Thực hành điện căn bản

PHAÀN I

THAO TAÙC CÔ BAÛN

GV: Trịnh Vũ Bảo – Khoa Điện - ĐHTĐ

Trang1
 Thực hành điện căn bản
BAØI THÖÏC HAØNH SOÁ 1:

NOÁI DAÂY DAÃN ÑIEÄN - LAØM KHOEN

I. MUÏC ÑÍCH YEÂU CAÀU:

- Nhaèm giuùp HSSV laøm quen vôùi duïng cuï caàm tay vaø thaønh thaïo kyõ naêng noái daây,
laøm khoen.
- Moái noái phaûi ñaït yeâu caàu kyõ thuaät ñoù laø: chaéc veà cô, ñuû tieát dieän daãn doøng, coù
thaåm myõ.

II. DUÏNG CUÏ VAÄT LIEÄU:

- Boä ñoà ngheà thôï ñieän.

- Daây daãn ñieän caùc loaïi: daây ñôn, daây nhieàu loõi, daây caùp.
- Baêng keo caùch ñieän hoaëc oáng gen.

III. PHÖÔNG PHAÙP THÖÏC HAØNH:

1. Giôùi thieäu:
Trong quaù trình söû duïng ñieän naêng, ngöôøi ta toång keát ñöôïc 70% nhöõng hö
hoûng cuûa thieát bò laødo bò ñöùt daây. Vì vaäy cho neân vieäc noái daây laø raát quan troïng
vaøraát nhieàu khi ta phaûi söû duïng caùc phöông phaùp noái daây. Tuyø töøng tröôøng hôïp
maø ta sö duïng caùc kieåu noái daây khaùc nhau nhö :noái thaúng ( noái giao ñaàu), noái reõ
(noái kieåu chöõ T), noái kieåu ñuoâi chuoät, noái baèng ñoâminoâ, noái baèng thau noái, noái
baèng boä sieát daây.

2. Moät soá kieåu noái daây:

Tröôùc khi tieán haønh noái daây, ta phaûi thöïc hieän nhöõng böôùc sau:
- Xaùc ñònh phaïm vi daây daãn caàn noái.
- Chuoát boû lôùp voû boïc caùch ñieän beân ngoaøi daây daãn.
- Laøm saïch beà maët daây daãn ( choã coù moái noái ).

a. Noái daây ñôn :

 Noái thaúng ( noái giao ñaàu):

- Baét cheùo hai ñaàu daây A vaø B ( ñaõ chuoát voû vaø laøm saïch) caàn noái laïi vôùi
nhau. ( Chuù yù: nhôù chöøa phaàn ñeå quaán A leân B vaø B leân A).

GV: Trịnh Vũ Bảo – Khoa Điện - ĐHTĐ

Trang2
 Thực hành điện căn bản
- Quaán daây A leân thaân daây B ( saùt nhau khoaûng 10 voøng).
- Quaán daây B leân thaân daây A ( saùt nhau khoaûng 10 voøng).
- Duøng keàm sieát chaët laïi moái noái.

 Noái reõ nhaùnh ( noái hình chöõ T):

- Ñaët ñaàu daây A vuoâng goùc vôùi thaân daây B ( ñaõ ñöôïc chuoát voû vaø laøm saïch).
- Quaán ñaàu daây A quanh thaân daây B veà phía sau ñaàu daây A, quaán ñaàu daây A
quanh daây A ra phía tröôùc daây A roài quaán leân thaân daây B khoaûng 7 ñeán 10
voøng saùt nhau.
- Duøng keàm sieát chaët laïi moái noái.

GV: Trịnh Vũ Bảo – Khoa Điện - ĐHTĐ

Trang3
 Thực hành điện căn bản
 Ñoái vôùi daây ñôn sôïi lôùn( ñöôøng kính daây d > 20/10), ta noái reõ baèng caùch sau:

 Caùch 1:
- Beû vuoâng goùc 2 ñaàu daây A ( ñaõ chuoát voû vaø laøm saïch), ñaët saùt vôùi thaân daây
B (ñaõ ñöôïc chuoát voû vaø laøm saïch).
- Duøng daây ñoàng nhoû ( ñöôøng kính d = 20% ) ñaët daây doïc, eùp saùt theo moái
noái töø ñaàu naøy tôùi ñaàu kia, ñaàu ñaàu dö ra moät chuùt. Quaán daây theo chieàu
ngöôïc laïi cho ñeán khi heát moái noái, gaëp ñaàu ñaàu, ta soaén 2 ñaàu laïi vôùi nhau.

 Caùch 2:
- Ñaët ñaàu daây A vuoâng goùc vôùi thaân daây B, duøng keàm keïp chaët 2 daây chuaån
bò noái laïi.
- Quaán ñaàu daây A quanh thaân daây B khoaûng 5 ñeán 6 voøng.
- Duøng keàm sieát chaët laïi moái noái.

 Noái thaúng ( noái giao ñaàu)

- Taùch caùp ra töøng sôïi rieâng reõ roài naén thaúng thaønh hình noùn ( chöøa laïi phaàn
quaán A leân B, quaán B leân A).
- Caét boû sôïi ôû giöõa, duøng sôïi caét boû ñoù buoäc coá ñònh phaàn chöøa laïi cuûa ñaàu
daây A.
- Ñan 2 ñaàu caùp ñaõ taùch saùt laïi vôùi nhau.

GV: Trịnh Vũ Bảo – Khoa Điện - ĐHTĐ

Trang4
 Thực hành điện căn bản
- Quaán laàn löôït töøng sôïi A leân B. Khi quaán xong, gôõ phaàn daây buoäc ra, quaán
laàn löôït töøng sôïi B leân A.
- Duøng keàm sieát chaët moái noái laïi.
Noái thaúng ( noái giao ñaàu):

 Noái reõ nhaùnh:

Noái reõ nhaùnh:
Khi noái ñaàu daây A leân thaân daây B, ta tieán haønh nhö sau:
Caùch 1:
- Taùch ñaàu daây A ( ñaõ chuoát voû vaø laøm saïch) ra 2 phaàn, naén thaúng töøng sôïi.
- Ñaët thaân daây B (ñaõ chuoát voû, laøm saïch) vaøo giöõa ñaàu A ( ñaõ taùch ñoâi).
- Quaán laàn löôït töøng phaàn ñaàu A leân thaân B ra 2 phía 2 beân.
- Duøng keàm sieát chaët laïi moái noái.
Caùch 2:
- Chuoát voû thaân daây B moät ñoaïn
L = 10 D daây
- Taùch thaân daây B ra 2 phaàn ( ñoaïn ñaõgoït voû, caïo saïch).
- Naén thaúng ñaàu daây A ( ñoaïn ñaõgoït voû, caïo saïch).
- Luoàn ñaàu A vaøo giöõa thaân B.
- Taùch ñaàu A thaønh 2 phaàn, moät phaàn quaán veà beân traùi, moät phaàn quaán veà
beân phaûi thaân B.
- Duøng keàm sieát chaët laïi moài noái.

GV: Trịnh Vũ Bảo – Khoa Điện - ĐHTĐ

Trang5
 Thực hành điện căn bản
3. Laøm khoen:

- Chuoát lôùp voû caùch ñieän 1 khoaûng (tuøy theo ñöôøng kính vít baét khoen) vaø laøm
saïch beà maët daây.

L = Dvít + 5D daây

- Xoaén daây laïi thaønh voøng troøn vaø xoaén chaët daây laïi.
- Duøng keàm sieát chaët laïi nhöõng voøng xoaén.

IV. CAÂU HOÛI:

Caâu 1: Neâu caùc böôùc chuaån bò tröôùc khi noái daây?

Caâu 2: Trình baøy phöông phaùp noái thaúng ( daây ñôn)?
Caâu 3: Trình baøy phöông phaùp noái reõ ( daây ñôn)?
Caâu 4: Trình baøy phöông phaùp noái thaúng ( daây caùp)?
Caâu 5: Trình baøy phöông phaùp noái reõ ( daây caùp)?

V. DÖÏ TRUØ VAÄT TÖ (cho 1 sinh vieân):

- 2 ñoaïn daây ñôn: d1=16/10, d2 = 20/10, l= 45 cm.

- 1 ñoaïn daây caùp l= 45 cm loaïi 7 x1,4.
- 50 cm daây ñoàng nhoû loaïi 20%.

GV: Trịnh Vũ Bảo – Khoa Điện - ĐHTĐ

Trang6
 Thực hành điện căn bản
SOÁ BAØI THÖÏC HAØNH 2:

HAØN DAÂY- SI CHÌ

I.MUÏC ÑÍCH YEÂU CAÀU:

- Laøm quen vôùi moû haøn vaø thaønh thaïo kyõ naêng haøn.
- Laøm chaéc moái noái, taêng cöôøng söï daãn ñieän, baûo veä moái noái khoâng bò oxy
hoùa bôûi moâi tröôøng xung quanh.
- Moái haøn phaûi chaéc, khoâng coù boït, ñeàu, ñeïp.
- Vaät sau khi si phaûi baùm chì, ñeàu, khoâng boït.

II.DUÏNG CUÏ- VAÄT TÖ:

- Boä ñoà ngheà thôï ñieän.

- Moû haøn, chì haøn, nhöïa thoâng.
- Daây ñôn, daây caùp ( ñaõ noái).

III.PHÖÔNG PHAÙP THÖÏC HAØNH:

1. Haøn chì:
- Caém moû haøn cho ñaït tôùi nhieät ñoä toái ña.
- Laøm saïch beà maët noái baèng giaáy nhaùm.
- Chaám moû haøn vaøo nhöïa thoâng ( laøm saïch ñaàu moû haøn nhôø axit coù trong
nhöïa thoâng).
- Ñaët ñaàu moû haøn nghieâng moät goùc 45 ñoävôùi moái noái khoaûng 3 ñeán 5 phuùt
(tuøy theo loaïi moû haøn 40W hay 60W) ñeå cho moái noái noùng leân.
- Ñaët chì haøn caùch moû haøn 1 ñeán 2 mm ñeå chì töï chaûy quanh moái noái.

GV: Trịnh Vũ Bảo – Khoa Điện - ĐHTĐ

Trang7
 Thực hành điện căn bản
2. Si chì:
- Caém moû haøn cho ñaït tôùi nhieät ñoä toái ña.
- Chuoát voû ñoaïn daây caàn si.
- Laøm saïch beà maët daây.
- Chaám moû haøn vaøo nhöïa thoâng ( laøm saïch ñaàu moû haøn nhôø axit coù trong
nhöïa thoâng).
- Ñaët ñaàu moû haøn nghieâng moät goùc 45 ñoävôùi ñoaïn daây khoaûng 3 ñeán 5 phuùt
(tuøy theo loaïi moû haøn 40W hay 60W) ñeå cho ñoaïn daây noùng leân.
- Ñaët chì haøn caùch moû haøn 1 ñeán 2 mm ñeå chì töï chaûy quanh ñoaïn daây.

IV.CAÂU HOÛI:
Caâu 1: Trình baøy phöông phaùp haøn chì?
Caâu 2: Trình baøy phöông phaùp si chì?

V.DÖÏ TRUØ VAÄT TÖ ( Cho moãi sinh vieân):

- 50 cm chì haøn.
- Duøng laïi nhöõng moái noái vaø daây ôû baøi tröôùc.

GV: Trịnh Vũ Bảo – Khoa Điện - ĐHTĐ

Trang8
 Thực hành điện căn bản

BAØI THÖÏC HAØNH SOÁ 3:

SÖÛ DUÏNG ÑOÀNG HOÀ V.O.M

I.MUÏC ÑÍCH YEÂU CAÀU:

1. Muïc ñích:
- Laøm quen vaø thaønh thaïo kyõ naêng söû duïng, ñoïc ñoàng hoà ño vaïn naêng
VOM.

2. Yeâu caàu:
- Maéc ñoàng hoà ño vaøo maïch ñieän ñuùng caùch, choïn ñuùng thang ño.
- Ñoïc ñuùng giaù trò hieån thò treân ñoàng hoà.

II.DUÏNG CUÏ THIEÁT BÒ:

- Ñoàng hoà ño VOM
- Nguoàn ñieän, ñieän trôû, phuï taûi ( ñoäng cô…), daây daãn ñieän.

III.KIEÁN THÖÙC CÔ BAÛN:

- Ñoàng hoà ño VOM ñöôïc goïi laø ñoàng hoà vaïn naêng vì noù coù nhieàu chöùc
naêng söû duïng.
- Ñoàng hoà ño VOM coù theå duøng ño doøng ñieän, ñieän aùp, ñieän trôû. Ngoaøi ra,
VOM coù theå duøng ñeå ño thöû Transistor, xaùc ñònh cöïc tính cuûa Diode…

Maët chia ñoä cuûa VOM

 Thang (A): Chia ñoä cho Ohm (töø phaûi laø -0 qua traùi laø -).

GV: Trịnh Vũ Bảo – Khoa Điện - ĐHTĐ

Trang9
 Thực hành điện căn bản
 Thang (B) vaø (C): chia ñoä cho Volt, Ampere moät chieàu, xoay chieàu (DC.V.A 
AC.V) traùi soá 0 qua phaûi cöïc ñaïi.
 Thang (D) ñoïc heä soá khueách ñaïi cuûa Trasistor (hFE = Ic/Ib).
 Thang (E) vaø cung (F): ñoïc doøng ñieän phaân cöïc thuaän hoaëc nghòch (ræ ) cuûa
Diode.
 Thang (G): ICEO laø cung ñoïc doøng ræ cuûa Transistor.

IV.PHÖÔNG PHAÙP THÖÏC HAØNH:

1. Ño ñieän aùp:
- Khi muoán ño ñieân aùp xoay chieàu (AC) hoaëc moät chieàu (DC), ta ñieàu chænh
coâng taéc treân ñoàng hoà veà nhöõng giai ño coù kí hieäu AC.V hoaêc DC.V
- Choïn giai ño cho phuø hôïp (lôùn hôn) vôùi caáp ñieän aùp caàn ño.
- Maéc ñoàng hoà song song vôùi nguoàn caàn ño.
- Ñoïc giaù trò ñieän aùp ño ñöôïc treân thang ño.
+ Thang ño 10 volt: moãi vaïch laø 0,2 ñôn vò.
+ Thang ño 50 volt: moãi vaïch laø1 ñôn vò.
+ Thang ño 250 volt: moãi vaïch laø 5 ñôn vò.
VD: choïn giai ño 250 thì ta ñoïc chæ soá treân thang AC.V 250.

 Chuù yù: Khi ño ñieän aùp xoay chieàu, chuù yù choïn taàm ño phuø hôïp, traùnh
choïn taàm nhoû hôn ñieän aùp caàn ño hoaëc choïn nhöõng taàm ño khaùc khi ño
ñieän aùp.

2. Ño doøng ñieân DC:

- Khi muoán ño ñieân moät chieàu moät chieàu (DC), ta ñieàu chænh coâng taéc treân ñoàng
hoà veà nhöõng giai ño coù kí hieäu DC.mA
- Choïn giai ño cho phuø hôïp vôùi doøng ñieän caàn ño.
- Maéc ñoàng hoà noái tieáp vôùi nguoàn caàn ño.
- Ñoïc giaù trò ñieän aùp ño ñöôïc treân thang ño töông öùng vôùi taàm ño.

3. Ño ñieän trôû:
- Khi muoán ño ñieän trôû R, ta ñieàu chænh coâng taéc veà nhöõng taàm ño coù kyù hieäu .
- Choïn taàm ño phuø hôïp vôùi ñieän trôû caàn ño.
- Chaäp 2 que ño laïi roài ñieàu chænh nuùm quy chuaån cho kim chæ 0.
- Ñaët 2 ñaàu que ño vaøo 2 ñaàu ñieän trôû caàn ño.
- Ñoïc chæ soá ño ñöôïc treân thang ño töông öùng vôùi taàm ño.

V.CAÂU HOÛI:

Caâu 1: Trình baøy phöông phaùp ño ñieän aùp?

GV: Trịnh Vũ Bảo – Khoa Điện - ĐHTĐ

Trang10
 Thực hành điện căn bản
Caâu 2: Trình baøy phöông phaùp ño doøng ñieän?
Caâu 3: Trình baøy phöông phaùp ño ñieän trôû?

VI.DÖÏ TRUØ VAÄT TÖ THIEÁT BÒ:

Nguoàn moät chieàu, xoay chieàu, phuï taûi, ñieän trôû.

GV: Trịnh Vũ Bảo – Khoa Điện - ĐHTĐ

Trang11
 Thực hành điện căn bản
BAØI THÖÏC HAØNH SOÁ 4:

SÖÛ DUÏNG AMPE - KEÁ KEÏP

I. MUÏC ÑÍCH YEÂU CAÀU:

- Söû duïng thaønh thaïo Ampe keá keïp.

- Ño ñuùng vaø ñoïc ñuùng chæ soá ño ñöôïc hieån thò treân Ampe keá.

II. DUÏNG CUÏ THIEÁT BÒ:

- Ampe keá keïp.

- Nguoàn ñieän xoay chieàu, phuï taûi ( ñoäng cô 1 pha, 3 pha…).

III. KIEÁN THÖÙC CÔ BAÛN:

Loaïi Ampe keá thöôøng phaûi maéc noái tieáp vaø coá ñònh trong maïch. Ñeå
tieän cho vieäc söû duïng, ngöôøi ta cheá taïo ra loaïi Ampe keá keïp (Amprobe) ñeå ño
cöôøng ñoä doøng ñieän maø khoâng caàn maéc noái tieáp trong maïch.

1. Caáu taïo:

Ampe keá keïp coù caáu taïo cô baûn goàm coù moät khung maïch töø kheùp- môû
deã daøng nhôø loø xo. Treân maïch töø ñöôïc quaán nhieàu voøng daây ñeå laáy ñieän caûm
öùng laøm nguoàn ñieän cung caáp cho ñieän keá khung daây quay sau khi ñaõ chænh
löu.

2. Nguyeân lyù hoaït ñoäng:

Ampe keá keïp laøm vieäc döïa treân nguyeân lyù cuûa maùy bieán aùp. Khi coù
doøng ñieän xoay chieàu chaïy qua daây daãn, xung quanh daây coù töø tröôøng, töø
tröôøng naøy bieán thieân chaïy trong maïch töø cuûa Ampe keá keïp, laøm phaùt sinh
doøng ñieän caûm öùng trong cuoän daây. Doøng ñieän caûm öùng naøy ñöôïc boä chænh
löu naén doøng thaønh doøng ñieän moät chieàu cung caáp cho ñieän keá hoaït ñoäng chæ
trò soá cöôøng ñoä doøng ñieän trong daây daãn chính treân baûng thang ño.
Ngoaøi chöùc naêng chính laø ño cöôøng ñoä doøng ñieän xoay chieàu, Ampe
keá keïp coøn ñöôïc thieát keá ñeå ño ñieän aùp xoay chieàu hoaëc ño ñieän trôû.

GV: Trịnh Vũ Bảo – Khoa Điện - ĐHTĐ

Trang12
 Thực hành điện căn bản

Cô caáu Ampe- keá keïp

IV. PHÖÔNG PHAÙP THÖÏC HAØNH:

2. Ño doøng ñieän xoay chieàu:

- Baät coâng taéc veà nhöõng taàm ño coù kyù hieäu AC.A ( Ampe).
- Choïn thang ño thích hôïp thích hôïp vôùi doøng ñieän caàn ño.
- Keïp Ampe keá vaøo daây daãn caàn ño.
- Ñoïc chæ soá treân nhöõng thang ño töông öùng.
 Neáu doøng ñieän chaïy qua daây daãn quaù nhoû, gaây khoù khaên cho vieäc ñoïc, ta
quaán daây daãn moät vaøi voøng xung quanh khung cuûa Ampe keâ keïp ñeå taêng
doøng caûm öùng. Khi ñoù, chæ soá doøng seõ taêng leân tyû leä thuaän vôùi soá voøng daây
quaán. Vì vaäy, ta laáy chæ soá ñoïc ñöôïc chia cho soá voøng daây quaán thì ñöôïc chæ
soá thöïc cuûa doøng ñieän caàn ño.

3. Ño ñieän aùp xoay chieàu:

- Baät coâng taéc veà nhöõng taàm ño coù kyù hieäu AC.V.
- Choïn thang ño thích hôïp thích hôïp vôùi ñieän aùp caàn ño.
- Duøng hai que ño ño aùp caàn ño.
- Ñoïc chæ soá treân thang ño töông öùng vôùi taàm ño.

4. Ño ñieän trôû R:
- Baät coâng taéc veà nhöõng taàm ño coù kyù hieäu 
- Choïn thang ño thích hôïp thích hôïp vôùi ñieän trôû caàn ño.

GV: Trịnh Vũ Bảo – Khoa Điện - ĐHTĐ

Trang13
 Thực hành điện căn bản
- Duøng hai que ño ño ñieän trôû caàn ño.
- Ñoïc chæ soá treân thang ño töông öùng vôùi taàm ño.

V. CAÂU HOÛI:

Caâu 1: Trình baøy phöông phaùp ño doøng ñieän?

Caâu 2: Trình baøy phöông phaùp ño ñieän aùp?
Caâu 3: Trình baøy phöông phaùp ño ñieän trôû?

GV: Trịnh Vũ Bảo – Khoa Điện - ĐHTĐ

Trang14
 Thực hành điện căn bản
BAØI THÖÏC HAØNH SOÁ 5:

XAÙC ÑÒNH CÖC TÍNH MAÙY BIEÁN AÙP

MOÄT PHA

I. MUÏC ÑÍCH- YEÂU CAÀU:

 Muïc ñích:
- Naém vöõng caáu taïo, nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa maùy bieán aùp (MBA)
- Xaùc ñònh cuoân lieân laïc, ñaàu ñaàu, ñaàu cuoái, cuoän sô caáp, thöù caáp cuûa MBA.

 Yeâu caàu:
- Xaùc ñònh ñuùng, vaø döïa vaøo ñoù ñeå ñaáu ñuùng.

II. DUÏNG CUÏ- THIEÁT BÒ:

 Duïng cuï:
Ñoàng hoà ño VOM, pin 1,5 volt, daây noái, nguoàn xoay chieàu 220 volt.

 Thieát bò:
Maùy bieán aùp moät pha.

III. KIEÁN THÖÙC CÔ BAÛN:

1. Caáu taïo:

Caáu taïo cuûa MBA goàm hai phaàn cô baûn laø maïch töø vaø daây quaán.

 Maïch töø:
- Ñöôïc gheùp bôûi caùc laù saét moûng, coù chöùa haøm löôïng silic töø 1% ñeán 4% vaø coù
beà daøy töø 0,35 ñeán 0,5 mm.
- Coù hai daïng maïch töø chính laø maïch töø kieåu boïc coù daïng EI (duøng trong MBA
1 pha coâng suaát nhoû), vaø maïch töø kieåu truï coù daïng U (do nhieàu laù saét chöõ I
gheùp laïi, duøng cho caùc MBA coù coâng suaát trung bình trôû leân).

 Daây quaán:
Daây quaán coù nhieäm vuï taêng giaûm ñieän aùp, goàn coù cuoän sô caáp vaø thöù caâp.
Daây quaán phaûi laø daây ñoàng ñieän phaân hoaëc daây nhoâm, coù boïc lôùp voû e-may
hoaëc coton ñeå caùch ñieän.

GV: Trịnh Vũ Bảo – Khoa Điện - ĐHTĐ

Trang15
 Thực hành điện căn bản

2.Nguyeân lyù laøm vieäc:

Maùy bieán aùp laøm vieäc döïa treân cô sôû caûm öùng ñieän töø. Maéc cuoän sô
caáp vaøo nguoàn ñieän, laáy ñieän aùp ra ôû cuoän thöù caáp. Khi ñoù doøng ñieän sô caáp
I 1 taïo ra söùc ñieän ñoäng F gaây töø thoâng  löu thoâng trong maïch töø qua 2
cuoän sô caáp vaø thöù caáp laøm phaùt sinh caùc söùc öùng ñieän ñoäng E1 vaø E2 trong
2 cuoän sô caáp vaø thöù caáp.

IV.PHÖÔNG PHAÙP THÖÏC HAØNH:

v
v 3
110

6v
v
110
9v

1. Xaùc ñònh cuoän daây lieân laïc:

Duøng ñoàng hoà VOM thang ño  ño töøng caëp ñaàu daây ra baát kyø cuûa
MBA. Neáu caëp ñaàu daây naøo kim ñoàng hoà leân thì ñoù laø 1 cuoän daây lieân laïc.
Caùc cuoän coøn laïi laøm töông töï.
2. Xaùc ñònh cuoän daây cuøng pha:
Duøng phöông phaùp nhaép pin ñeå xaùc ñònh cuoän cuøng pha:

GV: Trịnh Vũ Bảo – Khoa Điện - ĐHTĐ

Trang16
 Thực hành điện căn bản
- Noái cöïc aâm cuûa pin vaøo moät ñaàu daây baát kyø cuûa 1 cuoän, cöïc döông pin noái
vôùi 1 coâng taéc (hoaëc nuùt nhaán thöôøng môû), noái vôùi ñaàu coøn laïi cuûa cuoän daây
ñoù.
- Moãi laàn ñoùng- taét coâng taéc (hoaëc nhaán nuùt), duøng ñoàng hoà VOM thang ño
mA ño ôû nhöõng cuoän daây coøn laïi. Neáu ôû cuoän naøo kim leân chæ soá mA nhieàu
nhaát thì cuoän ñoù cuøng pha vôùi cuoän nhaép pin. Töông töï vôùi nhöõng cuoän coøn
laïi.

3. Xaùc ñònh cuoän daây sô - thö caáp:

 Ñoái vôùi maùy bieán aùp loaïi nhoû, ra nhieàu caáp ñieän aùp coù soá volt
nhoû, ta coù theå quan saùt thaáy cuoän daây sô caáp coù 1 hoaëc 2 caáp ñieän aùp ra neân
seõ coù 2 hoaëc 4 ñaàu daây ra. Beân phía thöù caáp coù nhieàu caáp ñieän aùp ra neân coù
nhieàu ñaàu daây ra.
 Hoaëc ta coù theå duøng Ohm keá ño ñieän trôû cuûa cuoän daây sô – thöù
caáp. Cuoän daây sô caáp coù soá voøng daây quaán nhieàu hôn neân ñieän trôû lôùn hôn
so cuoän thöù caáp (soá voøng daây quaán ít hôn).

4. Xaùc ñònh cöïc tính:

Duøng phöông phaùp nhaép pin xaùc ñònh cöïc tính MBA baèng caùch:
- Noái aâm pin vôùi moät ñaàu daây cuoän sô caáp, döông pin noái vôùi moät coâng taéc
(hoaëc nuùt nhaán thöôøng môû), noái vôùi ñaàu daây coøn laïi.
- Baät - taét coâng taéc (hoaëc nhaán nuùt nhaán), duøng mA- keá ño ôû cuoän cuøng pha.
- Neáu kim mA-keá leân thuaän thì ta quy ñònh ñaàu daây noái vôùi döông pin laø ñaàu
ñaàu, aâm pin laø ñaàu cuoái, döông mA- keá laø ñaàu ñaàu, aâm laø ñaàu cuoái.
- Tieáp tuïc nhaép pin vaø ño ôû caùc cuoän daây thöù caáp coøn laïi. Neáu kim leân thuaän
thì aâm mA- keá laø ñaàu ñaàu cuoän daây, döông laø ñaàu cuoái cuoän daây. Neáu kim
leân ngöôïc ta ñaûo chieàu que ño.

V.CAÂU HOÛI:
Caâu 1: Trình baøy phöông phaùp xaùc ñònh cuoän lieân laïc MBA 1P?
Caâu 2: Trình baøy phöông phaùp xaùc ñònh cuøng pha MBA 1P?
Caâu 3: Trình baøy phöông phaùp xaùc ñònh cöc tính MBA 1P?

VI.DÖÏ TRUØ VAÄT TÖ;

Pin 1,5 volt, daây daãn ñieän.

GV: Trịnh Vũ Bảo – Khoa Điện - ĐHTĐ

Trang17
 Thực hành điện căn bản
BAØI THÖÏC HAØNH SOÁ 6:

XAÙC ÑÒNH CÖÏC TÍNH MAÙY BIEÁN AÙP

BA PHA
I. MUÏC ÑÍCH- YEÂU CAÀU:

 Muïc ñích:
Naém vöõng caáu taïo, nguyeân lyù hoaït ñoäng vaø caùch ñaáu maùy bieân aùp 3 pha
(MBA 3P).

 Yeâu caàu:
Xaùc ñònh ñuùng caùc böôùc: xaùc ñònh cuoän lieân laïc, xaùc ñònh cuøng pha, xaùc
ñònh cöïc tính vaø xaùc ñònh cuoän sô- thöù caáp cuûa MBA 3P.

II. DUÏNG CUÏ- THIEÁT BÒ:

- Ñoàng hoà ño VOM, pin 1,5 volt, daây noái, nguoàn ñieän xoay chieàu 3 pha.
- Maùy bieán aùp 3 pha.

III. KIEÁN THÖÙC CÔ BAÛN:

- Cô caáu cuûa MBA 3 pha goàm moät maïch töø coù 3 coät ñöôïc gheùp laïi baèng nhöõng
laù saét töø. Treân 3 coät ñöôïc boá trí caùc cuoän daây sô caáp vaø thöù caáp. Caùc cuoän daây
naøy ñöôïc quaán ñoàng taâm, coù lôùp caùch ñieän daøy giöõ cuoän sô caáp vaø thöù caáp.
- Caùc cuoän daây ôû phía sô caáp hoaëc thöù caáp coù theå ñaáu sao hoaëc tam giaùc. Kyù
hieäu caùc cuoän pha sô caáp laø AX, BY, CZ. Coøn caùc cuoän pha thöù caáp laù ax, by,
cz.

IV. PHÖÔNG PHAÙP THÖÏC HAØNH:

1. Xaùc ñònh cuoän lieân laïc:

Duøng ñoà hoà ño VOM thang ño  ño töøng caëp coïc ra daây baát kyø, neáu ôû caëp
coïc naøo ñoù, kim ñoàng hoà leân thì ñoù laø 1 cuoän daây cuûa MBA. Laàn löôït vôùi caùc
caëp coøn laïi. Khi ñaõ xaùc ñònh xong, ñaùnh daáu caùc cuoän lieân laïc laïi ñeå traùnh
nhaàm laãn trong quaù trình thao taùc.

GV: Trịnh Vũ Bảo – Khoa Điện - ĐHTĐ

Trang18
 Thực hành điện căn bản

A B C a b c

X Y Z x y z
2. Xaùc ñònh cuøng pha:
Ta xaùc ñònh cuøng pha baèng phöông phaùp nhaép pin:
- Noái cöïc aâm cuûa pin vôùi 1 ñaàu cuoän daây, ñaàu coøn laïi noái vôùi 1 coâng taéc, noái
vôùi cöïc döông pin.
- Duøng ñoàng hoà ño VOM thang ño mA DC ño ôû nhöõng cuoän coøn laïi.

A B C a b c

X Y Z x y z

- Moãi laàn baät taét coâng taéc, kim ñoàng hoà seõ chæ moät soá mA naøo ñoù (neáu kim leân
ngöôïc, ta ñaûo chieàu que ño). Neáu ôû cuoän daây naøo, kim ñoàng hoà chæ soá mA lôùn
nhaát thì cuoän ñoù cuøng pha vôùi cuoän nhaép pin.
- Laøm töômg töï vôùi nhöõng cuoän coøn laïi.

3. Xaùc ñònh cöïc tính:

- Khi ñaõ bieát nhöõng cuoän cuøng pha vôùi nhau, ta nhaép pin vaøo moät cuoän vaø duøng
ñoàng hoà mA.DC ño ôû cuoän cuøng pha vôùi noù.

GV: Trịnh Vũ Bảo – Khoa Điện - ĐHTĐ

Trang19
 Thực hành điện căn bản
- Neáu kim leân thuaän thì que ñoû cuûa ñoàng hoà laø ñaàu ñaàu, que ñen laø ñaàu
cuoái,vaø ñaàu noái vôùi döông pin laø ñaàu ñaàu, aâm pin laø ñaàu cuoái.
- Vaãn tieáp tuïc nhaáp pin vaøo cuoän daây ñoù, ta ño ôû nhöõng cuoän khaùc pha coøn laïi,
neáu kim leân thuaän thì döông pin laø ñaàu cuoái cuoän daây, aâm pin laø ñaàu ñaàu.

A B C

- -

+ +

X Y Z
a b c

+ - -

- + +

x y z
V. CAÂU HOÛI:
Caâu 4: Trình baøy phöông phaùp xaùc ñònh cuoän lieân laïc MBA 3P?
Caâu 5: Trình baøy phöông phaùp xaùc ñònh cuøng pha MBA 3P?
Caâu 6: Trình baøy phöông phaùp xaùc ñònh cöc tính MBA 3P?

VI.DÖÏ TRUØ VAÄT TÖ;

Pin 1,5 volt, daây noái.

GV: Trịnh Vũ Bảo – Khoa Điện - ĐHTĐ

Trang20
 Thực hành điện căn bản
BAØI THÖÏC HAØNH SOÁ 7:

XAÙC ÑÒNH CÖÏC TÍNH ÑOÄNG CÔ BA PHA

SAÙU ÑAÀU DAÂY

I. MUÏC ÑÍCH- YEÂU CAÀU:

1. Muïc ñích:
Laøm quen, hieåu caáu taïo, nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa ñoäng cô 3 pha 6
ñaàu daây.
2. Yeâu caàu:
Thaønh thaïo caùch xaùc ñònh vaø naém vöõng caáu taïo, nguyeân lyù laøm vieäc
cuûa maùy.

II. DUÏNG CUÏ THIEÁT BÒ:

- Ñoàng hoà ño VOM, pin 1,5 volt, daây noái, nguoàn xoay chieàu 3pha.
- Ñoäng cô ñieän xoay chieàu khoâng ñoàng boä 3 pha 6 ñaàu daây.

III. KIEÁN THÖÙC CÔ BAÛN:

- Ñoäng cô ñieän khoâng ñoàng boä 3 pha 6 laøm vieäc döïa treân cô sôû hieän töôïng
caûm öùng ñieän töø. Khi caáp ñieän vaøo 3 cuoän daây cuûa stator laøm xuaát hieän moät söùc
töø tröôøng quay vôùi vaän toác:

n1= 60f (voøng/ phuùt)

p
p: soá ñoâi cöïc.
- Töø tröôøng naøy queùt qua caùc thanh daãn cuûa rotor laøm xuaát hieän doøng ñieän öùng
I2. Doøng I 2 naèm trong töø tröôøng quay cuûa stator quay theo chieàu quay cuûa töø
tröôøng. Toác ñoä quay cuûa rotor n luoân nhoû hôn toác ñoä quay ñoàng boä n1 cuûa stator
neân goïi laø ñoäng cô khoâng ñoàng boä.
- Toác ño cuûa töø tröôøng quay n1 vaø n coù toác ñoä tröôït n1 – n, vaø coù heä soá tröôït laø:

n -n (toác ñoä tröôït naèm trong khoaûng 0,2 0,3)

n= 1n

IV. PHÖÔNG PHAÙP THÖC HAØNH:

1. Xaùc ñònh cuoän lieân laïc:

GV: Trịnh Vũ Bảo – Khoa Điện - ĐHTĐ

Trang21
 Thực hành điện căn bản
Duøng Olm- keá ño töøng caëp ñaàu daây ra cuûa ñoäng cô, ôû caëp daây naøo kim Olm
keá leân thì ñoù laø 1 cuoän daây lieân laïc. Caùc cuoän daây coøn laïi laøm töông töï.

A B C

X Y Z
2. Xaùc ñònh cöïc tính caùc cuoän daây:
Duøng phöông phaùp nhaép pin ñeå xaùc ñònh cöïc tính caùc cuoän daây:

A B C

- -

+ +

X Y Z
- Nhaép pin vaøo moät trong 3 cuoän daây (giaû söû nhaép pin vaøo cuoän daây A-X).
- Duøng ñoàng hoà VOM thang ño mA ño ôû caùc cuoän daây coøn laïi.
- Neáu kim leân thuaän thì que ñoû ñoàng hoà seõ laø ñaàu cuoái cuoän daây, que ñen laø
ñaàu ñaàu.

V. CAÂU HOÛI:
Caâu 1: Trình baøy phöông phaùp xaùc ñònh cuoän lieân laïc ñoäng cô 3P 6 ñaàu daây?
Caâu 2: Trình baøy phöông phaùp xaùc ñònh cöc tính ñoäng cô 3P 6 ñaàu daây?

VI. DÖÏ TRUØ VAÄT TÖ;

Pin 1,5 volt, daây noái.

GV: Trịnh Vũ Bảo – Khoa Điện - ĐHTĐ

Trang22
 Thực hành điện căn bản
BAØI THÖÏC HAØNH SOÁ 8:

XAÙC ÑÒNH CÖÏC TÍNH ÑOÄNG CÔ KHOÂNG

ÑOÀNG BOÄ 3 PHA 9 ÑAÀU DAÂY

I. MUÏC ÑÍCH- YEÂU CAÀU:

1. Muïc ñích:
Laøm quen, hieåu caáu taïo, nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa ñoäng cô 3 pha 9
ñaàu daây.
2. Yeâu caàu:
Thaønh thaïo caùch xaùc ñònh vaø naém vöõng caáu taïo, nguyeân lyù laøm vieäc
cuûa maùy.

II. DUÏNG CUÏ THIEÁT BÒ:

- Ñoàng hoà ño VOM, pin 1,5 volt, daây noái, nguoàn xoay chieàu 3pha.
- Ñoäng cô ñieän xoay chieàu khoâng ñoàng boä 3 pha 9 ñaàu daây.

III.KIEÁN THÖÙC CÔ BAÛN:

Ñoäng cô khoâng ñoàng boä 3 pha 9 ñaàu daây coù caáu taïo goàm 6 cuoän daây
quaán. Trong ñoù, moãi pha ñöôïc chia thaønh 2 cuoän daây vaø ñaõ ñöôïc ñaáu sao 3
cuoän daây nhoû trong 3 pha.

1
1 2 3

4 4 5 6
7 8
7 9
12 10
9 11
5
8
6
3 2

IV.PHÖÔNG PHAÙP THÖC HAØNH:

GV: Trịnh Vũ Bảo – Khoa Điện - ĐHTĐ

Trang23
 Thực hành điện căn bản

1. Xaùc ñònh cuoän lieân laïc:

Duøng Olm- keá ño töøng caëp ñaàu daây ra cuûa MBA, ôû caëp daây naøo kim Olm keá
leân thì ñoù laø 1 cuoän daây lieân laïc. Rieâng ñoái vôùi 3 ñaàu daây 7,8,9 thì ño ôû töøng caëp
2 trong 3 ñaàu, kim Olm- keá ñeàu leân (do ñaõ ñöôïc chuïm sao trong maùy).

1 2 3

4 5 6

7 8 9

2. Xaùc ñònh cuoän daây cuøng pha:

4
7

12 10
9 11
5
8
6
3 2

- Nhaép pin vaøo ñaàu 7 – 8 vôùi döông 7, aâm 8 vaø duøng mA ño ôû nhöõng cuoän
daây coøn laïi.
- Seõ coù 2 cuoän daây leân maïnh vaø 1 cuoän leân yeáu, qua ñoù ta ñöôïc cuoän leân yeáu
(3 – 6) laø cuoän cuøng pha vôùi cuoän khoâng nhaép pin (9–12).
- Töông töï ta nhaép pin vaøo ñaàu 7 – 9 vôùi döông 7, aâm 9 vaø duøng mA ño ôû
nhöõng cuoän daây coøn laïi.
- Seõ coù 2 cuoän daây leân maïnh vaø 1 cuoän leân yeáu, qua ñoù ta ñöôïc cuoän leân yeáu
(2 – 5) laø cuoän cuøng pha vôùi cuoän khoâng nhaép pin (8–10).
- Hai cuoän coøn laïi cuøng pha vôùi nhau.

3. Xaùc ñònh cöïc tính caùc cuoän daây:

GV: Trịnh Vũ Bảo – Khoa Điện - ĐHTĐ

Trang24
 Thực hành điện căn bản
1
+

4 -
7

12 10
9 11
6 5
+ 8
+
3 - - 2

- Nhaép pin vaøo ñaàu 7 – 8 vôùi döông 7, aâm 8 vaø duøng mA ño ôû nhöõng cuoän daây
coøn laïi.
- Khi ño ôû cuoän (1-4) vaø (2-5) neáu kim leân thuaän thì döông ñoàng hoà laø ñaàu ñaàu,
aâm ñoàng hoà laø ñaàu cuoái.
- Khi ño ôû cuoän (3-9) do khaùc pha neân neáu kim leân thuaän thì döông ñoàng hoà laø
ñaàu cuoái, aâm ñoàng hoà laø ñaàu ñaàu.

V.CAÂU HOÛI:
Caâu 1: Trình baøy phöông phaùp xaùc ñònh cuoän lieân laïc ÑC 3P 9 ñaàu daây?
Caâu 2: Trình baøy phöông phaùp xaùc ñònh cuøng pha ÑC 3P 9 ñaàu daây?
Caâu 3: Trình baøy phöông phaùp xaùc ñònh cöc tính ÑC 3P ñaàu daây?

VI.DÖÏ TRUØ VAÄT TÖ;

Pin 1,5 volt, daây noái.

GV: Trịnh Vũ Bảo – Khoa Điện - ĐHTĐ

Trang25
 Thực hành điện căn bản
BAØI THÖÏC HAØNH SOÁ 9:

XAÙC ÑÒNH CÖÏC TÍNH ÑOÄNG CÔ KHOÂNG

ÑOÀNG BOÄ 3 PHA 12 ÑAÀU DAÂY

I. MUÏC ÑÍCH- YEÂU CAÀU:

3. Muïc ñích:
Laøm quen, hieåu caáu taïo, nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa ñoäng cô 3 pha 9
ñaàu daây.
4. Yeâu caàu:
Thaønh thaïo caùch xaùc ñònh vaø naém vöõng caáu taïo, nguyeân lyù laøm vieäc
cuûa maùy.

II. DUÏNG CUÏ THIEÁT BÒ:

- Ñoàng hoà ño VOM, pin 1,5 volt, daây noái, nguoàn xoay chieàu 3pha.
- Ñoäng cô ñieän xoay chieàu khoâng ñoàng boä 3 pha 9 ñaàu daây.

III.KIEÁN THÖÙC CÔ BAÛN:

Ñoäng cô khoâng ñoàng boä 3 pha 12 ñaàu daây coù caáu taïo goàm 6 cuoän daây
quaán. Trong ñoù, moãi pha ñöôïc chia thaønh 2 cuoän daây quaán.

1 2 3 7
4
7 4 5 6 10
8 11 9 12

12 10
9 11
8
6 5

3 2

GV: Trịnh Vũ Bảo – Khoa Điện - ĐHTĐ

Trang26
 Thực hành điện căn bản
IV. PHÖÔNG PHAÙP THÖÏC HAØNH:

1. Xaùc ñònh cuoän lieân laïc:

Duøng ñoà hoà ño VOM thang ño  (R10 hoaëc R100) ño töøng caëp coïc ra daây
baát kyø, neáu ôû caëp coïc naøo ñoù, kim ñoàng hoà leân thì ñoù laø 1 cuoän daây cuûa ñoäng
cô. Laàn löôït vôùi caùc caëp coøn laïi. Khi ñaõ xaùc ñònh xong, ñaùnh daáu caùc cuoän lieân
laïc laïi ñeå traùnh nhaàm laãn trong quaù trình thao taùc.

1 2 3 7 8 9

4 5 6 10 11 12
2. Xaùc ñònh cuøng pha:
Ta xaùc ñònh cuøng pha baèng phöông phaùp nhaép pin:
- Noái cöïc aâm cuûa pin vôùi 1 ñaàu cuoän daây, ñaàu coøn laïi noái vôùi 1 coâng taéc, noái
vôùi cöïc döông pin.
- Duøng ñoàng hoà ño VOM thang ño mA DC ño ôû nhöõng cuoän coøn laïi.

1 2 3 7 8 9

4 5 6 10 11 12

- Moãi laàn baät taét coâng taéc, kim ñoàng hoà seõ chæ moät soá mA naøo ñoù (neáu kim leân
ngöôïc, ta ñaûo chieàu que ño). Neáu ôû cuoän daây naøo, kim ñoàng hoà chæ soá mA lôùn
nhaát thì cuoän ñoù cuøng pha vôùi cuoän nhaép pin.
- Laøm töômg töï vôùi nhöõng cuoän coøn laïi.

GV: Trịnh Vũ Bảo – Khoa Điện - ĐHTĐ

Trang27
 Thực hành điện căn bản
3. Xaùc ñònh cöïc tính:

- Khi ñaõ bieát nhöõng cuoän cuøng pha vôùi nhau, ta nhaép pin vaøo moät cuoän vaø duøng
ñoàng hoà mA.DC ño ôû cuoän cuøng pha vôùi noù.
- Neáu kim leân thuaän thì que ñoû cuûa ñoàng hoà laø ñaàu ñaàu, que ñen laø ñaàu
cuoái,vaø ñaàu noái vôùi döông pin laø ñaàu ñaàu, aâm pin laø ñaàu cuoái.
- Vaãn tieáp tuïc nhaáp pin vaøo cuoän daây ñoù, ta ño ôû nhöõng cuoän khaùc pha coøn laïi,
neáu kim leân thuaän thì döông pin laø ñaàu cuoái cuoän daây, aâm pin laø ñaàu ñaàu.

- -

+ +

4 5 6
7 8 9

+ - -

- + +

10 11 12

GV: Trịnh Vũ Bảo – Khoa Điện - ĐHTĐ

Trang28
 Thực hành điện căn bản
V.CAÂU HOÛI:
Caâu 1: Trình baøy phöông phaùp xaùc ñònh cuoän lieân laïc ñoäng cô 3P?
Caâu 2: Trình baøy phöông phaùp xaùc ñònh cuøng pha ñoäng cô 3P?
Caâu 3: Trình baøy phöông phaùp xaùc ñònh cöc tính ñoäng cô 3P?

VI.DÖÏ TRUØ VAÄT TÖ;

Pin 1,5 volt, daây noái.

GV: Trịnh Vũ Bảo – Khoa Điện - ĐHTĐ

Trang29
 Thực hành điện căn bản
BAØI THÖÏC HAØNH SOÁ 10:

XAÙC ÑÒNH CÖÏC TÍNH BOÄ DAÂY ÑOÄNG CÔ

MOÄT PHA

I. MUÏC ÑÍCH YEÂU CAÀU:

- Hieåu ñöôïc nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa ñoäng cô töø ñoù thao taùc laép ñaët noái daây
cho ñoäng cô hoaït ñoäng bình thöôøng.

II. VAÄT LIEÄU DUÏNG CUÏ:

- Ñoäng cô moät pha.

- Ñoàng hoà mA .
- Nguoàn ñieän moät chieàu (PIN).
- Daây daãn ñieän.
- Caùc duïng cuï lieân quan khaùc.

III. PHÖÔNG PHAÙP THÖÏC HAØNH:

1. Xaùc ñònh:

Ñeå xaùc ñònh caùc ñaàu daây ra cuûa ñoäng cô moät pha ta thöïc hieän caùc böùôc sau:

 Xaùc ñònh söï lieân laïc cuûa cuoän daây (söû duïng ñoàng hoâ VOM ôû giai ño ñieän
trôû).
- Choïn taàm ño R10 hoaëc R100.
- Ño laàn löôït caùc caëp ñaàu daây ra cuûa ñoäng cô ñeå xaùc ñònh caùc cuoän daây.
- ÔÛ caëp ñaàu daây naøo, kim ñoàng hoà leân chæ moät soá Ohm nhaát ñònh thì hai
ñaàu ñoù laø hai ñaàu cuûa moät cuoän daây.

 ÔÛ laàn xaùc ñònh naøy, neáu ta duøng Ohm- keá kyõ thuaät soá thì ta coù theå xaùc ñònh
ñöôïc cuoän chaïy vaø cuoän ñeà cuûa ñoäng cô. Vì khi ño Ohm ba cuoän daây seõ coù
hai cuoän daây coù soá Ohm baèng nhau vaø nhoû hôn soá Ohm cuoän coøn laïi. Hai
cuoän daây ñoù laø hai cuoän daây Chaïy, cuoän coøn laïi laø cuoän Ñeà.

GV: Trịnh Vũ Bảo – Khoa Điện - ĐHTĐ

Trang30
 Thực hành điện căn bản

 Xaùc ñònh cuoän daây Chaïy, Ñeà cuûa ñoäng cô:

- Söû duïng ñoàng hoà mA vaø nguoàn ñieän moät chieàu (PIN) ñeå xaùc ñònh cuoän
daây Chaïy- Ñeà cuûa caùc ñoäng cô.
- Khi ta nhaáp pin vaøo moät cuoän daây vaø ño ôø caùc cuoän daây coøn laïi, seõ coù
theâ xaûy ra moät trong hai tröôøng hôïp sau:
 TH1: Ta nhaáp pin vaøo moät trong hai cuoän Chaïy thì khi ño ôû hai cuoän
coøn laïi seõ coù moät cuoän kim leân vaø moät cuoän kim khoâng leân hoaëc leân
ít. Cuoän naøo kim leân laø cuoän chaïy coøn laïi, vaø cuoän khoâng leân laø
cuoän Ñeà.
 TH2: Ta nhaáp pin vaøo cuoän ñeà thì khi ño ôû hai cuoän coøn laïi kim seõ
khoâng leân hoaëc leân ít. Cuoän nhaáp pinvaøo laø cuoän Ñeà.

_
+

A1 X1 A2 X2

B Y
 Xaùc ñònh cöïc tính cuûa caùc cuoän daây:
- Ta nhaáp pin vaøo moät cuoän chaïy vaø duøng mA- keá ño ôû hai cuoän coøn laïi,
ta thaáy:
- Neáu kim ñoàng hoà khoâng leân hoaëc neân ít thì cuoän ñoù chính laø cuoän daây
ñeà.
- Ta tieáp tuïc ño cuoän daây coøn laïi. Neáu kim ñoàng hoà neân thuaän thì ta keát
luaän :

GV: Trịnh Vũ Bảo – Khoa Điện - ĐHTĐ

Trang31
 Thực hành điện căn bản
- Goïi ñaàu döông cuûa pin chính laø ñaàøu ñaàu cuûa cuoän daây1 (A1). Ñaàu aâm
cuûa pin chính laø ñaàøu cuoái cuûa cuoän daây 1 (X1).
- Thì ñaàøu aâm cuûa ñoàng hoà laø ñaàu ñaàu cuûa cuoän daây 2 (A2). Vaø döông
cuûa ñoàng hoà cuõng laø ñaàu cuoái cuûa cuoän daây 2 (X2).
- Chuù yù: Neáu nhaáp pin maø khoâng thaáy cuoän daây naøo coù kim ñoàng hoà
khoâng neân hoaëc neân ít thì ñoù chính laø cuoän daây ñeà.Ñeå kieåm tra laïi,ta
phaûi ñoåûi nguoàn ñieän moät chieàu(pin) sang cuoän daây khaùc vaø ño ñoàng hoà
treân cuoän daây ñoù.

2. Ñaáu daây cho ñoäng cô hoaït ñoäng

 ÑOÁI VÔÙI ÑIEÄN AÙP CAO(220V):

- Ñoái vôùi ñieän aùp cao ta ñaáu nhö sau ñaáu cuoái cuoän chaïy1 (R1) vôùíñaàu
ñaàu cuoän chaïy2(R2).
- Moät ñaàu daây ñeà (S) noái vaøo ñieåm chung giöõa hai ñaàu cuoän daây
chaïy,ñaàu coøn laïi ñaáu vaøo tuï vaø moät ñaàu daây cuûa tuï ñaáu vaøo ñaàu ñaàu
cuûa cuoän chaïy moät (R1). Neáu muoán ñaûo chieàu quay cuûa ñoäng cô ta chæ
caàn ñöa moät ñaàu daây cuûa tuïtöø ñaàøu ñaàu cuûa cuoän chaïy moät sang ñaàu
cuoái cuûa cuoän chaïy 2 thì ñoäng cô seõ quay ngöôïc.

 ÑOÁI VÔÙI ÑIEÄN AÙP THAÁP (110V):

Ñeå cho ñoäng cô chaïy vôùi ñieän aùp thaáp,ta ñaáu tuï noái tieáp vôùi cuoän daây
ñeå sau ñoù ñaáu song song vôùi caùc cuoän daây chaïy, neáu muoán ñaûo chieàu quay
cuûa ñoäng cô, ta chæ caàn ñaûo hai chieàu quay cuûa cuoän daây ñeà.

GV: Trịnh Vũ Bảo – Khoa Điện - ĐHTĐ

Trang32
 Thực hành điện căn bản

PHAÀN II

CHIEÁU SAÙNG

GV: Trịnh Vũ Bảo – Khoa Điện - ĐHTĐ

Trang33
 Thực hành điện căn bản
BAØI THÖÏC HAØNH SOÁ 1

CAÙC MAÏCH ÑEØN CÔ BAÛN

I. MUÏC ÑÍCH YEÂU CAÀU

- Giuùp cho sinh vieân hoïc sinh bieát ñöôïc caùch ñaáu maïch ñeøn ñoâi vaø maïch ñeøn saùng toû -
môø, maïch ñeøn haàm loø, maïch ñeøn haønh lang (maïch ñieàu khieån hai nôi), maïch ñeøn giao
thoâng.
- Yeâu caàu sinh vieân: Naém ñöôïc nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa maïch, hieåu roõ töøng loaïi sô ñoà
Thao taùc ñuùng kyõ thuaät.

II. THIEÁT BÒ SÖÛ DUÏNG

Daây daãn ñieän, caàu dao, coâng taéc, caàu chì, oå caém, ñeøn sôïi ñoát.

III. TOÙM TAÉT LYÙ THUYEÁT

1> Maïch 2 ñeøn maéc song song

Taát caû maïch thaép saùng, ñeøn ñeàu ñöôïc maéc song song ñieàu khieån bôûi moät coâng taéc. Trong
maïch coâng suaát ñeøn coù theå khaùc nhau nhöng ñeøn hoaëc caùc thieát bò khaùc phaûi coù cuøng
ñieän aùp ñònh möùc.
Ñ1

P N

Ñ2

H1. Sô ñoà maïch 1

2> Maïch 2 ñeøn maéc noái tieáp

Trong maïch maéc noái tieáp, cöôøng ñoä doøng ñieän qua caùc ñeøn ñeàu baèng nhau. Vì vaäy khi
maéc noái tieáp, hai ñeøn phaûi coù cuøng coâng suaát, cuøng ñieän aùp thì ñeøn seõ saùng ñeàu.
Ñ1 Ñ2
P N

H2. Sô ñoà maïch 2

GV: Trịnh Vũ Bảo – Khoa Điện - ĐHTĐ

Trang34
 Thực hành điện căn bản
3> Maïch 2 ñeøn saùng luaân phieân

Trong maïch phaûi duøng coâng taéc ba chaáu ñeå chuyeån höôùng doøng ñieän ñeán ñeøn. Coù theå
duøng ñeøn coù coâng suaát, loaïi ñeøn khaùc nhau.
Maïch naøy ñöôïc öùng duïng trong phoøng toái röûa phim aûnh, trong phoøng nguû, khaùch saïn.

Ñ1

P N

Ñ2

H3. Sô ñoà maïch 3

4> Maïch thay ñoåi ñoä saùng (moät ñeøn saùng toû – hai ñeøn saùng môø)

Khi maïch hoaït ñoäng, caùc boùng ñeøn Ñ1 vaø Ñ2 vì maéc noái tieáp seõ saùng môø. Ñeøn Ñ2 seõ
saùng toû.
Maïch ñeøn naøy chæ duøng loaïi ñeøn coù tim, khoâng theå aùp duïng vôùi loaïi ñeøn huyønh quang.

Ñ1 Ñ2
N
P

H4. Sô ñoà maïch 4

5> Maïch ñeøn haàm loø

a. Sô ñoà nguyeân lyù

Ñ1
N
P
Ñ2
S1 S2

Ñ2
S3

Ñ2
S4

H5. Sô ñoà maïch 5

b. Nguyeân lyù hoaït ñoäng

GV: Trịnh Vũ Bảo – Khoa Điện - ĐHTĐ

Trang35
 Thực hành điện căn bản
Khi ñi vaøo thì phaûi baät ñeøn töø beân ngoaøi ñeå ñi daàn vaøo beân trong, khi ñi ra phaûi taét ñeøn
theo trình töï ngöôïc laïi. Khi baät coâng taéc S1, doøng ñieän qua S2 ñeán ñeøn Ñ1 laøm ñeøn saùng.
Khi tieáp tuïc baät coâng S2 thì ñeøn Ñ1 taét vaø ñeøn Ñ2 saùng. Baät S3 thì ñeøn Ñ2 taét vaø ñeøn
Ñ3 saùng. Baät S4 thì ñeøn Ñ3 taét vaø ñeøn Ñ4 saùng. Neáu baät theo chieàu ngöôïc laïi thì ñeøn seõ
saùng theo trình töï ngöôïc laïi.
Maïch naøy ñöôïc öùng duïng thaép saùng trong nhaø kho coù nhieàu ngaên hoaëc trong taàng haàm.

6> Maïch ñeøn caàu thang, haønh lang (Maïch ñieàu khieån hai nôi)

Caùch 1
Maïch naøy duøng hai coâng taéc ba chaáu, neân coù theå taét - môû thaép saùng ñeøn ôû hai nôi, chæ
caàn moät caàu chì baûo veä.

P N

S1 S2 Ñ

H6. Sô ñoà maïch 6

Caùch 2
Lôïi duïng ñöôøng daây ôû hai nôi ñaët coâng taéc coù cuøng nguoàn caáp ñieän, neân tieát kieäm ñöôïc
ñöôøng daây daãn ñieän ñeán ñeøn.
P

S1 Ñ S2
N

H7. Sô ñoà maïch 7

Nguyeân lyù hoaït ñoäng

Taïi coâng taét S1 hay S2, coù theå ñieàu khieån ñeå môû hoaëc taét ñeøn.

7> Maïch ñeøn giao thoâng

GV: Trịnh Vũ Bảo – Khoa Điện - ĐHTĐ

Trang36
 Thực hành điện căn bản
P N

ÑOÛ 1 ÑOÛ 2

VAØNG 1 VAØNG 2

S1

XANH 1 XANH 2

H8. Sô ñoà maïch 8

IV. PHAÀN THÖÏC HAØNH

Laàn löôït ñaáu caùc sô ñoà maïch 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 treân baûng maïch.

V. CAÙC CAÂU HOÛI BAØI TAÄP

Caâu 1
Coù haiboùng ñeøn Ñ1 vaø Ñ2 ñöôïc maéc noái tieáp, ñeøn Ñ1 coù coâng suaát thaáp hôn. Ñeøn naøo seõ
saùng hôn? vì sao?
Caâu 2
Coù hai boùng ñeøn, moãi boùng coù coâng suaát laø 110W vaø ñieän aùp laø 110V. Hoûi coù theå duøng ôû
löôùi ñieän 220V ñöôïc khoâng? caùch ñaáu hai boùng nhö theá naøo?
Caâu 3
Haõy söû duïng 3 coâng taéc ba chaáu ñeå thieát keá maïch theo yeâu caàu ñieàu khieån töông töï
maïch ñeøn giao thoâng.

GV: Trịnh Vũ Bảo – Khoa Điện - ĐHTĐ

Trang37
 Thực hành điện căn bản

BAØI THÖÏC HAØNH SOÁ 2

MAÏCH ÑEØN HUYØNH QUANG

MAÏCH ÑEØN CAO AÙP THUYÛ NGAÂN
CHUOÂNG ÑIEÄN
I. MUÏC ÑÍCH YEÂU CAÀU

- Giuùp cho sinh vieân bieát ñöôïc caùch noái daây maïch ñeøn huyønh quang, maïch ñeøn cao aùp
thuyû ngaân, chuoâng ñieän.
- Yeâu caàu sinh vieân: Naém ñöôïc nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa maïch, hieåu roõ töøng loaïi sô ñoà
Thao taùc ñuùng kyõ thuaät
- Baét daây vaø söûa chöõa ñöôïc caùc pan thöôøng gaëp khi söû duïng ñeøn huyønh quang

II. THIEÁT BÒ SÖÛ DUÏNG

Daây daãn ñieän, caàu dao, coâng taéc, caàu chì, oå caém, ñeøn huyønh quang, ñeøn cao aùp thuyû
ngaân, chuoâng ñieän (220V), Nuùt nhaán chuoâng.

III. TOÙM TAÉT LYÙ THUYEÁT

1> Maïch ñeøn huyønh quang

a. Sô ñoà nguyeân lyù
Sô ñoà söû duïng ballast hai daây
BALLAST
P N
S1

STARTER

H1. Sô ñoà maïch 1

Sô ñoà söû duïng ballast ba daây

GV: Trịnh Vũ Bảo – Khoa Điện - ĐHTĐ

Trang38
 Thực hành điện căn bản

BALLAST
P
S1

N
STARTER
H2. Sô ñoà maïch 2

Sô ñoà söû duïng ballast ñieän töû

P
N
BALLAST ÑIEÄN TÖÛ

H3. Sô ñoà maïch 3

b. Nguyeân lyù hoaït ñoäng
Luùc môùi coù ñieän stater seõ coù ñieän vaø kín maïch, doøng ñieän qua hai tim ñeøn laøm nung
noùng tim ñeøn vaø phaùt xaï ñieän töû. Sau ñoù Stater nguoäi ñi môû tieáp ñieåm, ñieän aùp nguoàn
ñaët vaøo hai ñaàu ñeøn laøm xuaát hieän hieän töôïng phoùng ñieän trong chaát khí. Khi aáy thuyû
ngaân seõ boác hôi vaø duy trì hieän töôïng phoùng ñieän.
Hieän töôïng phoùng ñieän laøm phaùt sinh nhieàu tia töû ngoaïi. Caùc tia naøy kích thích chaát
huyønh quang queùt beân trong oáng laøm phaùt sinh aùnh saùng thaáy ñöôïc.

2> Maïch ñeøn cao aùp thuyû ngaân

a. Sô ñoà noái daây ñeøn cao aùp thuyû ngaân chaán löu ngoaøi

GV: Trịnh Vũ Bảo – Khoa Điện - ĐHTĐ

Trang39
 Thực hành điện căn bản

BALLAST
P
N

b. Nguyeân lyù hoaït ñoäng

3> Chuoâng ñieän

GV: Trịnh Vũ Bảo – Khoa Điện - ĐHTĐ

Trang40