Luyen thi ĐH 2010 ths.

Nguyễn Dương 093 252 8949

HÀM SỐ
1. TÍNH ĐƠN ĐIỆU CỦA HÀM SỐ
Dạng 1: Tính đơn điệu của hàm số
I. Kiến thức cơ bản
1. Định nghĩa
Giả sử hàm số y = f(x) xác định trên K:
+ Hàm số y = f(x) được gọi đồng biến trên khoảng K nếu:
x1 , x2  K , x1  x2  f ( x1 )  f ( x2 )
+ Hàm số y = f(x) được gọi là nghịch biến trên khoảng K nếu:
x1 , x2  K , x1  x2  f ( x1 )  f ( x2 )
2. Qui tắc xét tính đơn điệu
a. Định lí
Cho hàm số y = f(x) có đạo hàm trên K:
+ Nếu f’(x) > 0 với mọi x thuộc K thì hàm số đồng biến
+ Nếu f’(x) < 0 với mọi x thuộc K thì hàm số nghịch biến
b. Qui tắc
B1: Tìm tập xác định của hàm số
B2: Tính đạo hàm của hàm số. Tìm các điểm xi (i = 1, 2,…,n) mà tại đó đạo hàm bằng 0 hoặc không
xác định.
B3: Sắp xếp các điểm xi theo thứ tự tăng dần và lập bảng biến thiên.
B4: Nêu kết luận về các khoảng đồng biến, nghịch biến.
II. Các ví dụ
Loại 1: Xét sự biến thiên của hàm số
Ví dụ 1. Xét sự đồng biến và nghịc biến của hàm số:
1 1
a. y = x3  x 2  2 x  2 b. y = -x 2  3 x  4 e. y = x ( x  3), (x > 0)
3 2
x-1
c. y = x 4  2 x 2  3 d. y =
x +1
Ví dụ 2. Xét sự biến thiên của các hàm số sau:
a. y = 3x 2  8 x 3 b. y = x 4  8 x 2  5 c. y = x 3  6 x 2  9 x
3- 2x x 2  2x  3
d. y = e. y = f. y = 25-x 2
x+7 x 1
Loại 2: Chứng minh hàm số đồng biến hoặc nghịch biến trên khoảng xác định.
Phương pháp
+ Dựa vào định lí.
Ví dụ 3.
Chứng minh hàm số y  2 x  x 2 nghịch biến trên đoạn [1; 2]
Ví dụ 4
a. Chứng minh hàm số y  x 2  9 đồng biến trên nửa khoảng [3; +  ).
4
b. Hàm số y  x  nghịc biến trên mỗi nửa khoảng [-2; 0) và (0;2]
x
Ví dụ 5. Chứng minh rằng
3 x
a. Hàm số y  nghịch biến trên mỗi khoảng xác định của nó.
2x 1
2 x 2  3x
b. Hàm số y  đồng biến trên mỗi khoảng xác định của nó.
2x 1
c. Hàm số y   x  x 2  8 nghịch biến trên R.

1
Dạng 2. Tìm giá trị của tham số để một hàm số cho trước đồng biến, nghịch biến trên khoảng xác định cho
trước
Phương pháp:
+ Sử dụng qui tắc xét tính đơn điêu của hàm số.
+ Sử dụng định lí dấu của tam thức bậc hai
Ví dụ 6.
1
Tìm giá trị của tham số a để hàm số f ( x)  x3  ax 2  4 x  3 đồng biến trên R.
3
Ví dụ 7.
x 2  5x  m 2  6
Tìm m để hàm số f ( x)  đồng biến trên khoảng (1; )
x3
m
Ví dụ 8. Với giá trị nào của m, hàm số: y  x  2  đồng biến trên mỗi khoảng xác định của nó.
x 1
Ví dụ 9
x3
Xác định m để hàm số y    (m  1) x 2  (m  3) x đồng biến trên khoảng (0; 3)
3
Ví dụ 10
mx  4
Cho hàm số y 
xm
a. Tìm m để hàm số tăng trên từng khoảng xác định
b. Tìm m để hàm số tăng trên (2; )
c. Tìm m để hàm số giảm trên (;1)
Ví dụ 11
Cho hàm số y  x 3  3(2m  1) x 2  (12m  5) x  2 . Tìm m để hàm số:
a. Liên tục trên R
b. Tăng trên khoảng (2; )
Ví dụ 12 (ĐH KTQD 1997)
Cho hàm số y  x3  ax 2  (2a 2  7 a  7) x  2(a  1)(2a  3) đồng biến trên [2:+ )
Dạng 3. Sử dụng chiều biến thiên để chứng minh BĐT
Phương pháp
Sử dụng các kiến thức sau:
+ Dấu hiệu để hàm số đơn điệu trên một đoạn.
+ f ( x) đồng biến trên [a; b] thì f (a )  f ( x)  f ()
+ f(x) nghịch biến trên [a; b] thì f (a )  f ( x)  f (b)
Ví dụ 1. Chứng minh các bất đẳng thức sau:
 1 x2 1
a. tanx > sinx, 0< x < b. 1 + x   1  x  1  x, 0 < x < +
2 2 8 2
2 3
x x
c. cosx > 1 - ,x  0 d. sinx > x - , x>0
2 6
Ví dụ 2.
Chohàm số f(x) = 2sinx + tanx – 3x
 
a. Chứng minh rằng hàm số đồng biến trên nửa khoảng 0; 
 2

b. Chứng minh rằng 2sin x  tan x  3 x, x  (0; )
2
Ví dụ 3
Cho hàm số f ( x)  t anx - x
 
a.Chứng minh hàm số đồng biến trên nửa khoảng 0; 
 2
3
x 
b. Chứng minh tan x  x  , x  (0; )
3 2
2
Ví dụ 3
4 
Cho hàm số f ( x)  x  t anx, x  [0; ]
 4

a. Xét chiều biến thiên của hàm số trên [0; ]
4
4 
b. Chứng minh rằng tan x  x, x  [0; ]
 4

 CỰC TRỊ CỦA HÀM SỐ

Dạng 1. Tìm cực trị của hàm số
Phương pháp:
Dựa vào 2 qui tắc để tìm cực trị của hàm số y = f(x)
Qui tắc I. Qui tắc II.
B1: Tìm tập xác định. B1: Tìm tập xác định.
B2: Tính f’(x). Tìm các điểm tại đó f’(x) = 0 hoặc B2: Tính f’(x). Giải phương trình f’(x) = 0 và kí hiệu
f’(x) không xác định. là xi là các nghiệm của nó.
B3. Lập bảng biến thiên. B3: Tính f ”(xi)
B4: Từ bảng biến thiên suy ra các cực trị B4: Dựa vào dấu của f ” (xi) suy ra cực trị
( f ”(xi) > 0 thì hàm số có cực tiểu tại xi; ( f ”(xi) < 0
thì hàm số có cực đại tại xi)
* Chú ý: Qui tắc 2 thường dùng với hàm số lượng giác hoặc việc giải phương trình f’(x) = 0 phức tạp.
Ví dụ 1. Tìm cực trị của hàm số y  2 x3  3x 2  36 x  10
Qui tắc I. Qui tắc II
TXĐ: R TXĐ: R
2
y '  6 x  6 x  36 y '  6 x 2  6 x  36
y '  0  6 x 2  6 x  36  0 y '  0  6 x 2  6 x  36  0
x  2 x  2
 
 x  3  x  3
x -3 2 +
y”= 12x + 6
-
+ -
y’’(2) = 30 > 0 nên hàm số đạt cực tiểu tại x = 2 và
y' 0 0 +
yct = - 54
71 + y’’(-3) = -30 < 0 nên hàm số đạt cực đại tại x = -3 và
y
ycđ =71
- - 54

Vậy x = -3 là điểm cực đại và ycđ =71

x= 2 là điểm cực tiểu và yct = - 54

Bài1. Tìm cực trị của các hàm số sau:

a. y = 10 + 15x + 6x 2  x 3 b. y = x 4  8 x 3  432
c. y = x 3  3 x 2  24 x  7 d. y = x 4 - 5x 2 + 4
e. y = -5x 3 + 3x 2 - 4x + 5 f. y = - x 3 - 5x
Bài 2. Tìm cực trị của các hàm số sau:
x+1 x2  x  5 (x - 4)2
a. y = 2 b. y = c. y = 2
x 8 x 1 x  2x  5
2
9 x  3x  3 x
d. y = x - 3 + e. y = f. y = 2
x-2 x 1 x 4

3
Bài 3. Tìm cực trị các hàm số
x+1 5 - 3x
a. y = x 4 - x 2 b. y = c. y =
x2 1 1 - x2
x x3
d. y = e. y = f. y = x 3 - x
10 - x 2 x2  6
Bài 4. Tìm cực trị các hàm số:
a. y = x - sin2x + 2 b. y = 3 - 2cosx - cos2x c. y = sinx + cosx
1
d. y = sin2x e. y = cosx + cos2x f. y = 2sinx + cos2x víi x  [0;  ]
2
Dạng 2. Xác lập hàm số khi biết cực trị
Để tìm điều kiện sao cho hàm số y = f(x) đạt cực trị tại x = a
B1: Tính y’ = f’(x)
B2: Giải phương trình f’(a) = 0 tìm được m
B3: Thử lại giá trị a có thoả mãn điều kiện đã nêu không ( vì hàm số đạt cực trị tại a thì f’(a)
= 0 không kể CĐ hay CT)
Ví dụ 1. Tìm m để hàm số y = x3 – 3mx2 + ( m - 1)x + 2 đạt cực tiểu tại x = 2
LG
y '  3 x 2  6 mx  m  1 .
Hàm số đạt cực trị tại x = 2 thì y’(2) = 0  3.(2)2  6 m.2  m  1  0  m  1
x  0
Với m = 1 ta được hàm số: y = x3 – 3x2 + 2 có : y '  3 x 2  6 x  y '  0   tại x = 2 hàm số đạt giá trị
x  2
cực tiểu
Vậy m = 1 là giá trị cần tìm
Bài 1. Xác định m để hàm số y  mx 3  3 x 2  5 x  2 ®¹t cùc ®¹i t¹i x = 2
2
Bài 2. Tìm m để hàm số y  x 3  mx 2  (m  ) x  5 cã cùc trÞ t¹i x = 1. Khi ®ã hµm sè cã C§ hay CT
3
2
x  mx  1
Bài 3. Tìm m để hàm số y  ®¹t cùc ®¹i t¹i x = 2
xm
Bài 4. Tìm m để hàm số y  x 3  2mx 2  m 2 x  2 ®¹t cùc tiÓu t¹i x = 1
Bài 5. Tìm các hệ số a, b, c sao cho hàm số: f ( x )  x 3  ax 2  bx  c đạt cực tiểu tại điểm x = 1, f(1) = -3 và
đồ thị cắt trục tung tại điểm có tung độ bằng 2
q
Bài 6. Tìm các số thực q, p sao cho hàm số f ( x )  xp  đạt cực đại tại điểm x = -2 và f(-2) = -2
x 1
q
Hướng dẫn: f '( x )  1  , x  -1
( x  1)2
+ Nếu q  0 th× f'(x) > 0 víi x  -1. Do ®ã hµm sè lu«n ®ång biÕn . Hµm sè kh«ng cã cùc trÞ.
+ Nếu q > 0 thì:
x2  2 x  1 q  x  1  q
f '( x )  2
0 
( x  1)  x  1  q
Lập bảng biến thiên để xem hàm đạt cực tại tại giá trị x nào.
Dạng 3. Tìm điều kiện để hàm số có cực trị
Bài toán: ‘Tìm m để hàm số có cực trị và cực trị thoả mãn một tính chất nào đó.’
Phương pháp
B1: Tìm m để hàm số có cực trị.
B2: Vận dụng các kiến thức khác Chú ý:
 Hàm số y  ax 3  bx 2  cx  d (a  0) có cực trị khi và chỉ khi phương trình y’ = 0 có hai nghiệm
phân biệt.

4
 p( x )
 Cực trị của hàm phân thức y  . Giả sử x0 là điểm cực trị của y, thì giá trị của y(x0) có thể được
Q( x )
P( x 0 ) P '( x0 )
tính bằng hai cách: hoặc y( x0 )  hoÆc y(x 0 ) 
Q( x0 ) Q '( x0 )
Ví dụ . Xác định m để các hàm số sau có cực đại và cực tiểu
1 x 2  mx  2 m  4
a. y = x 3  mx 2  (m  6) x  1 b. y =
3 x2
Hướng dẫn.
a. TXĐ: R
y '  x 2  2 mx  m  6 .
Để hàm số có cực trị thì phương trình: x 2  2mx  m  6  0 cã 2 nghiÖm ph©n biÖt
m  3
 '  m2  m  6  0  
 m  2
b. TXĐ: \ 2
(2 x  m)( x  2)  ( x 2  mx  2 m  4) x 2  4 x  4 m  4
y'  
( x  2)2 ( x  2)2
Hµm sè cã cùc ®¹i, cùc tiÓu khi y '  0 cã hai nghiÖm ph©n biÖt kh¸c -2  x 2  4 x  4m  4  0
 '  0 4  4 m  4  0
   m0
4  8  4m  4  0 m  0
Bài 1. Tìm m để hàm số y  x 3  3mx 2  2. Víi gi¸ trÞ nµo cña m th× hµm sè cã C§, CT?
x 2  m(m  1) x  m3  1
Bài 2. Tìm m để hàm sô y  luôn có cực đại và cực tiểu.
xm
Bài 3. Cho hàm số y  2 x 3  · 2  12 x  13 . Tìm a để hàm số có cực đại, cực tiểu và các điểm cực tiểu của đồ
thị cách đều trục tung.
m
Bài 4. Hàm số y  x 3  2(m  1) x 2  4 mx  1 . Tìm m để hàm số có cực đại cực tiểu.
3
x 2  mx
Bài 5. Cho hàm y  . Tìm m để hàm số có cực trị
1 x
x 2  mx  2m  4
Bài 6. Cho hàm số y  . Xác định m để hàm số có cực đại và cực tiểu.
x2

Dạng 4. Tìm tham số để các cực trị thoả mãn tính chất cho trước.
Phương pháp
+ Tìm điều kiện để hàm số có cực trị
+ Vận dụng các kiến thức về tam thức, hệ thức Viet để thoả mãn tính chất.
Ví dụ .

5
Bài1. Tìm cực trị của các hàm số sau:
a. y = 10 + 15x + 6x 2  x 3 b. y = x 4  8 x 3  432
c. y = x 3  3 x 2  24 x  7 d. y = x 4 - 5x 2 + 4
e. y = -5x 3 + 3x 2 - 4x + 5 f. y = - x 3 - 5x
Bài 2. Tìm cực trị của các hàm số sau:
x+1 x2  x  5 (x - 4) 2
a. y = 2 b. y = c. y = 2
x 8 x 1 x  2x  5
2
9 x  3x  3 x
d. y = x - 3 + e. y = f. y = 2
x-2 x 1 x 4
Bài 3. Tìm cực trị các hàm số
x+1 5 - 3x
a. y = x 4 - x 2 b. y = c. y =
2
x 1 1 - x2
x x3
d. y = e. y = f. y = x 3 - x
10 - x 2 x2  6
Bài 4. Tìm cực trị các hàm số:
a. y = x - sin2x + 2 b. y = 3 - 2cosx - cos2x c. y = sinx + cosx
1
d. y = sin2x e. y = cosx + cos2x f. y = 2sinx + cos2x víi x  [0;  ]
2

Bài 5. Xác định m để hàm số y  mx 3  3x 2  5x  2 ®¹t cùc ®¹i t¹i x = 2

2
Bài 6. Tìm m để hàm số y  x 3  mx 2  (m  ) x  5 cã cùc trÞ t¹i x = 1. Khi ®ã hµm sè cã C§ hay CT
3
x 2  mx  1
Bài 7. Tìm m để hàm số y  ®¹t cùc ®¹i t¹i x = 2
xm
Bài 8. Tìm m để hàm số y  x 3  2mx 2  m 2 x  2 ®¹t cùc tiÓu t¹i x = 1
Bài 9. Tìm các hệ số a, b, c sao cho hàm số: f ( x )  x 3  ax 2  bx  c đạt cực tiểu tại điểm x = 1, f(1) = -3 và
đồ thị cắt trục tung tại điểm có tung độ bằng 2
q
Bài 10. Tìm các số thực q, p sao cho hàm số f ( x )  xp  đạt cực đại tại điểm x = -2 và f(-2) = -2
x 1

Bài 11. Tìm m để hàm số y  x 3  3mx 2  2. Víi gi¸ trÞ nµo cña m th× hµm sè cã C§, CT?
x 2  m(m  1) x  m 3  1
Bài 12. Tìm m để hàm sô y  luôn có cực đại và cực tiểu.
xm
Bài 13. Cho hàm số y  2 x 3  · 2  12 x  13 . Tìm a để hàm số có cực đại, cực tiểu và các điểm cực tiểu của
đồ thị cách đều trục tung.
m
Bài 14. Hàm số y  x 3  2(m  1) x 2  4 mx  1 . Tìm m để hàm số có cực đại cực tiểu.
3
x 2  mx
Bài 15. Cho hàm y  . Tìm m để hàm số có cực trị
1 x
x 2  mx  2m  4
Bài 16. Cho hàm số y  . Xác định m để hàm số có cực đại và cực tiểu.
x2

 GIÁ TRỊ LỚN NHẤT VÀ GIÁ TRỊ NHỎ NHẤT CỦA HÀM SỐ

DẠNG 1. Tìm giá trị lớn nhất và giá trị nhỏ nhất của hàm số

6
  Để tìm GTLN, GTNN của hàm số y = f(x) trên  a; b  :
+B1: Tính đạo hàm của hàm số y’ = f’(x)
+ B2: Xét dấu đạo hàm f’(x), lập bảng biến thiên
x a x0 b x a x0 b

y' - + y' + -

GTLN
y y

GTNN

Trong đó tại x0 thì f’(x0) bằng 0 hoặc không xác định

 Để tìm GTLN, GTNN của hàm số y = f(x) trên [a; b]:
B1: Tìm caùc giaù trò xi   a; b  (i = 1, 2, ..., n) laøm cho ñaïo haøm baèng 0 hoaëc khoâng xaùc ñònh .
B2: Tính f ( a), f ( x1 ), f ( x2 ),..., f ( x n ), f ( b)
B3: GTLN = max{ f (a), f ( x1 ), f ( x2 ),..., f ( x n ), f (b) }
GTNN = Min{ f ( a), f ( x1 ), f ( x2 ),..., f ( x n ), f ( b) }
1
Ví dụ 1. Tìm giá trị lớn nhất và nhỏ nhất của hàm số y  x  trên khoảng (0; )
x
Hướng dẫn:
Dễ thầy h àm số liên tục trên (0; ) x 0 1 +

2
1 x 1 y' - 0 +

y '  1 2
 2  y '  0  x 2  1  0  x  1 . + +
x x y

Dễ thấy x  1 (0; ) 2

Vậy Minf(x) = 2 khi x = 1 và hàm số không có giá trị lớn nhất.

Ví dụ 2.
x3
Tính GTLN, GTNN của hàm số y   2 x 2  3 x  4 trên đoạn [-4; 0]
3
Hướng dẫn
Hàm số liên tục trên [-4; 0],
 x  1
f '( x )  x 2  4 x  3  f '( x )  0  x 2  4 x  3  0  
 x  3
16 16
f (4)  , f ( 3)  4, f ( 1)  , f (0)  4
3 3
VËy Max y  4 khi x = -3 hoÆc x = 0
x[-4;0]

16
Min y  khi x = -4 hoÆc x = -1
x[-4;0] 3
Bài 1. Tìm GTLN, GTNN của hàm số (nếu có):
a. f(x) = x 3  3 x 2  9 x  1 trªn [-4; 4] b. f(x) = x 3  5 x  4 trªn ®o¹n [-3; 1]
c. f(x) = x 4  8 x 2  16 trªn ®o¹n [-1; 3] d. f(x) = x 3  3 x 2  9 x  7 trªn ®o¹n [-4; 3]
Bài 2. Tìm GTLN, GTNN của hàm số (nếu có):
x 1
a. f(x) = trªn nöa kho¶ng (-2; 4] trªn kho¶ng (1; +)
b. f(x) = x +2 +
x+2 x- 1
1  3
c. f(x) = x 1 - x2 d. f(x) = trªn kho¶ng ( ; )
cosx 2 2
 TIỆM CẬN CỦA HÀM SỐ
I. Kiến thức cần nắm
Cho hàm số y = f(x) có đồ thị là (C)
 y = y0 là tiệm cận ngang của nếu một trong hai điệu kiên sau được thoả mãn:
lim f ( x )  y0 , hoÆc lim f ( x )  y0
x  x 

7
  x = x0 là tiệm cận đứng của (C) nếu một trong các điều kiện sau đựơc thoả mãn:
lim  , lim  , lim  , lim  
x  x0 x  x0 x  x0 x  x0

 Đường thẳng y = ax + b ( a  0 ) được gọi là tiệm cận xiên nếu một trong hai điều kiện sau thoả mãn:
lim [f ( x )  (ax + b)] = 0 hoÆc lim [f ( x )  (ax+b)]=0
x  x 

II. Các dạng toán

P( x )
Dạng 1: Tiệm cận hàm số hữu tỉ y 
Q( x )
Phương pháp
 Tiệm cận đứng: Nghiệm của mẫu không phải là nghiệm của tử cho phép xác định tiệm cận đứng.
 Tiệm cận ngang, xiên:
+ Det(P(x)) < Det (Q(x)): Tiệm cận ngang y = 0
+ Det(P(x)) = Det(Q(x)): Tiệm cận ngang là tỉ số hai hệ số bậc cao nhất của tử và mẫu.
+ Det (P(x)) = Det(Q(x)) + 1: Không có tiệm cận ngang; Tiệm cận xiên được xác định bằng
cách phân tích hàm số thành dạng: f(x) = ax + b +  ( x ) với lim  ( x )  0 thì y = ax + b là tiệm cận xiên.
x 

Ví dụ 1. Tìm các tiệm cận của các hàm số:

2x- 1 x2  x  7 x+2
a. y = b. y = c. y = 2
x+2 x 3 x 1
Hướng dẫn
2x 1 2x 1
a. Ta thấy lim  ; lim   nên đường thẳng x= 2 là tiệm cận đứng.
x 2 x  2 x 2 x  2

1
2
2x 1 x  2 nên y = 2 là tiệm cận ngang của đồ thị hàm số.
Vì lim  lim
x  x  2 x  2
1
x
b.
x2  x  7
+ lim   . Nên x = 3 là tiệm cận đứng của đồ thị hàm số.
x 3 x 3
1 1
+ y  x2 . Ta thấy lim[y - (x + 2)]= lim  0 Vậy y = x+ 2 là tiệm cân xiên của đồ thị hàm số.
x 3 x  x  x  3

x2
c. Ta thấy lim  2  . Nên x = 1 là đường tiệm cận đứng.
x 1 x 1
x2
+ lim 2   . Nên x = -1 là tiệm cận đứng.
x 1 x  1

1 2

x  2 x x2
+ lim 2   0 . Nên y = 0 là tiệm cận ngang của đồ thị hàm số.
x  x  1 1
1 2
x

Dạng 2. Tiệm cận của hàm vô tỉ y  ax 2  bx  c ( a  0)

Phương pháp
b
Ta phân tích ax 2  bx  c  a x    ( x)
2a
b
Với lim  ( x )  0 khi đó y  a ( x  ) có tiệm cận xiên bên phải
x  2a
b
Với lim  ( x )  0 khi đó y   a ( x  ) có tiệm cận xiên bên tr ái
x  2a
VÝ dô

8
T×m tiÖm cËn cña hµm sè: y  9 x 2  18 x  20
H­íng dÉn
y  9( x  2)2  6

9
 f (x)
C¸c tÝnh giíi h¹n v« cùc cña hµm sè y 
g( x )
lim f ( x ) lim g( x ) f ( x)
x x xx DÊu cña g(x) lim
0 0 x  x g( x )
0
L  Tuú ý 0
+ +
L>0 0
- -
- +
L<0 0
+ -
Bµi 1. T×m tiÖm cËn c¸c hµm sè sau:
2x - 1 3 - 2x 5 -4
a. y = b. y = c. y = d. y =
x+2 3x + 1 2 - 3x x+1
x+ 1 1 -x + 3 4-x
e. y = f. y = 4 + g. y = h. y =
2x + 1 x- 2 x 3x + 1
Bµi 2. T×m tiÖm cËn cña c¸c hµm sè sau:
x 2  12 x  27 x2  x  2 x 2  3x 2- x
a. y = 2 b. y = c. y = d. y =
x  4x  5 ( x  1)2 x2  4 2
x  4x  3
1 x2  2 x 1 2x3  x 2
e. y = 2x -1 + f. y = g. y = x- 3 + h. y =
x x 3 2(x- 1)2 x2  1

Bµi 3. T×m tiÖm cËn c¸c hµm sè

x2  x 2

a. y = 2 2

x 1
x+ 3 -5 5

b. y = -5 5 -5 5

x+ 1 -2

x 1 -2
c.y  -2

x2  4 -4

-4
-4

x 3
Bµi 4. X¸c ®Þnh m ®Ó ®å thÞ hµm sè: y  cã ®óng 2 tiÖm cËn ®øng.
x  2(m  2) x  m 2  1
2

Bµi 5. TÝnh diÖn tÝch cña tam gi¸c t¹o bëi tiÖm cËn xiªn cña ®å thÞ t¹o víi hai trôc to¹ ®é cña c¸c hµm sè:
3x2  x  1 -3x 2  x  4
a. y = b. y =
x 1 x2
x 2  2(m  1) x  4m  3
Bµi 6.(§HSP 2000). T×m m ®Ó tiÖm cËn xiªn cña ®å thÞ hµm sè y  t¹o víi hai trôc
x 2
to¹ ®é mét tam gi¸c cã diÖn tÝch b»ng 8 (®vdt)
x 2  x(3m  2)  3  3m
Bµi 7. Cho hµm sè: y  (1)
x 1
a. T×m m ®Ó tiÖm cËn xiªn cña ®å thÞ ®i qua ®iÓm A(4;  3)
b. T×m m ®Ó ®­êng tiÖm cËn xiªn cña (1) c¾t Parabol y  x 2 t¹i hai ®iÓm ph©n biÖt.

10
 4. kh¶o s¸t vµ vÏ hµm bËc ba
D¹ng 1: Kh¶o s¸t vµ vÏ hµm sè y  ax 3  bx 2  cx  d (a  0)
Ph­¬ng ph¸p
1. T×m tËp x¸c ®Þnh.
2. XÐt sù biÕn thiªn cña hµm sè
a. T×m c¸c giíi h¹n t¹i v« cùc vµ c¸c giíi h¹n t¹i v« cùc (nÕu cã). T×m c¸c ®­êng tiÖm cËn.
b. LËp b¶ng biÕn thiªn cña hµm sè, bao gåm:
+ T×m ®¹o hµm, xÐt dÊu ®¹o hµm, xÐt chiÒu biÕn thiªn vµ t×m cùc trÞ.
+ §iÒn c¸c kÕt qu¶ vµo b¶ng.
3. VÏ ®å thÞ cña hµm sè.
+ VÏ ®­êng tiÖm cËn nÕu cã.
+ X¸c ®Þnh mét sè ®iÓm ®Æc biÖt: Giao víi Ox, Oy, ®iÓm uèn.
+ NhËn xÐt ®å thÞ: ChØ ra t©m ®èi xøng, trôc ®èi xøng (kh«ng cÇn chøng minh)
VÝ dô 1. Cho hµm sè: y   x 3  3x 2  1
a. Kh¶o s¸t sù biÕn thiªn vµ vÏ ®å thÞ cña hµm sè.
b. Tuú theo gi¸ trÞ cña m, biÖn luËn sè nghiÖm cña ph­¬ng tr×nh:  x 3  3x 2  1  m
H­íng dÉn
a.
1. TX§: D 
2. Sù biÕn thiªn cña hµm sè
a. Giíi h¹n t¹i v« cùc
3 1
lim ( x 3  3 x  1)  lim x 3 (1  2  3 )  
x  x  x x
- +
0
3 1 x 2
lim ( x 3  3 x  1)  lim x 3 (1  2  3 )   y' - 0 + 0 -
x  x  x x +
3
c. B¶ng biÕn thiªn
y
x  0
y '  3 x 2  6 x  y '  0  3 x 2  6 x  0  
x  2 -1
-

Hµm sè ®ång biÕn trªn c¸c kho¶ng (;0) vµ (2; +)

Vµ nghÞch biÕn trªn kho¶ng (0; 2).
Hµm sè ®¹t cùc ®¹i t¹i ®iÓm x= 2 ; vµ yC§=y(2)= 3
Hµm sè ®¹t cùc tiÓu t¹i ®iÓm x =0 vµ yCT = y(1) = -1 2

3. §å thÞ
+ Giao víi Oy: cho x = 0  y  0 . Vëy giao víi Oy t¹i ®iÓm O(0; -1) -5 5

+ y ''  0  6 x  6  0  x  1 . §iÓm A (1; 1)

-2

+ NhËn ®iÓm A lµm t©m ®èi xøng.

b.
Sè nghiÖm cña ph­¬ng tr×nh lµ sè giao ®iÓm cña 2 ®å thÞ y   x 3  3 x 2  1 vµ y =m
Dùa vµo ®å thÞ ta cã kÕt qu¶ biÖn luËn:
m > 3: Ph­¬ng tr×nh cã 1 nghiÖm.
m  3 ph­¬ng tr×nh cã 2 nghiÖm
-1< m < 3: Ph­¬ng tr×nh cã 3 nghiÖm.
m = -1: Ph­¬ng tr×nh cã 2 nghiÖm
m < -1: Ph­¬ng tr×nh cã 1nghiÖm

C¸c bµi to¸n vÒ hµm bËc ba

Bµi 1(TNTHPT – 2008)
Cho hµm sè y  2 x 3  3 x 2  1
a. Kh¶o s¸t sù biÕn thiªn vµ vÏ ®å thÞ cña hµm sè.
11
 b. BiÖm luËn theo m sè nghiÖm cña ph­¬ng tr×nh 2 x 3  3x 2  1  m

Bµi 2 (TN THPT- lÇn 2 – 2008)

Cho hµm sè y = x3 - 3x2
a. Kh¶o s¸t sù biÕn thiªn vµ vÏ ®å thÞ hµm sè ®· cho.
b. T×m c¸c gi¸ trÞ cña m ®Ó ph­¬ng tr×nh x 3  3x 2  m  0 cã 3 nghiÖm ph©n biÖt.

Bài 3 (TNTHPT - 2007)

Cho hàm số y= x 3  3x  2 có đồ thị là (C) .
a/ Khảo sát và vẽ đồ thị hàm số .
b/ Viết phương trình tiếp tuyến tại điểm A(2 ;4) .

Bài 4 (TNTHPT - 2006)

Cho hàm số y=  x3  3x 2 có đồ thị (C) .
a/ Khảo sát và vẽ đồ thị hàm số .
b/ Dựa vào đồ thị biện luận số nghiệm phương trình :  x3  3x 2 -m=0 .

Bài 5 (TNTHPT – 2004- PB)

Cho hàm số y= x 3  6 x 2  9 x có đồ thị là (C) .
a/ Khảo sát và vẽ đồ thị hàm số .
b/ Viết phương trình tiếp tuyến tại điểm cã hoµnh ®é lµ nghiÖm cña ph­¬ng tr×nh y’’=0 .
c/ Với giá trị nào của m thì đường thẳng y=x+m2-m đi qua trung điểm của đoạn thẳng nối cực đại vào
cực tiểu .
Bài 6 (TNTHPT – 2004 - KPB)
Cho hàm số y= x 3  3mx 2  4 m3 .
a/ Khảo sát và vẽ đồ thị hàm số khi m=1 .
b/ Viết phương trình tiếp tuyến tại điểm có hoành độ x=1 .

Bµi 7 (§H- A- 2002)

Cho hµm sè y   x 3  3mx 2  3(1  m 2 ) x  m3  m 2
a. Kh¶o s¸t sù biÕn thiªn vµ vÏ ®å thÞ hµm sè víi m= 1
b. T×m k ®Ó ph­¬ng tr×nh:  x 3  3x 2  k 3  3k 2  0 cã 3 nghiÖm ph©n biÖt.
c. ViÕt ph­¬ng tr×nh ®­êng th¼ng qua 2 ®iÓm cùc trÞ cña ®å thÞ hµm sè (1).
Bµi 8 (C§ SP MGTW- 2004)
Cho hµm sè y = x3 - 3x2 + 4m
a. Chøng minh ®å thÞ hµm sè lu«n cã 2 cùc trÞ.
b. Kh¶o s¸t vµ vÏ ®å thÞ hµm sè khi m = 1

Bµi 9 (§H-B- 2007)

Cho hµm sè y   x 3  3 x 2  3( m 2  1) x  3m 2  1
a. Kh¶o s¸t sù biÕn thiªn vµ vÏ ®å thÞ hµm sè víi m =1
b. T×m m ®Ó hµm sè cã cùc ®¹i cùc tiÓu vµ c¸c ®iÓm cùc trÞ c¸ch ®Òu ®iÓm O.
Bµi 10 (§H - D - 2004)
Cho hµm sè y = x3 – 3mx2 + 9x + 1
a. Kh¶o s¸t vµ vÏ ®å thÞ hµm sè víi m = 2
b. T×m m ®Ó nghiÖm cña ph­¬ng tr×nh y’’= 0 thuéc ®­êng th¼ng y = x+ 1

Bµi 8
Cho hµm sè y = (x -1)(x2 + mx + m)
a. T×m m ®Ó ®å thÞ hµm sè c¾t trôc hoµnh t¹i 3 ®iÓm ph©n biÖt
b. Kh¶o s¸t sù biÕn thiªn vµ vÏ ®å thÞ cña hµm sè víi m= 4

12
Bµi 3
Cho hµm sè y  2 x 3  3(m  1) x 2  6(m  2) x  1
a. Kh¶o s¸t vµ vÏ ®å thÞ hµm sè víi m =2
b. Víi gi¸ trÞ nµo cña m hµm sè cã cùc ®¹i, cùc tiÓu.
Bµi 5 (§H 2006- D)
Cho hµm sè y  x 3  3 x  2
a. Kh¶o s¸t sù biÕn thiªn vµ vÏ ®å thÞ (C) cña hµm sè.
b. Gäi d lµ ®­êng th¼ng qua ®iÓm A(3; 20) vµ cã hÖ sè gãc m. T×m m ®Ó ®­êng th¼ng d c¾t (C ) t¹i 3
®iÓm phÇn biÖt. (Gîi ý ®­êng th¼ng d qua M(x0;y 0) cã hÖ sè gãc m cã d¹ng: y = m(x - x0) + y 0)
Bµi 7
Cho hµm sè y = (x - m)3 - 3x
a. Kh¶o s¸t vµ vÏ ®å thÞ hµm sè víi m = 1
b. T×m m ®Ó hµm sè ®· cho ®¹t cùc tiÓu t¹i ®iÓm cã hoµnh ®é x = 0
Bµi 8
Cho hµm sè y = (x -1)(x2 + mx + m)
c. T×m m ®Ó ®å thÞ hµm sè c¾t trôc hoµnh t¹i 3 ®iÓm ph©n biÖt
d. Kh¶o s¸t sù biÕn thiªn vµ vÏ ®å thÞ cña hµm sè víi m= 4
Bµi 11
Cho hµm sè y = x 3  2 mx 2  m 2 x  2
a. Kh¶o s¸t vµ vÏ ®å thÞ hµm sè khi m =1
b. T×m m ®Ó hµm sè ®¹t cùc tiÓu t¹i x = 1

13