Kha hc LTH mn Ha Thy Ngc

i cng ha hu c

I CNG HA HU C TI LIU BI GING

I. CC CNG THC BIU DIN PHN T HP CHT HU C 1. Cc khi nim - Cng thc tng qut: CxHyOz, CxHyOzNt, ... - Cng thc thc nghim v cng thc n gin nht: CH2O hay (CH2O)n, .... - Cng thc phn t: C2H4O2, C3H6O3, ... - Cng thc cu to. - Cng thc cu to thu gn: CH3CH(CH3)CH(OH)C(CH3)2COOH. VD1: Cho cc cng thc sau: C2H6O, C4H10O2, C3H6O2, C3H7O2N, CH2O, C2H8N2, C4H9OH, CH3OC2H5. S cng thc thuc loi CTGN l: A. 2. B. 3. C. 4. D. 5. VD2: t chy hon ton 6 gam ca mi cht hu c X, Y, Z u thu c 3,6 gam H2O v 8,8 gam CO2. iu khng nh no sau y l ng nht: A. Ba cht X, Y, Z l cc anken hoc xycloankan. B. Ba cht X, Y, Z l cc ng ng ca nhau. C. Ba cht X, Y, Z l cc ng phn ca nhau. D. Ba cht X, Y, Z c cng cng thc thc nghim. VD3: t chy hon ton 6 gam ca mi cht hu c X, Y, Z u thu c 7,2 gam H2O v 13,2 gam CO2. iu khng nh no sau y l ng nht: A. Ba cht X, Y, Z l cc ankan. B. Ba cht X, Y, Z l cc ng ng ca nhau. C. Ba cht X, Y, Z l cc ng phn ca nhau. D. Ba cht X, Y, Z c cng cng thc thc nghim. 2. t cng thc ph hp gii cc bi tp Ha hu c - i vi phn ng t chy. - i vi cc phn ng lin quan n nhm chc. VD: t chy hon ton hn hp 2 ru thuc dy ng ng ca etilenglicol bng V lt (ktc) kh O2 va ri dn sn phm chy qua bnh cha dung dch Ca(OH)2 d, thy trong bnh c c 35 gam kt ta. Mt khc, cng hn hp trn khi tc dng vi Na d thu c 2,24 lt kh (ktc). Gi tr ca V l: A. 12,88 lt. B. 10,64 lt. C. 25,76 lt. D. 21,28 lt. Gi cng thc trung bnh ca 2 ru l R(OH)2 (trong phn ng vi Na) v C n H 2 n+2 O 2 (trong phn ng t chy). II. CC PHNG PHP XC NH CNG THC PHN T HP CHT HU C 1. S lc v phn tch nguyn t a. Phn tch nh tnh - Mc ch. - Nguyn tc. b. Phn tch nh lng - Mc ch. - Nguyn tc. Ch : nh lng H nh tnh H. 2. Phng php c bn xc nh CTPT cht hu c Gi s cht hu c X cn xc nh c CTPT l CxHyOzNt. a. Da vo thnh phn ca cc nguyn t. T kt qu phn tch nh lng, ta c mH, mC, mN mO, khi :

mC 12 x

mH y

mO 16 z

mN 14t

mX MX

nX

Cc gi tr mH, mC, mN, mO trong cng thc trn cng c th thay bng %mH, %mC, ... tng ng, khi ta c:
Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit Tng i t vn: 1900 58-58-12 - Trang | 1 -

Kha hc LTH mn Ha Thy Ngc

i cng ha hu c

%mC 12 x

%mH y

%mO 16 z

%mN 14t

100 MX .

mC m H mO m N %mC %mH %mO %m N : : : = : : : 12 1 16 14 12 1 16 14 . VD1: Khi t chy hon ton 0,295 gam mt hp cht hu c A thu c 0,44 gam CO2; 0,225 gam H2O v 55,8cm3 kh N2 (ktc). Bit t khi hi ca A so vi H2 l 29,5. Xc nh CTPT ca A. p s: C2H5ON. VD2: Cht hu c A c thnh phn khi lng cc nguyn t l 57,49% cacbon, 4,19% hiro v 38,32% oxi. Cng thc thc nghim ca A l: A. (C2H2O)n B. (C4H3O2)n C. (C6H5O3)n D. (C8H7O4)n b. Tnh trc tip t cc sn phm ca phn ng chy y t Cx H y Oz N t xCO2 + H2O + N2 2 2 mCO2 mH2O mN2 mX nX 44 x 9y 14t M X .

H qu: x : y : z : t =

H qu: s C = x =

; .... nX nX VD3: Gii li VD1 trn bng cch da vo sn phm chy. 3. X l s liu t phn ng t chy - Thng thng, cc sn phm ny c dn qua dung dch kim d v do ch to ra mui trung ha. Tuy nhin, trong mt s bi tp, dung dch kim khng d v khi phi xem xt n kh nng to thnh 2 loi mui: mui trung ha v mui axt. Khi , bo ton nguyn t C, ta c: nC (hchc) = nC (CO2 ) = nC (CO2 ) + nC (HCO ) .
3 3

n CO2

; s H = y =

2n H2O

- Ngoi ra, trong nhiu bi ton cng thng c s liu v s tng gim khi lng ca bnh ng dung dch kim. Khi lm cc bi tp ny, cn ch cc cng thc di y: mbnh tng = mkt ta + mdung dch tng v mbnh tng = mkt ta mdung dch gim. VD1: A l hn hp gm 2 hirocacbon ng ng lin tip. t chy ht 1,68 lt hi A (ktc) ri cho sn phm chy hp th vo bnh ng dung dch nc vi trong d thy khi lng bnh tng 17,05 gam v trong bnh c 27,5 gam kt ta. Tnh phn trm s mol mi cht trong hn hp A? p s: 33,33% v 66,67%. VD2: Hn hp A gm 2 ru. Thc hin phn ng ete ha hn hp A, thu c hn hp gm 3 ete n chc. Ly 0,1 mol mt trong ba ete ny em t chy ri cho sn phm chy ny hp th vo bnh ng dung dch nc vi c ha tan 0,3 mol Ca(OH)2. Khi lng bnh tng 24,8 gam. Lc kt ta trong bnh, un nng phn dung dch thu c thm 10 gam kt ta na. Cc phn ng xy ra hon ton. Tm hai ru trong hn hp A. p s: Methanol v Propenol. VD3: t chy hon ton 3,42 gam hn hp gm axit acrylic, vinyl axetat, metyl acrylat v axit oleic, ri hp th ton b sn phm chy vo dung dch Ca(OH)2 (d). Sau phn ng thu c 18 gam kt ta v dung dch X. Khi lng X so vi khi lng dung dch Ca(OH)2 ban u thay i nh th no? A. Gim 7,74 gam. B. Tng 7,92 gam. C. Tng 2,70 gam. D. Gim 7,38 gam. (Trch tuyn sinh H C khi A, 2003) III. CU TO HA HC CA CC HP CHT HU C 1. Thnh phn cu to chung ca cht hu c - Gc hirocacbon. - Nhm chc. 2. bt bo ha ( lm quen trong bi Phng php tnh nhanh s ng phn v s nghin cu k hn trong bi bt bo ha v ng dng). 3. ng ng a. nh ngha
Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit Tng i t vn: 1900 58-58-12 - Trang | 2 -

Kha hc LTH mn Ha Thy Ngc

i cng ha hu c

b. Cng thc tng qut ca dy ng ng 2 cch xy dng cng thc tng qut ca dy ng ng: - Da vo nh ngha dy ng ng v cht m u dy. - Da vo c im cu to v cch tnh k. VD: Dy ng ng ca axit cacboxylic 2 chc, khng no, 1 ni i (Trch tuyn sinh H C khi A, 2003). Tng t vi cc dy ng ng khc theo c im m bi yu cu. 4. ng phn a. nh ngha b. Phn loi ng phn - Ch , ng phn hnh hc, tn gi v iu kin c ng phn hnh hc. - Trong gii hn ca chng trnh ph thng, ta xt cc trng hp ng phn: ng phn mch C, ng phn loi nhm chc, ng phn v tr ca nhm chc trn mch C, ng phn hnh hc. c. Cch vit CTCT cc ng phn (Cc ni dung ny s c nghin cu k hn trong bi ging Phng php m nhanh s ng phn v Phng php tnh nhanh s ng phn). IV. DANH PHP CC HP CHT HU C 1. Tn thng thng Tn thng thng ca hp cht hu c thng c t theo ngun gc tm ra chng, i khi c th c phn ui ch r hp cht thuc loi no. 2. Tn h thng theo danh php IUPAC a. Tn gc chc Tn hp cht hu c = Tn phn gc + Tn phn nh chc. Thng ch p dng trong trng hp m phn gc hirocacbon n gin v d gi tn. VD: ankin, ete, xeton, amin. (CH3)2CHOCH3: metyl iso-propyl ete (ch ch m v ch p ch khng phi m v i). CH3Cl: metyl clorua. b. Tn thay th Tn hp cht hu c = Tn phn thay th + Tn mch C chnh + Tn phn nh chc. C th dng gi tn tt c cc hp cht hu c. VD: CH3Cl: clometan. (CH3)2CH-COOH: axit 2-metyl propanoic. V. PHN LOI CC PHN NG HU C i vi phn ng hu c, ngi ta da vo s bin i phn t hp cht hu c chia thnh cc loi sau: 1. Phn ng th Mt hoc mt nhm nguyn t phn t hu c b th bi mt hoc mt nhm nguyn t khc VD: CH4 + HCl CH3Cl + HCl

CH3OH + HBr CH3Br + HOH 2. Phn ng cng Phn t hu c kt hp thm vi cc nguyn t hoc phn t khc VD: CH2 =CH2 + Br2 CH2 Br-CH2 Br CH3CH=O + HCN CH3CH(OH)CN 3. Phn ng tch Mt vi nguyn t hoc nhm nguyn t b tch ra khi nguyn t VD: H2 SO4 , 170o C CH3CH 2 OH CH 2 =CH 2 + H 2 O
+ KOH/Ancol CH3CH 2 Cl CH 2 =CH 2 + HCl (Ngoi ra cn c phn ng phn hy: phn t b ph hy hon ton thnh cc nguyn t hoc cc phn t nh - loi phn ng ny t gp trong cc bi tp nn khng thc s quan trng).

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 3 -

Kha hc LTH mn Ha Thy Ngc

i cng ha hu c

Ch , c im chung ca cc phn ng hu c l: phn ng thng xy ra chm, khng hon ton, khng theo mt hng nht nh, thng cn un nng hoc cn c xc tc. VD: Vit phng trnh phn ng thc hin dy bin ha sau (cc cht vit di dng CTCT): C 5 H10O C 5 H10 Br2 O C 5 H 9 Br3 C 5H12O3 C 8H12O 6 . Cho bit cht ng vi CTPT C5H10O l mt ru bc 3 mch h.

(Trch tuyn sinh H C khi A, 2003) Gio vin: V Khc Ngc Ngun: Hocmai.vn

Hocmai.vn Ngi trng chung ca hc tr Vit

Tng i t vn: 1900 58-58-12

- Trang | 4 -