stras (S). Qui ngng tng Xem Qui sn tng. Qui Sn Linh Hu Kuei-shan Ling-yu (C), Guishan Lingyu (C), Wei-shan Lingyu (C), Isan Reiyu (J) (771-853) t v truyn nhn gio php ca Bch Trng Hoi Hi. Ngi l mt nh s Pht gio ni ting Nam Trung quc vo thi y. Qui sn tng Igy-sh (J) Kuei-yang tsung (C), Igyo-shu (J) Qui ngng tng Qui l ch u ca tn Qui Sn (Linh Hu), Ngng l ch u trong tn Ngng sn Hu Tch ( t ca ngi Qui Sn). T gia th k th 10, trng phi ny kt hp vi Lm t tng v t khng cn c xem l mt trng phi ring na. Qui Tng Tr Thng Kish Chij (J), Kisu Chijo (J), Wei tsung Chih Chang (C) Tn mt v s. Qui c Xem Th tc. Qui y Xem Nam m, Xem Quy y. Qu nhp trng Chamanda (S). Qu t mu Xem Ha l . Quc Ketra (S), Khetta (P). Quc A du Ayodhy (S).

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

200

R
Ra t nng m ni ra h t a Xem Bo n th B tt. Ra hu la Xem La hu la. Rakkhita Rakkhita (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. Ramakrishna Ramakrina (1936-1886) Shri Ramakrishna, nh lnh o tinh thn ngi Bengal c rt nhiu ngi n gio tn th. Ramanamaharshi Ramanamahrshi (18791950) Shri Ramanamaharshi, mt trong nhng nh lnh o tinh thn v i ca n ngy nay. Ngy sanh ngy 29-12-1879 Tiruchuli, Tamil Nadu (min nam n ). Ramanuja Ramanuja (Vo khong 1055-1137) Mt v thnh v cng l mt trit gia min nam n , tc gi ca nhiu tc phm ni tingnh: Shribhashya, Bhagavad Gita, Vedantasara, Vedartha-Samgraha, Vedantadipa,... Rangjung Dorje Rangjung Dorje C.E.. Rangton phi Rangton School. rng Xem long. Rm Pala (S), Straw. Rng ch Thin Devavana (P). Rng Hnh phc Subhaga (P) Tn mt b kinh. Rng sa la song th Slavana (S) Sa la lm, rng cy sala Rng cy sa la ni Pht nhp dit. Ru np Chang (S).
(S),

1284-1339

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

201

S
Sa b b Sahassakkha (S) Tn khc ca tri Thch, ng u ci tri ao li. Sa di rmaera (S), Shami (J), Sami(K), Smaera (P)pabbajja (P), Novice monk Cn sch Phi nam xut gia th 10 gii. Khi th gii Sa di (10 gii), Tng Ni phi cha c 5 nm. Sa di ni Sramaerika (S), Novice nun, Smaeri (P) Sa di n Phi n xut gia th 10 gii. Sa a b ha vng Xem Dn Chnh vng. Sa a k l Xem Oai Thn. Sa Hu Xem ng i Xem Ch a Mt. Sa kh Sakti (S) Tn mt v thin. B phi ca ngi Phn n vng. Sa kit la Xem Bin. Sa Kit La long vng gra-ngarja (S). Sa La Ba Sha-lo-pa (C). Sa la ca ln Sarasa-karanda (S) Sa la sa in Ca ln , Sa la ca ln Tn mt loi chim. Sa la ca ln Xem Sa la ca ln . Sa la lm Xem Sa la song th. Sa la sa in Ca ln Xem Sa la ca ln . Sa la song th Sla (S), (S, P) Tn mt loi cy c mt gc nhng hai thn. Tng truyn Pht nhp dit trong rng cy sa la, gia bn cy sa la song th. Sa La th vng Salendrarja (S). Sa ma Xem Chnh lng b. Sa ma Ph Sama-veda (S) V phi. Sa Ma Tha L thin qun cc tnh, qun cc php u khng nh gng soi cc tng. Sa ma tha Xem ch. Sa mn ramaa (S), Monk, Shamon (J), Samaa (P), Samano (P), ravana (S), ramani (S), Smaeri (P) Bn tng, Bn o, Cn tc L thy tu xut gia theo o Pht. Sa mn c ngha l ngi cn c tu thin php, ngng dt cc c php, ngi chu thiu ngho khng gi ca ci ring, khng c g l ring ca mnh. Sa mn (n) Srama (P), Sma (P), Sama

Nun.

(S),

Sa mn C m Samaa Gotama (S) Tn mt s ngi khc dng gi c Pht. Sa na l ca Samagrika (S) Mt lm sn b Mt trong 18 b Tiu tha. Sa thch tp Shaseki-sh (J). Sa yt Xem Thin Lai. Saccanama Saccanama (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. Sai bit Vivesa (S) Tnh cht ring bit ca mi vt. Sai lm Vitatha (S) H ngy. Sakyapa Sakyapa Sa-skya-pa (T) Trng phi Sakyapa Tn mt trng phi Pht gio Ty tng, t theo tn tu vin Sakya Nam Ty tng. Tu vin ny c xy dng t nm 1073, cc vin trng u xut thn t gia nh Khon. H l nhng ngi dnh trn i mnh cho vic truyn dy gio l Kim Cang tha, cn c gi l gio l Lamdre v c cng nhn l ha thn ca Vn th S li B. San Desa (S).

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

202

San Mtsara (S) Khan Bn xn. Khng chu b th ti th, php th,.... Mt trong 10 tiu ty phin no. San u xut Satushita-devarja (S) Vua ci tri u sut. San k i thp Sanchi (S) Tn mt thp ln Bc n. San tham Matsar-rga (S) Khan tham Bn xn, tham lam, khng b th, tham cu khng bit . Nui tic vt cht khng mun b th: khan; bng tham lam khng chn: tham. Sanh Sabhvati (P), bhava (S, P), Spring from, Becoming, Prabhva (S) Mt trong 4 hnh tng ca Tp : Nhn, Tp, Sanh, Duyn. Sanh Jti (S), Birth 1- Trong: sanh (jati), lo (jara), bnh (vyadhi), t (marana). 2- Lm cc php sanh khi. 3- Trnh lun: Mt trong Thp lc ca phi Chnh l n. Sanh bo nghip Upapadya-vedaniya-karma (S) Nghip i ny, i sau thnh thc. Sanh chn nh Xem Lu chuyn chn nh. Sanh Ch Xem i Tin. Sanh ch Pajpati (P) Tn mt v thin. Sanh ch thn Xem Ba x ba . Sanh dit Utpda-nirodha (S), Uppda-nirodha (P). Sanh c Upapatti-pratilambhika (S) Th sanh c, Bm sanh Sanh ra c sn. Sanh h tm Hasituppada-citta (S), Rootless mirth-

Sanh t h River of birth-and-death. Sao La Hu Xem La hu vng. Sao Trn Xem Th tinh. Sao Tu Xem Bt li cp t ph . Saraha Saraha (S) Mt thnh tu gi n . Sau Cng nguyn C.E. Christian Era. Sau cng nguyn A.D. anno Domini AD A.D. c vit trc nm (A.D. 1622 = vo nm 1622 sau cng nguyn), B.C. vit sau nm (1622 B.C. = vo nm 1622 trc cng nguyn). Sm Jnabhadr lm.
(S)

Tr Hin

Hi hn li

Sm hi Kamaya (S), Pariuddhi (S), Kamayati (P), Kama (S), Kam (P), Khama (P), Khampan (P), Confession (Suddha = Thanh tnh) S n nn xng ti trc mt v tng, tng Pht hay gio hi. Sm l by t li c trc. Hi l ci b nhng li trc, tu tnh nhng vic sau. Thng thin nam tn n v ch Tng tng Hng Danh Sm vo ti 14 hay 29, 30 m lch mi thng. Xem Sm ma. St Ka (S), Ksha (S) t, rung (Th d: Pht st = Pht quc, Tnh st = Tnh ). St li astriya (S) Giai cp vng tc, chin s thi Trung c n Xem St l. St hi tng Vihisa-saj (S). St l Katriya (S), Khattiya (P) St li Giai cp vua cha, vng quyn, v s, giai cp th hai n ngy xa Xem St l. St na Kaa (S), Khanika (P), Setsuna (J) Nim Khong thi gian bng mt tng thong qua. 90 st na bng mt nim (n v thi gian). Mt st na c 900 ln sinh dit. St na ng khi Tatkaa-Samutthana (S) Tm s v nghip khi trong cng mt st na khi to nghip. St na nh Khanika-samdhi (P), Kanikasamdhi (S), Kaabhaga (S), Khaabhaa (P),

producing mind.

Sanh khi Uppda (P), Rising, Arising, Jta (S) Cc php hu vi khi ln gi l sanh khi. Sanh khi l nhn duyn th 11 trong Thp nh nhn duyn. Sanh khi chn tht Xem Lu chuyn chn nh. Sanh lc Xem kh. Sanh nhn Janana (S) Mt trong ng nhn. Sanh Nim X B tt Xem c Nim B tt. Sanh php Prasava-dharma (S), Prasavadharnim (S). Sanh sanh iu Xem cng mng iu.

Momentary concentration.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

203

St sanh gii Prtipta Patipta (P) St sanh.

(S),

Pavadha

(P),

Sm st Zeus. Sc Rpa (S, P), Form, Matter Hnh sc, Sc tng Sc l mt trn trong lc trn. Sc i vi Tm, vsc. Th Tng Hnh Thc thuc tm. T i: t nc gi la thuc sc. Sc i kt Rparga (S), Desire for fine material existence 1- Trong hai thng thc: dy tri buc chng sanh vo vng lun hi l ham mun eo nu trong Sc gii (ruparaga) v ham mun eo nu trong V sc gii. 2- Lng cn thch hng phc cnh tin sc gii. Mt trong ng thng kt: sc i kt, v sc i kt, mn kt, tro kt, v minh kt. 3- Mi tri buc m ngi c qu A la hn tr dt c l khng cn thch hng phc ci tin hay sc gii na. Sc cnh Rpa-visaya (S). Sc cn Vatthurpa (P). Sc cu cnh thin Akanirtha (S), Akaniha (S), Akanittha (P), Akanitthadeva (P), Highest Heaven of the world of form Tn mt ci gii trong ng tnh c thin hay Tnh c thin, Tnh phm a, ci cui cng trong T thin thin = A ca ni tr thin, A c ni tr Ch thin ci ny qun xt rt ro n ch vi t cc trn. Sc Duy c Li Savit mt tri.
(S)

Su Ba la mt Gm n na (b th), thi la (tr gii), xin (nhn nhc) t l da (tinh tn), thin na (thin nh) bt nh (tr hu), cng gi l lc . Su cnh tri Xem Lc dc thin. Su ci (lun hi) rikdruk
(T), Six realms of Samsar, Six worlds of existence, Gm: - a

ngc (naraka-gati) - qu i (preta-gati) - ci sc sanh (tiryayoni-gati) - ci ngi (mausyagati) - ci a-tu-la (asura-gati) - ci tri (devagati) Xem Lc dc thin. Su ci lun hi Six realms of samsara Su gic quan Six sense-organs. Su loi gia sc Six kinds of domestic animals.

Su Mi Hai Kin Chp T c x ng un = 20; 20 x tam th = 60; 60 + hu v = 62. Tt c kin chp u chng ra ngoi 62 kin ny. Nh chp sc l c, l khng, l chng c chng khng, l cng c cng khng; hoc qu kh khng, hin ti c, v lai khng, hoc qu kh c, hin ti c, v lai khng, hoc tam th u c, hoc tam th u khng v.v... cng chung thnh 62 th kin chp. Su phng php tu tp thn b ca ngi Naropa Gm: - gio l v ho hu tam mui (=tummo, Tib) gio l v thn gi huyn - gio l v tnh trng mng - gio l v tri gic - gio l v thn trung m sau khi cht - gio l v chuyn di tm thc. Su th chn ng Chia lm ba: l. Su thi chn ng: Pht nhp thai, xut thai, xut gia, thnh o, chuyn php lun, nhp nit bn. 2. Su phng chn ng: ng ni Ty chm, Ty ni ng chm, Nam ni Bc chm, Bc ni Nam chm, Bin ni Trung chm, Trung ni Bin chm. 3. Su tng chn ng: tng ng, tng ni, tng chn, tng kch, tng rng, tng n. Nhng chn ng k trn u tng trng triu chng tt p, nhng ngi c thin nhn mi c thy. Sn Xem nhn nhc. Sn Ba la mt Xem Nhn nhc Ba la mt.

Ngha: hot ng ca
(S), (T),

Sc gii Rpa-bhmi (P), Rpavacara Rpaloka (S, P), Rpa-dhtu (S), zuk kham

Rpa-brahma plane, World of form, Form realm Mt trong ba cnh: dc gii, sc gii, v sc

gii. Sc gii l min ca cc ng khng cn a mun, song cn hnh th, cc ng ny u c qu t s thin n t thin, chia thnh 20 tng tri: t thin thin chim 13 tng, cn 7 tng thuc Tnh phm a C 20 ci: - S thin thin: Phm thn thin, Phm chng thin, Phm ph thin, i phm thin. - Nh thin thin: Thiu quang thin, V lng quang thin, Quang m thin - Tam thin thin: Thiu tnh thin, V lng tnh thin, Bin tnh thin - T thin thin: V vn thin, Phc sanh thin, Qung qu thin. - Tnh phm thin: V tng thin, V phin thin, V nhit thin, Thin kin thin.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

204

Sc gii thin Rpabrahmaloka gii.

(P)

Tn mt ci

Sc Kim Cang B tt Rpavajra (S) Tn mt v B tt. Sc mng cn Rpa-jvitindriy (S), (S, P). Sc s duyn Rparammna (S), Visible object. Sc s mn Chokushimon (J). Sc thn Rpakya (S), zuk kyi ku (T), kyasForm body, zug ku (T). Sc tng Xem Sc. Sc un Upadarpa (P), Rpa-khandha (P), Rpaskandha (S), Aggregate of form Rpa-khandha (P) Trong ng un: sc, th, tng, hnh, thc. Sn Ba la mt Xem Kin nhn Ba la mt. Sn B ntideva (S) Tch Thin. Sn B Knti-vadirsi (S), Kntideva (S) Thy dy v Thi T Tt t a thu nh =ng Thn, Nhn nhc Thin Thy dy v ca Thi t Tt t a. Sm lm th Xem A luyn nh. Sn Dosa (S), Dvea (S), Dosa (P) Pratigha (S), Paigha (P), Pratigha (S), Anger, Aversion Sn nhu, hn, ght, gin d i vi nghch cnh. Mt trong Thp s No hi; Nhu 1- sn 2- Sn kt: Mi tri buc m ngi c qu A na hm dt c l khng cn b rng buc vo s gin, on, th, ght na. Sn kt Xem no hi. Sn nhu Vypda (S), Ill-will Anger Gin hn. Xem Sn. Sn nhu ci Pratigha-varaa (S) Mt trong ng ci. Sn nhu tng Vypda-saj (S). Sn phc Dvea-bandhana phc. Sn tm Dosa-mla-citta (P). Shanghata Xem Chng hip a ngc.
(S)

Si Moha (S), Mogha (P), Stupidty, Delusion V tr, V kin, V minh, Ngu si Chng r thc tng ca s vt, vn khng tht m chp cho l tht. Mt trong 6 i tu phin no a php. Mt trong Thp s. Trong tam c Gm: tham (desire), sn (anger), si (stupidity). Si n Khng Tnh Chidon Ksh (J) Tn mt v s. Si Ngc i Hu Chigotsu Daie (J) Tn mt v s. Si phc Moha-bandhana phc.
(S)

Mt trong tam

Sidari Sidari (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. Siu Gii Vikramala (S) Tn mt v s. Siu nhn Uttari-manussa i s.
(P),

Superman

Xem

Siu Nht Vng Vikramditya (S). Siu nhin Lokottara (S), Supramandane Lokuttara (P) Xut th, Siu th. Siu thn Atidesa (P). Siu th Lokuttara (P), Supramundane Xem Siu nhin. Siu th o Lokuttaramagga (S). Siu th gian tn Lokatitastava (S). Siu th gian tr Jnam-laukottarataman (S). Siu th php Lokuttara dhammas (P). Siu th tr Lokuttara citta (P). Sim khc Vanka (S), Kuhana (S) La di quanh co thun theo ngi. Sim Khc Kuhana (S) Tn mt v s. Sinh bin Xem Nhn nng bin. Sinh ha hp tnh Amathitakappa (P) Mt trong 10 hnh vi m cc t kheo thnh Ph xa ly (Vesali) ch trng l thch hp gii lut. Sinh kh Pra (S), Vital energy bindu (T), Pa (P) Sanh lc, Lung thn lc Ci sc tim n m nhn sinh vt sng c v tng trng.

Mt trong tam

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

205

Sinh khng Xem Nhn v ng. S dng qu Puruakra phala (S) Mt trong ng chng qu (ng lu, d thc, ly h, s dng, tng thng qu). S t a Xem Tt t a. Sobhita Sobhita (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. Song lun Yamaka (P), Book of Pairs trong 7 tp ca b Thng Php Tng. Song nhp Yuganaddha (S). Song nhp th Yuganaddha-krama (S). Song Tr Yugarjidhara (S), Yugadhara (S) Du cn la Mt trong 8 ni ln bao quanh ni Tu di. Ni ny cao 12.000 do tun Tn mt con sng. Sorata Sorata (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. S ha Xem ta b ha. S lun Kinh Sakhy stra (S) Tn mt b kinh. S lun phi Sankha (P), Smkhy (S), Sankha (P) Tng kh s, Tng kh a, Tin ha nh nguyn lun 1- Hc phi Tng kh a (Hc phi S lun), mt phi tu ca B la mn gio Thin trc hot ng trc khi c Pht ra i, da vo hai nguyn l tinh thn thun ty v nguyn cht cn bn thuyt minh th gii hin thc. T l ngi Ca t la (Karpilarsi), kinh cn bn l Tng kh a. 2- Tng khu lun trong V . S lun tng Xem Tng Kh tng. S mnh Niyati (S), Fate S phn,Xem S mnh. Sng khng gia nh
(S),

Sng Hng Ganges River. S tc Paranayama (S), npna (S). S tc qun npna (S), npna-smti (S), Breathing An ban, An na bt na Php thin nh hnh gi tp trung vo s m hi th ra v vo ca mnh. S a Xem Cc h a. S qu rota-apatti-phala (S), First fruit, rotanni (S), Sotapanna (P), Qu Nhp lu, qu Ngch lu. Trong 4 qu: Tu hon, T hm, A na hm, A la hn. Qu v u tin ca ngi bc chn ln u vo dng sui chy Nit bn Xem Tu hn. S Sn Quang Nhn Sozan knin (J). S tm Nava-yna-samprasthita (S). S thin Pathama-jhna (P), Prathama-dhyna (S) Nn tng l tm an tr. S thin thin Tri S thin c nhng tng tri: Phm thn thin - Phm chng thin - Phm ph thin - i Phm thin. Sn ng Shantung quc.
(C)

Mt tp

Tn mt tnh ca Trung

Sn hi hu T ti thng vng Xem Sn hi hu T ti thng vng Pht. Sn Hi hu T Ti Thng Vng Nh Lai gravaradharabuddhi-vikreditabhidja (S) Sn hi hu T ti thng vng Pht, Sn hi hu T ti thng vng c Thch Ca c th k cho ngi A Nan v v lai s thnh Pht hiu l Sn Hi hu T Ti Thng Vng Nh Lai, ci ca ngi l Thng lp Thng Phan, k kip l Diu m bin mn. Sn mn Sammon (J). Sn tng Sans (J). Sn Thiu K Tsu yin Chu ne shan Shao chi (C).
(S),

Homelessness. mountains. Ganges.

Anagriya

(P),

Sng min ni Girianta

Inhabiting in the
(S),

Sng sng Hng Gaglahar

Wave of the

Chu ne, Chu

Sng A-tr-la-pht- Aciravati (P, S). Sng Dim Ph Jamb River.

Sn tng khch B tt Giryagrapra-mardirja (S) Tn mt b kinh. Sn vng King of mountains, Giricakra-vartin (S), Girirja (S).

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

206

S tc nhn Xem Nng tc nhn. S duyn rammaa Phan duyn.


(P),

Gic Pht tr trong ni Isigili.

Preoccupation

Xem

Sutava Sutava (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. Sc sanh Tiracchna (P), Tiracna (S). Sc sanh Xem Ci sc sinh. Sc sanh Tiracna (S). Sc sanh o Tiryayoni-gati (S). Sc sinh Xem Sc vt. Sc vt Pau (S), Animals Pasu (P) Sc sinh. Sc vt Pasu (P). S gi Ceti (S), Cetaka (S); Duti (S); Duta (S). S gi Dt (S), Messenger. Sng bi Xem L bi. S phra (S), Monk (Thai); Bhikkhu (S). S B Xem Huyn sa. S kh hnh Ascetic monk.

S duyn duyn lambana pratyaya (S). S duyn th Alamana-vedaniyata (S). S on Heya (S). S hnh tng Cariyataka (S), Cariya Pitaka Mt trong 15 quyn ca Tiu a hm, gm 35 chuyn k v tin thn ca Pht Thch ca theo li thnh cu ca ngi X li Pht.. S hnh tng, Nhc dng tng Cariya-pika (S),

The Basket of Conduct.

S lp Xem Thnh tu gi. S lng Prameya (S) i tng nhn bit. Mt trong Thp lc ca phi Chnh l n. S lu Pht Niyandabuddha (S). S Tc Bin a Xem D Tc a. S tri chng Jeyvaraa shes sgrib

Cognitive obscurations, Knowledge hindrance


Chp trc php s chng, lm chng ngi tr chn.

(S),

(T),

S Ma y Sihanada (S) T tin i th su ca dng h Thch Ca. S Nhan Jui-yen (C), Zuigan (J), Shih-yen (C), Juiyen (C), Zuigan, Shigen (J) Tn mt v s khong TK th 9. S ph Satthu (S), Upadhaya (S), Sast (S); Satthar (P), Satthu (P) S trng. S ph Master. S trng Xem S ph. S trng Rinpoche (T). S T B Shishibodai (J) Tn mt v s. S t B tt Xem o s B tt. S t Du H Tam Mui Siha-vikridita-Samdhi (S). S t B tt Sihamati (S) Tn mt v B tt. S t Gic Buddha-siha (S) Tn mt v s. S t Gic vng Sihahanu Tnh Phn.
(S)

S tri y Xem A li da thc. S y Araya (S), Basis, Asaya nng ta; cn bn. S y Xem Tht. S hi Bhaya (S), Fear Khng b. Si dy rng buc Bandha (S), Bondage. Sudassan Sudassan (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. Sudatha Sudatha (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. Sumangala Sumangala (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. Sundara Sundara (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. Supatitthita Supatitthita (P) Mt trong 100 v c
(P)

iu c/b

Em ca vua

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

207

S t Gip Sihasannaha (S) T tin i th ba ca dng h Thch Ca. S t Gip Xem Ha ly bt ma. S t Hin Haribhadr (S) Tn mt v s. S T Hng Khi Pht thuyt php, bn ma nhip phc, d cho khi s t rng th b th u phc. S t hng B tt Sihanadanadin (S) Tn mt v B tt. S t hng kinh Xem Thng Man kinh. S t Khi Xem Ha ly bt ma. S T Nhn Kntisiha (S) Tn mt v s. S t Pht Harikea (S) Yt l li x Tn mt v s. Tn mt loi qu D xoa. S t Phn chn Tam mui Siha-VijrmbhitSamdhi (S). S t Pht Y T Na Pht phi rvaisnava Tn mt tng phi.
(S)

S t T kheo Siha-bhiksu (S) S t tn gi Tn v t s i th 24 trong 28 v T s Pht gio n . S t v y quan m Xem M u quan m B tt. S-t B Sihabodhi (S). S Man nh thp phi Smartha (S) Mt tng phi B la mn n khong 400 - 200 BC. Sa o ngay thng Arrange one's robe, to. S chm dt sinh t Bhavanirodha (S), Extinction

of life-death circle.

S gii thot Vimutti-kkhanda (P). S Ha B la mn Aggikabrahmna (S). S Ha Loa phi Aggikajatita (S) Mt tng phi B la mn. S kin Vastu (S), Vatthu (P) D kin. S nghip anh hng Xem Th d.Xem Kinh Th d. S nghip nghin cu Ganthadhura (S), Career of

S t Pht Siha-Buddha (S) Tn mt v Pht thi v lai. S t Pht Lion Buddha. S t Quang Siha-rasmi Tn mt v s. S t ta Siha-sana (S).
(S),

study.

S phn chn Ubbilla (P). Sihaprabha


(S)

S phn bit thc Vastuprativikalpa-vija

Knowledge of discrimination.

(S),

S t quc o Xem Lng gi o.

S rng buc ca nghip Karmic bondage.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

208

T
Ta b Saha (S), Human world, Sahaloka (S) i nhn th gii, Kham nhn, Nng nhn, Nhn Chnh l ci gii chng ta v au kh rt nhiu, v chng sanh rt c c, t ai chng yn tnh, chng sanh gy 10 iu c m chng chu la b. Ta b ha Svh (S, P), Soha (T) Tt b ha, ta b ha, t ht, t ha, s ha, xa ha Ngha l Thnh tu, kit tng, tiu tai tng phc, knh gic ch Pht chng minh cng c Xem Ta b ha. Ta b th gii Mi-jied 'jig-rten-gyi khams Sahalokadhtu (S), Human world.
(T),

Tam Tri- (S), Trini-, Trayo-, Traya-,Tisro-, Tisra-. Tam c o Apargati ng c.


(S),

Three evil paths

Ba

Tam c hnh Tini-duccaritani (P), Trini-duscaritani (S), Tini-duccaritani (P) Gm: Thn c hnh, Ng c hnh, c hnh. Tam bo Tiratna (P), dkon mchog gsum (T), Triratna (S), Tiratanattaya (P), Tiratanam (P), Ratnatraya (S), Ratnattaya (P), Samb (J), Three

Ta b Th gii ch Brahma-sanamku (S) Mt tn khc ca Phm Thin. Ta gi la Long vng Xem bin. Ta ha b Sahadeva (S) Cu sanh thn Tn mt v quan trong triu vua TnhPhn. Ta la ch Saketa (S). Ta la tht pht Xem Bin Ti thin. Ta La Th Vng Hoa Khai Phu Pht Xem Khai Phu Hoa Vng Nh Lai. Ta la th vng Pht Sladrarja (S), Sladrarjabuddha (S), Calendrarja (S), Sala Tree King Buddha Pht Vn Li m Tc Vng Hoa Tr c th k cho vua Diu Trang nghim vng v sau s thnh Pht c Pht hiu ny. Trong hi Php hoa, c Thch Ca Hoa c B tt la hu thn ca Diu Trang Nghim vng. Ta thn Parideva (S). Tagarasikhi Tagarasikhi (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr lu ngy trong ni Isigili.

Treasures, Triple Jewels, Triple Gem, Three Jewels, Three Precious Ones Gm: Pht, Php,
Tng.

Tam bt thin cn Tini-akuala-mlani (P), Trinyakuala-mlani (S), Three Unwholesome Roots Gm: tham, sn, si. Tam bt ch Saparti (S) Tam bt . Tam bt Xem Tam bt ch. Tam bt la Xem cm gii. Tam Bnh Ngha Trung Sampei Gich (J). Tam b Sabodhi (S), Perfect enlighten-ment Chnh ng chnh gic, Chnh gic. Tam bn cn Xem Tam lun tng. Tam chuyn thp nh hnh tng Tri-parivartadvadaakaradharma-cakra-pravartana (S). Tam chng Triny-varaani (S), Tayokincana (P). Tam da tam b Xem Tam miu Tam Pht . Tam da Tam Pht Xem Tam miu Tam Pht . Tam diu hnh Trini-sucaritani (S) Gm: Thn diu hnh, Ng diu hnh, diu hnh.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

209

Tam i k kip K kip qu kh l Trang nghim k kip. Hin ti kip l Hin kip. V lai kip l Tinh t kip. Tam i tam thin th gii Triple-thousand

hu, Tu hu. Tam hu Xem tam gii. Tam kh Tisro-dukkhatah (S) Kh-kh, hoi-kh, hnh-kh. Kh-kh l lc thn tm ang chu thng kh. Hoi-kh l ci kh v s vt vui th b mt i. Hnh-kh l ci kh chuyn bin chng yn nh. Dc gii c ba kh; Sc-gii ch c hoi-kh, hnh-kh; V-Sc-Gii ch c hnh-kh Gm: kh kh: kh l kh - hoi kh: kh v h hoi - hnh kh: lng khi ni kh. Kh c 2 ng: thanh kh ( hay hnh kh, ch nguyn thnh o tu hnh chng s gian kh) v trc kh. Tam kit Trini-samyojanani (S). Tam lu Tayo-asara (P), Traya-asravah (S), Tayoasara (P) Gm: Dc lu, Hu lu, V minh lu. Tam Lun phi San-lun (C). Tam lun tng San-lunn-tsoung (C), Sanron school, Sanron-sh (J) Tam bn cn Mt tng phi i tha, t s l ngi Long th, ngi Cu ma la thp dch sang ch Hn vo th k 5, truyn sang Nht vo th k 7. Tng ny c 3 b lun: Trung lun, Thp nh mn lun, B lun. Tng ny ch trng khng nhn c l c, khng nhn khng l khng, c v khng khng chi phi c mnh. Thin nh thu l ny th thnh Pht. Tam ma bt Xem Chnh th.Xem ng ch. Tam ma Xem i nh. Tam Ma L thin qun ty duyn bin hin, qun cc php u gi nh la m huyn ha m dn dn tng trng. Tam Ma a Vng Kinh Samdhirja stra (S) Tn mt b kinh. Tam ma h a Xem ng dn. Tam mn a bt la Xem Ph hin B tt. Tam mt Trini-guhyani (S) Gm: Thn mt, Khu mt, mt. Tam Mt Gia Tr Thn, ng, l tam mt. i Nht Nh Lai bn th khp thi gian khng gian l thn mt, ting ni khp thi gian khng gian l ng

great-thousand worlds.

Tam nh vin Three Pillars, The. Tam on lun Syllogism. Tam c duk sum (T) Three defilements, Three poisons Gm: tham (desire), sn (anger), si (stupidity). Xem ba c. Tam Gii Thot Mn Trini-vimoksa-mukhani (S), Gm: Khng mn, V tng mn, V nguyn mn Ghi trong kinh i-Bt-Nh, tc l Khng, V Tng, V Nguyn. Tn gi d c ba, nhng th vn l mt. Ch php th Khng, c tng u vng, nguyn l mong cu. Ngi s tm pht nguyn ch l phng tin tm thi. Pht l ngi v cu, nu chp tng, chp nguyn, th chng th t Khng hin dng m li chng ngi s gii thot v h c s tr vy. Tam gii Triloka (S, P), Traidhtuka (S), Tibhva (P), Tiloka (P), Trailokya (S), Tribhva (S), Tibhava (P),Three Realms, Three worlds Tam hu Ba ci sinh t: dc, sc, v sc Dc-gii (c nam n dm dc), Sc-gii (khng c nam n dm dc), Vsc-gii (khng c sc thn, ch c thn thc). Tam gii duy tm Tribhvacittamtra (S). Tam Hnh nghip Xem Tam nghip. Tam hin thp tnh Thp tr + thp hnh + thp hi hng. Tam Hong San-huang (C), Sanhuang (C) Ba v hong huyn thoi ca Trung quc: Phc Hy, Thn Nng v Vim cai tr t 2852-2697 hay 2952-2490 B.C.E. Tam ha Trini-nirmanani (S) Ba cch gio ha gm: Nghip ha, Ty ha, Thng ha. Tam hc Tisrah-siksah (S), Tissosikkha (P), Tissosikkh (P), Triika (S) Ba mn hc: gii, nh, hu. Tam hu Tisrah-prajh
(S)

Gm: Vn hu, T

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

210

mt, thc i khp thi gian khng gian l mt. Bn tay kin n l thn mt, ming tng ch l ng mt, tm qun tng l mt. Thn, ng, ng thi thc hnh gi l tam mt gia tr. Tam miu Tam B Samyak-sabodhi (S) qu v Chnh ng chnh gic Samyak: chnh nhn, hon ton (Sam: bin, khp c); Bodhi: gic ng. Tam miu Tam Pht Samyak-sabuddha (S), Samm-sambuddha (P) Chnh bin tri, Tam miu Tam b , Tam da tam b, Tam da Tam Pht, Chnh bin tri, Chnh bin gic, Chnh ng Chnh gic Bc gic ng hon ton, hiu bit tt c. Tam minh Trividy (S), Ti- vijj (P) Gm: Tc mng minh, Thin nhn minh, Lu tn minh. Tam minh Tisrovidy Te-vijja (P), Zammai Three-fold knowledge Xem i nh.
(S), (J),

nghip (hnh nghip ca hng Thanh vn, Duyn gic, quyt dt tr phin no lun hi), phi lu phi v lu nghip (hnh nghip chn tht ca hng B tt). Tam nhn nhn Trilochana (S), Three-eye person. Tam nim tr Trini-Smty-Upashnani (S) Tam nim x Ba nim ch Pht thng an tr. Tam nim x Xem Tam nim tr. Tam Php n Ch hnh v thng, ch php v ng, nit bn tch tnh, thuc php n chng ca tiu tha. Tam php lun Tri-dharmika stra (S). Tam php nhn Tisrah-ksantayah (S). Tam pht nghip Trini-daani (S) Ba th c nghip: Thn pht nghip, Khu pht nghip, pht nghip. Tam phc nghip s Trini-puya-kriya-vastuni (S). Tam quan San-kuan t v Nc.
(C)

Tam mui da Samaya (S), dam sig (T) Cnh tr nh tu quyt c Pht hu. T ny gm nhng ngha: - Tam bnh ng: thn - khu - nh nhau. - Th nguyn: lp nguyn gi gii. - Cnh gic: lm thc tnh ci gic ng. - Tr cu chng: dit tr phin no chng ngi i vi thn tm. Tam mui da Mn a la Samaya-madala (S). Tam mui ha tummo (T), Subtle heat. Tam mui lc chnh th sinh thn Samdhisukhasampatti-manomayakya (S). Tam mui vng an lp Tam mui Samdhirjasupratisthita-samdhi (S) Thin lp nh vng Tam mui. Tam nng bin Trividha-parima (S). Tam nghip Trividha-dvara (S), Trini-karmani (S), Three karmas Ba Hnh nghip, ba nghip bo, ba vic lm. 1- Tam nghip l: thn nghip, khu nghip, nghip. Trong tam nghip, nghip l quan trng hn ht 2- Tam nghip l: phc nghip, phi phc nghip (ti nghip), bt ng nghip (hnh nghip khng lin h dc gii, do thin nh m thu ti saq1c gii v v sc gii). 3- Tam nghip l: thin nghip, c nghip (bt thin nghip), v k nghip (hnh nghip khng c phc hoc ti). 4Tam nghip l: lu nghip (hu lu nghip), v lu

Trong o gia, l Tri,

Tam qui Xem Qui y tam bo. Tam qui y Triaraa-gamna (S), Tisarangamna (P), Tisaraa (P), Triaraa (S), Three refuges Buddham Saranam Gacchami: Ti xin qui y Pht Dhammam Saranam Gacchami: Ti xin qui y Php, Shangam Saranam Gacchami: Ti xin qui y Tng Xem Tisarana Tam sinh Trijti (S), Tijti (P). Tam s tnh tng Xem Tam tnh. Tam Tam mui Trayah-samadhayah (S). Tam Tnh L thin, c, v k (phi thin phi c) gi chung l tam tnh. Cn tam tnh ca Duy-thc tng l bin-k-chp (chp trc), y-tha-khi (nhn duyn), vin-thnh-tht (Pht tnh). Tam tng Tripika (S), Tipiaka (P), den sum (T) Nh thit Kinh, i tng Kinh Tng Kinh: ch chung tt c kinh in Pht gio; 3 tng kinh: - Kinh tng (Sutra-pitaka) - Lut tng (Vinaya-pitaka) - Lun tng (Sastra-pitaka) Kinh in c 12 th

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

211

loi: kh kinh, trng tng, th k, phng tng, v vn t thuyt, nhn duyn, v d, bn s, bn sanh, phng qung, v tng hu v lun ngh. Tam Tng kinh Piakatraya (S), Piakattaya (P). Tam tng kinh in Tipika (P), Tripiaka (S). Tam tng php s Tipeaka (P), Master of Tipitaka, Tripika master, Tipeaki (P). Tam tng Php s Cng lng da x Cng lng da x.

tng. Tam thp tam thin Triyastrimas (S), Tvatisa (P), Tridaas (S), Heaven of Thirty-Three Gods, Thirty three realms of Gods 33 cnh tri. Bn phng, mi phng 8 cnh, hip vi phng trung ng mt cnh thnh 33 cnh tri ao li. Tt c u di quyn tng lnh ca c Thch. Cc v trong 33 cnh tri ny u c hng mi s khoi lc v ng dc nh cng tu phc lc ci ngi Xem ao li thin,ao li thin ci. Tam thp tht B phn php Satta-tisabodhipakkhiy-dhamm (P) Tam thp tht o phm, Tam thp tht phm, Tam thp tht B phn php, Tam thp tht tr B php, Tam thp tht tr o chi php. Gm: - t nim x - t chnh cn - t nh tc - php ng cn - php ng lc tht gic chi - bt chnh o Xem Ba mi by phm tr o. Tam thp tht o phm Xem Ba mi by phm tr o. Tam thp tht gic chi Xem Ba mi by phm tr o. Tam thp tht phm Xem Ba mi by phm tr o. Tam thp tht phn php Xem Ba mi by phm tr o. Tam thp tht tr B php Xem Ba mi by phm tr o. Tam thp tht tr o chi php. Xem Ba mi by phm tr o. Tam th Traidhtuka ci.
(S),

Xem

Tam tng s Tipikadhara (P) Nh s tinh thng Tam tng kinh in. Tam tng Thin v y ubhkara-siha (P) D b ca la, Tnh S t Mt nh s Thin trc, n kinh Trng An nm 716, Ngi chuyn v Mt gio vi nhng mn php n v ch. Tam tnh Traya svabhva (S), Svabhvalakaa-traya (S) Tam s tnh tng. Tam tnh ng php Xem Ng php. Tam thanh San-ch'ing (C), Three Pure Ones Sanqing (C) Gm Tam thin v Tam thnh. Tam Thnh - Hoa Nghim Tam Thnh: Pht Thch Ca (T l gi na) gia, bn hu l ngi Ph Hin, bn tri l ngi Vn Th. - Di Tam Thnh: Pht A di gia, bn hu l i th Ch, bn t l Quan m. - Thch Ca Tam Thnh: Pht Thch Ca gia, ngi A Nan bn hu, ngi Ca Dip bn t. Tam Thnh Hu Nhin San sheng Hui jen (C), Sansho Yenen (J), Sansho Enen (J), San-sheng Hui-jan (C), Sansheng Huiran (C), Sansh Enen (J) t v truyn nhn gio php ca Lm T Ngha Huyn. Tam thn lc Three supernatural powers. Tam Thn Php thn (bn th Pht tnh), bo thn (thn t th dng v tha th dng), ng ha thn (v chng sanh m bin hin nhng thn thch ng vi mi chng sanh). Tam thn Tryah-kyah (S) Ba thn Pht Gm: php thn, bo thn, ng thn. Tam thp duy thc Xem Duy thc Tam thp lun

Three worlds Xem Ba

Tam th gian Chinh phc Th t ti Thnh tu php Tralokya-vaakara-lokesvara-sadhana (S). Tam Th phi San-chieh p'ai (C), San-chieh chiao Mt hc phi Pht gio Trung quc do Tn Hnh khai sng v pht trin i Ty v ng. Tam th php Tilokiyadhamma (P). Tam th nguyn Three vows.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

212

Tam thin Trititya-dhyna (S), Ttiya-dhyna (S), Tatiya-jhna (P), Tatiya-jhna (P) Nn tng l tm lc, gm 4 c: Hnh x, Chnh nim, Chnh hu, Th lc v Tm nht cnh tnh. Tam thin cn Three Wholesome Roots Gm: Khng tham - khng sn - khng si. Tam thng Tevijj (P). Tam tha Trini-ynani (S), Tyna (S), Triyna (S), Three vehicles Thanh vn, Duyn gic v B tt tha (tng ng Tiu tha, Trung lun tha v i tha) - Gm: Thanh vn, Duyn gic, B tt. Tam tha cn ch: Tiu tha, Trung tha, i tha. Tam t tnh gii Trividhani-lani (S). Tam tng Xem Ba tnh Xem Ba t tnh. Tam t tnh Gm: - bin k s chp t tnh - y tha khi t tnh - vin thnh thc t tnh. Tam t tnh tng Parinipana (S), Svabhvalakaatraya (S), Parinipana (S) Gm: Bin k s chp tnh, Y tha khi tnh, Vin thnh thc tnh. Tam y Tricvara (S), Ticvara (P), Ticvara (P). T ha Xem Ta b ha. T ht Xem Ta b ha. Tc Kriya (S). Tc bch atti (P), Japti (S), Announcement atti (P) Tc c. Tc bnh Thin t uddhvsa (S) V nhit thin Mt v tri hin xung dng nhiu phng thin khuyn khch thi t Tt t a xut gia. Tc c Xem Tc bch. Tc Manasikara (P,) Attention, Manaskara (S), Cetani (S) mun ng c pht xut hnh ng.Tc dng khin tm, tm s nhn bit i tng. Mt trong 10 i a php. Tc nghip Sameitanikakarman (S) C t s to nghip Nghip do thn ming c to ra. Tc nghip cn Karmndriya (S). Tc php tin c Xem C tc gii.

Tc s tr Xem Thnh s tc tr. Ti sanh Paisandhi

Re-birth. karma.

(S),

Rebirth, Pratisadhi

(S),

Ti sanh nghip Janaka-kamma (P), Regenerative Ti sanh nghip Janaka-karma (S). Ti Patisandhicitta (P), Rebirth consciousness Tm lun hi sanh t. sanh tm

Tm cng c Gm: lngsch, trong mt, ngon ngt, nh du, nhun trn, an ho, ung th tr c i kht, ung ri b kho cc cn - trng tnh: lng, sch - Thanh lnh: trong mt - Cam m: ngon ngt - Khinh nguyn: du dng - Nhn trch: thm nhun - An ho - Khi ung khi i kht - Ung ri th nui ln cc cn v thn t i thm li ch. Tm ng a ngc Eight hells. Tm ng gii thot tel wa gye (T), Eight freedoms, Aakana (S), tel wa gye (T). Tm hon cnh bun Eight sad conditions Bt nn Tc l hon cnh kh gp Pht hay nghe php: - lm loi qu i - lm th vt - sanh Bc Cu l chu (Uttarakuru, mt ni cc lc m chng sanh khng c c hi nghe php) - sanh ni ci tri (ni th mng lu di, nhn cnh nhng chng sanh khng h ngh n gio php) - b ic, ui, cm lm trit gia khinh mn Pht php - sanh gia thi c Pht hin ti v c Pht v lai. Tm loi chng sanh Eight classes of beings C tm hng chng sanh nghe Pht thuyt php: Ch thin (devas), rng (nagas),D xoa (yaksas), Cn tht b (gandarvas), A tu la (asuras), Ma hu la d (mahoragas), Khn na la (kinnaras). Tm loi Ch thin v Thin long Eight divisions of Gods and Dragons. Tm mi ty hnh ho Eighty secondary marks Bt thp ho tng. Tm php Gm: gio (=gio l), l (=chn l), tr (=qun gii), on (=on phin no), hnh (=hnh php), v (=v th), nhn (=nhn th ca qu chng c), qu, thnh qu.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

213

Tm php v ci cc lc Eight Dharmas for Pure Land Tm phng php ti sanh vo ci Cc lc: - thi n bt cu bo - nhn chu au kh thay tt c chng sanh v hi hng cng c cho h - cng bng i vi tt c chng sanh m khng kiu ngo hay ng mn - knh ngng B tt nh ch Pht, khng phn bit B tt vi Pht - khng lng nghi ng khi mi nghe kinh - khng nghch vi cc tng phi khc (cng trong Pht gio) - t rn khng phn bit vic nhn cng dng v tng vt nhm mu cu li ch c nhn - t nghim xt m khng cn bin gii nhm t nht tm hi hng cng c. Tm ti nng ti thng ca Thnh tu gi - Tr lm cho ci hu sc tan bin vo trong ci v sc Tr thy bit cnh tng khch quan khng c thc ti - Tr thm nhp tt c, bin i nghip thnh s gii thot i vi th gii hin hu - Tr thng sut ci chn tht hay Nit bn - Tr thnh tu tr gic cho tha nhn - Tr thnh tu ci vnh cu hay th hin Tm - Tr lm ch s vt - Tr thnh tu s bin di. Tn Stotra (S), Stava (S), Sataka (P), Stava (S), Sataka (P) Bi k tng khen ngi kinh in Tng, K Bi tn. Tn chi ca Xem Bn chi ca. Tn dng a la B tt Nht tch bt danh tn rya-tr-nmastottarasataka-stotra (S) Tn mt b lun kinh. Tn dng thnh c a la B tt Nht bch bt danh kinh rya-trbhattariky-nmastot-trsatak (S) Mt b kinh trong Mt b. Tn khng Anavakara-nyat (S) Bt x khng, Bt x ly khng Cc php gi ho hp, cui cng u l tng tan dit. Tn lon Viksepta (S). Tn noa l minh phi Caal (S) Ni ha tam mui Mt trong 8 minh phi 8 hng quanh ngi H Kim Cang, minh phi ny ng ty bc cung. Tn php gii tng Dharmadhtu stotra (S) Tn mt b lun kinh. Tn-nh-di T-la-ph-pht Sanjaya Belathiputta (P).

Tng Chi i tng Puparaha (S) Pht La B, Pht B La Ha, Thc Xoa Mt trong 8 v Dc xoa i tng. Tnh Pakati (P), Nature Xem nh tnh Tnh a Gotra-bhmi (S) Chng tnh a, Chng a Mt trong Tam tha cng Thp a ghi trong kinh i Bt nh. Tnh khng Tongpanyi (T), Prakti-nyat Voidness T tnh cc php l khng.
(S),

Tnh Lc phi Saktah (S) Tnh lc phi, mt tng phi B la mn khong 400 BC Xem Sa kh . Tnh thy Cakkhukarani (P), Leading to vision. Tnh Tnh B tt Xem Tr Trng B tt. Tnh t tnh Bhva-svabhva (S) Tnh t nhm tr cc php. Tt Bt La Da Na Pippalayna (S) Tn khc ca ngi Ca Dip. Ngi c tn ny v sinh ra di ci cy mang tn ny. Tt b a b Xem Hu b tng. Tt b a sa b Xem Hu b tng. Tt b ha Xem Ta b ha. Tt b nh = nht thit tr Ci tr bit tt c mi s, hu vi, v vi, qu kh, hin ti, v lai; tr hu ca Pht. Xem Ton tri. Tt b tt a Xem Nht thit hu tnh. Tt Ca da kin Xem Hu thn kin. Tt a Sattva (S), Being, Satta (P) Hu tnh, hu thc, hm sanh, chng sanh; Vt c sanh mng, chng sanh trong thp o, trong lc gii. Tt la tt pht Xem Bin Ti thin. Tt la t pht Sarasvti (S) Thn sng ngi. Tt l pha mt t ra Xem o s. T Miccha (P), Mithy (S), Micch khng ng ng chnh.
(P)

Thin lch,

T dm Adultery, Kamesu-micchacara (P), Kmamithyacara (S), Kmamithycra (S), Kmamicchcra (P), Kmamicchcra (P) T hnh.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

214

T o Mithy-marga magga (P).

(S),

Wrong path, Micch-

Tn b sa la Xem Bnh sa vng. Tn B Sa La vng Bimbisra-Pratyudgammna (P), (S, P) Vua x Magadha thi c Pht,xy dng thnh ph Rajagrha. ng theo o Pht v cng dng Bamboo Grove, ng b con l Ajatasatru git ot ngi. Tn gi Xem Ca lng tn gi. Tn gi la Pigala (S) Bng Yt la thin, Bng Ca la thin Con trai ca b La st Ha l . Tn Thc Bo Qin Shufao (C) Vin tng ca vua ng Thi Tng, nh ng. Tn Thy Hong Ch'in Shih Huang (C). Tn triu Ch'in dynasty. Tn tru Ch'in (C). Tng thc Xem A li da thc. To ng tng Soto school. To ng Ts'ao Tung (C), Soto (J) Tro-ng phi ny lt tn theo tn ca ngi khai sng: ngi ng Sn Lng Gii v truyn nhn ca ngi l To Sn Bn Tch. To ng v Lm T l hai dng thin hin cn hot ng Nht. To ng tng Soto sh (J), Ts'ao-tung tsung (C), Caodongzong (C). To Kh Tsao-chi (C), Ts'ao-ch'i (C). To Ngy triu Ts'ao-Wei dynasty do To Tho khai sng.

T nh Miccha-samdhi (S). T hnh Dukta (S), Wrong doing. T hnh chn nh Mithypraptipatti-tathat T hnh nh Tc Tp Thnh . T hnh nh Xem T hnh chn nh. T kin Micch-dihi (S), Wrong view, Mithy-di (S) Khng tin nhn qu, ti phc, bo ng. Mt trong Thp s Cho rng tt c u khng c nhn qu, kin gii ny gi l t kin. T kin lu Ditthasava
(S)

views.

(P),

The taint of wrong

T mn Mithy-mna (S) Khng c c m t cho l l mnh ti cao c trng. T mng Ajirika (S), Mithy-jiva (S), Micch-jiva (P) Nui sng thn mng bng nhng hnh vi khng ng chnh php.Cch sng khng ngay chnh T Mng gio Ajivivaka (S) Mt o gio thi Pht ti th (Ngi Ca Dip v 500 t n th trn Cu thi Na gp mt o s nhm T Mng cho hay Pht Nit bn). T ng Dubbhasita (S), Wrong speech. T th labbatdna (S). T t duy Dithi-carita (P), Tendency of thinking. Ti Hu Xem a Hu ng t. Ti sn dhna (S, P) Ca ci. Ti vt b th Dakin (S), Dakkhina (P). Tm Vitakka thought.
(P),

Ngy triu

To Quc Cu Ts'ao Kuo-chiu (C), Cao Guojiu (C) Mt trong bt tin. To Sn Bn Tch Sozan Honjaku (J), Caoshan Benji (C), Ts'ao-shan Pen-chi (C), Sozan Honaku (J) (840-901) t v truyn nhn gio php ca ng Sn Lng Gii Xem To Sn Bn Tch. To Sn Bn Tch Tsao shan Pen Chi (C), Sozan Honjaku (J), Sozan Honaku (J) Tn mt v s. T o Tnh lc phi Vamacara-sakta tn phi n vo th k 11. T truyn Ta-chuan (C).
(S)

Directed thought, Applied

Tm Hr (S), Hri (S), Shame T bit h thn nhng li mnh to ra. Mt trong 10 th ca i thin a php. Tm Tm - qu (Hri - Apatrapya). Tm Vitarka (P), Vitakka (P) Tm cu, suy t v s l th tho. Tn b Bimb (S) Tri cy Tn b ging tri bi, v bng lng. Cng cn l tn ca Da du la.

Mt

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

215

Tn Ngu Gi thn my.

(S)

Tn mt v thin. Tn ca v

Tt lng gi B ta Xem D Tp A la hn. Tt li xoa Xem cy v u. Tt nhp bin ti Tam mui Nirukti-niyatapravesa-samdhi (S). Tt php tnh Tam mui Dharma-djatu-niyatasamdhi (S). Tt s la mt th Xem Kin Hu B tt. Tt thch xoa Xem V u. Tt trng tng Tam mui Niyata-dhvaja-ketusamdhi (S). Ti gia Gahattha (P), Ghastha (S), Gahattha (P) Gia tr k Giai on nh ci v sinh con. Mt trong bn giai on trong i mt ngi B la mn: Phm hnh k, Gia tr k, Lm th k, Tun th k. Tng Pika (S), Storage 1- Ni dung gio php. 2Hp, rng, kho. s thnh tu y . Tng Garbha (S), Gabbha (P) 1- Ci t. 2- i bi. Tng Kinh Xem Tam tng. Tng Lun Abhidhamma Pika (P), Basket of Special Teaching, Abhidharma Pitaka (S) i php, i php, A t t ma, A t m, V t php - Mt trong tam tng kinh in: - Kinh tng - Lut tng - Lun tng. Do ngi Maha Ca Dip c li trong k kt tp th nht. T Lun Kinh, Lun tng (Abhidharma) dng ch phn ch gii ch thn Pht ni ra. T Lun (Sastra) ch phn ch gii do cc nh s i tha sau ny b tc v gii thch cho r ngha nhng im quan trng trong kinh in. Lun Kinh ca Nam Tng c 7 b, bng ting Pali. Lun Kinh ca Bc Tng c 7 b vit bng ting Sanskrit, c khc bit vi Lun Kinh ca Nam Tng. Thng c gi l Abhidharma thay v Abhidharma-pitaka. Tp A hm Samm-vyma (S). Tp A hm Kinh Sayuktgama (S), Sayuttanikya (S), Samm-vyma (P) Kinh A hm c 4 b: - Dighagama: Trng A hm Madhyamagama: Trung A hm Ekottaragama: Tp A hm - Samyuktagama: Tng nht A hm.

Tn xut Pravrjana (S), Dismiss, Pabbajana (P) Trc xut khi gio on. Tm phan Pennant. Tn cn Viryendriya (S) Mt trong 5 cn v lu (Tn, tn, nim, nh, hu). Tn triu Chin dynasty (C). Tt ba la Pippala (S) Cy b , Tt bt la Xem bodhidruma. Tt bt la Vaibhara (S) T bt la qut Hang ni ngi Ca Dip v 500 A la hn kit tp kinh in ln th nht Xem Tt ba la. Tt cnh khng Atyanta-nyat (S) Dng hu vi khng, v vi khng ph tt c cc php. Tt c ti chng All offense-obstacles. Tt t tha bt t ra Sitatapatrobnisa (S), Sitatapatra (S) Bch tn ci Pht nh, Bch tn Pht nh, Bch tn ci Pht nh lun vng. Tt t a Sarvarthasiddhartha ca Thi t Tt t a. Tt a Xem Thnh tu gi. Tt nh Xem Bt thoi chuyn. Tt t a Siddhrtha (P), Siddhattha (P), SarvaSiddhrtha (S) S t a; Tt B Tt t Ngha l Ngi c toi nguyn. 1- = S t a, Nht thit ngha thnh 2- Bn php tt n = bn php thnh tu cho chng sanh: - th gii tt n: Pht tu thun ch vui thch ca chng sanh m ni php khin ngi nghe vui lng p d. - Cc v nhn tt n: Tu cn c chng sanh m thuyt php. - i tr tt n: dng s i tr m tr t6m bnh chng sanh. nht ngha tt n: Khi c duyn thun thc, Pht thuyt Tht tng ca cc php gip h ti ch chn chng. Tt t a C m Siddhrtha Gautama Siddhattha Gotama (P). Tt lc xoa Xem V u. Tt lc chi ca Pht Xem Duyn Gic.
(S), (S)

Tn gi y

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

216
(S),

Tp A t m tm lun Samyukta-abhidharmahdaya stra (S) Tp Tm lun Do ngi Php Cu bin son. Tp Bo Tng kinh Sayukta-ratna-pika stra (S) Tn mt b kinh. Tp c Miscellaneous acts of virtue. Tp hnh Miscellaneous practices. Tp hnh Miscellaneous acts. Tp nhim Sankilesa (P), Saklea (S), Sankilesa (P), Sankilessana (P) Hu lu php Xem Nhim . Tp Phm Sayuktavarga (S) Mt trong hai phn Ph lc ca Tng Lun. Tp qui Tsa-kua (C), Miscelaneous Notes Mt trong 10 lun gii trong Thp Dc. Tp sc bo hoa nghim Pht Ratnakusumasanpuchpitagatra-Buddha (S) Tn mt v Pht hay Nh Lai. Tp sc bo hoa nghim thn Pht Ratnakusumasanpuchpitagatra Buddha (S),

Tm bt thin Akuala citta

consciousness.

Unwholesome

Tm bt tng ng hnh php Cittaviprayuktasaskra (S) Mt trong 4 php ca hu vi php: Sc php, Tm php, Tm s hu php v Tm bt tng ng hnh php. Tm bi Karu (S), Compassion (S, P), nying je (T) Lng thng xt ca ch Pht, ch B tt i vi s kh ca chng sanh v mun gip h ht kh. Trong T v lng tm. Gm: t (maitri), bi (karuna), h (mudita), x (upeksa). Tm cu nhim Afflicted consciousness nyn yid (T). Tm cn Hadaya-vatthu

mind.

(P),

Physical base of

Tm i lc Mind of Great Joy. Tm a gic tm Shinchi kakushin (J). Tm nh Sadhikkhanda (S). Tm gii thot Vimokatraya (S), Vomokkhattaya (P), Citta-vimukti (S), L tm: Khng, V tng, V nguyn Nh thin nh m gii thot c nh chng. Tm h Mudit (S), Sympathetic joy, boundless joy. Trong T v lng tm Gm: t (maitri), bi (karuna), h (mudita), x (upeksa). Tm hc Shingaku (J). Tm h Anumodna Anumodana (P).
(P),

Varied-Colored Jewels-Flower Adornment Body Buddha Tn mt v Pht hay Nh Lai.

Tp Tm lun Xem Tp A t m tm lun. Tp u ng Xem V ngha ng. Tc Kin a La Skandila (S) Tn mt v Php s th k th 5. Tm trn sng Hng Gangasnna

the Ganges.

(S),

Bathing in

Thanksgiving

Tm Hdaya (S), Hadaya (S) Lt , Nhc on tm, Nhc tm 1- Thc th ca chn nh. 2- Ch nng ca cn. Tm Hadaya (S). Tm an tr Ekaggati (S). Tm nh Nimitta (S), Mental image Thy, Tng 1-Tng (dng trong Kinh Lng gi) 2- im tt lnh. Tm n Busshin-in (J), Shin-in (J).

Tm khng qun Contemplation of emptiness heart. Tm khng tp lon Unconfused heart. Tm kin nh Steadfast mind. Tm kinh Heart stra, Prajaparamita Hridaya Stra(S) Xem Ma ha Bt nh Ba la mt a tm kinh. Tm lc Xem Lc. Tm lun Xem A t m tm lun. Tm luyn i sc gii Rpavacara-citta (P).

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

217

Tm nht cnh tnh Cittekaggata (S), Cittaikagrata (S), One-pointedness of mind Cht a ca yt; Cittekaggata (S) Mt loi nh, trong tm nhip vo mt cnh duy cnh. Tm nim thuyt gii Adhihna-Uposatha

Pht tr trong ni Isigili. Tn u l Ph la a Xem Tn u l. Tn la Pundra (S) tn mt ngn ni Bc n. Tn La Na thi Sadrarananda truyn bng ting Phn.
(S)

Observance of determination.

(P),

Pht

Tm nim x Cittanupassana (SP), Contemplation of states of mind, Citta-smty-upashna (S) Mt trong T nim x. Tm ph Xem H. Tm st Xem T. Tm s Cetasika (S, P), Mental conducts, Caitasika (S),Caitta (S), Mental state C n 52 tm s = trng thi tm, cn gi chung l hnh. Tm s hu php Aitta (S) Mt trong 4 php ca hu vi php: Sc php, Tm php, Tm s hu php v Tm bt tng ng hnh php. Tm tn lon Viksepta-citta (S). Tm tm Santirana-citta

Tn Nht vng Blditya (P) u Nht vng Vua nc A du x, thng tr n thi ngi Th Thn. Ty du k Hsi-yu chi (C), The Journey to the West Do Ng tha n sng tc. Ty ng Tr Tng Seid Chiz (J) Tn mt v s. Ty giang Hsi ch'iang (C). Ty Hnh Saigo (J). Ty lai Seirai-no-i (J). Ty Ngu Ha chu Aparagodna (S), Aparagodnya (S), Apargaudni (S) Ty C ni Tn mt ci gii Xem Ngu ho chu. Ty phng cc lc Xem Cc lc. Ty sn tr b Aparaail (S), Aparaseliya (P) A la thuyt b Mt trong 9 b phi trong i chng b Mt trong 4 b phi ca n t la phi. Ty thin Xem n . Ty trc Xem n . Ty Vin T Minh Hsi-Yuan Ssu-ming (C), Xiyuan Siming (C), Sain Shimyo (J) Thin s th k th 9. Ty Vin T Minh Xiyuan Siming Shimyo (J).
(C),

consciousness.

(P),

Investigating-

Tm thanh tnh Clarity, selwa (T). Tm thanh tnh parabhasvara (P). bn nhin Cittapakrti-

Tm thn tc Citta-samdhi (S, P). Tm thnh tht Sincere mind. Tm th gian Lokiya citta (P) Phm tm. Tm tch tnh Santacitta (S) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. Tm t Avypada samkappa (S). Tm v ngi B tt Suvinita (S) Tn mt v B tt. Tm v nhim trc Undefiled and unattached heart. Tm v vi Unconditioned heart. Tn u l Piola (S), Piola-bhradvja ( P, S) Tn u l Ph la a, Bt ng tn gi Mt trong 16 i A la hn t ca Pht, c Pht phi ra nc ngoi truyn o. Mt trong 100 v c Gic

Sain

Ty vng mu Hsi wang-mu (C), Royal Mother of the West Tn mt v thin. Ty vc Xem n . Tn nghip Kamakaya (S), Kammakkhaya (P). Tn tm Cetovimutti (S), Deliverance of heart. Tn th yuksaya (S), yukkhaya (P), Tn tr Kaya-jna (S), Khayaa (P).

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

218

Tng ca lan a b Sankrantivda (P), Sutravadatika (S), Suttavda (P), do d pe (T), Sankrantivada (S) Kinh lng b, Thuyt chuyn b Mt trong 11 b phi ca Thng ta b do ngi Cu ma la la a (Kumaralabdha) sng lp. Tng ca lan a tng Sutravadatika school. Tng chng Xem Tng lm. Tng on Svakasagha Xem tng gi. Tng Visichamati (S). Tng ch php Zoyakoho (J). Tng gi Sagha (P), Assembly, gen dun (T), Sagha (S) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. Tng Gi bt la Saghabhadr (S) Chng Hin Tn mt Lun s n vo th k th 5, t ngi Tc Kin a La. Tng Gi Bt Ma Saghavarman Khi. Tng Gi Bt Trng Saghabhuti n, th k IV Xem Chng Hin. Tng gi da x Xem Gia da a x. Tng gi b Saghadeva (S) Chng Thin S ngi n, th k IV. Tng gi la Nc Tch Lan ngy nay. Xem Tng gi quc. Tng Gi La st Sagharaksa (S) Tn mt v s. S ngi n, th k I. Tng gi lam Xem Gi lam Xem Tnh x. Tng gi lam ma Xem Gi lam. Tng gi l Xem i y. Tng gi mt a Saghamitta (S) Xem Mahindra. Con gi vua A Dc, sng lp gio on T kheo ni Tch Lan. Tng Gi Nan t s Saghanandi (S) Chng H T th 17 dng thin n .
(S)

Tng gi quc Siha (S) 1- S t quc, nc Tch Lan ngay nay. 2- s t 3- S T T Kheo, t i th 24 trong 28 v t Pht gio n . Xem Sinha Bhiksu (S t T kheo). 4- S T B tt. Tng gi tra kinh Seng-chia-che ching mt b kinh.
(C)

Tn

disciples, Sagharama Body Xem Tng lm,

(P),

Congregation of

Tng gii hc Adhisita (S) Gii hc Mt trong tam hc. Tng Hm Seng-han (C). Tng H Sagharaksita (S) Tn mt v s. t X li Pht. Tng H B tt Samyharaksita (S) Tn mt v B tt. Tng hu hc Adhipraj (S) Hu hc, Tng thng hu Mt trong tam hc. Tng Hu Saghamitra (S) Tn mt v s. Tng ch php Pustika (S) Php tu cu sng lu. Tng kh s Xem S lun phi. Tng kh a Xem S lun phi. Tng Kh tng Sakhy-krik (S) S lun tng. Tng k Saghika (S) Chng s 1- Ca tng k l ca thng tr, ca chung, ca tng chng. 2- Ma ha Tng k b, i chng b (Mt trong 20 b phi Tiu tha). Tng k mu ta ha Xem Tnh S T. Tng nht a hm Xem Tng nht A hm. Tng nht b kinh Xem Tng nht A hm. Tng nht A hm Ekottarikgama (P), Ekottargama (S), Anguttara nikya (S), SingleItem Upwards Collection Tng chi b kinh, Tng nht b kinh Mt trong 5 phm ca Kinh Tng, gm 9.550 bi kinh, chia thnh 11 tiu phm t mt n mi mt da trn s tiu mc c cp trong kinh. Tng nht A hm Ekottarikgama (P). Tng tn Saghadisesa (P), Saghavaea (S), Saghadidesa (P), Tng gi b thi sa T kheo c 13 iu (T kheo ni c 17 iu) trong 227 iu

Chng

(S)

S ngi

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

219

ca gii bn T kheo trong Kinh phn bit (SuttaVibhanga). Ti th 13 ghi trong Lun tng, nu phm th b tn xut mt thi gian. Tng tn gii Trayodaa sanghdesesa trong s 250 gii ca T kheo.
(P)

13

nhn (Th d: dukkhasamudaya: nguyn nhn s kh). 2- Cn gi l Tp, trong T diu : Kh (duhkha), Tp (samudaya), Dit (nirodha), o (marga). 3- Mt trong 4 hnh tng ca Tp : Nhn, Tp, Sanh, Duyn. Tp Saudya-riya-satya (S), Saudyariya-sacca (P), Saudya-riya-satya (S) Tp thnh Tp kh Saudya-vsan (S), Vsan (S), Hidden motives, Pravriti (S), Abhysa (S) Hun tp Nhng tp tnh, phn hnh thnh ni tm do t tung v hnh vi tng tc hin hnh hun tp vo, dn dn kt cht vo tm, tri qua thi gian di tch tp thnh tnh, kh ph tr. Tp khi Xem . Tp loi tr nhn Saudya-jna-knti (S) Mt trong Thp lc tm do qun T m pht sanh. Tp lng lun Prama-samuccaya stra (S), Samuccayaprama stra (S), Shuryoron (J) Mt b lun v i tha ca Php tng tng, do ngi Trn Na trc tc. Tp nghip Acinnakamma (P), Habitual kamma. Tp nht thit cng c Tam mui Sarvapuya samutchtchaya (S), Sarva-puyasamutchtchaya-samdhi (S) Mt trong nhng php tam mui ca ch B tt v ch Pht. Mi c Pht hay B tt u c v lung php tam mui. Tp php Saudya-dhamma

Tng tm hc Adhicitta (S) nh hc, Tng thng tm Mt trong tam hc. Tng thng Sagharja (P), Sagharja (S). Tng thng Adhipati (S) Tng cng nng lc gip cc php tin trin mnh Th thng Tng thng Adhi- (S), (Dng lm tip u ng). Tng thng duyn Adhipati-pratyaya

Influence of one factor.

(S),

Tng thng gii Adhila (S). Tng thng hu Xem Tng hu hc. Tng thng mn Adhimna (S) Cha chng qu m cho l chng qu. Tng thng qu Adhipati-phala
(S), Dominant effect, Fruit of dominant effect. Mt trong ng

chng qu (ng lu, d thc, ly h, s dng, tng thng qu). Tng thng tm Adhi-citta hc.
(S)

Xem Tng tm

Tng thng tm hc Adhicitta-sikkha (S). Tng thng tm kinh Xem Kinh An tr tm. Tng Triu Shengzhao (C), Seng-chao (C), Shengzhao (C) (374/378-414) Thuc trng phi Tam lun trong h Trung lun Trung quc. Tng Triu Seng-tchao (S) t ca Ngi Cu ma la Thp. Tng vin Xem Tnh x. Tng Xn Seng tsan Seng-tsang (C).
(C),

factors.

(P),

Origina-tion-

Tp php tr Saudya-dharma-jna (S) Mt trong Thp lc tm do qun T m pht sanh. Tp php tr nhn Saudya-dharma-jnaknti (S) Mt trong Thp lc tm do qun T m pht sanh. Tp tnh t tnh Saudya-svabhva (S) Tp t tnh Tnh nhm hp thin c thnh tu php nhim tnh. Tp thnh Xem Tp . Tp tr Saudya-jna Tp .
(S)

Ssan

(J),

Sengcan

(C),

Tng Xng Sanghakrti (S) Tn mt v s. Tng y Uttarasagha (S) Y mc gia (ngoi l tng gi l, trong l an hi). Tp Saudya (S), origination Nhn 1- Nguyn

Tr v lu do qun

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

220

Tp t tnh Xem Tp tnh t tnh. Tt Irsya (S) Ghen ght s thnh tu ca k khc. Mt trong 10 tiu ty phin no. T An Chi An (C) Tn mt v s. T nghi th Brahmanas (S). Tch Lan Tng Gi phi Sihala-saghanikya (S) Tch Lan tng phi Thnh lp nm 1192 Min in. Tch Lan tng Sihala-sagha (S). Tch trng Khakkhara Khampana (P).
(S),

consciousness.
Ti la Xem qu i Xem Ng qu. Ti ma la xoa php s Xem V cu nhn s. Tia sng Rami (S), Ray. Tin i (S), Isi (P) Trong kinh Lng Nghim, c Pht bo ngi A nan c 10 hng tin: a hnh tin, Phi hanh tin, Du hnh tin, Khng hnh tin, Thin hnh tin, Thng hnh tin, o hnh tin, Chiu hnh tin, Tinh hnh tin, Tuyt hnh tin. Mi hng tin ny khi mn kip cng thc sanh vo lun hi. Tin Isi (P), i (S). Tin Nhai Ngha Phm Sengai Gibon (J) Tn mt v s. Tin Nhn Tc Lc tinh x igrama-Vihra (S). Tin thin Xiantian (C), Hsien-t'ien (C), Xiantian (C). Tin thin nguyn kh Adya-sakti (S), Primal power, Adya-shakti (S) Bn nguyn kh, bn nguyn lc, lc to dng tri t. Tiu dit Xem dit. Tin ha nh nguyn lun Xem S lun phi. Tin s Pht hc Geshe (T). Tin trnh gic ng Xem B o th lun. Ting Xem Phm bi. Ting sc vt Tiracchna-katha (P). Tip tm Sesshin (J). Tit ch Abstention. Tit lun Xem V . Tin o Rudrayna (S) Vua thnh Thng m (Roruka), nc T duy lp (Sovira) trong kinh i in tn. Tin K Nghi Chien chi I (C). Tin kip Prvakalpa Pubbakappa

Khama

(P),

Tn Prsda (P), Layana (S), raddh (S), Saddh (P), Faith ng, Ging ng 1- Lng tin su sc. 2- ng: Ngi nh th Pht (e.g: Thch Ca Pht ng) Tn tm Khin cho tm, tm s lng trong thanh tnh. Mt trong 10 i thin a php. Mt trong ng cn, ng lc. Tn cn Vissasa (P), raddhendriya (S) Mt trong 5 cn v lu (Tn, tn, nim, nh, hu). Tn n gio Hindu (S). Tn h Xem Thin Trc. Tn quc Xem Thin Trc. Tn c Abhimukti (S), Implicit faith. Tn c B tt Saddhdhika (S) Tn mt v B tt. Tn gii Xem Thng gii. Tn lc Saddh-bala (S), raddh-bal (S), Energy

of belief, Force of faith

Tn n Xem u b di. Tn tm Shinjin (J) Xem Tn. Tn tm minh Shinjinmei (J). Tnh Sh (J). T cn Ghnappasada rpa (S), Organ of smelling sense, Ghranendriya (S) Mt trong ng cn (nhn, nh, t, thit, thn cn). T gii Ghna-dhtu (S), Nose element. T thc Ghna-via
(P),

Previous life

(S),

(P),

Smelling-

Tin kip Pubbakappa (P). Tin snh Xem Vin Cng.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

221

Tin s Prvayoga (S), Prehistory. Tin t Prvanta (S) Qu kh. Tin Tng Marammasaghanikya (S) Chi phi Thng ta b Min in t th k II. Tiu A hm Khuddaka Nikya (P), Collection of Little Texts Tiu b kinh Mt trong 5 phm ca Kinh Tng. Tiu b tp Khuddakapatha (S), Sutra of Little Reading Tiu tng Mt tp trong 15 tp ca Kinh Tiu b. Tiu b Culadeva (P). Tiu nh Culaggata-samdhi (S) nh ci Dc. Tiu gii Xem Phm Ba dt . Tiu hoa th sn Xem Quang minh sn. Tiu kinh Smaller stra Xem Tiu V lng th Kinh. Tiu Kinh du padopamasutta (P). chn voi Culahatthi-

Tiu kinh php hnh Cula-dhamma-samadana sutta (P), The Shorter Sutra on Taking on Practices Tn mt b kinh. Tiu kinh php samadanasuttam (P). hnh Culadhamma(P),

Tiu kinh phng qung Culavedalla sutta

Sutra on The Shorter Set of Questions-andAnswers Tn mt b kinh.

Tiu Kinh Phng qung Culavedalla-suttam (P). Tiu Kinh rng sng b Culagosinga-suttam (P). Tiu kinh Saccaka Culasaccaka sutta (P), The Smaller Sutra to Saccaka Tn mt b kinh. Tiu Kinh Saccaka Culagopalakasutttam (P). Tiu kinh Sakuludayi (MN79). Tiu Kinh S t hng Culasihanada suttam (P), The Shorter Sutra on the Lion's Roar Tn mt b kinh. Tiu kinh S t hng Culasihanadasuttam (P). Tiu Kinh Th d li cy Culasaro-pamasuttam (P). Tiu kinh Thin sanh u di Culasakuludayisuttam (P). Tiu kinh v d du chn voi (MN27). Tiu kinh v d li cy (MN30). Tiu Kinh Xm nga Cula-assapurasuttam (P). Tiu kinh Xm nga (MN40). Tiu k kip Smaller kalpa. Tiu Phm Culavagga (S), Sutra on The Lesser Chapter Mt trong su phm ca Lut Tng. Tiu phm Bt nh Ba la mt kinh Aashasrikprajpramit (S) Tiu phm Bt nh kinh, Bt Thin Tng Bt Nh Kinh, o hnh Bt nh Ba la mt kinh, o hnh bt nh kinh Gm 10 quyn c 28 phm, l phm th 4 (t quyn 538 n 555) trong b i Bt nh. Ni dung xin minh v php Bt nh Ba la mt. Tiu s Culavasa (J).

Tiu Kinh on tn i Culatanhasankhava suttam (P), (MN37). Tiu kinh gio gii La hu la Cula-rahulovada suttam (P), The Smaller Sutra of Advice to Rahula, (MN147) Tn mt b kinh. Tiu kinh kh un Culadukkhakkhandha suttam
(P), The

Smaller Sutra on the Mass of Suffering

Tn mt b kinh.

Tiu kinh Malunkya Malunkyasuttam (P). Tiu kinh Malunkyaputta Culamalun-kyovada sutta (P), Sutra on The Shorter Instructions to Malunkya Tn mt b kinh. Tiu kinh mn nguyt Culapunnama suttam (P), The Shorter Sutra on the Full-moon Night Tn mt b kinh. Tiu kinh nghip phn bit Culakamma-vibhaga suttam (P), Sutra on The Shorter Exposition of Kamma Tn mt b kinh. Tiu kinh ngi chn b (MN34).

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

222

Tiu tng Dahrah (S) S tng S th c tc cha 10 nm. Nu 10 nm th gi l Tr vi (Sthavira). Tiu th gii Cakkavala (P). Tiu thin th gii Sahassilokadhtu Culalokadhtu (P).
(P),

nhng i gic gi ni ting nht ca Ty tng, v t th nht ca dng truyn tha i th n v l thy ca Naropa. Tinh Ching (C), Essence Trong tinh, kh, thn nhng nguyn l cn bn trong php luyn th ca o gia. Tinh Kinh Sukhvatvyuaha stra (S) A di Kinh Tn mt b kinh. Tinh H Santa-Raksita (S) Ngi n , cng s Lin Hoa Sanh vo Ty tng vo th k VIII truyn Du gi php qun. Tinh linh sng bi Animism. Tinh tn Vrya (S), Vyma (S, P), Viriya (P), Vyyma (S), Endeavour, Striving, Energy 1Tinh tn th tr c gii i. Hnh tinh tn php th phi: - Tinh tn lnh xa phin no, ti li v vic d khi cha pht khi. - Tinh tn lt khi phin no, ti li khi phm. - Tinh thn rng m c lnh cha c. - Tinh tn duy tr, tng trng c lnh hin c. 2- Cn: Tm dng mnh tu thin dt c. Mt trong tht b phn: , phn bit, tinh tn, kh, y, nh, h Mt trong ng cn, ng lc. Tinh tn Ba la mt rya-virya-pramit (S), Vryapramit (S), Viriya-prami (P), Perfection of Energy T l da Ba la mt, Phm B tm Tinh tn Ba la mt a Mt trong Thp Ba la mt. Tn ti chng ngng, liu b thn mng v o. Niphp ti thng khin ngi nghe c ti ci Chnh gic. Mt trong su ba la mt tc l su phng php t gic ng, gm: - dana-paramita: b th ba la mt sila-paramita: gii hnh ba la mt - ksantiparamita: nhn nhc ba la mt - virya-paramita: tinh tn ba la mt - dhyana-paramita: thin nh ba la mt - praja-paramita: bt nh ba la mt T l gia Ba la mt. Tinh tn gic chi Viriyayaga (S) Mt trong Tht gic chi.

Tiu Thin th gii the Small Chiliocosm Ni Tu di v by lc a bao quanh, tm bin v mt vng ni st to thnh mt th gii. 1.000 th gii thnh mt tiu thin th gii, 1.000 tiu thin th gii thnh mt trung thin th gii, 1.000 trung thin th gii thnh mt i thin th gii = 1.000.000.000 th gii. Tiu tha Hnayna (P), tek pa chung wa (T), Shj (J), Shj-zen (J), Small Vehicle, The

lesser Vehicle.

Tiu ty phin no Partta-kleabhumikadharmah (S) Cc phin no tng ng mt phn nh tm nhim m hin khi ring bit, gm 10 th: Phn, Ph, San, Tt, No, Hi, Hn, Sim, Cung, Kiu. Tiu tng Kudrakadhyaya Lun tng ca i chng b.
(S)

Mt phn trong

Tiu V lng th Kinh Sukhvat-vyha-stra (S), The Smaller Sukhavativyuha Sutra Kinh Nht Thit ch Pht S h nim, Tiu Kinh, T ch Kinh, Kinh Ch Pht S H nim i Chnh Tng, tp 12, B A di Kinh, 1 quyn. Tim Gio Php tu ca gio mn t thp tn, thp tr, thp hnh, thp hi hng, thp a cho n ng gic, diu gic, tng bc dn dn tin ln, cng gi l php thin gin tip i Tn, n s ni V l Lu Cu phn gio php ra lm 2 khoa: n (vn tt) v tim (ln lt), ly Kinh Hoa Nghim lm n gio cn ngoi ra u l Tim gio. Tim ng Zengo (J), Gradual enlightenment. Tim Nguyn Chien yuan (C) Tn mt v s. Tim Nguyn Trng Hng Zengen Chk Tn mt v s. Tip tt qu Xem D xoa. Tilopa Tilopa (T), Ti-lo-pa (T) (989-2069) Mt trong
(J)

Tinh tn gic phn Tam mui Viryasaptabodhyaga-samdhi (S) Mt trong Tht gic phn Tam mui. Tinh tn lc Vrya-bla (S), Viriya-bala (P).

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

223

Tinh t Xem Ki b a. Tinh T kip Nakatra-kalpa (S) K kip k tip sau Hin kip, kip ny. Tinh T vng Nakatra-rja (S). T bt la qut Xem Tt bt la. T b Thi Pht Vibh Nh Lai.
(S)

Tnh gic Sampajaa (S). Tnh thc Sata (S), Mindfulness Vin, Trn. Tnh thng Maithuna (J). Tnh trng Tse Drung (T). Tnh cng Jinggong kh cng th ng.
(C),

Ching-kung

(C)

Bi tp

Tn mt v Pht hay

T Du sn Mt. Hiei, Hiei-zan (J). c gi l mu sn v l ni pht sanh ra cc tng phi Tnh , Mt tng, v Nht Lin ca Nht). y l tng n ca Thin i (Tendai) tng Nht. T kheo tng chng Bhikkhusagha (P), The order

Tnh l Xem T duy tu, Xem Thin nh. Tnh l lut nghi Dhyna-savara

rules.

(S),

Dhyana

Tch nta (S) Tch tnh Mt trong 4 hnh tng ca Dit : Dit, Tnh, Diu, Ly. Tch cn B tt Santendriya (S) Tn mt v B tt. Tch chiu Minh Tnh Xem nh hu. Tch chiu thn bin tam ma a kinh Chi-chao shen-pien san-mo-ti ching (C) Tn mt b kinh. Tch dit Jakumetsu (J) Xem nit bn. Tch dit chi php Xem Tch dit tu. Tch dit nh Xem Tch dit Tam mui. Tch dit tu Viviktadharma-matibuddhi (S), Viviktadhamma (P), Viviktadharma (S) Tch dit chi php. Tch dit vi lc Vupasama-sukha (S). Tch B tt Santi-mati (S) Tn mt v B tt. Tch H ntarakita (S) (700 - 760). Sng lp Du gi Trung qun, bin son Lun Nhip Chn tht. Tch Lu Minh B tt Sivavahavidy (S) Tn mt v B tt. Tch mc Mauneya Mauna (S).
(S),

of fully ordained monks.

T la tin na Xem Dng qun vng. T lam Vairambh(ka) (S), Veramba (P) Ph lam, T lam b, Tng lam, bo phong Tn mt cn gi d, cn gi ny n u ch y tan tc. T lam b Xem T lam. T l gia Ba la mt Xem Tinh tn Ba la mt. T l a Xem qu i. T ma na Kinh Xem T ma tc Kinh. T mt la mt a la Xem V cu hu lun s. T na d ca thin Xem Chng ngi thn. T ni Xem Lut. T Ni a Lu Chi Vinitaruci (S) Dip H thin phi, T Ni a Lu Chi thin phi Nm 574 qua Trung hoa, khng may gp nn Chu v, n H nam gp t Tng Xn, c truyn tm n. Nm 580 qua Vit nam tr tr cha Php vn. Ngi l t Thin tng I th nht ca VN. Nm 594 Ngi truyn cho Php Hin. Php h ny truyn 28 i t 626 n 1216. T Ni a Lu Chi thin phi Xem T Ni a Lu Chi. T ni tng Xem Lun tng. T sa mn thin Xem D Thin vng. T-B-Thm-S, n s Vessmitta (P).

Mauna

(S),

Mauni

(S),

Tch Nhin Kim cang Vajramuni (S) Tn mt v B tt. Tch Tht Nguyn Quang Jakushitsu Genko (J) Tn mt v s. Tch Thin amathadeva (S), Shantideva (S), Santideva (S) Phi Trung qun Xem Sa mn. Tch tnh Jakuj (J) Xem Ch.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

224

Tch tnh Vivitta (P), Vivikta (S), Vivitta (P), Santi (S), Quiet, Secluded Vng lng Cn l tn Tch Tnh Mu, mt v thin Xem Tch,Xem V cu. Tnh bnh Xem Thy bnh. Tnh chiu minh Tam mui Alakraur (S). Tnh ch Samatha
(S),

Jodo-Shin) cng vi Ippen (ngi thnh lp tng Ji). Tnh c Tam mui Tnh c Tam mui Vimaladatta-samdhi (S) Mt trong nhng php tam mui ca ch B tt v ch Pht. Mi c Pht hay B tt u c v lung php tam mui Xem Tnh c phu nhn. Tnh Buddha-land of Peace and Bliss

meditation,

shinay

(T),

Tranquility Absorption

Tnh ch nh Appana samdhi

concentration.

(S),

Pureland.

Tnh ch thin shinay

Tranquility meditation

(T),

Samatha meditation

Tnh c phu nhn Vimaladatta (S) Tin thn ca Quang chiu trang nghim tng B tt trong hi Php hoa, v vua Diu Trang Nghim. Tnh Hnh Viuddhacaritra Xem Phm hnh
(S)

Tnh c Retreat Nhp tht, n c, Tch cc, Nhp cc. Tnh Danh Xem Duy ma Ct. Tnh Diu Mydev (S) Tn ca M c Pht. Tnh ng ch uddha-sampatti (S). Tnh Pure Land Xem Cc lc quc. Tnh chn tng Jd Shinsh (J) Tn mt tng phi Xem Chn Tng. Tnh o Pure Land Path. Tnh hnh Pure Land practices. Tnh php mn Pure Land School. Tnh Ty phng x Xem Cc lc. Tnh tht tng Shin-sh (J), Shin school Jodoshin shu (J) Cn gi l Tnh Tht tng. Mt tng phi Pht gio Nht do Thn Loan (11731262) sng lp. Mn tng phi sng nh nhng ngi th tc, h khng mun to dng s ngn cch gia h vi th gii chung quanh. Tnh thin Jo do (J), Pure Land meditation, Amidism Tn mt tng phi. Tnh tng Jodo-shin sh (J), Jodo-sh (J), Pure Land School Mt tng phi Pht gio Nht do Honen (1133-1212) sng lp Tnh tng c h thng ho Trung quc do cc Ngi T'an-luan (Donran), Tao-ch'o (Doshaku) v Shan-Tao (Zendo), cn Nht do cc Ngi Honen (ngi thnh lp tng Jodo) v Sinran (ngi thnh lp tng

Tn mt v s

Tnh Hnh B tt Viuddhacaritra (S) Tn mt v B tt cng v s B tt khc n ni K s Qut ng h Pht Thch ca din kinh Php Hoa. Tnh hnh gi Xem Phm ch. Tnh hnh tn gi Xem Phm ch. Tnh hoa Tc vng tr Nh lai Kmaladalavimalanakchatraradja-samkusu-mita-bhidja (S) Mt v Pht ng thi vi Pht Thch Ca, th gii ca Ngi pha ng ci ta b, tn l Tnh quang Trang nghim ci. Tnh lun Viuddhacakra (S). Tnh l Xem nh. Tnh Minh C Mlamadhyamakavatti prisannapada nma (S) Tn mt v s. Sch ch thch B Trung Lun ca ngi Long Th. Tnh nghip Pure karma. Tnh Nguyt uddhacandra (S) Mt trong 10 i Lun s ch thch b "Duy thc Tam Thp Lun" ca ngi Th Thn. Tnh Nhn hong t Xem Tnh Thn Nh Lai. Tnh Nhn Nh Lai Xem Tnh Thn Nh Lai. Tnh nhn Pure Person. Tnh Nhin Tp Kin Hin Nhp a Xem Cn Hu a.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

225

Tnh php Pure dharma. Tnh php nhn Pure dharma-eye. Tnh Phn Suddhodna (P) Ph thn ca Thi t Tt t a. Tnh quang minh Tam mui Vimalaprabhsamdhi (S) Mt trong nhng php tam mui ca ch B tt v ch Pht. Mi c Pht hay B tt u c v lung php tam mui. Tnh Quang Pht uddharasmiprabh-buddha (S), Pure Light Buddha. Tnh quang tam mui Vimalanirbh (S). Tnh quang tm s Sobhana cetasika (S). Tnh quang Trang nghim ci Vairocanaramipratimandita (S) Ci gii ca Tnh hoa Tc vng tr Nh lai, pha ng ci ta b. Tnh Qun a Xem Cn Hu a. Tnh S T uddhasiha (S) Tng k mu ta ha Xem Tam tng Thin v y. Tnh Tng B tt Xem Tnh tng Nh lai. Tnh Tng Nh lai Vimalagarbha (S) Tnh tng Tam mui, Tnh Tng B tt 1- Mt trong nhng php tam mui ca ch B tt v ch Pht. Mi c Pht hay B tt u c v lung php tam mui. 2Tnh Tng: Tn mt v hong t con vua Diu Trang nghim thi Vn Li m Tc Vng HoaTr Pht, b ngi theo Pht tu tr m thnh o. Pht hiu ca Dc Thng B tt. Tnh tng Tam mui Vimalagarbha-samdhi (S) Xem Tnh tng Nh lai. Tnh tm Viuddha-citta (S). Tnh Thng Lc a Suddhy-Adhyasaya-Bhumi (S) Tnh Tm a. Tnh Thn Nh Lai Vimalanetra (S) Tnh Nhn Nh Lai Tnh Nhn hong t: Tin thn ca Dc Vng B tt, mt v hong t con vua Diu Trang nghim thi Vn Li m Tc Vng HoaTr Pht b ngi theo Pht tu tr v thnh o. Tnh Thn Pht Vimalanetra-Buddha (S).

Tnh th Vikalpana (S) S b th trong sch. Tnh Thin Sudhavasa (P), Pure Abodes Tn mt v s. Tnh th Land of Nirva. Tnh tha amathayna (S). Tnh t tm hin lu Svacittadya-dhrvisuddhi (S). Tnh x Tarama (S), Vihra (S), Monastery (S, P), Tarama (S), Samgharama (S) Tng gi lam, Tng vin, i t i t, l ngi nh thanh tnh ni cc s hc o v tham thin. Ngoi K th cp c c l tinh x do ng Cp c c mua cng dng gio hi, cn c nhng tinh x khc ca vua quan cng dng c Pht vo thi y nh: - Trc lm Tinh X gn thnh Vng x do vua Tn b sa la cng dng. - Ni cu Tinh x, gn thnh Cu t la v, l qu hng ca Pht. - Tinh x Ghosavatiarama gn thnh Cu m di. - Tinh gn ao Nh hu thnh T x ly - Tinh x ng vin pha ng thnh Vng x. - Lc d Tinh x gn thnh Ba la ni. Tnh x Cp C c Anthapiika vihra Tn mt ngi cha. Ton tri Xem Nht thit tr. Tonglen Sending and taking, practice tong len (T) Mt phng php hnh thin ca t Atisha, hnh gi qun tng nhn ht nhng tiu cc ca tha nhn v tr li bng nhng iu tch cc. Tc hnh tm Javana (S). Tc tt Kim cang Vajravega (S) Tn mt v thin. Ti cao Para (S), Other shore B ngn, Tha. Ti cao hin qung nhn tng Nh lai Xem i nht Nh lai. Ti cao Pht nh Xem Cao Pht nh. Ti Thnh B tt Parama-cary (S) Phm S B tt, Thng Qu B tt Tn mt v B tt. Ti Thng Vasistha (S) B t Tra 1- Mt trong nhng t ca c Pht. 2- Mt trong by i tin. Mt trong mi i tin hay mt trong hai mi tm b chng ca Qun Th m B tt.
(S)

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

226

Ti Thng Sabara (S). Ti thng m Pht Most Victorious Sound Buddha, Dundubhisvranir-ghosha-Buddha (S) Tn mt v Pht hay Nh Lai. Ti Thng Chn T B tt Xem Ti Thng T. Ti Thng Chiu Minh B tt Utamadyuti (S) Tn mt v B tt. Ti Thng Cu Jinatrta (S) Tn mt v s. Ti Thng in Vejayanta (P). Ti Thng hc phi Xem Thng Lun phi. Ti Thng Hu Tathgatamitra (S) Tn mt v s. Ti Thng Kim cang Xem Kim Cang iu Phc thin. Ti Thng Kim Cang B tt Xem Hng Tam Th Minh Vng. Ti Thng Manh nha B tt Jinakura (S) Tn mt v B tt. Ti thng Nhm tr B tt Jinadhara (S) Tn mt v B tt. Ti thng Pht di-Buddha (S), Primordial Buddha Bn s Pht, Ti thng thng Pht, A Pht, Bn s gic gi, Bn s bn Pht, nht gic, A Pht Thng dng Ty tng v Nepal gi Bn s Pht (Primordial Buddha). Trong Kim Cang tha c, Adi-Buddha l Samantabhadra, mt ho thn khc ca Pht Thch Ca. Trong Kim Cang tha sau ny, Vajradhara (Kim Cang Th B tt) l ha thn Pht. Trong PG i tha nguyn thy, c i Nht Nh Lai chnh l Adi-Buddha. Ngi thng lnh tt c Thin na Pht v Thin na B tt. Ti Thng Pht nh Unavyaya (S) Tn mt v B tt.Xem Cao Pht nh. Ti Thng Quang B tt Xem Kim Cang Quang B tt. Ti Thng Thn Janabandhu (S) Tn mt v s. Ti Thng T Jinaputra (S) Ti Thng Chn T B tt, Thn Na Tht a La Tc gi quyn Du gi S a Thch lun. Mt trong 10 i Lun s ch thch b "Duy thc Tam Thp Lun" ca ngi Th Thn.

Ti thng thng Pht Xem Ti thng Pht. Ti thng thin Nisreyaa (S). Tn Sun (C) Qu th nm trong bt qui. Tng B Xem Hng Tam Th Ma vng. Tng lt Ba Tsongkhapa (S), Tso-kha-pa (T), Je Tsongkhapa Tng cp ba, Tn Khch Ba Nh ci cch o Lt ma gio Ty tng (1357 - 1419), ng thi cng l ngi sng lp phi m vng (Gelougs-pas), ha thn ca Vn th S Li B tt. Chnh c Pht cng tuyn on s hin din ca Ngi Ty tng. T Tng lt Ba hi phc tinh ty Pht gio v t rhiu nng ca phng cch thc hnh Pht hc chnh thng. Tng lt Ba Je Tsongkhapa (P), Tso-kha-pa (T) Tn mt v s. Tng triu Sung dynasty. Tng Vn Song Yun (C) Sa mn Trung quc th k th 6. Tng Vn i s Song-yun (C) Nh s ngi Tu, c phi i Ty vc thnh kinh nm 518, v nc nm 523, thnh 170 quyn kinh. Ngi i sau ngi Php Hin (cui th k th t) v trc ngi Huyn Trang (u th k th 7). Khi Ngi Tng Vn v nc th Ngi B t Ma tch ti ni Tung sn (nm 529). Tng Vn Minh Sung wen-ming (C), Song Wenming Mt nh vn v ci cch ca o gia vo th k th 6, truyn b t tng c thn ca Pht gio trong hng o chng. Tng lm Sagha (S), Sagha (P) Tng gi, Tng on, Tng chng Ch tng v tc nhm hp dy hay hc o. Ta c Nidna (S), Zafu (J), Meditation cushion. Ta php sana (S) Mt trong 8 php tht tu c cp trong Du gi kinh. Ta thin Zazen (J), Meditation. T b h ng t Xem Diu T B tt. T bt la Xem Thin Hin. T d ma thin Xem D Ma.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

227

T duy lp quc Sovira (S). T n Suvinda (S) T tn Mt trong 16 v i La hn c Pht c ra nc ngoi hong php. T t a Xem Cp C c. T t l x na Xem Thin kin. T ng Pha Su Tung Po (C), Sotoba (J). T lc gia Xem Minh Nguyt thin t. T ma na T ma na Sumanas (S) Mt loi hoa ci tri. T mn p lp Sumatra Nam dng ngy nay. T ph Xem qu i. T Tn Subinda (S) Mt trong 16 v A la hn vng li Pht dy tr th gian gi gn chnh php Xem T n . T Tt a B tt Susidhi (S) Tn mt v B tt. T yt Xem Thin Lai. Ti c nghe nh vy Evam may utram (S), Evam me suta (S), Thus have I heard Nh th ng vn. Tn Cnh Phong Sun Ching-feng (C). Tn la nan Xem Bt nan . Tn la nan Sundarananda (S) Dim H Mt v t kheo, em trai t Thi t Tt t a. Tn la nan Xem Bt nan . Tn gio Religion. Tn gio dn gian Civic religion. Tn gi rya (S), Ariya, Ayya (P), phag pa (T), Saint A l da, Thnh T dng ch bc A la hn, bc i s, bc tu lu nm, bc c c hnh v tr hu, l t m bc di dng gi bc trn. Tn gi Ayya (P), Ariyo (P), phag pa (T) Xem Arya. Tn gi i hiu Xem Ma nam cu l Xem Ma ha nam. Tn knh Abhisakaroti (S), Treat with respect. Tn Khch Ba Xem Tng lt Ba.

Tn Thng b tt s vn nht thit ch php nhp v lng mn ra ni kinh Tsun-sheng p'u-sa so-wen i-ch'ieh chu-fa ju-wu-liang-men t'o-lo-ni ching (C). Tn tc sn Xem Linh thu sn Xem K Tc sn. Tng Shin (C), Sh (J), School. Tng B Tu Mt B tt s tp lun ryavasumitra-bodhisattva-sacita-stra (S) Tn mt b lun kinh. Tng cp Ba Tsong-Kapa (T). Tng knh lc Shkyroku (J) Tn mt b su tp. Tng Mt Tsung mi (C), Zongmi (C), Shmitsu (J) (780-841) T th 5 v l v t cui cng ca Hoa Nghim tng, t ca ngi Trng Qun. Tng phi o Pht Buddhism school - n : chia lm 2 tng phi chnh: i tha v Tiu tha. Tiu tha chia lm 20 b. i tha chia lm Trung qun tng v Du gi tng. - Ti Nht: C 12 tng phi nh sau: - Lut tng (Ritsou-sh) - Php tng tng hay T n tng (Hosso- sh) - Tam lun tng (Sanron- sh) - Hoa nghim tng (Kegon-sh) Thin thai tng (Tendai- sh) - Chn ngn tng hay Mt tng (Singon-sh) - Thin tng hay Pht tm tng (Zen-sh) - Php hoa tng hay Nht lin tng (Nitchiren-sh) - Tnh tng (Zodo-shu) - Chn tng hay Tnh Chn tng (Shin-sh) - Cu x tng (Koucha-sh) - Thnh tht tng (Jo-Jitsoush). Tng Phong Diu Siu Shh mych mt v s. T Patriarch. T o Tn Tao-hsin (C), Doshin (J), Daoxin (C) (580-651) t v truyn nhn gio php ca Tng Xn. Tn tc ca ngi l T M, ngi tnh H nam. T Khm Tsu chin (C) Tn mt v s. T Nan Xem Pht Nan . T s Soshigata (P), Busso (J), Patriarch Pht gio n c 28 v t nh sau: 1- Ma ha Ca Dip (Mahkyapa) 2 - A Nan (nanda)
(J)

(S)

o Sumatra ca

Tn

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

228

3- Thng na ho tu (navsin) 4- u ba cc a (Upagupta) 5- a ca (Dhrtaka) 6- Di gi Ca (Miaka, Micchaka) 7- B tu Mt (Vasumitra) 8-Pht nan (Buddhanandi) 9- Pht mt a (Buddhamitra) 10- Hip Tn Gi (Prva) 11) Ph na d xa (Puyayaa) 12- M Minh (Avaghoa) 13- Ca t ma la (Kapimala) 14-Long Th (Ngrjuna) 15- Ca na b (Kadeva) hay Thnh Thin (ryadeva) 16- La hu la da (Rahulabhadra) 17- Tng gi nan (Saghanandi) 18- Tng gi da x (Saghayathata) 19- Cu ma la a (Kumralta) 20- X d a (ayata) 21- Th Thn B tt (Vasubandhu) 22- Ma n la (Manotata) 23- Hc lc na (Haklenayaa) 24- S t T kheo (Sihabodhi) 25- B x t a (Baaita) 26- Bt nh mt a (Puyamitra) 27- Bt nh a la (Prajadhra) 28- B t ma (Bodhidharma). Thy Pht gio n khng cn ng vng c, T B t ma em Pht gio truyn vo Trung hoa. Ngi n Trung hoa nm 520, thnh lp Thin tng v lm s t Thin tng. T Thin tng Trung Hoa c 6 v T: - B t Ma - Hu Kh (Hoei-Keu) - Tng Xan (Seng-tsan) - o Tn (Tao-sinn) - Hong Nhn (Houng-Jenn) - Hu Nng (Hoei-Neng). Hu Nng c hai t i danh: Hoi Nhng Thin S v Hnh T Thin S. t hai v ny chia lm 5 phi: Lm t, To ng, V ngng, Vn mn, Php nhn. T i ny v sau Thin tng chia thnh 5 phi. T Tng xn Seng-t'san (C), Sengcan (C), Sosan (J) T th ba dng thin Trung quc, mt vo

khong nm 606 (?). t v truyn nhn gio php ca Hu Kh v l thy ca o Tn. Tng Xem ng. Tng k Sagth (S). Tng nguyn Xem T hong th nguyn. Tng tp thn ch Arthava Veda (S) Kinh in V . Tng Tr Tsung Chih (C) Tn mt v s. ( t ca t Ma) Xem la ni. Tng tr Vng B tt Uniting and Holding King Bodhisattva Tn mt v B tt. Tng tng Xem ng. Ti Varjya (S), Vajja (P) Phm iu t c, tn ngi, hi vt, ph gii hnh. Cc th ti u qui v ti ng nghch hay Thp c. Ti li Accaya (P), Sin. Tra ch vng Xem i Nhim vng. Tra lan c cp Jalandhara (S) Tn mt vng quc qu hng ca Ngi Pht mt a T s, mt v t ca Pht gio n . Trai Chai (C), Fasting feasts. Trai nht Day of abstinence Theo T Long Th, trai nht trong mt thng c 6 ngy: mng 8, 14, 15, 23, 29 v 30 cng 45 ngy sau ngy ng ch. Trang hong Maana (S), Adorning. Trang nghim Vyha (S). Trang nghim Bo vng kinh Trang nghim Bo vng Kinh.

Xem i tha

Trang nghim chng o Abhisamay-lakra (S) Trang nghim cho s chng o. Trang Nghim Kinh lun Vajrasuci (S) Lun Kim Cang Thn, i lc Kim Cang Chm B tt, Kim Cang Chm B tt Tn mt b kinh dDo M Minh B tt bin son Xem i tha Trang Nghim Kinh lun. Trang Nghim lun Xem i tha Trang Nghim Kinh lun.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

229

Trang nghim Tnh Sukkhavati-vyha (S). Trang nghim vng B tt bodhisattva (S) Tn mt v B tt. Vyharja-

Trang nghim vng Tam mui Vyuaharja (S), Vyharadja samdhi (S) Mt trong nhng php tam mui ca ch B tt v ch Pht. Mi c Pht hay B tt u c v lung php tam mui. Trang T Chuang-tzu (C), Chuang Chou (C) Mt nh hin trit o gia, cn goi l Trang Chu. Tranh lun Pht php Dharma Dual. Tranh la thangka (T), Scroll Honh. Tri A-ma-la Amal (S) Dng tr bnh cm. Tri c mi thm Gandhaphala (S), Fragrant fruit. Tr cn Cha-kin (J). Tr o Chado (J), Tea ceremony. Tr o Cha-d (J). Tr nh Cha-tei (J). Tr hoa Cha-bana (J). Tr nhn Cha-jin (J). Tr nhp Cha-ire (J). Tr tht Cha-hitsu (J). Tr tiu Cha-shaku (J). Tr t Jhpita (S), Jhpana (P), dahati (P), Jhpeti (P), Dahati (P), Cremation X t, ha tng. Tr uyn Cha-wan (J). Trm lun Asava (S), Effluent Trm lun savas (P), Group of defilements Bn php trm lun: Gm: dc, hu, t kin, v minh. Trm

Trn l bi. Lc trn hay lc ngoi nhp l su cnh bi d c th nhim thn tm nh: sc, thanh, hng, v, xc, php. Cn c ng trn: sc, thanh, hng, v, xc c th lm nh bn ng cn: nhn, nh, t, thit, thn. Trn Bhyu-yatana (S), Visaya (P) (Lc) trn. Trn cnh yatana (S), Sense-fields, kye che (T) Thp nh x Gm: nhn, nh, t, thit, thn, . Trn on Ch'en T'uan (C), Chen Tuan Mt o gio nho s ni ting sng n dt trn ni Hoa sn (906-989). Trn Na Dignga (S), Mha-dignga (S), Dinga (S) ng Th, Vc Long 1- Trn Na phi: T phi Du gi tch ra. 2- Ngi Trn Na, khai t Trn Na phi, hon thnh mn hc Nhn Minh L lun v tuyn dng A li da duyn khi lun. Trng ng Minh h kinh Dhajagga sutta (P), Sutra on The Top of the Standard Tn mt b kinh. Trng ng Minh h kinh Dhajaggaparitta sutta (P) Tn mt b kinh. Trng ht Malya (S), Akaml (S), Rosary Xem Chui nim Pht. Trng Hu Sn vng Xem K Mt Sn vng. Trng phan Ketu (S, P), Dhvaja Dhaja (P) Phn, C, Phan. Tr qu Karmic transgressions. Trch Xem T. Trch Am Tng Bnh Takuan sh (J) Tn mt v s. Trch dit v vi so sor brtags 'gog (T),Pratisakhy-nirodhasakta (S), Pratisakhy-nirodha (S), Analytical cessation, so sor brtags 'gog (T) Php tch dit c c do nng lc chn la ca chnh tr. Trch php Dharma-vicaya
(P), (S),

Patk

(S, P),

Contemplation.

mc

tng

Anupassana

(P),

Trn Xem dc. Trn Gocara (S) Cnh gii, s hnh. Trn Dusts. Trn Viaya (S), Visaya (P), Dust bi, d. Trong Ngoi lc nhp, ngoi trn, Ni lc nhp, ni trn.

Dhamma-vicaya phn bit Phn bit php l ni mnh Mt trong tht b

Investigation, Distinguishment

(S),

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

230

phn: , phn bit, tinh tn, kh, y, nh, h. Trch php gic chi Dharma-pravicayaga Dharma factor Mt trong Tht gic chi.
(S),

tam mui ca ch B tt v ch Pht. Mi c Pht hay B tt u c v lung php tam mui. Tr Ba la mt Jnapramit (S) Mt trong Thp Ba la mt. Hiu r cc php, gi vng trung o: khng chn sanh t, khng ham Nit bn, c i x tm, thng xt chng sanh, ni php Nht tha khin chng sanh c Pht o. Tr cn Jnendriya (S), a-indriya. Tr Chnh gic Xem Th gian gii. Tr c Xem Hu c. Tr Di Man Sai phi Xem Ph n a phi. Tr Dc Chih yueh (C) Gii n Hu Nng. Tr lun Prajpramit stra (S) Tn mt b lun kinh. Tr n Chih-Tun (C), Chih Tao-lin (C) Mt trong nhng nh s ni ting vo th k th 9 Trung quc. Tr n Chih Tao-lin (C). Tr Gi Chih Che (C), Chisha (J), Chih-I (C), Chihche (C), Chigi (J) Ngi sng lp Thin Thai tng Trung quc (538-598) Tr Khi. Tr Gi i s Chih che Taishi (C). Tr Hin Prajbhadr (S) Tn mt v s. Xem Sm. Tr Hong Chih huang (C) Tn mt v s. Tr hu (th gian) a (P), Jna (S, P), Buddhat (P), Paa (P), Buddhi (J), Praj (S), she rab (T) Wisdom, Intelligence Ban-na, Bt nh, tu Ban-na: 1 trong 6 th loi kinh in ca K Na gio Mt trong 10 i a php.Tc dng chn la php thin, c. Ci c dng sng sut, thng hiu s l, dt iu lm lc m mui, c lng quyt nh, ht s nghi. Pht c 9 th hu khc nhau. Ngi tu hc c 3 cch pht hu: - Vn hu: nh nghe kinh, nghe thy bn m pht hu. - T hu: nh suy xt m pht hu - Tu hu: nh thin nh m pht hu Xem x na. Tr hu Ba la mt Papramit (P), Perfection of Wisdom Bt nh Ba la mt. Tr hu bt nh All-knowing wisdom.

Trch php gic phn Tam mui Dharmasaptabodhyaga-samdhi (S) Mt trong Tht gic phn Tam mui. Trch thc Xem A li da thc. Tro c Anuddatya Uddhacca (P), Agitation, Haughtiness, Restlessness Xao ng Mt trong 6 i tu phin no a php c tc dng khin tm xao ng.
(S),

Tro hi Anuddatya-kuktya (S), Uddhaccakukkucca (P), Restlessness and worry Xao ng, bun ru. Tro hi ci Uddhacca-kukkucca-varaa Mt trong ng ci.
(S)

Tro kt Uddhachcha (S) Lng bi ri, xao ng. Mt trong ng thng kt: sc i kt, v sc i kt, mn kt, tro kt, v minh kt. Tru Din Tsou-yen (C), Zou Yan (C) (Th k th 3 B.C.E.) ngi i din quan trng nht ca m Dng phi. Trng rm Pracandra (S), Full moon. Trt t ca nghip qu Kamma niyama Karmic order Mt trong 5 loi trt t. Trt t ca tm thc Citta niyama order Mt trong 5 loi trt t.
(P), (P),

Mental
(P),

Trt t ca vn php Dhamma niyama Dharmic order Mt trong 5 loi trt t.

Trt t vt th hu c Bja niyama (P), Physical organic order Mt trong 5 loi trt t. Trt t vt th v c Utu-niyama (P), Physical inorganic order Mt trong 5 loi trt t. Tr Bla (S), Young. Tr Xem T b sa lun, Xem hu. Tr n Djnamudr (S), Jna-mdra (S) Hu n. Tr n Tam mui Djnamudr samdhi (S), Jnamudr samdhi (S) Mt trong nhng php

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

231

Tr hu B tt Tannadhika

Wisdom.

(S),

Bodhisattva of
(S)

thng. Tr Tch B tt Prajkuta Bodhisattva (S) Hu Tch B tt Mt v B tt theo hu Pht a Bo. Xem Hu Tch B tt Xem Bin tch B tt. Tr Trng B tt Jnaketu (S) Thng hnh gi, Tnh Tnh B tt Tn mt v B tt. Tr tu (Pht) Jna (S), Wisdom (of Buddha), a (P), ye she (T) C: Th gian tr, Xut th gian tr, Xut th gian thng thng tr. Tr tu sng sut Pannaveyyattiyam (P). Tr un Paakkhanda (S), Group of wisdom. Tri Khch Shika (C) Ngi tip i tn khch, c quyn nhn chng. Ngi cu nhp chng phi qua tri khch thm vn, nu tri khch khng chp thun th khng c li. Tri Kh Ngi qun l tin ti, vt cht, lng thc ca tng lm. Tri Liu Ngi qun l cc liu phng, trng coi ch ca tng chng. Tri s Ngi qun l, iu ng nhn s trong tng lm Xem Yt ma. Tri s thanh qui Chiji shingi (J). Tri Tng Ngi qun l v kinh sch ca tng lm. Tri thit Tc Lun Prajtipada (S) Tn mt b lun kinh do Ngi Ca chin din son. Tri tc Satusta (S) i vi vt c khng ch l t, khng sanh hi hn. Tri tc thin Xem u sut thin cung. Tri Vin Ngi trng coi vn tc trng trt, cng gi l vin u. Trit hc Philosophy. Trit hc tnh khng Philosophy of Voidness. Trin Xem Trin ci. Trin ci Payavashna (S), Nvaraa (P), Hindrance Ci, Chng, Ngn, Che lp, Phin no Phin no ngn che thin tm. C 5 th phin no: tham dc, sn nhu, hn trm, tro c, nghi. 1-

Tr hu Thnh tu php Janana-siddhi Indrabhuti son khong th k VIII. Tr Hy Xem Bt nh Lu chi.

Do

Tr Khi Chigi (J), Tcheu-K'ai (C) Thin Thai Tr gi (531-597) T s Thin Thai Tng Trung quc, th 67 tui, Ngi tu ti ni Thin Thai, chuyn tr kinh Php Hoa. Xem Tr Gi. Tr lun Xem i Tr lun. Tr Mn Chih men (C). Tr Mn Quang T Chih-Men Kuang-Tsu (C), Zhimen Guangzi (C), Chimon Koso (J) Thuc phi Vn mn, t v truyn nhn gio php ca Hng Lm Trng Vin. Tr Mn Quang T Zhimen Guangzi (C), Chimon Kso (J) Tr nng Jeya (S), Knowledge capacity. Tr Nghim Chih-yen (C) (602-668) cng Thun, l hai v t u tin ca Hoa nghim tng. Tr Nguyt Jnacandra (S) Hu Nguyt Ngi vit b Thang tng thp c ngha lun. Mt trong 10 i Lun s ch thch b "Duy thc Tam Thp Lun" ca ngi Th Thn. Tr php thn Ye shes chos sku Jnadharamakya (S).
(T),

Tr Quan Chih-Kuan (P), Samatha-vipasyana (S), Shikan (J) Phng php thin nh ca phi Thin thai. Tr Quang Jnapada (S), Jnaprabh (S), amatha-vipasyna (S) S n vo th k 14, son Ho l ca Thnh tu php. Tr Tng Chih tsang (C), Jnakaragarbha (S), Chi-tsang (C) 539-623, mt htin s phi Tam Lun, t ngi Php Lng. Tr Tng Tn ng Hsi-tang Chih-tsang (C), Xidang Zhizang (C), Seido Chizo (J) t v truyn nhn gio php ca M T o Nht. Tr tm sai bit tr tc chng thng Xem Tha tm

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

232

Ng ci (5 ci np che y = 5 th phin no che lp tm tnh). Gm: tham dm,sn nhu, thu min, tro hi, nghi php. 2- Ng c, gm: st sanh, du o, t dm, vng ng. Triu i Trung quc Chinese Dynasties - Chu (1027 - 221BC), - Xun Thu (770 - 475BC), - Chin quc (475 - 221BC), - Tn (221 - 207) - Tin Hn (206BC - 8AD) - Hn (9 - 23) - Hu Hn (24 - 220) - Tam quc (220 - 439) - Ty (581 - 618) - ng (618 - 906) - Tng (960 - 1279) - Nguyn (1215 - 1368) - Minh (1368 - 1662) - Thanh (1662 - 1911). Trin chuyn Xem Lu chuyn. Sanh t lin tc khng gin on. Trit ng Abhisabodhati (S), Abhisa-budhyati (S), Abhisabodha (S), Abhisa-bodhi (S), Abhisabodhana (S), Abhisabud-dhati (S),

Tr c Dharaoi (S) Mt cu tr, mt cu la ni, mt cu chn ngn, mt cu ch Xem la ni. Tr a B tt Dhradhara (S) Tn mt v B tt. Tr a thn Xem Kin Lao a thin. Tr gii Ba la mt la-pramit (S), Perfection of Morality, Slapramit (P) Thi la Ba la mt, Gii hnh ba la mt, Gii Ba la mt B tt Mt trong Thp Ba la mt. Gi gii, khng hi sanh mng, khng tic mnh gi gii. Khuyn ngi pht tm V thng B . Mt trong su ba la mt tc l su phng php t gic ng, gm: - dana-paramita: b th ba la mt - sila-paramita: gii hnh ba la mt - ksanti-paramita: nhn nhc ba la mt - viryaparamita: tinh tn ba la mt - dhyana-paramita: thin nh ba la mt - praja-paramita: bt nh ba la mt. Tr Hoa La st n Xem Tr Anh Lc La st n. Tr Kim Cang C Hu Gi B tt Xem Kim Cang Tt a. Tr lut gi Xem Lut s. Tr minh Xem Minh Tr. Tr Minh Kim Cang vng.

Perfectly enlightened.

Xem Dim Mn Uy n

Trit Thng Ngha Gii Tetts Gikai (J) Tn mt v s. Triu Bin Chao pien (C). Triu Chu Chao-chou (C). Triu Chu Tng Thm Zhaozhou Congshen (C), Chao-chou Ts'ung-shen (C), Joshu Jushin (J), Chao-chou (C) (778-897) Ngi truyn tha gio php ca Nam Tuyn Ph Nguyn. Triu Nhp B tt Xem Kim Cang Linh B tt. Tr Anh Lc La st n Mah-dhari (S) Tr Hoa La st n Tn mt v thin. Tr bin Ninimdhara (S) Ni dn la Mt trong 8 ni ln bao quanh ni Tu di. Ni ny cao1.200 do tun. Tr Bin Sn vng vng.

Tr Minh qun nh Vidydhara-abhieka (S). Tr Minh Tng Vidydhara-pika (S) i tr tng kinh Trong la ni kinh. Tr nhn Upastambha (S) Mt trong ng nhn. Tr php Druma (S) Tn mt v thin. Mt v vua loi Khn nala. Tr Php Pht Dharmadara (S), Dharma Maintaining Buddha Tn mt c Pht Nh Lai, quc phng h so vi ci ta b. Tr php Tc sanh truyn Dhammapala-Jtaka (P) Tn mt b lun kinh. Tr Quc thin vng Virdhaka (S), Dhtarastra (S) T lu ly, Lu ly vng, Thch ca vng, T Lu Lc Xoa vng 1- Mt trong 4 ci dc gii ca T thin vng thin: Tr quc thin vng (ng),

Xem Ni Dn La Sn

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

233

Tng trng thin vng (nam), Qung mc thin vng (bc), a vn thin vng( bc). 2-Tn mt trong 4 v T thin vng. 3-Vua T Lu Ly, cng cha khc m vi K Thi t, git cht K Thi t Mt trong 4 ci dc gii ca T thin vng thin: Tr quc thin vng (ng), Tng trng thin vng (nam), Qung mc thin vng (bc), a vn thin vng( bc). Tr Song Sn vng Xem Do Cn Sn vng. Tr th la ni kinh Vasudhradhra (S) Mt b kinh trong Mt b. Tr thc Isadhara (P) Y sa la, T ti tr Mt trong 8 ni ln bao quanh ni Tu di. Ni ny cao 21.000 do tun. Tr Trng mu Daa dhra thin.
(S)

Trung A hm Kinh A hm c 4 b: - Dighagama: Trng A hm - Madhyamagama: Trung A hm Ekottaragama: Tng nht A hm Samyuktagama: Tp A hm. Trung m Bardo (T), Antarbhava (S) Bt Thi k chuyn tip ca giai on thot ly thn xc gia lc cht v ti sinh. Trung bin phn bit lun Madhynta-vibhaga stra (S), Benchubenron (J) Mt trong 5 b lun m B tt Di Lc t ci tri u sut ging xung ging cho ngi B tt V Trc. Trung bin Phn bit Madhyntavibhaga-tika (S). Trung bn Xem Trung qun lun. Trung b chu Aadvipa (S) Mi b chu c hai chu nh gi l Trung b chu hp thnh 8 trung chu:. Trung Dung Chung-yung (C), Application of the Center Mt phn trong hc thuyt ca Khng T. Trung o Mdhyam-pradipad (S), Majjhimpaipad (P), u ma (T), Chd (J), The Lun s

Tn mt v

Tr thin bnh b yu kinh Chih-ch'an ping pu-pi yuo-fa (C) Tn mt b kinh. Tri buc Ganthas (P), Bonds. Trn Xem Tnh thc. Trng nghip Garuka kamma

kamma.

(P),

Serious

Middle, Middle Path, Middle-way.

Trng Nguyn Chgen (J). Trng Tnh Xem Bc cu La. Trng thn Xem t thn. Trng ti Xem i ti. Trm cp Xem Thu o.Xem Thu. Trm cp (gii) Adattdna (S), Adinnadana (P) Thu o Xem Trm cp. Tri ma vng Devaputta (P), Demon king Mt trong 5 loi Ma vng. Tri v sc thin Arpa-brahma plane,Immaterial realm Arpadhtu (S). Trung Majjhim (P), Middle gia. Trung A hm Majjhim nikya (S), Mdhyamgama (S), Middle Length Collection Trung b kinh Mt trong 5 phm ca Kinh Tng, gm 152 bi kinh.

Trung H t kheo Xem Lun ngh. Trung khu Mldhra-cakra (S), Maipra-cakra (S), Aj-cakra (S), Anhata-cakra (S). Trung lun Mdhyamaka stra (S) Trung qun lun Mt trong ba b kinh chnh (Trung lun, Thp nh mn lun, B lun) ca phi Tam lun tng do Long Th B tt son Xem Trung qun lun. Trung lun bn tng Mdhyamaka krik (S) Do ngi Long Th bin son. Trung

Mdhyamika doctrine.
bin son.

lun

thch

Mdhyamikavrtti (S), Do ngi Nguyt Xng


(J)

Trung Nham Vin Nguyt Chugan Engetsu Tn mt v s.

Trung Phong Minh Bn Chh Myhon (J) Tn mt v s. Trung Phong phi Chh-ha
(J)

Tn mt tng

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

234

phi. Trung qun C duyn phi Mdhyamikaprasanghika (S) Tn mt tng phi. Trung qun lun Mdhyamaka (S), u ma (T), Mdhyamika (S), Mdhyamika-stra (S) Trung lun, Trung bn Gm 496 cu k, chia lm 27 phm: 25 phm u ph m chp ca i tha, 2 phm sau ph m chp ca Tiu tha, do Ngi Long Th B tt son, Ngi Thanh Mc B tt v Cu ma la thp dch sang ch Tu Xem Trung lun. Trung qun lun tng Mul-madhyamaka-stra (S), Mdhyamakkrik (S) Do ngi Ling Th bin son Xem Cn bn Trung qun lun tng. Trung qun minh c lun thch Mdhyamakavttiprasannapad (S), Prasannapad (S) Minh c lun Do ngi Nguyt Xng bin son Xem Minh c lun. Trung qun tm lun tng Mdhyamaka-hdayakrik (S) Tc phm ca ngi Thanh Bin. Trung qun thch lun Xem i tha Trung qun thch lun. Trung qun tng Mdhyamika (S), dbu ma pa (T),

Truyn ng Lc Ch'uan-teng-lu (C), Chuandenglu (C) Tn mt b su tp Tn mt b su tp. Truyn Gio i s Saich (J), Dengy dai shi (J) Ngi sng lp Thin Thai Tng Nht Tn mt v s. Truyn nhn gio php Dharma successor. Truyn php Shih (J). Truyn quang lc Denk roku (J) Tn mt b su tp. Truyn tm php yu Denshin hy (J) Tn mt b lun kinh. Truyn thng thn Xem t n la thn. Truyn tha Dharma heir. Truyn tha cng c Eko (J). Truyn y bt Den'e (J). Trc Veu (S), Bamboo (S, P), Ve u (P). Trc Lm Bamboo Grove, Ve uvana Veuvana (S).
(P),

School of the Middle.

Trung Quc s Ch Kokushi (C). Trung t Madhynta (S) Hin ti. Trung thin th gii Dvsahassilokadhtu Majjhimalokadhtu (P). Trung Tng Chung-tsung (C). Trung tuyn Suu-n (S), Central channel, Avadhti (S), Suu-n (S) Bt ngun t t xng sng cui chy dc theo xng sng xuyn qua nm trung khu ln n nh u. Truyt u Trng Hin Setcho Juchen (J). Truyn b gio php Dissemination of the
(P),

Trc Lm Tht Hin Chu-lin Ch'i-Hsien (C), Seven Sages of Bamboo Grove Nhm hc gi v ngh s th k th 3, h tm n nhau thanh m v tm kim s hi ha vi th gii cng nh s hp nht vi o trong men ru. Trc Lm Tinh X Xem Trc Lm Tnh X, Xem Ca lan vin. Trc Lm Tnh X Ve uvanarama (P), Veuvana (S), Veuvana-vihra (S), Bamboo grove, Ve uvana (P); Ca lan vin, Thc phong lm Vn tre bc thnh Vng x, do vua Tn b sa la cng dng Mt trong 6 tnh x ni ting thi c Pht. Trc Php H Dharmaraka (P) n Hong B tt, m ma la st, Nguyt Chi B tt, Php Chnh, m v Lan, m ma La st, m v Sm, Php Phong Sa mn. Trc Php H (A.D. 223 - 300) ngi Hoa, gc Ba t nh c Ty Trung quc nhiu th h. Ngi dch kinh Php Hoa vo nm 286. Trng Cc ng Xem i Lm tinh x.

Trung tha Mdhyamayna (S), Middle Vehicle.

dharma.

Truyn chn o Chuan-chen tao chen tao (C) Tn mt tng phi.

(C),

Ch'uan-

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

235

Trng tng Xem ng tng. Tr Sthiti (S) Tht php khin cc php khng di i. Tr Ci Chng B tt Sarvapayajaha mt v B tt.
(S)

Trng Hng Chang Heng (C) Mt trong nhng ngi k v th lnh ca Ng cc m o. Trng Lo Qu Chung Li-chuan (C) Mt t o gia vo th k 12, phi Truyn Chn o. Trng L Chang Lu (C) Mt trong nhng ngi k v th lnh ca Ng cc m o. Trng Lng Zhang Xiong (C), Chang Liang (C), Zhang Xiong (C), Choyu (J). Trng Minh Vin Chang Minh yuan (C). Trng quc Lo Chang Kuo-lao Guolao (C) Mt trong bt tin. Trng Tin Chang Hsien Tn mt v s.
(C),

Tn

Tr Chng Pht nh Unavikirna (S) X Tr Pht nh Tn mt v B tt. Tr gic phn Tam mui Prarabdhisaptabodhyaga-samdhi (S) Mt trong Tht gic phn Tam mui. (Xem SaptabodhyangaSamadhi). Tr Hon i thn Bhiru (S). Tr kip Tret-yuga (S). Tr nghi Vimatisamudghatin (S). Tr tr Abbot. Tr t b Puggalavda (P), Vtsputrya (S) c t b Tn mt tng phi. Tr u m B tt Sarvasokatamo-nirghatana (S) Tn mt v B tt. Tr V H lun B tt Xem Ly H lun B tt. Tr x tnh Avasakappa (P) Mt trong 10 hnh vi m cc t kheo thnh Ph xa ly (Vesali) ch trng l thch hp gii lut. Trng Qun Ch'eng-kuan (C) Thy ca Tng Mt, th k 8 - 9, phi Hoa Nghim. Tr u thin Xem Kim Cang Cu B tt. Trng B on Chang Po-Tuan (C), Zhang Boduan Mt o gia ni ting c cng trong vic tng hp o gio vi Pht gio v Khng gio. Trng Chuyt Chang cho (C) Tn mt v s. Trng Chuyt T Ti Chsetsu Ysai (J). Trng o Lng Zhang Daoling (C), Chang Ling (C), Chang Tao-Ling (C), Zhang Daoling (C), Chang Ling (C) Mt trong nhng o gia ni ting. Trng Gic Chang Chue (C), Zhang Jue (C) Tn mt v s.

Zhang

Trng Thng n Chang Sheng-wen (C).


(C),

Zhang Xien
(C),

(C)

Trng Tng Yn Chang Tsung-yen Zongyen (C).

Zhang

Trng Trung Nguyn Chang Chuang-yuan (C) Tn mt v s. Trng T Chang Hsiu (C), Zhang Xiu Tn mt v s. Trc Cng nguyn B.C.E. Trc cng nguyn, trc Thin cha ging sinh. Thng vit l B.C. Xem thm C.E. Trc ng Jakugo (J). Trng Dgha-, Dirgha (S) Di. Trng A hm Drghgama (S), Dghgama (P), Long Collections Kinh A hm c 4 b: Dighagama: Trng A hm - Madhyamagama: Trung A hm - Ekottaragama: Tp A hm Samyuktagama: Tng nht A hm. Mt trong 5 phm ca Kinh Tng, gm 34 bi kinh di. Trng an Ch'ang an (C), Tch'ang-nan (C) Kinh xa ca Trung quc. Trng B kinh ch Xem Lun Kit Tng duyt . Trng hng Xem Kinh. Trng Khnh i An Ch'ang-ch'ing Ta-an Chokei Daian (J) Vo th k th 8 - 9.
(C),

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

236

Trng Khnh Hoi Hu Zhangjing-huaihui (C), Shky Eki (J), Chang-Ching Huai-Hui (C), Zhangjing-huaihui (J), Shokyo Eki (J) (756/59815/18) t v l ngi truyn tha ca ngi M T o Nht Chng Knh Hoi Huy. Trng Khnh Hu lng Chang Ching Hui leng (J) Chkei Ery (J) (854/64-932) t v l ngi truyn tha ca ngi Tuyt Phong Ngha Tn. Trng Lc T Chraku-ji (J) Tn mt ngi cha. Trng phi Sakyapa Xem Sakyapa. Trng Sa Cnh Sm Chang sha Ching chen (C),Ch'ang-Sha Ching-Ts'en (C), Chang sha Ching tsin (C), Changsha Jingcen (C), Chosha (J), Chosha Keijin (J), Chosa Shin (J) Mt nm 868, ngi truyn tha gio php ca Nam Tuyn Ph Nguyn. Trng sinh Xem o qu V sanh bt dit. Trng Thng t Chsh-ji (J) Tn mt ngi cha. Trng Thun Ch'ang-shun (C) Tn mt v s. Trng Vin t Chen-ji (J). Trng gi Dha-pati (S) Xem vaisya. Trng lng Gamani-samyutta headmen Tn mt b kinh. Trng lo Chr (J). Trng lo b Sthvir (S), Thera (P) Tha t l, Th t l, Thng ta, Tr v Bc T kheo xut gia tu hnh lu nm, c hnh y (th c tc gii t 10 nm tr ln) Xem Thng ta. Trng lo ni Ther (P). Trng lo ni (tng) k Therigth (P), Verses of the arahat nuns Mt trong 15 tp ca Tiu b kinh, do cc T kheo ni cm tc t i sng tu hnh ca mnh, ni v cc phng php t n gic ng. Trng lo Tng k Theragth (P), Verses of the arahat monks Mt trong 15 tp ca Tiu b kinh, gm 1360 bi k do cc T kheo cm tc t i sng tu hnh ca mnh, ni v cc phng php t n gic ng. Trng lo Vangisa Vangisa-samyutta
(P), (P),

Vangisa Tn mt b kinh.
Trng thng Buhat

Senior, Seniority.

(P),

Buhatara

(P),

Trng Daaka (S), Statff Gy. Trng Lm Yaivana (S) Thn st tri (lm), Gi vit lm, T t lm, Du st tri lm Rng gy. Trc ch nhn tm Pointing-out instruction, ngo troe chi dama pa (T) Ch thng. Trc gic Buddhehparatah (J), Intuition. Trc nhn Sandihika (S). Tu b hu Xem Diu T B tt. Tu bt Xem Thin Hin. Tu bt la Subhadda (P) Xem Thin Hin. Tu b Subhti (S, P) Tu ph , Tu ph , Thin hin, thin ct, thin nghip. Mt trong thp i i t. Ngi c Pht khen l nht v s vo cnh tr Tnh lc, khng tch. c Pht th k v i sau s thnh Pht hiu l Danh Tng Pht, ci gii ca Ngi tn l Bo Sanh gii, k kip ca Ngi tn l Hu Bo K kip. Tu chng Bhvana (S). Tu D Ma thin Xem Vim ma thin. Tu D ma thin vng Suymadevarja D Ma vng cai qun ci tri D Ma.
(S)

Village

Ven.

Tu di Sumeru (S), Meru (P) Ni Tu di, Diu Cao, Diu quang, An minh, Thin tch, Tu m l, Tu di lu Mt to ni ng gia bn b chu v do bn cht bu to thnh, mi hng l mt ci gii, trn nh l cnh tin ca c Thch: - Pha ng: mu bc, ng bc vng lt. Pha ng c ci ng thng thn chu, c Tr quc Thin vng cai qun. Pha ty: san h . Pha Ty c ci Ty ngu ho chu, c Qung mc thin vng cai qun. - Pha nam: mu xanh, Ty nam mu xanh dt. Pha Nam c ci Nam thim B chu tc ci gii chng ta ang sng, c Tng trng thin vng cai qun. Pha bc: vng, Ty bc vng sm. Pha Bc c cnh tin Bc Cu l chu, c a vn Thin vng cai qun.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

237

Tu di ng Pht Merupradpa-Buddha (S) Tn mt v Pht hay Nh Lai. Quc Ngi hng Nam ci Ta b. Tu di ng Pht Sumeru Lamp Buddha Tn mt v Pht hay Nh Lai. Tu di lu Xem Tu di. Tu di quang Pht Meruprabhsa-Buddha (S) Tn mt v Pht hay Nh Lai. Quc Ngi phng ng ci ta b. Tu di quang Pht Sumeru Light Buddha Tn mt v Pht hay Nh Lai. Tu Di sn Mount Sumeru. Tu Di Sn Pht Sumerukalpa-Buddha (S) Mt c Pht Nh Lai, quc phng thng i vi ci ta b. Tu Di Sn vng Sumeru(-girirja) (S) Diu Cao Sn vng. Tu di tng Pht Merudvaja-Buddha (S) Sumeru Appearance Buddha Tn mt v Pht hay Nh Lai. Ci gii ca Ngi phng ng ci ta b. Tu a la lun Xem Kinh lng b. Tu gi Xem Tu hon. Tu hon Sotapatti (P), Stream-entry. Xem Tu hn. Tu hon (ngi) Sotpaa (P), Streamenterer, rotpanna (S.) Qu Nhp lu, Qu Ngch lu, S qu Ngi c qu Tu hon. Trong 4 qu: Tu hon, T hm, A na hm, A la hn th qu Nhp lu l qu v u tin ca ngi bc chn ln u vo dng sui chy Nit bn. (Xem thm Sotapanna) Xem Thin Lai. Tu hon o Sotapatti-magga (P) Tu hon qu Sotapattiphala (P). Tu hn rotpaa (S), Sotapanna (P), Rgyn Zhugs (T) Qu d lu Ngi c qu Tu hn, bc vo dng Thnh. Tu hn qu v rotpai (S), Sotapatti Qu Nhp lu, qu Ngch lu, S qu.
(P)

Tu t a Sudatta (S), Sudatta Anatha-pindika (S) Thin Th. Tu i thin Sudassana (P) Tu tr thin, Thin kin thin, Thin qun thin, Thin kin thin. Tu Hnh o a Kinh Xem t Ma a la thin kinh. Tu Hnh a Bt Tnh Qun Kinh Xem t Ma a la thin kinh. Tu hu Bhvana mypana (P), Bhvanamayipraj (S) Mt trong Tam hu. Tu luyn v iu phc cn tnh Vivddhi (S). Tu ma B tt Xem Thin . Tu Mt Na Dghasumna (P) Tn mt v s Xem H. Tu m l Xem Tu di. Tu nghim o phi Shugendo (S). Tu nit mt Xem Ho lc thin. Tu Phm Ma Subramna (S), Great-Compassion Brahmin, Tsang rab (T), Tramze Tsang rab (T) Cha ca B tt Di Lac trong v lai. Tu phin a Pht Susanta (S) Tu phin u Pht Xem Tu phin a Pht. Tu ph Xem Tu b . Tu s kh hnh tc ri Jatiya (P), Jaila (P). Tu s on Bhvana-heya (S) Ngi giai v tu o on 81 phm t hoc v cc php cu hu. Tu s on nghip Bhvana-heya-karma (S) Thin nghip, bt thin nghip, v k nghip chiu cm ng lnh. Tu tr thin Xem Tu i thin. Tu tr Xem u . Tu vin Monastery. Tu x a Sujata (S) Thin Sanh, T x a, Thi ca la vit. Thn n dng thc n cu Pht khi ngi kit sc, trc khi ngi chng c. C thn n lng Nan (Nanda) x u lu tn loa (Uruvilva) cng thc n lm bng sa, bt v mt ong cho c Pht. Sau

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

238

Ngi tham thin mt ngy mt m v c o. Pht c bo ngi A nan rng trong i Ngi, c hai ngi cng dng thc n c phc bu nhiu hn ht l c gi Tu x a dng thc n trc khi Pht c o v anh th rn Thun dng cm ln cui trc khi Pht nhp dit. T lc gian tnh Gamantarapappa (P) Mt trong 10 hnh vi m cc t kheo thnh Ph xa ly (Vesali) ch trng l thch hp gii lut. Tun th k Sanyasin (S) Dt b th gian, i du hnh khp ni. Mt mt trong bn giai on trong i mt ngi B la mn: Phm hnh k, Gia tr k, Lm th k, Tun th k. Tun T Hsun-tzu (C). Tc tnh Xem Th tnh. Tc kun sop (T), Conventional truth, Relative truth Chn l tng i T tnh bt nh chng th din t, nay v mun ngi th tc nn min cng chia lm hai mt (b mt v b tri) din t. Vic dng li ni phng tin din t b tri nh bt cu, bt tnh, bt tng, bt gim phi hu, phi v v.v... gi l tc . Tc nhn Ghin (S), Gihin (P), Gih (P) C s. Tu gii thot Paa-vimutti (P), Praj-vimukti (S), Praj-vimukti (S). Tu hc Adhipraj-ika Wisdom Adhipa-sikkh. Tu tri Pajnti (S), knowledge. Tu v lu Jnam-ansravam (S). Tung sn Ssan (J), Szan (J), Songshan (C), Suzan (J) Ngn ni thuc tnh H nam, nam Trung quc, ni c cha Thiu Lm v B t Ma, T th nht dng thin trung quc, tr ng ti . Tng Juko (J), To recite, To chant K, Xem phng tng, Xem Tn. Th d: Tng kinh, tng ch. Tng Geyya (S), a verse. Tui yu (P), Age.
(S),

Tui o Vassagga (S), Seniority. Tuyn Gim Senkan (J) Tn mt v s. Tuyt u Trng Hin Seccho (J), Xuedou Chongxian (C), Setch Jken (J), Hsueh-tou Ch'ung-hsien (C) (980-1052) t v truyn nhn gio php ca Tr Mn Quang T. Tuyt lnh Xem Ma la da. Tuyt Nham Hsueh yen (C) Tn mt v s. Tuyt Phong Hsueh-feng (C), Seppo Gison (J), Hsueh-feng (C) Tn mt v s. C n 56 i truyn tha gio php. Tn mt v s. Tuyt Phong Ngha Tn Sepp Gison (J), Hsuehfeng I-ts'un (C), Xuefeng Yicun (C) (822-908) t v l ngi truyn tha ca ngi c Sn Tuyn Gim Tn mt v s. Tuyt sn Himadri (S) Ni Tuyt sn. Xem Ma la da. Tuyt sn b Haimavat (P) Mt trong 20 b phi Tiu tha. Cn gi l Tuyt sn b (Sthvira) hay Thng ta b. Tuyt Sn Qunh Tien shan Chiung (C) Tn mt v s. Tuyt Sn Vng Himlaya-girirja (S) Tn mt v thin. Tuyt Thn Hu Mai Sesson Ybai (J) Tn mt v s. Tuyt Xem dit. Tu Cu Tc c Chn ngn Xem i Tu Cu la ni. Tu chuyn phng tin Xem ng s nhip. Tu min Anusaya Khuynh hng.
(P),

Formation of

Tu lc Praj-bala (S), Force of wisdom.

Proclivity Anuaya

(S)

Tu triu Sui Dynasty Triu i nh Ty. T vng Pht King-of-Past-Lives Buddha Tn mt v Pht hay Nh Lai. Tc duyn Abhila (S) duyn tc duyn u Pht.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

239

Tc mng thng Pubbenivsnussati-jam (P), Purvnivsnusmti-jn (S), Remembrance of previous lives Tu hiu bit tin kip, y l tu gic u tin m c Pht chng c vo canh mt m thnh o. Trong lc thng gm: thin nhn thng, thin nh thng, tc mng thng, tha tm thng, thn tc thng, lu tn thng Tc mng minh. Tc Mc Akapada (S) Tn mt v s. Khai t ca phi C Nhn Minh. Tc nguyn Xem Bn nguyn. Tc Tng hong Su-tsung (C), Suzong (C) Mt v hong nh ng. Tc vng h Tam mui Nakchatra-radjavikridita (S), Nakchatraradjavikridita Samdhi (S) Mt trong nhng php tam mui ca ch B tt v ch Pht. Mi c Pht hay B tt u c v lung php tam mui. Tc vng hoa B tt Natchatrarja Natchatrarja Samkusumitabhidj.
(S),

Ty php Anudhamma (P). Ty php hnh Dharmnussarin (S). Dhammnusrin


(P),

Ty php hnh Dharmnussarin (S). Ty tn hnh Saddhnusrin (P), raddhnusrin (S). Ty tn hnh raddhnusrin (S). T Vicra Vicaya (P), Investigation, Sustained thought Tm st, Trch Qun st s l vi t.
(S),

Vicra

(P),

T A la hn qu Four Fruits of the Arhat. T n tng Xem Php tng tng. T Bch tn Catuhsataka Stotra (S) Pht truyn bng ting Phn Xem Qung Bch Lun Bn. T bt nh tr Four wisdom. T bo Four kinds of jewels, Four jewels Php Tng Tn s.

Pht

Tc vng Pht Natchatrarja-Buddha (S) Mt c Pht quc ca Ngi phng thng i vi ci ta b. Tng Dung lc Congronglu tp.
(C)

Tn mt b su

T Bt Kh Khinh 1. Thi t d nh s lm quc vng, nn bt kh khinh. 2. Con rn d nh, c hay git ngi, nn bt kh khinh. 3. Ngn la d nh hay sanh ha hon, nn bt kh khinh. 4. Sa di d nh hay chng thnh qu l rt bt kh khinh. T bt t ngh Four inconceivables. T B tt hnh Catu-sagraha-vastu (S) dana: cho ngi khc nhng g h thch nhm hng dn h nhn thc chn l, - priyavacana: ni li a thch nhm hng dn ngi khc nhn thc chn l, - arthaktya: lm li lc ngi khc nhm hng dn h nhn thc chn l, samanarthata: hp tc vi ngi khc nhm hng dn h nhn thc chn l,. T b kinh Four Discourses. T chnh cn Sammppadhana (P), Samyakpraha (S), Four Right Exertions, Four right endeavours, Catvari-samyak-pradhanani (S) iu c sinh, cn sing nng on dit. iu c sinh, cn sing nng ng sinh thm. iu thin lm, phi tinh tn lm thm. iu thin cha sinh, cn sing nng lm cho mau sinh.

Tng Duyn Hin Liu Tng phi. Tng lam Xem T lam.

Xem Di Man Sai

Tng Lm tinh x Piavana-Vihra (S). Tng Nguyn Sng Nhc Shgen sgaku (J) Tn mt v s. Tng V Ba Tiu Matsuo bash (J) Tn mt v s. Ty tnh Anumatikappa (P) Mt trong 10 hnh vi m cc t kheo thnh Ph xa ly (Vesali) ch trng l thch hp gii lut. Ty ha Upapatti (S) Mt trong Tam ha. Ty nim Anussati (P). Ty nim phn bit Anusmarana-vikalpa (S).

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

240

T chnh on Xem T chnh cn. T chnh thng Xem T chnh cn. T ch Kinh Xem Tiu V lng th Kinh. T chn Xem T diu . T chng Fourfold assembly Four groups of followers of the Buddha. Gm chng T kheo, T kheo ni, u b tc, u b di. T chng sanh Xem t sanh. T cng c Four bases of virtue, Four virtues. T c Catushkotika (S) L c, khng, chng c chng khng, cng c cng khng. Phm tng i u trong t c nh chn, gi, ni, nn v.v... (chn, gi, chng chn chng gi, cng chn cng gi; ni, nn, chng ni chng nn, cng ni cng nn). Tt c tri kin t tng ca ngi i u chng ra ngoi t c ny. T c phn bit Catukoik (P).
(S),

Hin, B tt a Tng, B tt Qun Th m. T i chu Four continents. T i hi Four great oceans. T i thin vng Tchatur-mahrjakyikas Xem Catumamaharajukas.
(S)

T i Thin vng Caturmahrjas (S), Catumamahrajikas (P),. Four Great Deva

Kings.

T i Thin Vng thin Caturmahrjakayikadeva (S), Caturmah-rjakayikas (S), Four Great Deva Kings T Thin Vng Gm: Tr Quc, Tng Trng, Qung Mc, a Vn. Mt trong 6 cnh tri ci dc gii: - T thin vng thin gm: o l thin - D ma thin - u sut thin - Ho lc thin - Tha ho t ti thin. T i tng Mah-bhta-rpas chng tng. T Xem T diu . T x ni Desaniya (S) C 4 gii. Mt on trong 8 on ca 250 gii t kheo. T gia hnh php t thin cn Gm: Non, nh, nhn, th nht php. T hong th nguyn Tng nguyn - Chng sanh v bin th nguyn . - Phin no v tn th nguyn on. - Php mn v bin th nguyn hc. - Pht o v thng th nguyn thnh. T hong th nguyn Shiguseigan
(J), Four immeasurable vows, Four fows, Four great vows, Four universal vows Bn i nguyn ca (S)

Ng i

Shiku fumbetsu

T diu Catvri-ryasatyni (S). T diu ryasatyni (S), Four Noble Truths Aryasacca (P) Thnh , Chn Gm: kh , tp , dit , o . T diu Fourfold Noble Truth. T diu Cravaka (S), Four Noble Truths, pak pay den pa shi (T), Catvri-riyasaccni (P), Catvri-ryasatyni (S) Kh (duhkha), Tp (samudaya), Dit (nirodha), o (marga). T diu Catvariryasacca (P). T diu Catvariryasatyanu (S), Catvariryasacca (P) T thnh , T chn Xem Aryasatyani. T i Xem i chng. T i Four elements t, nc, la, gi. t i Mah-bhta (S), Pacamahbhta (S) Gm: - t (prithin) - nc (apas) - gi (vayu) la (teja). T i B tt Four Great Bodhisattva Tiu biu 4 c tnh ca B tt gm: B tt Vn th, B tt Ph

tt c B tt l: Chng sanh v bin th nguyn , Phin no v tn th nguyn on, Php mn v lng th nguyn hc, Pht o v thng th nguyn hnh. T hng Gm: Tu hon hng, tu hm hng, A na hm hng, A la hn hng. T kip Bn thi k trong mt k kip: - thnh kip - tr kip - hoi kip - khng kip. T lun tng Four-discourse school. T lc vng Maitribalarja (S).

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

241

T ma Gm: - ma phin no - ma ng m - t ma thin ma. T Mu Four Mothers L bn v Pht n: a Tng Pht i cng Pht T l gi na, Mamaki Pht i cng Pht Bo sanh, Bensarahi Pht i cng Pht A di v Tara Pht i cng Pht Bt Khng Thnh Tu (TT). T Nhip Php 1. B th nhip: i vi ngi ham ti th b th ti, ngi ham php th b th php. 2. i ng nhip: dng ngn ng n ha t i khin ngi sanh tm hoan h. 3. Li hnh nhip: dng hnh vi tn mnh li ngi cm ha ngi. 4. ng s nhip: t h a v mnh v k h tin th ng s vi k h tin, v k n xin th ng s vi k n xin, cho n v ch, heo th ng s vi ch, heo (u thai thnh ch, heo). T nh tc Catvari-iddhipadah (S) Gm: Dc nh tc, Nim nh tc, Tin nh tc, Tu nh tc. T nh tc Xem Nh tc. T nim x Catvari-siupashnani (S) Gm: Thn nim x, Th nim x, Tm nim x, Php nim x. Gm: qun thn bt tnh, qun th l kh, qun tm v thng, qun php v ng. T phn lut Dharmagupta-vinaya (S) Ngi m v c son b T phn lut phn lm 4 quyn: t kheo php, t kheo ni php, t t ng php (cch ng, ngi, n, ng, an c, xng ti), phng x ng php (php v ct am tht, cha). T phn lut m v c b Dahrma-guptavinaya (S) Kinh cn bn ca phi Lut tng bn Tu. T qun nh Catur-bhisheka (S), Fourth initiation. T qu Four fruits Gm: qu Tu hon, qu tu hm, qu A na hm, qu A la hn. T sanh Caturyoni (S), T chng sanh Gm bn cch sanh sn: - thai sanh - non sanh - thp sanh ho sanh Xem cu sanh. T s cng dng Four requisites, Four kinds of offering Gm: y phc, thc n, nm, v thuc men.

T Tm T Qun 1. Danh t tm t: truy cu danh t ca tt c php u chng tht. 2. S tng tm t: truy cu mi mi s tng hin tng trn th gii u do tm thc bin hin, nhn duyn s thnh la thc chng c. 3. T tnh gi lp tm t: truy cu t tnh ca danh t v s tng, ch l phng tin gi lp, tnh c lp u bt kh c. 4. Sai bit gi lp tm t: truy cu cc tng sai bit ca danh hoc s cng u gi lp chng tht. T thnh Gm: Thanh vn (La hn), Duyn gic, B tt, Pht. T thnh Xem T diu . T thnh tch Gm: - Ni B tt n sanh (Lumbini) - Ni Pht thnh o (Buddha Gaya, 10 km cch nh ga Gaya) - Ni Pht chuyn php lun (Isipatana, nay l Sarnath) - Ni Pht dit (Kusinara, nay l Kasi, 40 cy s cch nh ga Gorakhpur). T thnh tht Xem T diu . T thnh tht Xem T diu . T thn tc Iddipada (P), ddipada (S) Xem Nh tc. T thp nh chng kinh Dvcatvriat-khanda stra (S), Sutra of Forty-two chapters Tn mt b kinh. T thin h Gm: ng thng thn chu, Nam thin b chu, Ty ngu ho chu, Bc cu l chu. T thin vng Catum-mahrjikas (S),, Caturmahrjayikas (S) Catummahrjakadevaloka (P), Heaven of the Four Kings, Four Great Kings. T i thin vng Bn v cai qun bn ci tri dc gii min tri ao li (33 cnh tri) thuc quyn vua tri Thch: - Tr quc thin vng: cai qun phng ng. - Qung Mc thin vng: cai qun phng ty. - Tng trng thin vng: cai qun phng nam. - a vn thin vng: cai qun phng bc. T thin vng t Shitennoji (J). T thin vng t Shitenoji (J) Mt ngi cha ni ting ca Nht do Thnh c Thi t ct nm 587.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

242

T thin Caturtha dhyna (S), Catuttha jhanna (P), Cetuttha (S) Gm 4 c: X thanh tnh, Nim thanh tnh, Bt kh bt lc th, Tm nht cnh tnh. T Thin Bt nh L s thin, nh thin, tam thin, t thin; l bn lp thin ca ci tri sc gii. T thin cng l t nh, cng thm t nh ca ci tri t khng (v sc gii) thnh bt nh, gi chung l t thin bt nh. T thin cn Xem t gia hnh php. T th Ssu-chu (C), Four books. T tinh tn Xem T chnh cn. T Tnh Four Pure Lands. T trng cm gii Four major prohibitions Bn gii cm: dm dc, trm cp, st gii, vng ng. T tng Ssu-hsiang (C), Four images. T uy nghi Catuririypatha (P). T v lng tm Catvari apramanani (S) Gm: t (maitri, boundless kindness), bi (karuna, boundless compassion), h (mudita, boundless joy), x (upeksa, limitless indifference). T v lng tm Brahma-vihra (S), Four Sublime

T on Xem T chnh cn. T yt xut bo kinh Ratana sutta (P) Tn mt b kinh. Tc cm Xem ba la di php. Tc tai php Sokusaiho (J). T Akara (S), Syllable Akkhara (P) Ch. T n tng Xem Php tng tng. T Ba la mt Mett Pramit (S). T bi Maitr-karu (S), Mett-karu (P), Compassion, Karu (P), nying je (T) Phm hnh cao qu ca tt c ch Pht v B tt. Lng t bi tri rng khng phn bit chng sinh. Lng t bi phi lun i i vi tr bt nh (praja). i tha rt ch trng n vn pht trin lng t. T bi o trng sm php B kinh sm hi i Lng do vua V thnh ch tng son cu siu cho v ng ng b a lm mt con trn. T bi qun Maitrsmti (S). T bi Thy sm php B Kinh Sm do ngi Ng t thin s i ng son, trn b 3 quyn. T b Abhisahra (S), Abandoned. T nh Maitreya-samdhi (S) T tm tam mui Khi nhp nh, lng t tr nn mt sc mnh v bin c th iu phc nhng chng sanh bo c cc im. T Huyn Tzu Hsuan (C), Chosui (J), Chosui (J) T k it (S) Tn mt con sng ci Dim ph. T Lun Kinh Xem Lun Kinh. T lc vng Maitrbla (S). T Minh Tzu Ming (C), Jimyo (J), Ch'i-ming T ng Akkharapadani (P). T Phc Tzu fu (C), Shifuku (J). T tm Mett Kptma (P), Pity, Lng thng chng sanh m mun gip h c an vui. Trong T v lng tm, gm: t (maitri), bi (karuna), h (mudita), x (upeksa).
(P),

States.

T v lng tm Four divine abidings. T v lng tm Four immeasurables, Apramani (S), tse me shi (T). T v lng tm Apramani (S). T v lng tm tse me shi (T). T v u Four fearlessnesses, catvaravaisharadya (S), mi jig pa (T). T x a Xem Thin Sanh. T Xuyn Szechwan (C). T y chi php Xem T y php. T y php Pamsukala (S) T y chi php, T y tr, Hnh t y Bn php phi theo: o np, kht thc, ngi gc cy, thuc c h. T y tr Xem T y php.

Loving kindness Mett

Maitr

(S),

(P)

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

243

T tm Ba la mt Mettpramit (P), Perfection of

Loving Kindness.

T M Thin Sima Qian (C), Ssu-ma Ch'ien (C). T M Thin Ssu-ma Ch'ie (C). T Phc Nh Bo Shifuku Nyoh (J) Tn mt v s. T trch Tarka (S), Reasoning, Takka (P) Suy tng, Suy l Mt trong Thp lc ca phi Chnh l n. Tng ty Sabandha (S), Subordination (S, P). Tng hp Xem o l. Tng Sn Php Tuyn Chiang shan Fa ch'uan (C) Tn mt v s. Tng tc Satati (S), Continuity, Santati (P). Tng ng Xem o l. Tng ng A hm Sayutta nikya (P), Connected Collection Sayuktgama (P) Tng ng b kinh Mt trong 5 phm ca Kinh Tng, gm 7.762 bi kinh, chia thnh 56 tiu phm. Tng ng A-nan-d npna-samyutta Mindfulness of breathing Tn mt b kinh.
(P),

T tm bt st Xem B tt Qun th m. T Tm Bt st B tt Lokecvara Avalokitecvara. T tm tam mui Xem t nh. T tr Xem . T tri xung Gaganacrin (S), Coming from sky. T Cetan (S), Volition Mt trong 10 i a php.Tc dng to tc cc nghip. T b Xem Hnh phc. T duy . T duy Cintana (S) Sakalpa (S), Conceits Sankappa (P), Sintana (S), Sabhaganimitta (S), Sabhaga-nimitta (P) Xem Sintana, Xem Mt na T duy hu ng lun Egocentricism. T duy tu Dha (S), Meditation Tnh l, nam, din na. T hm Sakagmi (S), Once-returner Sakgmi (S) T hm qu, Nht vng lai qu, Nht lai qu Qu v T hm. Trong 4 qu: Tu hon, T hm, A na hm, A la hn. Sakadagamin = ngi c qu T hm. Qu v Tu hm, c ngha l bc ch cn mt ln tr li th gian mi siu thot lun hi. T hm (ngi c qu) Sakgmi (S). T hm (ngi c qu) Sakagmn (S), Sakgmin (S) Ngi c qu T hm. Xem sakadagami. T hm o Sakagmimagga (P) T hm qu Sakadagamiphala
(S)

Xem

Tng ng c Ma Mrasamyutta (P), Mara (chapter SN4) c ma Tng ng Tn mt b kinh. Tng ng B la mn Brhmaa-samyutta Brahmins Tn mt b kinh.
(P),

Tng ng Ca Dip Kassapa-samyutta (P), Kasspa-samyutta Tn mt v Pht hay Nh Lai. Tng ng Cn tht b Gandhabbakyasamyutta (P), Gandhabba devas Tn mt b kinh. Tng ng D xoa Yakkha-samyutta (P), Yakkha demons Tn mt b kinh. Tng ng gii Dhtu-samyutta Tn mt b kinh.
(P),

once.

(S),

Fruit of

Elements

T hu Cintamayi-praj (S) Mt trong Tam hu. T ch phm thin s vn kinh Ssu-i fan-t'ien sowen ching (C) Tn mt b kinh. T li tmahita (S), Personal benefit. T lng Maa (P).

Tng ng Kin Dithi-samyutta (P) Tn mt b kinh. Tng ng Kim x iu Supaa-samyutta Garudas Tn mt b kinh.
(P),

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

244

Tng ng Kosaka Kosala-samyutta

Pasenadi of Kosala (Chapter SN3).

(P),

King

Sutra on Stream-entry Tn mt b kinh.


Tng ng t chnh cn Sammppadhanasamyutta (P), The Four Right Exertions. Tng ng t kheo Bhikkhu-samyutta (P), Monks (chapter SN XXI) Tn mt b kinh. Tng ng T kheo Ni Bhikkhuni-samyutta Nuns Tn mt b kinh.
(P),

Tng ng La hu la Rahula-samyutta (P), Ven. Rahula (chapter SN XVIII) Tn mt b kinh. Tng ng Lakkhana Lakkhana-samyutta

Ven. Lakkhana (chapter SN XIX). (chapter SN XXIX)).

(P),

Tng ng loi rng Nga-samyutta

(P),

Nagas

Tng ng li c cung knh Labhasakkarasamyutta (P), Gains and tribute. Tng ng Minh kin Abhisamay-samyutta (P), Realization Tn mt b kinh. Tng ng Nhn duyn Paicca Samuppdasamyutta (P), Dependent co-arising) (chapter

Tng ng un Khaa-samyutta (P), The aggregates of clinging/becoming Tn mt b kinh. Tng ng v thy Anatamagga-samyutta

The unimaginable beginnings of samsara and transmigration (chapter SN XV).

(P),

SN12).

Tng ng v vi Asakhata-samyutta (P), The unfashioned (Nibbana) Tn mt b kinh. Tng Xem Tm nh. Tng chn nh Xem Tht tng chn nh. Tng hy hu Rare and undearing appearance. Tng khng Xem T tng khng. Tng ni Girinati (S), Mountain chief. Tng tnh t tnh Lakaa-svabhva (S) Tng t tnh Tnh sai khc gia cc tng trng cc php. Tng trng s vt Lakaa (S), Mark Lc xoa na, H D. Tng t tnh Xem Tng tnh t tnh. Tng ng nhn Saprayukta-hetu (S). Tng Sa (S), Saj (S), Perception Tng un. Tc dng tng tng s vt. - Trong ng un: sc, th tng, hnh, thc. - Mt trong 10 i a php. One of the 10 mahabhumikas. Tng a ngc Xem hot a ngc. Tng un Saa-kkhanda (P), Aggregate of perception Saj-skandha (S). Tng v thng Anicca saa (P). Tng Gaja (S), Elephant.

Tng

ng nhp Okkantika-samyutta Recurring Tn mt b kinh.

(P),

Tng ng Phm Thin Brahma-samyutta Brahma deities Tn mt b kinh. Tng ng phin no Klea-samyutta Defilements Tn mt b kinh.

(P),

(P),

Tng ng Radha Radha-samyutta (P), Sutra on Ven. Radha (chapter SN XXIII) Tn mt b kinh. Tng ng rng Vana-samyutta (chapter SN 9) Tn mt b kinh.
(P),

The forest

Tng ng Sakka Sakka-samyutta (P), Sakka (the Deva king) Tn mt b kinh. Tng ng sanh Uppada-samyutta Tn mt b kinh.
(P),

Arising

Tng ng Sariputta Sariputta-samyutta (P), Ven. Sariputta (chapter SN XVIII) Tn mt b kinh. Tng ng th d Opamma-samyutta Comparisons Tn mt b kinh.
(P),

Tng ng Thin T Devaputta-samyutta (P), Sutra on Sons of the Devas Tn mt b kinh. Tng ng th Sapraykta-vedaniyata (S). Tng ng Tu hon Sotapatti-samyutta
(P),

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

245

Tng u sn Gayiras (S), Gajara (S), Gajasira (P), Gayikkara (P) Ni Tng u, bn b sng Ni lin thin (Nairanjara), gn th trn Gaya (k Calcutta), ni y ngy xa l ch Pht ngi tham thin v thnh o. Tng u i tng Xem Kim Cang iu Phc thin. Tng u thin Xem Kim Cang iu Phc thin. Tng php Semblance Dharma (age of), Pratirpakadharma (S). Tng Pht Daibutsu (J), Buddha statue Tn ngi Nht dng gi nhng hnh tng Pht hay B tt c kch thc ln. Tng ni ting nht l tng Pht A di Kamakura, d nh hn tng Nara, cao 49ft 7 dng nm 1252. Tng Tch d i kinh Mahhatthi-padopama sutta (P) Tn mt b kinh. Tu l minh phi Caur (S) Mt trong 8 minh phi 8 hng quanh ngi H Kim Cang, minh phi ny ng nam cung. T Cuti (S), Maraa (S), Dying, Death Cht Trong: sanh (jati), lo (jara), bnh (vyadhi), t (marana). T H L Tng Tzu-hu Li-tsung (C), Zihu Lizong (C), Shiko Rish (J) t v truyn nhn gio php ca Nam Tuyn Ph Nguyn. T H Tzuhu (C), Shiko (J). T ma vng Maccu vng.
(S)

slef-recognition.
T chng php tnh Pratytmdharmata (S), Self-

recognition on dharma nature.

T chng s hnh cnh gii Pratytmga-tigocara (S), Pratytmryajna-gocara (S). T chng thnh tr s chng Svapratyt-maryajnadhigama (S) Xem T chng tr. T chng tr Svapratytmajna (S) T gic tr. T ch Danti (P), Self-control. T cao thi paravambhana (P). T gic tr Avadhi (S). T lc Self-power, Jiriki (J). T mnh th nghim Ehipassiko (S). T ngn tr Paitakarana (P). T ng Svartha (S). T nhin thnh tu chn ngn Aragth (S) A l sa k. T nhin thn Ngo bo nyid Svabhvikakya (S) T tnh thn. sku
(T),

qu

Attukkam

sana

T gic tnh Svabuddhabuddhat (S).

T qui Hsu-kua (C), Sequences of Hexagrams Mt trong 10 lun gii trong Thp Dc. T tnh Self-nature Xem Php th, Xem Tnh. T tnh Xem Tnh. T tnh gii Xem Nhip lut nghi gii. T tnh khng Xem Hu php khng. T tnh phn bit Svabhva-vikalpa (S). T tnh th Svabhva-vedaniyata (S). T Ti Ch B tt Xem Phong Ti B tt. T ti Attahita (P), Vaavartana (S), Self-control Vasavattati (P), Welfare, Free, Independent, Comfort. T Ti B tt Xem T ti thin. T Ti Nhn Pht Xem T Ti Thanh Pht.

Mt trong 5 loi Ma

T tm Cuti-citta (S), Dying-consciousness. T Tm Ng Tn Shishin goshin (J) Tn mt v s. T thn Namuci (S), God of death a (P). T th Bardo thodol (T), Book of the death. T chng Siddhanta (S), Svasiddhnta (S) Tt Mt trong Thp lc ca phi Chnh l n. T chng ni chng Xem Ni chng. T chng php Pratytmdharma
(S),

Dharma

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

246

T Ti Thanh Pht Ivaravana (S) T Ti Nhn Pht Tn mt v Pht hay Nh Lai. T ti thin Ivara (S) T Ti B tt 1- V tin trng cnh cao hn ht trong ci dc gii. 2Cnh tri t ti thin. T Ti thin vng Vasavattati-devarja (P), Vaavartana-devarja (S) V vua tri cai qun ci tri Tha Ha T Ti thin. T ti tr Xem Tr thc. T ti vng Pht Xem Th t ti vng Pht. T tm Svacitta (S). T tn Vaiaradya (S). T tnh Jish (J). T tnh thanh tnh Xem Bn nhin thanh tnh. T tnh thanh tnh tm Jish-shj-shin (J). T tnh thn Xem Php thn. T thiu Self-immolation. T tr Svabuddhi (S). T t Pavrna (P), Prvara (S) L t t Ngy 15 thng 7, ngy cui ma An c. Ngy ra h. Ngy gii h. T tng Svalakaa (S). T tng khng Svalakaa-nyat (S) Tng khng Tng tng bit, ng d ca cc php l khng. T b sa Xem Phn bit thuyt. T b sa b Xem Phn bit thuyt. T b sa lun Vibh-stra (S) Tn mt b lun kinh. T b sa lun b Vaibhika school (S), je trak ma wa (T), Saravastivadin (S). T b Thi Pht Vipayin-buddha (S), Vipassinbuddha (P), Vipacyi (P), Vipayin (S), Vipassi (P), Vipassin-buddha (P), V Pht th 998 trong mt ngn c Pht trong k kip va qua, thuc Trang nghim k kip. Ngi dy: 'Kin nhn m chu nhng s thng m, y l gii u tin m ch Pht

ban ra. Bc xut gia m cn hn gin ngi khc th khng ng mang tn l bc xut gia vy.' Trong Hin Kip (i thin nin kip) ny, c Ca la ca tn i Pht l Pht th nht, c Kim Tch Pht l Pht th nh, Ngi T b Thi Pht l Pht th ba, c Thch Ca l Pht th t, c Di Lc l Pht th nm. T b x na Xem Hu Xem Qun. T L Sn vng Vaidhari(-girirja) (S) Chng Chng Tr Sn vng. T gi la na Xem Th k kinh. T kheo Bhikkhu (P), Bhiku (S), gelong (T), Bhiku (S), A fully ordained monk Bhikkhu (P), gelong (T), Pigu (K), Biku (J) Ngha en l thy si n xin. Tu s nam trong tng on, thot ly gia nh v nhn l qui y ton din. Xa, nhim v chnh ca t kheo l thin nh v la hnh nh tiu biu cho Pht php, h khng c php lm vic, dt ht ngh nghip sinh nhai, xin n ngi khc ng nui sc thn. Xin n y c ngha l xin ci o, ci php nui ly ci hu mng. Ngi Tao-An (Trung quc, th k 4 AD) l t kheo u tin t dng h Thch (Shih, TQ, Shaku: Jap), mt cch gi tt ca t Sakya Muni ch t ca Pht Thch Ca. Kinh An Lc chp s kht thc ca c Pht em li 10 li ch cho chng sanh: - dt kh - ng vui - dt kiu ngo - nguyn y bt - cng th phn pht - nhng chng sanh b ngn ngi c gp Pht php - nng tr bt - lm nghi thc cho chng sanh - dt s ch bai - tr s tham i. T kheo gii Mun th gii T kheo, Tng Ni phi th gii Sa di 5 nm, phi qua k kho hch gii, lut, kinh in. T kheo gii bn Bhikupratimoksa (S). T kheo ni Bhikkhuni (P), A fully ordained nun Bhikuni (S) Xem Ni c. T kheo ni chng Bhikkhunisagha (P), The order

of fully ordained nuns.

T kheo ni kin Bhikun-khandha (S). T kheo ni phn Bhikhunivibhaga (S) Mt trong hai phn ca Kinh Phn trong Lun Tng, dnh cho T kheo ni.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

247

T kheo phn Xem i phn. T la trng lo Kapimala (S) C l ma la T th 13 trong 28 v t s Pht gio ti n. Tng truyn, lc u ngi tu theo ngoi o, c ti ba ngn t, do m lun vi M Minh, t th 12, ngi b khut phc nn theo lm t. T lam b La st n Vilamba (S) Ly kit La st n Tn mt v thin. T Lu Bc Xoa T Sa Mn Vairasana (S) T Sa Mn, a vn thin vng. T Lu Lc Xoa vng Xem Tr quc thin vng. T lng gi bo Xem Thch Ca T Lng gi Ma ni bo. T lng gi ma ni bo Xem Thch Ca T Lng gi Ma ni bo. T l da Xem Tinh tn. T l da Ba la mt Xem Tinh tn Ba la mt. T l da Ba la mt Xem Tinh tn Ba la mt. T L Gi Na Nh Lai Vairocana-Tathgata (S) Tn mt v Pht hay Nh Lai. T L Gi Na Thnh o kinh Vairocanabhisabodhitantra-pindartha (S) Tn mt b kinh. T l gi na Thnh Pht kinh Xem i T l gi na Thnh Pht thn bin gia tr kinh. T l gi na Xem i nht Nh lai. T lu ly Xem Tr quc thin vng. T ly Xem Qung nghim thnh. T ly da Xem Tinh tn. T ma cht a la A tu la Vng Vematchitra (S) Mt v vua trong loi A tu la. T ma na Xem Thin cung s. T Ma Tc kinh Vekkhanasa-sutta (P) T ma na Kinh Tn mt b kinh. T na a ca Xem Kin D. T ni da Xem Lut.

T ni da tng Xem Lut tng. T ni da T b sa Vinaya-vibh (S) C 100.000 bi tng gii thch Lut tng. T nu n b Vaisnava (S) Ngha: S di chuyn ca mt tri. T nu n thin Vaisnavit (S). T nu thin Vinu (S) Vi Nu Mt trong ba ngi tri ca n gio: Phm thin, T nu thin v i t ti thin. T nu thin o Vaishnavism, Vishnuism. T nu thin o Vishnuism. T php gi Dharmikasa (S) Ch khc trn ng tin do vua Di lan pht hnh. T Pht Lc Kinh Xem Phng qung. T Ph La i tha Phng ng kinh Xem i tha phng ng kinh. T Sa B Pht Xem T X Ph Pht. T Sa Mt a La Vivmitra (S) Th Quang Gip Mt v thy dy kinh V cho thi t Tt t a t lc 8 tui. T Sa Mn Xem T Lu Bc Xoa T Sa Mn. Xem Ph mn thin. T sa mn thin Xem D Thin vng. T s sa Xem Mt Ngu cung. T xa mt a la Vicvamitra (S) Thy dy ca Thi t Tt t a. T x Vea (S) Giai cp th ba trong x hi n ngy xa. T x c Xem m tinh qu. T x da Xem Ph x. T x kh Xem i Mn. T x la b n Xem D Thin vng. T x ly Vaicali (S) Tn mt thnh ph ngy xa ni c Pht n hong php. Xem Qung nghim thnh. T X Ph Pht Veabh
(S),

Vessabh

(P),

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

248

Vivabh-buddha (S), Vessabhu-buddha (P) T Sa B Pht Mt v Pht qu kh thuc Trang nghim k kip. T x x Xem T x c.

T-ni-da Ti thng Php Thuyt Vinayasamukase (S) Tn mt b lun kinh. T mn Unamna (S) i vi ngi qu u vit th cho rng mnh ch l hi km

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

249

TH
Tha Xem Ti cao. Tha Duyn gic tm Xem Tha ho T ti Thin. Tha ho thin Xem Tha ho T ti Thin. Tha ho T ti Thin Paramimmita-vaavatti (P), Paramimmitavaavartin (S), Heaven of Free Tha t l Xem Trng lo. Tha t Xem Tha t lng. Tha t lng Pararthanumna (S) Tha t, Vi tha t lng Lun thc y c vo s ng ca ngi vn nn. Thai sanh Jaryuva (S), Born from foetus Jalbuja (P). Thai tng gii Gaibhakoa (S), Garbhadhtu (S), Gabbadhtu (P) Thai tng gii mn la Gm 5 phng vi 5 c Pht: - trung ng: Pht T l Gi na - ng phng: c Bu Phan Nh lai - Nam phng: c Khai Phu hoa vng Nh lai - Ty phng: c A di Nh lai - Bc phng: c Thin c m Nh lai. Thai tng gii mn la Xem Thai tng gii. Tham Lobha (S), Abhidy (S), Abhidylu (S), Kma (S), Abhijjhlu (P), Abhijjh (P), Kmacchanda (P),

Enjoyment

Paranirmita-vasavattdevaloka (P), Vaavartin (S), Tha ho thin Mt trong 6 ci tri Dc gii, ng u l vua tri T Ti: - T thin vng thin o l thin - D ma thin - u sut thin - Ho lc thin - Tha ho t ti thin Tha Duyn gic tm (1) Tn mt ci gii. (2) Tha Duyn gic tm cng Gic tm bt sinh tm l hai trong mi tr tm. Tha ha T ti Thin t ma Xem Thin ma. Tha lc Tariki (S), External power, Other-power. Tha lc tn Faith of the other-power Tn tm c tha lc khi dy; chng ta c Pht A Di truyn tm cho. Tha tm lun Xem Chin nim th hin. Tha tm th hin Xem Chin nim th hin. Tha tm thng Paracetah-paryayajna-saksatkriyabhij (S) Bit c tm ca tt c mi chng sanh. Trong lc thng gm: thin nhn thng, thin nh thng, tc mng thng, tha tm thng, thn tc thng, lu tn thng Tr tm sai bit tr tc chng thng. Tha tm tr Paracitt-jna (S), Knowing the other's mind, Cetopariyaa (P) Tha tm thng Xem Hu tr. Tha th dng thn Body for the sake of

of

Others'

Manifestations,

Sensual enjoyment, Sensuous desire, Greed, Greediness Dc, i thn Mt trong 4 php trm
lun Xem tham.

Tham dc ci Vaga-varaa (S), Rga-varaa (S) Mt trong ng ci. Tham m Rga (S), Greed, Lobha (S), Tanh (S). Tham mun Rati (S), Lust. Tham phc Rga-bandhana (S) Mt trong tam phc. Tham sanh Updhi (S), Clinging to rebirth. Tham vng Vedayita (S). Thanh abda (S), Sound, Sadda (P) m thanh. Thanh Nla (S) Mu xanh, mt trong 12 loi hin sc

beings.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

250

mt thng c th thy c. Thanh Bin B tt Bhvaviveka (S) Phn bin minh B tt, B t ph gi t Tng H B tt. Thanh Bnh Linh Tun Ching ping Ling tsun (C). Thanh cnh abda-visaya (S) Thinh cnh. Thanh Cnh Quan m Th m.

Seigen Gyoshi (J) t v k tha gio php ca T Hu Nng. Thanh thi quc Xem Cc lc quc. Thanh Thng Tr Mimansaka (S) Mt tn phi ngoi o thi th k VII. Thanh tnh Viuddhi (S), Purity, Subha (P), uddha (S) Tnh Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. Xem v cu. Thanh Tnh o Viuddhi-magga (P), Way of Purity Thanh tnh o lun Mt trong nhng b ch gii kinh in quan trng bng ting Pali. Thanh tnh o lun Xem Thanh Tnh o. Thanh tnh gii la-visuddhi (S). Thanh Tnh Hu B tt Viuddha-mati mt v B tt.
(S)

Xem Thanh Cnh Qun


(S),

Thanh Cnh Qun m B tt Nlakantha Nlakanthi (S) Tn mt v B tt. Thanh chn gio Mahometism Xem Hi gio

Xem Islamism

Thanh C Seikyo (J) Tn mt v s. Thanh Dung phu nhn Priyadarsika (S). Thanh Hin lun Abhivyakti-vada ca Ph gio.
(S)

Mt tng

Tn

Thanh lin Upala (S), Cyan lotus Ut ba la. Thanh Lin Long vng Utpalaka (S) u ba la Long vng Mt trong Bt i Long vng, gm: Hoan H Long vng, Hin H Long vng, Long vng hi, Bo Hu Long vng, a Thit Long vng, V nhit no Long vng, i Long vng, Thanh Lin Long vng. Thanh minh abdavidy (S), Subdavidy (S) Mt trong Ng minh ca V kinh: Thanh minh, Cng xo minh, Y phng minh, Nhn minh, Ni minh cao v ngn ng, vn t. Mt trong ng minh: thinh minh - cng xo minh - y phng minh - nhn minh - ni minh. Thanh minh lun abdavidy stra Th k.
(S)

Thanh tnh Tam mui Prsdavati (S), Prsdavati samdhi (S) Mt trong nhng php tam mui ca ch B tt v ch Pht. Mi c Pht hay B tt u c v lung php tam mui. Thanh tnh tm Purification of mind. Thanh Tnh thnh Sobbavati (S) Vng thnh ni gia nh Pht Kim Tch lc cha xut gia tng lu ng.. Thanh tnh thc Xem Nh lai tng. Thanh tnh tr uddha-jna (S). Thanh tnh tri kin Purification of Knowledge. Thanh Trng vng Nladaa (S) N la nan noa vng Mt trong Thp Phn n vng. Thanh vn Voice hearer, Nyan thos (T), rvaka (S), Svaka (P), Nyan thos (T), rvika (S), Svika (P) t xut gia nghe m thanh Pht m chng ng. X la b ca. Bc nghe php. Nhng t theo Pht nghe php, tham thin on dit phin no c cc qu v khc. Qu v cao nht ca hng Thanh vn l qu v A la hn, thp hn qu v Duyn gic, c gic Pht, B tt v Pht. C 4 bc Thanh vn: -Thu tch Thanh vn: bc nghe php ri, tm ch thanh vng tch tu thnh La hn, nhp Nit bn. - Thi B tm Thanh vn: Ban u tu theo hnh B tt, tr

Xem

Thanh Mc Pigalanetra (S) T kheo th k IV. Thanh Nguyn Duy Tn Seigen Ishin (J), Ching yuan Wei hsin (C) Seigen Ishin (J) Tn mt v s. Thanh Nguyn Hnh T Ching yuan Hsing szu (C) Seigen Gyoshi (J) Tn mt v s. Thanh Nguyn Hnh T Seigen Gyshi (J), Ch'ing-yuan Hsing-ssu (C), Qingyuan Xingsi (C),

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

251
(C),

li tu T diu ri nhp dit. - ng ha Thanh vn: Vn l B tt hay Pht thu xa, ha thn thnh Thanh vn hay B tt h tr Pht. - Tng thng mn Thanh vn: Bc tu hnh tuy c thn thng nhng cha c qu La hn m cng t xng l Thanh vn La hn. Thanh vn (n) Svika (P), rvika (S). Thanh vn gic rvaka-bodhi (S). Thanh vn tha Svakayna (P), rvaka-yna (S) Mt trong Ng tha. Gio php dy v T , ngi tu hc c qu La hn. L mt trong tam tha: Thanh vn tha, Duyn gic tha, B tt tha. Thanh vn tha v Duyn gic tha la Tiu tha. Thc bc Piapata (P), Going for almsfood Kht thc. Thc thai Garbhvakranti (S), Gabbhvakkanti (P) Thc sinh vo thai m. Thi m tinh Xem T ma. Thi Bch tinh Xem s Xem Kim Tinh. Thi Bnh o T'ai-ping tao sng lp. Thi cc T'ai-chi-t'u (C). Thi Dng Cnh Huyn Taiy Keigen mt v s. Thi Dng tinh Xem Mt tri. Thi H T'ai-hsu (C), Taixu (C) (1889-1947) Ngi l mt nh s Trung quc gi vai tr quan trng trong vic phc hng v ci cch Pht gio Trung quc. Ngi cng l ngi khai sng Hi Pht Hc trung quc m vo nm 1947 c n 4 triu hi vin. Thi H Taixu (C). Thi Nguyn Phu Tai yuan Pu (C) Tn mt v s. Thi sn T'ai-shan (C), Mount T'ai. Thi Sn Nng Nng T'ai-shan Niang-niang (C), Taishan Niangniang (C). Thi Thng Lo Qun T'ai-shang Lao-chun (C).
(J) (C)

Thi Tng hong Tai-tsung Mt v hong nh ng.

Daizong

(C)

Thi t K Jita (S) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili See Jeta. Thng Vaisakha Vaiskha (S), Veskha (P) Thng 4, 5 n . Thnh Ariyan (P), Asekha (P), Aaika Aaiksha (S), Saint Xem Tn gi.
(S),

Thnh bo Shobo (S) S t phi H, Mt tng Nht bn. Thnh ca Samhita (P), Doh (S), gur (T), Spiritual song Bi ht ca nhng bc i gic Ty tng do cc s Kim cang tha sng tc, mi cu c 9 vn. Thnh cu Ariya-pariyesa (P) S xut gia cu o. Thnh Cu Pht mu Xem a la B tt. Thnh diu mu grahamatkadhran (S). la ni rya-

Do Trng Gic

Thnh Diu mu la ni kinh Grahmtrik (S) Mt b kinh trong Mt b. Thnh Dng ryara (S) Tn mt v s n . T kheo, th k VI, bin son Pht gio C s tp (Jatakamala). Thnh o ryamrga (S), Ariya-magga of Sages Nn o l ca ch thnh.
(P),

Thi Cc T'aichi (C), Supreme Ultimate Energy. Tn

Path

Thnh rya-satya (S), Ariya saccani (P), Ariyasacca (P), Noble truth Chn l ca bc Thnh. Diu Xem I ngha . Xem Diu . Thnh in A hm Xem A hm. Thnh in Ng b Xem Thnh in. Thnh a la B tt Xem a la B tt. Thnh a la Tr quan tn rya-tr-sragdharastotra (S) Tn mt b lun kinh. Thnh c Thi t Shotoku-taishi (J) Ngi c cng dng ngi cha v i Nht nm 587. Thnh gio Sasanakaro (P) Xem A hm. Thnh Gio hi rya-samaj (S). Thnh gi Ariya-puggala
(P),

rya-pudgala

(S),

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

252

Sage, Enlightened one


Thnh gii rya-la (S). Thnh kinh hc Hermeneutics. Thnh Mu Sheng-mu (C), Holy Mother Tn khc ca Bch h Nguyn Qun. Thnh ng rya-bh (S). Thnh Nht ng lc Shichi goroku (J). Thnh Nht phi Shichi-ha (J). Thnh nhn Ariyaka (S), Nobleman. Thnh php n kinh Acal-dharma-mudr (S) A gi m ma vn . Thnh Quan m rya-valokitevara Qun Th m Tn mt v B tt.
(S)

Ariyapacakkhu (P). Thnh t tnh Xem Thnh tnh t tnh. Thp Thpa (P), Chorten (J), Stpa (S), ch ten (T), Pagoda Bo thp. Thp chung Bell tower. Thp s Thpavasa (S) Do T kheo Vacissara ngi Tch Lan, th k 13, bin son. Thp th x li Cetiya Thnh in.
(P),

Caitya

(S),

Stupa

Thp Vin Thparama (S). Thn Shen (C), Spirit Trong tinh, kh, thn - nhng nguyn l cn bn trong php luyn th ca o gia. Thn Tigl (S) Xem Thn lc. Thn bin Vikurvana (S). Thn bin Iddhi (P), Wondrous gift ddhi (S). Thn bin gia tr Vikrinitadhista (S) V gio ha chng sanh, B tt th hin cc loi bin ha, khng th ngha bn. Thn Chu Deha (P) ha Mt trong 2 Trung chu ca ng Thng Thn chu. Thn o Shint (J), Shintoism Way of the Gods Shinto (J) Thn gio Thn o l mt tn gio th cng cc thn linh t nhin, chu nh hng mnh m ca Khng gio. T nm 1868 `n 1945, Thn o c cng nhn l quc gio v hong c xem nh thn thnh. Thn gio Xem Thn o. Thn Hi l Xem A tu vn. Thn hc Theology. Thn h th Prajpati (S). Thn Hi Shen hui (C) Tn mt v s. Thn Kim Cng Vajra god. Thn linh hc Spiritism. Thn lc ddhibala (S), ddhi (S), Iddhi (P), Adhitihati (S), Iddhibala (P), Bindhu (S), tigl (T)

Thnh
(S)

Thnh Qun m B tt ryavalokitevara Thnh Qun T Ti Xem Thnh Quan m.

Thnh Qun T Ti Xem Thnh Qun m B tt. Thnh s Gurdeva (S), Sacred master Gurudeva (P). Thnh s t tnh ryvastusvabhva (S). Thnh tnh t tnh Nispatti-svabhva (S) Thnh t tnh Tht tnh cc php. Thnh To Aryavarman (S) Tn mt v s. Thnh thai Sheng t'ai (C), Holy emryo. Thnh Thanh vn Ariya-savaka Thnh.
(P)

t bc

Thnh Thin Deva-rya (S) Xem i Thnh Hoan H Thin Xem Ca na b.Xem b. Thnh thy Xem Cam l. Thnh tr Ariya-paa knowledge.
(P),

Ariyaa

(P),

Noble

Thnh tr T gic Pratytmryajna (S). Thnh tr t tnh s Aryajna-svabjava-vastu (S). Thnh Tr Ch Shengg Chou Chi (C). Thnh t nhn ryaprajcaku
(S),

Supernatural powers, Magic power, Psychic

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

253

energy

Gia tr, Gia b, Thn, Thn thng,Thn sc, Thn kh. Trong: Tinh, Kh, Thn Xem Sanh lc.

gm: thin nhn thng, thin nh thng, tc mng thng, tha tm thng, thn tc thng, lu tn thng. Thn vt ng th lun Spinozism thn lun. Thn Y dc Xem A tu vn. Thnh bt nh lun Advayasiddhi (S) Tn mt b lun kinh. Thnh Chim-ba Camp (P). Thnh duy thc lun Vijnptimtrata-siddhi-stra (S), Vijptimtra-siddhi-stra (S) Do ngi Php H bin son Xem Duy thc Tam thp lun tng. Thnh o Jd Thng ng.
(J)

Thn ng Purua (S), Purisa (P) Nguyn thn. Thn ngn Atharva-veda (S) A tht b ph kinh. Thn ti Siri (P). Thn thin gii Dyans (S). Thn thng Abhij (S), Supernatural powers Abhi (P), Abhijnti (S, P) - Mt v A la hn c ng thng (tc Hu lu thng: Abhija riddhi) gm: thin nhn thng (dibbacakkhu), thin nh thng (dibbasotam), tc mng thng (pubbenivasanussatinanam), tha tm thng (paracittavijananam) v thn tc thng (iddhividha). Mt b Pht c lc thng (tc V lu thng: Abhija asrava) gm ng thng thm lu tn thng (asavakkhayakaran-nanam). - Ng thng v lc thng c c Tiu tha v i tha cng nhn Xem Thn lc. Thn thng bin hin Xem Nh tc th hin. Thn thng bin ho ddi thng (Iddhividdha).
(S)

Vn vt giai

c o
(C),

1- c o 2(C)

Thnh hong Ch'eng-Huang Mt v thn bo h.

Chenghuang

Thnh kip Vivarta-kalpa (S), Kta-yuga (P), Satyayuga (S) Mt trong 4 i kip: thnh, tr, hoi, khng. Thnh nht o Cheng-i tao

Th d: thn tc

Unity.

(C),

Way of Right

Thn Thng Du H Kinh Xem Ph Diu Kinh. Thn thng du k Tam mui ddhivikridita (S) Mt trong nhng php tam mui ca ch B tt v ch Pht. Mi c Pht hay B tt u c v lung php tam mui. Thn thng lc Sappatihariyam (P). Thn thng th hin Xem Nh tc th hin. Thn tr hc Theosophy. Thn Tr hu hc vn Ganesa (S). Thn T Chang Shuo (C), Jinsh (J), Shenxiu (C), Shen-Hsiu (C) (?-706) t ca Hong Nhn, khai sng dng thin Bc phng Trung quc. Thn tc Xem Nh tc. Thn tc bin ha th hin Xem Nh tc th hin. Thn tc thng Iddhividh (P), ddhi-skkya (S) Php i khp ni v bin ho. Trong lc thng

Thnh Pht Jbutsu (J), Buddho-bavati (S) B tt tu hnh trong nhiu kip, y nhn hnh, hon thnh cng c t li, li tha, t n cnh gii cu cnh. Thnh ph trn ni Giurinaraga

city.

(S),

A mountain
(S),

Thnh ph trn tri Gagananagara

the ky.

Town in
Tc s

Thnh s tc tr Ktyanuthana-jna tr.

(S)

Thnh tn raddha (S), Conviction Saddha (P) 2Lng thnh tn 2- L cng thc cho ngi cht. Thnh tht lun Satyasiddhi-stra (S) Do ngi Ma l Bt ma bin son vo th k th 4 BC. Thnh tht tng Satyasiddhi School, Tch'engcheu Tsoung (C), Jjitsu-sh (J) Tng phi tiu tha, truyn qua Nht hi th k 7, hin khng cn ph bin na.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

254

Thnh thc lun Satyasaddhi stra (S) Tn mt b lun kinh. Thnh tu Samanvagama (S), Samannagama (P), Sampana (S) y , ngay c t ti S tn ti ca mt php Xem Thnh tu gi. Thnh Tu Gic hu B tt Dhimat (S) Tn mt v B tt. Thnh tu gi Siddhi (P), Accomplished One drup top (T), ngodrup (T) Tt a, Thnh tu Ngi tr tng chn ngn tm mt tng ng m thnh tu cc diu qu th gian v xut th gian. Thnh tu php man Sdhana-mala (S), Sadhana-samuccaya (P) B bin son tng hp cc lun v Thnh tu php, c bin son vo th k XI. Thnh tu php tp Sdhana-samuccaya (P). Thnh tu s mong cu Fullfil one's longings, to. Thnh v y lun Abhayasiddhi-stra mt b lun kinh.
(S)

phn, gic chi, gic , B phn By phn hip thnh qu b . Gm: nim x, chnh cn, nh , cn, lc, gic chi, chnh o. Tht gic chi, l by yu t dn n gic ng. Gm: - nim (recollection): tr thng nim nh v hu - trch php (distinguishment): tr la chn chnh php, phn bit chnh t - tinh tn (effort): tr tinh tn mnh m m tu hnh chnh php - h (delight): tr hoan h tip nhn chnh php - khinh an (calmness): tr nh nhng tr b cc chng ngi - nh (contemplation): tr thng i nh khng tn lon - x (equanimity): tr x b khng bm vu. Tht Cu Chi Pht Sapta-koi-buddha-mat (S) Tht Cu Chi, Mu Tn, Tht cu Pht mu tn (1) Ho thn ca B tt Qun Th m, cng l tn khc ca Chun Qun Th m B tt. (2) M ca ch Pht. Tht chn nh Sapta-vidhah-tathath (S). Tht chi lun php Sapta-bhangi-naya (S) By hnh thc phn on ca ch ngha bt nh trong trit hc K na gio n . Tht chng Tam mui Xem Tht gic phn Tam mui. Tht C ngha lun Sapta-padarthi b lun kinh.
(S)

Tn

Thy Acary (S), ast (S), Guru (S), Ajarn (Thai), Ajahn (Thai), Acariya (P), lo pon (T), sensei (J), Master A x l Bc thy c gii hnh hnh, o c v nghi thc truyn dy o l. Thn Nhin Tan jan (C) Xem X. Tho Diu Php Hnh Saddhammacara kheo Tch Lan. Thp B phi Saiva (S). Thp B thin Xem Hnh phc. Thp sanh Sasedaja (P), Sasvedaja (S), Sasedaja (P), Jalaja (S), Birth from moisture,
(P)

Tn mt

Tht Dip qut Sapta-parnaguha (S) Hang Tht Dip Hang nm trong ni T b la (Vebhara) gn thnh Vng xa, l ni Pht thuyt php, ni Ca Dip nhm hp 500 hin Thnh kit tp kinh in trong 3 thng. Tht dit trnh Sapta-dhikarana-amath (S) By phng php chm dt cc tranh lun trong tng ni. Tht dit trnh gii Sapta-dhikkraamath (P), Adhikraamath (S, P) Gm 7 gii, l on cht trong 8 on ghi 250 gii ca t kheo trong quyn Gii lut T kheo, phn th nht ca Lut Tng. L by php dng gii ho khi c s ci ly gia ch T kheo hay T kheo ni 7 trong s 250 gii ca T kheo. Tht i s Seven Masters.

Moisture- or water-born.

Tht bu Gm: kim, ngn, lu ly, pha l, x c, m no, san h. Tht bo Sapta-ratnani (S), Sapta-ratna (S) Seven treasures. By mn bu: kim, ngn, lu ly, pha l, xa c, xch chu, m no. Tht b phn Sapta-bodhyagani (S), Seven factors of enlightenment, Sattabojjhaga (P), Saptabuddhividhya (S) Tht gic chi, Tht gic

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

255

Tht gic chi Xem Tht b phn. Tht gic phn Tam mui Sapta-bodhyagasamdhi (S) Tht chng Tam mui Php tam mui dng qun tng c Thbt B phn hip thnh qu B . - Nim x gic phn Tam mui: qun tng v sc nim ni mnh. - Trch php gic phn Tam mui: qun tng v s phn bit php l. - Tinh tn gic phn Tam mui: qun tng v s tinh tn ni mnh. - H gic phn Tam mui: qun tng c s h lc ni mnh. - Tr gic phn Tam mui: qun tng thn tm c nh nhng yn tnh. - nh gic phn Tam mui: nhp nh php chnh nh. - X gic phn Tam mui: qun tng cho c l x tm c bnh ng khng tranh ua, c B , thy Pht tnh. Tht la phit thnh Xem X v. Tht l la Xem x li. Tht nim Musita-smtita (S). Tht Pht Seven Buddhas C 7 c Pht ra i trc y k c c Thch Ca, gm: - T b Thi Pht, c Pht th 998 thuc Trang nghim Kip. Thi Kh Pht, c Pht th 999 thuc Trang nghim Kip. - T x Ph Pht, c Pht th 1000 thuc Trang nghim Kip. - Ca la tn i Pht, c Pht th nht thuc Hin Kip. - Cu na hm Mu ni, (Kim Tch Pht) c Pht th nh thuc Hin Kip. Ca Dip Pht, c Pht th ba thuc Hin Kip. Thch Ca Mu ni Pht, c Pht th t thuc Hin Kip. Tht Pht Chn Tht lun Tattva-saptati (S) Tn mt b lun kinh. Do B tt Thin Thn son. Tht Pht Phn tn Xem Tht Pht Tn Bi Gi B kinh. Tht Pht Tn Bi Gi B kinh Sapta-jinastava (S) Tht Pht Phn tn, Tht Thng Gi tn Tn mt b kinh. Tht ti Sapta-dhani (S). Tht thnh ti Seven riches Gm: Lng tin (faith), gii hnh (discipline), s nghe php (listening to Dharma), bit xu h (shame), lng nhit thnh (zeal and devotion), x b

(abnegation), tr hu (meditation) By mn bu tinh thn, gm: - tn: c tin, lng chnh tn gii: gii hnh trong sch - tm: lng h thn - qu: lng qu thn - a vn: nghe nhiu, bit rng - tr hu - x ly: x b, ri cc s tru mn, rng buc. Tht Thng Gi tn Xem Tht Pht Tn Bi Gi B kinh. Tht thp khng tnh lun nyatsapati nyatsapativtti (S) Tn mt b lun kinh.
(S),

Tht thc tr Sapta-vijna-sthitayah (S) Tht thc x By ch m thn thc loi hu tnh thch dng tr. Tht tnh Seven sentiments Gm: - H (mng) n (gin) - ai (au n) - c (s st) - a (yu) - (ght) - dc (mun). Tht tng Shichi-sh (S). Tht T Seven patriarches, tarab dun (T). Tht vng Xem Gian trun. Tht V tn Saptaksara (S). Thu trit Prativedha (S), Attainment Paivedha (P) Chng ng. Xem Liu tri. Thy nh tht Yathbhtananadarana (S), Knowing or seeing as they are Hiu nh tht. Thch c Thanh Hng Shih wu Ching hung (C) Tn mt v s. Thch Cung Shih kung (C). Thch Cng Hu Tng Sakky ez (J) Tn mt v s. Thch u Shih-t'ou (C). Thch u Hi Thin Shih-t'ou Hsi hsien (C), Sekit Kisen (J) (700 - 790). Mt v thy ni ting cng thi ngi M T (th k th 8) Trung quc, ngi tha k ca ngi Thanh Nguyn Hnh T Tn mt v s. (700-790). Thch in Php Hun Shih tien Fa hsun Tn mt v s. Thch Khanh Shih fan (C). Thch mt Phita (S) ng phn.
(C)

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

256

Thch Mn Thng Shih men Tsung (C) Tn mt v s. Thch n Vanjha (P). Thch n Vandhya (S), Vanjha (P) Ngi n lm bng . Thch n nhi Xem Bn i t. Thch Sng Khnh Ch Shih-shuang Ch'ingchu (C), Sekis-keish (J) (807-888/889) t v truyn nhn gio php ca o Ng Vin Tr. Thch Sng S Duyn Shih-shuang Ch'u-yuan (C), Shishuang Chuyuan (C), Sekiso Soen (J), Ch'i-ming (C) (986-1039) Cn gi l T Minh. t v truyn nhn gio php ca Phn Dng Triu Chu. Thch Sng S Duyn Shishuang Chuyuan (C). Thch Sng S Vin Shih-huang Ch'u-yuan Sekis Soen (J) Tn mt v s.
(C),

Thng Lun phi Vaieika (S) V th s phi, Ti Thng hc phi, a nguyn thc ti lun phi, Ph th s ca phi Mt trong 6 hc phi ra i vo khong th k th nht ly 6 nguyn l: thc th, tnh cht, vn ng, ph bin, c th, ni thuc ni v nhng hintng. T l ngi Kit na (Kanada), Kinh cn bn l Kinh Thng lun. Thng Man Hong hu rml (S). Thng Man kinh rmala-siha-nada stra (S) S t hng kinh, Thng Man S t hng Nht tha phng tin Phng qung kinh Xem Thng man s t hng nht tha i phng tin phng qung kinh. Thng Man S t hng Nht tha phng tin Phng qung kinh rmldev-stra (S) Thng Man kinh Tn mt b kinh. Thng Mn phu nhn Malyar (S). Thng Mt Xem Ct H. Xem c H. Thng Miu Ngu Chu Vara-camara (P) trong 2 Trung chu ca Nam Thim B chu.

Thch Sng Tnh Khng Shih shuang Hsing k'ung (C) Tn mt v s. Thng Bin chu Kurava (P) Cu lp ba Mt trong hai Trung chu ca Bc cu l chu. Thng nh Xem ng dn. Thng gii Strong inclination Adhimutti (P), Abhibhu (P), Adhimokkha (P), Adhimukti (S), Adhimoka (S), mos pa (T) Hin tin, i din, Tn gii Nng vo tn m thng gii.Mt trong 10 i a php. Tc dng nhn bit r rng s l. Thng Hu Visesamitra (S), Jinamitra (S) Mt trong 10 i Lun s ch thch b "Duy thc Tam Thp Lun" ca ngi Th Thn. Thng Kim Chu Xem Dim ph . Thng Kim Sc Quang Minh c N kinh Majur-vikridita stra (S) i Trang nghim Php mn kinh Tn mt b kinh. Thng Lc quc Ramswaranta (S). Thng Lun Vaieika-stra (S) Thng Tng. Thng Lun kinh Vaieika stra (S) Tn mt b kinh.

Mt

Thng ngha Paramrtha-satya (P), Paramattha-sacca (P) Chn , nht ngha . Thng ngha khng Xem nht ngha khng. Thng Nin Xem Ba t nc vng. Thng php Paramattha-dhamma Paramtha-dharma (S). Thng php tng Xem Lun Kinh. Thng Php tp yu lun Abhidham-mattha saghata (P) Mt trong nhng b ch gii kinh in quan trng bng ting Pali do ngi Anuruddha vit vo gia khong th k th 8 n 12. Thng Pht nh Unajaya Tn mt v Pht hay Nh Lai.
(S), (P),

Jayosnisa

(S)

Thng Quang Xem Ba t nc vng. Thng Qun Jayasina (S) Xem Ba t nc vng. Thng Tam th Kim Cang Xem Thng Tam Th Minh vng. Thng Tam Th Minh vng Trelokavijaya
(S)

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

257

Hng Tam th Minh vng, Thng Tam th Kim Cang. Thng Tt Da B tt Xem Kim Cang Tt a. Thng tn o Visesa-mrga (S). Thng Thn Chu Videha (P), Prvavideha (S), Pubbavideha (P) ng T Ha chu, ng i chu 1- Mt trong 2 Trung chu ca ng Thng Thn chu. 2- T ha, tn mt vng quc n c chng tc tn bt k (Vrji) = Chu Pht b , ng Pht b , Pht vu i chu, Thng thn chu. Mt trong bn chu ln, ng ni Tu di, ngi y c thn hnh to ln hn cc chu khc nn cn gi l Thng thn, sng n 600 tui. Chu ny hng ng ni Tu di Xem ng thng Thn chu. Thng Thin Vng Bt nh Ba la mt kinh Suvikrantavikrami-prajpramit (S) Xem Thng Thin Vng kinh. Thng Thin Vng kinh Pravara-deva-rjapariprccha (S) Thng Thin Vng Bt nh Ba la mt kinh Tn mt b kinh. Thng Tng Xem Thng Lun. Thng Tng Thp C Ngha lun Vaie-ikadaapadartha-prakarana (S), Vaieikani-kyadaapadrtha-stra (S) Do ngi Hu Nguyt bin son. Thng Trng T n la ni kinh Trng n kinh. Thng x Abhibhvyatana (S). Thng thc Xem H phc. Thm tm Ajjhsaya (P), Adhyaya disposition, Adhyayati (S). Thm tu B tt Ghambhiramati B tt. Thn Kya (S), Body Thn cn. Thn bnh ng Kaysamat (S). Thn cn Kyendriya (S) Mt trong ng cn (nhn, nh, t, thit, thn cn). Thn chng Kya-saksin
(S), (S) (S),

Kya-sakkhin (P). Thn diu hnh Kya-sucarita (S) Mt trong Tam diu hnh. Thn Gio S Cn gi l Ha thng, ngha l bn s xung tc cho ngi xut gia trong Pht Gio gi l ha thng Xem Ho thng. Thn gii Kyadhtu (S). Thn hnh Kyasaskra (S), Kyasakhra (P) Tc ng ca thn th. Thn hnh nim Kyagatsmti (P), Kyagatsati (P).
(S),

Kyagatsati

Thn khu Kya-vak-citta (S), Body, words and

thoughts.

Thn kin Xem Kin kt. Thn Loan Shinran Chn tng Nht.
(J)

Chn Loan

T s phi

Thn mng Jvtman (S). Thn mt Kya-guhya (S) Mt trong Tam mt. Thn nghip Kya-karman Kya-kamma
(S), (P),

Bodily action

(S),

Thn nim x Kynapassana upashna (S). Thn phn Kya dhtu (S).

Kya-smsty-

Xem Thng

Thn pht nghip Kya-daa (S) Mt trong Tam pht nghip. Thn quang Bandhu-prabh (S), Prabh-mitra (S). Thn st tri Xem Trng Lm, Xem Thin Kin Lp Chi . Thn st tri lm Xem Thn st tri. Thn Thng Bandhur (S) Mt trong 10 i lun s ca Tng Duy thc. Thn thc Kya-vijna

Mental

Tn mt v

Body-consciousness.

(S),

Kaya-vina

(P),

Thn x Kyayatana (S). Thu o Adinnadanam (P), Theft du, trm cp Xem Trm cp (gii).

Kaya-sakkhin

(P),

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

258

Thu lan gi Xem i ti. Thu lan gi da Xem i ti. Thm Kh B y B tt Xem Kim cang Nha B tt. Thm xt ngha l Artha-darimant (S), Having insight into meanings, Attha-dassimant (P) Truy xt ngha l. Thn Na Tht t La Xem Ti Thng T. Thng m thnh Roruka (S). Thp Daa- (S), Ten Evil Deeds, Ten dark evil acts, Ten faults, Ten Evil Acts, Ten Sins Mi. Thp ba la mt Daapramit (S), Ten perfections Thp Ba la mt gm: B th Ba la mt - Tr gii Ba la mt - Nhn nhc Ba la mt - Tinh tn Ba la mt Thin nh Ba la mt - Bt nh Ba la mt - Phng tin Ba la mt - Nguyn Ba la mt - Lc Ba la mt Tr Ba la mt. Thp bt bt cng php cn ca c Pht.

thy tc phm ny c t thi Chin quc, thuc triu Tn hay Hn. Thp i nguyn Ten great vows. Thp o chng Daabhmik (S), Ten Stages Chapter Thp tr kinh, Thp a kinh L chng th 26 trong kinh Hoa nghim v cng l phn quan trng nht v phn ny ch r 10 giai on hay 10 th bc cui cng m mt v B tt phi tri qua trc khi t gic ng. 10 giai on l: - Hoan h a (Joyful stage: pramudita-bhumi) - Ly cu a (Immaculate Stage: vimala-bhumi) - Pht quang a (Radiant stage: prabhakari-bhumi) - Dim hu a (Blazing stage: arcismatibhumi) - Cc nan thng a (Hard-to-Conquer stage: sudurjaya-bhumi) - Hin tin a (Face-to-face stage: abhimukhi-bhumi) Vin hnh a (Going-Far-Beyond stage: durangama-bhumi) - Bt ng a (Immovable stage: acala-bhumi) - Thin hu a (Good-Thought stage: sadhumatibhumi) - Php vn a (Cloud of Dharma stage: dharmamegha-bhumi). Thp a Daabhmi (S), Ten Bodhisattva-stages, Ten Stages of a Bodhisattva's Progress.
(S)

Xem Mi tm thng

Thp bt gii Aadaa-dhatavah (S). Thp bt khng Aadaa-suntyatah (S). Thp Bt Khng lun Aadaskasa stra Tn mt b lun kinh. Thp bt nguyn Eighteenth vow. Thp bt thin nghip Daakuala-karma-pathani
(S), Ten unwholesome karmas.

Thp a B tt Daabhmi bodhisattva (S) Tn mt v B tt. Thp a kinh lun Daabhmika stra stra (S) Tn mt b lun kinh do ngi Th Thn bin son. Thp a Lun Daabhmi stra (S), Jujiron (J) Thp tr lun Kinh cn bn ca phi a Lun tng ging v 10 a v tu chng Xem Dasabhumi Sastra. Thp c Ten acts of virtue, Ten elements of

Thp bt tnh Daa-aubha (S). Thp bin x Daa-ktsnayatanani (S). Thp ct ty minh phi Pukkasi (S) Mt trong 8 minh phi 8 hng quanh ngi H Kim Cang, minh phi ny ng ng nam cung. Thp chng php hnh Daa-dharma-caryh (S) Tn mt b lun kinh. Thp c ngha Daa-padarthah (S). Thp Dc Shih-i (C), Ten Wings Mi bin kho v Kinh Dch. Theo truyn thuyt, Thp Dc l do Khng T san nh, nhng cc hc gi ngy nay cho

virtue, Ten virtues.

Thp a phm Daabhmsvara trong Hoa Nghim b.

(S)

Mt b

Thp gii Daala (S), Daalamata (S), Jj-kai (J), Daa-sila (P), Daa-la (S), Ten precepts. Thp gii u b di Daala upasika

precepts for lay women.

(S),

Ten

Thp Hnh

Qu trnh tu chng ca gio mn t

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

259

ngi s hnh n ngi thp hnh, thuc giai on th nh ca tam hin. Thp hiu Ten epithets. Thp Lun kinh Lun kinh.

Din Quan m. Thp Nht Din Qun Th m Thn ch kinh Mukhadaaikavidy-mantra-hdaya (S) Tn mt b kinh. Thp nhn Daa-hetavah (S) 10 nguyn pht sinh cc hin tng vt cht v tinh thn. Thp nh Dvdaa (S), Twelve Mi hai. Thp nh b kinh Dvdaanga-buddha-vacana (S). Thp nh danh hiu Twelve epithets 112 danh hiu. Thp nh a Gm: - Hoan h a - Ly cu a - Pht quang a - Dim tu a - Nam thng a - Hin tin a - Vin hnh a - Bt ng a - Thin tu a - Php vn a - ng gic a - Diu gic a. Thp nh mn lun Dvdaamukha-stra (S), Svasanikya stra (S), Dvdaa-nikya stra (S), Dvdaadvra-stra (S). Tn mt b lun kinh. Mt trong ba b kinh lun cn bn ca phi Tam lun tng: Trung lun, Thp nh mn lun, B lun ca phi Tam lun tng. B ny do T Long Th son, ngi Cu ma la thp dch ra ch Tu. Thp nh nhn duyn Prattyasamutpda (S), Dvdaa Nidanas (S), Dvdaagha prattyasamutpadah (S), Paticcasamuppada (P), Twelve dependent originations Ngha l Nhn duyn, nhng hay c dng ch Thp nh nhn duyn. Gm: V minh (Avidya, Ignorance), Hnh (Samskara, formations), Thc (Vijana, Consciousness), Danh sc (Namarupa, Name and Form), Lc nhp (adayatana, Six bases), Xc (Spara, Contact), Th (Vedana, Sensation), i (Trishna, Craving), Th

Xem i Phng Qung Thp

Thp lc Sodaa (S). Thp Lc Sodaa-padarthah (S) 16 nhn thc v phng php lun chng suy l do hc phi Chnh l n lp ra. Thp lc qun Kinh Xem Kinh Qun V lng th Pht. Thp lc Daabla (S), Dasabla (P), Ten powers, Ten fearless powers Mi iu khng s hi: 1. Tr lc bit s hp l, bt hp l. 2. Tr lc bit nghip bo ca tam th. 3. Tr lc bit thin nh, gii thot. 4. Tr lc bit cc cn hay, d. 5. Tr lc bit v kin gii. 6. Tr lc bit v cnh gii. 7. Tr lc bit nhn qu hnh o. 8. Tr lc thin nhn thng. 9. Tr lc tc mng thng. 10. Tr lc bit tt c s vt ng nh tht t. Thp Lc Ca Dip Vappa (S), Vpa (S), Daabla-Kasyapa (S) B sa b Mt v trong nm t kheo t u tin ca c Pht v c A la hn trc nht. ng l mt trong nm ngi B la mn cng tu kh hnh vi c Pht nh: Kiu trn Nh (Kodanna), Bc (Bhaddiya), Thp Lc Ca Dip (Vappa), Ma ha Nam (Mahanama) v c B (Assaji). ng cng l mt trong nhng t u tin v c qu A la hn u tin ca c Pht. Thp mc ngu Jugyu-zu

Pictures.

(C),

Ten Oxherding

Thp Nht Din Phn Quan B tt Ekadaamukha (S) i Quang Ph Chiu Qun Th m B tt Tn mt v B tt. Thp Nht Din Quan m Ekadaa-mukhaavalokitevara (S) Thp Nht Din Qun Th m Tn mt v B tt. Thp Nht Din Qun Th m Xem Thp Nht

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

260

(Upadana, Clinging), Hu (Bhava, Becoming), Sanh (Jati, Birth), T (Jara-maranam, Old age and Death). Thp nh nhn duyn Chiu thun: Do V minh (avijja), Hnh (samkhara) pht sinh. Do Hnh, Thc (Vinnana) pht sinh. Do Thc, Danh Sc (Nama-Rupa) pht sinh. Do Danh Sc, Lc cn (adayatana) pht sinh. Do Lc cn, Xc (phassa) pht sinh. Do Xc, Th (Vedana) pht sinh. Do Th, A dc (Tanha) pht sinh. Do i, Th (Upadana) pht sinh. Do Th, Hu (Bhava) pht sinh. Do Hu, Sanh (Jati) pht sinh. Do Sanh, pht sinh Bnh (jara), T (Marana), Phin no (Soka), Ta thn (Parideva), au kh (Dukkha), Bun ru (Domanassa) v Tht vng (Upayasa). Chiu nghch: Chm dt V minh, Hnh chm dt. Chm dt Hnh, Thc chm dt. Chm dt Thc, Danh Sc chm dt. Chm dt Danh Sc, Lc cn chm dt. Chm dt Lc cn, Xc chm dt. Chm dt Xc, Th chm dt. Chm dt Th, i chm dt. Chm dt i, Th chm dt. Chm dt Th, Hu chm dt. Chm dt Hu, Sanh chm dt. Chm dt Sanh th Bnh, T, Phin no, Ta thn, a kh, Bun ru, Tht vng chm dt. Xem Duyn khi qun. Thp nh x Dvdaa-ayatana (S), Twelve bases L su cn v su trn. Thp Pht lc Ten powers of the Buddha. Thp phng Daa-disah Daadia

wholesomeness.
Thp thin khng st sanh, khng trm cp, khng t dm, khng ni li xu, khng thu dt, khng dem pha, khng hung bo, khng tham, khng gin, khng si m. Thp thin o Gm: + Nghip ca Thn: - khng st sanh (st) - khng trm cp (o) - khng t dm (dm) + Nghip ca Khu: - khng ni lo - khng ni li c c - khng ni hai li (ni li xc xim) khng vng ng (ba t, vu khng, thu dt) + Nghip ca : khng tham, sn, t kin. Thp thin nghip Daakuala-karmani

wholesome karmas.

(S),

Ten

Thp ti Ten sins. Thp trai nht Pht Mi ngy chay ca 10 v Pht trong thng. - Mng 1: inh quang Pht. - Mng 8: Dc S Pht - Ngy 14: Ph Hin B tt - Ngy 15: A di Nh Lai - Ngy 18: Quan m B tt - Ngy 23: i Th Ch B tt - Ngy 24: a Tng Vng B tt - Ngy 28: T L Gi Na Pht - Ngy 29: Dc Vng B tt - Ngy 30: Thch Ca Nh Lai. Thp tr kinh Xem Thp o chng. Thp tr lun Xem Thp a Lun. Thp tr T b sa lun Daabhmika-vibhstra (S) Tn mt b lun kinh. Thp Tr T b sa lun Daabhum vibh stra (S) Tn mt b lun kinh. Thp y Ten fears Mi iu lo s. Thp vng php Daarjadhamma (P), Ten royal

directions.

(S),

(S),

Ten

Thp phng hin ti Pht Tt ti tin lp nh kinh Xem Bt chu Tam mui kinh. Thp s Sanyojanas (S) Mi i phin no (chng ngi) cho s tu hnh gm: thn kin, nghi, gii cm th kin, tham dc, sn nhu, tam sc gii, tham v sc gii, mn, kin th kin v v. Thp s Ten bonds Mi thng thc. Thp tm Ten minds. Thp thin Dakuala (S), Ten whole-someness. Thp thin Ten good acts. Thp thin Daakualakarmi
(S),

dharmas.

Ten

Thp X Cng gi thp hoc, tc l tham, sn, si, mn, nghi (ng n x) v thn kin, bin kin, t kin, kin th kin, gii th kin (ng li x), gi chung l thp x. (kin th kin: chp ci thnh kin

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

261

cho l chn l; gii th kin: chp ci t gii cho l chnh gii). Tht chng lun Positivism. Tht c ngha Draya (S) Ch , S y Mt trong Lc c ngha, ch thc th cc php. C 9 th: a, thu, ho, phong, khng, thi, phng, ng, . Tht c ngha Dravya-padarthah (S) Tht th ca php. Tht Li lun Arthastra (S) Lun ca V .. Tht ng Satya-vada vada (P).
(S),

Th gian thin Lokiya-samdhi (S). Th gian tr Laukika-jna (S), Jnam-laukikam (S) Tm chp trc hu-v, khng ra khi th gian. Xem Th gian gii. Th gii Loka-dhtu (S) Gii Xem gii. Th gii vng Pht Xem Th T Ti vng Pht. Th H Lokaraka (S) Chi Cu La Sm. Th Hu Xem B tu mt. Th lun Bhavacakra (S). Th Nhin Vng Pht Pht.

Bhuta-vadi

(S),

Sacca-

Xem Th T Ti vng

Tht tnh Xem Chn nh. Tht t Bhtakoi (S), Reality-limit Chn tht t cc, ch Nit bn tht chng la hn h vng. Tht tr Xem Cn bn tr. Tht tng chn nh Lakaatathat (S) Tng chn nh, Khng tng nh Tht tng do Nhn v ng v Php v ng cc php hin by. Thm kht Greed. Th Hin Tr Nhu Chi hsien Cinh jou (C) Tn mt v s. Th Xem Cnh gii. Th ch Loka-ntha (S) Mt trong nhng danh hiu c dng ch c Pht. Th o Worldly path. Th tnh Prajptisatyat (S) Tc tnh. Th gian Lokiya (S), Mundane Xem Cnh gii. Th gian o Lokiyamagga (P). Th gian gii Lokavid (S) Mt trong 10 Pht hiu.

Th pht Mundna (S), Teihatsu (J), Mua (S), Muaka (S), Shaving Mua (S) L ct tc, Th tr tu pht Th Thn B tt Vasubandhu (S), yik nyen (T) Bn tu bn u, Pht t bn , Thin Thn B tt, B tu thin, B tu bn u Th k th t AD. T th 21 trong hng 28 t s Pht gio n . Qu qun thnh Bch sa ngo (Peshawar), Bc n, em rut ngi, Asamgha, l t V trc. Ngi V trc v Th Thn l con ca quc s Kiu thi Ca nc Ph ln sa ph la, Bc n. Th tc Java chng.
(S)

S bin ha hay ng tc mau

R bit 2 th th gian.

Th gian gii Lokavit (S), Knower of the World Lokavid Th gian tri, Tr Chnh gic ng hiu r tt c th gian t loi hu tnh n loi v tnh. Mt trong 10 danh hiu Pht. Th gian gii Knower of the World Xem Lokavid. Th gian php Loka-dharma (S).

Th tn Bhagava (S), Bhagavant (S), Bhagavat (S), Bhagavn (S), Bhgavat (S), Lokantha (S), Lokamatha Bagavat (S), Sugata (S), Buddhalokntha (S, P), Bhagavato (P), Perfected One, Blessed One, Exalted one, The WorldHonoured One Pht Th Tn, Ch tn, Thnh,Bc gi phm, Bc gi thinh, B gi b, B gi phm (Bhaga: ph, vat: phin no). Xem Lokanatha. Mt trong nhng danh hiu c dng ch c Pht. Mt trong mi danh hiu Pht. (Loka: th gii, natha: c tn trng) Ngi ng c tn trng hn ht trong cc bc chng sanh Th tr tu pht Xem Th pht. Th tc Samisa (S), Worldly, Sammuti (P), Savti (S), Sammuti (P) Qui c.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

262

Th tc tr Savti-jna (S). Th T Ti vng Pht Lokesvararja (P), Lokevara (S), Lokevara-Buddha (S) T ti vng Pht Mt v Pht qu kh chng minh cho Php Tng t kheo (tin thn Pht A di ) pht 48 iu i nguyn thanh tnh chng sanh v ci cc lc Th Nhin Vng Pht, Nhin Vng Pht Th gii vng Pht. Th Quang Gip Xem T xa mt a la. Th tnh Xem Php th. Th thao trn tri Gaganavihrin

Thi H Dnapla (S) Tn mt v s. T kheo th k X, i Tng, sang Trung quc dch kinh. Thi Kh Sikhi (S) L i Phm Thin vng, cn gi l Phm vng, hay Th Ch (Prajapati). Thi Kh i phm Sikhi-brahman (S). Thi Kh Pht ikhin (S), Sikhi-buddha Pht th 999 thuc Trang nghim Kip. Thi kh thin Xem i Phm thin. Thi la Xem Gii.
(S)

the sky.

(S),

Sporting in

Thi la Ba la mt Xem Tr gii Ba la mt. Thi la bt la Xem Gii Hin Lun s. Thi li sa Sirisa (P) Gc cy ni Pht Cu lu tn thnh o. Thi ph a ba nga phc Xem Bch thn qun t ti B tt. Thi Thit lun Prajpti-stra lun kinh.
(S)

Th t l Xem Trng lo. Th a lm Xem K tinh x. Th nguyn Usitavrata (S), Prani (S) Th: em lng ch thnh, cu Pht chng minh, quyt theo ui mc ch khng thi bc. Nguyn: Trong lng mong cu t nhng ch quyt nh ca mnh v chng sanh Xem Nguyn. Th nguyn gic ng Praidhna-bodhichittotpada (S), Aspirational mind of enlightenment. Th nguyn gi gii hnh Prtimoka (P), vows, so sor tar pa (T). Th nguyn th mi by Seventeenth Vow. Thi B n Ni Stapni (S) Mt i lun s phi Hu b. Thi ca cung nh Kavya (S). Thi ca la vit Xem Thin Sanh. Thi ca la vit B tt Sigalavada (S) Thin Sanh B tt Mt v B tt ti gia. Thi ca la vit Kinh Sigalovda-stra (S), Sigalovda-sutta (P) Bi Kinh Pht ging v l lc phng tc l tn trng su ci bn phn i vi: cha m, thy dy hc, v chng, bng hu, ti t, thy dy php cho hng c s ti gia. Thi lm Sitavana (S) Khu rng rm bc thnh Vng X, ni dn trong thnh b t thi ngi cht. Thi Hoa La st n Xem Hoa S La st n.

Tn mt b

Thi thit Lun b Xem Thuyt gi b. Thi thu Ma la sn thn Sisumragira Simsumaragira (P). Thi thu Ma la sn thn Simsumragira (P). Thi T vng Sibi (S), Sivi (P). Th Xem B th. Th ch Dnapati (S) Noble giver n vit, n ch, Cng c ch Ngi cho nhiu gi t, cho phn tt gi li phn xu. Th ch Dnasahya (P), Giver Ngi b th ti sn
bng s gi li.
(S),

Th ch Dnadsa (P), Giver Ngi cho it, gi li nhiu. Th d Avadna (S) A b a na Dng th d ni php ngha Nhng th d lm dn chng hay hnh nh tng trng trong kinh. Th d s Distantika (S). Th d tp Avadna-kalpalata kinh.
(S)

Tn mt b

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

263

Th nguyn n Varada-mudr (S). Th Nht Thit V y B tt Xem Th V y B tt. Th v u Abhaya dna (S), Abhayapradna (S), Fearlessness giving V y th Th cho chng sanh ci c tnh chng s st. Mt trong tam th: ti th, php th, v y th. Th V y n Abhaya mudr (S). Th V y B tt Abhayadna (S), Abhayadada (S), Fearlessness-Giving Bodhisattva Th Nht Thit V y B tt Mt trong nhng danh hiu ca Quan Th m B tt v Ngi ban pht cho nhng ai cu nguyn Ngi 14 php v y ngi ta khng b lo s kh - nn. Thch ca Sakiya (P), kya (S), Sakka (P), Sakiya (P) Thin ch, Thch Hon. Thch Ca b Xem Thch thin. Thch Ca Hon nhn Xem Thch thin. Thch Ca hon Nhn la thin.Xem thch.

ngi ngho, v mun cng dng Pht Thch Ca Mu Ni nn bn mnh ly tin, do khng ai mua thn mng nn cui cng phi bn cho mt ngi mc bnh nan y cn mi ngy n 3 lng tht ngi. Do tr c m n nn Ngi ch cn nh bi k 4 cu. Sau khi nghe php Ngi n vi ngi y, mi ngy lc 3 lng tht nh ha. Nh oai lc bi k m vt thng khng cn, ngi bnh cng ht bnh. Do Ngi nguyn cu thnh Pht: 'Ta nguyn rng v sau, chng thnh Pht, ta cng tn l Thch Ca Mu Ni v ci th gii ca ta cng ku l ci Ta b.". Thch Ca Nh Lai kyamuni-Tathgata (S). Thch Ca S t kyasiha (S). Thch Ca Thi Kh Pht Xem K Na Thi Kh Pht. Thch Ca T Lng gi Ma ni bo Sakrabhilagmamani-ratna (S) Thch Tr, T lng gi bo, T lng gi ma ni bo Vt trang sc trn c ca tri Thch. Thch ca vng Xem Tr quc thin vng. Thch danh t Tam mui Adhivacana-pravesasamdhi (S). Thch danh t tam mui Adhivacana-pravesa (S). Thch Duyt Kim Cang n Xem K L Ct La B tt. Thch hon nhn Xem Thch thin Thch Ca hon Nhn la.

Xem Thch

Thch ca Mu ni Shakya tubpa (T), Sakkamuni (P), Buddha kyamuni (S) Nng nhn, Nng tch, Nng mng, c Pht t, c Nh Lai, c Th tn Sakya: ti nng, nng lc, anh hng, mt h n ngy xa; Muni: nhn t. 1- Tn c Pht trong hin i k kip: Nguyn tn c ngha l Bc Tch tnh trong dng h Thch. Ngi h sanh ngy 8 thng 4 nm 563 trc Ty lch, i tu nm 29 tui (ngy 8 thng 2), nm 35 tui thnh o (ngy 8 thng 12), nhp dit nm 84 tui (ngy 15 thng 2 nm 479 trc Ty lch), thuyt php 49 nm. Cha Ngi l vua Tnh Phn (Sudhodana), vng quc Ca t la v. M Ngi l Hong hu Ma Da (Maya), sanh Ngi c 7 ngy th qua i, Ngi c ngi d rut cng l k mu tn Ba x ba nui dng n trng thnh. V Ngi l Cng cha Da du la (Yasodhara) con gi vua Thin gic vng (Suprabuddha). Ngi c mt con trai tn La hu La (Rahula). 2- Tn mt c Pht thi qu kh cch nay v lng kip, cng tn Thch Ca Mu Ni v ci th cng tn l Ta b. Theo kinh Nit bn quyn 22, thu y c Nh lai ca chng ta ngy nay l mt

Xem

Thch o Thi Tao T'ai (C) Tn mt v Sa mn Trung quc hi th k 5. Thch Hon Nhn Xem thch. Thch Hon Nhn vn kinh Xem Kinh thch S vn. Thch hoa Xem Mn la hoa. Thch Kh Pht Sikkin (S) Mt v Pht qu kh thuc Trang nghim k kip. Thch lun Xem i Tr lun. Thch Lng lun Prama-vattika (S) Tn mt b lun kinh do ngi Php Xng (Dharmakirti) sng lp.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

264

Thch mi thm Gandhalubdha

odours.

(S),

Desirous of

Thch ngha Arthavda ca t l.

(S)

Ci ngun, cng c

gii ca Pht Thin vng, hu thn b t a (3) thin l, l cng bng thing ling Tn ci gii ca Pht Thin vng, hu thn ngi b t a. Thin o gii Xem Thin o, Xem Thin vng B tt. Thin c i long vng Great Dragon King Heavenly Virtue, The Tn mt v thin. Thin ng Svarga (S), Svarga (S), Sagga Devakhan (S), Paradise, Heaven.
(P),

Thch trn tri Gaganapriya (S), Fond of the sky. Thch t kyaputta (S), Son of the Sakyan. Thnh gic Svaka-kicca (P), Function of hearing. Thin Deva (S, P), T'ien (C). Thin i Devanpriya (S), Preferred by Devas iu ch thin a thch. Thin i Tu vng Devanpriya-tissa (S) V vua Tch Lan u tin tip nhn Pht gio v tn lc hong truyn. Thin Bnh T'ien-P'ing (C), Tianping (C), Tempyo (J) (Vo th k 8 - 9) t v truyn nhn gio php ca Tuyt Phong Ngha Tn. Thin Bnh Tempyo (J), Tianping (C). Thin ch Xem Thin vng B tt. thnh Xem Thch thin.

Thin n phi Ekamsikanikya (S) Tn mt chi phi Thng ta b Min in vo th k 18. Thin Thch Xem Thch thin. Thin ng Nh Tnh Tend Nyoj (J) Tn mt v s. Thin ng sn Tend-zan (J). Thin gii Heaven. Thin hoa Deva-puppha Diu hoa Hoa ci tri.
(P),

Divya-puspa

(S)

Xem i

Thin c k Devat-samyutta (P) Tn mt b kinh. Thin C Li m Pht Divyadundubhimeghanirghoa (S) C m Nh Lai, C m Pht Tn mt v Pht hay Nh Lai. Thin cung Deva-pura (S). Thin cung s Vimna (S) Gi tt ca Vimnavatthu Xem Chuyn thin cung. Thin d Xem b t a. Thin i tng Tien tai tsung (C), Tendai-shu (J) Mt tng phi Nht do ngi Truyn gio i s sng lp hi th k th 9, theo gio l Thin thai tng Tu. = Thin thai tng Trung quc. Thin i tng Tendai School, Tendai-sh Thin thai tng Trung quc.
(J)

Thin Hong o Ng Tien huang Tao wu (C), Tenn Dgo (J), TianhuangDaowu (C) Tn mt v s. (748-807) t ca Thch u Hi- thin. Thin ha Cosmic fire. Thin Hu Xem B tu mt. Thin khi Kinh Srauta stra (S) Kinh B la mn gio. Thin Kin Lun ch Samantapasadika (S) Nht Thit Thin Kin lut ch. Thin K Thy Tien chi Shui (C). Thin La quc Devala (S). Thin Long Tien lung (C), Tenryu (J). Thin Long Bt B Thin, Long, D Xoa (qu dng mnh), Cn-Thc-B (hng thn), A-Tu-La (phi thin), Ca-Lu-La (Kim-X-iu), Khn-Na-La (phi nhn), Ma-Hu-La-gi (i-mng-X) Xem bt b. Thin ma Deva-putra-mra (S) Thin t ma, Tha ha T ti Thin t ma Ma vng v quyn thuc

Thin n phi Ekamsika (S) Tn mt tng phi. Th k th 19. Thin o Deva-gati (S), Devasoppna (S) ng tri; ci tri (1) Su cnh tin dc gii (2) Tn ci

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

265

tng th 6 ci Dc, chuyn lm chng ngi thin php, ght than1h hin, gy no lon khng cho thnh tu thin cn xut th. Thin ma l ngoi ma duy nht trong T ma Xem Ma ba tun. Thin ma Ba tun Sreshtha (S) Tn ca cha loi Thin ma thng th thch Pht v ngi tu Pht. Thin Mc Mn Tien mu Man (C) Tn mt v s. Thin nga Hasa (S), Mythical swan. Thin nghip th d Divyavadna c bin son vo th k III. Thin nhn Divine eye. Thin nhn minh Cyuty-upapada-jnasaksatkriya-vidy (S), Cutupapataa (P) Tr hu bit cc tng trng ca sanh t S tri gic hin tng dit sanh ca chng sinh. y l tu gic th nh m c Pht chng c vo canh gia m thnh o. Thin nhn thng Dibbacakkhu (P), Divyacaku (S), Devine hearing, Divya-cakus-jnasaksatkriya-bhij (S) Thy mi vt trong v tr khng k xa gn. Trong lc thng gm: thin nhn thng, thin nh thng, tc mng thng, tha tm thng, thn tc thng, lu tn thng Nng lc thn thng thy r cc ci Xem thn thng. Thin nhn s Most Honoured One among human and heavenly beings, ast-devamanusynam (S), Teacher of devas and men Mt trong 10 danh hiu Pht. Thin nhit Xem b t a. Thin nh thng Dibbasota (P), Dibbasotam (P), Divine ears, Divyarotra (S), Divya-rotra-jnasaksatkriyabhij (S) Nghe mi th ting trong v tr bt k xa gn. Trong lc thng gm: thin nhn thng, thin nh thng, tc mng thng, tha tm thng, thn tc thng, lu tn thng. Thin nh tr Divya-rotra-bhij (S) Thin nhn s Mt trong 10 danh hiu ca c Pht, ngha l Bc thy ca ci tri v ngi. Thin nhn vin ipatana (S), Isipatana (P) Lc uyn, Lc d vin, Ch thin o x 1- Vn cy
(S)

ca cc v tin. 2- Gn thnh Ba la ni (Benares), nay l Sarnath, c mt khu vn gi l Thin nhn vin v c cc v tin thng n tu hnh, trong vn c nhiu hu nn cn gi l Lc uyn hay Lc d vin, l ni c Pht ging kinh Chuyn php lun. Thin Nh Duy Tc Tien ju Wei tse (C) Tn mt v s. Thin Ninh T Tien ning (C) Tn mt ngi cha. Thin n Dev (S), Goddess N thin Nam gi l Deva. Thin n Bin ti Sarasvati (S). Thin Pht Buddha-sahasra (S). Thin Quan Qun T Ti Xem Thin th Thin nhn Qun T ti. Thin Quan t Makutabandhanacetiya (S) Tn ngi cha ca dng h Mt la (Malla) ni di th c Pht c an tr ha tng. Thin s Dta (S), Deva messenger. Thin t Qun th m Sahasrabhujasa-harenetra (S) Tn mt v B tt. Thin Thai c Thiu T'ien-T'ai Te-shao (C), Tendai Tokush (J) (891-972) t v truyn nhn gio php ca Php Nhn Vn ch. Thin Thai sn Mt. T'ien-t'ai. Thin Thai tng Tendai (J), T'ien-t'ai (C), T'ien-t'ai Tsoung (C), Tendai sh (J) Tn mt tng phi. Thin Thn B tt Xem Th Thn B tt. Thin th Xem b t a. Thin th Xem Thin o. Thin Th Thnh Qun T Ti Xem Thin th Thin nhn Qun m. Thin Th Thin Nhn Qun Th m Sahasrabhjry-valokitevara (S), Sahasrabhjsahasraneta (S), Sahasrabhjsahasraneta (S), One-thousand Arms and Eyes World Listerner Xem Thin th Thin nhn Qun T ti. Thin th Thin nhn Qun Th m B tt Qung i Vin Mn V Ngi i Bi Tm la ni kinh

Tc phm

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

266

Ch'ien-shou ch 'ien-yen kuan-shih-yin p'u-sa kuang-ta t 'u-man wu-ai ta-fei-hsin t'o-lo-ni ching (C), Mah-karu-dhra (S) Thin Th kinh Xem i bi Tm la ni. Thin th Thin nhn Qun T ti B tt Avalokitevara-sahasrabhuja-locana (S) Thin Th Thin nhn Qun m, Thin Quan Qun T Ti Tn mt v B tt. Thin tha Devayna (S) Mt trong Ng tha. Thin tin Deva-i (S). Thin Tch Xem Hin Tch. Thin Tr Devapraj mt v s.
(S)

K na gio, n . Thiu Chch a ngc Xem Vim nhit a ngc. Thit chy gic Tesshikaku (J), Tich tsui Chiao (C), Tesshikaku (J). Thit lp Samropa (S). Thit l la Xem x li. Thit phc l minh phi Sobari (S) Mt trong 8 minh phi 8 hng quanh ngi H Kim Cang, minh phi ny ng ng bc cung. Thit vi Vimalasvabhva (S), Cakravla (S), Sumeru (S), Cakrava (S), Adamantine Mountains, Mount Sumeru, Iron Mountain Tu di sn. Thit vi sn, Thc ca la, Chc ca b la Mt trong 8 ni ln bao quanh ni Tu di. Vng ni bng st bn ngoi cng bao bc ci gii chng ta, ni ny cao 600 do tun Xem Thit vi. Thiu Lm Shao-lin (C), Shaolinsi (C), Shrin-ji (J), Shao-lin ssu (C) Tu vin Pht do hong Hiu Vn triu Bc Ngy xy trn ni Tung sn vo nm 477, ni B Lu Chi dch kinh in vo u th k th 6. Cng ni y B t Ma n tu trong na u th k y. Thin Son (K), Meditation, Ch'an (C), Zen (J), Dhyna (S), Jhna (P) Vit tt ca t Zenna hay Zenno, li phin m ca ngi Nht dng cho t Ch'anna (hay Ch'an) ca Trung quc. T Ch'an li phin m t ting Phn l dhyana. Thin Bardo Bardo meditation

vn bt nh

Tn

Thin trung thin Devtideva (S). Thin trc Sindhu (S), Tenjiku (J) Tn quc, Tn h Nc n Xem n . Thin Tr Sng Hu Tien chu Chung hui (C) Tn mt v s. Thin trc Xem n . Thin t Deva-kula (S) n th tri. Thin t C B Gi Gopaka (S). Thin t ma Xem Thin ma. Thin tu Xem cam l. Thin Vng Tenn (J), Devaloka-rja (S), Deva King, King of the devas. T thin vng ci tri dc gii. Thin vng B tt Devarja (S) Thin ch, Thin , Thin vng Pht ng b t a d k v c tm nhng nh cng c v lng cng c Pht th k thnh Pht v lai c tn hiu Thin vng, ci gii l Thin o. Thin vng Pht Xem Thin vng B tt. Thin x h Mandkin (S) Tn mt con sng ci tri. Thin Y Hu Thng Tien i Hui tsung (C) Tn mt v s. Thin y phi Digambara (S) Lo Th phi Thuc

State Meditation. plank.

Intermediate Meditation

Thin bn Kyosaku

(J),

Zemban

(J),

Thin Bc tng Beizongchan (C), Hokush-zen (J), Pei-tsung ch'an (C), Beizongchan (C). Thin bui ti Yaza (J), Evening meditation. Thin ch Serenity meditation. Thin chng Xem ng ch. Thin u Xem Thin u. Thin u Jantu (S) Thin u, Thc thn - Thc thn: Loi c sinh mng.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

267

Thin nh Absorption, Meditation, Dhyna (S), Jhnna (P), Jhna (P) Thin na, nh, nh tm, tnh l, tnh l 1- Tm quan st chuyn ch v mt cnh (s, hay ) m khng la tn. nh l mt s tu hc trong ba s tu hc l gii - nh - hu. 2- nh thng thng gi l thin na. nh cao hn gi l i nh. 3- Tnh l: Sau khi nh tm (Dharana) th tp trung qun nim. Mt trong 8 php tht tu c cp trong Du gi kinh. Thin nh ba la mt Dhyna-pramit (S), Dhyana Perfection Thin Mt trong su ba la mt tc l su phng php t gic ng, gm: dana-paramita: b th ba la mt - silaparamita: gii hnh ba la mt - ksantiparamita: nhn nhc ba la mt - virya-paramita: tinh tn ba la mt - dhyana-paramita: thin nh ba la mt - praja-paramita: bt nh ba la mt Ba hnh ca thin nh Ba la mt l: - an tr tnh l: cc lon tng chng khi ln, vo su trong thin nh. - dn pht tnh l: Nh tnh l, tr hu pht sinh, sanh ra cng c. - bin s tnh l: cng hnh thanh tu tt p, dung thin nh m lm li ch chng. Thin nh v tr hu Xem Thin hu. Thin Xem Thin nh ba la mt. Thin ng Xem Vin Cng. Thin Ca vng Jtaka (S). Thin hnh Cankramna (S), Cankamana (P) i quanh mt ni theo mt chiu nht nh, i mt cch thong th gi cho thn tm an tnh. Thin hnh Cankamna (S), Cankama (S), Kinhin (J). Thin hu Dhyna-Praj (S), Dhyana wisdom Thin tr, Thin nh v tr hu.

Thin na Pht Jina (S), Dhyna Buddha (S), Conqueror K Na Tn mt v Pht hay Nh Lai. 1- Thin na Pht. 2- bc i hng Xem Ng Pht Ti nh. Thin Ni qun Vipassan-bhvana (S), Insightmeditation, Vipayana (S), lhak tong (T), Vipassana (P). Thin qun A di Amitbha meditation. Thin sc gii Rpa-jhna (P), Rpa-dhyna (S). Thin sc gii Rpa-dhyna (S). Thin s Dhyana master, Zen master, Dyayin (S), Jhayin (P), Butto Kokushi (J), Jakuhitsu Genko (J), Zenji (J), Son (K), Ch'an shi (C), Chansh (C). Thin tam mui Dhyna meditation, sam ten (T), Dhyana-Samadhi (S) Thin na Tam mui, Thin Tam mui, Thin nh: tham thin v nhp nh. Thin tp Xem Thnh tu php. Thin thin Dhyna Heaven thin trong ci tri sc gii.
(S)

C bn ci tri

Thin Tng Zensh (J), Ch'an-tsung (C), Changzong (C), Chan School, Zen sect, Zen

School.

Thin tng tr thut Tch'an-tsoung Tchou-chou (C) Mt trong hai b kinh cn bn ca Thin tng Trung hoa: Thin tng tr thut v Thin tng ng lc do ch t v i c Tu bin tp do gom gp trong nhiu triu i t nh Tng, Nguyn, Minh n Thanh. Thin tr Xem Thin hu. Thin t Xem Thin vin. Thin vin Zenke (J), Zen-en Zen temple Thin t.
(J),

Zen monastery,
(S),

Thin Kinh Tu Hnh Phng tin Xem t Ma a la thin kinh. Thin lm Zenrin (J), A forest for meditation. Thin Minh st Vipayana meditation Xem Minh st tu. Thin na Meditation, Zenj (J), Zenna (J), Dhyna (S), Jhna (P), Ch'an na (C) Xem nh.

Thin v sc Arpa-jna

absorption.

Immaterial

Thim Syamaca (S) Thim Ma, Thim Ma Ca, Thng Mc Ca Tn ca c Th Tn khi cn tu hnh B tt. Thim Ma Xem Thim.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

268

Thim Ma Ca Xem Thim. Thiu dc Alpecha (S) i vi vt cha c th khi tm tham dc qu phn. Thiu quang thin Parinimmitavasavatti-deva (S), Parttbha (S) ho quang hn lng Mt trong 3 ci tri Nh thin. Tng ny nh sng rt t. Thiu thin cn Avaramatraka-kualamla (S). Thiu tnh thin Parttaubha (P), Parittaubhadeva (P) Mt trong 3 tng tri ci Tam thin. S lc th trong thc ca ch thin ci ny l thanh tnh Mt trong 3 ci tri Tam thin. Thim ba Sona (S) Mt chi nhnh ca sng Hng vng h lu. Thim b Xem Nam Thim B Chu. Thim b chu Xem Dim ph Xem Dim ph chu. Thin Kuala (P), Wholesome. Thin An tr thp Xem Thin Kin Lp Chi . Thin Bin Nht X B tt Nghip B tt. Thin ct Xem Tu b . Thin cn Kuala-mla (S), Good roots. Thin Ch Xem Cp C c. Thin Chi Xem i Mn. Thin dung Xem Bc cu la. Thin o Shan tao (C). Thin o tng Shan-tao School. Thin B tt Dantamati (S) Tn mt v B tt. Thin gic vng Supra-Buddha (S), Suppabuddha (S) Mt v vng h Thch thnh Ca t la v, ph thn cng cha Da du la. Thin gic vng Suprabuddha (S) Cha ca cng cha Da du la. Thin gic vng Suppabuddha (S), (S, P). Thin gii Good realms. Thin Hin ubhadr (S), Subhadda (P) Tu bt

la, Tu bt , T bt la, Thin Hin V t cui cng ca c Pht, ngi ngoi o, 120 tui, c qui y tam bo ngy Pht nhp dit. Ngay sau c A la hn, do khng n nhn Pht nhp Nit bn, c c Pht ng , ng dng Tam mui chn ha nhp Nit bn trc Pht. Thin Hin Xem Tu B . Thin hin thin Sudassadeva (P), Sudarana (S), Sudassi (P), Sudassana (P), Sudassa (P), Sudsa (S) Thin kin thin 1- Tn mt trong 9 tng tri T thin thin. Ci ny khng c chng ngi. 2Thin kin sn: Tn mt trong 8 ni ln bao quanh ni Tu di. Ni ny cao 6.000 do tun. (3) Mt trong 100 v c Gic Pht tr lu ngy trong ni Isigili Thin kin thin Ch thin ci Thin Hin thin. Thin Hoan H Xem Bt nan . Thin Ha thin vng Sunirmita-devarja (S) V vua tri cai qun ci tri Ha Lc thin. Thin Hu B tt Sujna (J). Thin Hu a Sadhumati-bhmi (S), GoodThought stage a th 9 trong 10 B tt a. Thin Hu Xem o s. Thin Kin Xem A x Th. Thin Kin Lp Chi Suppatittha-cetiya (S) Thin An tr thp, Thn st tri lm Rng gy, ni c ln Pht thuyt php cho vua Tn b sa la v qun thn. Thin Kin thin Sudsa (S), Sudassana (P), Sudassideva (P), Sudassi (P) Tn mt trong 9 ci tri T thin.Ch thin thy c th gii trong 10 phng, khng c bi nh Thin Hin thin Ch thin ci Thin Hin Xem Tu i thin. Thin Kin vng Piyadasi (P) Tc vua A dc. Thin Lai Susyagata (S), Svgata (S), Sagata (P) Sa yt , T yt , Tu gi Tn mt v s. Thin lp nh vng Tam mui Xem Tam mui vng an lp Tam mui. Thin lut nghi Xem Cm gii.

Xem Kim Cang

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

269

Thin nam Xem u b tc. Thin nam t Kulaputri (S). Thin nghip Kuala kamma (P), Kuala-karma (S) Xem Tu b . Thin Nha Sudna (S), (S, P). Thin n nhn Kuladuhitra (S), Kuladhita (S). Thin php Kuala-dharma (P).
(S),

Thin Tinh Zensho (J), Shan hsing (J), Pradhanara (S), Shan hsing (C), Zensho (J), Suna-kkhatta (P), Suna-ksatra (S) Tn mt v s. Thin Tinh Ly-xa T Sunakkhatta Licchaviputta (P). Thin Tnh ci gii Suvisudda (S) Ngi Ph la nu (Purna) c Pht Thch Ca th k v v lai s thnh Pht c hiu ny, ci th gii ca Ngi l Thin Tnh, k kip l Bo Minh. Thin tri Vibhvana (S, P). Thin tri thc Kalyamitta (P),Maitrayani (S), Zen-chishiki (J), Good friend Kalyamitta (P) o hu. Di a la ni. Thin tr Supratisthita (S) An nh, an tr. Thin T Xem Thin Tinh. Thin tc Upavasa (S) Cn tr nam, Cn tr n, u ba b sa, u ba b b 1- Xa lnh nhng ni bt thin. 2- C s th tr bt trai gii. Thin tc Upavasath-posadha iu thin.
(S)

Kusala-dhamma
(S)

Thin php dc Kualo-dharma-cchanda Tham dc khi ln do duyn theo php v lu.

Thin Php phi Saddhammaikya (P) Mt tng phi Pht gio Min in t gia th k 18. Thin qun thin Xem Tu i thin. Thin Sanh Singalaka (S) Con mt trng gi thi Pht ti th Xem Tu x a. Thin Sanh B tt Xem Thi ca la vit B tt. Thin Sanh Kinh Sujata stra kinh.
(S)

Tn mt b

Ch tr ng

Thin tai Sadhu (S) Lnh thay Qu ha thay! Lnh thay!. Thin Ti ng t Sudhana-sresthi-daraka Sudhana (S), Good Wealth. Thin tm Kuala citta
(S),

Thin Tc B tt Madrajyotis (S). Thin V y Sa mn ubhakara (S). Thin v lu php Kualansrav (S). Thin xo phng tin Upya-kuala kuala (P), Skillful means.
(S),

hearted.

(P),

Suhada

(S),

Good-

Upya-

Thin tch Xem Tu di. Thin Thanh Tnh B tt Xem Kim Cang Php B tt. Thin Th Xem Tu t a. Thin th Well-gone Sugata (S) Mt trong nhng danh hiu c dng ch cPht. Th: i lun khng tr li, i ti ni ti chn. Ngha l bc i n b bn kia, bc lm xong nhng vic phi lm, khng cn tr li ci th, khng cn vo vng lun hi sanh t. Thin th tng Sugatagarbha (S), der sheg nying po (T), Tathgatagarbha (S). Thin Th B tt Xem Hin H B tt.

Thin B tt Sumati (S) Tu ma B tt, Tu ma na B tt, Diu B tt Tn mt v B tt. Thip Tt Xem D xoa. Thit cn Jihvendriya (S) Mt trong ng cn (nhn, nh, t, thit, thn cn). Thit thc Jihv-vijna (S). Thit tng Prabhtatanu-jihvata (S), Pahuta-jihva (S), Prabhta-jihvata (S), Prabhutatanu-jihvata (S), Pahuta-jihva (P) Tng chn tht. Thit

consciousness.

un

Jivha-via

(P),

Tasting-

Thiu Loan Shao-luan (C) Tn mt v s.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

270

Thiu Minh Shmy (J) Tn mt v s. Thinh cnh Xem Thanh cnh. Thinh danh bt chnh Xem Da X trng lo. Thinh Vn Tinh Ngha kinh Saddaaratthajalini (S) Tn mt b kinh. Thnh V Kinh Xem i Van lun Thnh v Kinh. Th Gi Antevasin (S), Personal attendant Trong Pht gio, nhng bc cao tng v cn phng tin cho s hong php, nn u c mt hay hai ngi bn cnh hu h ngy m, ngi hu h bn cnh gi l th gi Mi c Pht khi i ha u c mt t, mt v B tt, theo hu. Nhng th gi ca cc ch Pht trong qu kh l: - A Thc Ca, th gi Pht T b Thi. - Sai Ma Ca La, th gi Pht Thi Kh Nh Lai. - u B Phin B, th gi Pht T X Ph. - Bt , th gi Pht Ca La Cu Thn i. - T Tr, th gi Pht Ca Na Mu Ni. - Dip B Mt a, th gi Pht Ca Dip. Th hin Vidarana (S), Pratiharya (S). Th trn min ni Giripura (S), Mountain town. Th v B tt Xem V trc B tt. Thoi php Parihana-dharman (P). Thon truyn Tuan-chuan (C), Commentary on the Decision Mt trong 10 lun gii trong Thp Dc. Thoi u Hau tou (C), Wat (J). Thi n Tui yin (C) Tn mt v s. Thi Canh Tui keng (C) Tn mt v s. Thi chuyn Vaivarti (S) T bt tr Tht lui, quay tr li, chng tu tp thm. Th Vedaniya (S). Th Xem Th. Th Ayus (S), Life time Thi gian chp tr non (hi m) v thc ca thn th con ngi trong mt kip. Th Vedan (S), Feeling (S, P), Vedaniya (S) Mt trong nhng tm s sanh khi tt c tm. Tac dng lnh np 3 cnh: Kh, Vui, X.

Th dng Sabhoga (P), Enjoyment Th hng. Th dng thn Sabhogakya (S), long ch dzok ku (T) Bo thn Thn y cng cth dng php lc. Th Tejas (S) Ha, la Tn mt a tr sinh ra trong m la. Th gi tng Jivasaj (S) Tng php bo tn c th (Jiva) c sinh mng. Th gii la-samadhana (S). Th h ta Rukkha-mla-senasana mla (S). Th hng Xem Th dng. Th k Vykaraa (S), Veyyakarana (P), Prediction Ho ca la na, Th k kinh, K bit, Thanh minh k lun 1- Th k 2- T gia la lun ca V Xem Th k. Th k kinh Vykaraa stra (S) T gi la na Loi kinh trong c on i khi nh :"...v sau ng s thnh Pht...", ghi li n chng trc ca Pht i vi t. Th mnh Jvita (S). Th nim x Vedannupassana
(P),

Viksa-

Contemplation of feelings.

(S),

Th sanh c Xem Sanh c. Th thai l Xem Cu t. Th tinh Shou-hsing Shouxing (C).


(C),

Star of Long Life

Th tr Udgrahana (S) Lnh th vo tm, ghi nh khng qun. Th un Vedankkhandha (P), Vedan-skandhah (S), Vedan-skandha (S), Aggregate of feeling, Aggregate of sensation Trong ng un (sc, th, tng, hnh, thc) v Thp nh nhn duyn. Th Xc Kim Cang Xem U tch Minh vng. Th y ca-thi-na Xem Dng Y c ca. Th l Parusvc (S), Evil words Pharusvc (P) Cc cn.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

271

Thng Huyn Tch Linh Tsgen Jakurei (J) Tn mt v s. Thng Kin phi Parpana (S) Tn mt tng phi. Th k th 19. Thng Lnh sn Hindukush
(C) (S),

Th la Sdra (S) Th la Giai cp th t trong x hi n thi xa cn gi l ngi n l, ch lm thu, lm mn. Th h i thin quc kinh rya-mahsahasra-pramardini stra (S) Tn mt b kinh. Th H o Na-mrga (S) Tn mt gio on ng n vo th k XI. Th h i thin quc kinh Mahsahasrapra mardan (S) Mt b kinh trong Mt b.

Tsung ling shan

Thng Lnh sn Xem Thng lnh sn. Th tinh Sanaiscara (S) Sao Trn. Th ca ngi sng Hng Gagmhtmya

Poems in praise of the Ganges.

(S),

Th phng Xem Knh l. Thi khc gii thot Gotrabh

Th kit Paramarsa-samyojana (S) Phin no tri buc chng sanh trong lun hi sanh t. Th lng gi ma ragama (S) Th lng nghim Mt php thin nh. Th lng gi ma Kinh nghim.

moment.

(S),

Maturity

Thi kho cng phu Trong cha c 4 thi: - Thi cng ng: 11 - 12g tra - Th thc c hn: 5g chiu l Tnh : 7 hay 8g ti - cng phu khuya: 5g sng. Thi lun Klacakra

Xem Kinh Th Lng

Th lng nghim Xem Th lng gi ma. Th Lng Nghim Tam mui Xem Lng Nghim Tam mui. Th lng nghim tam mui ragama-samdhi (S) Lng Nghim Tam mui Php i nh rt ro. Nhp v c Th lng Nghim nh bc B tt thy r Pht tnh ni mnh, nh thnh tu qu Pht Nh Lai. Th lng nghim tam mui kinh Shou-leng-yen san-mei ching (C), ragama-samdhinirdea-stra (S) Tn mt b kinh. Th Mn thin Dvrapala (S) V tri gt ca. Th Mn thin n Dvrapali (S). Th Nht Thit Tinh La st n Xem on Nht Thit Chng sanh Tinh kh La st n. Th nhn gi thit lun Prajpti-hetu-sangraha stra (S) Do ngi Trn Na bin son. Th Sn Tnh Nim Shou-shan Sheng-nien (C), Shzan Shnen (J), Shou-shan Hsing-nien (C) (926-993) Thuc dng thin Lm T Ngha huyn, t v truyn nhn gio php ca Phong Huyt Din Chiu. Th t Lekhana (S) Vt chp kinh in.

Wheel of Time,

(S),

du kyi khor lo
(S),

(T),

the

Thi lun gio Klacakra-tantra (P).

Kalapakkha

Thi Lun Mt php Paramadibuddhoddhtarkalacakra-nma-tantrarja (S), Kalacakra-tantra (S). Thi thu Xem Ca lu gi. Thi tng Ji (J). Thrisong Deutsen Thrisong Deutsen (T). Thu Kim Cang B tt Sarada-vajrah (S) Tn mt v B tt. Th thng Xem Tng thng. Th Updna (S), Clinging (S, P) Th Chi th 9 trong 12 nhn duyn: chp trc vo cnh s i. Th An Shuan (J), ShouAn mt v s. (Nam i). Th n Muddhattha Muddhattha (P).
(C),

Shuan

(J)

Tn
(S),

(P),

Mudrhasta

Th B Mt Ch Xem Kim Cang Tt a.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

272

Th un Updna-kkhandha (P), Updnaskanda (S), Aggregate S th trc cc php hu lu. Thun Cunda (S) Ngi th rn x Pava cng dng Pht v ch Tng mt ba cm. l ba cm cui cng ca c Pht, nh m c hng v lng cng c, trn vn o B tt. Thi Pht Ca Dip, Thun l t Pht Ca Dip, khi Pht Ca Dip th k ngi thnh Pht k tip l Thch Ca Mu Ni, ngi Thun c pht nguyn 'phng th m thc ln cui cng'. Thun l ch ngha Rationalism. Thun Shun (S) Vua Thun (2255-2205/ 2233-2184 B.C.E.) Mt trong nm v vua huyn thoi (Ng ) v l ni ngi vua Nghiu. Ngi ni ngi ngi l vua i V. Thun bt kh bt lc th nghip Adukha-sukhavedaniya-karma (S) Bt kh bt lc bo nghip. Thun chnh l lun Abhidharmany-ynusra (S) Tn mt b lun kinh. Thun chnh lun Xem A t t ma Thun chnh lun. Thun h th nghip Saunanasya-vedaniyakarma (S). Thun kh th nghip Dukha-vedaniya-karma (S) Kh bo nghip. Thun lc th nghip Sukha-vedaniya-karma (S) Lc bo nghip. Thun lu Anusrotogamin (S), Anusot-agamin (P) Ty thun theo dng sanh t tri ln trong ci m. Thun quyn Phng tin kinh Strivi-vartavykaraa stra (S) Chuyn N thn B tt kinh, Chuyn n B tt S vn Th quyt kinh Tn mt b kinh. Thun th phi Lokayatika (S) Phi ngoi o tu hnh theo th tc, khng c tnh xut th v gii thot. Thun u th nghip Daurmanasya-vedaniyakarma (S).

Thun x th nghip Upek-vedaniya-karma (S). Thu min Thnamiddha (P), Dullness and drowsiness Hn min ci, Hn trm d di Bing nhc, m ng, hn trm. Thung dung lc Shy roku tp. Thuc Agadas (P). Thuc v nghip Karmic. Thuyt Chuyn b Sakantikah (P), Sakrantivadah (S) Mt trong 20 b phi Tiu tha Xem Kinh lng b. Thuyt chuyn b Sakrantivadah Sakantikah (P) Xem Tng ca lan a b. Thuyt b Xem Kinh lng b. Thuyt gi b Trajaptivadinah (S), Paat-tivda (P), Paattivdin (P), Prajptivada (S), Prajptivadinah (S), Prajptivadin (S) a vn Phn bit b, Thi thit Lun b, Gi Danh b, A t t ma Thi thit tc lun Mt trong 20 b phi Tiu tha hi th k th II B.C. Thuyt gii kin Uposatha-khandaka tt kin .
(S) (S), (J)

Tn mt b su

Thuyt Mn la Php kinh Dharma-madala stra (S) Tn mt b kinh. Thuyt nht thit hu b Saivastivda (S) Mt trong 11 b phi ca Thng ta b, cn gi l Thuyt nhn b (Hetuvada). Thuyt Nht Thit Hu b Gii Thn Tc Lun Xem A t t ma Gii Thn Tc Lun. Thuyt Nht Tha kinh Ekayna-nirdea (S) Mt trong 47 tn khc nhau ca Kinh Php Hoa. Thuyt nhn b Hetuvidyh (S), Hetuvda (S), Hetuvdaprva, Sthavir (S) Mt trong 20 b phi Tiu tha hay 11 b phi ca Thng ta b. Thuyt Qui Sho-kua (C), Discussion of the Trigrams Mt trong 10 lun gii trong Thp Dc. Thuyt xut th b Lokottaravda (S), Lokottaravavadina (S), Lokottaravadinah (S) Mt trong 20 b phi Tiu tha hay 9 b phi ca

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

273

i chng b. Thuyn T c Thnh Sensu Tokuj (J) Tn mt v s. Thu min Xem Thy min. Thu thn Ngavajra (S) vng. phng Ty. Thu tinh Xem Thy diu. Thu trung nguyt d Udaka-upama ch cc php nh bng trng di nc.
(S)

(TT). Thy thin hu Varunani (S) N thy thn. Thy thin thn Xem B lu na Long vng. Thy tinh Xem Pha l. Xem B lu na Long Thy tnh Jalogokappa (P) Mt trong 10 hnh vi m cc t kheo thnh Ph xa ly (Vesali) ch trng l thch hp gii lut. Thy trn Arjas (S). Thy trung nguyt Udaka-candra (S), Jalacandra (S), Moon reflection on the water Mt trng di nc. Th gii Jukai (J). Th v k Adukkhamasukh-vedan

Th d

Th bc ca Svaka (S) Mt trong 16 v La hn c Pht phi i hong php nc ngoi. Th Ch ngoi o Parpata (S). Thy Nham Ts'ui-yen (C) Mt nhn vt trong th d 8, Bch Nham Lc. Thy Nham Kh Chu Tsui yen Ke Chen (S) Tn mt v s. (Khong gia TK th 9 v 10) Xem Thy Nham Linh Nham. Thy Nham Linh Nham Ts'ui-yen Ling-ts'an (C), Suigan Reisan (J) (Th k 9 - 10) t v truyn nhn gio php ca Tuyt Phong Ngha Tn Xem Thy Nham Kh Chu. Thy Vi V Hc Tsui wei Wu hsiao (C), Suibi Mugaku (J) (khong u th k th 9). t ca n H Thin Nhin. Thy Xem Thy i. Thy bnh Kui (P), Kuik (P), Kua (S), Kuik (P), Kui (P) Qun tr, Tnh bnh, Qun l. Thy diu Budha (S) Thu tinh. Thy i Water-element, po-dhtu (P), po (P) Thy Mt trong t i. Thy lun Jala-madala (S) Mt trong tam lun, 3 lp vt cht, cu to thnh th gii. Thy qun nh Kalbhisheka (S), Vase initiation. Thy Tng Pht Mamaki (P), Water-Element Buddha Ma Ma K B tt, Mang Mng K B tt, Ma Mc Chi B tt Mt v n Pht ha thn a i ca tt c ch Pht. B i cng Pht Bo sanh

Indifferent feeling.

(P),

Thc sa lun Jyotisa (S) Tn mt b lun kinh. V . Thy cnh phi Shwegyin Mt tng phi Pht gio Min in. Thy min Middha (S), Torpor, Thina-middha Thu min; Min S ti tm bn hu trong tm, vo trng thi li mi, l l, mt trong nhng bt nh a php, tc ng vo tinh thn lm cho tm m mui, mt s tri gic, ham ng, hay m, thn tm hn m. Thy min ci Styna-middha-varaa (S), Hindrance by torpor-languor Chng sanh b phin no ng ngh che lp tm thc nn khng th no tin ln c. Thy min hn trm Styna-middha (S), Torporlanguor Thna-middha (P) Hn trm thy min ci, Hn min ci Hai mn phin no: hn trm v thy min. Mt trong ng ci, thn tm ti tm, nng n, 6n n, si m, mt ch tin th. Thy Nham S Ngn Xem oan Nham S Nhan. Thy tng Prva-nimitta im lnh.
(S),

Pubba-nimitta

(P)

Th C Kinh Thanh Chu-sha-ching-sheng Tn mt v s.

(C)

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

274

Th o Shod (C), Way of writing Mt cch rn luyn tm linh Nht. Th thi Xem Khinh an. Th Anukrama (S), Vihrapla(P) Th lp trc sau ca php hu vi Ngi coi cha Xem Yt ma. Tha thek pa (S), Yna (S), thek pa (T) c xe, nh i tha (mahyna), Tiu tha (hinayna) Khi u c Pht dy T diu t c A la hn nn gi l Thinh vn tha hay Tiu tha. K Ngi dy Duyn gic tha cng c th gi l Trung tha, dy Thp nh nhn duyn c qu Duyn gic (Bch chi Pht). Tn ln na, Ngi dy B tt tha, tc i tha, dy lc thnh B tt Ma ha tt,. Sau cng Ngi gom tam tha thnh mt tha (Nht tha), cng gi l i tha, Pht tha, Thng tha, Thng tha, V thng tha, V ng tha, V ng ng tha. Thc Vijna (S), nam sh (T), Vijna (S), Viaa (P), Consciousness Trong ng un (sc, th, tng, hnh, thc) v Thp nh nhn duyn Trong ng un: sc, th, tng, hnh, thc. Thc cn jendriya (S), Aindriya (P), Vinadhtu (P). Thc gii Vijna-dhtu (S), Via-dhatu (P). Thc thn Xem Thin u. Thc Thn Tc Lun Vijnakyapada (S), Vijinakya-stra (S) Do Ngi B Thit Ma son Xem A t t ma Thc Thn Tc lun. Thc thc Vijna-ahara (S), Via-ahara Ly tinh thn lm thc n.
(P)

Thc v bin x nh Vijnanantya-yatanaSamdhi (S) V bin thc x gii thot, V bin thc x nh, Thc v bin x nh Xem Thc v bin x nh. Thc xoa lun ik (S) V . Thc xoa ma na Sikhaimn (P) Phi n xut gia phi 2 nm chun b hv gii trc khi th t kheo ni. Thc Fact. Thc chng php Dharma of realization, tog pay ch (T). Thc hnh php Patipatti (P). Thc Lc Xem Nguyt Quang. Thc phm hra (S), Food. Thc ti lun Ontology, Realism. Thc th Dravya (S), Dabba (P), Dabba Malaputtra (P), Draya Mallaputra (S), Object b, la phin, t la t Tn mt v t ca c Pht c A la hn, gi l Draya Mallaputra (S), hay Dabba Mullaputta (P) Xem Php tnh Xem Php th. Thc tr B The knowledge of enlightened Reality (S). Thc tng Xem Php tnh. Thc vt Bijjatani Bhutgama

Vegetation.

(P),

(P),

Plants,

Thc Xoa Xem Tng Chi i tng. Thc xoa nan Xem Hc H s. Thng hi Kp (S), Pity Ti nghip. Thng Mc Ca Xem Thim. Thng na Sana (S) Xa na Tn mt loi c. Thng Na Ho Tu avsa (S), anaka-vsa (S), navsin (S) T th 3 trong 28 t Pht gio n . Thng triu Shang Dynasty Thng, do Thang lp ra.
(C)

Thc un Vina-khandha (P), Vijna-skandha (S), Rnam shes kyi phung po (T), Aggregate of

consciousness.

Thc ung Pa (S), Sinh kh. Thc ung c ru Surmaireya (S), Surmeraya (P). Thc v bin x Vijnanantyayatana mt ci gii.
(S)

Tn

Triu i nh

Thng yt la ch B tt akarasvmin (S) Ct

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

275

ta ch B tt Mn ca ngi Trn Na. Thc ca la Xem Thit vi. Thc phong lm Xem Trc lm Tnh x. Thc vin Veuvana-karandaka-nivapa Vn trc Ca lan .
(S)

Thng gii Mahdevaloka (S). Thng hnh B tt Vicishtachritra (S) Tn mt v B tt. Thng Hnh B tt Visistacaritra (S) Chng Chng Hnh B tt, Thng Hnh Tng truyn vo th k 13, Thng Hnh B tt ging sinh Nht ly tn l Nht Lin B tt, ging kinh Php hoa v sng lp Php hoa tng. Tn mt trong v s B tt n ni K s Qut ng h Pht Thch ca din kinh Php Hoa Xem Thng Hnh B tt. Thng ha Uttama-nirmna (S) Mt trong Tam ha. Thng Nghi chu Uttaramantrina (S), UharaMantrina (P) Mt trong hai Trung chu ca Ty Ngu ho chu. Thng nhn Puruar-sabha (S). Thng Phng Kim Cang Vng B tt Kim Cang Vng B tt. Thng Qu B tt Xem Ti Thnh B tt. Thng thi la b Xem Bc sn tr b. Thng th Pramukha (S), Most Seniority. Thng Th B tt Xem Kim Cang Tt a. Thng ta Thera (P), Sthavira (P) Trng lo. Thng ta b Sthvirnikya (P), Sthvira (P), Sthvirvda (S), Sthvir (S), rya-sthvir (S), Theravda (P), neten depa (T), Sthvathah (S),

Thng Bt Khinh B tt Sadaparibhta (S) Tin thn Pht Thch Ca. Khi ti th gp ai trong t chng Ngi u bi m ni: 'Ti chng dm khinh Ngi v Ngi s thnh B tt', cho d c ngi nh chi Ngi cng ch ni th. Thng Bt Khinh B Tt nh nghe kinh Php hoa nn c qu Pht. Thng bt t ngh Nityam-acintyam (S). Thng Bi B tt Xem Thng B tt. Thng B tt Sadaprarudita (S) Thng Bi B tt, Ph T B tt Tn mt v B tt. Thng hnh gi Xem Tr Trng B tt. Thng kin vatadi (S), Sassata-dihi Nityadi (S), Sasvatadi (S).
(P),

Xem

Thng lp thng phan Anavanamita-vaidjayanta (S) c Thch Ca c th k cho ngi A Nan v v lai s thnh Pht hiu l Sn Hi hu T Ti Thng Vng Nh Lai, ci ca ngi l Thng lp Thng Phan, k kip l Diu m bin mn. Thng nghip cia-kamma kamma (P), Habitual karma.
(P),

Bahula

Thng tinh tn B tt Nityodhyukta (S), Nityodhyukta-bodhisattva (S), Viriyarabdhika (S), Satasamitabhiyukta (S), Joshojin (J), JoshojinBosatsu (J), Bosatsu (J) Tn mt v Pht hay Nh Lai. Thng tr Nitya-sthita (S) Xem Nh Lai. Thng tr Nit Bn Pratihita-nirva (S). Thng Ty thin Sadamatta (S) H Lc thin Tn mt v thin. Thng ty ma Xem Chng ngi thn. Thng ca la Xem Bt b lc s. Thng Ch B tt Sarthavaha (S) Tn mt v B tt.

Supreme Vehicle.The school of the elders

Pht Gio nguyn thy Ngha gc l "o ca ngi xa". Danh hiu ca trng phi tiu tha duy nht cn tn ti. Cn gi l Pht gio Nam tng. Thng ta b, hc thuyt Theravada Buddhism. Thng ta b, ngi theo Theravadin

Theravada follower.

(P),

Thng ta b, trng phi Theravada School. Thng truyn Hsiang-chuan (C), Commentary on the Images Mt trong 10 lun gii trong Thp Dc. Thng Tc Xem u sut thin cung.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

276

Thng y Xem Ut la tng. Thng Yt na Xem Ct ta Thin.

Thu phong sn Xem Linh thu sn.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

277

U
U-ba-vac-ta-na Upavartana (S) Tn mt khu rng gn thnh Cu thi na thuc vng quc Mt La, y l ch c Thch Ca Mu ni nhp dit. Un Khaa (P), Aggregate, Skandha (S), phung po nga (T) Vi-, m, Kin , m, Un ma vng. 1- = m: Ngha l tri l dng (= negative). 2- = Un: Tch tp, kt hp li. Sc Th Tng Hnh Thc l nm un. Nm mn tch t y lm ngi m mui, m nhim vt dc.; 3- Vi-, tn mt v Thn H php Un Saa (S) m. Un ma vng Xem Un. Un Minh h kinh Khaa-paritta sutta mt b kinh. Un tnh Skandht (S). Ut ba la Xem Thanh lin. Ut ca la la ra-Klma (S), lra-Klma (P), Alrma Klma (P), Arda-Klma (S) A lam, A la la, A la ra ca lam. Tn v o s, thy dy th nht ca c Pht, tu t n cnh gii V s hu x thin. Ut gi Xem Ut la. Ut la Udraka-Rama-Putral (S), Rudraka (S) Ut gi, Ut u lam Pht Bc tu hnh th nh m c Pht gp gn thnh Vng x v c th hc theo ngi ny sau khi ri ngi A la l, th php Phi tng phi phi tng, php cao nht thi y Xem Udraka. Ut ca la la lra-Klma (P). Ut la tng Uttarsagha (P), Upper robe Thng y, o Ut a la tng, o Tht iu Mt trong ba loi o c sa ca Nam phng Pht gio.
(P)

Ut u lam Pht Xem Ut la. Ut Ca La Ma T Udraka-Ramaputra (S), Uddaka-Ramaputta (P) V thy th hai ma Thi t Tt t a c hc o sau khi xut gia V thy th nh, nh c Pht c bt thin v sc, thuc cnh gii phi tng phi phi tng, khng cn tri gic m cng khng c khng tri gic. Vo thu ny khng ai c qu thin no cao hn. U Asuddha (S), Asubha (P) Xem Bt tnh. U tc Kinrava (S) Lu tn. U tch kim cang Ucchua Angusa (S) s qun tr Tn ca mt minh vng thn c cng c chuyn u thnh tnh. V thn ny u v khp l chn lng u phun ra la, mt my phn n, c bn cnh tay cm cc v kh: gm, dy, roi, xoa hoc phc cu (c hnh nh cu mc) Xem U tch Minh vng. U tch kim cng B tt Ucchua (S) khu sa ma, s sp ma, khu st ma; su sa ma Minh vng, Th Xc Kim Cang; U Tch Kim Cang, Bt Tnh Kim Cang Tn mt v B tt. U tch kim cng vng Xem U tch kim cng B tt. Ujjaya Ujjaya (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. Upakala Upakala (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. Upanemi Upanemi (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. Upanita Upanita (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. Upasabha Upasabha (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili.

Tn

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

278

Upasidari Upasidari (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. Usabha Usabha (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. Uy m vng Pht Bhismagarjitasvararja Tn mt v Pht hay Nh Lai. Uy lc Xem Gia tr. Uy-nh-quc Ujunn (P). ng cng Xem A la hn. ng cng qu Xem A la hn. c nguyn Aspiration. ng chu Ying-chou (C). ng qut ma la Agulimlya (S), Agulimla (S) ng qut ma la, ng qut l ma la, Ch Man Tn mt ngi B la mn git 999 ngi cht ngn tay xo thnh xu i lm tc, tin rng git c 1000 ngi th c sanh ln tri cao. V khng tm c ai, y rt m m git. Pht hin ra, cm ha v cho y qui y thj php xut gia, sau c A la hn Xem ng qut ma la. ng qut ma la Agulimla ma la.
(S) (S)

u ba la Long vng vng.

Xem Thanh Lin Long

u ba li Upli (S, P) Mt trong thp i i t. Ngi th co tc, v tr lut hng nht. u ba nan t kheo Xem Lun ngh. u ba ni sa Upaniad (S) o ngha th 1- Mt trong nhng t Pht c A la hn (mt trong nhng thng th) 2- Tn mt b kinh V . u ba phin a t kheo Upassanta (S) Tn mt v s. u bt la Utpala (S), Uppala (P) u ba la a ngc 1- Tn mt v Long vng. 2- Hoa sen mu vng, mt loi hoa ci tri 3- Tn ca mt trong 8 loi ngc lnh. u b di Upsik (S, P) Tn n, n c s, cn s n Ngi n b tu Pht ti gia. u b tu Upatissa (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. u b ly Oupali (S) Mt t Pht, trc lm ngh co tc, giai cp h tin, theo 6 ng hong dng h Thch i xut gia, sau c qu A la hn, c Pht khen l Tr lut nht. u b nan Xem Bt nan . u B Phin Upasnta (S) Tn mt v i lun s. u b tc Upsaka (P) Thin nam, Nam c s, Cn s nam C s tu ti gia. u di Udyi (S) u-a-di Mt Thanh vn t ca Pht.

Xem ng qut

ng qut ma la Kinh Agulimlya stra (S) ng qut na Kinh, Ch Man kinh Tn mt b kinh Xem ng qut ma la Kinh. ng tc nghip Yog-vihita-karma (S). ng thun Patisantharo (P), Courtesy. ng gi Xem B loi. ng-gi Bc Phng Anguttarapa (P). u ba b b Xem Thin tc. u ba cc a Upagupta (P), (S, P), MoggaliputtaTissa (P) V t th t, mt trong 28 v t Pht gio n . Tn khc ca Mc Kin Lin T Tu. u ba da Xem Ho thng. u ba x Xem Lun ngh Xem i Quang A la hn. Thy, a danh

u din vng Udayna (S), Udena (P) u din vng Cai tr x Cu m di thi c Pht. u la Uttala (S) T tin i th nm ca dng h Thch Ca Xem V vn t thuyt. u m ba la Xem Hoa u m. u Di Udyin (S) Tn mt v t ca c Pht c A la hn. u m Yu-tan (C). u lu tn loa Uruvila
(S)

Tn mt vng c ngi

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

279

lng Nan , c sng Ni lin thin, qu hng c thn n Thin Sanh, ngi cng dng sa cho c Pht vo ngy Ngi thnh o. Th trn x Senani, bn cnh dng sng Niranjara (Ni lin thin). Cnh vt ti y xinh p, c Pht cng Kiu trn nh (Kondanna) v bn ngi khc: Bhaddiya, Vappa, Mahanama v Assaji cng tu kh hnh. u lu tn loa Ca dip Uruvilva-kasyapa (S) Mt Thanh vn t ca Pht, ng l huynh trng trong ba anh em nh Ca Dip: Uruvilva Kyapa, Gaya Kyapa, Nadi Kyapa. u th Daurmanasya-vedan (S) Mt trong ng th. u--di-bt-a Udyibhadda (P). c Nim B tt Smritisajatyah (P) Sanh Nim X B tt. c nim t ni lut Sati-vinaya (S). ng i tr Payattika (S) Ba dt 90 gii linh tinh ca t kheo. Mt on trong 8 on ca 250 gii

t kheo. ng ha thn Tramsformation body thn Xem Ha Pht.

Xem Ha

ng Nim Himavanta (S) Hi ma ph a Mt trong D xoa bt i tng: Bo Hin, Mn Hin, Mt Ch, Oai Thn, ng Nim, i Mn, V t lc, Mt Nghim. ng thnh tng Xem C Duyn tng. ng thn Nirmakya Nirma-kyah (S), Accommodated Body, Transformed body, jin (J), Tulku (T), ng ha thn, Bin ha thn, Ha thn Thn Pht ng vi c duyn khc nhau m ha hin. Nu ng hin Pht hnh l ng thn, nu ng hin khcvi Pht hnh th gi l ha thn. Php thn l t tnh thn.
(S),

ng tng Geya (S), Singing (S, P) Trng tng, K d K gii thch gio thuyt m kh kinh ni. u ba b sa Xem Thin tc.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

280

V
Valmiki Valmiki Tc gi tp trng thi ni ting n vit bng ting Sanscrit. Ngi c cng nhn l nh th m tn tui c ngi ta bit n trc nht trong vn hc n . Vn Xem kit tng. Vassa Xem H An c. Vng ci Dim ph n Jamb gold. Vng ta Purple-gold Vng ci Dim ph. Vn Dn c Dng Banmin tokuy (J) Tn mt v s. Vn hnh Sabba-kuala-kamma (S). vn hu thn gio Xem phim thn gio. Vn nin t Mannen-ji (J) Tn mt ngi cha. Vn php Xem Nht thit php. Vn quc Bankoku (J). Vn Th Sng Qun Wan shou Chung kuan (C) Tn mt v s. Vn trung Banzui (J). Vn vt giai thn lun Xem thn vt ng th lun. Vn hu Srutanmayu-praj hu.
(S)

Vn thn Vyanjana-kya Danh v C. Vn Th Monju (J).

(S)

S nng ta ca

Vn Th Kim Cang S Li rmanjuvajra (S) Tn mt v B tt. Vn th s li B tt Majur Bodhisattva (P), Mondjou-bosatu (J), Jampeian (T) Man th tht l, Diu c B tt (V lng th kinh v Nit bn Kinh), Diu Kit tng B tt (i Nht Kinh), Diu Th B tt (V hnh Kinh), Ph Th B tt (i tnh Php mn Kinh). Ngi Vn th l mt v c Pht. Trong qu kh, Ngi l Long chng thng tn vng Nh Lai. V v lai, Ngi s l Pht Ph Kin Nh Lai (= Ph Hin Nh Lai). c Vn th c 108 tn, Ngi tng trng cho tr hu. Vn th S li B tt cp ch tin s thuyt ct hung thi nht thin c t diu kinh Majusrbodhisattva-sarvainirdea-puy-puykalanakatra-tr-stra (S) Tn mt b kinh. Vn Th S Li Php vng B tt Majurkumarabhta (S) Tn mt v B tt. Vn th S li Php vng t Dharma Prince Manjuri Tn mt v B tt. Vn th s li Pht trang nghim kinh Majusr-buddhaketra-gua-vyhlakrastra (S) Tn mt b kinh. Vn Th S Li s thuyt bt nh ba la mt kinh Wen-shu shih-li so-shuo pan-jo t'o-lo-mi ching (C) Tn mt b kinh. Vn th S li s thuyt bt t ngh Pht cnh gii kinh Acitya-Buddhaviayanirdea-stra (S) Tn mt b kinh.

Mt trong Tam

Vn minh Trung ng Medhyadesa (S) Nn vn minh xut hin Trung vo th k th 9, th 10 trc Cng nguyn. Vn ngn Wen-yen Thp Dc. Vn Sc tn gi Xem Ca chin din.

Words of the Text Mt trong 10 lun gii trong

(C),

Commentary on the

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

281

Vn Th S Li Thn bin phm chi i tha kinh Xem Ma Nghch kinh. Vn th vn Bt nh kinh Majurpucchapraj (S) Tn mt b kinh. Vn tr Sruta (S). Vn t Monji (J). Vn t php Dharma of statements lung gi ch (T) lung gi ch. Vn t php lung gi ch (T). Vn V Thin hong Monmu (S) 697 - 700. Vn vng Wen Wang (C). Vn Xng Wenchang (C), Wen-ch'ang Wenchang (C) Thn vn chng ca o gia. Vng lng Xem Tch tnh. Vn Abhra (S), Cloud My, mt trong 12 loi hin sc mt thng c th thy c. Vn bn Umban (J), Umpan (J). Vn Ci Ch Ngung Yung kai Chih yung (C) Tn mt v s. Vn Cp Tht Tim Yunji Qipian (C), Yunchi Ch'ich'ien (C), Cloud Book Cassette and Seven Strips of Bamboo Yunji Qipian (C) Bch khoa t in o gio hi th k 11 gm 122 tp. Vn C o ng Yun Chu Tao yin (C), Yun-chu Tao-ying (C), Yunzhu Daoying (C), Ungo Doyo (J) (901-902) t v truyn nhn gio php ca ng Sn Lng Gii. Vn C o ng Ungo Dy Daoying (C). Vn hng Phc Xem Di Gi. Vn li m tc vng hoa tr Pht Djaladharagardjitaghochasusvaranakchatraradjasamkusumitabhidja (S) Tn mt v Pht hay Nh Lai. Vn li m vng Nh lai Meghadundubhivara-rja (S) Tn mt v Pht hay Nh Lai.
(J), (C),

Vn Mn o Tn Yun men Tao hsin (C) Tn mt v s. Vn mn tng Ummon-sh (J) Tn mt tng phi. Vn Mn Vn Yn Ummon Bunyen (J), Yun men Wen Yen (C), Ummon Bun'en (J), Ummon Bunyen (J) Tn mt v s. (864-949). Vn Nham m Thnh Yun yen Tan Cheng (C), Ungan Donj (J). Vn Phong Yun feng (S), Umpo (J). Vn Phong Vn Duyt Yun feng Wen yueh Tn mt v s.
(C)

Vn Th t Yun-chi Temple Cha Hng chu do ngi Chu Hong xy dng. Vn thy Unsui (J). Vn p Mond Pah-vykaraa

Question-answer.

(J),

(S),

Vt dng trong vic th cng Caityaka (S), Object of veneration cetika (S), Caitya (S), Cetika (S). Vt b th Dnavatthu (P), Object for a gift. V Veda (S) Ph , Tit lun Kinh in ca B la mn c 4 b kinh lun ch yu: - Tit (Rigveda) = Th minh: gii thch v s mng, dycch bo tn thin php, cch gii thot. - D th Tit (Yajur-veda) = T minh: dy vic t t, cu o ch thin ch thn... - Sa ma Tit (Sama-veda) = Bnh minh: dy cch chim qu, binh php, vic i, php i... - A t Tit a (Atharva-veda) = Thut minh: dy k thut nh ton, y... V lc lun Veda-anga (S), Supplementary texts of Vedas Gm: Thc xoa lun, T gi la lun, Kha bt la lun, Thc sa lun, Xin lun, Ni lc da lun. V th s phi Xem Thng Lun phi. Vi Cn Xem H php thn. Vi Diu Php Xem Lun Kinh. Vi diu php Xem Lun Kinh. Vi diu php lun Wheel of the wonderful

Yunzhu

Vn C Tch Yun Chu hsi (C) Tn mt v s.

Dharma.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

282

Vi thin Xem H php thn. Vi hy Vaidehi (Bimbisara).


(S)

ng vin gic tu a la liu ngha kinh. Vin Gic T Engake-ji (J), Engaku-ji (J) Tn mt ngi cha. Vin gio Engy (J). Vin mn Pua (P), Pura Pua (P) Xem Ph lu na.
(S),

V vua Tn b sa la

Vi Nu Xem T Nu thin. Vi Phc Dng Wei P'o-yang (C) Nm 140 ng vit quyn Chu Dch tham ng kh, c xem l tc phm luyn an c nht. Vi t Sukma (S), Sukhuma (S), Subtle Suhuma (P), Sukhama (S), Sukma (S). Vi tha t lng Xem Tha t lng. Vi trn Anurja (S) 7 vi trn = 1 kim trn. 7 kim trn = 1 thu trn. 7 thu trn = 1 th mao trn. 7 th mao trn = 1 dng mao trn. 7 dng mao trn = 1 ngu mao trn. 7 ngu mao trn = 1 khch du trn (l ht bi nh thy lng xng trong tia nng xuyn qua khe h, ln hn vi trn 117.649 ln). Lc vi trn tp hp thnh vt cht c th phi c t i (t nc gi la) v t trn (sc hng v xc). Vi trn Xem A nu. Vi- Xem Un. Vi--ba Videba (S) Thnh ph Bc n th k th 7 trc C.N. nay l Sahet Mahet hu ngn sng Rapti. Vim Ma gii Xem Dim Ma gii. Vim ma thin Suymadeva (S) Ng B Tnh C Dim Ma La, Dim ma thin, Tu D Ma thin 1V thin t quyt on nghip lnh d ca chng sanh. 2- Tng tri ct t tt c nhng thin c ca chng sanh. Vim nhit a ngc Tapa (S), Tpana (S), Tapana (P), Tarana (S), Thiu Chch a ngc. Vin Dava (S), Garden Xem Tnh thc. Vin Chu Tuyt Nham Yuan-chou Hsueh yen (C) Tn mt v s. Vin Dung t Eny-ji (J) Tn mt ngi cha. Vin Gic Engaku (J) L gic ng bn th t tnh vn vin mn, cng khp thi gian khng gian. Vin Gic kinh Engaku-kyo (J) Xem i phng
(S, P),

Completeness

Vin mt thin gii Enmitsu-Zenkai (J). Vin Minh Emmy (J) Tn mt v s. Vin Nng Enn (J) Tn mt v s. Vin Ng Khc Cn Engo Kokugon (J), Yuan-wu K'o-ch'in (C), Engo Kokugon (J) (u th k 12) Tc gi tp Bch Nham lc. Vin Nham m Thch Yun-yen T'an-sheng (C), Ungan Donjo (J), Yun-yen Tan-sheng (C) (Th k 8 - 9 ) Thy ca ng Sn Lng Gii. Vin Nhn Ennin (J) Tn mt v s. Vin Nh Bin Vin Enni ben'en (J) Tn mt v s. Vin thnh thc tnh Parinipanna (S). Vin Thng i ng Quc s ng lc Enz dai- kokushi goroku (J) Tn mt b su tp. Vin Thng t Entsu-ji (J) Tn mt ngi cha. Vin tng Enso (J), Round shape Hnh trn. Vin Cng Zend (J), Shan-tao (C) Thin ng, Tin snh Gio t Tnh tng Trung quc. Vin hnh a Durangama-bhmi Beyond stage Trong Thp a.
(S),

Going-Far-

Vin ly Vivarjita (S), Vivajjitta (P), Vivarjana (S), Naikrmya (S), Nekkhamma (P), Abstainment, Vin trn, ly cu. Vin ly nht thit ch phn bit Sarva-kalpanvirahitam (S), Free from discrimination. Vin ly s duyn lambanavigata (S). Vin trn Xem Vin ly. Vit Chu Cn Phong Essh Kemp (J) Tn mt v s. Vit Kh Thn Khim Ekkei shuken (J) Tn mt

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

283

v s. Vit Nan Xem Duy nan. Vijita Vijita (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. Vinh d Sakkara (S). Vinh Ty Minh Am Eisai myan (J) Tn mt ngi cha. Vinh Ty Thin s Eisai Zenji (J) Tn mt v s. Ngi truyn Lm T tng vo Nht bn. Vinh Triu Eich (J) Tn mt v s. Vitaraga Vitarga (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr trong ni Isigili. V cn nan c ca vung Xem Hng Phc Chn ng Gi. V a l minh phi Vetali (S) Mt trong 8 minh phi 8 hng quanh ngi H Kim Cang, minh phi ny ng ty cung. Vnh Bo t Eiho-ji (J) Tn mt ngi cha. Vnh Bnh qung lc Eihei kroku (J) Tn mt b su tp. Vnh Bnh thanh qui Eihei shingi (J). Vnh Bnh t Eihei-ji (J) Tn mt ngi cha. Vnh Bnh t bn Eihei-ji-han (J). Vnh Bnh t tam t hnh nghip k Eihei-ji sanso gygki (J) Tn mt b lun kinh. Vnh cu Akaya (S), Akkhaya (P), Akkhara (P), Aksara (S), Dhuva (S), Long-lasting, Eternal V tn tng T Xem o qu V sanh bt dit. Vnh cu ch ngha Sassatavda (P), vatavda (S), Eternalism Sassatavda (P). Vnh Gia Huyn Gic Yongjia Xuanjue (C), Yungchia Hsuan-chueh (C), Yongjia Xuanjue (C), Yoka Genkaku (J) (665-713) Ngi ta tin rng Ngi l t ca ngi Hu Nng. Vnh Hng t Eiko-ji (J) Tn mt ngi cha. Vnh Minh Din Th Yang ming Yen shou Ymy Enju (J), Yung-ming Yen-shou
(C), (C),

Yomyo Enju (J), Yomeiji (J) (904-975) t ca Thin Thai c Thiu Tn mt v s.. Vnh Nguyn t Eigen-ji (J) Tn mt ngi cha. Vnh Phc am Eifuku-an (J) Tn mt ngi cha. Vnh Phc t Eifuku-ji (J) Tn mt ngi cha. Vnh Tng t Eish-ji (J) Tn mt ngi cha. Vnh vin Abhisthiti (S), Long lasting. V bn s tsa way lama lama (T). V cnh Rasa-visaya (S). V Dc a Xem Bc a. V ng ch Asvadana-sampatti (S). V gic Rasa (S), Sayna-kicca (P), Taste,Function
(S),

Root lama, tsa way

of tasting.

V lai Angata (S). V lai tng Angata koa (S). V lai Tinh T kip thin Pht danh kinh Wei-lai hsing-hsiu-chieh ch'ien-fo-ming ching (C) Tn mt b kinh. V sanh On Xem A x Th. V tng hu Adbhta (S), Wonderful. V tng hu hi php Xem A ph t ma. V tng hu Kinh Xem Kinh V tng hu php. V tng hu php Adbhta-dharma (S), Collection

of the Description of marvellous phenomena

V tng hu php, A ph t ma, Hy php Kinh vn ni v thn lc ca Pht v thnh tng. V thy tm linh Good Spiritual Advisor. Voi Dant (S), Elephant. Vm tri Gaganatala (S), Vault of the sky. Vng hoa Xem Hoa man. Vng sanh t Bhva-cakra (S). V s o Bushid (J). V Tc Thin Wu-tse-t'ien (C).

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

284

V X Varsakara (S) Mt v i thn triu vua A x th (Ajatasatru). Vng minh Pht Net Brightness Buddha Mt c Pht v lai ci gii phng bc ci Ta b. Xem Minh Vng B tt. Tn mt v Pht hay Nh Lai. Vng Ma di.
(S),

s. V cu thc Amala vijna (S), Consciousness of Purity A mt la thc, Nh lai thc, Ym Ma La thc Thc th 9 Xem A li da thc Xem Nh lai tng. V cu Tn gi Xem v cu. V cu xng Xem Duy ma Ct. V Chun Wu-chun (C) Tn mt v s. V Chun S Phm Bushun shiban (J), Wuzhun Shifan (C) Thin s Trung quc, tng Lm T, thy ca ngi V Hc T Nguyn. V cng dng hnh Anabhoga cary (S). V duyn qun B tt Nirlambanadhyna Tn mt v B tt.
(S)

Ma

(S),

(S),

Mus

(P)

Vng ng Mvca (S), Musvca (P), Micchvca (P), Mithyvac (S), Musvado (P) H cung ng, Vng ngn, H vng Xem Vng ng. Vng tm s th danh ngha Parikalpitbhidhna (S). V bin Anantat (S). V bin Hnh Anantacritra (S) V bin hnh B tt Tn mt trong v s B tt n ni K s Qut ng h Pht Thch ca din kinh Php Hoa. V bin h khng x nh Xem Khng v bin x nh. V bin h khng x gii thot bin x nh.

V duyn Tam mui Anilambha samdhi (S) Mt trong nhng php tam mui ca ch B tt v ch Pht. Mi c Pht hay B tt u c v lung php tam mui. V d Nit bn Anupadhisesa (S), Anupadisesanibbna (P), Nirpadhiea-nirva (S), Anapadisesa nibbana dhtu (S) Final nibbana Trng thi Nit bn t c lc khng cn thn ng un. V d y Nit bn. V d y Nit bn Xem V d Nit bn. V ng Asama (S), Unequal. V ng ng Asamasama (S), Equal to matchlessness ng cp hn hn (v ng: o Pht l o siu tuyt khng o no snh kp; ng: ch c Pht mi ngang hng vi Pht), c dng lm tn hiu ca ch Pht. V on nghip Aheya-karma (S). V ng Pht Xem Pht A sc b. V B tt Akayamati Bodhisattva (S). V gin nantariya (S), Disinterruption Trc tip. V gin o nantarya-mrga

Xem Khng v

V bin minh Anantaprabh (S) V bin quang. V bin quang Xem V bin minh. V bin thn Xem Nh Lai. V bin thc x nh Xem Thc v bin x nh. V bin thc x gii thot Xem Thc v bin x nh. V bin thc x thin Vinacayatanam (P). V biu sc Avijgapti-rpa (S). V cu Amala (S), Purity, Vimala (S), Unstained Tnh, A ma la 1-tnh, thanh tnh 2-V cu Tn gi, i t ca c Pht, T ma la, V cu tn gi (tn mt La hn t c Pht). 3- ly cu a: a v th hai trong mi a vi tu hnh ca B tt, ng sau Hoan h a. V cu hu lun s Vimalamitra (S) T mt la mt a la. V cu nhn s Vimalaksa (S) Ti ma la xoa php

path.

(S),

Disinterrupted

V gin a ngc Hell of incessant pain, Avici Hell Xem A t a ngc

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

285

V gi i hi Moka-Mahpariad (S), Pacapariad (S), Pacavarika (S), Pacavarika-pariad (S). V hi c Amagadha (S) A ma yt Mt ci gii ca ngi thch tu nhn thi qu kh. V hn khng Xem V thu khng. V hiu nghip Ahosi-kamma karma Mt trong 5 loi nghip. V hc Aaika (S) Thnh. V hc o Aaika-mrga (S) Mt trong Tam o, ba giai v ca hng Thanh vn v B tt. V hu Abhva (P), Non-existence V thuyt, Phi hu, Khng tn ti. V k Avykta (S). V k nghip Avykta-karma (S). V kin Xem Si. V kin nh tng Xem nh tng. V lu Anasrva (S), Ansava (P), Anasvara (S) Khng lu tit, khng cn cc mi phin no. Bc V lu l bc Thnh v khng cn phin no Khng c tp kh phin no l v lu Php xa la phin no. V lu cn Anasravendriyani (S). V lu ng ch Anasrava-sampatti (S). V lu thng Abhij srava (S). V lng Apamaa (P), Avatra (S), Aprama (S), Immeasurable Apamaa (P). V lng bin Anantapratibhna (S) V bin bin. V lng bin ti tam mui Ulimited samdhis and eloquence. V lng Anantamati (S). V lng lc B tt Anatavikramin (S) Tn mt v B tt. V Lng Lc B tt Anantavikramin (S) Tn mt v B tt. V lng mn Xem Ph mn.
(P),

V lng mn ph ma la ni kinh Xem Pht thuyt v lng mn ph ma la ni kinh. V lng mn vi mt tr kinh Xem Pht thuyt v lng mn vi mt tr kinh. V lng ngha Kinh Mahnirdea (S) Mt trong 47 tn khc nhau ca Kinh Php Hoa. V lng ngha x tam mui Anantanirdeapratihna-samdhi (S). V lng quang Appambha Aprambha (S).
(P),

Ineffective

Infinite light,

V lng quang ci Land of Immeasurable Light. V lng Quang Nh Lai Boundless Light. V Lng Quang Nh Lai Tathgata of Infinite Life Amitaprabh (S) Cam l quang Nh Lai. V Lng Quang Pht Buddha of Inconceivable Light Tn mt v Pht hay Nh Lai. V lng quang thin Aprambha (S), Infinite Light Appambha (P) Mt trong 3 tng tri ci Nh thin thin. Tng ny c anh sng v hn lng. V lng quang thin Appambhadeva

Realm of Infinite light.

(P),

V Lng Quang Th Pht Buddha of Infinite Light and Life. V lng tm Appam (P), Amita, Ananta (S). V lng tm Mettbhvana (S), sublime abodes. V lng th Infinite Life. V lng Th hi Sukhvat-vyha-stra (S) Kinh A di , V lng Th kinh, Kinh Tiu V lng th Mt b kinh trong Bo Tch b. V Lng Th kinh Wu-liang-i ching (C) Tn mt b kinh. V lng th kinh u ba x Amityus stropadesa (S) Do ngi Th Thn bin son. V lng th kinh u ba x nguyn sanh k

Discourse on the Pure Land with Hymn of Birth


(kinh s 1524 trong i Chnh Tn Tu).

V Lng Th Nh Lai Amitays-Amitbha-

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

286
(S),

Tathgata (S) Tn mt v Pht hay Nh Lai. V Lng Th Pht Amityus (S), Infinite Lifespan Buddha of Infinite Life, Measureless Life L tn hiu khc ca A di Pht. V Lng Th Quang Infinite Life and Light. V Lng Th quyt nh vng la ni Aparimityur-dhra (S) Mt b kinh trong Mt b. V Lng Th Tng yu Kinh Xem i tha V Lng Th Tng yu Kinh. V lng tinh tn Pht Anatavirya Buddha (S) Tn mt v Pht hay Nh Lai. Mt c Pht v lai, ci gii phng bam ci ta b. V lng tnh Apramsubha (S), Boundless Purity Appamsubha (P) Mt trong 3 ci tri Tam thin. S thanh tnh ci ny khng th tnh lng. V lng tnh thin Appamsubhadeva

V minh lu Avidysrava

ignorance.

The defilement of

V mn Hu Khai Wu-men Hui-k'ai (C), Mumon Ekai (J) (1183-1260) Thin s phi Dng K, dng Lm T. V mn quan Wu-men-kuan (S), Mumonkan Mumon (J) Tn mt s tp cng n Thin. V mt thc Xem A li da thc. V nan Bunan (J). V nng c ngha Asakti-padarthah (S) Ha hp Tht, c, Nghip c ngha khng quyt nh nhn to qu. V nng kin gi Xem Bt kh vit th h. V nng Thng Aparjita (S) Thin n. Xem A dt a. V Nng Thng Phan vng Nh Lai trang nghim la ni Dhvajgrakayr-dhrani (S) Mt b kinh trong Mt b. V Nng Thng Tng Ajjtasena (S) Mt nh s n dch kinh sch Trung quc khong nm 713741. V ng Anattniya (P), Anattta (P), Anatt (P), Antman (S), Nirtmana (S), bdag-nyid (T), dag me (T), Egolessness, selflessness Ng khng. V ngi gii o Patisambhida magga (P), The path of discrimination Con ng a n tr hu Mt trong 15 quyn ca Tiu a hm phn tch mt s im gio l bng hnh thc hi p. V ngi tr Asaga-jna (S). V ngha ng Sabhappalapo (P) = tp u ng, dm ng, li try tra. Ti th nm trong thp c, thuc khu nghip. V Ngn B tt Xem Kim Cang Ng B tt. V nguyn Xem V nguyn. V nguyn tam mui Apranihita-samdhi (S). V nguyn Apraihita (S), Desirelessness Appaihita (P) V tc, V nguyn. V nhim Aklista (S) Bt nhim.
(J),

Inhabitant of the Realm of Boundless Purity.

(P),

V lng trng Pht Amitadhvaga Buddha (S) Mt c Pht v lai quc phng ty ci ta b.

V lng trng Pht Measureless Curtain Buddha Tn mt v Pht hay Nh Lai. V lng tng Pht Measureless Appearance Buddha Amitaskanda Buddha (S) Tn mt v Pht hay Nh Lai. V Minh Avijj (P), Avidy (S), Delusion, Ignorance, Tri ngha vi Minh (vidya), cng gi l si, t kin 1- Mt trong 4 php trm lun. 2- S m ti. Mt trong ng thng kt: sc i kt, v sc i kt, mn kt, tro kt, v minh kt. 3- Mi tri buc m ngi c qu A la hm dt c l khng cn b v minh chi phi na. Mt nim cha khi l v thy v minh, mt nim mi khi lin thnh nht nim v minh. Tin nim dit, hu nim sanh, sanh dit tng tc th thnh sanh t lun hi Khng nhn ra c thc tnh hay Pht tnh ca s vt, hay thc tnh ca vn php. V minh kinh Avijj sutta (P), Sutra on Ignorance Tn mt b kinh.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

287

V nhim A ma lc malaka (S). V nhit Xem A na b t a Long vng. V nhit no Long vng Xem A nu t. V nhit thin Sudsa (S) Tn mt ci gii trong ng tnh c thin hay Tnh c thin. V nhit thin Atapas (S), Atappa (P) Quang 1Tn mt trong 9 ci tri T thin. Ci ny qun xt tm cnh th v y v x, mt m t ti, khng nng bc. 2- Quang: nh sng, mt trong 12 loi hin sc mt thng c th thy c. 3- nh sng mt tri, nh sng t thn Pht hay B tt pht ra. V nhit thin Atappa (P) Xem Tc bnh Thin t. V nhit tr Anavatpa (S), Antattha (P) = ao V nhit Xem A na b t a Long vng Xem A na b t a Long vng. V nh Advika (P), Non-duality. V Nim Tc l bn nim sn c, chng ni mt nim no khc. Ngha l ni th lu b tng chng sanh ra trc tng. Chng phi trm iu chng ngh, nu trm u chng ngh, hoc cho l nim tuyt u chng phi bn ca v nim. V n Pht Xem Pht A sc b. V ph tyantica (S), Endless. V php hu php khng Abhva-svabhvanyat (S) V tnh t tnh khng Tt c php sanh dit v v vi trong ba i u khng tht c. V php khng Abhva-nyat (S) V tnh khng Cc php hoi dit th khng c t tnh. V phn bit Nirvikalpa (S). V phn bit tm Xem V phn bit tr. V phn bit tr Nirvikalpa-jna (S) V phn bit tm. V phn bit tr Labdha-jana (S). V phin thin Avrha (S) Aviha (P) Tn mt trong 9 ci tri T thin. Ci ny khng c phin no. V phin thin Atappadeva (P) Tn mt ci gii. V phin thin Aviha (S).

V qu Anapatrapya ngi khc.

(S)

Khng bit h thn vi

V sanh Anutpaa (P), Anutpatti (S, P), Non-Birth,

No-Birth.

V sanh bt dit gii Amatadhtu

deathless realm.

(S),

The

V sanh php nhn Anutpattik-dharma-knti (S). V sanh tnh Utpatti-Nihsvabhvata (S). V sanh tr Anutpda-jna (S). V sc Formlessness. V sc Arpa- (S), Formless. V sc i kt Arparga (S), Desire for immaterial existence 1- Trong hai thng thc: dy tri buc chng sanh vo vng lun hi l ham mun eo nu trong Sc gii (Rpaloka) v ham mun eo nu trong V sc gii (Arpaloka). 2- Lng cn luyn tic cnh tin v sc. Mt trong ng thng kt: sc i kt, v sc i kt, mn kt, tro kt, v minh kt. 3Mi tri buc m ngi c qu A na hm dt c l khng cn b rng buc vo cnh tin ci v sc gii. V sc gii Arpadhtu (S), Arpaloka (S, P), Immaterial realm C 4 ci: khng v bin x, thc v bin x, v s hu x, phi tng phi phi tng x. V sc gii Immaterial realm. V sc gii Arpa-bhmi (S), Arpavacaro (P), Aruppa (P), Arpadhtu (S), zuk me (T), Arpavacara (S), Formlessness, Immaterial realm, World of non-form Mt trong ba cnh: dc gii, sc gii, v sc gii. V sc gii Arpaloka (S), Zuk me kham Immaterial realm (S, P).Immaterial realm, V sc gii cnh Arpa bhva
(T),

Immaterial realm.

(S),

Scene of

V sn Xem A v x php. V sn Adresa (S), not angry. V sn Adesa (S) Mt trong 10 i thin a php tr.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

288

V sn Xem A v x php. V sn Advea (S), Not angry Tc dng khng gin d i vi nghch cnh. V sn Pht Xem Pht A sc b. V si Amoha (S), Non-delusion. V song Anupameya (S). v s Xem A tng k. V s hu x nh Akicanyyatana-Samdhi (S) Dit nh Khi vo php Dit nh th tm tr vt ti ci v sc gii. V s hu x thin Akicannayatana (S), Akicancayatanam (P), Sphere of nothingness Cnh Tin th ba trong ci v sc gii (ci v s hu x). V s u Xem V y. V s u, A b gia Xem V y. V s hu vng tng tch dit php Vikalpavivikta-dharma (S). V tc Xem V nguyn. V tnh Asvabhva (S) V t tnh Tn mt v s. V Tnh B Tt Agotra (S) Tn mt v B tt. V tnh lun Asvabhva-prakarana (S) Tn mt b lun kinh. V tm Ahrkata (S), Ahrka (S), Unshameful Khng bit h thn vi chnh mnh. Lm vic c m khng thy xu h. V tm tam mui Nisacinta (S). V tn Akchaya (S), Anihita Limitlessness Anihita (P). V tn tng Xem Vnh cu. V Tn B tt Akayamati (S) V tn hu v lng B tt Tn mt v B tt. V tham Alobha (P), Non-greed Tc dng khng tham trc thun cnh. Mt trong 10 th ca i thin a php.
(S),

V thn gio Atheism. V thhng du gi tng Anuttara yog tantra nal jor la na me pay j (T). V thuyt Abyakata hu.
(S), (S),

Unexplained

Xem V

V thuyt c ngha Abhva-padattha (P) Nguyn l phi tn ti. V thu khng Anavaragra-nyat (S) V hn khng, V tin hu khng Cc php tuy sanh khi t v thu nhng cng xa la tnh chp th i vi php ny. V thy v minh Xem Cn bn v minh. V thng Anitya (S), Anicca (P), Aniccata (P), Impermanence Anicca (P) Mt trong 4 hnh tng ca Kh : V thng, Kh, Khng, Phi ng. V thng tnh Aniccata (P), Impermanence. V thng Xem v lng. V thng Chnh ng Chnh gic Anuttarasamyas-sabodhi (S) A nu a la tam miu tam b . V thng du gi Anuttara-yog (S). V thng du gi Tan-tra Hevajra tantra dorje (T) H Kim cang Tan-tra. V thng o Unsurpassed Way. V thng gii Supreme shila Gii hnh cao nht. V thng Nit bn Unsurpassed Nirva. V Thng S Anuttarapurua (S), Supreme One, Unsurpassed Xem i s. V thng s Xem A nu a la. V tit Xem ni cu . V tin hu khng Xem V thu khng. V tr Ajna V tr Xem Si. V tr Ajna (S). V tri Anava (S). Aa
(P), (S),

kye

Endless,

V tn hu v lng B tt Xem V Tn B tt.

Mindlessness.

(S),

Unknowledge,

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

289
(S),

V tri tn Nirpanastava (S). V Tr B Tt Xem V trc B tt. V Tr o Hiu Muj Dky (J) Tn mt v s. V tr nit bn Apratihita-nirva (S). V Trc Mujaku (J), Asaga (S), thok may (S), Wu-cho (C), Wuzhuo (C), Mujaku (J) (821-900) t v truyn nhn gio php ca Ngng Sn Hu Tch. V Trc Asaga (S), Non-attachment thok may (T) Th v B tt, V Tr B Tt, A tng kh, A tng, V Trc B tt (310 - 390). T th hai ca trng phi Du gi (Yogacara). Sanh trong gia nh B la mn Bc n vo th k th 4, sau ng theo tng phi Mahisasaka v xut gia. ng c ch thn Pht Di Lc ging dy kinh in, sau ng chuyn qua i tha. V Trc B tt Asagha (S) Tn mt v B tt. Xem V Trc. V tng Animitta (S) Aristaka Khng c tng mo, hnh dng. V Tng Tn mt v s. V tng kinh Xem i Phng ng V tng i vn kinh. V tng tam mui Animitta-samdhi (S). V tng trng Alakkhaa
(P), (S)

V t tnh Nisvabhva (S), Nisvabhvata No-self nature Xem V tnh. V t tnh Abhvasvabhva

substance of existence.

(S),

Absence of the

V t tng Lakaam (S). V t lc Aavika (S) A tra ph ca; A tra b cu, Khong D thn Mt trong 16 D xoa bt i tng: Bo Hin, Mn Hin, Mt Ch, Oai Thn, ng Nim, i Mn, V t lc, Mt Nghim. y l v thn gi gn t nc, tiu dit chng nn. V t php Xem Lun. V U B tt Xem A ma B tt. V U Sn t Abhayagiri-vihra (P) Tn mt ngi cha. V u th Xem Th v u. V y Abhaya (P), Fearlessness V s u, A b gia Lng chng s, c dn d. Cng cn l tn ca mt v Pht v B tt, tn mt ngi con ca Bnh sa vng. V y ch Xem Cn bn Trung qun lun thch v y ch. V y a Abhaya-bhmi (S), Fearlessness position vo ch khng cn s st i vi Tham Sn Si, Sanh Lo Bnh T, ba no c, chng sanh c,... V y sn Abhayagiri (S), Mt Fearless. V y Sn Tr B Abhayagiri-vasinah mt tng phi.
(P)

A L Tra

Without characteristics.

Alakaa

(S),

V tng t trn lun Ankra cint rjas stra (S) Tn mt b lun kinh do ngi Trn Na bin son. V tng nh Asamjni-sampatti (P) nh on dit 6 thc tm vng, 5 bin hnh, 5 bit cnh, 11 thin, ton b 22 php. nh v tm tu c do chng c V tng qu. V tng qu Asamjnika (S) Tht php trong ci Tri V tng khin cho tm, tm s u dit. V tng thin Avihadeva
(P), Realm of Thoughtless devas. (P),

Tn

V y Sn Tr B Abhayagirivsin (S), School of Abhayagiri Mt chi phi o Pht nhn Ngi Ca chin Din (Katyayana) l T, lp ra khong nm 246 BC. V y sn l tn mt ngn ni Tch Lan. V y vng Mattabhaya (S) Vua Tch Lan, thi vua A Dc. V u Vilaksa (S), Asoka (P) A du ca, Tt lc xoa, Tt thch xoa Pht ra i di gc cy ny - cy V u. V u t Phng ng 1- Theo s ghi trn trong x ca ngi, ln ngi nm 273BC, th ngi c tn

Asannasattadeva

V t bo khip kinh Wu-tzu pao-ch'ieh ching (C) Tn mt b kinh. Tn mt b kinh.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

290

vng nm 268 BC, qui y Pht nm 261 BC, th T kheo nm 259BC. Ngi m i hi kt tp th nht, ngi 37 nm, tch nm 256 BC. 2- Hoa V u: Hoa A du ca, A thc ca. Hoa c ngi n n hay dng cng thn Siva. 3- V th gi Pht T b Thi, dch l: A thc Ca, V u t Phng ng. V vn t thuyt Udna (S), Verses of Uplift Pht t thuyt Kinh, Cm hng ng, u na 80 bi kinh do Pht t khai th gio thuyt m khng i c tha hi. V vn thin Anabhraka (S), Asannasattadeva (P) Tn mt ci gii. Mt trong 9 ci thuc T thin thin. Tm ch thin trong ci ny khng hot ng. V vi Asaskta Asakhata (P), Mu-i (J), Unconditioned Bt duyn sanh Khng to tc, khng c nguyn do to tc, khng c to tc.
(S), (S)

Vung Xem Phng. V t Varsa-rtu (S) Ma ma. V Mahika (S) Sng m, mt trong 12 loi hin sc mt thng c th thy c. Vng Raj (S), King Dng lm tip v ng.(e.g: Thin vng = Devaraja). Vng Bt Wang-pi (C) (226-249) Mt trong nhng nh bnh gii quan trng v o c Kinh v Kinh Dch. Vng sn tr b Rawagiriya (S) Mt trong 4 b phi ca n t la phi. Vng Thiu Dng Wang Hsiao-yang (C) Mt t o gia vo th k 12, phi Truyn Chn o. Vng triu Bnh an Heian period. Vng triu T na Sena (S) Tn ti trong khong th k X, XI, XII n . Cui th k XII vng triu ny b tn Hi gio tiu dit a n s tiu dit ca t c La gio n (Tantric Buddhism). Vng Trnng Dng Wang Ch'un-yang Ngi sng lp phi Truyn chn o.
(C)

V vi khng Asakta-nyat trc php nit bn.

Khng chp

V vi php Asakta-dharma (S), Asakhata dhamma (P),Unconditioned dharma, Unconditioned reality. Php v vi. V vi tng Asakta koa (S). V Ym Tc La st n Xem Bt ng Tn B tt. Vu o Thy Yu Tao-sui (C). Vu in Khotan (S) Tn mt x u k nguyn. Vu lan bn Ullambana (S) o huyn Ullambana l 'o huyn', ch ni kh b treo ngc a ngc. cu vong linh thn nhn thot cnh kh ny, thn quyn chun b l vt cng t rm thng by cu siu. Vu Php Khai Yu Fa-k'ai (C). Vua cc bi ht Geyarjan (S), King of songs. Vua ca loi A tu la Bal (S) Ba Tr Tn mt v thin.

Vng x thnh Rjagaha (P), Rajagha (S),, Rajagriha (S) Th x Ma kit , trung tm vn ha thi c Pht.B o trng u tin ca Pht gio dotrng lo Kalanda v vua Bnh sa vng x Ma kit xy dng ti thnh Vng x. Thnh ny cng l ni 500 v A la hn t chc kit tp kinh ln th nht. Vn B Tt Uposatharama (S). Vn Lc d Xem Mn Trc lm. Vn trc Ca lan Xem Thc vin. Vc Long Xem Trn Na.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

291

XY
Xa di thn kinh Smagmasuttanta (S) Tnh bt ng o kinh Tn mt b kinh. Xa li Pht arradhtu (S), Relics of the Buddha, shari pu (T). Xa li thp Dhtucetiya (P). Xa na Xem Thng na. Xa Nc Candaka (S), canna (S) Tn ngi nh xe nga trung thnh ca c Pht. Xa nc dng con nga tn Kin Trc (Kanthaka) nh xe a Ngi trn ra khi hong cung Kapilavastu i tu Ngi gi nga ca Thi t Tt t a. X b Xem X v thnh. X cu ni Sakuni (S) Mt trong Thp ng qu thn thng no lon tr em. X d a Shayata (S) T th 20 ging n. X Kit quc Sagala (S). X la b ca Xem Thanh vn. X li ringsel (T), arra (S), Relic Sarira (P) Tht l la, Thit l la Tro tn, thn ct cn li ca Pht sau khi tch dit v ho thiu. L v lng cng c lc hp thnh, l do s hun tu ca gii dnh tu m thnh. X li c 3 mu: trng l x li bng xng, en l x li bng tc, l x li bng tht. C 2 loi x li khc na: ton thn x li nh x li Pht a bo trong Kinh Php hoa, Toi thn x li l do thn t vn ranh x li c Thch ca. Li c 2 th na: Sinh thn x li: Nh Lai sau khi tch dit lu li thn ct Tri Ngic phc cng dng, Php thn x li: ht thy kinh sch li. X li Sarira (P). X li pht Sriputta (P), riputra (S), shari pu (T)
By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Mt trong thp i t ca c Pht. X li pht chi s thuyt Sariputra-prakaru (S) Tn mt b lun kinh. X li Pht la ni kinh riputra-dhra-stra (S) Mt trong 9 bn dch khc tn ca b kinh Anantamukha-nirhara-dharani-vyakhyana-karika trong i tng Trung quc. X li thp arrastpa relics Dhtucetiya (P).
(S),

rraka (S), Stupa of

X ly Xem Qung nghim thnh. X v rvsti (S), Svatthi (P) Tht la phit thnh, X b 1- Kinh nc Cu tt la (Kosala). Trong thnh X v ny, vn K th Cp c c l ni c Pht thng ng n gio ha tn v cu chng sanh. Chnh ni ny ngi X li Pht vin tch v ngi ta c xy thp th ngi, mi nam c k nim cng c ngi. X v quc Xem X v thnh. X v thnh Svatthi (P), vsti (S). X da a Jayata (S) X--gi hng 28 v t Pht gio n .

T th 20 trong

X gi Xem Bn sanh. Xem Bn sanh truyn. X Satha (P) Xim Chu, Xim chu Mt trong hai Trung chu ca Ty ngu ho chu. X na qut a t kheo Jnagupta (P) c Ch, Ch c, Pht c T kheo Tn mt v s. X pha l Xem Quang minh. X t Xem Tr t. X--gi Xem X da a.

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

292

X Upek (S), Equanimity Upekkh (P), Upekkh (P), Thn nhin Tha th cho chng sanh, la b nim chp trc cc php v tr trong bnh ng. Trong T v lng tm, gm: t (maitri), bi (karuna), h (mudita), x (upeksa). X Tyga (S), Upek (S), Equanimity 1- Mt trong t v lng tm (t bi h x) 2- H hay hnh x. Mt trong tht b phn: , phn bit, tinh tn, kh, y, nh, h. X Let-go Cga (P). X b thn mng Pariccaga (S), Self-sacrifice. X a Nisargika (S) Mt trng ti ghi trong Lun tng: ti th c tri php. X a gii Trimsan naisargita (P) 30 trong s 250 gii ca T kheo. X gic chi Upekyaga (S), Upeksabodhyaga (S) Mt trong Tht gic chi. X gic phn Tam mui UpekSaptabodhyaga-Samdhi (S) Mt trong Tht gic phn Tam mui. (Xem SaptabodhyangaSamadhi). X tm Ba la mt Upekkh-pramit

Xut Nairyanika (S) Mt trong 4 hnh tng ca o : o, Nh, Hnh, Xut. Xut ch php Tam mui Sarva-dharmodgatasamdhi (S). Xut gia Nekkhamma (P), Pravrajy (S), Pravrajyta (S), Pabbajj (S), Pabbajjta (P), Pabbajati (P), Abhinikramaa (S), Abhinikkhamaa (P), Nekkhamma samkappa

Renunciation, Away from home to be a monk, Entrance into ascetic life Co ru tc,
(P),

p y vng, qui y tam bo, th 10 gii Xem L xut gia. Xut gia (ngi) Renunciant. Xut gia chnh hnh Samacara (S) Mt phm trong Cn bn chnh hnh lun (Mulacara). Xut gia, ngi Pabbajitena (S). Xut gia, vic Pabbajjta (P), Pravrajyta (S). Xut ly Ba la mt Naikrmya-pramit

Perfection of Renunciation. Perfection of Renunciation.

(S),

Xut ly Ba la mt Nekkhamma-pramit

(P),

Perfection of Equanmity.

(P),

X th Upek-vedan (S) Mt trong ng th. X Tr Pht nh Xem Tr Chng Pht nh. Xe tru Goratha (S). X ma Khemanama (P). Xch Lohita (S) Mu , mt trong 12 loi hin sc mt thng c th thy c. Xch chu Red pearl. Xich ngc Kiuka (S). Xim Chu Xem X . Xin lun Chandas (S) V . Xin Xem Nht in ca. Xin li Kmayati (S), Excuse. Xa ha Xem ta b ha.

Xut sinh v bin mn la ni kinh Xem Pht thuyt xut sinh v bin mn la ni kinh. Xut tam tng k tp Ch'u san-tsang chi-chi (C) Tn mt b lun kinh. Xut th Xem Siu nhin. Xut th gian thng thng tr Lokottaratamajna (S) Tr B tt, Pht. Xut th gian tr Lokattara-jna (S) Tr hng Thanh Vn - Duyn Gic, c nhm chn sanh t, c Nit bn mong cu. Xut th gian tr Jnam-laukottaram (S). Xut yu tng Naikrmya-saj tng tng thot ly. Xun ha thn Xem Ch d thn. Xun Kim Cang n Xem K L Ct La B tt. Xun Thu kinh Ch'un-chiu ching (C), Spring and Autumn Annals Do Khng Phu T san nh.
(S)

Xut ly

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

293

Xuyn Lo Chuan lao (C). X ng qu Putana (S) Ph n na 1- Mt loi chng sanh, mt trong 8 loi qu: Cn tht b, m tinh qu, Cu bn tr, Ng qu, Ch long, Ph n na, D xoa, La st. 2- Mt trong Thp ng qu thn thng no lon tr em. Xc Spara (S), Contact. Xc Spara (S), Contact Phassa (P) ng, ng chm, 1- Nhn duyn th su trong Thp nh nhn duyn. 2- Mt trong 10 i a php.Tc dng i cnh. Xc Phassa (P), Contact, Spara (S). Xc cnh Sprastavya-visaya (S).

Xc Kim Cang n Xem K L Ct La B tt. Xc s duyn Phottabbarammna (P). X gra (S), Dwelling Nh. X Xem Lc cn. X Mt-l-vin Mallik (S) Mt l li - V vua Ba t nc, thnh X v, c qui y tam bo. - Mt l cn l tn mt th hoa rt thm Thin trc. Xng h Tng: - ch tiu - ch: dnh cho Sa di - i c: dnh cho T kheo - Thng to - Ho thng: cp bc cui cng bn Tng. Xng ti

Xem Ba la x ni

Xem Pht l.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

294

Y An hi Xem y mc trong. Y b np Xem o b np. Y ca ch tng Xem np y. Y cu iu Xem np y. Y dc thn Xem A tu vn. Y mc a Xem Bn s. Y ha b lun Itihasa (S) Tn mt b lun kinh. V . Y lan Eravana (S) Mt loi hoa p nhng mi rt thi xa n hng chc dm, tng trng cho phin no (i ngha vi hoa chin n). Y mc trong Antarvsaka (S) Y An hI. Y ngoi kh Adhibhautika-dukkhata (S). Y ng iu Xem o ng iu. Y nhn Nirsraya (S) Mt trong ng nhn. Y ni kh Adhytmika-dukkhata (S). Y php E-h (J). Y phng minh Sikitsavidy (S), Cikitsavidy (S) cao v thuc tr bnh. Mt trong ng minh: thinh minh - cng xo minh - y phng minh - nhn minh - ni minh Mt trong Ng minh ca V kinh: Thanh minh, Cng xo minh, Y phng minh, Nhn minh, Ni minh. Y sa la Xem Tr thc. Y tha khi tnh Paratantra (S) Duyn khi tnh. Y tht iu Xem o tht iu. Y thin kh Adhidaivika-dukkhata (S). Y t khi Phi Svatamtrika (S) Do Ngi Thanh

Bin (Bhavaviveka) sng lp vo th k IV - V. Y t khi tng Svtantrika (S). Y-sa-na Isna (P). Yasassi Yasassi (P) Mt trong 100 v c Gic Pht tr lu ngy trong ni Isigili. Ym Ma La thc Xem V cu thc. Yn Dhuma (S), Smoke Khi, mt trong 12 loi hin sc mt thng c th thy c. Yn tnh Xem An. Yu knh thn thnh Prema-bhakti

love of God..

(S),

Ecstatic

Yu thn Ahura-mazda (S) V cha t yu o. Yt ng yt la Kajangala (S). Yt k Karketana tinh.


(S)

Mt loi ngc hay thy

Yt La Ha thn Graha (S) Nga la ha, Nghit la ha 1- Thn ngang ngnh, bng bnh. 2- Loi qu g vo thn ngi khng chu xa. Yt l li x Xem S t Pht. Yt ma Karmadna (S) Kit ma, Duy na, Th , Kit ma na, Duy Na Yt Ma, Tri s V tam s, c nhim v thi tc nghi l, php tc. Cng cn gi l Duy na s Kit ma, l mt trong am cng: Thng ta, Duy na, in ta. Yt Ma Ba la mt B tt Xem Nghip Ba la mt B tt. Yu nguyn Sarvasa (S) Li nguyn quan trng. Ym m qu Xem Kit bn tr.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

Multi-lingual Dictionary of Buddhism, Edition 2001

295

Yu mnh Mandayus (S), short-lived. citta-uppada (S), Citta (S), Thought Tp khi tng hin ti (tham, sn, si,...). Mati (S) T tr mun, nh. Mana (S), Manas, Mano, Mana (S) Mt na. cn Mana-ndriya ndriya (S).
(S),

nghip Manakarma (S), Manokamma (P). pht nghip Mano-daa pht nghip.
(S)

Mt trong Tam

sanh Kim cang B tt Xem Dc Kim cang B tt. sinh thn Manomaya (S), Mano-mayakya (S), Mentally created Thn do sinh ra. Thn ca cc v B tt do th sinh. Thanh Mano-jghosa (S) Tn mt v s. thc yid kyi namshe (T), Mental consciousness. tng Saa (S), Perception phn bit (nhn trng, en, di, ngn...). x Manayatana (S).

Manindriy
(S)

(S),

Mana-

diu hnh Mana-sucarita diu hnh.

Mt trong Tam

lc Manobhirama (S) Pht Thch Ca c th k cho ngi Mc kin Lin v sau Mc kin Lin s thnh Pht c Pht hiu ny. Ci th ca c Pht ny tn l ci lc, k kip ca ngi gi l H mn. mt Mano-guhya (S) Mt trong Tam mt.

By MINH THONG, MSc. EMAIL: csminhthong@yahoo.com.au

You might also like