I HC QUC GIA TP.

H CH MINH TRNG I HC KHOA HC T NHIN LP QUN L MI TRNG KHA 22

Mn hc: Qun l mi trng nng nghip v nng thn

CHUYN 3

CC GII PHP QUN L MI TRNG NNG NGHIP, NNG THN

Tp. H Ch Minh Thng 12, nm 2013

I HC QUC GIA TP. H CH MINH TRNG I HC KHOA HC T NHIN LP QUN L MI TRNG KHA 22

Mn hc: Qun l mi trng nng nghip v nng thn

CHUYN 3

CC GII PHP QUN L MI TRNG NNG NGHIP, NNG THN

GVHD HVTH

PGS.TS.Trng Thanh Cnh Phm Minh Long H Xun Lch Kiu Th Phng Loan L Trng Ngc Hn Th Bch Ngc Trn Ngc Thanh Nguyn Thnh Tr

Tp. H Ch Minh Thng 12, nm 2013

MC LC
CHNG 1 M U ..................................................................................................1 1.1. T VN ...................................................................................................... 1 1.2. MC TIU NGHIN CU ................................................................................. 1 1.3. NI DUNG V PHNG PHP NGHIN CU ............................................ 1 1.4. PHM VI V I TNG NGHIN CU ..................................................... 1 CHNG 2 TNG QUAN TI LIU .......................................................................2 2.1. Mi trng nng nghip ....................................................................................... 2 2.1.1. nh ngha ..................................................................................................... 2 2.1.2. c im mi trng nng nghip Vit Nam ............................................... 2 2.2. Nng Thn ............................................................................................................ 3 2.2.1. nh ngha ..................................................................................................... 3 2.2.2. c im mi trng nng thn Vit Nam ................................................... 4 CHNG 3 MI TRNG NNG NGHIP ..........................................................6 3.1. Cc vn mi trng nng nghip .................................................................... 6 3.1.1. Hiu qu u t thp...................................................................................... 6 3.1.2. Chnh sch s dng t ai ............................................................................ 7 3.1.3. Th trng tiu th ....................................................................................... 16 3.1.4. Chnh sch u t cho nng nghip ............................................................ 17 3.2. Gii php qun l mi trng nng nghip ........................................................ 21 3.2.1. Nng cao nhn thc ..................................................................................... 21 3.2.2. Gii php qun l......................................................................................... 21 3.2.3. Gii php k thut ....................................................................................... 21 3.2.4. Gii php kinh t ......................................................................................... 21 3.2.5. xut cc gii php qun l pht trin mi trng nng nghip ............. 22 CHNG 4 MI TRNG NNG THN ............................................................24 4.1. Cc vn mi trng nng thn ...................................................................... 24 4.1.1. C s h tng nng thn yu km ............................................................... 24 4.1.2. Nhn thc v dn tr nng dn .................................................................... 35 4.1.3. Phong tc tp qun nng thn ..................................................................... 37 i

4.1.4. H thng qun l yu km ........................................................................... 40 4.1.5. Ti nguyn nng nghip suy gim............................................................... 42 4.2. Gii php qun l mi trng nng thn ........................................................... 47 CHNG 5 KT LUN V KIN NGH .............................................................. 50 5.1. Kt lun............................................................................................................... 50 5.2. Kin ngh ............................................................................................................ 50

ii

DANH MC BNG BIU Bng 1. Hin trng s dng t bnh qun mi ngi theo a phng ...................... 12 Bng 2: S x c trm y t, s trm y t xy dng tnh n nm 2011 ........................ 33 Bng 3: Phn b t dc v t b thoi ha do qu trnh ra tri v xi mn cc vng ............................................................................................................................... 44 DANH MC HNH NH H nh 1: Thng k ng giao thng Nng thn cp x theo 6 vng KT-XH ............... 31 H nh 2: T l % ng n UBND x c nha, b tng ha chia theo 06 vng KTXH.................................................................................................................................. 31 H nh 3: So snh t l % s x c c s ch bin nng lm, thy sn phn theo loi c s 02 thi k 2006-2011 ................................................................................................ 35 H nh 4: C cu i ng cn b cp x theo tui (a); theo tr nh gio dc ph thng (b) v theo tr nh chuyn mn (c) .................................................................... 35 H nh 5: M t x l rc nng thn ................................................................................ 40 H nh 6: D lng ha cht bo v thc vt trong t ti mt s khu vc Nam nh (thng 6/2007)................................................................................................................ 43 H nh 7: Biu s dng nc ca mt s ngnh ......................................................... 46

iii

DANH MC VIT TT FAO BVTV B NN v PTNT WTO NQ-TW UBND CTR :T chc Nng Lng Th gii : Bo v thc vt : B Nng nghip v Pht trin Nng thn : T chc Thng mi Th gii : Ngh nh Trung ng : y ban nhn dn : Cht thi rn

iv

CHNG 1 M U
1.1. T VN Vi cc u th v iu kin t nhin v kh hu, nng nghip l mt ngnh truyn thng Vit Nam. Lng sn phm to ra t ngnh ny khng ch p ng cho nhu cu tiu th trong nc m cn xut khu ra nc ngoi em li ngun thu nhp ln cho t nc. Nm 2012 sn lng la t mc 43,7 triu tn, cao nht t trc n nay. Kim ngch xut khu nng sn chnh nm 2012 t 14,9 t USD, tng gp 8 ln so vi nm 2001 (B Nng nghip v Pht trin Nng thn). Mc d c nhng ng gp cho nn kinh t quc gia nhng di s pht trin ca khoa hc cng ngh v i hi nng cao nng sut, sn xut nng nghip ngy cng gy ra nhng vn nhim khng ch i vi mi trng ni chung m mi trng nng nghip nng thn ni ring. Hin trng nhim trong cc hot ng sn xut nng nghip ngy cng gia tng. L mt nc c nn nng nghip truyn thng, lng dn c tp trung sinh sng ti cc vng nng thn Vit Nam chim 70% tng dn s. Cc xung t trong qun l v s dng t ai, c th l t nng nghip; iu kin v sinh mi trng nng thn; cc nh kin lng x t ra nhng vn cp thit i vi cng tc qun l mi trng nng thn hin nay. Thc trng ny t ra vn cp thit l phi nghin cu tm ra cc gii php gim thiu v khc phc cc vn tn ti trong mi trng nng nghip nng thn. y l vn mang tnh a ngnh v cn nhng gii php tng hp trn nhiu phng din. Chnh v vy, nhm chng ti thc hin tiu lun v Cc gii php qun l mi trng nng nghip nng thn. 1.2. MC TIU NGHIN CU Xc nh cc vn mi trng trong mi trng nng nghip nng thn Vit Nam trong giai on hin nay, t xut cc gii php gii quyt cc vn ny. 1.3. NI DUNG V PHNG PHP NGHIN CU Tiu lun gm cc ni dung nghin cu sau: Cc vn mi trng trong mi trng nng nghip Gii php cho cc vn ca mi trng nng nghip Cc vn mi trng trong mi trng nng thn Gii php cho cc vn ca mi trng nng thn 1.4. PHM VI V I TNG NGHIN CU i tng v phm vi nghin cu: cc vn mi trng trong phm vi mi trng nng nghip nng thn.

CHNG 2 TNG QUAN TI LIU

2.1. Mi trng nng nghip 2.1.1. nh ngha Nng nghip theo ngha hp l ngnh sn xut ra ca ci vt cht m con ngi phi da vo quy lut sinh trng ca cy trng, vt nui to ra sn phm nh lng thc, thc phm... tho mn cc nhu cu ca mnh. Nng nghip theo ngha rng cn bao gm c lm nghip, ng nghip. Nh vy, nng nghip l ngnh sn xut ph thuc rt nhiu vo t nhin. Nhng iu kin t nhin nh t ai, nhit , m, lng ma, bc x mt tri... trc tip nh hng n nng sut, sn lng cy trng vt nui. Nng nghip cng l ngnh sn xut c nng sut lao ng rt thp, v y l ngnh sn xut ph thuc rt nhiu vo t nhin; l ngnh sn xut m vic ng dng tin b khoa hc - cng ngh gp rt nhiu kh khn. Ngoi ra sn xut nng nghip nc ta thng gn lin vi nhng phng php canh tc, l thi, tp qun... c t hng ngh n nm nay. cc nc ngho, nng nghip thng chim t trng rt ln trong GDP v thu ht mt b phn quan trng lao ng x hi. 2.1.2. c im mi trng nng nghip Vit Nam Nn nng nghip Vit Nam c quy m nh l, quy m h gia nh v mang tnh cht t pht. Nh nc c nhng chnh sch u t cho pht trin nng nghip trn nhiu lnh vc: khoa hc cng ngh, k thut trng trt, chn nui, h tr vn cho nng dn Vit Nam vn pht trin bn vng trong sn xut nng nghip vn cn l mt vn mi. c bit trong 20 nm i mi va qua bn cnh nhng thnh tu m chng ta t c th thc tin cng ang t ra cho chng ta rt nhiu thch thc khi xy dng nn nng nghip theo hng bn vng. Nhng thch thc l : + Hot ng sn xut nng nghip vn cn ph thuc qu nhiu vo t nhin. + Gi tr gia tng ca sn phm nng nghip cn rt thp + Rung t nng thn b chia nh, manh mn khng ph hp vi yu cu ca vic sn xut hng ho ln, tp trung. + Qu tr nh c gii ho nng nghip v vic p dng cc quy trnh k thut sn xut tin tin cn din ra chm chp. Hu ht cc khu sn xut nhng vng nng nghip u lm th cng, dn n nng sut lao ng nng nghip rt thp. + Vic s dng phn ho hc, thuc tr su, thuc dit c v cc cht kch thch sinh trng mt cch tu tin c du hiu vt qu gii hn cho php ca mi trng sinh thi, dn n thoi ho t, nhim ngun nc v gy hi n sc kho 2

con ngi. + u ra cho cc sn phm nng nghip khng n nh nh hng trc tip n thu nhp ca c dn nng nghip, to ra s phn ho giu ngho ngy cng su rng trong cc tng lp dn c, c bit l gia khu vc thnh th v nng thn. + Cng nghip nh, tiu th cng nghip v lng ngh pht trin mnh nhiu vng nng thn, thu ht khong trn hai triu vic lm. Song cng ngh sn xut cn lc hu, sc cnh tranh km, thiu th trng tiu th sn phm l nhng nguyn nhn chnh gy cn tr cho s pht trin n nh ca khu vc ny. Bn cnh vic c nhng mt tc ng tch cc, nhng do pht trin thiu quy hoch v thiu u t tho ng cho bo v ti nguyn v mi trng, khu vc sn xut ny ang gy nhim mi trng sng cho cc cng ng dn c nng thn, c bit ti mt s lng ngh ni sn xut ng dn c. 2.2. Nng Thn 2.2.1. nh ngha Nng thn l khi nim dng ch mt a bn m sn xut nng nghip chim t trng ln. Nng thn c th c xem xt trn nhiu gc : kinh t, chnh tr, vn ho, x hi... Kinh t nng thn l mt khu vc ca nn kinh t gn lin vi a bn nng thn. Kinh t nng thn va mang nhng c trng chung ca nn kinh t v lc lng sn xut v quan h sn xut, v c ch kinh t... va c nhng c im ring gn lin vi nng nghip, nng thn. Xt v mt kinh t - k thut, kinh t nng thn c th bao gm nhiu ngnh kinh t nh: nng nghip, lm nghip, ng nghip, tiu, th cng nghip, dch v... trong nng nghip, lm nghip, ng nghip l ngnh kinh t ch yu. Xt v mt kinh t - x hi, kinh t nng thn cng bao gm nhiu thnh phn kinh t: kinh t nh nc, kinh t tp th, kinh t c th... Xt v khng gian v lnh th, kinh t nng thn bao gm cc vng nh: vng chuyn canh la, vng chuyn canh cy mu, vng trng cy n qu... (1). Khi nim v Nng thn Theo Ngh nh s 41/2010/N-CP ngy 12/4/2010 ca Chnh ph v chnh sch tn dng phc v pht trin nng nghip, nng thn: Nng thn l phn lnh th khng thuc ni thnh, ni th cc thnh ph, th x, th trn, c qun l bi cp hnh chnh c s l y ban nhn dn x. Nng thn Vit Nam hin nay c khong 70% dn s sinh sng. (2). Khi nim v Nng thn mi Hin nay, cha c mt nh ngha chnh thc v Nng thn mi. Tuy nhin, theo Ngh quyt s 26 ca Ban Chp hnh Trung ng ng (kha X) v nng nghip, 3

nng dn, nng thn, th Nng thn mi c hiu l: C kt cu h tng kinh t - x hi hin i. C cu kinh t v cc h nh thc t chc sn xut hp l, gn nng nghip vi pht trin nhanh cng nghip, dch v, th theo quy hoch. X hi nng thn n nh, giu bn sc vn ha dn tc. Dn tr c nng cao, mi trng sinh thi c bo v. H thng chnh tr nng thn di s lnh o ca ng c tng cng. 2.2.2. c im mi trng nng thn Vit Nam (1). Lch s hnh thnh v pht trin ca x hi nng thn Khi con ngi bit trng trt th dn dn nh c, nng thn h nh thnh. Nn vn minh sn bn, hi lm chuyn sang nn vn minh chn nui, trng trt, cng x nng thn ra i thay th cho cng x th tc. Cng x nng thn to iu kin thun li cho ngh trng trt v chn nui pht trin. Trng trt v chn nui pht trin li i hi phi trao i nhng sn phm lm ra, i hi phi c nhng cng c sn xut. Do , t cng x nng thn dn dn xut hin x hi th v sau l nn vn minh cng nghip ra i. Mt s quan im cho rng: X hi th h nh thnh da trn c s ca x hi nng thn nhng khi n pht trin li tr thnh lc lng bc lt nng thn, y nng thn xung lc hu, i ngho. n mt mc nht nh s lc hu, chnh s i ngho ca nng thn k m hm s pht trin ca nng thn. Ngy nay, s pht trin hi ho ca nng thn v th i cng vi s pht trin ca vn minh tin hc. Trong tng lai x hi nng thn v x hi th khng c ranh gii ngn cch. S xch li gn nhau gia nng thn v th l qu tr nh lm cho nng thn pht trin c v kinh t v x hi ln ngang vi s pht trin chung ca x hi th, l qu trnh lm cho cc yu t tch cc tt p ca th xm nhp vo nng thn v ngc li. (2). c im ca x hi nng thn Sinh thi nng thn mang nhiu yu t t nhin: Nh, vn, ao, rung. Chng thng gn vi nhng iu kin a l sn c, t c ci to nn cha thun tin cho sinh hot giao lu kinh t vn ho Kinh t nng thn ch yu l kinh t nng nghip (thng chim t 50% lao ng tr ln). Trng trt v chn nui l hai ngnh chnh, ngoi ra cn c cc ngh th cng, ch bin lng thc, thc phm, bun bn nh theo h gia nh. Chnh tr nng thn: Ngoi h thng chnh quyn x, p, thn do Nh nc iu hnh trn c s php lut cn c h thng cng v chc sc trong dng tc, gi lng, thn thuc, tn gio iu chnh hnh vi ca cc thnh vin bng tc l nhng 4

quy c ngoi php lut (php vua thua l lng). S cng ch vic thc hin chun mc l uy tn, danh d, d lun x hi. H thng chnh quyn php lut nhiu khi khng c hiu lc bng h thng dng tc, tn gio, v cc chun mc c tnh quy c trn. Vn ho nng thn ch yu l vn ho dn gian, thng qua l, hi, ca ht, h, v, k chuyn truyn nhng gi tr thm m, o c, li sng, kinh nghim sng, kinh nghim sn xut t th h ny sang th h khc. Vn ho nng thn bo tn c nhng gi tr qu bu mang tnh truyn thng, nhng n cng cha ng nhng yu t khng c li cho s pht trin. (3). c im ca nng thn Vit Nam Hin nay nc ta c 85% dn c sng vng nng thn. X hi nng thn Vit Nam l x hi nng thn vng ng Nam . N va mang tnh cht ca x hi nng thn vng ng , va mang tnh cht x hi nng thn vng Nam . X hi nng thn vng ng chu nh hng nhiu ca vn ho Trung Quc v n . Lng xm qun t trn mt mnh t nh, xung quanh l ng rung. Trong lng mt vi dng h sng vi nhau t lu i, vi nn kinh t t cung t cp, vi h thng ca nhng quy c ring c trng cho cng ng dn c . X hi nng thn vng Nam phn ln l min t x p ri theo b knh, ng b gm nhiu gia nh nhiu ni khc nhau qun t thnh, t gn b vi tc l, dng h m gn b vi nhau bng cng vic lm n, vi mt nn sn xut hng ho c nhng tin pht trin. Nng thn Vit Nam cng c nhng c trng . Nng thn min Bc v min Trung cn mang nhiu c im x hi nng thn ng . X hi nng thn min Nam cn lu li nhng c im ca x hi nng thn ng nhng ch yu l nhng c trng ca x hi nng thn Nam .

CHNG 3 MI TRNG NNG NGHIP

3.1. Cc vn mi trng nng nghip 3.1.1. Hiu qu u t thp Theo bo co gim st v vic thc hin chnh sch, php lut u t cng cho tam nng do y ban Thng v Quc hi thc hin th u t cng cho nng nghip tng ln r rt thi gian qua, nhng vn cn dn tri, lng ph, khin cho hiu qu u t khng cao. (1). Vn u t tng nhanh

Giai on 2006 2011, tng vn u t cng cho tam nng t ngun ngn sch nh nc (NSNN) v tri phiu Chnh ph l 432.788 t ng, bng gn 50% tng vn u t pht trin ngun NSNN v tri phiu Chnh ph. Ngoi ra, trong giai on ny, tng gi tr hip nh v ODA c k kt hn 26,897 t USD, chim trn 94% l ngun vn vay u i, trong vn u t dnh cho nng nghip, thy li, lm nghip, thy sn phc v pht trin nng nghip v nng thn, gim ngho l 3,833 t USD. D n cho vay theo c ch tn dng thng mi trong lnh vc nng nghip, nng thn cng tng trng qua cc nm vi tc tng b nh qun 24%/nm. Tnh n ht nm, d n cho vay nng nghip, nng thn ca cc t chc tn dng t gn 500 nghn t ng, tng 30,64% so vi thi im mt nm trc v gp hn 3 ln so vi d n cho vay nng nghip, nng thn ti thi im cui nm 2006. C s h tng cho nng nghip, nng thn c u t ln. n nay, tng nng lc ti thit k ca h thng thy li t khong 3,45 triu ha t canh tc. Cc cng trnh thy li cn p ng mc tiu ngn mn cho 0,87 triu ha, ci to chua phn 1,6 triu ha, duy tr cp nc cho sinh hot v sn xut cng nghip trn 5,650 t m3/nm. n nm 2011, c 99,8% s x v 95,5% s thn c in.
(2). u t dn tri, thiu hiu qu Tuy vy, theo gim st ca y ban Thng v Quc hi, cn nhiu hn ch, yu km trong u t cng cho tam nng. C th l, ngun lc u t cn thiu so vi nhu cu. Vn FDI u t cho nng nghip, nng thn rt thp v c xu hng gim dn, t t l 8% trong tng c cu FDI ca c nc nm 2001 xung cn 1% nm 2010. Tnh chung c thi k 1999 2010, ngnh nng nghip v pht trin nng thn mi thu ht c khong 738 d n (khng k cc d n ch bin thc phm) vi tng vn u t ng k l 4,3 t USD, chim 2,3% trong tng s vn u t ng k ca c nc. 6

Qua cng tc thanh tra, kim tra, c quan chc nng pht hin 220 v vic vi phm trong lnh vc qun l u t, gy thit hi cho Nh nc hng chc t ng... Kin ngh x l theo php lut 278 i tng v 33 doanh nghip, n v thit k, thi cng, thu hi cho Nh nc 21,7 t ng. Kin ngh x l ti chnh Chng tr nh 134 hn 19 t ng, Chng tr nh 135 hn 97 t ng, Chng tr nh mc tiu quc gia nc sch v v sinh mi trng nng thn hn 75 t ng. Bo co cho rng, t nh trng u t dn tri, ko di, hiu qu s dng vn khng

cao. V d v u t thiu ng b, thi cng ko di gy lng ph ngun lc c nu ra l D n h cha nc Sng Mng (B nh Thun). D n c tng mc u t hn 207 t ng, ti cho 4.670ha t canh tc nng nghip v iu tit l cho h du v vng ph cn.
Cng tr nh c b tr vn tri phiu Chnh ph nm 2008, 2009 l 133,3 t ng (cn thiu hn 74 t). Nhng nm 2010, 2011, cng tr nh khng c tip tc b tr vn tri phiu Chnh ph d h thng knh ang thi cng d dang lm nh thu phi tm dng, cng tr nh khng m bo tin . Hin h tch trn 34 triu m3 nc nhng cha c s dng hiu qu... 3.1.2. Chnh sch s dng t ai 3.1.2.1. Vn chnh sch t ai i vi nng nghip v nng dn (1). Chnh sch t ai l vn phc tp nht, nhy cm nht v l nt tht c bn nht trong php lut v ch qun l t ai ca Nh nc ta. Php lut hin hnh quy nh t ai thuc s hu Nh nc, Nh nc thng nht qun l. Vi nh hng ny, mc d xc nh t ai l mt yu t th trng, quyn s dng t l hng ha c bit, ngi dn c th hng cc quyn v quyn s dng t, m cc quyn c th ny qua nhng ln sa i Lut t ai nm 1993, ni rng dn, gn n mc ca quyn s hu t nhn, nhng trong vn hnh c th ang cn nhiu lng tng, mp m, khng minh bch, ang l mt nguyn nhn ngun ca t nh trng lng ph t ai, li dng k h ca lut xm phm li ch ca dn v Nh nc, gy nn khiu kin t ai phc tp, ko di v t nh trng tham nhng (thng qua thi hnh Lut t ai) nghim trng, gy nn bt b nh trong d lun x hi. (2). t ai l a bn phn b c s vt cht x hi, l t liu sn xut c bn ca sn xut nng nghip, t ai cng l ti sn c bit ch din tch l hu hn, nng sut l v hn, c ngha l nu qun l tt, s dng c hiu qu th vi ngun ti nguyn v t ai c hn c th to ra ngun ca ci v hn cho t nc v nhn dn. 7

T , mun gii quyt c bn th ch qun l t ai th nn xem xt li v ch s hu, l vn gy tranh ci dai dng, tuy khng d c chp nhn, nhng phi dm nh n thng vo s tht c cch tip cn gn ti mc chun chn l ca cuc sng. Trn tinh thn , ngh tha nhn ch a s hu t ai nc ta, vi ni dung l: - Mt s loi t phi thuc s hu Nh nc gm cc loi t phi do Nh nc qun l s dng v li ch chnh tr, kinh t, x hi, mi trng v an ninh quc phng ca t nc nh mt nc bin, rng c dng - Mt s loi t thuc s hu cng ng (khng phi s hu tp th) do cng ng qun l v s dng phc v li ch cng ng nh mt s din tch rng phng h, din tch mt nc ln - Mt s loi t thuc s hu t nhn do ngi dn qun l v s dng phc v li ch gia nh v c nhn, ch yu l t nng nghip. (C th c cch tip cn nh sau: t ai thuc s hu ton dn, do Nh nc qun l theo quy nh ca php lut, c giao cho cc ch th trc tip qun l v s dng di s qun l thng nht ca Nh nc). - Mt s loi t c giao cho Nh nc qun l trc tip s dng v li ch chnh tr, kinh t, x hi, mi trng v an ninh quc phng v li ch t nc nh mt nc ln, rng c dng, v.v. - Mt s loi t c giao cho cng ng dn c trc tip qun l v s dng phc v li ch cng ng nh mt s din tch rng phng h, mt nc ln, v.v. - Mt s loi t c giao cho cc t chc, c nhn trc tip qun l v s dng v li ch ca cc t chc, c nhn, ch yu l t nng nghip. y khng phi l t nhn ha t ai m l ch a s hu v t ai. D l loi h nh s hu no, t ai vn do Nh nc thng nht qun l theo quy nh ca php lut. C mt s ngi cho rng giao quyn s dng t lu di cho dn v thi hn l , khng cn ra s hu t nhn v t ai. Phi xin ni rng vic giao quyn s dng t cho dn d vi thi gian l v hn v vic giao quyn s hu t ai cho dn vn c s khc nhau v bn cht kinh t. Khi ni t l hng ha, d l hng ha c bit th gi t giao dch trn th trng phi theo quy lut th trng c s tha thun gia ngi mua t v bn t, m bo cng khai v minh bch. Khi Nh nc v nh u t cn s dng t ca dn th mua li theo gi tha thun. V l lun cng nh thc tin khng th c th trng ch thc v quyn s dng t m ch c th trng ch thc v t gn vi quyn s hu. Thc hin ch a s hu v t ai cng l gii php tho g nt tht cui cng v vng mc trong ch qun l t ai ca nc ta v cng l mt khu quan 8

trng hon thin th ch kinh t th trng v bt ng sn trong thi im hin nay. (3). Khi ra ch trng chuyn mt phn t ai sang ch s hu t nhn th phi ra ngay nhng nh ch qun l ph hp: - m bo quyn nh ot ca Nh nc v qun l t ai: Lut phi quy nh Nh nc c quyn qun l v mc ch s dng, khng cho php ty tin chuyn mc ch s dng; Nh nc c quyn mua li t ca t nhn phc v li ch quc gia hoc cho nh u t thu li nhng phi tun th gi th trng, ngha l phi chp nhn gi mua cao hn hin nay, nhng chnh v vic mua bn theo gi th trng nh vy, li to iu kin cho nh nc v nh u t phi cn nhc vic mua t ca dn, cn n u mua n , mua ri th phi s dng ngay v s dng c hiu qu v cng thc y cc nh u t i t m nhng ch t c gi r hn, hn ch vic xm phm nhng vng t b xi rung mt ang s dng c hiu qu cao cho sn xut nng nghip; m bo quyn ca Nh nc v thu thu khi mua bn t ai v thay i mc ch s dng, t nhng chnh lch v a t phi ri vo tay Nh nc phc v li ch ca t nc, nhng vn m bo li ch ca dn, chn ng dng chy ca chnh lch a t ri vo tay nhng nh u t c hi gn vi quyn li cc nhm li ch. - m bo khng t nng nghip s dng ty tin: Nh nc c quyn qun l ti thng v s dng t. Vic chuyn i t nng nghip sang phi nng nghip c quy nh minh bch trong php lut. Khng nhng vy, vic chuyn i c cu cy trng, vt nui trn t nng nghip cng phi c quy nh c th, nht l nhng quy nh v quy hoch, v thu, v x pht ngi nng dn phi s dng t theo quy hoch c c quan c thm quyn ca nh nc ph duyt. - Phi quy nh c th v vic cho ngi nc ngoi thu t k c thu t lm nng nghip. Vic cho ngi nc ngoi thu t phi thng qua nhng quy nh cng, chng hn ngi nc ngoi mun thu t phi c c quan c thm quyn ca Nh nc ph duyt, sau Nh nc ly t thuc s hu ca Nh nc hoc mua li ca dn cho nh u t nc ngoi c thu li v phi np thu theo quy nh ca php lut. (4). Vic xc nh ch s hu t nng nghip cho h gia nh v c nhn ngi lm nng nghip c coi l mt gii php hiu qu nht. Tng kt lch s pht trin nng nghip trong gn 60 nm qua t nm 1954 2011, trong c 21 nm ha b nh lp li min Bc nm 1954 v 37 nm sau ngy thng nht t nc nm 1975, ng trn gc v chnh sch t ai ca Nh nc 9

ta, c th a ra nhn xt sau y: - T thi k 1954 1988: K t ngy ha b nh lp li min Bc nm 1954 n thi im B chnh tr ra Ngh quyt 10 nm 1988 cho thy sut trong 34 nm sn xut nng nghip nht l sn xut la ca nc ta rt lc hu, bp bnh, lin tc phi nhp khu lng thc m dn vn thiu n v c hng triu ngi i. Sn xut la ln xung tht thng, trong cc nm 1976 1988 sn lng la ch t 11,8 n 17,8 triu tn/nm. Trong 34 nm, tr nm ci cch rung t nng dn c chia rung sau thc hin ch trng pht trin hp tc x, t ai ca nng dn c tp th ha, sn xut khng pht trin, nhng cng c thi im ni lng mt phn quy nh v quyn t ch ca nng dn nh khon h theo Ch th 100 vo nm 1981 th sn lng la c tng ln c vi ba nm, sau nng dn li khng cn ng lc, sn xut la li sa xt, nn nng nghip ri vo khng hong t nm 1985 n nm 1987, gy nn cnh 2 triu ngi i vo nm 1987 1988. - n nm 1988, B Chnh tr ban hnh Ngh quyt 10, quyt nh giao quyn t ch rung t cho h nng dn v cho php t do ha lu thng nng sn hng ha. Ch sau 1 nm, vo nm 1989 sn xut la bng n, tng 2 triu tn so vi nm 1988 (mc d cc iu kin v c s vt cht v nng nghip khng c g i mi), xut khu 1,5 triu tn go, nn i kinh nin ca Vit Nam c bn chm dt, tip sau vo nm 1993, Nh nc ban hnh Lut t ai mi v nhng quy nh sa i Lut t ai tip theo, giao quyn s dng t ai y cho nng dn cng vi tng vn u t v p dng khoa hc cng ngh mi, m bo trong 23 nm t nm 1988 2011, ch c 4 nm 2001, 2005, 2006, 2007 sn lng la khng tng gim, trong 19 nm cn li sn lng la tng lin tc, nm sau cao hn nm trc, tc tng trng b nh qun gn 5%/nm, sn lng la nm 2011 t 42,32 triu tn gp hn 2 ln sn lng la t 17 triu tn nm 1988, c lng go xut khu tng lin tc trong sut thi k hn 20 nm, nm 2011 xut khu c trn 7 triu tn go. 3.1.2.2. Tc ng ca chnh sch t ai i vi s chuyn bin quan h rung

t trong nng nghip v pht trin nng thn

(1). Tc ng tch cc Mt trong nhng thnh tu ni bt, khi sc ca nng nghip Vit Nam trong thp k va qua l sc sn xut trong nng nghip, nng thn thc s c gii phng. Nng nghip v kinh t nng thn c nhp tng trng kh: giai on 1986 2004, nng nghip tng trng 3,905%, c bit giai on 1996-2000 tng trng cao 4,47% l mc tng trng l tng m bo kinh t pht trin v bo m an ninh lng thc ca t nc. Nhiu vng nng thn bc u c i mi, i sng nhn dn c ci thin. Mc sng v vt cht tng ln v cc iu kin sinh hot nh nh ca h gia nh gn nh xp x 99,95%. dng gia nh, kt cu h tng khu vc 10

nng thn nh giao thng: nm 1998 c 91,6% s x c ng giao thng ti trung tm x, n nm 2000 c 94,6%; nm 1998: 82,9% s x c in, n nm 2000 l 89,1%; nm 2000: 98,7% s x thuc khu vc nng thn c trm x, 98,9% s x c trng hc tiu hc; thy li, bu in mt s vng c pht trin mnh. T l h ngho nng thn gim t 29% nm 1990 n nm 2004 cn 11% (theo tiu ch ca Vit Nam). Tng t l thi gian lao ng khu vc nng thn t 72,46% giai on 1996 2000 ln 76,58% giai on 2001- 2004. Hin c 1,35 triu c s ngnh ngh nng thn, thu ht trn 10 triu lao ng, gp phn ci thin i sng nng dn v b mt nng thn. S bin i v quan h rung t cng to ra c s v ng lc cho s t ch ca ngi nng dn v trn c s gp phn dn ch ha i sng kinh t -x hi nng thn, xy dng nng thn mi. (2). Tc ng tiu cc Bn cnh nhng mt tch cc ni trn, chnh sch t ai cng lm ny sinh nhng tiu cc mi: Th nht, din tch t canh tc ngy cng thu hp v manh mn, qun l s dng km hiu qu. Vi tc tng dn s b nh qun t nm 1990 n nm 2004 l 1,6%/nm lm t canh tc cc vng nng thn Vit Nam ngy cng b thu hp li. Theo Nin gim thng k nm 2003, tng din tch t ai Vit Nam nm 2002 l 32929,7 ngh n ha, nhng t giao v cho thu l 24519,9 ngh n ha, chim t trng 74,46%. Trong , t nng nghip giao v cho thu (ngha l c s dng) l 9406,8 ngh n ha, chim 28,57% din tch t c nc. Trong khi nm 2002 c 25,5725 triu lao ng lm vic trong ngnh nng nghip. Nh vy, b nh qun mi mt nng dn c 0,3678 ha t canh tc, thuc loi thp nht th gii. Nu chia b nh qun u ngi cho mi n v t ai c s dng sinh sng th khong 0,3 ha/ngi. Cc khu vc trong c nc t cng phn b rt manh mn: ng bng sng Hng b nh qun t nng nghip/ngi l 0,0585ha, thp nht c nc, k n l Bc Trung B 0,71 ha, Duyn hi Nam Trung B: 0,0796 ha. Cao nht l Ty Nguyn 0,282 ha, ng bng sng Cu Long 0,175 ha.

11

Bng 1. Hin trng s dng t bnh qun mi ngi theo a phng Phn theo vng Dn s nm 2003 (nghn ngi) 80902,4 17648,7 Tng din tch t ai (nghn ha) 32929,7 1480,6 t nng nghip (nghn ha) 9406,8 855,2 Bnh qun t /ngi Bnh qun t nng nghip/ngi

C nc 0,407 0,116 ng bng sng 0,0839 0,0485 Hng ng Bc 9220,1 6532,8 916,3 0,709 0,099 Ty Bc 2390,2 3563,7 413,6 1,491 0,173 Bc Trung B 10410 5151,3 736,3 0,495 0,071 Duyn hiNam 6899,8 3306,6 549,4 0,479 0,0796 Trung B Ty Nguyn 4570,5 5447,5 1287,9 1,192 0,282 ng Nam B 128815 3473,8 1686,6 0,0269 0,131 ng bng sng 16881,6 3973,4 2961,5 0,235 0,175 Cu Long Ngun: Tnh ton ca tc gi t Nim gim thng k Vit Nam nm 2003 Th hai, vic giao t v cp giy chng nhn quyn s dng t v ang c trin khai trong c nc nhng mt s ni tin hnh cn chm. y cng l mt nguyn nhn dn n lng ph ngun lc t ai. C n 9404,7 ngh n ha t cha s dng (nm 2002) chim 28,56% din tch t ai c nc, tng ng vi t nng nghip giao v cho thu 9406,8 ngh n ha. Trong , t bng cha s dng l 535,7 ngh n ha, chim 1,627% din tch t c nc; c bit t i ni cha s dng 7136,5 ngh n ha, chim 21,67% din tch c nc; t c mt nc cha s dng 150,3 ngh n ha, chim 0,46%; sng sui 748,9 ngh n ha, chim 2,27%; ni khng c rng cy 618,3 ngh n ha, chim 1,88%; t cha s dng khc 215 ngh n ha, chim 0,65%. Th ba, cc hp tc x kiu c n nay khng cn thch hp vi nn kinh t th trng cn phi c nhng thay i. Theo s liu ca B Nng nghip v Pht trin nng thn c 17,4% s hp tc x t gii th. Trong s cn li, 10% thay i phng thc v ni dung hot ng: dch v h tr sn xut cho h x vin c kt qu, 90% ang lng tng, hot ng cm chng, khong mt na ch tn ti trn h nh thc. Mt s hp tc x ang l lc cn i vi s pht trin kinh t h v xy dng nng thn, c th trn mt s mt: thu qu theo u so, nhp nhng v ti chnh v cng 12

n, vi phm v qun l t ai 3.1.2.3. Nhng tn ti cn gii quyt chnh sch t ai hin nay ca Vit Nam Thc trng t nh h nh t ai Vit Nam hin nay ang t ra nhiu vn cn gii quyt: Th nht, vic cp giy chng nhn quyn s dng t qu chm, nhiu kh. Th hai, cc loi ph cp giy chng nhn t , chuyn quyn s dng t, chuyn mc ch s dng t l cao i vi ngi ngho. Th ba, thi hn giao t s dng hin nay c tha mn c cc ch th cha v vic cp li thi hn mi nh th no? Th t, hn in c nn gii hn hay khng? vic gii hn nh vy s nh hng n s pht trin ca kinh t hng ha. Nhng trng hp vt hn in th x l nh th no? Th nm, vic u gi quyn s dng t cng tng thu ngn sch ca a phng nn hay khng? v nh vy s gp phn y mc gi t ai tng trong khi chng ta cn h nhit th trng t ai. Ngoi ra nhu cu s dng t ca nhn dn rt ln, nu t cng khng s dng ht th chuyn thnh cc khu nh c cho dn hoc l bn u gi ly tin ti tr cho vic xy dng cc khu chung c cho dn ngho. Th su, iu tit a t bng cch no? Ngh nh 22 ca Chnh ph v n b thit hi khi gii ta khng qui nh s khc nhau v n gi bi thng gia t b thu hi mt phn v t b thu hi ton b. V vy, c trng hp khi u t xy dng c s h tng lm gi tr t gia tng, tt nhin c li cho ngi li cn ngi ra i thit hi. Nh vy, l khng cng bng cho ngi chu gii ta ton phn? Lm cch no iu tit phn gi tr gia tng ca ngi c li (ngi b thu hi mt phn gi tr s dng t) cho ngi b thit (ngi b thu hi ton phn gi tr s dng t). 3.1.2.4. Nhng gii php cn ci thin chnh sch t ai Th nht, xy dng nng lc cn b a phng l vn ct yu Vic xy dng nng lc bao gm: cung cp kin thc, cc khi nim kinh t c bn v nh gi v tnh thu t; pht ng cc chin dch tuyn truyn gio dc v php lut; o to cn b lm cng tc a chnh trong vic ha gii v gii quyt xung t theo kiu phi chnh thc; qui hoch s dng t. Kinh nghim Nhm Cng tc ca Lin hip quc v qun l t ai ng u minh ha cho vic c th t c nhng tin b ln ch trong mt khong thi gian ngn nu cn b a chnh c bi dng nhng k nng k thut, kin thc v x hi, ti chnh, php lut v kinh t. Th hai, khn trng giao t v cp giy chng nhn quyn s dng t cho cc ch c th. y cng l mt vn rt cp bch hin nay, Theo c tnh, hin nay cn hn 20% h s dng t nng nghip v 95% s h s dng t chuyn dng 13

cha c cp giy chng nhn quyn s dng t. Bn cnh , vic xin cp giy chng nhn quyn s dng t gp nhiu kh khn, th tc rm r, tn km. Th ba, iu chnh gim cc mc thu s dng t, thu trc b, thu chuyn nhng quyn s dng t. V l ph trc b, Ngh nh s 176/1999/N-CP ngy 21-12-1999 ca Chnh ph v l ph trc b, ti Khon 1, iu 6, qui nh l ph trc b i vi nh, t l 1% gi tr t. Gi t c y ban nhn dn tnh, thnh ph trc thuc trung ng quy nh theo khung gi t ca Chnh ph. Mc l ph ny vn cn cao khng ph hp vi tnh cht l l ph v tng gi tr ca nh, t thng rt ln nn gi tr 1% trong tng gi tr l con s ln. iu s nh hng n thi tch cc trong vic k khai v ng k t ai ca ngi dn, ng thi nh hng n s tht thu khon l ph ny v cng tc qun l t ai. Th t, v bi thng khi gii phng mt bng v iu tit a t. Khi nh gi bi thng thit hi v t v ti sn trn t phi m bo nguyn tc ph hp vi gi th trng ca a phng ti thi im c quyt nh thu hi t. m bo cng bng i vi ngi s dng t khi b Nh nc thu hi, vic nh gi bi thng khi gii phng mt bng phi c thc hin thng nht trn mt a bn v y ban nhn dn tnh phi c trch nhim kim tra, gim st vic thc hin ny, s ti chnh c trch nhim thm nh, thng nht n gi bi thng chung trn a bn ca m nh. chuyn i t nng nghip sang mc ch s dng khc, Nh nc cn c chnh sch iu tit phn gi tr gia tng ca t do u t d n mang li thng qua thu sut Th nm, tng cng cc bin php thc y tch t v tp trung rung t trong nng nghip Mc d quyn i rung l quyn ca nng dn (nhng ngi c Nh nc giao quyn s dng t, nhng cc c quan qun l nh nc phi c trch nhim tuyn truyn, vn ng v hng dn nng dn thy c li ch ca cng vic ny v c ch trng h tr u t nu c th ci to ng rung. S ch o dn in, i tha cho nng dn phi gn vi vic cp li giy chng nhn quyn s dng t nng dn an tm u t vo t ai mi chuyn i, p dng cc tin b khoa hc k thut trong sn xut nng nghip, tng hiu qu s dng t. X l nghim nhng trng hp li dng chnh sch tp trung t ai u c trc li. Khuyn khch m rng din tch, pht trin trang tri nhng ni cn nhiu t cha s dng. Din tch giao, cho thu lm trang tri phi theo yu cu kinh doanh, ph hp vi iu kin t ai mi a phng. i vi dn tc vng cao, dn tc t ngi cn c chnh sch bo m t nng, lm, ng nghip ph hp vi php lut v iu kin ca tng vng, tng dn tc. Cn c ch qun l h gi c t v n nh cuc sng. Khi giao t phi hng 14

dn ng bo dn tc s dng t sn xut hiu qu, n nh v lm giu trn t c giao, trnh t nh trng giao t xong ph mc cho ngi dn t xoay s. i vi ng bo dn tc t ngi th nh canh, thm canh trn rung t ca m nh l iu hon ton mi l, do vy cn phi c chnh sch h tr, c bit l h tr hng dn sn xut v u t ci to ng rung. Th su, x l kp thi hnh vi vi phm Lut t ai, c bit l tnh trng quy hoch treo Cn phi kim tra, thanh tra thng xuyn t nh h nh s dng t ai v x l kp thi cc hnh vi vi phm php lut, x l dt im v chm dt vic chuyn mc ch s dng t ty tin, ln chim t ai, chuyn quyn s dng t tri php. ng thi phi xc nh r trch nhim v c ch ti c th i vi cc ngnh, cc cp, t chc v c nhn trong vic thc hin qui hoch, k hoch s dng t. T , pht hin ngn chn v x l nghim nhng trng hp ph duyt d n khng theo qui hoch, k hoch v quy hoch treo; giao t, cho thu t khng ng thm quyn; bung lng qun l ngi s dng t t chuyn mc ch s dng t tri php lut. Th by, khng t iu kin v h khu trong vic cp giy chng nhn quyn s dng t Mt t nh trng tn ti trong nhiu nm cc thnh ph ln l:mun c nh, t phi c h khu v mun c h khu phi c nh t. Th nhng Lut t ai t trc n nay cng nh cc qui nh ca Tng cc a chnh trc y v nay l B Ti nguyn- Mi trng, u khng c quy nh nh vy. Thm ch, ti Thng t s 1417 ngy 18-09-1999 cn nu r: h gia nh, c nhn c nhn quyn s dng t ti ni ng k h khu thng tr v ti a phng khc (ngha l ni khng c h khu thng tr). Nhng thc t tn ti t nh trng gy kh khn, nhng nhiu, tiu cc cho ngi c nhu cu s dng nh, t hp php. V vy, Lut t ai thc s i vo cuc sng v to iu kin pht trin th trng bt ng sn, cn ngay lp tc cm t ra iu kin v h khu trong vic cp giy chng nhn quyn s dng t. Th tm, to mt bng sn xut kinh doanh cho nh u t v u gi quyn s dng t i vi cc d n u t loi b c ch xin cho Thc trng hin nay, mt s nh u t rt thiu mt bng sn xut kinh doanh nhng cc khu cng nghip c nc mi lp y 45% din tch, do phi y nhanh tin gii phng mt bng to qu t cho cc nh u t ti cc khu cng nghip, hoc thu hi cc phn t s dng khng hiu qu ca cc doanh nghip nh nc, cc t chc to qu t cho doanh nghip. T trc n nay ngi ta ch u gi quyn s dng t , mang tnh cht bn bt ng sn cho ngi tiu dng ch khng phi u t. Cc c quan qun l t 15

ai cha tng x l u gi quyn s dng t cho nh u t. Nu qui hoch l khu cng nghip th cng kh u gi hn. Tuy nhin, theo chng ti, kh cng lm c. t s dng vo mc ch u t nu em u gi s loi b c c ch xin cho, chm dt t nh trng anh no xin gii th c giao t d khng c nng lc u t. Thc t c nhiu n v c giao lm nh xng sn xut nhng khng lm. C khng t trng hp tiu cc, ngi c giao t xin chuyn i thnh d n khc khng ng mc ch u t sn xut. Khu t nm trong qui hoch cng tr nh cng cng nh siu th hoc lin hon siu th, nh hng vui chi gii tr, trng hc ngoi cng lp, bnh vin t vn c u gi. 3.1.3. Th trng tiu th Th trng xut hin v pht trin cng vi s pht sinh ca sn xut v trao i hng ho. Ban u l trao i bng hin vt, sau ny khi tin t xut hin th tin t gi chc nng nh gi cho hng ho trao i trn th trng. Thut ng th trng c s dng rt rng ri: th trng u vo, th trng u ra, th trng nng sn, th trng hng cng nghip Th trng nng nghip bao gm th trng u vo v th trng tiu th nng sn. th trng tiu th nng sn l ni m nng sn l hng ho ch yu c trao i v gi tr nng sn c thc hin.Ti sn xut x hi bao gm bn khu c bn: sn xut phn phi trao i va tiu dng. T sn xut cho n tiu dng phi lun chuyn qua hai bc na: l phn phi v trao i. Hai khu ny li c thc hin bi th trng. C th ni phn phi l khu quan trng nht trong qu trnh sn xut kinh doanh. l qu tr nh thc hin gi tr ca sn phm, a sn phm t qu trnh sn xut sang lu thng v n tiu dng. Thc hin tt khu phn phi v a sn phm n tay ngi tiu dng mi c th cho php nhanh chng thc hin qu trnh ti sn xut. Trong thi k nc ta cn ch bao cp, nn kinh t k hoch ho tp trung, th trng nng sn cn cha pht trin. Mi nhu cu ca ngi tiu dng b ng khung trong tem phiu. Ngi tiu dng, theo phn phi, c hng mt s lng nht nh cc loi lng thc, thc phm theo thng. v nh vy l khng c nhu cu t do m nhu cu hon ton th ng theo tem phiu. Tnh trng ny dn n ngi tiu dng khng th c nhu cu pht sinh va tiu dng l p buc. Khng ch th, n cn dn n tr tr trong sn xut, sn xut nng nghip cm chng theo n t hng ca nh nc, t quan tm n ci tin cht lng sn phm do khng phi lo khu tiu th u ra. Ton b sn phm sn xut ra c nh nc bao tiu v b l (nu thua l). Chnh t nhng l do ny m trong thi k k hoch ho tp trung, th trng nng sn cha pht trin, sn lng sn phm v cht lng u eo hp, khan him tiu dng trong nc cn kh khn, ch cha ni n xut khu. Chuyn sang thi k kinh t th trng, cc doanh nghip nng nghip phi t 16

ng trn i chn ca mnh, phi t lo cho sn phm c sc canh tranh trn th trng th doanh nghip mi c th tn ti. S cnh tranh ca cc doanh nghip da trn tim nng vn c cng vi s nng ng ca bn thn cc doanh nghip to ra mt khi lng sn phm ngy cng tng vi cht lng, chng loi ngy cng c ci thin. Cng phi ni thm rng, trong nn kinh t th trng, khoa hc cng ngh v cc thit b sn xut c cc doanh nghip, cc h gia nh nng dn cp nht v s dng ngy cng tt hn. Cu tng, cung tng, iu ny lm cho th trng tiu th hng ho nng sn si ng v pht trin hn hn. trong thi k ny, th trng tiu th nng sn ca Vit Nam m rng khng ch trong nc m tin sang th trng nc ngoi v bt u c uy tn. 3.1.4. Chnh sch u t cho nng nghip Theo bo co ca Ban ch o s kt 5 nm thc hin Ngh quyt Trung ng 7 kha X v nng nghip, nng dn, nng thn cng b ngy 25/12, ngn sch nh nc tng u t mnh cho nng nghip, nng thn. T l chi cho nng nghip, nng thn (NNNT) trong tng chi ngn sch nh nc tng t 32,8% nm 2008 ln 41,3% nm 2013. Trong giai on 2009-2013, tng s vn u t cho NNNT t 520.441 t ng, bng 51,67% tng vn u t pht trin ngun ngn sch v tri phiu chnh ph, tng 2,62 ln so vi 5 nm trc, trong 194.962 t ng cho pht trin sn xut nng, lm, ng nghip. Tn dng cho NNNT lun tng vi tc cao hn tc tng chung cho nn kinh t, b nh qun t 21%/nm. Tng d n nm 2013 t khong 662,6 nghn t ng. Hin nay cn gn 7,1 triu h ngho v cc i tng chnh sch cn d n bnh qun 16 triu/h. Mc d c nhng n lc t pha nh nc, nhng u t x hi cho NNNT gim c v t trng t 6,4% nm 2008 xung cn 5,2% nm 2012, v gim v gi tr thc. Trong , u t cho pht trin sn xut nng lm thy sn ch t 10,4% so vi GDP nng lm thy sn, v c ti 76% trong s l t ngn sch nh nc. Mc u t ny ch p ng 65-75% so vi yu cu u t tng trng 3,5-4%/nm. C cu u t ngn sch c iu chnh kh chm trong khi gi tr thc u t trc tip phc v pht trin nng nghip gim dn sau nm 2009. u t ca cc doanh nghip nh nc rt hn ch: Tp on cng nghip cao su Vit Nam u t gn 3.000 t ng, cc Tng cng ty Lng thc min Bc v Tng cng ty lng thc min Nam u t khong 400 t ng/nm trong giai on 2009-2013. 17

Mc d c nhng n lc nhm huy ng vn ODA u t cho NNNT nhng s vn huy ng c trong nm 5 qua ch t gn 1,6 t USD. Trong khi , u t t nhn trong nc vo nng thn rt hn ch. T l doanh nghip u t sn xut nng nghip gim t 1,48% giai on 2004-2008 xung cn 0,89% giai on 2009-2013. Trong 5 nm qua ch c 3.486 doanh nghip thnh lp mi vi s vn 126.469 t ng, nhng li c 475 doanh nghip (15%) b gii th. u t ca nc ngoi vo lnh vc nng nghip rt thp. Trong giai on 20092013, s d n u t v s vn u t tng nh so vi 5 nm trc, vi mc tng ln lt l 1,61% v 0,55%. Tuy nhin, tnh n ngy 20/5/2013 ly k cc d n trong lnh vc nng lm thy sn cn hiu lc l 496 d n vi s vn ng k l 3,26 t USD. Nhiu chuyn gia kinh t v chuyn gia nng nghip nhn nh, rng mc u t cho nng nghip hin nay l cha xng tm so vi vai tr ca ngnh nng nghip l tm m a nn kinh t ca t nc vt qua hai cuc khng hong kinh t. Nh nc cn c nhng chnh sch khuyn khch v thu ht u t t nhn vo nng nghip thc y pht trin cng nghip, ng dng khoa hc k thut phc v cho sn xut nng nghip. Mt trong nhng hn ch, c cho l nh hng ln n vic thc hin chnh sch, php lut v u t cng cho nng nghip, nng dn, nng thn l ngun lc u t cn thiu nhiu so vi yu cu. Hu ht cc b, ngnh, a phng u thiu vn cho nhu cu u t, pht trin ca ngnh, a phng m nh. Mc d Nh nc ch trng u t nhng thc t mi ch p ng c 55-60% yu cu, v vy cha pht huy ht tim nng, ni lc trong nng nghip, nng thn. Ngun vn u t cha tng xng so vi t l trn 70% dn s Vit Nam gn vi nng nghip, nng thn. Ngun lc u t ch yu vn da vo ngn sch Nh nc m cha huy ng c ngun lc u t ca ton x hi. Cng tc lp v thc hin quy hoch trong u t cn nhiu hn ch, cha st thc t. Vn cn t nh trng u t dn tri, ko di, hiu qu s dng vn cha cao, nhiu ni vn cn xy ra sai phm trong qun l u t. Vic thc hin mc tiu xo ngho cho khu vc nng thn cha tht s bn vng, nguy c pht sinh ngho v ti ngho cn cao. Kt cu h tng mc d c tng cng u t nhng nhiu khu vc vn cn thi u v yu Bn cnh , chnh sch, php lut v u t cng cho nng nghip, nng dn, nng thn trong thi gian qua vn cn nhiu vng mc. Mt mt do chnh sch c 18

ban hnh trong nhiu giai on khc nhau vi nhng quan im, nhn thc khc nhau, nn thiu tnh ng b, h thng. Nhiu vn bn hng dn thi hnh cha c ban hnh kp thi, y , cn chng cho, mu thun gy kh khn trong qu tr nh t chc thc hin. Vic quy nh thm quyn v trch nhim c th cho cc t chc, c nhn cn qu chung chung, dn ti t nh trng thiu trch nhim trong qun l u t cng gy lng ph, tht thot, hiu qu u t khng cao. C ch, chnh sch xy dng nng thn mi hin cn cha ng b, ngoi 07 ni dung c h tr 100% theo Quyt nh 800/Q-TTg ca Th tng Chnh ph, phn cn li mc h tr cho tng i tng cha r, chnh sch h tr xy dng nng thn mi cho cc x theo khu vc cha c xc nh c th, vic lng ghp cc chng tr nh khc vi chng tr nh nng thn mi cn nhiu kh khn, bt cp. Trong 19 tiu ch xy dng nng thn mi theo Quyt nh s 491/Q-TTg ngy 16/4/2009 ca Th tng Chnh ph c mt s tiu ch cha ph hp vi thc t tng vng, tng a phng dn n rt kh thc hin (nh cc tiu ch v ng giao thng, thy li, c s vt cht vn ho, ch nng thn, nh dn c, thu nhp, c cu lao ng, h nh thc t chc sn xut...). Vic quy nh khng ch hn mc giao t nng nghip cho h gia nh, c nhn theo quy nh ti iu 70 Lut t ai gy kh khn trong vic m rng din tch canh tc, p dng tin b khoa hc k thut trong lnh vc sn xut nng nghip, nh hng n nng sut, cht lng sn phm. Quy nh v cng tc gii phng mt bng cn nhiu bt cp, cha gii quyt tt mi quan h gia quyn ca Nh nc khi thc hin thu hi t s dng vo mc ch quc gia, li ch cng cng, pht tri n kinh t v quyn ca ngi dn c t b thu hi. Vic quy nh thi hn s dng t ti cc iu 67, 68, 69 Lut t ai nm 2003 n nay gn ht hn giao t nhng cha c ch trng gii quyt c th nn nng dn khng an tm, thiu mnh dn u t cho sn xut. Cc ch trng, chnh sch hin hnh ca ng, Nh nc v u t cng cho nng nghip, nng dn, nng thn phi tip tc c qun trit, thc hin mt cch nghim tc. ng thi, phi tip tc nghin cu, thc hin mt s gii php cp bch nhm khc phc nhng tn ti, hn ch, yu km nh: Tip tc hon thin h thng chnh sch, php lut v u t cng cho nng nghip, nng dn, nng thn. Nng cao cht lng quy hoch v qun l thc hin theo ng quy hoch. B tr, phn b ngun vn u t cng hp l, cng bng, ng trng tm, trng im. Ch trng pht trin kt cu h tng nng nghip, nng thn. i mi, nng cao hiu lc v hiu qu cng tc u t cng, ng thi tip tc c nhng chnh sch ph hp v pht trin sn xut nng nghip, chnh sch thu, o to ngh, to vic lm cho nng dn. Pht huy vai tr ca h thng chnh tr v nhn dn, tng cng cng tc kim tra, gim st trong lnh vc u t cng ni chung v u t cho nng nghip, nng dn, nng thn 19

ni ring./. Mc d Nh nc ch trng u t cho khu vc nng nghip, nng dn, nng thn, nhng ngun vn ny mi ch p ng c khong 55-60% yu cu, v vy cha pht huy ht tim nng trong nng nghip, nng thn. Ngun lc u t vn ch yu da vo ngn sch nh nc, cha huy ng c ngun lc u t ca ton x hi. Gim st ca y ban Thng v Quc hi cho thy nhiu cng trnh hiu qu t thp do b tr vn u t khng p ng tin theo k hoch c duyt, u t thiu ng b, thi cng ko di gy lng ph ngun lc; cht lng cng tc kho st, thit k cn cha t yu cu nh hng ti cht lng v hiu qu ca cng trnh. Nhng kh khn v gii phng mt bng, gi c nguyn vt liu bin ng bt thng, Nh nc thc hin chnh sch ct gim u t cng, thi tit bt thng, ma l ko di, nng lc ca ch u t v nh thu thi cng cn hn ch, phi b sung, iu chnh nhiu ln lm tng mc u t. Trong qun l, thc hin u t vn cn nhiu sai phm, nhiu d n ODA thi gian chun b ko di t khu xut n k kt iu c quc t c th mt 2-3 nm; khi thc hin phi iu chnh, b sung nhiu ln, tc gii ngn ngun vn chm, lm gim hiu qu u t. C ch phn cp v quyt nh u t v phn b vn theo hng tng cng quyn quyt nh cho cc cp l ph hp, nhng thiu cc bin php ng b v tng cng kim tra, kim sot dn ti tnh trng ph duyt qu nhiu d n u t m khng tnh n kh nng cn i v ngun vn dn ti tnh trng u t b phn tn, dn tri, thi gian thi cng ko di gy lng ph, tht thot ngun lc ti chnh ca Nh nc. Theo nh gi ca y ban Thng v Quc hi, mc d trn tng th, t l h ngho gim qua tng nm, nhng c a phng t l h ngho vn cn rt cao, c bit l cc tnh min ni pha Bc. Chnh lch v thu nhp v mc sng gia nng thn v thnh th, gia cc vng tuy c rt ngn nhng vn cn ln, khong cch gia thu nhp gia nhm cao nht v thu nhp vi nhm thp trong nng thn xu hng tng ln. Xo i gim ngho cha thc s bn vng, nguy c pht sinh ngho v ti ngho vn mc cao; cn tim n nhiu yu t gy mt n nh an ninh trt t nng thn. H thng giao thng nng thn nhiu ni cn rt kh khn, vn cn 149 x cha c ng t n trung tm x, 16 x vng hi o, bin gii, vng cao cha c in; pht trin sn xut nng nghip cha p ng c yu cu sn xut hng ha. Trong u t cn tp trung cho c s h tng m cha quan tm nhiu n khoa hc cng ngh, ging cy trng hin i ha nng nghip, nng cao cht lng, hiu qu ca sn xut nng nghip.... Nhn nhn nguyn nhn ca nhng hn ch, yu km, y ban Thng v Quc hi cho rng bn cnh nguyn nhn khch quan l kh nng u t ca Nh nc v ton x hi c hn, sn xut nng nghip chu ri ro cao, kh thu ht u t t cc 20

doanh nghip th hn ch ny cng xut pht t khng t nguyn nhn ch quan. l nhn thc ca mt b phn cn b, cc cp chnh quyn v v tr, vai tr, tm quan trng ca u t cho nng nghip, nng dn, nng thn cn cha cao; cha ch ng, tch cc trong vic t chc thc hin cc mc tiu, nhim v v pht trin nng nghip, nng dn, nng thn. Vn cn tm l trng ch, li vo s u t ca Nh nc; cng tc vn ng, khuyn khch ngi dn, cng ng cha lin tc, cha pht huy ht ni lc ca c h thng chnh tr v cng ng trong pht trin nng nghip, nng thn. Trong qu trnh thc hin u t cng cho nng nghip, nng dn, nng thn, tnh trng tht thot, lng ph, km hiu qu cn xy ra mt s d n; cht lng quy hoch cn hn ch, thiu tnh ng b, bao qut v tm nhn di hn; vic phi hp gia cc B, ngnh, a phng c lc thiu cht ch; thiu c ch gn kt, lng ghp, phi hp gia cc chng tr nh, d n trn mt a bn. Bn cnh , nng lc, trch nhim ca ngi qun l, thc hin u t cng c ni cn yu km, thiu thc t, cha bt kp s pht trin, vn tham nhng, lm tht thot vn cn xy ra. 3.2. Gii php qun l mi trng nng nghip c nhng gii php qun l hiu qu ti nguyn nng nghip chng ta nn tun th theo nhng nguyn tc sau: s dng hp l ti nguyn, gim thiu nhim cui qu trnh sn xut, ngn nga nhim, s dng cc nguyn liu u vo sch hn. 3.2.1. Nng cao nhn thc y l mt cng c mnh v hiu qu cao, p dng c trn quy m rng. Tuy nhin s gp rt nhiu kh khn trong khi vn hnh do phong tc tp qun ca tng khu vc rt c trng. V vy, thc hin cc chng tr nh ny nn c phng thc tip cn hp l. 3.2.2. Gii php qun l Xem xt li cc ch cn bt cp trong lut v cc vn bn di lut, nhm gii quyt cc vn v chng cho nhim v v trch nhim trong cng tc qun l, song song nn hng dn c th v chi tit ha, ngn ng gn gi d dng ph bin cho cc bn lin quan. Vn dng hiu qu truyn thng trong cng tc tuyn truyn, mang lut php n tng h gia nh nht l i tng nng dn tnh thc thi c nng cao. 3.2.3. Gii php k thut nh hng cho cc i tng tham gia trong lnh vc nng nghip s dng cc bin php thn thin vi mi trng, v gim gy tn hi nht cho mi trng. 3.2.4. Gii php kinh t 21

y l cng c mnh v n lin quan n li nhun ca cc bn lin quan. Hin nay th trng tiu th sn phm sch ang ngy mt gia tng, trong khi cha c bt k bin php no chng thc c sn phm lu hnh trn th trng l sn phm sch. V vy vn cha th pht trin mnh v kch thch ngi sn xut cung cp sn phm xanh thn thin mi trng. Trch nhim ca cc nh qun l l cn thit lp nn mt h thng chng nhn sn phm nng nghip xanh mt cnh cng khai, r rng mang li lng tin cho ngi tiu dng; song song phi c bin php bo v cc i tng tham gia vo c ch cung cp sn phm xanh cho ngi tiu dng. 3.2.5. xut cc gii php qun l pht trin mi trng nng nghip Trong thi gian ti, nu gii quyt c bn c nhng bt cp trn, s gp phn nng cao hn na v th ca ngnh nng nghip trong pht trin kinh t. lm c iu , Nhm nghin cu xin tng hp mt s xut mt s gii php c th, nh sau: Mt l, cn xc nh r quy hoch di hn v pht trin cc ngnh sn phm nng, lm, thy sn ph hp vi tng vng, min thch ng vi th trng, to ra cc vng sn xut n nh; cn r sot quy hoch s dng t pht trin cc loi cy trng c gi tr cao theo tn hiu th trng trn mi vng sinh thi, ph hp vi c tnh th nhng ca t canh tc. Hai l, mt s chnh sch cn c c sm hon thin, l: cc chnh sch v qun l t ai, s dng t; v chuyn dch c cu kinh t nng thn; khuyn khch m mang, pht trin ngnh ngh, lng ngh nng thn; c ch khuyn khch s lin kt bn nh c hiu lc hn na trong vic pht trin nng nghip v nng thn; chnh sch tn dng; chnh sch th trng, hp tc quc t; chnh sch khuyn khch lp trang tri kinh doanh quy m ln; chnh sch o to ngun nhn lc cho nng thn... Cng vi vic hon chnh h thng th ch, chnh sch, iu c ngha cp bch l ci cch b my hnh chnh v lnh mnh ha i ng cng chc trong nng thn. Bn cnh , cn xc tin, nghin cu v xy dng Lut Nng nghip ph hp vi tnh hnh nhim v mi thay th cc php lnh hin hnh v nng nghip, to c s qun l v pht trin nng nghip thng nht v ng b. Ba l, ng dng cng ngh canh tc mi v cng ngh sau thu hoch ph hp vi nng dn, tn dng cc iu kin t nhin thun li i vi tng loi sn phm; t chc li mng li thu gom nng sn hng ha theo nguyn tc lin kt (trong , ch trng s hp tc ca nng dn thnh cc t chc hp tc t nguyn), gip nng dn xy dng cc th ch gn sn xut ca h nng dn vi cc c s ch bin v doanh nghip thng mi vi s tham gia c trch nhim hn ca c quan qun l nh nc a phng trn mi vng sn xut. 22

Bn l, tp trung nng cp h thng kt cu h tng nhm phc v sn xut hng ha, nh: thy li, in, ng giao thng, mt bng phc v sn xut, ch bin v thng tin Nm l, y mnh u t vn nh nc vo nng nghip v thu ht ti a vn ca cc doanh nghip, cc t chc kinh t, cc trang tri cho pht trin kt cu h tng gn vi sn xut, kinh doanh ca h. Tng cng u t xy dng v nng cp c s vt cht k thut sn xut nng nghip bng ngun ngn sch v ngun vn ODA theo cc vng sn xut hng ha tp trung, c sn lng hng ha ln v gi tr cao. Su l, vi cc ngnh chn nui, git m, ch bin v tiu th, tng a phng cn p dng cc bin php hnh chnh v kinh t iu chnh phng thc chn nui phn tn, quy m nh l, nui th t nhin khng kim sot c dch bnh sang phng thc chn nui trang tri theo quy hoch vng v c s dng cc bin php phng chng dch bnh, cng nh x l cht thi ng b. Pht trin sn xut, cung ng thc n chn nui trong nc c cht lng cao, gim nhp khu thc n chn nui; tuyn truyn rng ri n ngi tiu dng trong vic s dng sn phm chn nui thng qua git, m cng nghip hn ch dn phng thc git, m ti ch nng sn nh hin nay. By l, cn thc y s pht trin ngnh, ngh phi nng nghip ti nng thn di hai hnh thc c bn l: pht trin cc khu, cm cng nghip trn a bn nng thn, pht trin cc lng ngh truyn thng v lng ngh mi cc x nng thn theo hng mi lng mt ngh. Trong , cn nng cao nhn thc v tm quan trng ca vic pht trin cc ngnh, ngh phi nng nghip, c bit l vic bo tn v pht trin cc lng ngh truyn thng. ng thi, cn p dng cc gii php c th nhm to iu kin h tr tt nht cho hot ng sn xut, kinh doanh trong cc lng ngh v ngh th cng m ngh. Hng cc hot ng khuyn cng cho cc c s trong lng ngh, nht l chng tr nh trin khai nhn cy ngh mi cho nng thn. Cng c cc lng ngh hin c, tp trung u t cho cc lng ngh c iu kin pht trin tt, ch trng vic pht trin cc ngh mi gn vi vic xy dng lng vn ha - du lch nng thn./.

23

CHNG 4 MI TRNG NNG THN

4.1. Cc vn mi trng nng thn 4.1.1. C s h tng nng thn yu km 4.1.1.1. Cc khi nim c bn v c s h tng (1). C s h tng Thut ng c s h tng c s dng ln u tin trong lnh vc qun s. Sau chin tranh th gii ln th hai n c s dng rng ri trong cc lnh vc khc nhau nh: giao thng, kin trc, xy dng l nhng c s vt cht k thut c h nh thnh theo mt kt cu nht nh v ng vai tr nn tng cho cc hot ng din ra trong . Vi ngha thut ng c s h tng c m rng ra c cc lnh vc hot ng c tnh cht x hi ch cc c s trng hc, bnh vin, rp ht, vn ho.. phc v cho cc hot ng gio dc, y t, vn ho Nh vy, c s h tng l tng th cc iu kin c s vt cht, k thut v kin trc ng vai tr nn tng c bn cho cc hot ng kinh t, x hi c din ra mt cch b nh thng. H thng c s h tng bao gm: c s h tng kinh t v c s h tng k thut + C s h tng kinh t l nhng cng tr nh phc v sn xut nh bn cng, in, giao thng, sn bay + C s h tng x hi l ton b cc c s thit b v cng tr nh phc v cho hot ng vn ha, nng cao dn tr, vn ho tinh thn ca dn c nh tr`ng hc, trm x, bnh vin, cng vin, cc ni vui chi gii tr (2). C s h tng nng thn C s h tng nng thn l mt b phn ca tng th c s h tng vt cht - k thut nn kinh t quc dn. l nhng h thng thit b v cng tr nh vt cht - k thut c to lp phn b, pht trin trong cc vng nng thn v rong cc h thng sn xut nng nghip, to thnh c s, iu kin chung cho pht trin kinh t, x hi khu vc ny v trong lnh vc nng nghip. Ni dung tng qut ca c s h tng nng thn c th bao gm nhng h thng 24

cu trc, thit b v cng tr nh ch yu sau: + H thng v cc cng tr nh thu li, thu nng, phng chng thin tai, bo v v ci to t ai, ti nguyn, mi trng trong nng nghip nng thn nh: iu, k p, cu cng v knh mng thu li, cc trm bm + Cc h thng v cng tr nh giao thng vn ti trong nng thn: cu cng, ng x, kho tng bn bi phc v trc tip cho vic vn chuyn hng ho, giao lu i li ca dn c. + Mng li v thit b phn phi, cung cp in, mng li thng tin lin lc + Nhng cng tr nh x l, khai thc v cung cp nc sch sinh hot cho dn c nng thn. + Mng li v c s thng nghip, dch v cung ng vt t, nguyn vt liu,m ch yu l nhng cng tr nh ch ba v t im giao lu bun bn. + C s nghin cu khoa hc, thc hin v chuyn giao cng ngh k thut; trm tri sn xut v cung ng giao ging vt nui cy trng. Ni dung ca c s h tng trong nng thn cng nh s phn b, cu trc tr nh pht trin ca n c s khc bit ng k gia cc khu vc, quc gia cng nh gia cc a phng, vng lnh th ca t nc. Ti cc nc pht trin , c s h tng nng thn cn bao gm c cc h thng, cng tr nh cung cp gas, kh t, x l v lm sch ngun nc ti tiu nng nghip, cung cp cho nng dn nghip v khuyn nng. (3). C s h tng giao thng nng thn C s h tng giao thng nng thn l mt b phn ca c s h tng nng nghip, bao gm c s h tng ng sng, ng mn, ng t phc v s i li trong ni b nng thn, nhm pht trin sn xut v phc v giao lu kinh t, vn ho x hi ca cc lng x, thn xm. H thng ny nhm bo bm cho cc phung tin c gii loi trung, nh v xe th s qua li. Trong qu tr nh nghin cu c s h tng giao thng nng thn cn phn bit r vi h thng giao thng nng thn H thng giao thng nng thn bao gm: c s h tng giao thng nng thn, phng tin vn ti v ngi s dng. Nh vy, c s h tng giao thng nng thn ch l mt b phn ca h thng giao thng nng thn. Giao thng nng thn khng 25

ch l s di chuyn ca ngi dn nng thn v hng ho ca h, m cn l cc phng tin cung cp u vo sn xut v cc dch v h tr cho khu v nng thn ca cc thnh phn kinh t quc doanh v t nhn. i tng hng li ch trc tip ca h thng giao thng nng thn sau khi xy dng mi, nng cp l ngi dn nng thn, bao gm cc nhm ngi c nhu cu v u tin i li khc nhau nh nng dn, doanh nhn, ngi khng c rung t, cn b cng nhn vin ca cc n v phc v cng cng lm vic nng thn (4). H thng c s h tng giao thng nng thn C s h tng giao thng nng thn bao gm: + Mng li ng giao thng nng thn: ng huyn, ng x v ng thn xm, cu cng, ph trn tuyn (5). ng sng v cc cng trnh trn b + Cc c s h tng giao thng mc thp (cc tuyn ng mn, ng t v cc cu cng khng cho xe c gii i li m ch cho php ngui i b, xe p, xe my .vv i li). Cc ng mn v ng nh cho ngi i b, xe p, xe th, xe sc vt ko, xe my v i khi cho xe ln hn, c tc thp i li l mt phn mng li giao thng, gi vai tr quan trng trong vic vn chuyn hng ho i li ca ngi dn. (6). c im ca c s h tng giao thng nng thn C s h tng giao thng nng thn gn lin vi mi h thng kinh t, x hi. C s h tng giao thng nng thn l nhn t thc y pht trin kinh t x hi, va phc thuc vo tr nh pht trin kinh t, x hi ca nng thn. So vi cc h thng kinh t, x hi khc, c s h tng giao thng nng thn c nhng c im sau: 1). Tnh h thng, ng b C s h tng giao thng nng thn l mt h thng cu trc phc tp phn b trn ton lnh th, trong c nhng b phn c mc v phm vi nh hng cao thp khc nhau ti s pht trin kinh t - x hi ca ton b nng thn, ca vng v ca lng, x. Tuy vy, cc b phn ny c mi lin h gn kt vi nhau trong qu tr nh hot ng, khai thc v s dng. 26

Do vy, vic quy hoch tng th pht trin c s h tng giao thng nng thn, phi hp kt hp gha cc b phn trong mt h thng ng b, s gim ti a chi ph v tng ti a cng dng ca cc c s h tng giao thng nng thn c trong xy dng cng nh trong qu tr nh vn hnh, s dng. Tnh cht ng b, hp l trong vic phi, kt hp cc yu t h tng giao thng khng ch c ngha v kinh t, m cn c ngha v x hi v nhn vn. Cc cng tr nh giao thng thng l cc cng tr nh ln, chim ch trong khng gian. Tnh hp l ca cc cng tr nh ny em li s thay i ln trong cnh quan v c tc ng tch cc n cc sinh hot ca dn c trong a bn. 2). Tnh nh hng c trng ny xut pht t nhiu kha cnh khc nhau ca v tr h thng giao thng nng thn: u t cao, thi gian s dng lu di, m ng cho cc hot ng kinh t, x hi pht trin c im ny i hi trong pht trin c s h tng giao thng nng thn phi ch trng nhng vn ch yu: - C s h tng giao thng ca ton b nng thn, ca vng hay ca lng, x cn c h nh thnh v pht trin trc mt bc v ph hp vi cc hot ng kinh t, x hi. Da trn cc quy hoch pht trin kinh t x hi quyt nh vic xy dng c s h tng giao thng nng thn. n lt m nh, s pht trin c s h tng giao thng v quy m, cht lng li th hin nh hng pht trin kinh t, x hi v to tin vt cht cho tin tr nh pht trin kinh t x hi. Thc hin tt chin lc u tin trong pht trin c s h tng giao thng ca ton b nng thn, ton vng, tng a phng trong mi giai on pht trin s va qun trit tt c im v tnh tin phong nh hng, va gim nh nhu cu huy ng vn u t do ch tp trung vo nhng cng tr nh u tin. 3). Tnh a phng, tnh vng v khu vc Vic xy dng v pht trin c s h tng giao thng nng thn ph thuc vo nhiu yu t nh a l, a h nh, tr nh pht trin Do a bn nng thn rng, dn c phn b khng u v iu kin sn xut nng nghip va a dng, phc tp li va khc bit ln gia cc a phng, cc vng sinh thi. V th, h thng c s h tng giao thng nng thn mang tnh vng v a 27

phng r nt. iu ny th hin c trong qu tr nh to lp, xy dng cng nh trong t chc qun l, s dng chng. Yu cu ny t ra trong vic xc nh phn b h thng giao thng nng thn, thit k, u t v s dng nguyn vt liu, va t trong h thng chung ca quc gia, va phi ph hp vi c im, iu kin tng a phng, tng vng lnh th. 4). Tnh x hi v tnh cng cng cao Tnh x hi v cng cng cao ca cc cng tr nh giao thng nng thn th hin trong xy dng v trong s dng Trong s dng, hu ht cc cng ttr nh u c s dng nhm phc v vic i li, bun bn giao lu ca tt c ngi dn, tt c cc c s kinh t, dch v. Trong xy dng, mi loi cng tr nh khc nhau c nhng ngun vn khc nhau t tt c cc thnh phn, cc ch th ttrong nn kinh t quc dn. vic xy dng, qun l, s dng cc h thng ng nng thn c kt qu cn lu : + m bo hi ho gia ngha v trong xy dng v quyn li trong s dng i vi cc tuyn ng c th. Nguyn tc c bn l gn quyn li v ngha v. + Thc hin tt vic phn cp trong xy dng v qun l s dng cng tr nh cho tng cp chnh quyn, tng i tng c th khuyn khch vic pht trin v s dng c hiu qu c s h tng 4.1.1.2. Hin trng c s hn tng nng thn (1). Pht trin nhanh mng li in nng thn to iu kin thun li in kh ho NT, NN, phc v sn xut v i sng Mt trong nhng ni dung quan trng hng u ca cng nghip ho, hin i ho NN, NT l in kh ho. V vy trong Ngh quyt Trung ng V (kho IX) v y mnh cng nghip ho nng nghip, nng thn ch r: Pht trin h thng in nhm cung cp in n nh cho nhu cu sn xut v sinh hot nng thn. i vi cc vng khng c iu kin cp in quc gia, nh nc c chnh sch u t h tr pht trin ngun in nng ti ch, bo m n nm 2010, tt c cc x u c in s dng. Ngh quyt i hi X cn nhn mnh: p ng in cho nhu cu pht trin, k c min ni, vng su vng xa, vng hi o... Thc hin Ngh quyt ca ng, trong nhng nm qua, Chnh ph tp trung ch o cc ngnh, cc cp trin khai chng tr nh in kh ha NT v t kt qu tt, c bc pht trin mi. Tnh n 01/7/2011, c nc c 9.054 x c in, bng 99,8% tng s x v tng 0,9% so vi 28

nm 2006. Trong 6 vng KT-XH1, c 3 vng t t l 100% x c in l TN, NB v BSCL. Vng c s x c in tng nhiu nht l TDMNPB tng 3%, BTBDHMT tng 0,6%, TN tng 0,5%. Nu so vi k TT nm 2001, s x c in ti thi im 01/7/2011 tng 1.044 x (+13%), nng t l x c in t 89,7% ln 99,8%. Cc vng c s x c in tng vi tc cao nht trong 10 nm l: vng TN tng 217 x (+57%), nng t l x c in t 75,5% ln 100%; TDMNPB, tng 537 x (+31%), nng t l x c in t 76,6% ln 99,7%; BTBDHMT tng 262 x (+11,9%), nng t l x c in t 90% ln 99,7%; BSCL tng 95 x (+7,9%), nng t l x c in t 99% ln 100%; NB tng 23 x (+5%), nng t l x c in t 99,8% ln 100%. n 01/7/2011 c nc 77,3 ngh n thn c in, bng 95,5% tng s thn (nm 2001 l 77,2%, nm 2006 l 92,4%), tng 2.820 thn (+3,2%) so vi nm 2006 v tng 15,1 nghn thn (+24,4%) so vi nm 2001. Cc vng c t l thn c in cao l: BSCL 99,4%; BSH 99,3%. So vi nm 2006, cc vng c thn c in tng nhanh l vng TN (+8,7%), TDMNPB (+5,1%). T l thn c in li quc gia nm 2011 l 93,4%. T l ny cao hn nhiu so vi nm 2006 (87,8%) v 2001 (70,7%). So snh 3 k TT cc nm 2001, 2006 v 2011 cho thy t l h NT s dng in tng ln ng k qua cc nm: Nm 2001 mi 79%, nm 2006 l 94,2% th n 2011 tng ln n 98%. T l h NT s dng in tng u c 6 vng. C th vng BSH qua 3 k TT ln lt l 98,3%, 99,8% v 99,9%; vng TDMNPB l 66,8% ln 88,4% v 94,5%; vng BTBDHMT l 86,6% ln 97,0% v 98,9%; vng TN l 52% ln 97% v 97%; vng NB l 75,2% ln 93,9% v 98,7%, vng BSCL tng nhanh nht t 61,9% ln 90,2% v 97,1% trong 3 nm tng ng. Nh vy tnh n 01/7 2011, t l x c in c nc t xp x 100%, c bn t mc tiu ra trong chin lc pht trin KT-XH 10 nm cng nh k hoch 5 nm 2006 - 2010. T l thn c in t gn 96%, ch yu l in li quc gia nn n nh hn cc nm trc. T l h NT s dng in cng tng, l iu kin quan trng pht trin sn xut NN, CN ch bin v ngnh ngh dch v NT, ng thi gp phn ci thin i sng vt cht, vn ho, tinh thn ca dn c. iu c bit l cc vng TDMNPB, TN v BSCL vn l 3 vng c nhiu kh khn trong xy dng v nng cp li in quc gia trong cc nm trc y, nay l 3 vng c tc in kh ho NT nhanh nht trong 5 nm 2006 - 2011 xt trn c 3 ch tiu s x, s thn c in v s h s dng in. Khng ch s x c in tng, cht lng in NT cng c nng cao th hin qua t l x, thn v h c in li quc gia nm 2011 cng tng so vi nm 2006 v nm 2001. S x cha c in ch cn 17 x, ch yu ri vo cc x c bit kh khn vng cao, vng su, bin gii, hi o, gim nhiu so vi 100 x ca nm 2006 v 924 x ca nm 2001. C th ni, in kh ho NT l 29

im sng ng ghi nhn nht trong bc tranh tng qut v xy dng v nng cp kt cu h tng NT nc ta 5 nm 2006-2010. l thnh tu c ngha quan trng i vi pht trin KT-XH NT v nng cao i sng vt cht, tinh thn ca dn c NT, gp phn thu hp khong cch gia NT v TT. S x, s thn c in chia theo vng KT-XH tnh n thng 7 nm 2011

Tuy nhin, bn cnh nhng thnh tu v khi sc , in kh ho NT vn cn nhng hn ch cn c khc phc. Nhiu thn, bn ca cc x vng cao, vng su, vng ng bo dn tc t ngi v c vng to ra ngun in quc gia nh Ho B nh, Tuyn Quang, Sn La, Yn Bi, Ngh An, Qung Nam... vn cha c in. Ti huyn Yn Bnh ca tnh Yn Bi n nay vn cn mt s thn, bn ca cc x ven h Thc B cha c in li quc gia. (2). Giao thng nng thn c nhiu khi sc c v s lng v cht lng ng x, ng lin thn v ng ni ng nhng vng su, vng ni cao vn cn nhiu kh khn Tip tc thc hin phng chm "Nh nc v nhn dn cng lm", h thng giao thng. NT pht trin v s lng v nng cp v cht lng, gp phn tch cc to iu kin thun li thu ht cc nh u t v khu vc NT, to cng n, vic lm, xo i, gim ngho v gii quyt c nhiu vn KT-XH khc n 01/7/2011 c nc c 8.944 x c ng t n tr s UBND x, chim 98,6% tng s x (nm 2001 t 94,2% v nm 2006 t 96,9%). C 5/6 vng KT-XH trong c nc t trn 99% s x c ng t n tr s UBND x, ch cn vng BSCL t mc 93%. Trong s x c ng t n tr s UBND x nm 2011, c 8.813 x (chim 97,2%) c ng t i li c quanh nm (nm 2006 l 93,6%). 30

H nh 1: Thng k ng giao thng Nng thn cp x theo 6 vng KT-XH Cht lng ng NT cng c nng cp vi tc kh nhanh so vi cc nm trc. Hnh di cho thy t l x c ng n UBND x c nha, b tng ho tngnhanh qua 10 nm (2001 - 2011), song mc tng khng ng u gia cc vng kinht. Kt qu TT cho thy tnh n thi im 01/7/2011, s x c ng t nUBND x c nha hoc b tng ho tng 1.572 x (+24,7%) so vi nm 2006;chim 87,4% tng s x v gp i so vi nm 2001 (nm ch t 42,4%).

H nh 2: T l % ng n UBND x c nha, b tng ha chia theo 06 vng KT-XH Vng c t l x c ng n UBND x c nha, b tng ho cao nht l BSH(97,9%), k n l NB (97,7%), BTBDHMT (91,5%), BSCL (90,3%). Thp nht l vng TDMNPB (71%). ng ch l h thng giao thng n cp thn c ch trng pht trin mnh vi 89,6% s thn t c th i n. y l iu kin ht sc thun li v c s h tng giao thng phc v sn xut NN, dch v v sinh hot ca c dn NT, xy dng 31

NTM. T l x c ng trc thn c nha ho hoc b tng ho (tiu ch NTM) cng c cc a phng quan tm u t nng cp nn kt qu t kh. Nm 2011 c nc c 6,1 ngh n x c ng trc thn c nha, b tng ha, t t l 67,7%. Cc vng t t l cao l: BSH t 91%, BTBDHMT trn 74%, BSCL t trn 75%. S x c ng ng xm c nha, b tng ho (tiu ch NTM) nm 2011 l 4.484 x, chim 49,4% tng s x, trong cc x vng ng bng v trung du t 66,5%, x min ni t 40,4%, x vng cao t 19%. Bn cnh nhng thnh tu t c, h thng ng giao thng NT vng su, vng ni cao, hi o vn nhiu bt cp, hn ch nhng chm c khc phc, gy khng t kh khn cho sn xut, lu thng hng ho, kinh doanh v sinh hot ca dn c NT. (3). H thng thu li c ch trng xy dng mi v nng cp song cha ng u Trong nhng nm gn y, thc hin ng li y nhanh CNH, hin i ho NN, NT,Nh nc u tin u t xy dng mi v nng cp h thng cc cng trnh thu li phc v sn xut NLTS. Nh thm nhiu din tch canh tc c ti, tiu gp phn tng nng sut, sn lng cy trng. n nm 2011 c nc c gn 16 nghn trm bm nc phc v sn xut NLTS trn a bn x, tng 7.130 trm (+81%) so vi nm 2001. Nm 2011, b nh qun 1 x c 1,8 trm bm nc (2006 l 1,5 trm), trong : nhng vng nhiu nht l BSH (3,7 trm/x),BSCL (2,5 trm/x), BTBDHMT (1,4 trm/x); thp nht l vng TN, NB ch t mc 0,2 trm/x. Thc hin ch trng kin c ho knh mng, nhng nm qua, h thng knh mng do x/HTX qun l c kin c ha trn 40 nghn km, chim 23,2% tng chiu di knh mng (nm 2001 l 12,4%, nm 2006 l 18,8%); trong mt s vng t t l cao nh TDMNPB (gn 42%), TN (41%), NB (34,1), BTBDHMT (31%). i chiu vi cc mc tiu v thu li trong Chng tr nh mc tiu quc gia v xy dng NTM, n 01/7/2011 c 6.682 x chim 73,6% tng s x c nc c h thng thu li c bn p ng yu cu sn xut v dn sinh, trong x ng bng, trung du t 85,4%, x min ni t 67,6%, x vng cao t 53,9% v x hi o t gn 25,5%. Nu phn theo 6 vng KT-XH, t l tng ng nh sau: BSH 86,8%; TDMNPB 67,4%; BTBDHMT gn 71,%; vng TN 49,2%; NB 45,5% v BSCL 92%. (4). H thng trng hc cc cp khu vc NT c xy dng mi, nng cp v c bn xo xong tnh trng trng tm, lp tm Trong nhng nm 2006 - 2011, thc hin ch trng x hi ha gio dc ca Nh nc, h thng trng hc cc cp NT c xy dng mi, nng cp v t c nhng kt qu cao hn cc thi k trc .

32

Bng 2: S x c trm y t, s trm y t xy dng tnh n ht thng 7 nm 2011

(5). Cung cp nc sch v v sinh mi trng nng thn c bc ci thin song vn l mt vn bc xc nhiu vng thn qu, c bit l cc vng su, vng xa S liu TT nm 2011 cho bit c nc c 4.216 x (chim 46,5% so vi tng s x) c h thng cp nc sinh hot tp trung, tng 10% so vi nm 2006, gp phn quan trng trong nng cao cht lng cuc sng v bo v sc khe ca dn c NT. Trong 6 vng KT-XH, vngBSCL c n 81,1% x c h thng cp nc sinh hot tp trung; tip theo l TDMNPB t 59,1%. Cc vng cn li di mc bnh qun c nc l TN (45%); BTBDHMT (33,8%) v thp nht l BSH ch t 24,5%.Tnh n 01/7/2011 c nc c 1.674 x v 6.891 thn xy dng h thng thot nc thi chung, chim t l 18,5% s x v 8,5% s thn (nm 2006 cc t l tng ng l 12,2% v 5,6%). BSH l vng t t l cao nht vi 37,6% s x v 26,6% s thn xy h thng thot nc thi chung, trong khi TN t t l thp nht (cc t l tng ng l 3,9% v 1,3%). Tuy t l x xy dng c h thng thot nc thi chung cn thp hu ht cc vng,nhng l mt tin b bc u trong chuyn 33

bin nhn thc v hnh ng ca cc cp, cc ngnh cng nh cc h gia nh NT v bo v mi trng qua x l nc thi, nht l cc vng c cc lng ngh, khu cng nghip, cm cng nghip tp trung, trang tri chn nui. Cc hot ng thu gom rc thi sinh hot trn a bn NT nhng nm gn y cng c nhiu a phng quan tm. n nm 2011, c nc c 3.996 x c t chc (hoc thu) thu gom rc thi, chim t l 44% (nm 2006 c 28,4%) v 25,8% s thn c t chc (hoc thu) thu gom rc thi. Tuy kt qu t c cn thp v cha u gia cc vng, cc a phng nhng xu hng chung l tng dn so vi cc nm trc. t cao nht v 2 ch tiu trn l vng BSH (81,6% v 66,2%), thp nht l TDMNPB (ch 12,7% v 4,4%). T l h NT c h x tng t 88,8% nm 2006 ln 91,4% nm 2011, trong h x t hoi/bn t hoi tng nhanh t 16,9% ln 44,1%. X l rc sinh hot khu vc NT tuy c nhiu kh khn nhng t l h c ngi n thu gom rc t gn 25% vo nm 2011. D c nhng bc tin b so vi 5 nm trc y song mi trng NT vn l mt trong t nhng lnh vc c nhiu hn ch, yu km nht trong bc tranh ton cnh c nhiu khi sc v KT-XH NT nc ta. Nhng con s di 1/5 s x v di 1/10 s thn c h thng thot nc thi chung; di 45% s x v di 1/3 s thn c t chc (hoc thu) thu gom rc thi v gn 1/4 h c ngi n thu gom rc t kt qu TT nm 2011 th hin iu . S km pht trin v h tng h thng nc thi v dch v thu gom rc thi c bit xy ra cc vng TDMNPB v TN. (6). Mng li thng tin, vn ha pht trin nhanh, gp phn ci thin i sng tinh thn ca nhn dn H thng thng tin lin lc khu vc NT c nng cp, hon thin phc v ngy cng tt hn hot ng qun l ca cc cp, cc ngnh, sn xut, kinh doanh ca cc doanh nghip, HTX v h gia nh NT. T l h NT c in thoi tng rt nhanh trong 10 nm qua, t 5,3% nm 2001 ln 86,6% nm 2011 trn phm vi c nc, trong BSH t 5% ln 86%; TDMNPB t 1,5% ln 85%; BTBDHMT t 4% ln 83%; TN t 4% ln 86%; NB t 13% ln 93%; BSCL t 7% ln 89%. H thng mng li kinh doanh Internet t nhn NT cng pht trin rt nhanh. T l x c im kinh doanh Internet t nhn nm 2011 t 53,7% (nm 2006 t 32,5%), trong NB c t l cao nht l 90,2%, tip n l BSCL (82,5%) v thp nht l TDMNPB (25%). H thng nh vn ho/nh sinh hot cng ng x, thn tip tc c quan tm u t xy dng, cung cp a im cho nhn dn trong thn tham d hi hp v sinh hot vn ho. n nm 2011 c nc c trn 3,5 nghn x c nh vn ho, t gn 39% tng s x (nm 2006 t 30,6% v nm 2001 t 15%). Vng BSH t l x c nh vn ho cao nht (t 51,4%), cao hn so vi mc 47,4% ca nm 2006 v 28,3% ca nm 2001. Cc con s tng ng qua 3 k TT ca cc vng khc ln lt nh sau: TDMNPB l 31,5%, 25,5% v 8,7%; BTBDHMT l 41%, 29% v 14,3%; TN l 24%, 21% v 9,7%; NB l 49%, 43% v 16,4%; BSCL l 34

32%, 18% v gn 7%. Nm 2011, c nc c gn 1.050 x c th vin, tng trn 170 x so vi nm 2006 v hn 380 x so vi nm 2001. T l x c th vin nm 2011 c nc t 11,6% (nm 2006 t 9,7% v nm 2001 t 7,5%). Nm 2011 c khong 8,8 nghn x c t sch php lut, t t l 97% (nm 2006 t 95,6%). T l x c h thng loa truyn thanh n thn tng nhanh t 56,8% nm 2001 ln 81,4% nm 2011.

H nh 3: So snh t l % s x c c s ch bin nng lm, thy sn phn theo loi c s 02 thi k 2006-2011

H nh 4: C cu i ng cn b cp x theo tui (a); theo tr nh gio dc ph thng (b) v theo tr nh chuyn mn (c) 4.1.2. Nhn thc v dn tr nng dn Nhn thc, thc bo v mi trng ca ngi dn sinh sng nng thn cha 35

cao. Ngi dn nng thn vn xa nay cn phi quan tm nhiu hn n cuc sng mu sinh. Khi i sng cha thc s m bo th vic bo v mi trng l th yu. Vic lm dng thuc bo v thc vt trong sn xut, vic x nc, rc thi, s dng nc khng m bo v sinh, vic u t cc cng tr nh phc v i sng v sc khe (b nc, cng rnh thot nc, nh v sinh...), vic tham gia cng tc v sinh mi trng cng ng s rt hn ch. (1). Nhng chuyn bin tch cc v nhn thc ca ngi dn v mi trng Sau khi ban hnh ngh quyt 41-NQ/TW v bo v mI trng trong thi k cng nghip ho, hin i ho t nc. u nm 2008, B Ti nguyn v Mi trng phi hp vi Ban Tuyn gio TW tin hnh kim im, nh gi vic thc hin ngh quyt trong thi gian qua cc B, ngnh v a phng. Qua hn 3 nm trin khai thc hin Ngh quyt cho nhiu kt qu ng khch l trong hot ng bo v mi trng, to s chuyn bin kh mnh m v nhn thc v hnh ng ca cc t chc, c nhn v cng ng x hi. Cc cp, cc ngnh TW v a phng quan tm hn v cng tc bo v mi trng. Tuy nhin cng tc bo v mi trng cn nhiu hn ch, cha p ng c nhng mc tiu, ni dung ca Ngh quyt, iu ny i hi mi t chc, c nhn v cng ng dn c phi t gic thc hin trch nhim, ngha v ca m nh i vi cng tc ny. (2). Nhng hn ch trong nhn thc ca ngi dn v vn v mi trng, hiu bit Lut php v mi trng cn hn ch S hiu bit ca h ch yu l do bn thn ch ng nghin cu v nghe trn phng tin truyn thng i chng. Song s tip cn cng nh hiu v Lut t ai v Bo v mi trng nhng mc khc nhau. a s cn b trong c quan Nh nc hiu bit v chnh sch php lut t ai nhiu hn v su hn, cn Lut Bo v mi trng th cc cn b vin chc ch hiu bit tm khi qut chung, Song khi i vo chi tit nhiu ngi cn cha nm bt c. i vi cng ng dn c nng thn, nht l nhn dn vng su, vng xa, nhiu ngi hiu bit php lut t ai cng cn hn ch mt s ni dung nh: them quyn giao t, cp giy chng nhn quyn s dng t cho h gia nh, c nhn nng thn c mt s ngi dn cha nm r v iu ny. Nhng thng tin s l ti liu quan trng nhm c nh hng tuyn truyn nng cao nhn thc v chnh sch, php lut v t ai, mi trng ti cc a phng ny. (3). Cng tc tuyn truyn v gio dc v sinh mi trng Hu ht cc HG u nhn c thng tin v VSMT nhng y l ngun thng tin khng c cung cp thng xuyn. Cc gia nh ni ch quan tm n vn 36

VSMT t khi cc dch bnh xy ra nh dch cm g, bnh dch tV a s ngun thng tin ny ngi dn tip nhn qua i, tivi, i pht tahnh ca a phng; x cha c cc phong tro tuyn truyn c ng v VSMT. iu ny cho thy cc x vn cha quan tm nhiu n cc vn mi trng, dn n tnh trng ngi dn c rt t kin thc v mi trng ni chung v VSMT ni chung. i vi cc chnh sch x ch mi p dng phng php sn xut VAC cha p dng phng php cho b con gim s dng thuc bo v thc vt nhng vn khng ch c su bnh nh phng php IPM (qun l dch hi tng hp). Nh vy quan im, nhn thc v VSMT ca mi ngi l khc nhau, c ngi th cho rng nh nc, cc cp, cc ngnh mi c th ci thin c mi trng nhng cng c ngi nhn thc rng thc gi gn VSMT mi l quan trng v thit thc, nhng cng c mt s kin cho rng nn c cc dch v thu gom cht thi mi trng c sch s hn. l quan im ca ngi dn nhng ci thin c iu kin mi trng th cn c s phi kt hp ca nhn dn, cc cp chnh quyn a phng cng nh s quan tm qun l ca nh nc. (4). Nhn thc ca ngi dn a phng v vn v sinh mi trng S hiu bit ca ngi dn v cc lut, ngh nh, cc khi nim mi trng ta thy ngi dn hiu bit l rt t, hu nh khng tr li c hoc tr li sai hoc khng bit. Nguyn nhn mt phn l cng tc truyn thng mi trng cn nhiu yu km, cha ph bin kin thc cn thit cho ngi dn. Gn nh cha c cc hot ng ph bin kin thc v mi trng, do vy s ngi hiu bit l rt thp. Chnh v vy cng tc bo v mi trng ti a phng gp nhiu kh khn, cha p ng c nhng iu kin m nh nc t ra. a s ngi dn nhn bit c cc ngun gy nhim ti a phng, tuy du hiu nhim mi trng a phng cha r rt, hu nh ch mang tnh cht khu vc nh l. Ngi dn nu ra c cc cht thi gy nhim, tuy nhin vn cn mt s phiu tr li chung chung hoc sai lch, cha c s quan tm ca ngi dn, m nguyn nhn ch yu l do cuc sng ca h cn nhiu kh khn v tr nh dn tr cn thp. Qua iu tra thc t ta thy nhn thc ca ngi dn i vi cc vn v mI trng cn nhiu hn ch, v vy cn phi c nhng bin php thit thc c th a cc kin thc cn thit n vi ngi dn , gip ngi dn nm chc v quan tm hn na n cng tc bo v mi trng 4.1.3. Phong tc tp qun nng thn Nhng nm gn y, vic s dng cc loi ha cht, phn bn, thuc tr su, s dng in v my mc... thiu khoa hc trong sn xut nng nghip v ang khin 37

b con nng dn phi i mt vi nhng nguy c v mt an ton sc khe trong lao ng. iu tra v hin trng lu thng v s dng ha cht bo v thc vt ca c quan chc nng cho thy, hn 70% s h nng dn mua thuc th trng t do; khong 90% s h s dng thuc khng c hng dn v khng hiu bit v c hi ca cc loi thuc s dng. y l mt trong nhng nguyn nhn lm gia tng ngun gy nhim mi trng v lm nh hng sc kho ca cng ng, k c sc kho ca chnh ngi s dng thuc. Dch v v sinh mi trng nng thn cha pht trin. Nguyn nhn ca tnh trng trn l do thc bo v mi trng ca mi ngi khng cao, tt c mi ngi u thn nhin vt rc ba bi bt c ch no h cm thy tin. Rt ng bo ng cho mi ngi coi vic gi gn bo v mi trng khng phi l vic ca c nhn mnh m l vic ca x hi, h cn c t tng rt thin cn. Sch ring, bn chung mi trng phi chu, mt vn na l a phn ngi dn khng t x l phn loi rc nn vic chn lp, thu gom, x l gp nhiu kh khn trong vng dn c nng thn cha c c s thu gom s l rc thi. Mt lng ln rc thi sinh hot cc a phng, cc ch vng nng thn cng l ni sinh ra cc loi rc m cha c bin php thu gom x l, ch yu qut dn li mt ch ri kh t hoc cho phn hu t nhin, nn n nh hng nng n cho mi trng xung quanh v cng tc bo v mi trng chung ca a phng. l cha k lng rc, cht thi trong chn nui, nhu cu pht trin kinh t ca ngi dn ang m rng quy m chung tri nhng li khng thay i phng thc chn nui, a phn vn lm theo kiu c, phn v nc cng thc n d tha ca gia sc, gia cm thi ra khng qua x l v t thi ra rnh nc ng lng, mng mng, ao h, sng sui. Gp tri ma ch no thun th tri i, nu ng m khng c rnh nc thi, thi lnh lng trn mt ng nom rt mt v sinh, cn tri nng th bc mi hi thi nng nc. cn l mi trng thun li rui, mui, cc k sinh trng gy bnh pht sinh, pht tn vo khng kh v ngun nc, nc thi ngm vo ngun nc ngm, do vy, nguy c pht sinh cc loi dch bnh l rt cao trong cng ng. Mi trng nng thn, cng nh thnh th, cn b e da bi tnh trng lm dng ha cht trong nng nghip nh phn bn ha hc, thuc bo v thc vt v vic s dng phn ti, nht l trong sn xut cc loi rau xanh. iu ny rt c hi cho sc kho con ngi, nh hng nghim trng n mi trng sng ca chng ta trong hin ti cng nh lu di. Trn thc t, tai nn lao ng trong sn xut nng nghip m b con nng dn thng gp phi l do cc dng c ct gy ra, nh hng ca thuc bo v thc vt 38

dn n bnh ngoi da; tn thng do s dng in, my mc, vt t nng nghip cha ng cch... Trong khi , phn ln lao ng nng nghip cha c qua o to ngh, lm vic theo kinh nghim. Nhiu ngi thiu kin thc v k nng s dng my nng nghip. B con mua my v t hc, t lm m khng c ngi ging dy, hng dn bi bn, do vy d dn n nhng tai nn thng tm. Ngoi ra, nhng thi quen gin n trong lao ng hn ch ngi nng dn tip xc vi nhng kin thc lao ng chuyn mn v kin thc v an ton v sinh lao ng... Mt khc, do tm l n gin ha trong lao ng khin ngi nng dn t tip xc vi nhng kin thc chuyn mn v kin thc v an ton v sinh lao ng (ATVSL). n c nh khi phun thuc tr su ngi lao ng thng b qua cng tc bo h nh khng dng khu trang, gng tay, ng bo h... Nhiu trng hp thuc tr su ngay cnh khu sinh hot ca gia nh m khng c bo qun mt cch cn thn, hay thm ch c nhng trng hp nng dn khi ang pha ch thuc su cng chm thuc ht, ly tay lau ln mt hay n ung trong qu trnh pha ch thuc. Bn cnh , do nhn thc yu km v chy theo li nhun kinh t, mt s h nng dn sn sng lm dng thuc bo v thc vt, khng theo hng dn, khng tun th thi gian cch ly tng nng sut cy trng, v h nh chung lm cho t nh trng mt an ton v sinh lao ng ngy cng tng mnh. V lu di, chnh ngi nng dn s phi i mt vi nhng nh hng n sc khe do s dng cc loi ha cht, phn bn, thuc tr su, s dng in v my mc thiu an ton ny. T bao i nay, thi quen n sinh hot ca ngi dn nng thn vn theo kiu t cung t cp. Mi nh u c vn rau, chung nui ln g tru b. Phn gia sc, gia cm thi ra bn cy, v th h cn cht n chung tri. Ngoi tru v tro bp th gc r v cc loi cht thi hu c trong sinh hot u c qut v dn vo lm cht n chung.

39

H nh 5: M t x l rc nng thn Theo thi gian, chn nui trang tri pht trin mnh, kiu chn nui nh l mi gia nh vi ba con ln khng cn nhiu. Nhng vi li sinh hot t do, ngi dn nng thn vn khng c thi quen gom rc li x l. Ngay c khi khng cn phn bn th cht thi chn nui li c h tng ra cng rnh. Cng vi h thng nh v sinh t hoi, nc thi sinh hot cng chy theo ra cng rnh gy nhim ngun nc mt, ao h, lu dn ngm xung lm nhim ngun nc ngm. T khi trin khai xy dng nng thn mi, ngi dn c vn ng gom rc li x l. H c hng dn phn rc thnh 2 loi v c v hu c. Nhng h vn thc mc khng hiu phn loi lm g khi m xe gom rc li chung lm mt??? Rc thi sau khi thu gom cha c x l ng cch, mi ch dng li vic t rc, gy nhim khng kh. Vn cn mt lng khng nh cc loi v l ha cht thuc bo v thc vt b vt ngoi bi rc, m cha c cch g x l trit . Ti cc lng ngh nng thn, ngun nc thi cha c x l vn x ra mi trng, gy nhim khng ch khu vc lng ngh m cn nh hng nhiu n cc lng xung quanh. Ri theo dng chy t nhin em nhim i rt xa, nh hng c mt vng. l cha k n thi quen th rng tru b, ch v cht thi ca cc ng vt ny vn cn nhiu ngoi ng, trong cc khu vc cng cng. 4.1.4. H thng qun l yu km Nm 2012, trong bi cnh suy gim kinh t trong nc v th gii ko di, c th khng nh rng, nng nghip li mt ln na tr thnh cu cnh i vi nn kinh t nc ta. Theo Bo co Tnh hnh kinh t - x hi nm 2012 ca Tng cc Thng k, t trng nng nghip trong nn kinh t chim khong 22% GDP, trong , sn lng la t 43,7 triu tn (tng 1,45 triu tn so vi nm 2011). Nng nghip c nhng 40

ng gp quan trng vo m bo an ninh lng thc, tng trng xut khu. Trong s cc ngnh, ch c duy nht ngnh nng nghip c gi tr thng d thng mi ln ti trn 10 t USD. Qua to ngun ngoi t quan trng cho nn kinh t nc ta, c bit gip gim nhp siu, hay cn gi l "cu" cn cn thanh ton thng mi. Khng ch gip thu v ngun ngoi t ln t xut khu, trong nm 2012, nng nghip cn ng gp quan trng vo vic kim ch lm pht, khi gi c lng thc, thc phm trong nm khng c nhiu bin ng so vi nm 2011 do lng cung hng ha nng sn n nh. Tuy nhin, bn thn trong ni b ca ngnh ny cng ang bc l nhiu hn ch. c bit, vai tr qun l ca Nh nc trong lnh vc nng nghip cn m nht, cha thc s hiu qu, th hin qua nhng im sau: Th nht, cha c s thng nht trong vic xc nh v tr, vai tr ca ngnh nng nghip trong tng th nn kinh t, th hin qua s nh gi khc nhau v vai tr, v tr ca sn xut nng nghip, kinh t nng thn, dn n nhiu bt cp trong hoch nh v thc thi cc chnh sch pht trin nng nghip thi gian qua, nht l chnh sch u t. Th hai, quy hoch phn b ti nguyn (t ai, ngun nc) phc v pht trin nng nghip cha hp l, cha hng ti thc y nng cao nng lc cnh tranh ca cc sn phm nng, lm, thy sn, trong : (i) Cc quy hoch v t, mt nc cho sn xut la go, cy cng nghip ngn ngy, cy di ngy, chn nui v thy sn cha r rng, cha c th qun l cht ch theo yu cu ca sn xut tng loi cy trng, vt nui. Tnh trng quy hoch sn xut nng, lm, thy sn lin tc b ph v to ra tnh trng hn lon trong sn xut, hao ph vn u t ca ngi nng dn, gy kh khn cho i sng ca h. (ii) Quy hoch t sn xut nng, lm, thy sn lu di; t chuyn sang lm kt cu h tng nng thn v to mt bng pht trin cc hot ng cng nghip, dch v, thng mi nng thn vn cha c xc nh r rng, minh bch. Th ba, mc u t vo nng nghip thi gian qua khng tng xng vi vai tr ca n i vi pht trin kinh t, cng nh cha p ng c yu cu ca sn xut nng nghip hin i. Theo Tng cc Thng k, tng vn u t cho nng nghip ch chim khong 13,8% tng vn u t ton x hi trong nm 2000, gim cn 7,5% vo nm 2005 v cn 6,45% vo nm 2008, 6,15% vo nm 2010 v ch mc 5,98% trong nm 2011 (Bng 1). Trong nm 2011, tng vn u t cho ngnh nng nghip cng ch p ng c 40% nhu cu ca ton ngnh v nm 2012, vn u t cho nng nghip c tng, nhng cng ch p ng 50-60% nhu cu ca khu vc nng nghip. Trong khi , t nh h nh thu ht FDI vo khu vc nng nghip cng khng my thun li. Trong giai on 2000 - 2011, u t FDI vo nng nghip ch chim khong 41

2,3% FDI c nc. y l mc qu thp so vi mt nn kinh t c din tch t ai, mt nc v lc lng lao ng tp trung ln. Bn cnh , nu tnh n ht nm 2011, th trong ton b khu vc nng nghip ca Vit Nam cn 495 d n c cp giy php cn hiu lc vi vn ng k u t mc 3.264,5 triu USD. Mc vn ny ch chim 1,64% tng vn ng k u t vo Vit Nam. V vy, sn xut nng nghip gp nhiu kh khn v vn u t phc v sn xut hng ha. y chnh l nguyn nhn c bn lm cho nng lc sn xut nng nghip khng p ng c yu cu ca qu trnh cng nghip ha, hin i ha v chuyn i c cu sn xut nng nghip hin nay. Th t, chnh sch ca Nh nc v a phng trong nng nghip, nng thn cn cha hp l. Thi gian qua, Chnh ph a ra rt nhiu chnh sch h tr cho nng nghip, nng dn, nng thn, nhng cha su, cha mnh v c mt s chnh sch cha ph hp vi thc tin. Nng nghip nc ta cha hiu qu do t duy chm i mi. cc nc pht trin, giai on u cng nghip ha, hin i ha ly i nhiu ti nguyn, hy sinh nng thn pht trin th. Sau , h li ly th b p cho nng thn v tr cp tr li cho nng nghip. Tuy nhin, chng ta tin hnh cng nghip ha, hin i ha lu nhng cha b p li c cho nng nghip. Ngoi ra, chnh sch cha m, cha to c hi thu ht u t vo nng nghip, nng thn, nn nhiu ngun lc trong sn xut, pht trin kinh t cha c khai thc v huy ng. Nu i mi chnh sch, i mi t chc, u t cng s m ra hng pht trin mi cho nng nghip, nng thn v nng dn. y l vn c bit quan trng trong bi cnh Chnh ph va mi ph duyt n ti c cu ngnh nng nghip. Bn cnh , chnh sch bo h sn xut nng nghip ang phi iu chnh theo l trnh cam kt gia Vit Nam vi cc t chc quc t, lm tng kh khn cho nhiu ngnh nng nghip v nng dn. Nng sut lao ng thp, chi ph sn xut cn cao, sn phm lm ra kh cnh tranh vi hng ha nng sn ca cc nc c iu kin sn xut tt hn c nhp khu vo Vit Nam. Th nm, t chc sn xut nng, lm, thy sn cn phn tn, th hin kt cu h tng ti cc vng sn xut tp trung cha pht trin; quy m t ai cn nh b; cc hp tc x v t chc kinh t hp tc cha pht trin c nhiu hot ng dch v; hot ng ca cc doanh nghip nh nc lnh vc nng nghip cn yu km, trong khi cc doanh nghip t nhn li cha pht trin, tnh lin kt trong sn xut ch bin v tiu th sn phm nng nghip cn hn ch... 4.1.5. Ti nguyn nng nghip suy gim Ti nguyn thin nhin ng vai tr l ngun lc quan trng trong pht trin nng nghip; bao gm t, nc, kh hu, a dng sinh hc. Nn nng nghip truyn thng xem ti nguyn thin nhin l ngun lc thun ty nn khai thc trit ; bn 42

cnh ngun ti nguyn s dng cho nng nghip ngy nay cn chu nhiu p lc t cc kha cnh khc nh chuyn i mc ch s dng t, qu tr nh th ha...Kt qu ca nhng tc ng ny lm cn kit ngun ti nguyn thin nhin s dng cho mc ch nng nghip. a ra c nhng gii php mang tnh khoa hc v thc tin, chng ta cn phi hiu r cc vn mi trng nng thn v ti nguyn thin nhin dng trong nng nghip. (1). Cc v suy thoi ti nguyn t Mc d din tch t dng cho mc ch nng nghip c xu hng gim, nhng nh c k thut canh tc, thm canh, ci to ging, nht l s dng ha cht nng nghip m nng sut cy trng ngy cng tng. t c nhng thnh tu , cn s dng nhiu phn bn v ha cht bo v thc vt cho cy trng, hot ng ny tc ng rt ln n ti nguyn t, ngoi ra cn tc ng ln c ngun nc v h sinh thi nng nghip. Lm dng thuc BVTV trong phng tr dch hi khng tun th cc quy trnh k thut lm ng rung b nhim. Mt s ni d lng thuc bo v thc vt c trong t xp x hoc vt ngng cho php theo QCVN 15:2008/BTNMT.

Ngun: Bo co HTMT tnh Nam nh. 2010

H nh 6: D lng ha cht bo v thc vt trong t ti mt s khu vc Nam nh (thng 6/2007) Bn cnh lng cht thi rn trong nng nghip rt ln, khong 80% cha c thu gom v x l. Thnh phn cht thi rn ph thuc vo ngun thi, nhng chng u c c im chung l cha nhiu cht hu c. Lng cht thi rn ny c ba bi ra ven ng, knh rch lm bc mi hi thi v nhim cc b Nc ta c din tch t i ni chim tng din tch t, li ko di theo chiu dc nn d trong iu kin ma ma hay ma kh u c nhng nh hng tiu cc n ti nguyn t s dng cho nng nghip, nht l qu trnh ra tri, hoang mc ha. 43

(2). Ra tri Lm nghip l mt ngnh ca ngnh nng nghip ng vai tr rt ln trong vic iu ha kh hu, lu tr ngun gen qu gi, ngoi ra cn thc y qu trnh pht trin kinh t - x hi...Tuy nhin ngy nay din tch t lm nghip li b thu hp dn do nn ph rng, hoc chuyn i mc ch sang trng cy cng nghip hoc cy lng lc...; cc khu vc i ni thng c dc ln, cho nn mt khi thm thc vt b bc d s lm cho tnh trng ra tri v xi mn t din ra. y l nguyn nhn dn n ra tri cc cht dinh dng trong t, lm suy thoi hoc mt tnh nng sn xut ca t, trong 4 vng chu nh hng mnh nht l Trung du v min ni Bc b, Ty nguyn, Bc trung b, Nam trung b. Bng 3: Phn b t dc v t b thoi ha do qu trnh ra tri v xi mn cc vng

Qu trnh ra tri cc kim loi kim, kim th v nhiu cht dinh dng theo chiu su v b mt, lm gim pH ca t, xut hin nhiu cht c v thiu phospho trm trng. Hm lng cht dinh dng b ra tri th hin rt r rt theo chiu su ca tng t, trong tng nng l tng b mt cht dinh dng nhiu nht ( su 30cm), y l tng t mt c s dng nhiu trong hot ng trng trt. (3). Hoang mc ha: l mt dng ca sa mc ha nhng mc thp Theo thng k ca Cc Lm nghip (2008), hin nay, Vit Nam vn cn khong 9,3 triu ha t lin quan n hoang mc ha (chim khong 28% din tch t t nhin), trong c hn 2 triu ha t ang c s dng b thoi ha nng v hn 2 triu ha t ang c nguy c thoi ha cao. Cc loi hnh hoang mc: - Hoang mc hoang mc t kh cn: gm cc ni v t trng i ni trc chim khong 4,2 triu ha. Do hu qu ca vic cht ph rng, t rng ba bi 44

lm t b thoi ha v mt vt l (t chai l, kh cng, tng t mt b bc mn hoc kt cu ri rc, kt vn tng) do cy ci kh c th sinh trng nn nguy c hoang mc ha cao; - Hoang mc ct: trong gn 40 nm qua, qu tr nh hoang mc ha do ct di ng, ct bay, ct trt l rt nghim trng, nht l khu vc dc ven bin min Trung c tnh mi nm qu tr nh hoang mc ha lm mt i 20ha t nng nghip (ngun Tng cc Qun l t ai B TN&MT, 2009); - Hoang mc t nhim mn: xy ra cc vng c a hnh thp v phn b dc ven bin. Ti khu vc ng bng sng Cu Long c khong 2,1 triu ha t ng bng b nhim mn (chim 50% din tch t t nhin ca ng bng), c bit l trong ma kh t thng 12 n thng 5 qu trnh xm nhp mn din ra kh nghim trng, s xm nhp mn l nguyn nhn chnh hn ch hot ng canh tc nng nghip. Mc nhim mn ca t thng qua cc thng s dn in (EC), l thng s gin tip cho php nh gi mc tch ly mui tan trong t, trong gi tr EC < 1mS/cm th hin t cha b mn v EC > 1mS/cm biu th cho t b nhim mn nhiu. Ngoi ra cng c th nh gi thng qua tng s mui tan (TSMT) v hm lng clorua (Cl- > 0,25% th hin t mn nhiu) trong t; - Hoang mc t nhim phn: nhm t phn tp trung ch yu cc khu vc ng Thp Mi, T gic Long Xuyn, bn o C Mau. Trong s 3,9 triu ha t ton vng c gn 1,9 triu ha b nhim phn. Qu trnh phn ha xy ra trong mi trng t vo ma kh l do hin tng oxi ha pyrite (FeS2) tng t phn tim tng thnh jarosite (KFe3(SO4)2(OH)6. t phn hot ng c nhiu Al+3, Fe+2, SO42lm gim pH, t s b chua ha v mt kh nng canh tc. Vic chuyn i mc ch canh tc t t trng la sang nui trng thy sn, c bit l nui tm lm thay i kt cu t, lm tng mc phn ha, dn n suy thoi ti nguyn t. Ngoi ra do canh tc t khng ng k thut lm cho t phn tim tng tr thnh t phn hot ng. (4). Cc vn v suy thoi ti nguyn nc Suy thoi ti nguyn nc biu hin s gim st v s lng v cht lng. Theo s liu thng k, tng tr lng nc mt ca Vit Nam t khong 830840 t m3, trong khong 63% c sn sinh t nc ngoi. Tnh trng suy kit ngun nc xy ra trn cc sng, h cha trn c nc din ra ngy cng nghim trng. Nguyn nhn ch yu l do khai thc qu mc ti nguyn nc v nh hng ca bin i kh hu. Theo khuyn co ca cc t chc quc t v ti nguyn nc, ngng khai thc c php gii hn trong phm vi 30% lng dng chy, nhng thc t hu ht cc tnh min Trung v Ty Nguyn v ang khai thc trn 50% lng dng chy. 45

Ngun nc ni a ch t mc trung bnh km ca th gii 3.600m3/ngi/nm, t hn mc bnh qun ton cu 4.000m3/ngi/nm v thuc din quc gia thiu nc. Cho nn trn thc t ngun ti nguyn nc Vit Nam khng di do m cn mang tnh cc oan (theo PGS.Phan Vn Tn). iu ny th hin qua s phn b rt khng u theo thi gian: ma kh v ma ma ma kh th hn hn, ma ma th ngp ng, v theo khng gian - trong mt thi im c vng ang chu l lt li c vng ang thiu nc trm trng. Nng nghip l ngnh s dng nhiu nc nht. V vy lng nc thi ra t hot ng nng nghip chim t trng ln nht trong tng lng nc thi vo mi trng nc mt.

Ngun: Tng Ngc Thanh, 2010

H nh 7: Biu s dng nc ca mt s ngnh Vic s dng ha cht BVTV v phn bn ha hc bt hp l trong sn xut nng nghip l nguyn nhn ch yu lm nhim ngun nc. Trung bnh khong 20 -30% thuc BVTV v phn bn khng c cy trng tip nhn s theo nc ma v nc ti vo ngun nc mt v nc ngm. Cc nguyn nhn lm suy gim ti nguyn nc di t bao gm: c tnh a cht vng cha nc di t, thm thu v r r cht nhim t pha trn tng thm, thay i mc ch s dng t v khai thc nc bt hp l; ngoi ra cn do hin tng nc bin dng dn n vic xm nhp mn vo cc tng cha nc ven bin. Ti cc vng ven bin, hin tng xm nhp mn kh ph bin. Do ch khai thc khng hp l, lng nc khai thc vt qu kh nng cung cp lm cho nc mn xm nhp vo ph hng tng cha nc ngt. Din tch nui trng thy sn (nc l, mn) gia tng lm nhim nc vng ven bin do thc n v thuc khng sinh d tha t qu trnh nui. Nhiu a phng thc hin nui trng ti cc vng ca sng, ca bin gy suy thoi hoc mt cc h sinh thi nh rng ngp mn, c bin. Ngoi ra, vic s dng cc ha cht c hi vo nh bt hi sn cng lm gia tng mc nhim. Hot ng chn nui thi ra ngoi mt lng nc thi, nng cht nhim trong nc thi ph thuc vo lng thc n ri vi, mc thu gom phn. Nc thi trong chn nui c nhiu cht rn l lng, cht hu c, vi sinh vt gy hin tng ph 46

dng, lm gim lng oxy ha tan, to iu kin cho cc vi sinh vt pht trin mnh. 4.2. Gii php qun l mi trng nng thn Mc trn phn tch v a ra cc vn tn ti trong cng tc qun l mi trng nng thn, ngoi cc vn d phi gii quyt v C s H tng, nng cao nhn thc dn tr, bin i tch cc phong tc tp qun nng thn, ci thin h thng qun l v x l cc vn v suy gim mi trng th cng vi tin trnh nht th ha thnh th - nng thn v s tin b trong xy dng, cc a phng trn c nc ang pht trin mt mi trng nng thn mi, sinh thi v thn thin vi mi trng, c bit l vn xy dng cng trnh x l rc thi. Qun l hiu qu mi trng nng thn chnh l qun l h thng ng giao thng nng thn, h thng sng ngi, cy xanh, thu gom v x l rc thi, mi hng mc qun l u cn phi c tiu chun v yu cu c th. Tuy nhin i vi qun l hiu qu v di hn th 4 vn nu trn cn phi c k hoch thc hin di hn. (1). 4 vn trong nht th ha nng thn thc hin ci thin cn bn mi trng nng thn Qun l hiu qu v lu di mi trng nng thn c th hin qua 4 phng din sau: Mt l qun l v bo v h thng ng giao thng nng thn. ng giao thng nng thn thng c ngi dn tn dng phi rm r, thm ch l rc thi xy dng v cht thi trong sn xut nng nghip ra ng, chnh v th h thng cng rnh thot nc ma cng b nh hng, mt ng, va h, mt cu khng c lm sch thng xuyn, va h lng ng b li lm, st ln, cy xanh hai bn ng cng khng c chm sc cn thn, v th cn phi c bin php mnh bo qun ng giao thng nng thn, c quy nh r rng v s dng ng giao thng v yu cu n v bo tr bo dng ng c trch nhim nh k bo dng t nht l 95% din tch mt ng giao thng trong khu vc. Hai l qun l v bo v h thng sng ngi. ng bao 2 bn b sng v knh rch cn c lm sch, mt nc v lng sng, lng knh cn c thng xuyn no vt v vt rc thi, khng bo tm bao ph mt sng, mt knh. c bit c quan chc nng phi c quy nh qun l r rng vi vic x thi ca khu cng nghip, khu vc xy dng, khu sn xut nng nghip; nc thi sinh hot v nc thi nhim ca khu cng nghip phi qua x l mi c x ra sng, ngi. Ba l vic qun l cy xanh khu vc nng thn. Thng th vnh ai xanh tp trung khu vc nng thn, chnh v th h thng cy xanh cn c chm sc cn thn, c bit l nhng cy ly g lu nm, thng xuyn phun thuc tr su bnh, trng xen k cy tn rng vi cy bi nh, nghim cm hnh vi ph hoi hay khai thc cy ly g ba bi. 47

Bn l vn thu gom v x l rc thi. Thc hin x l rc thi theo m hnh h thng thu gom - vn chuyn - x l rc thi t lng n th trn n huyn, rc thi sinh hot nng thn c thu gom ri nn li thnh khi, ng vo thng ri vn chuyn n nh my x l rc thi (hoc bi rc tp trung). Vic qun l lu di v hiu qu 4 vn k trn ca mi trng nng thn chnh l tiu chun pht trin nng thn mi, v cng l yu t cn bn lm thay i b mt nng thn Trung Quc hin nay. (2). Tng cng kim tra, qun l lu di v hiu qu Yu t cn bn lm nn m hnh qun l hiu qu lu di mi trng nng thn chnh l Qun l nht th ha trn mi phng din, c bit l vn rc thi nng thn. C th, chnh quyn a phng phi xc nh c tiu chun x l rc thi ti khu vc qun l, xc nh khi lng rc thi thu gom v x l theo ngy, lp k hoch theo di kim tra nh k, qun l v theo di vic thu gom v lm sch mi trng ca nhn vin v sinh mi trng; Ln k hoch nh k no vt lng sng, knh, rch, sa cha bo dng ng nng thn, chm sc cy xanh v phng chng dch bnh theo ma cho cy, vi mi cng vic c th cn xc nh r chi ph, c k hoch chi tiu hp l, nhng n v chuyn trch c trch nhim bo co cng vic v ngun chi r rng cho lnh o cp trn. Ngoi ra mi a phng cng cn phi c b my t chc qun l chu trch nhim theo di, kim tra, ng thi x pht nhng hnh vi vi phm gy thit hi cho a phng v ng s, sng ngi, cy xanh, hoc vt rc thi ba bi, c bit l kim tra cht ch quy trnh x l nc thi, rc thi ca khu cng nghip v khu sn xut. Vic qun l mi trng nng thn c t c hiu qu hay khng ph thuc vo bin php qun l c th ca tng a phng v cng tc thanh kim tra ca cc ban ngnh c lin quan. Ch cn kin tr v duy tr tt h thng qun l theo quy chun th mc ch ci to nng thn ngy mt p hn, sch hn, i sng ca ngi nng dn c nng cao hn l iu hon ton c th t c trong tng lai khng xa. Quy tc nh gi cng tc qun l mi trng nng thn c t hiu qu hay khng da trn 3 im: Mt l thc lm vic ca nhn vin v sinh mi trng a phng v ngi qun l, 1 thng nh gi kim im 1 ln; Hai l th trn, x c trch nhim vi vic qun l v chi ngn sch cho hot ng v sinh mi trng khng, cng vic ny thc hin theo qu (3 thng nh gi 1 ln); Ba l thnh ph, huyn kim tra t xut cng tc qun l cht lng mi trng nng thn, ch yu l nh gi tnh hnh tng th v k hoch qun l di hn. Da vo vic nh gi theo 3 quy tc ny, lnh o a phng c th nm bt c tnh hnh qun l thc t, hiu qu ca cng tc qun l v iu chnh ngun chi ngn sch hp l cho tng khu vc. 48

(3). iu kin tin quyt qun l hiu qu v di hn thc hin c vic qun l hiu qu v di hn 4 vn trong nht th ha nng thn cn phi c 3 iu kin sau: Th nht l xc nh ch th thc hin cng tc qun l ti a phng. Giao thng nng thn, qun l v bo v h thng sng ngi, xanh ha nng thn, thu gom v x l rc thi l 4 vn cn c 4 n v chc nng khc nhau qun l, cn c vo nguyn tc qun l nht th ha yu cu cc b phn chc nng chu trch nhim thit lp n v chuyn trch tng vn , c ngi ng u qun l v c c cu hot ng r rng, c quyn hn, thng nht qun l, thng nht tiu chun, thng nht kinh ph, v xc nh ngun thu cho a phng (nu c). Hai l cn phi c mt h thng vn hnh hon chnh. Bn n v qun l 4 lnh vc khc nhau th s c quy tc v phng php hot ng ring, tuy nhin cng cn c s phi hp gia cc n v trong vic qun l v gim st cng vic, v cn c s tham gia v ng h ca ngi dn cng nh cc doanh nghip sn xut. Ba l vn kinh ph hot ng. Ti khu vc th trn, lng x th h thng x l rc thi cn th s, kinh ph u t thp, ch yu l chn lp rc thi, c nhiu loi rc khng th phn hy cng khng c qua x l, lu s nh hng n mi trng, thm ch s nh hng c n ngun nc ngm, nc sng ngi. V th, cn c kinh ph u t thch hp cho lng, x chnh quyn a phng c i ng lm v sinh mi trng chuyn nghip, c thit b thu gom rc v xy dng c s x l rc thi ngay ti a phng. Cng tc qun l cy xanh, no vt sng ngi, bo tr ng thn, xm cng mt khon chi ph khng nh, v th chnh quyn a phng cng cn c k hoch chi tiu ngn sch b sung thm thit b phc v cho cng vic nh my ct c, thuyn, xe ti nc Ngn sch nh nc cp c hn, do c chi ph cho mi hot ng ca a phng th lnh o cn c bin php qun l cht ch, ng thi ku gi s h tr ca doanh nghip.

49

CHNG 5 KT LUN V KIN NGH

5.1. Kt lun Nng nghip l hot ng c lch s lu i, n ng vai tr quan trng trong s tn ti v pht trin ca quc gia. Nng nghip pht trin l nn tng c bn cho s m no v thnh vng ca mt dn tc. Ngy nay, do dn s tng nhanh cng vi iu kin kinh t pht trin t ra cho nng nghip cc p lc v vic m bo ngun cung. Vic p dng cc bin php khoa hc k thut vo nng nghip gp phn lm tng sn lng nng nghip. Tuy nhin, lng dng thi pht sinh t hot ng nng nghip l mt vn nan gii, bao gm cc dng cht thi: lng, kh, rn i cng vi lng cht thi sinh ra t hot ng nng nghip th lng cht thi pht sinh t vng dn c khu vc nng thn cng l mt vn ng quan tm. Vi c im phn tn trn mt phm vi rng m cng tc qun l, x l nhim mi trng nng nghip nng thn gp nhiu tr ngi. gii quyt cc vn ny, cn phi thc hin ng b cc bin php k thut v qun l. 5.2. Kin ngh nhim mi trng nng nghip nng thn l mt vn mang tnh lin ngnh v n tc ng n nhiu lnh vc i sng ca con ngi. khc phc c hin trng ny cn c s tham gia ca nhiu lnh vc t hnh chnh nh nc n khoa hc cng ngh. Tuy vy, iu quan trng l cc gii php qun l phi thc hin c vai tr nh hng trong vic xy dng mt nn sn xut nng nghip bn vng.

50

TI LIU THAM KHO Ting Vit [1]. B Nng Nghip v Pht trin nng thn, 2012, Quy hoch tng th pht trin ngnh nng nghip c nc n nm 2020 v tm nhn n 2030, H Ni; [2]. B Nng nghip v Pht trin Nng thn, 2009, Thng t Hng dn qun l mi trng trong Ch bin thy sn,s 14/2009/TT-BNN, 12 trang, , H Ni; [3]. B Nng nghip v PTNN 2010, u tin nghin cu ngnh trng trt giai on 2011-2020. Hi tho xc nh u tin nghin cu Nng nghip [4]. B Ti nguyn Mi trng, 2009,QCVN06:2009/BTNMT- Quy chun k thut quc gia v mt s cht c hi trong khng kh xung quanh, H Ni; [5]. B Ti Nguyn v Mi trng 2010, Tng quan mi trng Vit Nam, Tng cc Mi trng, H Ni. [6]. B Ti Nguyn v Mi trng (2011). Cht thi rn. Tng cc Mi trng. [7]. Trng Thanh Cnh v Phan nh Xun Vinh, 1998, Tnh hnh nhim mi trng ca ngnh chn nui, gii php hn ch nhim mi trng v nng cao hiu qu s dng phn bn. Tp ch khoa hc v cng ngh mi trng ng Nai s 6. [8]. Trng Thanh Cnh, 2010, Kim sot nhim mi trng v s dng kinh t cht thi trong chn nui, NXB. Khoa hc & K thut. [9]. V Ch Cng, 2010, nh hng ca bin i kh hu, mi trng n chn nui v chin lc chn nui nhm gim thiu v thch ng vi bin i kh hu, mi trng. Tp ch Khoa hc Cng ngh Chn nui, s 23; [10]. Gia Khnh, 2010,Th nghim nh gi hin trng cng ngh phc v cng tc bo v mi trng cc c s ch bin thy sn Hi Phng, Tp ch Khoa hc v Cng ngh bin T10, S 1, Trang 67-80; [11]. L Vn Khoa, 2000. :Nng nghip v mi trng, Nh xut bn Gio dc H Ni. [12]. Nguyn nh Ninh, 2007, Thy li trong s nghip pht trin nng nghip nng thn thi k mi, B Nng nghip v Pht trin Nng thn, H Ni; [13]. Nguyn Phng Mai, 2012, Thc trng mi trng cc c s ch bin thy sn. Tp ch thng mi Thy sn, i hc Khoa Hc T nhin Hu; [14]. Trn Th Anh Phng, 2007, Nghin cu tnh hnh nhim mi trng do ngnh chn nui ti tnh Ph Yn v xy dng cc gii php tng hp nhm hn ch nhim mi trng, Tp ch khoa hc thng nin, i hc Nng nghip, H Ni; 51

[15]. Trnh Ngc Tun, 2005, Nghin cu hin trng khai thc, nui trng thu sn Vit Nam v xut phng php x l nc thi, Trung tm nghin cu, quan trc, cnh bo mi trng v phng nga dch bnh thu sn khu vc min bc, Bc Ninh [16]. V Khoa hc cng ngh v Mi trng, 2010, Tng cng nng lc bo v mi trng nng nghip, nng thn giai on 2010 2020. H Ni; [17]. Martin Parrya, Cynthia Rosenzweigb, Ana Iglesias, Gunther Fischer, Matthew Livermore. Bin i kh hu v an ton lng thc ca th gii: mt cch nh gi mi. Global Environment Change. [18]. Nguyn oan Khi, 2011. Nhn thc ca cng ng v tc ng ca bin i kh hu n sn xut nng nghip v cc gii php ng ph. Tp ch khoa hc i hc hu, s 67. Tin tc [19]. Qunh Nga (2011). nhim mi trng nng nghip vn bo ng. c t: http://pops.org.vn/PCB_WB/TintucPCB/NewDetailPCB/tabid/160/newsid/266/langua ge/vi-VN/Default.aspx [20]. Tin tc. Gim thiu nhim mi trng nng nghip, nng thn. c t: http://tvnn.vn/47//journal_content/56_INSTANCE_Y7rZ/10157/51750;jsessionid=FFF29369EBCB984 9308344AC285FED56?refererPlid=10450 [21]. Hng Giang, 2012. nhim mi trng t trong hot ng nng nghip: Bo ng. http://vea.gov.vn/vn. Cc trang web [22]. [23]. [24]. [25]. [26]. http://environment.mard.gov.vn http://www.moitruong.com.vn http://www.sinhquyen.com http://www.thanhnien.com.vn http://www.nea.gov.vn

52