BÀI 4:

CƠ QUAN SINH TRƯỞNG CỦA CÂY

• Mục tiêu học tập

• Trinh bày được các phần của một rễ, thân và lá

cây.
• Phân loại được các loại rễ, thân và lá dựa trên
đặc điểm hinh thái.
• Mô tả được đặc điểm giải phẫu của các loại rễ,
thân và lá của một cây
• Trinh bày được ứng dụng của các bộ phận rễ,
thân và lá cây trong ngành Dược.
 Tµi liÖu tham kh¶o
- Vũ Văn Chuyên, 1991, Bài giảng thực vật học,
NXB Y học
- Trần Công Khánh, Nguyễn Thị Sinh, 1997, Thực
vật dược, Trường đại học dược Hà Nội
- Trần Công Khánh, 1981, Thực tập hình thái và giải
phẫu thực vật, NXB Đại học và Trung học
- Nguyễn Viết Thân, 2003, Kiểm nghiệm Dược
liêu bằng phương pháp hiển vi, Tập I, NXB Khoa
học
- T. Elliot Weier & C. Ralp Stocking, 1982, Botany, sixth
Edition
 1. RỄ CÂY
• ĐỊNH NGHĨA (tự đọc)
• ĐẶC ĐIỂM HINH THÁI
• 2.1. Các phần của rễ
• 2.2. Các loại rễ
• 3. CẤU TẠO GIẢI PHẪU
• 3.1. Cấu tạo cấp I: Ví dụ
• 3.2. Cấu tạo cấp II: Ví dụ
 C¸c phÇn cña
rÔ

Cæ rÔ
M. ho¸ bÇn
(khi rÔ giµ)

M. l«ng hót

M. sinh tr­ëng
Chãp rÔ
 Các loại rễ
• (1) Dựa vào nguồn gốc
– Rễ chính (rễ cái): rễ cấp một, phát triển từ rễ mầm.
– Rễ phụ: Rễ được sinh ra không phải từ rễ chính hay rễ bên.
• (2)Dựa vào hình thái và chức năng
– Rễ trụ (rễ cọc): Rễ chính phát triển từ rễ phôi
– Rễ chùm
– Rễ củ
– Rễ bám
– Rễ cà kheo (rễ chống)
– Rễ khí sinh
– Rễ hô phấp (rễ thở)
– Rễ thủy sinh
– Rễ chống:
•
Các ký hiệu vẽ tổng quát
L«ng hót
RÔ thiªn m«n
Ngoại bì
®«ng

M« mÒm vá

Néi b

Trụ bì
Li be I
Gç I
 NỘI BÌ, ĐAI CASPARI
Đai Caspari
Đai caspari
RÔ bÝ ng«
BÇn
TPS. BÇn lôc b
Mô mềm vỏ cấp II

Bó Li be cấp II

TPS Libe- gỗ cấp II

Bó Gỗ cấp II

Tia ruét
Tia ruét

Gç I
 2. Th©n c©y
1. ĐỊNH NGHĨA (tự đọc)
2. ĐẶC ĐIỂM HÌNH THÁI
2.1. C¸c phÇn cña th©n
2.2. C¸c lo¹i c©y
2.2. Ph©n lo¹i th©n c©y
3. CÊu t¹o gi¶i phÉu
3.1. Th©n c©y líp ngäc lan
- CÊu t¹o cÊp I: VÝ dô
- CÊu t¹o cÊp II: VÝ dô
3.2. Th©n c©y líp hµnh: VÝ dô
3.3. CÊu t¹o ®a trô: VÝ dô (tù ®äc)
 C¸c phÇn cña th©n c©y
Chåi ngän

MÊu
Giãng

Chåi bªn
Th©n chÝnh

Gèc
C©y gç to C©y bôi C©y leo

C©y cá

PHÂN LOẠI CÂY

 C¸c lo¹i th©n c©y

• Thân khí sinh:

– Thân đứng: Gỗ, cột, rạ
– Thân bò lan: Rau má
– Thân leo: Thân cuốn, tua cuốn, rễ bám, rễ mút, móc
• Thân địa sinh:
– Thân rễ: Thảo quả
– Thân hành: hành áo, hành vẩy, hành đặc
– Thân củ: Su hào, khoai tây
 BiÓu b

TH©n ThÇu dÇu M« mÒm

non
cÊu t¹o cÊp I, Líp
ngäc lan

Néi b×

Trô b
Bã li be gç I
 BÇn

CÊu t¹o cÊp II, Líp Ngäc lan

M« mÒm vá
Li be II
Sîi libe
TH©n d©m bôt

TÇng ph¸t
Sinh libe gç

Gç II

Tia ruét

Gç I

M« mÒm ruét
Th©n thiªn m«n ®«ng

BiÓu b

M« mÒm vá

Néi b
Trô b
Gç I
Li be I

M« mÒm ruét
 LÁ CÂY
• ®Þnh nghÜa (tù ®äc)
• ĐẶC ĐIỂM HÌNH THÁI
– C¸c phÇn cña l¸: PhÇn chÝnh, phÇn phô
– Các kiểu lá
• Lá đơn, lá kép
• Hình dạng của phiến lá
• Hình dạng gốc lá
• Hình dạng của ngọn lá
• Hình dạng gân lá
• Hình dạng của mép lá
• Sự đa dạng bề mặt lá
– Cách sắp xếp lá trên cành
• Cấu tạo giải phẫu
– Lá cây lớp ngọc lan
– Lá cây lớp hành
PhÇn chÝnh cña l¸

HƯƠNG BẠCH CHỈ

Phiến lá
Cuống lá
Bẹ lá
PhÇn phô cña l¸

LÁ KÈM

BẸ CHÌA

LƯỠI NHỎ
l¸ kÌm
L­ìi nhá
BÑ ch×a
 Hinh d¹ng cña l¸
• A. Dải;
• B. Mác; C.
Chư nhật;
• D. Bầu dục;
• E. Trứng;
• F. Tam giác;
• G. Tròn; H.
Thìa;
• I. Nêm;
• J. Lưỡi
liềm.
 Hinh d¹ng cña l¸
• A. D¶i;
• B. M¸c; C.
Ch­ nhËt;
• D. BÇu dôc;
• E. Trøng;
• F. Tam
gi¸c;
• G. Trßn; H.
Th×a;
• I. Nªm;
• J. L­ìi liÒm.
 C¸c lo¹i mÐp l¸
A. Nguyªn; B. Quăn; C. L­în sãng; D. Răng c­a; E. Răng c­a nhá;
F. Răng c­a to; G. KhÝa tai bÌo.
 C¸c thø g©n l¸

• Kiểu gân hình mạng

– Hình lông chim
– Hình chân Vịt
– Gân tỏa tròn
• Kiểu gân song song
– Hình cung
– Song song
 Hình dạng ngọn lá
1. Chóp dài xoắn
2. Chóp nhọn kéo dài
3. Chóp nhọn hoắt
4. Chóp có gai nhọn
5. Chóp nhọn
6. Chóp tròn
7. Chóp tù
8. Chóp bằng
9. Chóp lõm
10. Chóp 2 thuỳ
 C¸ch mäc cña l¸

Mäc so le Mäc vßng Mäc ®èi

 BiÓu b trªn
M« dµy trên Hạ bì trên
M« giËu

M« xèp
Libe
Gç Hạ bì trên
Phòng
ẩn lỗ
M« mÒm khÝ

M« dµy dưới
BiÓu b d­íi L¸ tróc ®µo
Biểu bì trên
Mô cứng

M« mÒm

Vòng mô cứng

Gỗ

Libe

Biểu bì dưới L¸ ý dÜ
 Vai trß cña c¬ quan dinh d­ìng
trong ngµnh D­îc
• Lµm thuèc:
– RÔ: Tam thÊt, Nh©n s©m, Binh v«i, v.v
– Th©n: HuyÕt ®»ng, Gõng, T« méc, v.v
– L¸: V«ng nem, Thanh cao hoa vµng, v.v