TRNG THPT CHUYN TRN I NGHA

MT S NH L, TNH CHT
HNH HC NI TING
LM MINH TRIT TRN NGC PH SANG










1-2013
2

Li ni u
Hnh hc l mt trong nhng lnh vc c xa nht ca ton hc, mt v p k
diu lm say m bao lp ngi yu ton. Cng vi s pht trin ca hnh hc m nhng
nh l, tnh cht tuyt p dn c h l qua thi gian bi nhng nh ton hc kit xut.
Nhng ng thng, nh l, cc im c bit mang n cho bi ton mt v p th v.
Sau y chng ti xin trnh by cc tnh cht ni ting ca hnh hc, gip bn c khm
ph su hn v cc bi ton p, to nn nhiu tng mi t cc vn quen thuc. D
rt c gng nhng file vn khng trnh khi nhng thiu st, mong bn c thng cm v
gi cc gp v a ch lamminhtriet1997@yahoo.com.
Chc cc bn mt nm mi hnh phc, khe mnh v may mn !

Mc lc:
1. nh l Menelaus ............................................................................................. 3
2. nh l Ceva..................................................................................................... 7
3. nh l Carnot .................................................................................................11
4. ng trn Euler ............................................................................................14
5. ng thng Euler..........................................................................................20
6. nh l con bm ...........................................................................................24
7. ng thng Simson ......................................................................................29
8. ng thng Steiner .......................................................................................33
9. nh l Ptoleme ..............................................................................................37


3

1. nh l Menelaus:
Cho ABC v AM, BN, CP (M, N, P thuc CB, CA, AB). M, N, P thng hng khi v
ch khi:
MB
MC
.
NC
NA
.
PA
PB
=1 (1)
Chng minh: iu kin cn: Gi s P, N, M thng hng. V AD//BC sao cho D thuc
BC.

Ta c:
NC
NA
=
MC
A
;
PA
PB
=
A
BM

T y d dng ta c (1).
iu kin : PN ct BC ti K. Khi ta c:

KB
KC
.
NC
NA
.
PA
PB
=1
M
MB
MC
.
NC
NA
.
PA
PB
=1
Suy ra K H tc P, N, M thng hng ta c iu phi chng minh.
4

nh l Menelaus trong t gic:
Cho t gic ABCD, ng thng d ct AB, BC, CD, DA ti M, N, P, Q. Chng minh
MA
MB
.
NB
NC
.
PC
P
.

A
=1
T A, B v
AE v BF //
DC ( E,F
thuc D)
MA
MB
=
AL
BP

NB
NC
=
BP
CP

A
=
P
AL

T y ta c
dpcm.


Bi tp:
1) Cho ABC, trung tuyn AD. Ly M thuc AD, BM ct AC ti E, CM ct AB ti
F. Chng minh EF//BC.
Gi : ABD c ct tuyn FMC, ADC c ct tuyn BME.
2) Trn 2 cnh AD, AC ca ABC u, ly 2 im E, D sao cho EA=2BE,
DC=2AD, BD ct CE ti O. Chng minh A0C

=90
0

Gi : Ly F thuc BC sao cho FB=2FC, AF ct BD, CE ti P v Q
3) Cho t gic ABCD li c M v N l giao im ca AB v CD, AD v BC. ng
thng AC ct BD, MN ti I, J . Chng minh
IA
IC
=
]A
]C

Gi : ACM c ct tuyn DIB, ADC c ct tuyn J NM, ADM c ct tuyn NBC.
5

4) Cho t gic ABCD li, AD ct BC ti E, AB ct DC ti F. Gi I, J , K l trung
im BD, AC, FE. Chng minh I, J , K thng hng (ng thng Gauss).
Gi : Gi M, N, P l trung im EC, ED, DC. D thy cc h im sau thng hng
(K;M;N), (N;I;P), (M;J ;P) v EDC c ct tuyn ABF.
5) Cho hai tam gic ABC v ABC. M, N, P l giao im ca AB v AB, AC v
AC, BC v BC. Khi M, N, P thng hng khi v ch khi AA, BB ,CC ng
qui (nh l Desargues).
Gi :
iu kin : Gi s AA, BB, CC ng qui ti O
Tam gic OAC c ct tuyn NAC, tng t cho tam gic CBO v BAO
Nhn ba h thc li ta c M, N, P thng hng.
iu kin : Gi s M, N, P thng hng
Xt hai tam gic MBB v NCC c MN, BC, BC ng qui ti P, O l giao im ca
BB v CC, A l giao im ca MB v NC, A l giao im ca MB v NC. Theo
chng minh trn ta c O, A, A thng hng
6) Cho A, B, C cng nm trn ng thng a, X, Y, Z cng nm trn ng thng
b.Gi M, N, P l giao im ca cc cp (AY, BX), (AZ, CX), (CY, BZ). Chng
minh M,N,P thng hng (nh l Pappus).
Gi :
Cch 1: Gi T,Q l giao im ca (BX, AZ); (CX, BZ). Khi ta c: (BTMX)=(BZBQ)
Trng hp a//b dng nh l Thales
Trng hp a giao b ti S.
p dng php chiu xuyn tm ti A:
(BTMX)=(SZYX)
p dng php chiu xuyn tm ti C:
(SZYX)=(BZPQ)
T y ta c dpcm.
6

Cch 2: p dng h thc Menelaus vo 5 tam gic, xin dnh li cho bn c.
7) Cho 3 ng trn vi bn knh khc nhau, khng c ng trn no hon ton
nm trong mt ng trn khc. Tng cp c mt i tip tuyn chung giao nhau
ti mt im. Chng minh rng 3 im nm trn mt ng thng.
Gi : Gi ba ng trn tm A, B, C vi 3 im D, E, F (giao im ca cc tip tuyn
chung ngoi ca tng cp ng trn). Tam gic ABC c ct tuyn DEF.
8) (Tp ch ton hc v tui tr - s 362)
Gi s O l mt im bt k nm trong tam gic ABC. AO ct BC ti M, BO ct AC
ti N, CO ct AB ti P. Chng minh rng gi tr ca biu thc
OA.AP
0P
.
0B.BM
0M
.
0C.CN
0N
khng ph thuc vo v tr im O.
Gi : Cch 1:
Ta c:
S(AOP)
S(A0P)+S(B0P)
=
AP
AB

M
S(A0P)+S(B0P)
S(B0M)
=
0A
0M

Suy ra
S(A0P)
S(B0M)
=
0A.AP
AB.0M
(1)
Tng t
S(B0M)
S(C0N)
=
0B.BM
BC.0N
(2)
V
S(C0N)
S(A0P)
=
0C.CN
AC.0P
(3)
Nhn (1), (2), (3) ta c
OA.AP
0P
.
0B.BM
0M
.
0C.CN
0N
=abc (const)
Cch 2: p dng h thc Menenlaus vo tam gic AMC vi ct tuyn BON; tam gic
BNC vi ct tuyn AOM; tam gic BPC vi ct tuyn AOM.


7

2. nh l Ceva:
Cho ABC, D, E, F ln lt nm trn BC, AC, AB. Chng minh AD, BE, CF ng qui
hoc i mt song song khi v ch khi
B

C
.
LC
LA
.
PA
PB
=-1
iu kin cn:
Gi s AD, BE,
CF ng qui:
T A v ng
song song vi
BC ct BE,CF
ti I v H
Theo nh l
Thales ta c:
B

=
IA

HA

LC

LA

=
BC

IA

PA

PB

=
AH

BC

Do
B

C
.
LC
LA
.
PA
PB
=-1
Vi trng hp AD// BE// CF, p dng nh l Thales ta cng c kt qu
B

C
.
LC
LA
.
PA
PB
=
-1
iu kin :
B

C
.
LC
LA
.
PA
PB
=-1 (1)
AD ct BE ti G, CG ct AB ti F, cc im H, I nh trn
Suy ra
B

C
.
LC
LA
.
PiA
PiB
=-1 (2)
8

T (1) v (2) suy ra F , ta c iu phi chng minh
nh l Ceva sin:
Cho ABC, D, E, F ln lt nm trn BC, AC, AB. Chng minh AD, BE, CF ng qui
khi v ch khi
sIn (ABL)
sIn(LBC)
.
sIn(BCP)
sIn(ACP)
.
sIn(CA)
sIn(AB)
=1
BD
C
=
S(AB)
S(AC)
=
AB.sIn (BA)
AC.sIn (CA)

Tng t cho cc h thc cn li ta
c pcm.






Bi tp: Qui c cc ng thng AA, BB, CC ca ABC ng qui l 3 ng thng
Ceva, on thng AA, BB, CC l 3 on thng Ceva, im ng qui l im Ceva.
1) Cc ng thng i qua nh ca tam gic v tip im ca cnh i din vi
ng trn ni tip th ng quy (im Gergonne).
Gi :
AB=AC
BC=BA
CA=CB
Nn AA, BB, CC
ng qui theo nh l
Ceva o.
9

2) Cc ng thng i qua nh ca tam gic v tip im ca cnh i din vi
ng trn bng tip, ng quy ( ti im gi l im Nagel).
Gi : Gi D,E l tip im ca AB, BC vi ng trn bng tip gc B, A,B,C ln
lt l tip im ca cc ng trn bng tip vi cc cnh i din gc tng ng.
AB
BiC
.
CAi
AiB
.
BCi
CiA
=
p-c
p-u
.
p-b
p-c
.
p-u
p-b
=1
3) Trong tam gic ABC, nu c ba ng thng AA, BB, CC ct nhau ti K nm
trong tam gic th
AK
KAi
=
ABi
BiC
.
ACi
CiB
(nh l Van Oben).
Gi : T A v ng song song BC ct BB, CC ti E, D
Cc trng hp c bit:
- K l trng tm tam gic khi AA, BB, CC l ng trung tuyn
- K l im Gergonne: A, B, C l cc tip im ca ng trn ni tip vi cc
cnh ca tam gic.
- K l im Nagel khi A, B, C l cc tip im ca cc ng trn bng tip
tng ng.
4) Trn ba cnh ca tam gic ABC, dng pha ngoi cc tam gic u ABD, ACE,
BCF. Chng minh AF, BE, CD ng qui.
Gi : Cc t s trong h thc t l vi din tch ca tam gic tng ng.
5) Cho tam gic ABC ngoi tip (I;r), cc tip im ti D, E, F vi BC, CA, AB. Ly
X nm trong tam gic sao cho ng trn ni tip tam gic XBC tip xc XB, XC,
BC ti Z, Y, D. Chng minh t gic EFZY ni tip.
Gi : Ta c: AD, BE, CF ng qui (bi 1); XD, BY, CZ ng qui theo Ceva.
Nu EF ct BC ti K th (KDBC)=-1.
Nu YZ ct BC ti K th (KDBC)=-1.
Suy ra K trng vi K.
Suy ra EF, YZ, BC ng qui.
Suy ra KE.KF=KD
2
=KY.KZ
10

Suy ra EFZY ni tip.
6) Cho t gic ABCD ni tip (O). Ly M,N,P,Q ln lt l im i xng ca
A,B,C,D qua O. Gi X,Y,Z,K ln lt l trng tm ca cc tam gic to bi 3 nh
ca t gic khng cha A,B,C,D. Chng minh AX,DY,CZ,DK ng qui ti im

Gi : Gi E, F l trung im AC, BD. L l giao im ca AX v CZ.
p dng nh l Ceva o vo tam gic AFC suy ra AX, CZ, FE ng qui ti L.
Tam gic ECF c ct tuyn ALX suy ra LF=LE
p dng nh l Menelaus o vo tam gic FEB suy ra D, L, T thng hng.
Tng t vi tam gic FED suy ra Y, L, B thng hng.
Vy AX,DY,CZ,DK ng qui ti im L
Nhn xt: OL vung gc vi DC ti trung im ca DC.
11

3. nh l Carnot:
Cho ABC, D, E, F ln lt l cc im trn BC, CA, AB. Gi x, y, z ln lt l cc
ng thng i qua D, E, F v vung gc BC, CA, AB. x, y, z ng qui khi v ch khi
DB
2
DC
2
+EC
2
EA
2
+FA
2
FB
2
=0

iu kin : Gi s x, y, z ng qui. Gi G l im ng qui
GB
2
GC
2
+GC
2
GA
2
+GA
2
GB
2
=0
Tng ng: DB
2
DC
2
+EC
2
EA
2
+FA
2
FB
2
=0
iu kin cn: Gi s DB
2
DC
2
+EC
2
EA
2
+FA
2
FB
2
=0 (1)
V ng vung gc GF (F thuc AB) ti F
Tng ng: DB
2
DC
2
+EC
2
EA
2
+FA
2
FB
2
=0 (2)
T (1) v (2) suy ra: FA
2
FB
2
=FA
2
FB
2
Ta s chng minh b : Cho A,B phn bit v mt s k. Chng minh rn ti duy nht
im F thuc AB sao cho FA
2
FB
2
=k
Gi I l trung im AB
FA
2
FB
2
=k 2BA

.FI

=k
Vy F l im duy nht thuc AB tha h thc. T b ny suy ra F trng F
12

Bi tp:
1) Cho ABC v ABC. Cc ng vung gc h t A, B, C ln BC, CA, AB
l a, b, c. Cc ng vung gc h t A, B, C ln BC, CA, AB l x, y, z.
Chng minh a, b, c ng qui khi v ch khi x, y, z ng qui.

iu kin cn: Gi s a, b, c ng qui
Suy ra GB
2
GC
2
+HC
2
HA
2
+IA
2
IB
2
=0
Tng ng: AB
2
AC
2
+BC
2
BA
2
+CA
2
CB
2
=0
Suy ra x,y,z ng qui
iu kin cn: Gi s x,y,z ng qui (chng minh tng t)
2) M nm trong ABC. A,BC l hnh chiu ca M ln BC,CA,AB. D,E,F l hnh
chiu ca A,B,C ln BC,AC,AB. Chng minh AD,BE,CF ng qui.
Gi : AD,BE,CF ng qui tng ng: DB
2
DC
2
+EC
2
EA
2
+FA
2
FC
2
=0
Tng ng: AB
2
AC
2
+BC
2
BA
2
+CA
2
CB
2
=0 (nh l Carnot)
13

3) Cho ABC v ng thng d. Gi A,B,C l hnh chiu ca A,B,C ln d. Gi
x,y,z ln lt l cc ng thng qua A,B,C vung gc vi BC, CA, AB. Chng
minh x,y,z ng qui.
Gi : Vit h thc Carnot khi x,y,z thng hng ri dng nh l Pythagoras cho cc tam
gic.
4) Cho 3 ng trn (X), (Y), (Z). (X), (Y); (X), (Z); (Y), (Z) giao nhau ti A,B; C,
D; E; F. Chng minh AD, BE, CF ng qui.
Gi : S dng nh l Carnot vi tam gic XYZ (AB, CD, EF ln lt vung gc vi
cc cnh ca tam gic ny).
5) Cho ABC, v phi ngoi dng cc tam gic cn BAC, ABC, ACB cn ti A,
B, C. Chng minh cc ng thng qua A,B,C vung gc vi BC,CA,AB
ng qui.
Cc ng thng qua A,B,C vung gc vi BC,CA,AB ti M,P,N.
Gi : p dng nh l Pythagoras cho cc tam gic MAC, MAB, BPC, CNB ta c h
thc: BN
2
+NC
2
CP
2
BP
2
=MB
2
MC
2
Tng t cho cc h thc khc ta c dpcm.
6) AA,BB,CC l cc ng cao ABC. Trn AA,BB,CC ly cc im A
1
, B
1
,
C
1
khc trc tm v khng thng hng. Chng minh cc ng thng qua A, B, C
vung gc B
1
C
1
,C
1
A
1
,A
1
B
1
ng qui.
Gi : p dng nh l Pythagoras cho cc tam gic AAA
1
, CAA
1
v cc tam gic
tng t. Cng cc h thc ta c dpcm.








14

4. ng trn Euler:
Trong mt tam gic, trung im cc cnh, chn cc ng cao, trung im cc on
thng ni cc nh ca tam gic vi trc tm l 9 im cng nm trn mt ng trn
(gi l ng trn 9 im hay ng trn Euler).

Ta c: PNQI, PLQM l hnh ch nht
Suy ra 6 im P,N,Q,I,L,M thuc ng trn ng knh PQ
Cc im D,E,F nhn cc ng knh vi gc vung nn D,E,F, P,N,Q,I,L,M cng thuc
mt ng trn.
Cc tnh cht ca ng trn Euler:
15

a) Tm T ca ng trn Euler l trung im HO (O l tm ng trn ngoi tip)
Ta c: LH//OM v LH=OM
Suy ra LOMH l hnh bnh hnh
T l trung im LM suy ra T l trung im OH
b) ng knh ng trn Euler bng bn knh ng trn ngoi tip:
LT l ng trung bnh tam gic AHO suy ra AOML l hnh bnh hnh.
c) Trng tm G trn ng thng Euler th OG=2TG (ng thng Euler s c
chng minh sau)
2TG=2(OT-OG)=2(
0
2

0
3
) =OG
T ta c (HGTO)=-1
d) Khong cch t tm ng trn Euler n trng tm tam gic:
EG=
1
6

9R
2
(o
2
+b
2
+c
2
)
T h thc HA

+HB

+HC

=3H0

bnh phng, s dng nh l hm cos cho cc tch

vector ta c dpcm.
e) ng trn Euler tip xc vi ng trn ni tip v cc ng trn bng tip ca
tam gic (nh l Feuerbach).
16





t










Gi : Cch 1: F l tm Euler
- Chng minh tip tuyn Mt ca (F) tao nn tHC

=B
`
C
`

- DP l tip tuyn (F). Chng minh DP//Mt
- MP ct (I) ti N. Chng minh N thuc (F)
- Chng minh tip tuyn ti N ca (I) v (F) trng nhau
Tng t cho ng trn bng tip
Cch 2:
Ta c: 0I
2
=R
2
2Rr
F l trung im OH, IE
2
=4R
2
-
u
3
+b
3
+c
3
+ubc
u+b+c

17

OH
2
=9R
2
(a
2
+b
2
+c
2
)
Ta c: r
2
=
(p-u)(p-b)(p-c)
p
=(ab+bc+ca) -
(u+b+c)
2
4
-
2ubc
u+b+c

Ta s chng minh IF =
R
2
r
Tng ng IF
2
=(
R
2
r)
2
Tng ng
2IH
2
+2I0
2
-0H
2
4
=
R
2
4
- Rr +r
2
Tng ng 2IH
2
+R
2
=4r
2
+OH
2
Thay OH, IH, R, r bng cc h thc trn ta c dpcm
Suy ra ng trn Euler tip xc vi ng trn ni tip, tng t cho cc ng trn
bng tip.
M rng: Nu H l trc tm ca t gic ABCD ni tip (O), bn knh R th ng trn
vi tm E l trung im OH, bn knh R/2 c gi l ng trn Euler ca t gic
ABCD. Vy 4 im O, M, E, H nm trn ng thng Euler ca t gic ni tip ABCD.
OH=OA+OB+OC+OD


4OM =OA +OB+OC+OD


Bi tp:
1) Cho cc tam gic ABC,AHB,BCH,CAH (H l trc tm tam gic ABC) c chung
ng trn Euler (nh l Hamilton).
Gi : Cc tam gic ABH,ACH,BCH u c 1 cnh cha trung im ca tam gic ABC
v 2 trung im 2 cnh cn li l nhng im Euler ca tam gic ABC. Vy ng trn
Euler mi tam gic c 3 im chung vi ng trn Euler tam gic ABC nn tt c
nhng ng trn Euler u trng nhau.
H qu: Do c chung ng trn Euler nn 4 tam gic trn c ng trn ngoi tip bng
nhau (4 im A,B,C,H l mt h trc giao).
18

2) Cho tam gic ABC ni tip (O), trung tuyn AM. Khi ng thng qua M
vung gc vi AO tip xc vi ng trn Euler ca tam gic ABC.
Gi : H l trc tm, K l trung im AH, E l tm ng trn Euler th AOMK l hnh
bnh hnh suy ra AO//EM
3) Tam gic ABC ngoi tip (I), phn gic gc B, C ct AC, AB ti A, B. AB ct
ng trn ngoi tip tam gic ABC M, N. Chng minh R
(MIN)
=2R
(ABC)


Gi : Gi E, F l tm bng tip gc B, C. Ta s chng minh 5 im F,M,I,N,E cng
thuc mt ng trn.
Gi M, N l giao im ca (IEF) v (ABC). Do IA, IB, IC u l ng cao nn (ABC)
l ng trn Euler ca tam gic.
AICE v AIBF l t gic ni tip
Suy ra AA.AC=IA.A.E v AB.BB=FB.BI nn AB l trc ng phng ca (IEF)
v (ABC) suy ra M,B,A,N thng hng hay M trng M, N trng N.
19

Suy ra MIN cng thuc (IEF), m R
(IEF)
=2R
(ABC)
(bn knh ng trn Euler) dpcm.
4) Cho mt tam gic ABC v mt ng thng a bt k i qua tm ng trn Euler.
Chng minh rng tng cc khong cch t trc tm c cc nh ( cng pha vi
trc tm i vi a) n a bng tng cc khong cch t cc nh cn li n a.
Gi : Gi hnh chiu trn a ca A,B,C,H, trung im D ca BC, trung im F ca AH l
A, B, C, H, D, F.
Ta c: DD=FF (DF ng knh ng trn Euler)
M 2DD=BB +CC; 2FF=AA +HH (nu A, H cng pha i vi a)
T cc ng thc trn suy ra: BB +CC =AA +HH
Vi cc trng hp cn li ta chng minh tng t.
5) Cho t gic ABCD ni tip (O;R). Gi A
2
, B
2
, C
2
, D
2
l tm ng trn Euler ca
cc tam gic BCD, CDA, DAB, ABC. Chng minh t gic A
2
B
2
C
2
D
2
ni tip.
Gi :
B : Gi A
1
, B
1
, C
1
, D
1
l trc tm tam gic BCD, CDA, DAB, ABC. Chng minh t
gic A
1
B
1
C
1
D
1
ni tip (O
1
).
Gi M l trung im BC th OM vung gc BC.
Ta c: AD
1
=2OM =DA
1
, AD
1
//OM//DA
1
, hay AD =A
1
D
1
.
Tng t ta c A
1
B
1
//AB, B
1
C
1
//BC, C
1
D
1
//CD suy ra
1
A
1
B
1

+
1
C
1
B
1

=180
0

Tm A
2
ng trn Euler ca tam gic BCD l trung im OA
1
. Gi F l trung im ca
OO
2
.
Suy ra 2FA
2
=A
1
O
2
= R. Tng t 2FB
2
=2FC
2
=2FD
2
=R.
6) (M rng) Cho tam gic ABC, trc tm H, tm ngoi tip O, cc ng cao AA,
BB, CC. Chng minh rng 3 ng thng Euler ca cc tam gic ABC, BAC,
CAB v 3 ng trn Euler ca cc tam gic AHO, BHO, CHO cng i qua 1
im trn ng trn Euler ca tam gic ABC (im Jebarek).

20

5. ng thng Euler:
Trong mt tam gic, trc tm H, tm ng trn ni tip O v trng tm G thng hng.

V ng knh AD, trung im E.
Ta c HCDB l hnh bnh hnh nn E l trung im HD.
Suy ra G l trng tm tam gic AHD nn H,G,O thng hng v HG=2HO.
T y suy ra tm ng trn Euler thuc ng thng Euler.
Bi tp:
1) Cho tam gic ABC, I l tm ni tip, M, N, P l hnh chiu ca I ln AB, BC, CA,
O l tm ngoi tip. Chng minh IO l ng thng Euler ca tam gic MNP.
21


Gi : AI, BI, CI ct (O) ti A, B, C. Khi I l trc tm ca tam gic ABC.
Ta c OA v IN l cc vector cng chiu, tm h thc lin h gia OI v IH.
IH l ng thng Euler ca tam gic MNP, suy ra dpcm.
2) Gi O v J l tm ng trn ngoi tip v bng tip gc A ca tam gic ABC. (J )
tip xc vi BC, CA, AB ti M, N, P. Chng minh JO l ng thng Euler ca
tam gic MNP.
Gi : Gi H, K, I l giao im ca (O) vi AJ , BJ , CJ . Chng minh c HI//NP, KI//
MP, HK//MN.
M J l trc tm tam gic KHI nn J O thuc ng thng Euler ca tam gic KHI, J
thuc ng thng Euler ca tam gic MNP.
Suy ra JO l ng thng Euler ca MNP.
22

3) Cho tam gic ABC. Gi A,B l giao im ca ca ng cao t A, B vi (O).
Cc tip tuyn vi (O) ti A v A, B v B ct nhau ti P, Q. Chng minh PQ
vung gc vi ng thng Euler ca tam gic ABC.
Gi : H l trc tm, l QI vung gc OH ti I, OQ ct BB ti K.
Ta c OI c nh suy ra QI c nh. K PI vung gc OH ta cng c PI l ng c
nh nn PQ vung gc vi OH.
4) Cho tam gic ABC vi gc A khng vung. Gi D l mt im sao cho BA

=
BAC

=CA

. Chng minh ng thng Euler ca tam gic ABC i qua D.

Gi : Gi CD ct AB ti F, AC ct BD ti E, M,N l trung im AB, AC.
Ta c tam gic EAB, FAC cn ti E v F.
Suy ra E,M,O thng hng v F,N,O thng hng. p dng nh l Desargues ta c dpcm.
5) Cho tam gicABC, mt im M nm trong mt phng. Chng minh rng nu 3
trong 4 ng thng Euler ca cc tam gic MBC, MCA, MAB, ABC ng quy
th c 4 ng thng ng quy.
Gi : Tp hp cc im tha mn h thc:
(b
2
c
2
)MA
2
+(c
2
a
2
)MB
2
+(a
2
b
2
)MC
2
=0
L ng thng Euler ca tam gic ABC.
Gi s ng thng Euler ca cc tam gic MBC, MCA, MAB ng qui ti S.
Ta c: (b
2
MA
2
)SA
2
+(MA
2
MC
2
)SM
2
+(MC
2
b
2
)SC
2
=0
(MA
2
c
2
)SA
2
+(c
2
MB
2
)SB
2
+(MB
2
MA
2
)SM
2
=0
(MB
2
a
2
)SB
2
+(a
2
MC
2
)SC
2
+(MC
2
MB
2
)SM
2
=0
Cng 3 v li ta c: (b
2
c
2
)SA
2
+(c
2
a
2
)SB
2
+(a
2
b
2
)SC
2
=0
Suy ra S thuc ng thng Euler ca tam gic ABC.
6) Cho tam gic ABC ni tip (O). Cc tip tuyn ti A,B,C ca (O) giao nhau thnh
tam gic ABC. Gi X, Y, Z ln lt l im chia on OA, OB, OC theo t s
0X
0Ai
=
0
0Bi
=
0z
0Ci
=t. Chng minh rng AX, BY, CZ ng qui.
23


Gi : Gi H l trc tm tam gic ABC, M l trung im BC. Gi s ng ng gic
ca AX trong gc BAC giao OA ti X, AX ct OH ti L.
Do H v O l hai im lin hp ng gic trong tam gic ABC nn 0AX

=EAX

=
AX0

, 0XA

=EAX

=XA0

suy ra AOX ng dng XOA

Suy ra 0H

.0A

=AO
2
=0X

.0X

suy ra
0Xi
0M
=
0Ai
0X
=
1
t

Ta c:
0L
LH
=
0Xi
AH
=
0Xi
20M
=
1
2t

Vy AX i qua im lin hp ng gic L ca L trong tam gic ABC. Tng t BY v
CZ cng i qua im L. Suy ra dpcm
Nhn xt: Khi t=0.5 th X,Y,Z l tm (OBC), (OCA), (OAB) th AX, BY, CZ ng qui
ti im lin hp ng gic ca tm ng trn Euler trong tam gic ABC (im
Kosnita).


24


6. nh l con bm:
Cho (O) v dy AB c trung im I. Qua I v 2 dy cung bt k CD v EF. DE v CF ct
AB ti M, N. Chng minh IM=IN

K CD i xng vi CD qua OI.
Chng minh c t gic ECIM ni tip suy ra CMI=CNI (dpcm).
nh l con bm m rng vi ng trn:
Cho (O) v im I bt k thuc dy AB. Qua I v 2 dy cung bt k CD v EF (C, E nm
v mt pha ca dy cung AB). CF v DE ct AB ti M, N. Chng minh
1
IA
+
1
IN
=
1
IB
+
1
IM

p dng cc h thc lng trong ng trn, ta c kt qu
AM.IB
MI
=
AI.NB
IN

25

t IA=a, IM=m, IN=n, IB=b
Ta c:
b(u-m)
m
=
u(b-n)
n
suy ra abn bmn =abm amn
Chia 2 v cho abmn ta c dpcm.
nh l con bm vi cp ng thng:
Cho tam gic ABC c I l trung im BC, M bt k thuc AB, MI ct AC ti P. Q bt k
thuc AB, QI ct AC ti N. QP, MN ct BC ti F, E. Chng minh IE=IF

Dng 4 ln h thc Menelaus cho tam gic ABC vi cc ct tuyn IPM, NIQ, MNE,
PFQ, nhn li ta c IE=IF.
Bi tp:
26

1) Cho tam gic ABC ni tip (O), (I) l tm ng trn ni tip. ng thng BI,
CI ct ng trn (O) ti E,F. Gi K,D ln lt l giao im ca AI vi EF v BC.
Bit AB +AC=2BC. Chng minh IK=ID
Gi : AI ct (O) ti M
Tam gic MAC ng dng vi tam gic BAD suy ra MA=2MC
M tam gic IMC cn ti M suy ra IA=IM nn IK=ID
2) Cho tam gic ABC nhn (CB>CA). Gi O, H ln lt l tm ng trn ngoi
tip, trc tm tam gic ABC, CF l ng cao. ng thng qua F vung gc vi
OF ct AC ti P. Chng minh FEP

=CAB

Gi : Ta c KF=FH; QF=FP. T y d dng suy ra FEP

=CAB

3) Cho tam gic ABC nhn c trc tm H, M l trung im BC. ng thng qua H
v vung gc vi MH ct AB, AC ln lt ti P v Q. Chng minh tam gic MPQ
cn.
Gi : AD, BE, CF l 3 ng cao ca tam gic ABC.
Suy ra FECB l t gic ni tip, EF ct (M) ti K v N. H l trung im KN nn theo
nh l con bm th MQ=MP.
4) Cho tam gic ABC c ng cao AD, ni tip (O) v c trc tm H. ng thng
qua D v vung gc vi OD ct AB ti K. Chng minh rng EK

+AEC

=180
0
.
Gi : AD ct (O) ti I, IC ct KD ti M.
p dng nh l con bm suy ra KD=DM.
KDH=MDI, t dn n dpcm.
5) Cho tam gic ABC nhn ni tip (O), trc tm H v tgB.tgC=3. BH v CH ct
(O) ti B, C; BC ct AH ti P, AH ct BC ti D, ct (O) ti M. Chng minh
rng P l trung im ca AH.
Gi : tgB.tgC=3 suy ra
C
H
.
A
C
=3 nn AD=3HD.
AH=HM nn theo nh l con bm HP=HD dn n dpcm.
27

6) Cho tam gic ABC ngoi tip (I) v ni tip (O), M l trung im BC. AM ct (I)
ti K, L. ng thng song song vi BC t K, L ct (I) ti X, Y. AX ct BC ti P,
AY ct (O) ti D, DM ct (O) ti E. Chng minh E, P, F thng hng.
Gi : Gi S, T, U l tip im ca (I) vi BC, CA, AB.
Chng minh c UT, AM, SI ng qui (SI ct UT ti N, qua N s d//BC ct AB, AC
ti W, Z, s dng t gic ni tip nn N l trung im WZ suy ra A, N, M thng
hng).
Suy ra (L, K, N, A)=-1 .
M
. .
MP AL KX AL KN
MQ AK YL AK NL

nn MP=MQ.
EF ct BC ti P th tho nh l con bm MQ=MP. T suy ra E, P, F thng hng.
7) Cho hai ng trn ng tm O, mt ng thng ct 2 ng trn ti P, Q v P,
Q, M l trung im PQ v PQ. Qua M v hai ng thng AABB v CCDD.
X, Y, Z, W l giao im ca PPQQ vi AD, BC, AD, BC. Chng minh
1
MX
+
1
Mz
=
1
M
+
1
Mw


28

Gi : Ta s chng minh b : Cho tam gic RST, U thuc ST. t SRu

=o, uRI

=b.
Chng minh
sIn (u+b)
R0
=
sInu
R1
+
sInb
RS
(din tch).
t AHP

=o, PH

=b p dng b cho cc tam gic AMD', A'MD, B'MC v

BMC':
sin( ) sin sin
'
a b a b
MX MD MA

sin( ) sin sin
'
a b a b
MZ MD MA

sin( ) sin sin
'
a b a b
MY MC MB

sin( ) sin sin
'
a b a b
MW MC MB

Vy iu ta cn chng minh:

sin sin sin sin sin sin sin sin
' ' ' '
a b a b a b a b
MD MA MD MA MC MB MC MB


Hay
1 1 1 1 1 1 1 1
sin ( ) sin ( ) sin ( ) sin ( )
' ' ' '
b b a a
MA MB MA MB MC MD MC MD


M MB MA=MB MA=2OM.sin a v MD MC=MD MC=2OM.sin b, kt hp
vi h thc trn ta c:
1 1 1 1
. '. ' . '. ' MA MB MA MB MC MD MC MD


Theo phng tch ng trn ta c dpcm.



29

7. ng thng Simson:
Cho ABC nhn ni tip (O), K l im thuc cung BC nh. Gi D, E, F l hnh chiu
t K n AB, BC, CA. Chng minh D, E, F thng hng.

Ln lt chng minh cc t gic BEKD, EFCK ni tip
Ta cBKD ~ CKF nn BE

=FEC

Suy ra D, E, F thng hng.
Bi ton ny o li vn ng (c th dng nh l Menelaus chng minh).
M rng: Ly im M bt k trong mt phng cha A, B, C. D, E, F l hnh chiu ca M
xung AB, BC, CA. Khi ng trn Simson ca M vi tam gic ABC l ng trn
i qua 3 im D, E, F. Khi M thuc ng trn ngoi tip th ng trn Simson suy bin
thnh ng thng.
Bi tp: K hiu M(ABC) l ng thng Simson im M ca 3 cnh tam gic ABC
30

1) Cho t gic ABCD, AB ct CD ti E, AD ct BC ti F. (BCE) ct (CDF) ti M.
Chng minh hnh chiu ca M ln AB, BC, CD, DA thng hng.
Gi : Chng minh b (BCE), (CDF), (ADE), (ABF) cng i qua im M
Ta c: EHC

=180
0
ABF

=EBC

suy ra M thuc (ABF)

Tng t cho (ADE) ta chng minh c b .
Quay li bi ton, p dng ng thng Simson ca M cho 4 ng trn (BCE), (CDF),
(ADE), (ABF) c dpcm.
2) Tam gic ABC ni tip (O). AD l tia phn gic gc A (D thuc (O)). (K) i qua 2
im A, D (K khng thuc AD) ct AB, AC ti M, N. I, J l trung im BC, MN.
Chng minh IJ vung gc AD.
Gi : V DH, DK vung gc AB, AC th HK vung gc vi AD.
Ta c: DB=DC, DM=DN.
Suy ra DI, DJ vung gc vi BC, MN ti I, J . Theo ng thng Simson th K,I,H v
K,J ,H thng hng suy ra IJ vung gc AD.
3) Tam gic ABC ni tip (O), K thuc cung BC nh. Gi D, E, F l hnh chiu t K
n AB, BC, CA, trc tm H. Chng minh K(ABC) ct HK ti 1 im thuc
ng trn Euler tam gic ABC.
Gi : Gi W l tm ng trn Euler, K(ABC) ct HK ti T.
Ta c T l trung im HK (s chng minh sau mc ng thng Steiner), W l trung
im HO. Suy ra 2EW=R nn T thuc (E).
4) Cho tam gic ABC ni tip (O), ng knh MN di ng. Chng minh M(ABC)
v N(ABC) vung gc nhau ti T v T thuc ng trn Euler ca tam gic ABC.
Gi : M(ABC) vung gc N(ABC) dng cc t gic ni tip.
M(ABC), N(ABC) ct AB,BC,CA ti D,E,F v X,Y,Z. Gi R,U,S l trung im AB, BC,
CA.
Chng minh c AZ=FC, BE=CY, AX=BD.
Ta s chng minh SIu

=180
0
ACB

31

Tng ng SIZ

+EIu

=90
0
ACB

.
5) Cho t gic ABCD ni tip (O). Chng minh A(BCD), B(CDA), C(DAB),
D(ABC) ng qui.
Gi : Gi H
A
l trc tm tam gic BCD.
Suy ra A(BCD) i qua trung im AH
A
.
Tng t cho cc ng Sinson cn li.
Chng minh c AH
B
H
A
B l hnh bnh hnh suy ra trung im AH
A
v BH
B
trng nhau
(dpcm).
6) Cho t gic ABCD ni tip, AC ct BD ti O, E, F l trc tm tam gic ACD v
BCD. FD ct CE ti P. Chng minh F(ECD), E(FCD) v OP ng qui.
Gi : ABFE l hnh bnh hnh suy ra AF ct BE ti trung im S mi ng.
Ta c: A, B l trc tm hai tam gic CDE, CDF nn theo b bi 3 ta c F(ECD),
E(FCD) i qua S. Vy ta ch cn chng minh S, O, P thng hng.
Gi I, J l trung im AC, BD. Ta c: SJ //DE suy ra SJ vung gc vi AC. Tng t vi
IS nn SO l ng cao th ba.
M O, P thuc trc ng phng ca hai ng trn (I) v (J ) nn S, O, P thng hng.
7) Cho tam gic ABC v gi tia i ca tia BA, CA tng ng l Bx, Cy. Xt M nm
bn trong min mt phng khng cha A, c gii hn bi on BC, tia Bx, tia
Cy. Gi s cc im P, K, H thuc BC, CA, AB sao cho mi b 4 im (M, B, P,
H) v (M, C, P, K) nm trn mt ng trn th BAC

+BHC

=HPE

+HPK

(1)
(KH nm v hai pha ca ng thng MP).
Gi : Xt t gic ABMC c BAC

+BHC

=180
0
ABH

+180
0
ACH

Suy ra BAC

+BHC

=HBx

+HCy

(2)
Xt v tr ca im P trn ng thng BC.
TH1: P thuc on BC:
Ta c: HBx

=HPE

, HCy

=HPK

Th vo (2) ta c (1).
32

TH2: P thuc tia Bt, tng t TH1.
TH3: P thuc tia Ct (tia i ca tia CB), xt tng t trng hp (2).
Nhn xt: Nu M nm trn cung BC th khng cha A th H, P, K thng hng. ng
thng ny gi l ng thng Simson loi 2 ca tam gic ABC ng vi im M v ng
thng MP. Khi MP ct BC ti P xac nh th cc im H, K cng c xc nh bi (M,
B, P) v (M, C, P). Vy ng thng Simson loi 1 l trng hp c bit ca ng
thng Simson li 2, khi MP vung gc BC.
8) (Romania TST 2012) Cho t gic ABCD ni tip (O) sao cho 2 tam gic BCD v
CDA khng u. Chng minh rng nu A(BCD) vung gc vi ng thng Euler
ca tam gic BCD tng ng B(ACD) vung gc vi ng thng Euler ca
tam gic ACD.
Gi : Gi s B(ACD) vung gc vi ng thng Euler tam gic BCD.
Gi H, H l trc tm tam gic ACD v BCD. AH, BH ct (O) ti Y, X. Gi M, M
l trung im ca AX, BY.
Ta c: AX//B(ACD) nn H, M, O thng hng suy ra tam gic AHX cn ti H.
T gic ABHH l hnh bnh hnh, ABXY l hnh thang cn suy ra t gic HHXY
ni tip.
Suy ra EAX

=EXA

=BE

=BX

nn tam gic BHY cn ti H.

Suy ra HM vung gc vi BY, m BY//B(ACD) nn B(ACD) vung gc vi OH
(dpcm).







33

8. ng thng Steiner:
Cho ABC nhn ni tip (O), K l im thuc cung BC nh. Gi M, N, P l im i
xng ca K qua AB, BC, CA. Chng minh M, N, P thng hng.
Gi giao im ca cc ng i xng vi AB, BC, CA ln lt ti D, E, F. Do D, E, F
thng hng (ng thng Simson) nn M, N, P cng thng hng.
K hiu M(t)(ABC) l ng thng Steiner t M n 3 cnh tam gic ABC
Tnh cht 1: ng thng Steiner lun i qua im c nh l trc tm ca tam gic
ABC.

Gi X, Y, Z l im i xng ca K qua AB, BC, CA, ng cao BJ , BJ ct XZ ti H,
AH ct BC ti I.
Cch1: Ta c K(ABC)// K(t)(ABC) v KZ//BJ suy ra AHBX l t gic ni tip.
Suy ra ACB

=AKB

=AXB

=BEI

nn t gic HJ CI ni tip.
Suy ra AI l ng cao v H l trc tm (dpcm).
Cch 2: H l trc tm, CH ct (O) ti M
34

Ta c AMK=AHX nn AHK

=AEX

, tng t cho im T ca BH. T gic ATKM

ni tip nn AEX

+AEZ

=180
0
.
H qu: Gi W l trung im ca KH th K(ABC) v W thng hng.
Cch 3: AH ct (O) ti H, KY ct (O) ti K suy ra AKKH l hnh thang cn.
M HY i xng vi HK qua BC nn AK//HY.
B : Nu KY ct (O) ti K th AK//K(ABC):
Ta c: AKK

=ACK

=KEF

nn AK//K(ABC). T y ta c H thuc K(t)(ABC).

Tnh cht 2: ng thng Steiner vung gc vi ng thng Gauss (c nh ngha
bi 4 nh l Menelaus):
V t gic ABCD c AB ct CD ti E, AD ct BC ti F. Gi H, K l trc tm cc tam
gic CDF, CBE v M, N l trung im ca BD, EF.
2MN DE BF


Tng ng:
2 . ( ) ( ) ( )
. . 0
MN HK HK DE BF DE HF FB BK AB HD DE EK
FB DE DE BF





nh l ngc li ca ng thng Steiner:
nh l Collings hay im anti- Steiner:
Cho tam gic ABC v trc tm H.
Mt ng thng d qua H. d
1
, d
2
, d
3

l cc ng thng i xng vi d
qua AB, BC, CA. Khi d
1
, d
2
, d
3

ng qui ti im K thuc ng trn
ngoi tip tam gic ABC. K c gi
l im anti-Steiner ca d i vi tam
gic ABC.

35

K l giao im ca d
1
, d
2
. AH v CH ct (O) ti H v H. Do tnh i xng nn AB, d,
KH ng qui ti L.
Ta c: AEI

=AEI

=EE

=EEK

nn t gic AHHK ni tip (O).Vy K thuc

(O).
Tnh cht: Cho mt im P thuc d. X, Y, Z l im i xng ca P qua cnh BC, CA,
AB. Chng minh (A, Y, Z), (B, X, Z), (C, X, Y) cng i qua im K.
Chng minh c 2BAC

=AZ

nn K thuc (A, Y, Z), tng t cho cc ng trn cn

li.

Bi tp:
1) Cho t gic ABCD c AB ct CD ti E, AD ct BC ti F. Chng minh trc tm
ca cc tam gic BCE, CDF, ADE, ABF cng nm trn mt ng thng.
Gi : T kt qu bi 1 ca ng thng Simson v tnh cht ca ng thng
Steiner, dng cc ng thng Steiner ca M ln cc tam gic BCE, CDF, ADE, ABF
ta c dpcm.
2) Cho t gic ABCD ni tip (O) c AB=AD, M, N nm trn cnh BC, CD sao cho
MN =BM +DN, AM, AN ct (O) ti P, Q. Chng minh trc tm tam gic APQ
nm trn MN.
Gi : Trn tia i ca DC ly E tha ED=BM.
Suy ra MN=NE nn ADE=ABM.
Suy ra AEN=AMN. T y ta c MN l ng thng Steiner ca tam gic APQ
nn n i qua trc tm.
3) Cho t gic ABCD c AB ct CD ti E, AD ct BC ti F. Hai ng trn ng
knh AC, BD ct nhau ti I, K. Chng minh E, F, I, K thuc mt ng trn.
Gi : Gi H l trc ym ca tam gic BCE, M, N, P l hnh chiu ca H ln EC, EB,
BC nn ta c EH.HP =CH.HN =BH.HM.
Tng t cho cc tam gic CDF, ABF, ADE suy ra 3 ng trn ng knh BD, AC,
EF c chung trc ng phng (ng thng Steiner cho t gic- bi 1) nn IK l dy
chung ca 3 ng trn.
36

4) Cho tam gic ABC, qua A, B, C v cc ng thng d
1
, d
2
, d
3
song song vi
ng thng Euler ca tam gic. Gi d
1
, d
2
, d
3
i xng vi d
1
, d
2
, d
3
qua BC,
CA, AB. Khi d
1
, d
2
, d
3
ng qui ti T (im Parry reflection).
Gi : Gi A, B, C i xng vi (O) qua A, B, C. Do tnh i xng nn ng
thng Euler ca tam gic ABC v ABC trng nhau.
Gi A
1
l im i xng ca A qua BC nn A
1
thuc d
1
, AA
1
ct BC v BC ti D v
F.
Ta c: EA
1
=AA
1
AE =2(AE +E 0E) =2(0E +E) =2EF
Suy ra d
1
i xng vi ng thng Euler ca tam gic ABC qua BC. Tng t
cho cc ng thng cn li nn theo nh l Collings ta c dpcm.
5) Cho hai ng thng bt k vung gc ti trc tm tam gic ABC, ct cnh BC,
CA, AB ti X, X, Y, Y, Z, Z. Khi M, N, P l trung im ca XX, YY, ZZ
thng hng (ng thng Droz- Farny).
Gi : Gi H
a
, H
b
, H
c
l im i xng ca H qua BC, CA, AB nn H, H, H u thuc
(O).
Ta c: XE
u
X

=XEX

, E
b

=E

, ZE
c
Z

=ZEZ

.
Suy ra H
a
, H
b
, H
c
ln lt thuc ng trn ng knh XX, YY, ZZ.
Theo nh l Collings ta c ng qui ti XH
a
, YH
b
, ZH
c
ng qui ti T thuc (O).
B : Cho tam gic ABC v M, N, P nm trn BC, CA, AB. Chng minh (APN),
(BPM), (CMN) ng qui (nh l Michel).
Gi S l giao im ca (BPM), (CMN).
Ta c: (SN, SP)=(SN, SM) +(SM, SP)=(CN, CM) +(BM, BP)=(CA, CB) +(BC, BA)=
(AN, AP) nn S thuc (APN).
p dng nh l Michel vo tam gic PYZ c H, H
b
, H
c
nn ta c (PH
b
H
c
), (ZHH
c
),
(YHH
b
) ng qui.
Tng t ta c (O), ng trn ng knh XX, YY ng qui v (O), ng trn
ng knh XX, ZZ ng qui nn ng trn ng knh XX, YY, ZZ ng qui suy
ra M, N, P thng hng.
37

9. nh l Ptoleme:
T gic li ABCD ni tip mt ng trn khi v ch khi tng ca tch cc cp i bng
tch hai ng cho, tc AC.BD=AD.BC +AB.CD.

Cch 1: Ly M thuc ng cho
AC sao cho AB

=HBC

Suy ra ABD ng dng MBC
Suy ra AD.BC =BD.MC
Tng t AB.CD =BD.AM
Cng li ta c dpcm.
Cch 2: p dng ng thng
Simson:



Ta c D, E, F thng hng v
DE+EF=DF (1)
DE=BK.sinB; EF=KC.sinC;
DF=AK.sinA (2)
M AB=2R.sinC; AC=2R.sinB;
BC=2R.sinA (3)
T (1), (2), (3) ta c
AC.BD=AD.BC +AB.CD
38

Bt ng thc Ptoleme:
Cho t gic li ABCD. Chng minh AB.CD +AD.BC AC.BD
Dng im E sao cho tam gic BCD ng dng vi tam gic BEA.
Suy ra BA.CD =EA.BD (4)
Hai tam gic EBC v ABD cng ng dng
Suy ra AD.BC =EC.BD (5)
Cng (4) v (5) ta suy ra AB.CD +AD.BC =BD.(EA+EC)
p dng bt ng thc tam gic ta suy ra AB.CD +AD.BC AC.BD.
Du bng xy ra khi v ch khi A, E, C thng hng, tc l khi A v D cng nhn BC di
1 gc bng nhau, v khi t gic ABCD ni tip.
Bi tp:
1) Cho t gic ABCD c di cc cnh AB, BC, CD, DA, AC, BD l a, b, c, d, m,
n. Chng minh m
2
.n
2
=a
2
.c
2
+b
2
.d
2
2abcd.cos (A+C) (nh l Bretschneider).
Gi : Trn cnh AB ra pha ngoi dng tam gic AKB ng dng vi tam gic ACD,
trong BAK

=AC

, ABK

=CA

, trn cnh AD dng tam gic AMD ng dng vi

tam gic ABC, AH

=BCA

, AH

=CAB

. T cc t l ca tam gic ng dng, p dng

nh l hm s cos cho tam gic KAM.
2) Cho t gic ABCD ni tip (O). Chng minh BD
2
.S
ACD
=CD
2
.S
ABD
+AD
2
.S
BCD

(h thc Feuerbach).
Gi : Dng cng thc din tch nn:
BD
2
.AC.AD.CD =CD
2
.AB.AD.BD +AD
2
.BC.BD.CD suy ra dpcm.
3) Cho tam gic nhn ABC ni tip (O; R) v ngoi tip (I; r). Gi x, y, z l khong
cch t O n BC, CA, AB. Chng minh x+y+z =R +r (h thc Carnot).
Gi : D, E, F l trung im BC, CA, AB. P dng nh l Ptoleme cho t gic
AEOF.
Ta c: c.y +b.z =R.a v cc h thc tng t, cng li c x+y+z =R+r.
39

4) Cho tam gic ABC. Tm im M trong mt phng sao cho MA +MB +MC nh
nht (im Torricelli).
Gi : Xt tam gic c 3 gc b hn 120
0
.
Dng pha ngoi tam gic u BCA. p dng bt ng thc Ptoleme cho t gic
MBAC:
BM.CA +CM.BA BC.MA tng ng BM + CM MA
MA +MB +MC MA + MA AA
Du bng xy ra: t gic BMCA ni tip v M thuc AA.
Xt tam gic c A
`
120
0
.
Ly B thuc BC sao cho CAB

=120
0
.
Ta c: MA +MB +MC AB + AC. T suy ra
AB +AC +(AB AB) MA + MB + MC + (MB MB).
5) Cho t gic ABCD ni tip (O;R). t cc ng trn k, h, p, q l cc ng trn
tip xc vi (O) ti A, B, C, D. t t
kh
l di on tip tuyn chung ca hai
ng trn k, h. Trong l di tip tuyn chung ngoi nu hai ng trn k, h
cng tip xc trong hoc cng tip xc ngoi vi (O) v di on tip xc trong
cc trng hp cn li. Tng t cho cc on t
hp
, t
pq
Chng minh t
kh
.t
pq
+
t
hp
.t
kq
=t
kp
.t
hq
(nh l Casey).

40

Gi : Ta chng minh trng hp k, h, p, q tip xc ngoi (O). Cc trng hp cn
li chng minh tng t. t tm cc ng trn l A, B, C, D v bn knh l x, y,
z, t.
Ta c (t
kh
)
2
=AB
2
(x-y)
2
.
AB
2
=(R+x)
2
+(R+y)2 2(R+x)(R+y).cosA0B

AB
2
=(R+x)
2
+(R+y)2 2(R+x)(R+y).( 1-
u
2
2R
2
)
AB
2
=(x-y)
2
+
u
2
R
2
(R+x)(R+y)
Tng ng t
kh
=
u
R
.(R+x)(R+y). Tng t vi cc tip tuyn cn li.
Ta c: t
kh
.t
pq
+t
hp
.t
kq
=t
kp
.t
hq
tng ng ac + bd = mn (nh l Ptoleme).
Nh vy nh l Ptoleme l trng hp c bit ca nh l Casey khi x=y=z=t=0.
6) Cho tam gic ABC vi BE, CF l cc ng phn gic trong. Cc tia EF, FE ct
(O) ti M, N. Chng minh
1 1 1 1 1 1
BM CN AM AN BN CM


Gi : p dng nh l Ptoleme cho hai t gic AMBC v ANCB:
AM.a +BM.b =CM.c (1) v a.AN +c. CN =b.BN (2).
T cc tam gic ng dng ta c AM.BF =BN.MF; AN.MF =BM.AF
Nn
.
.
AM AN AF b
BM BN BF a
(3), tng t
.
.
AM AN c
CM CN a
(4).
T (1), (2), (3), (4) ta c dpcm.
7) Mt lc gic c di 6 cnh u bng 1. Chng minh rng lc gic c t nht
mt ng cho chnh khng ln hn 2 (ng cho chia lc gic thnh 2 t gic)
Tht bt ng khi hng gii quyt ca bi ny l bt ng thc Ptoleme.
Gi : AC.DE +AE.CD AD.CE
T , do CD = DE = 1 v CE AC, CE AE nn ta suy ra AD 2 (pcm).
41

Ti liu tham kho:
- Din n http://forum.mathscope.org/.
- Din n: http://www.artofproblemsolving.com.
- Din n http://diendantoanhoc.net/forum/.
- Din n http://cut-the-knot.org/.
- nh l Steiner cho t gic ton phn, Internet resources.
- Tuyn chn theo chuyn ton hc v tui tr cc tp 3; 4; 5; 6.
- Mt PP chng minh cc bi ton ng qui- Nguyn Vn Linh.
- Bt ng thc Ptolemy v ng dng- Trn Nam Dng.
- Ti liu chuyn ton hnh hc 10- on Qunh (ch bin).
- Hnh hc ca tam gic- Nguyn Vn Ban-Hong Chng.
- Topics in Elementary Geometry- Q. Bottema.
- Episodes in Nineteenth and Twentieth Century Euclidean Geometry- Ross
Honsberger.
- College Geometry- Nathan Altshiller-Court.