LI CM N hon thnh n tt nghip ny, em xin by t lng bit n su sc n cc thy c gio trng i hc M - a cht , cc thy c gio trong b mn Lc Ha Du khoa

oa Du kh .c bit em xin gi li cm n n gio vin hng dn TS Nguyn Anh Dng tn tnh gip em tin hnh thc hin v thu thp s liu cn thit em hon thnh bn n ny. Cui cng ,em xin gi li cm n n b m v nhng ngi thn trong gia nh,nhng ngi lun ng vin em v mt tinh thn em c th hon thnh bn n ny. Trong qu trnh thc hin n,mc d em ht sc c gng nhng do kin thc v kinh nghim tip xc thc t cn nhiu hn ch nn khng th trnh khi nhng thiu st trong qu trnh lm n . V vy, em rt mong nhn c s ch bo ca cc thy c, kin ng gp ca cc bn trong lp n ny hon thin hn. Em xin chn thnh cm n !

H Ni , ngy 21 thng 11 nm 2013 Sinh vin thc hin

Bch Vn Nam

MC LC NI DUNG LI CM N ................................................................................................................... iii MC LC ......................................................................................................................... vi DANH MC HNH V..................................................................................................... x M U ............................................................................................................................. 1 CHNG 1. TNG QUAN L THUYT V CHNG CT .................................... 3 1.1.C s l thuyt ca qu trnh chng ct ..................................................................... 3 1.2.Nguyn liu du th ca qu trnh chng ct............................................................. 3 1.2.1.Thnh phn ha hc ca du th ......................................................................... 3 1.2.2.Cc c tnh quan trng ca du th .................................................................... 4 1.3.Cc sn phm ca qu trnh chng ct ....................................................................... 6 1.3.1.Phn on kh hydrocacbon ................................................................................. 6 1.3.2.Phn on xng .................................................................................................... 6 1.3.3.Phn on kerosen ............................................................................................... 7 1.3.4.Phn on gasoil nh. .......................................................................................... 7 1.3.5.Phn on gasoil nng. ........................................................................................ 7 1.3.6.Phn on cn du m (cn gurdon).................................................................... 8 1.4.Phn loi cc qu trnh chng ct .............................................................................. 9 1.4.1.Chng ct n gin .............................................................................................. 9 1.4.2.Chng ct phc tp ............................................................................................ 12 1.4.3.Chng ct chn khng v chng ct bng hi nc .......................................... 15

1.5.Cc yu t nh hng n qu trnh chng ct ........................................................ 16 1.5.1.Ch nhit ca thp chng luyn.................................................................... 16 1.5.2.p sut ca thp chng luyn ............................................................................ 17 1.5.3.Nhng im cn ch khi iu chnh, khng ch ch lm vic ca thp chng ct. .................................................................................................................... 18 1.6.Cc iu kin cn thit m bo cho vic chng ct .......................................... 19 1.7.Cn bng vt cht cho thp chng ct ...................................................................... 19 CHNG 2. H THNG IU KHIN T NG ................................................. 22 2.1.Khi qut chung v iu khin ................................................................................. 22 2.1.1.Cc khi nim c bn......................................................................................... 22 2.1.2.Phn loi h thng iu chnh t ng .............................................................. 23 2.2.C s v iu khin qu trnh .................................................................................. 24 2.2.1.Khi nim ........................................................................................................... 24 2.2.2. Phn loi qu trnh ........................................................................................... 26 2.2.3.Mc ch v chc nng iu khin qu trnh ..................................................... 27 2.2.4.Cc thnh phn c bn ca h thng ................................................................. 28 2.2.5.M t chc nng h thng.................................................................................. 30 2.3.Cc sch lc iu khin c s ................................................................................ 31 2.3.1.iu khin truyn thng..................................................................................... 31 2.3.2.iu khin phn hi ........................................................................................... 34 2.3.3.iu khin t l ................................................................................................... 38 2.3.4 iu khin tng .................................................................................................. 40 2.3.5.iu khin suy din ........................................................................................... 44
3

2.3.6.iu khin la chn ........................................................................................... 45 2.3.7.iu khin phn vng ........................................................................................ 47 2.4.nh gi cc sch lc iu khin ........................................................................... 47 2.5.Cc kh c o thng c s dng ........................................................................ 49 CHNG 3. THIT K H THNG IU KHIN NHIT THP CHNG CT ................................................................................................................................... 50 3.1.M t bi ton iu khin ......................................................................................... 50 3.1.1.Mc ch iu khin .......................................................................................... 50 3.1.2.Phn bit cc bin qu trnh ............................................................................... 50 3.1.3.M hnh n gin ............................................................................................... 51 3.2.Sch lc iu khin ................................................................................................ 52 3.2.1.M t s P&ID .............................................................................................. 52 3.2.2.1.S iu khin n gin .............................................................................. 52 3.2.2.2.S iu khin kt hp ................................................................................ 53 3.3. Mt s s iu khin nhit thp chng ct thc t ....................................... 56 3.4.nh gi cu trc v cc sch lc iu khin c p dng ................................. 58 TI LIU THAM KHO............................................................................................... 61

DANH MC HNH V STT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 Tn Hnh 1.1 Hnh 1.2 Hnh 1.3 Hnh 1.4 Hnh 1.5 Hnh 1.6 Hnh 2.1 Hnh 2.2 Hnh 2.3 Hnh 2.4 Hnh 2.5 Hnh 2.6 Hnh 2.7 Hnh 2.8 Hnh 2.9 Hnh 2.10 Hnh 2.11 Hnh 2.12 Hnh 3.1 Ni dung S thp chng ct bay hi dn dn S chng ct bay hi mt ln S thp chng ct bay hi nhiu ln S thp chng ct c hi lu S thp chng ct tinh luyn S khi phn xng CDU S khi h thng iu khin Qu trnh k thut nhn t quan im h thng Cu trc c bn ca mt h thng iu khin qu trnh S khi ca mt h thng iu khin qu trnh Cu trc tng qut ca iu khin truyn thng Cu hnh song song ca iu khin truyn thng Cu trc c bn ca iu khin phn hi Hai cu hnh ca iu khin t l Hai cu trc iu khin tng iu khin ln t iu khin gii hn Cu trc iu khin phn vng nh 20 21 22 Hnh 3.2 Hnh 3.3 Hnh 3.4 iu khin nhit nh thp chng ct S P&ID cho h thng iu khin nhit nh thp lu dng sn phm nh 23 Hnh 3.5 S o v iu khin qu trnh chng ct du th p sut kh quy
5

Trang 7 8 9 11 12 17 19 22 25 25 27 28 30 34 36 40 40 41

M hnh n gin ha cho qu trnh nhit dng sn phm 45

46 47

S khi h thng iu khin nhit v lu lng hi 48

51

M U Trong cng nghip ni chung v ngnh du kh ni ring, ngi ta cn phi o v kim tra thng xuyn cc i lng nh: p sut, nhit , nng , lu lng. l nhng qu trnh o lin tc. Cc tn hiu o t cc cm bin c gi v cc trung tm x l s liu. Do m bo chnh xc cc thng s ny c nh hng rt ln n qu trnh sn sut v ch bin du kh. iu khin qu trnh khng phi l mt lnh vc mi, nhng lun chim v tr quan trng hng u trong t ng ha cng ngip. Ngy nay cc nh my x nghip v ang c trang b cc h thng iu khin t ng mc cao vi cc thit b tin tin. Bt c mt nh my lc du no u khng th vn hnh c nu thiu h thng iu khin t ng. H thng iu khin t ng m bo cho su hot ng ca quy trnh cng ngh t c kt qu mong mun. Vic ng dng rng ri t ng ha iu khin qu trnh cc qu trnh cng ngh ang l mt trong cc yu t then cht thc y tin b k thut ca ngnh cng ngh. Ti Vit Nam ngnh du kh l mt ngnh cng ngh rt non tr, ngnh cng ngh lc du l ngnh m bt u sn xut Vit Nam, hu ht cc thit b ca ngnh u l cc thit b nhp ngoi. Vic khai thc s dng cc thit b u ph thuc nhiu vo nc ngoi, c bit l cc thit b iu khin, nn gi thnh t. Vic nghin cu, nm vng quy trnh cng ngh nh my lc du v cc h thng iu khin nhm khai thc c hiu qu v tm cch tip cn thay th dn cc thit b iu khin trong nc l mt vn cn c quan tm. Hng nghin cu ng dng l thuyt iu khin hin i ang gp phn rt ln trong vic t ng ha qu trnh sn xut, khai thc mt cch trit v ti u ha cht lng sn phm, m bo an ton v hiu qu trong cng nghip khai thc v ch bin du kh.

Do vi bn n tt nghip Bc u tm hiu h thng iu khin nhit nh thp chng ct n gin m em c giao. Em hy vng mnh s nm bt, b sung thm kin thc v hiu r hn v h thng iu khin qu trnh.

CHNG 1. TNG QUAN L THUYT V CHNG CT 1.1.C s l thuyt ca qu trnh chng ct Chng ct l phng php dng tch cc hn hp cht lng thnh cc cu t ring bit da vo bay hi khc nhau ca cc cu t trong hn hp, trong vt cht di chuyn t pha lng vo pha hi v ngc li. Khi chng ta thu c nhiu sn phm khc nhau v thng c bao nhiu cu t ta s thu c by nhiu sn phm. Qu trnh chng ct du l mt qu trnh vt l phn chia du th thnh cc phn on khc nhau. Qu trnh ny c thc hin bng cc bin php khc nhau nhm tch cc thnh phn du theo nhit si ca cc cu t c trong du m khng lm phn hy chng. Hi nh bay ln ngng t thnh phn lng. 1.2.Nguyn liu du th ca qu trnh chng ct 1.2.1.Thnh phn ha hc ca du th Trong du th c cha ti hng trm tp cht khc nhau,nhng nguyn t c bn cha trong du kh phn ln l cacbon C v hydro H (C chim 84-87%, H chim 1114%), ngoi ra cc nguyn t c bn trn cn c cc nguyn t khc nh lu hunh S chim n 5%, nit chim n 1%, oxy chim n 1% v mt lng rt nh cc nguyn t khc. Cc hp cht hydrocacbon ph bin nht trong du kh c th trnh by nh sau: Hydrocacbon parafin RHp: Cc hydrocacbon parafin c cng thc tng qut Hydrocacbon naphtenic RHn (hay cn gi l cycloparafin): Loi hp cht Hydrocacbon thm RHa (hydrocacbon aromatic): hydrocacbon thm c Cc hp cht phi hydrocacbon: Thng gp nht l nhng hp cht ca lu l CnH2n+2, trong nng lng l s nguyn t cacbon trong mch. ny c cng thc tng qut l CnH2n. cng thc tng qut CnH2n-6. hunh, nit, oxy, cc cht nha, asphanten v kim loi. Ni chung cc hp cht phi
3

hydrocacbon u c hi cho du m trong qu trnh chng ct nn chng cn c loi b. 1.2.2.Cc c tnh quan trng ca du th 1.2.2.1T trng T trng l khi lng ca du so vi khi lng ca nc cng mt nhit v th tch. T trng ca du th dao ng trong khong rng ty thuc vo tng loi du, thng thng n c gi tr t 0,8 n 0,99. T trng ca du l mt tnh cht v cng quan trng trong vic nh gi cht lng ca du th v gi ca n trn th trng th gii. 1.2.2.2. nht ca du v sn phm du nht c trng cho tnh lu bin ca du cng nh ma st ni ti ca du. Do vy, nht cho php nh gi kh nng bm vn chuyn v ch bin du, nh gi kh nng bi trn, to sng m khi bm vo ng c, l t. nht ph thuc vo nhit , khi nhit tng, nht gim. c 2 loi nht: nht ng hc (St hay cSt) nht quy c ( nht biu kin) cn gi l nht Engler

1.2.2.3.Nhit si trung bnh Nhit si trung bnh ca du th v cc phn on du c quan h vi cc tnh cht vt l khc nhau nh t trng, nht, hm nhit v trng lng phn t ca du. Do vy n l mt thng s quan trng c s dng trong nh gi v tnh ton cng ngh ch bin du. T ng cong chng ct ta d dng xc nh c nhit si trung bnh th tch hay trng lng bng cc th chuyn i, ta c th xc nh c nhit si trung bnh mol,nhit si trung bnh. 1.2.2.4. H s c trng K c s dng phn loi du th, tnh ton thit k hay la chn cng ngh ch bin thch hp, K c quan h vi t trng , trng lng phn t v c tr s octan hay xetan ca cc sn phm du, K c tnh theo cng thc sau :
4

K= Trong : Ts :l nhit si trung bnh tnh theo Rankine (R) d :l t khi ca du 60 so vi nc 60

K : l h s c trng watson Du th Vit nam thuc h du parafinic trong s cc m du ang khai thc hin nay Vit nam, thng qua cc nghin cu v du m Bch H v i Hng ta c th rt ra nhng tnh cht c trng quan trng : Du th Vit nam thuc loi nh va phi, c t trng nm trong gii hn 0,830 0,850. c tnh ny quyt nh tng hiu sut sn phm trng (xng, diesel, kerosen) trong du th cao hay thp. Du cng nh tng hiu sut cng cao v du cng c gi tr. i vi du th Vit nam, tng hiu sut sn phm trng t 50%-60% khi lng du th. Du th Vit Nam, l loi du sch, cha t cc c t, rt t lu hunh, nit, kim loi nng. M Bch H cha 0.03% -0,05% lu hunh, du th i Hng cha 0,08%. Nhng loi du th t lu hunh nh vy trn th gii rt him. 1.2.2.5. Thnh phn phn on Trong du th c nhiu phn on khc nhau, da vo tn ch bin sn phm du th c chia thnh cc phn on nh sau : 180C. 250C. 350C. Phn on gasoil: gm cc hp cht c nhit si t 250C ti 350C. Cn chng ct p sut thng hay cn gi l mazut c nhit si trn Phn on kerosen: gm cc hp cht c khong nhit si t 180C ti Phn on kh: bao gm cc hydrocacbon t C1 n C4. Phn on xng: gm cc hp cht c nhit si vo khong t 30C ti

Phn on du nhn (hay l gasoil nng ): gm cc hp cht c nhit si Phn on gurdon, bitum c nhit si trn 500C.

t 350C ti 500C.

1.3.Cc sn phm ca qu trnh chng ct Khi tin hnh chng ct du m chng ta nhn c nhiu phn on v sn phn du. chng c phn bit vi nhau bi gii hn nhit si (hay khong nhit chng), bi thnh phn hydrocacbon, nht, nhit chp chy, nhit ng c, bi nhiu tnh cht c lin quan n vic s dng chng. 1.3.1.Phn on kh hydrocacbon Phn on kh bao gm cc hydrocacbon t C1 C4 v mt lng t C5 C6. Kh thu c ch yu l C3, C4. Ty thuc vo cng ngh chng ct, m phn on C3, C4 thu c th kh hay c nn ha lng. Phn on ny thng c s dng lm nguyn liu cho qu trnh phn tch kh nhn cc kh ring bit cho cc qu trnh ch bin tip thnh nhng ha cht c bn. 1.3.2.Phn on xng Vi khong nhit si di 1800C phn on xng bao gm cac hydrocacbon t C5 C10, C11 l cc parafin, naphten v aromatic.Tuy nhin thnh phn v s lng gia th khc nhau ph thuc vo ngun gc ca du th ban u. Ngoi hydrocacbon, trong phn on xng cn c cc hp cht ca lu hunh, nit, oxy, Xng c s dng lm nhin liu cho cc ng c xng. Ngoi ra, xng cn c dng trong cc ngnh cng nghip nh sn, cao su, keo dn, hng liu, dc liu, c bit, xng s dng lm nguyn liu tng hp ha du hay cn cn gi l phn on naphtha. T phn on ny ngi ta sn xut c cc hydrocacbon thm khc nh benzen,tuloen,

1.3.3.Phn on kerosen Phn on ny c gi l du la, c nhit si t 180 250C, bao gm cc hydrocacbon c s cacbon t C11 C15,C16. Thnh phn ch yu l cc n-parafin v rt t iso-parafin. Cc hydrocacbon naphten v thm, ngoi loi c cu trc mt vng v nhiu nhnh ph, cn c mt ca hp cht hai hoc ba vng. Trong kerosen bt u c s hin din ca hydrocacbon c cu trc hn hp gia vng thm v vng naphten nh tetralin v ng ng ca n. Cc hp cht cha lu hunh, nit, oxy tng dn. Phn on kerosen c s dng ch yu lm nhin liu cho ng c phn lc v du ha dn dng trong lm nhin liu cho phn lc l ng dng chnh. 1.3.4.Phn on gasoil nh. Phn on gasoil nh hay cn gi l phn on du diesel, c khong nhit si t 250 350C v cha cc hydrocacbon c s cacbon t C16 C21. Trong phn on ny, phn ln cc n-parafin v iso-parafin, cn hydrocacbon thm rt t. Ngoi naphten v thm hai vng l ch yu, nhng cht c ba vng bt u tng ln cn c cc hp cht vi cu trc hn hp (gia naphten v thm). Hm lng lu hunh, nit, oxy tng nhanh. Phn on gasoil ca du m c s dng ch yu lm nhin liu cho ng c diesl, y l mt loi nhin liu ng c hin nay c s dng kh ph bin trn th gii. 1.3.5.Phn on gasoil nng. Vi khong si t 350 500C, phn on gasoil nng bao gm cc hydrocacbon t C21 C35, hoc c th ln ti C40. Do c phn t lng ln nn thnh phn ha hc ca phn on ny kh phc tp, bao gm mt t cc n-v iso-parafin, lng naphten v thm nhiu. phn an gasoil nng, hm lng ca lu hunh, nit, oxy tng mnh, hn 50% lng lu hunh c trong du m tp trung phn on ny, gm cc dng nh disunfua, thiophen, sunfua vng,.Cc cht nit thng dng ng ng ca piridin, pyrol v cacbazol. Cc hp
7

cht ca oxy dng cc axt. Cc kim loi nng nh V, Ni, Cu, Pb,cc cht nha, asphanten cng c mt trong phn on ny. ng dng ch yu ca phn on gasoil nng l sn xut du nhn. Ngoi ra, n cn c dng sn xut cc sn phm trng, y l tn gi ca ba loi nhin liu, l: xng, kerosen, diesel. lm tng s lng cc nhin liu ny, ngi ta tin hnh phn hy gasoil nng bng phng php cracking hoc hydrocracking. Vi cch ny, c th bin cc cu t nng C21+C40 thnh xng (C5+C11), kerosen (C11+C16), diesl (C16+C20). Nh vy m nng cao c hiu qu s dng du m. 1.3.6.Phn on cn du m (cn gurdon) Gurdon l phn cn li sau khi tch cc phn on trn, c nhit si ln hn 500C, gm cc hydrrocacbon c s nguyn t cacbon ln hn C41 v c th ln n C80.Thnh phn ha hc ca phn on ny kh phc tp v c th phn thnh ba nhm sau : Nhm cht du (chim khong 45 46%): bao gm cc hydro cacbon c phn t lng ln, tp trung nhiu cc hp cht thm, c ngng t cao, cu trc hn hp nhiu vng gia thm v naphten, y l nhm hp cht nh nht, c t trng gn bng 1, ha tan trong xng , n-pentan,nhng khng ha tan trong cn . Nhm cht nha (chim khong 1116%): dng keo qunh gm thnh phn trung tnh gm thnh phn axt.Cc cht trung tnh c mu en hoc nu, nhit ha mm nh hn 100C. T trng ln hn 1, d ha tan trong xng v naphtha. Cc cht axt l cht c nhm COOH, c mu nu sm, t trng ln hn 1, d ha tan trong clorofom v ru etylic Nhm asphanten: l nhm cht rn c mu en cu to tinh th , t trng ln hn1, cha phn ln cc hp cht d vng v c kh nng ha tan mnh trong cacbon disunfua. Khi un nhit 300C khng b nng chy m chy thnh cho. Ngoi nhng nhm ny, trong cn gurdon cn c cc hp cht ca kim loi nng. Cn gurdon c s dng cho nhiu mc ch khc nhau nh sn xut bitum, than cc, b hng, nhin liu t l, trong sn xut bitum l ch yu.
8

1.4.Phn loi cc qu trnh chng ct Ty theo cc bin php tin hnh chng ct m ngi ta phn chia cc qu trnh chng ct thnh cc qu trnh nh: chng n gin, chng phc tp, chng ct nh cu t bay hi, chng ct trong chn khng. 1.4.1.Chng ct n gin Chng ct n gin l qu trnh chng ct c tin hnh bng cch bay hi dn dn, mt ln hay nhiu ln khng c hi lu. Phng php ny p dng tch cc hn hp gm cc cu t c bay hi rt khc nhau, tch s b v lm sch cc cu t khi tp cht. Chng bay hi dn dn

Hnh 1.1 : S thp chng ct bay hi dn dn Trong : 1.Bnh chng 2.Thit b un si 3.Thit b ngng t 4.Bnh thu sn phm Nguyn tc hot ng : Thit b (2) t nng lin tc hn hp cht lng trong bnh chng (1), t nhit thp ti nhit si cui khi lin tc tch hi sn phm v ngng t hi bay ra trong thit b ngng t (3) v thu c sn phm lng trong b cha (4). Phng php ny thng c s dng trong phng th nghim.

Chng ct bay hi mt ln: Cn c gi l bay hi cn bng. Nguyn

liu c gia nhit n nhit v p sut nht nh. Pha lng hi c to thnh v t n trng thi cn bng th cho vo thp. Pha hi qua thit b ngng t sau ly sn phm hi em ngng t ta thu c cht c nhit si thp nht.

Hnh 1.2 : S chng ct bay hi mt ln Trong : 1. Thp chng 2. Thit b un si 3. Thit b ngng t 4. B cha I. Nhin liu ban u II. Phn ct III. Phn cn Nguyn l hot ng: Hn hp cht lng c cho lin tc vo thit b un si (2), y hn hp c un nng n nhit xc nh v p sut P cho trc. Pha lng - hi c to thnh v t n trng thi cn bng, iu kin li c cho vo thit b phn chia mt ln trong thit b on nhit (1). Pha hi qua thit b ngng t (3) ri vo b cha (4), t ta nhn c phn ct. Pha di thit b (1) l pha lng c tch ra lin tc v ta nhn c phn cn.

10

T l gia lng hi c to thnh khi bay hi mt ln vi lng cht lng nguyn liu chng ban u c gi l phn chng ct. Chng ct mt ln nh vy s cho php nhn c phn chng ct ln hn so vi bay hi dn dn cng mt iu kin nhit v p sut. u im: Qu trnh chng ct ny cho php p dng trong thc t chng ct du. Tuy vi nhit chng b gii hn, nhng vn cho php nhn mt phn ct ln hn. Chng ct bay hi nhiu ln: L qu trnh gm nhiu qu trnh bay hi mt ln ni tip nhau nhit tng cao dn ln (hay p sut thp hn). Sn phm y ca chng ln mt l nguyn liu cho chng ln hai.

Hnh 1.3: S thp chng ct bay hi nhiu ln Trong : 1. Thp chng nhit thp 2. Thp chng nhit cao 3. Thit b gia nhit 4. Thit b ngng t 5. Bnh cha sn phm I. Nhin liu II. Phn ct nh III. Cn chng ct nhit thp
11

IV. Phn ct nng V. Cn chng ct nhit cao Nguyn tc hot ng: Nhin liu (I) c cho qua thit bi gia nhit (3) v c lm nng n nhit cn thit, sau cho vo thp chng on nhit (1). y phn nh c bay hn trn nh v qua thit b lm lnh (4), sau vo b cha (5). Phn nng y thp (1) c gia nhit thit b gia nhit (3) v dn vo thp chng on nhit (2). Thp chng ny c p sut thp hn p sut thp chng (1) v phn nh bay hi ln nh, qua thit b ngng t (4) v sau vo b (5). Ta thu c sn phm nng (IV). y thp (2) ta thu c phn cn ca qu trnh chng (V). Phng php chng ct du bng bay hi mt ln v bay hi nhiu ln c ngha rt ln trong thc t cng nghip ch bin du cc dy chuyn hot ng lin tc. Qu trnh bay hi mt ln c p dng khi t nng du trong cc thit b trao i nhit, trong l ng v tip theo qu trnh tch pha hi khi pha lng b phn cung cp, phn phi ca thp chng luyn. Chng ct n gin, nht l vi loi bay hi mt ln, khng t c phn chia cao khi cn phn chia r rng cc cu t ca hn hp cht lng. 1.4.2.Chng ct phc tp Chng ct c hi lu Chng ct c hi lu l qu trnh chng khi ly mt phn cht lng ngng t t hi tch ra cho quay li ti vo dng hi bay ln. Nh c s tip xc ng u v thm mt ln na gia pha lng v pha hi m pha hi khi tch ra khi h thng li c lm giu thm cu t nh (c nhit si thp hn) so vi khi khng c hi lu, nh vy c phn chia cao hn. Vic hi lu li cht lng c khng ch bng b phn c bit v c b tr pha trn thit b chng ct.

12

Hnh 1.4: S thp chng ct c hi lu Trong : 1.Thp chng 2.Thit b un si 3.B cha I.Nguyn liu II.Sn phm ct III.Phn cn Nguyn tc hot ng: Nguyn liu (I) qua thit b un nng (2) ri a vo thp chng (1), phn hi i ln nh thp sau qua thit b lm lnh v thu c sn phm (II). Phn y c tho ra l cn (III) mt phn c gia nhit hi lu tr li y thp thc hin tip qu trnh chng ct thu c sn phm. Chng ct c tinh luyn y l phng php ph bin nht dng tch hon ton hn hp cc cu t d bay hi c tnh cht ha tan mt phn v ha tan hon ton vi nhau. Chng ct c tinh luyn c thc hin trong thp tinh lun. Ngoi nh v y, nu cn ta cn c th thit k hi lu trung gian bng cch ly sn phm lng cnh sn ca thp cho trao i nhit lm lnh ri cho quay li ti vo thp. Ta cng c th ly sn phm cnh sn ca thp, trang b thm cc b phn tch trung gian. Mi b phn nh vy thc cht l mt thp ring m nguyn liu u vo ly t thp chnh. Sn phm y ca thp ny

13

c ly ra cn sn phm nh cho quay li thp chnh. Nh vy, ta c thp kp. Chng luyn p sut thp dng cho cc hn hp khng ha lng p sut thng.

Hnh 1.5 : S thp chng ct tinh luyn Chng ct c tinh luyn cho phn chia cao hn khi kt hp vi hi lu. C s qu trnh tinh luyn l s trao i cht nhiu ln v c hai pha gia pha lng v pha hi chuyn ng ngc chiu nhau. Qu trnh ny thc hin trong thp tinh luyn. m bo s tip xc hon thin hn gia pha lng v pha hi, trong thp c trang b cc a hay m. phn chia mt hn hp cc cu t trong thp ph thuc vo s ln tip xc gia cc pha (s a l thuyt), vo lng hi lu ca mi a v hi lu nh thp. Cc qu trnh chng ct ban u ca du th da vo qu trnh chng ct mt ln v nhiu ln tinh luyn. Qu trnh tinh luyn xy ra trong thp chng ct phn on c b tr cc a hot ng ca thp c m t nh hnh 5 trn. Pha hi Vn bay ln t a th n c tip xc vi pha lng Ln-1chy t a n-1 xung, cn pha lng t a Ln t a n chy xung a pha di n+1 li tip xc vi pha hi Vn+1 bay t di ln. Nh qu trnh tip xc nh vy m qu trnh trao i cht xy ra tt hn. Pha hi bay ln ngy cng c lm giu thm cu t nh, cn pha lng chy xung pha di ngy cng cha nhiu cc cu t nng. S ln tip xc cng nhiu, qu
14

trnh trao i cht cng tng cng v s phn tch ca thp cng tt, hay ni cch khc thp c phn chia cao. Ngoi nh v y ,nu cn ngi ta cn thit k hi lu trung gian bng cch ly sn phm lng cnh sn thp cho qua trao i nhit lm lnh ri quay li ti vo thp. Cn khi ly sn phm cnh sn thp, ngi ta trang b thm cc b phn tch trung gian cnh sn thp. Nh vy theo chiu cao ca thp tinh luyn, ta s nhn c cc phn on c gii hn si khc nhau ty thuc vo ch cng ngh chng v nguyn liu th ban u. 1.4.3.Chng ct chn khng v chng ct bng hi nc Chng ct chn khng Hn hp cc cu t trong du th thng khng bn, d b phn hy khi tng nhit . Khi nhit si ca hn hp p sut kh quyn cao hn nhit phn hy ca chng, ngi ta phi dng chng ct chn khng. Chng ct bng hi nc Thng s dng tch hn hp gm cc cht kh bay hi v tp cht khng bay hi. Khi chng bng hi nc, ngi ta phun hi nc qua lp cht lng bng mt b phn phun. Hi nc c th l bo ha hay qu nhit. Trong qu trnh tip xc gia hi nc v lp cht lng, cu t cn chng s khuch tn vo trong hi. Hn hp hi nc v cu t bay hi c ngng t v tch thnh sn phm. Qu trnh chng bng hi nc hp l nht l dng tch cu t khng tan trong nc khi tp cht khng bay hi. u im ca qu trnh chng bng hi nc l gim nhit si ca hn hp v cn hi nc c tc dng lm gim p sut ring phn ca cu t hn hp. Hi nc c dng ngay c chng ct kh quyn. Lng hi nc c hiu qu tt nht ch trong khong 2 -3% so vi nguyn liu em chng ct. Chng ct du vi nc cn tng cng khuy trn cht lng trnh tch nhit cc b, tng din tch bay hi do to thnh nhng tia v bong bng.

15

Trong mt s trng hp chng hn nh nng cao nhit bt chy ca nhin liu phn lc hay diesel, ngi ta khng dng chng ct vi hi nc m dng qu trnh bay hi mt ln trnh to thnh nh tng nc bn trong nhin liu. 1.5.Cc yu t nh hng n qu trnh chng ct Cc yu t cng nghip c nh hng trc tip n hiu sut v cht lng ca qu trnh chng ct l nhit , p sut v phng php chng ct. Ch cng ngh chng ct ph thuc vo cht lng du th ban u, vo mc ch v yu cu ca qu trnh, vo chng loi v sn phm cn thu v phi c dy truyn cng ngh hp l. V vy khi thit k qu trnh chng ct ta phi xt k v kt hp y tt c cc yu t nh hng ti cc qu trnh lm vic ca thp chng ct. 1.5.1.Ch nhit ca thp chng luyn Nhit l thng s lm vic quan trng nht ca thp chng ct. Cht lng v hiu sut ca cc sn phm thu c t qu trnh chng ct s b thay i khi ch nhit ca thp thay i. Ch nhit ca thp bao gm; nhit ca nguyn liu vo thp, nhit nh thp, nhit trong thp v nhit y thp . Nhit ca nguyn liu vo thp c khng ch ty theo vo bn cht ca du th, mc cn phn tch sn phm, p sut trong thp v lng hi nc a vo y thp. Tuy nhin cn ch trnh s phn hy nhit ca nguyn liu do nhit qu cao. Do vy nhit ca l gia nhit du th phi c khng ch cht ch. Nhit y thp ph thuc vo phng php bay hi dng hi lu y. Nhit y thp phi c chn ti u, trnh s phn hy nhit ca cc cu t nng nhng phi tch ht cu t nh ra khi phn cn y. Nhit nh thp c khng ch nhm m bo c s bay hi hon ton sn phm nh m khng gy ra s li cun theo cc phn nng khc. Nhit nh thp chng ct kh quyn du th c duy tr trong khong 100-120C.Vi thp chng ct chn khng, p sut chng ct trong khong 10-70 mmHg, thng nhit khng qu

16

120C. Vi cc mc ch gim bt mt mt Gasoil chn khng hay mt mt cc cu t trong phn on du nhn. m bo ch nhit ca thp, cng nh phn tch trn th phi c hi lu. Cc dng hi lu nh thp l: hi lu nng v hi lu ngui. Hi lu nng: Qu trnh hi lu nng c thc hin bng cch ngng t mt phn hi sn phm nh nhit si ca n. Khi ti tr li thp, chng ch cn thu nhit bc hi. Tc nhn lnh c th dng l nc hay chnh sn phm lnh. Do thit b hi lu nng kh lp rp v kh cho vic v sinh, c bit khi cng sut ca thp ln nn t ph bin v b hn ch. Hi lu ngui: c thc hin bng cch lm ngui v ngng t sn phm nh ri ti tr li thp chng. Khi lng hi lu cn thu li mt lng nhit cn thit un nng n n nhit si v nhit cn ha hi. Hi lu ngui c s dng rng ri v lng hi lu thng t, lm tng r rng cht lng m khng gim nhiu nng sut ca thp chng. Hi lu trung gian: qu trnh hi lu trung gian c thc hin bng cch ly mt phn sn phm lng nm trn cc a c nhit l t1, a ra ngoi lm lnh n to ri ti tr li thp, khi cht lng hi lu cn thu mt lng nhit un nng t nhit to- t2 Ngi ta thng kt hp hi lu trung gian vi hi lu lnh cho php iu chnh chnh xc nhit chng dn n m bo c hiu sut v cht lng sn phm ca qu trnh. 1.5.2.p sut ca thp chng luyn Khi chng luyn du m p sut thng th p sut trong ton thp v mt tit din cng c khc nhau. p sut trong thp c th cao hn mt t hay thp hn mt t so vi p sut kh quyn, tng ng vi vic tng hay gim nhit sn phm ly ra khi thp. p sut trong mi tit din ca thp chng luyn ph thuc vo tr lc thy tnh khi hi qua cc a, ngha l ph thuc vo s a v cu trc a, lu lng ring ca cht lng
17

v hi. Thng thng t a ny sang a khc, p sut gim t 5-10 mmHg t di ln khi chng ct, p sut chn khng qua mi a p sut gim t 1- 3 mmHg. p sut lm vic ca thp ph thuc vo nhit , bn cht ca nguyn liu v p sut ring phn ca tng cu t trong thp. Nu thp chng luyn m dng hi nc trc tip cho vo y thp th hi nc lm gim p sut ring phn ca hi sn phm u, cho php cht lng bay hi nhit thp hn. Lng hi nc tiu hao ph thuc vo p sut chung ca thp v p sut ring phn ca cc sn phm u. Lng hi nc tiu hao cho thp p sut kh quyn khong 1,2- 3,5% trng lng, i vi thp chng p sut chn khng khong 5-8% trng lng so vi nguyn liu. 1.5.3.Nhng im cn ch khi iu chnh, khng ch ch lm vic ca thp chng ct. duy tr ch lm vic ca thp chng ct chng ta phi m bo v nm vng cc nguyn tc sau: iu chnh p sut trong thp s lm thay i im si ca cht lng Nu p sut ring tng ln cht lng si nhit cao hn. Nu p sut tng cao qu lng cht lng trong thp s nhiu v nh vy s dn n hin tng sc thp, lm gim hiu sut phn tch phn chia. Nu cc iu kin trong thp c nh th sn phm nh, sn phm cnh sn v sn phm y tr nn nh hn nu p sut trong thp tng ln. Nu nhit y thp qu ln th sn phm y cha nhiu phn nh hn. Nu nhit cp liu v y thp thp. Lng hi trn cc khay cha a s nh nh vy phn lng s nhiu v chng chy xung pha di vo b phn chng s cng nhiu. Vi s chng ct phi s dng thit b un si li, nu nhit ca thit b qu thp s khng tch ht phn nh trong cn v lm tng lng cn. Nu nhit nh qu cao sn phm nh s qu nng v c nhiu sn phm hn so vi thit k v ngc li nu nhit nh qu thp sn phm nh s qu nh v c t sn phm hn.
18

 Nhit cn thit tch sn phn on du th nng s cao hn so vi du th nh. Ch nht l nhit nh thp trnh nhit cao qu do lm lnh khng dn n thay i ch hi lu, nh hng nhiu n cht lng sn phm.

1.6.Cc iu kin cn thit m bo cho vic chng ct Phi m bo s tn ti ca pha lng chuyn ng ngc chiu nhau trn ton b chiu cao thp chng. Phi tn ti chnh lch nhit gia hai pha hi v pha lng. phn ct chng phi m bo pha trn a np liu thc hin qu trnh tng cng nng cc cu t nh trong pha hi nn gi l phn tinh luyn. Phn ct chng pha di a np liu thc hin cc qu trnh tch cc cu t nh ra khi phn lng nn gi l phn chng. V vy phn y thp phi a thm cc tc nhn bay hi. Mc phn chia tt hay xu cn ph thuc vo s a v lng hi lu. 1.7.Cn bng vt cht cho thp chng ct Xc nh ng TBP v API TBP cc phn on khc nhau c tnh theo %LV nh sau: ( ) ( ( )) ] (11)

API c tnh theo cng thc : API = -0,0004(LV%)3 + 0,05(LV%)2 2,4(LV%) + 80 (12)

Cn bng vt liu trong thp chng ct du th nhm xc nh lu lng ,tnh cht dng sn phm ti khc phn on khc nhau , lm nguyn liu cho cc qu trnh tip theo.

19

Hnh 1.6 . S khi phn xng CDU Ta c phng trnh cn bng vt liu: gi s khng c s mt mt . Qin = Qout QFeed + QSteam = QGas + Qxng + QKerosen + QGO + QResidue Trong : QFeed l lng nguyn liu QSteam l lng hi nc steam QGas l lng sn phm kh Qxng l lng sn phm xng QKerosen l lng sn phm Kerosen QGO l lng sn phm GO QResidue l lng cn T phng trnh trn ta c th xc nh c lu lng cc dng sn phm cc phn on, ng thi xc nh c tnh cht ca cc dng. Vic xc nh c lu lng v tnh cht cc dng sn phm cc phn on l iu cc k quan trong cho qu trnh tnh ton cc phn xng sau ny. Trong chng ct du th, hm lng lu hunh chim t trng kh ln. c th xc nh c hm lng lu hunh da vo cc cng thc
20

 Nu M < 200 wt% S = 177,448 170,946Ri + 0,2258m + 4,054SG (13) Nu M> 200 :

wt% S = -58,02 + 38,463Ri - 0,023m + 22,4SG (14) Trong : M l khi lng phn t trung bnh phn on SG l t khi ca phn on Ri l im khc x m l tham s

21

CHNG 2. H THNG IU KHIN T NG 2.1.Khi qut chung v iu khin 2.1.1.Cc khi nim c bn Trong hot ng ca con ngi bao gi cng c mt mc ch nht nh. t c mc ch ca hot ng, con ngi bao gi cng phi nh gi c kt qu ca hot ng v iu khin cc hot ng ca mnh t c mc ch ra. Nh vy, bt c mt hot ng no u bao gm cc tc ng c chia thnh ba chc nng khc nhau: chc nng cng ngh, chc nng o lng - kim tra v chc nng iu khin. chc nng cng ngh l nhng tc ng p ng c vai tr cng ngh ca hot ng. chc nng o lng kim tra s m bo cho chc nng iu khin t chc cc tc ng cng ngh theo mt trnh t nht nh t c mc ch mong mun ca hot ng. Nh vy c th ni, iu khin l tp hp tt c cc tc ng mang tnh t chc nhm t c mc ch mong mun ca hot ng. Bt c mt hot ng c mc ch no u l s ha quyn ca cc tc ng vi cc chc nng khc nhau: chc nng cng ngh, chc nng o lng kim tra v chc nng iu khin. Tuy nhin nu thiu mt trong hai chc nng o lng kim tra v iu khin th hot ng cng ngh khng bao gi t c mc ch mong mun. H thng iu khin ni chung bao gm hai thnh phn c bn: i tng iu khin (TK) v ch th iu khin (CTK) m s khi ca n nh hnh sau:

22

Hnh 2.1. S khi h thng iu khin TK l thit b cng ngh hoc quy trnh cng ngh bt buc phi hot ng theo ng mc ch nht nh ca hot ng cng ngh di s tc ng ca cc tc nhn iu khin u c pht ra t CTK. i lng y biu th kt qu hot ng ca TK di s tc ng ca u c gi l i lng cn iu khin. i lng z t bn ngoi tc ng ln TK lm cho s hot ng ca n khc vi mc ch mong mun c gi l nhiu. S khai ban u CTK l con ngi v h thng iu khin c gi l h thng ngi iu khin hay h thng iu khin bng tay. Do nhu cu v cht lng ca h thng iu khin v da trn s pht trin ca khoa hc k thut, con ngi ch to ra thit b thay th chc nng CTK ca mnh trong h thng iu khin. Thit b ng vai tr CTK ca con ngi trong h thng iu khin c gi l thit b iu khin (TBK). H thng iu khin khng c s tham gia trc tip ca con ngi nh CTK c gi l h thng iu khin t ng (KT). 2.1.2.Phn loi h thng iu chnh t ng iu chnh l khi nim hp ca iu khin. Mc ch ca iu chnh l gi cho mt thng s no c nh hay thay i theo mt nhu cu cn thit. Nh vy h thng iu chnh t ng ch c mt i lng cn iu chnh. H thng iu khin c th c mt hoc nhiu i lng cn iu chnh. C rt nhiu phng php phn loi h thng iu chnh t ng: Theo i lng cn iu chnh: h thng iu chnh nhit , h thng iu chnh p sut, h thng iu chnh tc .. Theo trng thi xc lp: h thng c sai lch tinhxvaf h thng khng c sai lch.
23

 Theo trng thi qu : h thng dao ng v h thng khng dao ng Tuy nhin nghin cu h thng da trn phng din l thuyt ta phn loi theo c tnh m hnh ton hc ca n: h thng tuyn tnh v h thng phi tuyn tnh. H thng m tt c cc phn t ca n tuyn tnh c gi l h thng tuyn tnh. Nu trong cu trc ca h thng tn ti phn t phi tuyn tnh th h thng c gi l h thng phi tuyn tnh. Do c th tuyn tnh v phi tuyn tnh rt khc nhau v vy tn ti l thuyt iu khin h tuyn tnh v l thuyt iu khin h phi tuyn tnh. Cu trc h phi tuyn c phn thnh hai thnh phn: thnh phn tuyn tnh v thnh phn phi tuyn tnh. L thuyt h phi tuyn tnh cng c pht trin trn c s h tuyn tnh. L thuyt iu khin t ng c phn thnh bn phn: l thuyt h tuyn tnh lin tc thng thng, l thuyt h tuyn tnh xung s, l thuyt h phi tuyn tnh v l thuyt h c bit. L thuyt iu khin h thng thng thng l phn l thuyt c bn nht ca l thuyt iu khin t ng. Nhim c ca l thuyt iu khin t ng bao gm: Nghin cu cc phng php xy dng m t ton hc ca h thng iu khin t ng. Nghin cu cc phng php kho st cht lng ca h thng iu khin t ng bao gm kho st n nh v kho st cht lng qu trnh iu khin 2.2.C s v iu khin qu trnh 2.2.1.Khi nim iu khin qu trnh l ng dng k tht iu khin t ng trong iu khin, vn hnh v gim st cc qu trnh cng ngh, nhm m bo cht lng sn phm, hiu qu sn xut v an ton cho con ngi, my mc v mi trng. Qu trnh l mt trnh t cc din bin vt l ,ha hc hoc sinh hc trong vt cht, nng lng hoc thng tin c bin i, vn chuyn hoc lu tr. Qu trnh cng ngh l nhng qu trnh lin quan ti bin i ,vn chuyn hoc lu tr vt cht v nng lng, nm trong mt dy chuyn cng ngh hoc mt nh my sn
24

xut nng lng. Mt qu trnh cng ngh c th ch n gin nh qu trnh cp liu, trao i nhit, trn sn phm , nhng cng c th phc tp hn nh mt t hp l phn ng, thp chng luyn hoc mt t hp l hi, tuabin, Bt k mt h thng iu khin qu trnh no cng khng th thiu cc bin qu trnh. Bin qu trnh th hin trng thi hot ng v din bin ca mt qu trnh. Bin qu trnh bao gm cc bin vo v bin ra. Bin vo l mt i lng hoc mt iu kin phn nh tc ng t bn ngoi vo qu trnh. Bin ra l mt i lng hoc mt iu kin th hin tc ng ca qu trnh ra bn ngoi .

Hnh 2.2. Qu trnh k thut nhn t quan im h thng Ngoi ra, bn cnh cc bin vo v bin ra, ta cng cn quan tm ti cc bin trng thi. Cc bin trng thi mang thng tin v trng thi bn trong qu trnh. i khi mt bin trng thi cng c th c coi l mt bin ra. Do , nhim v ca h thng iu khin qu trnh l can thip cc bin vo ca qu trnh mt cch hp l cc bin ra ca n tha mn cc ch tiu cho trc ,ng thi gim thiu nh hng xu ca qu trnh cng ngh i vi con ngi v mi trng xung quanh.
25

Trong hnh 2 ta thy c s xut hin ca bin cn iu khin, bin iu khin v nhiu.Vy c th chng l nhng bin g? Bin cn iu khin l mt bin ra hoc mt bin trng thi ca qu trnh dc iu khin, iu chnh sao cho gn vi mt gi tr mong mun hay gi tr t hoc bm theo mt bin ch o. Cc bin cn iu khin lin quan ti s vn hnh n nh, an ton ca h thng hoc cht lng sn phm . Bin iu khin l mt bin vo ca qu trnh c th can thip trc tip t bn ngoi, qua tc ng ti bin ra theo mun. Trong iu khin qu trnh th lu lng l bin iu khin tiu biu nht. Nhng bin cn li khng can thip mt cch trc tip hay gin tip trong phm vi qu trnh c gi l nhiu. Nhiu tc ng ti qu trnh mt cch khng mong mun, v th cn c nhng bin php nhm loi b hoc gim thiu nh hng ca n. C th chia ra lm hai loi , l: nhiu qu trnh v nhiu o. Nhiu qu trnh l nhng bin vo tc ng ln qu trnh cng ngh mt cch khng mong mun nhng khng can thip c. Cn nhiu o l nhiu tc ng ln php o, gy sai s trong gi tr o c. 2.2.2. Phn loi qu trnh Cc qu trnh cng ngh c th c phn loi theo nhiu quan im khc nhau. C th da vo s lng cc bin vo v bin ra. Mt qu trnh ch c mt bin ra c gi l qu trnh n bin, cn nu c nhiu bin ra th c gi l qu trnh a bin. Mt qu trnh mt vo - mt ra c gi l SISO, cn qu trnh c nhiu bin vo nhiu bin ra c gi l MIMO. C th ni rng, hu ht cc qu trnh cng ngh u l qu trnh a bin. Da trn c tnh ca nhng i lng c trng ta cng c th phn loi cc qu trnh thnh qu trnh lin tc, qu trnh gin on, qu trnh ri rc v qu trnh m. Trong qu trnh lin tc, cc nguyn liu hoc nng lng u vo c vn chuyn hoc bin i mt cch lin tc. Mt qu trnh gin on c bn cht ging nh qu trnh lin tc, tuy nhin cc bin vo ch c quan st ti nhng thi im gin on nht nh. Trong
26

mt qu trnh ri rc, cc i lng c trng ch thay i gi tr ti mt s thi im nht nh v ch c th ly gi tr ri rc trong mt tp hp hu hn cho trc to nn trng thi ri rc ca qu trnh.Qu trnh m l mt qu trnh hn hp bao gm c qu trnh lin tc v qu trnh ri rc. Qu trnh m hot ng theo mt quy trnh thao tc cho trc v tn ti trong mt khong thi gian ngn hu hn tng ng vi m . C th thy rng, qu trnh lin tc v qu trnh m l c trng ca cc nghnh cng nghip ch bin, trong khi qu trnh ri rc l c trng ca cc nghnh cng nghip ch to v lp rp. Do , trong iu khin qu trnh ta ch quan tm n cc qu trnh lin tc v qu trnh m. Tuy nhin, ngay c trong nhng nh my ch bin cng tn ti mt s qu trnh ri rc nh qu trnh nhp xut hng, vn chuyn, ng bao, khi ng/dng thit b, 2.2.3.Mc ch v chc nng iu khin qu trnh Nhim v iu khin qu trnh l m bo iu kin vn hnh an ton , hiu qu v kinh t cho qu trnh cng ngh. Trc khi tm hiu hoc xy dng mt h thng iu khin qu trnh, ngi k s cn phi lm r cc mc ch iu khin v chc nng h thng cn thc hin nhm t c cc mc ch . Vic t bi ton v i n xy dng mt gii php iu khin qu trnh bao gi cng bt u vi vic tin hnh phn tch v c th ha cc mc ch iu khin. Phn tch mc ch iu khin l c s quan trng cho vic c t cc chc nng cn thc hin ca h thng iu khin qu trnh. Ton b cc chc nng ca mt h thng iu khin qu trnh c th phn loi v sp xp nhm phc v mc ch c bn sau y: m bo h thng vn hnh n nh, trn tru ngha l gi cho h thng n nh ti im lm vic cng nh chuyn ch mt cch trn tru, m bo cc iu kin theo yu cu ca ch vn hnh, ko di tui th my mc, vn hnh thun tin. m bo nng xut v cht lng sn phm ngha l m bo lu lng sn phm theo k hoch sn xut v duy tr cc thng s lin quan n cht lng sn phm trong phm vi yu cu.
27

 m bo vn hnh h thng vn hnh an ton, gim thiu cc nguy c gy ra s c cng nh bo v cho con ngi, my mc, thit b v mi trng trong trng hp xy ra s c. Gim nhim mi trng thng qua vic gim nng kh thi c hi, gim lng nc s dng v nc thi, hn ch lng bi v khi, gim tiu th nguyn nhin liu. m bo nng xut v cht lng theo yu cu trong khi gim chi ph nhn cng, nguyn nhin liu thch ng nhanh vi yu cu thay i ca th trng nhm nng cao hiu qu kinh t. 2.2.4.Cc thnh phn c bn ca h thng Ty theo quy m ng dng v mc t ng ha m cc h thng iu khin qu trnh cng nghip c th t n gin n phc tp. Tuy nhin chng u da trn ba thnh phn c bn l thit b o, thit b chp hnh v thit b iu khin. Chc nng ca mi thnh phn h thng v quan h ca chng c th hin mt cch trc quan qua cu trc c bn ca mt h thng iu khin qu trnh bt k hnh 3.2 v s khi ca n Hnh 3.3.

Hnh 2.3. Cu trc c bn ca mt h thng iu khin qu trnh

28

Hnh 2.4.S khi ca mt h thng iu khin qu trnh Thit b iu khin Thit b iu khin hay b iu khin l mt thit b t ng thc hin chc nng iu khin, l thnh phn quan trng ca mt h thng iu khin cng nghip.Mt b iu khin c th c hiu l mt thit b iu khin n l, mt khi phn mm c ci t trong thit b iu khin chia s hoc c mt thit b iu khin chia s. Trn c s cc tin hiu o t cc thit b o v cc sch lc iu khin c la chn, b iu khin thc hin thut ton iu khun v a ra cc tn hiu iu khin can thip tr li qu trnh cng ngh thng qua cc thit b chp hnh. Ty theo dng tn hiu vo ra v phng php th hin thut ton iu khin ,mt thit b iu khin c th l thit b iu khin tng t ,thit b iu khin logic hay mt thit b iu khin s. Thit b o Chc nng ca mt thit b o bt k l cung cp mt tn hiu ra t l vi i lng o. Mt thit b o gm hai thnh phn c bn l cm bin v thit b chuyn i o. Mt cm bin thc hin chc nng t ng cm nhn i lng cn o ca qu trnh cng ngh v chuyn i thnh mt tn hiu. tn hiu ny c th c truyn i xa v s dng c trang thit b iu khin n phi c chuyn i sang mt dng thch hp. Mt b chuyn i o chun l mt b chuyn i o m u ra ca n l mt tn hiu chun (v d 1-10V,0-20mA,4-20mA,..). Trong h thng iu khin qu trnh th tn hiu 4-20mA l thng dng v c s dng nhiu nht.
29

 Thit b chp hnh Mt thit b chp hnh nhn tn hiu ra t thit b iu khin v thc hin tc ng can thip ti bin iu khin. Cc thit b chp hnh tiu biu trong iu khin qu trnh l cc van iu khin, ng c, bm, qut gi. Thng qua cc thit b chp hnh m h thng iu khin c th can thip vo din bin ca qu trnh cng ngh. Mt thit b chp hnh bao gm hai thnh phn c bn l c cu chp hnh v phn t iu khin. C cu chp hnh c nhim v chuyn tn hiu iu khin thnh nng lng, trong khi phn t tc ng can thip trc tip vo bin iu khin. 2.2.5.M t chc nng h thng M t chc nng h thng l mt cng vic khng th thiu c trong thit k, xy dng v pht trin mt h thng iu khin qu trnh. Qua cc ti liu m t chc nng h thng, cc k s iu khin v cc nh cng ngh c mt ngn ng chung bn bc trao i trc khi tin hnh trin khai mt d n. Cng qua vic m t h thng, bn thn cc k s iu khin cng xy dng c cc ti liu k thut chi tit cho vic thit k cu hnh phn cng, pht trin ng dng iu khin v giao din ngi my. Cc ti liu m t ha sau y c xem nh quan trng nht trong mi tp thit k h thng iu khin qu trnh: Lu cng ngh (process flow diagram) miu t qu trnh cng ngh, khng cha thng tin chi tit v cc thit b o lng v iu khin. Thng thng, lu cng ngh do cc nh cng nghip xy dng. Lu ng dn v thit b (piping and intrumentation diagram, P&ID) miu t chi tit qu trnh cng ngh km theo chc nng tiu biu ca mt h thng iu khin qu trnh cng cc ng lin h gia cc thnh phn. y l ti liu quan trng nht i vi thit k ton b h thng iu khin S kha lin ng (interlock diagram) miu t cc thut ton iu khin logic phc v iu khin kha lin ng.

30

 Biu trnh t (sequence diagram hay sequential function chart) biu din cc bc thc hin chc nng ca quy trnh cng ngh. Ti liu hnh thnh phc v bi ton iu khin trnh t cng nh hng dn quy trnh vn hnh 2.3.Cc sch lc iu khin c s Sau khi xy dng v phn tch m hnh ton hc ca qu trnh lm r bi ton iu khin, bc tip theo l thit k iu khin. Cng vic thit k iu khin uoc tin hnh theo hai bc c bn l thit k cu trc iu khin v thit k b iu khin. Cu trc iu khin hay cn gi l sch lc iu khin th hin quan h v mt cu trc gia cc bin ch o (gi tr t), bin o v bin iu khin thng qua cc b iu khin v cc phn t cu hnh h thng khc. Kt qu ca cng vic thit k cu trc iu khin l bn v m t chi tit cu trc h thng iu khin s dng lu P&ID hoc s khi. Trn c s cu trc iu khin c thit k, ta mi c th la chn cu trc b iu khin v xc nh cc tham s ca b iu khin 2.3.1.iu khin truyn thng 2.3.1.1 Cu trc c bn ca iu khin truyn thng Cu trc c bn ca iu khin truyn thng c minh ha trn hnh 3.5. c im c bn ca iu khin truyn thng l s bin nhiu qu trnh c o v c a ti b iu khin. Da trn cc gi tr o c v gi tr t cho b iu khin,b iu khin s tnh ton v a ra gi tr cho bin iu khin.Nu c tnh p ng ca qu trnh vi bin iu khin cng nh vi nhiu bit trc, b iu khin c th thc hin thut ton b trc sao cho gi tr bin iu khin ng bng gi tr t.

Hnh 2.5.Cu trc tng qut ca iu khin truyn thng

31

2.3.1.2 Cc tnh cht ca iu khin truyn thng

Hnh 2.6.Cu hnh song song ca iu khin truyn thng u im ca iu khin truyn thng l kh nng loi b nhiu trc khi n kp nh hng xu n qu trnh . Tuy nhin,nhc im ca iu khin truyn thng l ta phi bit r thng tin v qu trnh v nh hng ca nhiu..Khi m hnh qu trnh hon ton chnh xc , b iu khin truyn thng l tng s cho bin ra cn iu khin bm cht gi tr t . Thc t l,m hnh qu trnh v m hnh nhiu khng bao gi chnh xc,ngha l khng phi nhiu no ta cng o c nn bao gi sai lch tnh bao gi cng tn ti v b iu khin l tng khng bao gi c tnh kh thi. Tm li,mt b iu khin truyn thng khng c kh nng n nh mt qu trnh khng n nh. Sai lch m hnh B iu khin truyn thng tnh tan da trn m hnh qu trnh.Mt m hnh qu trnh bao gi cng l xp x ca i tng thc . Gi s hm truyn t ca i tng l : G*= G+ G vi l sai lch ca m hnh v b iu khin truyn thng l l tng th p

ng ra ca qu trnh vi bin ch o l : y = G*u=(G + G)G-1r= r + GG-1r (3.6)

y,ta thy sai lch iu khin s l e = GG-1r t l vi gi tr t v sai lch ca m hnh. Tng t ,gi s hm truyn t thc t nhiu ti u ra l
32

G*d =Gd + G,p ng ra ca qu trnh s l: y=GG-1(r-Gdd)+(Gd+ Gd)d=r+ Gdd (*)

phng trnh (*) cho thy b iu khin khng c kh nng lm gim nh hng ca sai lch m hnh i tng cng nh sai lch m hnh nhiu ti cht lng iu khin . iu ny cng ng vi b iu khin khng phi dng l tng . Tm li,b iu khin kh nhy cm vi sai lch m hnh. Nhiu khng o c Mt nhc im na ca iu khin truyn thng l kh nng b nh hng ca nhiu khng o c .Trong thc t ,bt k mt qu trnh no cng tn ti nhiu ngun nhiu.Ngay khi cc bin nhiu c xem xt n th khng phi bin nhiu no cng o c.nh hng ca chng c th hin p ng u ra nh sau : y= Gu +Gdd+Gd2d2 = r + Gd2d2 (3.8)

vi d2 l nhiu khng o c v Gd2 l hm truyn t t d2 ti y.Do ,sai lch iu khin s vn tn ti ngay c khi G v Gd u chnh xc. Tnh n nh ca b iu khin Mt trng hp khc l khi i tng c c tnh p ng ngc ,tc l khi G im khng nm bn phi trc o .Nhng im khng ny s tr thnh im cc khng n nh ca khu ngch o G1.Khi b iu khin l tng ngay c thc thi c th tnh n nh ni ca h thng khng cn c m bo . bin cn iu khin bm theo gi tr t ,tn hiu iu khin s phi tng hoc gim khng c gii hn , iu ny khng th chp nhn trong thc t. i tng khng n nh Mt b iu khin truyn thng khng c kh nng n nh mt qu trnh khng n nh. Ngay c khi tn ti b iu khin l tng vi hm truyn t G-1(s) kh thi th
33

cng ch c tc dng trit tiu im cc khng n nh ca G(s) nhng khng m bo c tnh n nh ni ca h thng . Ch cn nhiu u vo du rt nh cng p ng u ra tin ti v cng . y= G(u+du) + Gdd =Gdu 2.3.1.3 ng dng ca iu khin truyn thng Mc d c nhiu nhc im nh phn tch trn ,sch lc iu khin truyn thng vn c s dng rng ri bi v iu khin truyn thng tc ng nhanh,cho php loi b ng k nh hng ca nhiu o c trc nhiu ny kp tc ng xu n h thng, cng nh gip h thng p ng nhanh vi gi tr t thay i. Bn cnh , iu khin truyn thng tuy khng c kh nng n nh mt qu trnh khng n nh nhng n khng lm mt tnh n nh ca mt qu trnh n nh, chnh v th iu khin truyn thng thng c s dng kt hp vi iu khin phn hi hay iu khin t l. 2.3.2.iu khin phn hi iu khin phn hi da trn nguyn tc o lin tc gi tr bin c iu khin v phn hi thng tin v b iu khin tnh ton li gi tr ca bin iu khin. V cu trc c khp kn nn iu khin phn hi cn c gi l iu khin vng kn. Trong h thng iu khin qu trnh, sch lc iu khin phn hi ng vai tr quan trng so vi cc sch lc iu khin khc. 2.3.2.1. Cu trc c bn ca iu khin phn hi Cu trc c bn ca iu khin phn hi c minh ha trn hnh 3.4 (3.9)

34

Hnh 2.7.Cu trc c bn ca iu khin phn hi Trong : r-tn hiu t, gi tr t y-tn hiu ra c iu khin u- tn hiu iu khin d- nhiu qu trnh (khng o c c) n-nhiu o ym- tn hiu o, tn hiu phn hi Trong cu trc iu khin trn b iu khin thc hin lut iu khin da trn sai lch gia gi tr quan st c ca bin c iu khin vi gi tr t. Nu b iu khin s dng thut ton iu khin PID th lut t l trong thut ton a ra gi tr bin iu khin t l vi sai lch iu khin, lut tch phn da trn ga tr tch phn v lut vi phn d trn o hm ca sai lch iu khin. B iu khin ch tnh ton u ra ca n da vo sai lch m khng phn bit c sai lch l do nhiu qu trnh hay do thay i gi tr t gy ra. 2.3.2.2 Vai tr ca iu khin phn hi G- m hnh i tng Gd- m hnh nhiu K- khu iu chnh P- khu lc trc

35

Nh trn ni, iu khin phn hi l sch lc iu khin c bn nht, khng th thiu trong hu ht cc h thng iu khin qu trnh. T s minh ha cu trc c bn ca iu khin phn hi trn ta c : y(s) =G(s).u(s) + Gd(s).d(s) =G(s).K(s).(r(s).P(s)-y(s)-n(s))+Gd(s).d(s) (1+G(s).K(s).y(s)=G(s).K(s).(r(s).P(s)-n(s)+Gd(s).d(s) Hay y =
d.d

(3.1)

(3.2) (3.3)

Biu thc (3.3) ny th hin mi quan h trong h thng iu khin phn hi. n nh h kn Trong c s l thuyt iu khin t ng th iu kin n nh ca mt h tuyn tnh l ton b im cc ca n phi nm bn tri trc o trn mt phng phc hay ni cch khc l c phn thc m. T biu thc (3.3) ta nhn thy a thc c tnh ca h kn c quyt nh bi biu thc 1+GK.Gi s G v K l cc phn thc hu t,ta c : G(s) = V K= (3.4)

a thc mu s trong (3.4) chnh l a thc c tnh ca h kn.Nh vy nu K c tnh tonmt cch thch hp s c tc dng di ton b cc im cc khng n nh (nu c) ca G sang bn tri trc o v h kn s tr nn n nh. Do , iu khin phn hi l cch duy nht n nh mt qu trnh khng n nh. Loi b nhiu bt nh

36

Biu thc (3.3) cho thy b iu khin phn hi c tc dng lm gim nh hng ca nhiu d vi h s (1+GK). Nh vy, chi cn K rt ln th nh hng ca nhiu qu trnh s khng ng k, khng ph thuc vo nhiu qu trnh c o c hay khng cng nh m hnh ca nhiu Gd c bit trc c hay khng . Bn vng vi sai lch m hnh Mt vai tr quan trng ca iu khin phn hi l kh nng bn vng vi s sai lch ca m hnh. Tht vy, gi s m hnh i tng c sai lch l hm truyn t h kn l T vi : T= G dn n sai lch ca

Biu thc (3.5) cho thy, ch cn S rt nh th m lch trong m hnh i tng s nh hng rt nh n hm truyn h kn. Do , nu c thit k tt, b iu khin phn hi c kh nng trit tiu sai lch iu khin iu m cc sch lc iu khin khc khng lm c . 2.3.2.3. Cc vn ca iu khin phn hi Ngoi nhng u im trn, iu khin phn hi cng c nhng nhc im. n nh h thng l vn ring ca iu khin phn hi. Mt b iu khin phn hi c th n nh mt i tng khng n nh, song mt vng iu khin kn cha mt i tng n nh cng c th tr nn mt n nh .

37

Ngoi ra, t c cht lng iu khin phn hi tt th php o i lng phn hi phi c chnh xc cn thit. Bn thn cc cm bin cng chu tc ng ca nhiu o nn khi cc gi tr o c sai s ln th cht lng iu khin khng cn c m bo nu khng c cc thut ton lc nhiu thch hp. Bn cnh , mc d iu khin phn hi c th chp nhn s sai lch ca m hnh mt mc no nhng nu khng gii quyt c hon ton vn ny. Tht vy, kh c mt b iu khin tt nu khng c m hnh tt ,nht l nhng m hnh phc tp. Mt nhc im na l b iu khin phn hi lm vic theo nguyn tc phn ng, ngha l ch khi c nh hng ca nhiu c th hin trong gi tr bin c iu khin th n mi tc ng tr li, iu ny l khng th chp nhn c i vi nhng qu trnh c tnh p ng chm(nh qu trnh nhit,qu trnh phn ng). Nh vy, trc khi b iu khin kp a ra tc ng iu chnh th cht lng sn phm b nh hng. 2.3.3.iu khin t l Trong iu khin qu trnh,gi tr ca mt bin cn iu khin c quan h trc tip vi t l gia cc gi tr bin vo. Do iu khin t l l duy tr t l gia hai bin ti mt gi tr nhm gin tip iu khin ti mt bin khc. Sch lc iu khin t l c p dng trong nhiu bi ton khc nhau. 2.3.3.1. Hai cu hnh iu khin t l Trong cc bi ton iu khin t l vi hai dng u vo th mt dng c th iu khin c v mt dng xem l nhiu nhng lu lng ca hai dng u c th o c. Trn c s , sch lc iu khin t l c th thc hin theo hai cu hnh sau:

38

Hnh 2.8.Hai cu hnh ca iu khin t l Trong cu hnh (a),t l lu lng ca hai dng c tnh tan v a ti b iu khin t l RC iu chnh li lu lng dng th hai(dng c can thip). Trong trng hp ny, b iu khin ng vai tr l mt b iu khin phn hi vi gi tr l t l thc quan st c v gi tr t (SP) l t l mong mun. Tt nhin trong thc t ngi ta cng c th kt hp khu chia vi b iu khin RC thnh mt b iu khin t l lu lng FFC duy nht. Nh vy, bin c iu khin y l t l lu lng R=u/d,trong u v d ln lt l bin iu khin (lu lng dng c can thip ) v nhiu (lu lng dng khng kim sot) tnh bng ga tr thc ch khng phi bng gi tr chnh lch so vi im lm vic. C th thy nhc im ca cu hnh ny l tnh phi tuyn mnh hn so vi im lm vic, tnh phi tuyn mnh trong quan h gia bin iu khin v bin c iu khin. Trong cu hnh (b), lu lng ca dng th nht (dng khng kim sot) c nhn vi t l t mong mun ,kt qu l gi tr t cho b iu khin lu lng ca dng th hai(dng c can thip). y bin c iu khin v bin iu khin l cng lu lng ca dng c can thip,v th u im ca cu hnh ny l tnh tuyn tnh ca i tng. Do , ta c th kt hp khu nhn vi b iu khin lu lng thnh mt b iu khin t l vi mt t l mong mun.
39

Qua phn tch hai cu hnh ca iu khin t l ta thy iu khin t l chnh l mt dng c bit ca iu khin truyn thng. Lu lng ca dng nhiu c o v a t b iu khin iu chnh li lu lng ca dng c can thip theo mt t l mong mun,qua duy tr c cht lng sn phm. 2.3.3.2.Bn cht v ngha ca iu khin t l Theo mc ch iu khin th iu khin t l l mt trng hp c bit ca iu khin truyn thng vi cc bin nhiu c o v b theo nguyn tc t l. Quan h gia bin c iu khin v bin cn iu khin thng l tuyn tnh. iu khin t l gip iu khin hiu qu cc bi ton phi tuyn ,thay v phi tuyn tnh ha xp x m hnh hoc phi s dng cc phng php thit k b iu khin phi tuyn phc tp.Thc cht, mi b iu khin t l l mt b iu khin phi tuyn n gin. Ngoi ra, iu khin t l gip cho vic thit k cu trc iu khin n bin cho mt qu trnh a bin c n gin hn, trong s tng tc cho gia cc vng iu khin c gim thiu. 2.3.3.3 iu khin t l kt hp iu khin phn hi Trong hai cu hnh ca iu khin t l ta thy vai tr ca iu khin phn hi .Tuy nhin, nu xt theo mc ch iu khin th iu khin t l vn ch l mt dng ca iu khin truyn thng. Trong thc t,ngi ta thng s dng kt hp gia iu khin t l v b iu khin phn hi. Kt qu l gi tr t t l c tnh ton v iu chnh thng xuyn bi mt b iu khin phn hi. 2.3.4 iu khin tng Mt nhc im ca iu khin phn hi l nhiu khi nh hng ca nhiu qu trnh ti bin u ra cn iu khin c pht hin chm ,iu ny lm nh hng xu n cht lng ca sn phm. V d, trong thp chng luyn th vic thay i lu lng hoc thnh phn cp liu nh hng rt ln ti cht lng sn phm chng luyn, nhng phi

40

sau mt khong thi gian th nh hng ny mi quan st c. V th cc vng iu khin phn hi n kh m bo tc p ng nhanh . iu khin tng l mt cu trc m rng ca iu khin phn hi vng n, c s dng nhm khc phc nhng nhc im trn ca iu khin phn hi. iu khin tng gip loi b nh hng ca mt s dng nhiu v ci thin r rt c tnh ng hc ca h thng. T tng chnh ca iu khin tng l phn cp iu khin nhm loi b nh hng ca nhiu ngay ti ni n c sinh ra. Hin nay, trong hu ht cc h thng iu khin qu trnh u s dng cu trc iu khin tng. Trong nhiu trng hp, cu trc iu khin tng cng cho php kt hp s dng nhiu sch lc iu khin khc nhau, chng hn nh kt hp iu khin phn hi vi iu khin t l, 2.3.4.1 Cu trc c bn ca iu khin tng Mt cu trc iu khin tng c th bao gm hai hoc nhiu vng iu khin, trong c t nht mt vng iu khin phn hi. Hai cu trc iu khin tng c minh ha nh hnh 3.10. Trong bt k trng h no th b iu khin th cp cng phi nhanh hn nhiu so vi b iu khin s cp.

a)Cu trc ni tip

41

b)Cu trc song song Hnh 2.9.Hai cu trc iu khin tng Cu trc ni tip c ng dng nhiu trong thc t. y, c hai gi tr phn hi v hai b iu khin nhng ch c mt bin iu khin (u2). Tuy nhin, bc t do ca h thng khng h tng, nn hai b iu khin khng hon ton c lp vi nhau. u ra (u1) ca b iu khin s cp ng vai tr l gi tr t cho b iu khin th cp. Gi s, nu c nhiu tc ng ln qu trnh v nh hng ca n c th c nhn bit nhanh hn qua mt bin o khc (y2), b iu khin th cp s c tc dng loi tr hoc t ra cng gim ng k nh hng ca n ti bin cn iu khin thc (y1). B iu khin s cp c nhim v p ng vi gi tr t thay i v loi tr nh hng ca nhng ngun nhiu khc nhm duy tr bin cn iu khin (y1) theo gi tr t (r). Hay ni cch khc,vng iu khin ngoi c nhim v phn ng theo gi tr t vvi nhiu mang tnh ton cc, trong khi vng iu khin trong c trch nhim vi nhiu cc b . Cu trc iu khin song song c mc ch khng ch gi tr bin iu khin th cp (u2)ti gi tr t (ru2). B iu khin th cp c vai tr ch yu trong vic duy tr bin cn iu khin (y)bm nhanh gi tr t, song tn hiu ra ca n (u2)li l bin cn iu khin ca mt b iu khin s cp. Do , nhim v ca b iu khin s cp l can thip sao cho bin iu khin (u2) c duy tr gn vi gi tr t (ru2). Bin iu khin th nht (u1) cng nh hng ti u ra (y), nhng chm hn. 2.3.4.2 ng dng ca iu khin tng Qua phn tch hai cu trc c bn ca iu khin tng trn ta thy c nhng u im ca iu khin tng , l: Ci thin kh nng loi b nhiu cc b, gim qu

42

iu chnh, ci thin tnh n nh ca ton h kn v nng cao tnh bn vng ca h kn. Do , ta ch nn p dng sch lc iu khin tng khi : Cht lng ca h iu khin vng n thng thng khng p ng c yu cu ra. Qu trnh c th phn chia thnh hai qu trnh con vi nhng ngun nhiu tc ng c lp ,trong khu ng sau phi chm hn nhiu so vi khu ng trc . Sch lc b nhiu khng p dng c hoc p dng nhng km hiu qu hoc khng gii quyt c trit ca nhiu nh hng cc b vo khu ng trc. Vng iu khin lu lng th cp ng dng tiu biu ca iu khin tng l s dng vng iu khin lu lng l vng th cp . Vng iu khin s cp c th l vng iu khin nhit , nng , hoc mc. V lu lng l bin iu khin tiu biu nht trong cc h thng iu khin qu trnh. Tuy nhin, qu trnh thay i lu lng phi thng qua cc c cu chp hnh nh van iu khin, my bm, bng ti,v th cng chu nh hng trc tip ca cc ngun nhiu lin quan. Qu trnh dng chy thng c c tnh ng hc nhanh hn nhiu so vi cc qu trnh lin quan n nhit , mc, nng . Do , vic a mt vng iu khin bn trong vo loi b sm nh hng ca nhiu gp phn ci thin cht lng iu khin v tc p ng ca h kn. iu khin v tr van Mt ng dng ni ting ca cu trc iu khin tng song song c bit n vi ci tn iu khin van. Van iu khin l thit b c s dng nhiu nht trong cc ngnh cng nghip, c bit l ngnh cng nghip du kh. Thng thng van iu khin l mt h h vi u vo l tn hiu iu khin v u ra l m van. Do c tnh phi tuyn ca c cu chp hnh , tr v dch ca van ,ma st cht van ,nn cc van thng c qun tnh ln cng nh chnh xc khng cao. c tnh ng hc ca van c th c ci thin mt cch r rt nu s dng thm mt vng iu khin nh v van . Mt
43

b nh v l mt b iu khin phn hi vi git t l m van mong mun t tn hiu iu khin v gi tr phn hi l v tr cn van. Nh vy, so vi vng iu khin chnh th vng iu khin nh v van c coi l vng th cp. Vng iu khin t l th cp iu khin t l thun ty thc cht l iu khin vng hnn khng c kh nng trit tiu sai lch tnh. Do , vic b sung mt vng iu khin phn hi bn ngoi c tc dng la b nhng nh hng ca nhiu khng o c v sai lch m hnh nhm trit tiu sai lch tnh. 2.3.5.iu khin suy din Trong bi ton, bin cn iu khin cha chc d iu khin trc tip bi mt trong cc l do : Quan h gia bin iu khin v bin cn iu khin c tnh phi tuyn mnh Php o bin cn iu khin khng chnh xc hoc rt chm so vi ng hc ca qu trnh (hoc so vi mt phn no ca qu trnh ). Bn thn ca qu trnh ng hc rt chm , nh hng ca nhiu chm c phn nh trong bin cn iu khin. iu khin suy din da trn mt trong hai phng php : S dng mt m hnh ton hc hoc mt m hnh suy din tnh ton, suy din gi tr bin cn iu khin t mt s i lng o c khc khu tnh ton suy din ny cn gi la cm bin mm (soft sensor ). La chn mt bin trung gian d iu khin hn c quan h mt thit vi bin cn iu khin, sao cho t gi tr tr bin trung gian ny c th suy ra gi tr gn ng ca bin cn iu khin.

44

2.3.6.iu khin la chn Ty theo c th ca bi ton cng nh chc nng ca khu chn tn hiu, ta phn bit hai dng hai dng la chn iu khin sau y : iu khin ln t (override control ): h thng co hai hoc nhiu vng iu khin tng ng vi hai hoc nhiu bin cn iu khin, nhng ch c mt bin iu khin (mt thit b chp hnh ). Hai hoc nhiu b iu khin cng hot ng, nhng ch u ra ca mt b iu khin c la chn a thit b chp hnh. iu khin gii hn (limiting control , constraint control ): H thng ch c mt b iu khin nhng hai hoc nhiu bin cn iu khin. Khu chn tn hiu quyt nh u vo cho b iu khin ph thuc vo cc gi tr o c (v d, chn gi tr nh nht hay ln nht ). 2.3.6.1 iu khin ln t : iu khin ln t l mt dng c bit ca iu khin la chn trong mt bin iu khin c th ginh quyn can thip vo bin iu khin ca mt b iu khin khc khi co nguy c xy ra tnh trng vt ngng cng nh vi phm cc iu kin rng buc ca qu trnh hoc thit b . Vic chuyn tip ca cc vng iu khin cn c thc hin mt cch trn tru, khng gy nh hng gin ti qu trnh . Cu trc vi hai vng iu khin c minh ha hnh sau y :

Hnh 2.10.iu khin ln t

45

 ng dng ca iu khin ln t nh : + Trnh tnh trng trn trong mt thp chng luyn bng cch hn ch lu lng hi cp nhit hoc lu lng cp nhit . +Phng nga tnh trng gi tr mc qu cao hoc qu thp trong mt bnh cha bng cch ginh quyn can thip mnh vo cc van x hoc van cp. + Phng trnh sut hoc nhit qu cao trong mt thit b phn ng bng cch gim lng nhit cp . + Gim lng nhin liu cp cho mt bung t nhm trnh tnh trng hm lng oxy qu thp trong kh thi. + Trnh trng hp p sut qu cao trong mt ng ng (hi nc hoc kh ) bng cch m van trn ng trnh. 2.3.6.2 iu khin gii hn iu khin gii hn cng c ng dng ch yu cho mc ch an ton h thng , c minh ha bng hnh v sau y:

Hnh 2.11.iu khin gii hn Khc vi iu khin ln t, y ch c mt b iu khin. u vo ca b iu khin c xc nh t khu la chn tn hiu o, v d l gi tr nh nht hoc ln nht o c. Thng thng cc tn hiu o biu din gi tr ca cng mt i lng, nhng c o t nhng v tr khc nhau. iu khin gii hn c ng dng ch yu cho mc ch an ton h thng.

46

2.3.7.iu khin phn vng iu khin phn vng (split-rage control ) l mt sch lc iu khin c p dng khi h thng c mt bin cn iu khin nhng c nhiu bin iu khin (hoc nhiu phn t chp hnh ), trong mi bin iu khin (hoc mi phn t chp hnh ) c nh hng ln nht trong mt phm vi ring. V d, vic thay i lu lng mt dng hi nc cng ch c kh nng lm nng t hay nhiu ch khng c kh nng lm lnh mt i tng. Hnh minh ha cho iu khin phn vng nh sau:

Hnh 2.12.Cu trc iu khin phn vng Cu trc iu khin phn vng trong hnh trn c s dng cho trng hp ba bin iu khin. B iu khin phn vng a ra 3 tn hiu iu khin tng ng l u1, u2 v u3, nhng thc cht 3 tn hiu ny khng phi hon ton c lp m c tnh ton da trn mt thut ton iu khin duy nht. Mc ch chnh ca iu khin phn vng l s dng phi hp mt cch ti u cc thit b chp hnh, gim thiu chi ph iu khin, ng thi gp phn ci tin tc v cht lng p ng ca h thng. 2.4.nh gi cc sch lc iu khin Vi cc sch lc trnh by trn ta c th hnh dung mt cch khi qut v mt h thng iu khin qu trnh. Cc sch lc u c nhng u im v nhc im m ta cn ch v so snh la chn ra cc sch lc ph hp vi mc ch iu khin. Vi sch lc truyn thng nu khng bit r thng tin v qu trnh v nh hng ca nhiu th vic iu khin rt kh bm vo gi tr t. Mc d c nhng nhc im
47

nhng sch lc iu khin truyn thng vn c s dng rng ri v iu khin truyn thng tc ng nhanh, cho php loi b ng k nh hng ca nhiu o c trc khi nhiu ny kp tc ng xu n h thng. i vi iu khin phn hi th c kh nng bn vng vi sai lc m hnh, c tc dng lm gim nh hng ca nhiu nhng n li c nhc im l kh nng n nh h thng. V vy nu kt hp iu khin phn hi v iu khin truyn thng th c th tn dng c u im v khc phc c nhc im ca cc sch lc. iu khin t l l mt cu trc c bit ca iu khin truyn thng do n cng c u nhc im nh iu khin truyn thng. Mt khc iu khin tng cng l cu trc m rng ca iu khin phn hi vng n. iu khin tng gip loi b mt nh hng ca mt s dng nhiu v ci thin r rt c tnh ng hc ca h thng. ng thi iu khin tng cng c nhng ng dng nh iu khin v tr van, vng iu khin lu lng th cp v iu khin nh v van. iu khin suy din l mt sch lc c s dng kh rng ri khi mt s bin cn iu khin khng th iu khin trwucj tip c m phi thng qua cc bin khc. iu khin suy din loi b c cc nhiu qu trnh, iu khin gin tip cc bin nn tc ng nhanh hn nhng li khng c chnh xc nh iu khin trc tip cc bin. i vi iu khin phn vng v iu khin la chn p dng cho cc qu trnh c nhiu bin v nhiu v tr cn iu khin. Qua cc phn tch trn v cc sch lc iu khin v p dng vo qu trnh iu khin h thng thp chng ct ta thy sch lc iu khin phn hi hay c s dng cho h thng iu khin thp chng ct. Ngoi ra cc sch lc iu khin khc nh iu khin phn vng c s dng iu khin cc v tr thp chng ct, iu khin suy din iu khin gin tip cc bin tc ng chm ti qu trnh, iu khin tng c chn iu khin lu lng v v tr van ng thi iu khin truyn thng cng c s dng. Vic kt hp mt cch ph hp cc sch lc iu khin s gip chng ta c th thit k mt h thng iu khin hp l v chnh xc cao.
48

2.5.Cc kh c o thng c s dng

49

CHNG 3. THIT K H THNG IU KHIN NHIT THP CHNG CT 3.1.M t bi ton iu khin 3.1.1.Mc ch iu khin Trong thp chng ct th ng vi mt di nhit ta s thu c thnh phn sn phm mong mun. Do , thu c thnh phn sn phm nh nh mong mun ta phi duy tr nhit ti nh thp mt gi tr nht nh. thc hin c iu ny, ta trch mt phn dng sn phm nh i qua mt thit b trao i nhit thu hi mt lng nhit cn thit m bo nhit u ra ti nh thp t gi tr mong mun. 3.1.2.Phn bit cc bin qu trnh V mc ch iu khin l gi cho nhit i ra khi nh thp mt gi tr mong mun nn bin cn iu khin y l nhit . Nhit dng sn phm ra khi thp c k hiu l T1. Nhit dng sn phm hi lu trc v sau khi ra khi thit b trao i nhit c k hiu l T3, T2. Bi v vic trao i nhit y l bng khng kh nn nhit ca dng kh vo v ra c k hiu Tk1, Tk2. Lu lng ca dng sn phm v dng kh lm mt ln lt k hiu l w1 v w2. Trong lu lng dng sn phm c cho i qua v khng i qua b tra i nhit c k hiu l wt1, wt2. Ta c : wt1 + wt2 = wt Xt theo quan h nhn qu, ta c th nhn ra trong qu trnh trao i nhit ny c cc bin ra l T1, T2, T3, Tk2 v wt. Tuy nhin, theo yu cu cng ngh ta c th thy ngay bin ra cn iu khin l T1. Bn cnh , mt bin na m ta cn phi iu khin l lu lng dng sn phm wt bi v khi lu lng dng sn phm ny thay i th s nh hng ti nhit dng sn phm i ra khi thp. Nhit ca dng sn phm hi lu trc v sau khi qua b trao i nhit T3, T2 c o v phn hi v s dng trong thut ton iu khin.

50

Cc bin vo c xc nh l Tk1, wk, wt1, v wt2. Ta c th d dng nhn ra bin iu khin chnh l lu lng dng qu trnh i qua v khng i qua b trao i nhit wt1, wt2. Bin iu khin th hai c th l lu lng ca dng kh lm mt, tuy nhin vic iu khin lu lng kh lm mt wk kh c th thc hin c nn ta coi l nhiu. Trong phm vi qu trnh trao i nhit ta cng khng th can thip ti nhit ca dng kh lm mt nn nhng bin ny cng c coi l nhiu. Do , ch c lu lng ca dng sn phm i qua v khng i qua thit b trao i nhit wt1, wt2 c chn l bin iu khin tim nng. 3.1.3.M hnh n gin Qua vic phn bit cc bin qu trnh trn, ta c th a ra mt m hnh n gin thc hin bi ton iu khin nhit dng sn phm nh thp nh sau:

Hnh 3.1. M hnh n gin ha cho qu trnh nhit dng sn phm nh

51

3.2.Sch lc iu khin 3.2.1.M t s P&ID 3.2.2.1.S iu khin n gin S P&ID m t h thng iu khin nhit dng sn phm nh c th hin nh hnh 19.

Hnh 3.2. iu khin nhit nh thp chng ct Hnh 19 minh ha cu trc iu khin 3 tng, trong iu khin thnh phn l vng s cp, iu khin nhit v iu khin lu lng hi lu l cc vng th cp. B iu khin nhit TC ng vai tr l b iu khin suy din c kh nng p ng nhanh vi nhiu. Bn cnh gi tr nhit phn hi, b iu khin nhit cn s dng gi tr o p sut tnh ton chnh xc hn. Tn hiu ra t b iu khin nhit l gi tr t cho b iu khin lu lng hi lu FC. Lu lng hi lu thay i s dn n nhit nh thp v ko theo thnh phn sn phm nh thay i. B iu khin thnh phn AC ch
52

can thip thay i gi tr t cho b iu khin nhit khi thc s cn thit, v th php phn tch thnh phn y d chm nhng vn chp nhn c 3.2.2.2.S iu khin kt hp S P&ID m t h thng iu khin nhit dng sn phm nh c th hin nh hnh 20.

Hnh 3.3.S P&ID cho h thng iu khin nhit nh thp. B iu khin nhit nh thp cn c vo gi tr nhit o c t nh thp a ra gi tr nhit yu cu cho b iu khin TIC t a thng tin n b iu khin UIC. B iu khin ny da vo gi tr yu cu t b iu khin TIC, lu lng ca dng sn phm i ra khi thp v s chnh lch nhit gia dng sn phm i vo v dng sn phm i ra khi thp cho php dng sn phm nh i qua b trao i
53

nhit nhiu hay t bng cch ng li hay m thm cc van iu khin mt cch thch hp thng qua phng trnh ci t trong khi tnh ton FY. Bt k mt s gia tng lu lng dng sn phm i ra khi thp ln gi tr yu cu th b iu khin FIC s gim dn gi tr u ra ng bt c 2 van thng qua mt gi tr c tnh ton v kt qu l lu lng c gim xung. Bt k mt s gia tng nhit ln trn gi tr yu cu b iu khin UIC. B iu khin s gim gi tr u ra ng bt cc van qua khi tnh ton. Kt qu l s c t dng sn phm i qua b trao i nhit E1 do nhit nh thp s gim xung. Nh vy iu khin nhit nh thp chng ct ta cn xc nh sn phm mun ly ra l sn phm g t a ra cc bin php iu khin nhit thng qua vic iu khin lu lng dng nng hay dng lnh t iu khin ng m ca cc van. T s P&ID trn ta xy dng c s khi nh hnh 21.

Hnh 3.4.S khi h thng iu khin nhit v lu lng hi lu dng sn phm nh

54

Mc ch iu khin ca vng iu khin ny l duy tr nhit ca dng sn phm i ra khi thp mt nhit mong mun qua m bo c cht lng ca thnh phn dng sn phm nh. H thng iu khin nhit dng sn phm nh s dng cu trc iu khin tng iu khin nhit ca dng sn phm nh i ra khi thp chng ct. Trong , vng iu khin nhit quyt nh cht lng dng sn phm nh. Tuy nhin do qu trnh nhit bin i chm nn vic iu khin nhit dng sn phm nh s khng t c gi tr mong mun nu ta khng a vo mt vng iu khin c tc ng nhanh hn. Tht vy, gi tr nhit ca dng sn phm nh T1 c o v phn hi v b iu khin TIC, b iu khin ny so snh gia gi tr phn hi v gi tr t a ra gi tr ch b iu khin nhit lng UIC. y l mt b iu khin m c tc ng nhanh i vi s thay i ca nhit m bo nhit ca dng sn phm nh i ra khi thp t gi tr mong mun. Vng iu khin nhit lng s dng sch lc iu khin phn hi. B iu khin ny da vo cc tn hiu nh: chnh lch nhit ca dng sn phm hi lu trc v sau khi i qua b trao i nhit cng nh lu lng ca dng sn phm hi lu tnh ton v so snh vi cc gi tr t c yu cu bi b iu khin s a ra h s t l ti khu nhn ng bt van FC ng thi m thm van FO v ngc li. Vng iu khin lu lng cng s dng sch lc iu khin phn hi iu khin lu lng dng sn phm hi lu qua iu khin c nhit dng sn phm nh i ra khi thp. Tht vy, lu lng ca dng sn phm hi lu c o v a ti b iu khin lu lng. Da vo sai lch gia gi tr t v lu lng o c b iu khin a ra tn hiu ng hay m van Ta thy c s tng tc gia hai vng iu khin lu lng v iu khin nhit lng, b iu khin lu lng a ra gi tr lu lng tng trong khi b iu khin nhit lng li a ra h s t l gia dng sn phm qua v khng i qua thit b trao i nhieetk vi dng sn phm hi lu.
55

Gi s, nu v mt l do no nhit dng sn phm i ra khi thp nh hn gi tr t, b iu khin TIC s a ra mt gi tr tng ng vi su gim nhit ca dng sn phm ny ti b iu khin UIC. B iu khin UIC s a ra h s t l ti khi tnh ton F1 tng m ca van FC do lu lng dng sn phm khng i qua b trao i nhit s tng ln ng thi b iu khin UIC cng s a h s t l ti khi tnh ton gim m ca van FO. Nhit chnh lch cng ln, h s t l ca b iu khin UIC cng nh. Chng no cn sai lch iu khin th lu lng dng sn phm i qua thit b trao i nhit cn c thay i. Qua phn tch cu trc iu khin tng trn ta thy b iu khin TIC ng vai tr b iu khin s cp cn b iu khin UIC ng vai tro b iu khin th cp. B iu khin th cp nhn tn hiu t b iu khin s cp lm gi tr ci t cho mnh Tm li, trong cu trc iu khin tng cc vng iu khin nm bn trong lun c tc ng nhanh hn vng iu khin bn ngoi nhm loi b cc nhiu cc b, ci thin tnh n nh v nng cao tnh bn vng ca h thng. 3.3. Mt s s iu khin nhit thp chng ct thc t

56

Hnh 3.5.S o v iu khin qu trnh chng ct du th p sut kh quyn

57

Qua cc s iu khin nhit thp chng ct thc t ta thy vic iu khin nhit thp chng ct chia lm cc vng khc nhau ng thi s dng dng hi lu nng v lnh iu khin nhit cho thp chng ct. Vic iu khin nhit thp chng ct bng vic a ra gi tr t cho b iu khin, b iu khin da vo gi tr o c t cc cm bin truyn tn hiu v t tnh ton v truyn tn hiu ti cc thit b iu khin ng m ca van. Mt khc chng ta thy rng s iu khin thc t phc tp hn nhiu so vi l thuyt iu khin v phi quan tm ti nhiu yu t hn nh an ton ca thit b, iu kin vn hnh, mi trng lm vic v chi ph kinh t. Do thit k c mt h thng iu khin c th s dng trong thc t cn hiu cn k cc vn iu khin ng thi phi kt hp vi cng ngh, iu kin lm vic v trang thit b c 3.4.nh gi cu trc v cc sch lc iu khin c p dng H thng iu khin cho thp chng ct l mt h thng rt phc tp vi nhiu bin tng tc qua li ln nhau. H thng iu khin nhit cho thp chng ct vn p dng cc phng php iu khin thng dng c s dng nhiu trn th gii l s dng cc sch lc iu khin nh: iu khin truyn thng, iu khin phn hi, iu khin t l,v cc b iu khin s dng thut ton PID t c cc mc ch iu khin theo yu cu bi ton. Tuy h thng iu khin cho thp c phn tch ra thnh cc vng iu khin dn l nhng khng v th m nh hng n cht lng ca sn phm u ra. Bi v ng vi cc vng iu khin n l cng tnh n s tng tc mc nht nh t cc vng iu khin khc. Tuy nhin qua phn tch cng nhn thy mt s nhc im m h thng cn c ci thin l khng cp n cht lng sn phm i ra khi thp bng cch s dng cc thit b phn tch d liu t cc sn phm t c cc phng php iu khin chnh xc hn trong khi y ch s dng mt bin iu khin duy nht l nhit cho ra cc sn phm ng vi cc di nhit nht nh.
58

59

KT LUN Vi s pht tin ca kinh t, khoa hc cng ngh,... nhu cu v nhin liu c v s lng v cht lng ngy cng tng. Cc sn phm thu c t ngun du th lun gi vai tr quan trng trong i sng hng ngy. Hu ht cc sn phm t du th c th tr thnh nguyn liu cho cc cc ng c khc u c tng hp t qu trnh chng ct, v chng ct cng l qu trnh cng ngh quan trng nht c th a cc sn phm ca du th s dng cho nhu cu v nhin liu ca con ngi. Qua qu trnh thu thp ti liu, tm hiu v qu trnh chng ct bi n ny trnh by c cc ni dung ch yu sau: Tm hiu mt cch tng quan v qu trnh chng ct - Nguyn liu ca qu trnh chng ct - Sn phm ca qu trnh chng ct - Cc loi chng ct ph bin - Cc yu t nh hng n qu trnh chng ct nh nhit , p sut - Cc iu kin vn hnh thp chng ct Tm hiu chung v iu khin qu trnh - Tm hiu v cc sch lc iu khin - Cc s iu khin v m t s P&ID Thit s iu khin nhit nh thp chng ct du th - Nhn bit cc bin iu khin - a ra s iu khin c th v gii thch s - nh gi cc sch lc iu khin nhit thp chng ct T vic nghin cu n gip em hiu hn v qu trnh chng ct cng nh vic thit lp h thng iu khin thp chng ct c th thu c sn phm mong mun.

60

TI LIU THAM KHO [1].Phan T Bng .Ha hc du m v kh t nhin .Nh xut bn Giao thng vn ti.H Ni-2008 [2].Phan T Bng .Gio trnh Cng ngh lc du . Nh xut bn Xy dng .H Ni-2002 [3].Hong Minh Sn.C s h thng iu khin qu trnh .Nh xut bn Bch khoa H Ni,2006 [4].Disign of Distillation Column Control System-page S.Buckley,William L.Luyben , Joseph P.Shunta [5].Fundamentals of Distillation Column Control by Terry Tolliver

61