Lêi nãi ®Çu

Trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña c¸c quèc

gia trªn thÕ giíi vµ ë ViÖt Nam, l¹m ph¸t næi lªn lµ mét vÊn
®Ò ®¸ng quan t©m vÒ vai trß cña nã ®èi víi sù nghiÖp ph¸t
triÓn kinh tÕ. Nghiªn cøu l¹m ph¸t, kiÒm chÕ vµ chèng l¹m
ph¸t ®îc thùc hiÖn ë nhiÒu c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. Cµng
ngµy cïng víi sù ph¸t triÓn ®a d¹ng vµ phong phó cña nÒn
kinh tÕ, vµ nguyªn nh©n cña l¹m ph¸t còng ngµy cµng phøc
t¹p. Trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta
theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa cã sù ®iÒu tiÕt cña nhµ n-
íc, viÖc nghiªn cøu vÒ l¹m ph¸t, t×m hiÓu nguyªn nh©n vµ
c¸c biÖn ph¸p chèng l¹m ph¸t cã vai trß to lín gãp phÇn vµo
sù nghiÖp ph¸t triÓn cña ®Êt níc.

1
 ch¬ng I

l¹m ph¸t vµ nh÷ng vÊn ®Ò chung

I. c¸c lý thuyÕt vÒ l¹m ph¸t

Khi ph©n tÝch lu th«ng tiÒn giÊy theo chÕ ®é b¶n vÞ

vµng, M¸c ®· kh¼ng ®Þnh mét qui luËt:’’viÖc ph¸t hµnh
tiÒn giÊy ph¶i ®îc giíi h¹n ë sè lîng vµng thùc sù lu th«ng nhê
c¸c ®¹i diÖn tiÒn giÊy cña m×nh’’, víi qui luËt nµy, khi khèi l-
îng tiÒn giÊy do nhµ níc ph¸t hµnh vµ lu th«ng vît qu¸ møc
giíi h¹n sè lîng vµng hoÆc b¹c mµ nã ®¹i diÖn th× gi¸ trÞ cña
tiÒn giÊy sÏ gi¶m xuèng vµ t×nh tr¹ng l¹m ph¸t xuÊt hiªn. Cã
thÓ xem ®©y nh lµ mét ®Þnh nghÜa cña M¸c vÒ l¹m ph¸t.
Song cã nh÷ng vÊn ®Ò cÇn ph©n tÝch cô thÓ h¬n. TiÒn
giÊy ë níc ta còng nh ë tÊt c¶ c¸c níc kh¸c hÞªn ®Òu kh«ng
theo chÕ ®é b¶n vÞ vµng n÷a, do vËy ngêi ta cã thÓ ph¸t
hµnh tiÒn theo nhu cÇu chi cña nhµ níc, chø kh«ng theo khèi
lîng vµng mµ ®ång tiÒn ®¹i diÖn. §iÒu ®ã hoµn toµn kh¸c
víi thêi M¸c.

Tõ sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai ®· xuÊt hiÖn nhiÒu lý
thuyÕt kh¸c nhau vÕ l¹m ph¸t. Trong sè c¸c dã cã c¸c lý
thuyÕt chñ yÕu lµ:

Lý thuyÕt cÇu do nhµ kinh tÕ Anh næi tiÕng John Keynes

®Ò xíng. ¤ng ®· qui nguyªn nh©n c¬ b¶n cña l¹m ph¸t vÒ
sù biÕn ®éng cung cÇu. Khi møc cung ®· ®¹t ®Õn tét
®Ønh vît qu¸ møc cÇu, dÉn ®Õn ®×nh ®èn s¶n suÊt, th×
nhµ níc cÇn ph¶i tung thªm tiÒn vµo lu th«ng, t¨ng c¸c kho¶n
chi nhµ níc, t¨ng tÝn dông, nghÜa lµ t¨ng cÇu ®Ó ®¹t tíi møc

2
c©n b»ng víi cung vµ vît cung. Khi ®ã ®· xuÊt hiªn l¹m ph¸t,
vµ l¹m ph¸t ë ®©y cã t¸c dông thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn.
VËy lµ trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶,
tiÕn bé kü thuËt ®îc ¸p dông tÝch cùc, c¬ cÊu kinh tÕ ®îc
®æi míi nhanh vµ ®óng híng th× l¹m ph¸t ®· lµ mét c«ng cô
®Ó t¨ng trëng kinh tÕ, chèng suy tho¸i. Thùc tÕ cñat c¸c
nÒn kinh tÕ thÞ trêng trong thêi kú sau chiÒn tranh thÕ giíi
thø hai ®· chøng tá ®iÒu ®ã. Nhng khi nÒn kinh tÕ ®· r¬i
vµo thêi kú ph¸t triÓn kÐm hiÖu qu¶, tiÕn bé kü thuËt ®îc ¸p
dông chËm ch¹p, c¬ cÊu kinh tÕ ®îc ®æi míi theo c¸c híng
kh«ng ®óng hay tr× trÖ, thiÕt bÞ kü thuËt cò tån ®äng ®Çy
ø. v. v... th× l¹m ph¸t theo lý thuyÕt cÇu ®· kh«ng cßn lµ c«ng
cô t¨ng trëng kinh tÕ n÷a.

Lý thuyÕt chi phÝ cho r»ng l¹m ph¸t n¶y sinh do møc
t¨ng c¸c chi phÝ s¶n xuÊt, kinh doanh ®· nhanh h¬n møc
t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. Møc t¨ng chi ph× nµy chñ yÕu lµ
do tiÒn l¬ng ®îc t¨ng lªn, gi¸ c¸c nguyªn nhiªn vËt liÖu t¨ng,
c«ng nghÖ cò kü kh«ng ®îc ®æi míi, thÓ chÕ qu¶n lý l¹c
hËu kh«ng gi¶m ®îc chi phÝ... §Æc biÖt lµ trong nh÷ng n¨m
70 do gi¸ dÇu má t¨ng cao, ®· lµm cho l¹m ph¸t gia t¨ng ë
nhiÒu níc. VËy lµ chi phÝ t¨ng ®Õn møc mµ møc t¨ng n¨ng
suÊt lao ®éng x· héi ®· kh«ng bï ®¾p ®îc møc t¨ng chi phÝ
khiÕn cho gi¸ c¶ t¨ng cao l¹m ph¸t xuÊt hiÖn. ë ®©y suy
tho¸i kinh tÕ ®· ®i liÒn víi l¹m ph¸t. Do ®o, c¸c gi¶i ph¸p
chèng l¹m ph¸t kh«ng thÓ kh«ng g¾n liÒn víi c¸c gi¶i ph¸p
chèng suy tho¸i. KÓ tõ cuèi nh÷ng n¨m 60 nÒn kinh tÕ thÕ
giíi ®· r¬i vµo thêi kú suy tho¸i víi nghÜa lµ tèc ®é t¨ng tr-

3
ëng bÞ chËm l¹i, kÓ tõ ®ã vai trß lµ c«ng cô t¨ng trëng cña
l¹m ph¸t ®· kh«ng cßn n÷a.

Lý thuyÕt c¬ cÊu ®îc phæ biÕn ë nhiÒu níc ®ang ph¸t

triÓn. Theo lý thuyÕt nµy th× l¹m ph¸t n¶y sinh lµ do sù mÊt
c©n ®èi s©u s¾c trong chÝnh c¬ cÊu c¬ cña nÒn kinh tÕ
mÊt c©n ®èi gi÷a tÝch luü vµ tiªu dïng, gi÷a c«ng nghiÖp
nÆng vµ c«ng nghiÖp nhÑ, gi÷a c«ng nghiÖp vµ n«ng
nghiÖp gi÷a s¶n xuÊt vµ dÞch vô... ChÝnh sù mÊt c©n ®èi
trong c¬ cÊu kinh tÕ ®· lµm cho nÒn kinh tÐ ph¸t triÓn
kh«ng cã hiÖu qu¶, khuyÕn khÝch c¸c lÜnh vùc ®ßi hái chi
phÝ t¨ng cao ph¸t triÓn. Vµ xÐt vÒ mÆt nµy lý thuyÕt c¬
cÊu trïng hîp víi lý thuyÕt chi phÝ

Còng cã thÓ kÓ ra c¸c lý thuyÕt kh¸c n÷a nh lý thuyÕt

t¹o lç trèng l¹m ph¸t lý thuyÕt sè lîng tiÒn tÖ... song dï cã
kh¸c nhau vÒ c¸ch lý gi¶i nhng hÇu nh tÊt c¶ c¸c lý thuyÕt
®Òu thõa nhËn: l¹m ph¸t chØ xuÊt hiÖn khi møc gi¸ c¶
chung t¨ng lªn, do ®ã lµm cho gi¸ tri cña ®ång tiÒn gi¶m
xuèng. §Þnh nghÜa nµy cã mét ®iÓn chung lµ hiÖn tîng gi¸
c¶ chung t¨ng lªn vµ gi¸ trÞ ®ång tiÒn gi¶m xuèng. Tèc ®é
l¹m ph¸t ®îc x¸c ®Þnh bëi tèc ®é thay ®æi møc gi¸ c¶.

II. C¸c lo¹i l¹m ph¸t

C¨n cø vµo tèc ®é l¹m ph¸t ngêi ta chia ra lµm ba lo¹i l¹m
ph¸t kh¸c nhau.

1. L¹m ph¸t võa ph¶i x¶y ra khi gi¸ c¶ t¨ng chËm ë møc
mét con sè hay díi 10% mét n¨m. HiÖn ë phÇn lín c¸c níc
TBCN ph¸t triÓn ®ang cã l¹m ph¸t võa ph¶i. Trong ®iÒu kiªn
l¹m ph¸t võa ph¶i gi¸ c¶ t¨ng chËm thêng xÊp xØ b»ng møc

4
t¨ng tiÒn l¬ng, hoÆc cao h¬n mét chót do vËy ®ång tiÒn bÞ
mÊt gi¸ kh«ng lín, ®iÒu kiÖn kinh doanh t¬ng ®èi ë ®Þnh
t¸c h¹i cña l¹m ph¸t ë ®©y lµ kh«ng ®¸ng kÓ.

2. L¹m ph¸t phi m· x¶y ra khi gi¶ c¶ b¾t ®Çu t¨ng víi tû
lÖ hai hoÆc ba con sè nh 20%, 100% hoÆc 200%... mét
n¨m. Khi l¹m ph¸t phi m· ®· h×nh thµnh v÷ng ch¾c, th× c¸c
hîp ®ång kinh tÕ ®îc ký kÕt theo c¸c chØ sè gi¸ hoÆc theo
hîp ®ång ngo¹i tÖ m¹nh nµo ®ã vµ do vËy ®· g©y phøc t¹p
cho viÖc tÝnh to¸n hiÖu qu¶ cña c¸c nhµ kinh doanh, l·i suÊt
thùc tÕ gi¶m tíi møc ©m, thÞ trêng tµi chÝnh tµn lôi, d©n
chóng thi nhau tÝch tr÷ hµng ho¸ vµng b¹c bÊt ®éng s¶n...
Dï cã nh÷ng t¸c h¹i nh vËy nhng vÉn cã nh÷ng nÒn kinh tÕ
m¾c chøng l¹m ph¸t phi m· mµ tèc ®é t¨ng trëng vÉn tèt nh
Brasin vµ Itxaraen. VÒ c¸c trêng hîp nµy cho ®Õn nay chóng
ta cha ®ñ th«ng tin vµ c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu gi¶i thÝch
mét c¸ch cã khoa häc vµ cã c¨n cø.

3. Siªu l¹m ph¸t x¶y ra khi tèc ®é t¨ng gi¸ vît xa møc l¹m
ph¸t phi m·, ®îc c¸c nhµ kinh tÕ xem nh lµ c¨n bÖnh chÕt
ngêi vµ kh«ng hÒ cã mét chót t¸c ®éng gäi lµ tèt nµo. Ngêi
ta ®· dÉn ra c¸c cuéc siªu l¹m ph¸t næ ra ®iÓn h×nh ë §øc
n¨m 1920-1923, hoÆc sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai ë
Trung quèc vµ Hunggari...

Xem xÐt c¸c cuéc siªu l¹m ph¸t x¶y ra ngêi ta ®· rót ra
mét nÐt chung lµ: thø nhÊt tèc ®é lu th«ng cña tiÒn tÖ t¨ng
lªn ghª gím; thø hai gi¸ c¶ t¨ng nhanh vµ v« cïng kh«ng ë
®Þnh; thø ba tiÒn l¬ng thùc tÕ biÕn ®éng rÊt lín thêng bÞ
gi¶m m¹nh; thø t cïng víi sù mÊt gi¸ cña tiÒn tÖ mäi ngêi cã
tiÒn ®Òu bÞ tíc ®o¹t ai cã tiÒn cµng nhiÒu th× bÞ tíc ®o¹t

5
cµng lín; thø n¨m hÇu hÕt c¸c yÕu tè cña thÞ trêng ®Òu bÞ
biÕn d¹ng bãp mÐo hoÆc bÞ thæi phång do vËy c¸c ho¹t
®éng kinh doanh r¬i vµo t×nh tr¹ng rèi lo¹n. Siªu l¹m ph¸t
thùc sù lµ mét tai ho¹, song ®iÒu may m¾n siªu l¹m ph¸t lµ
hiÖn tîng cùc hiÕm. Nã ®· x¶y ra trong thêi kú chiÕn tranh,
sau chiÕn tranh.

Cã thÓ cã mét c¸ch ph©n lo¹i l¹m ph¸t tuú theo t¸c ®éng
cña chóng ®èi víi nÒn kinh tÕ. Nhµ kinh tÕ häc ngêi Mü
PaunA. Samuelson ®· ph©n biÖt l¹m ph¸t c©n b»ng vµ cã
dù ®o¸n tríc víi l¹m ph¸t kh«ng c©n b»ng vµ kh«ng ®îc dù
®o¸n tríc. Theo Samuelson trong trêng hîp l¹m ph¸t c©n
b»ng vµ cã dù ®o¸n tríc, toµn bé gi¸ c¶ ®Òu t¨ng vµ t¨ng víi
mét chØ sè æn ®Þnh ®îc dù b¸o, mäi thu nhËp còng t¨ng
theo. Ch¼ng h¹n møc l¹m ph¸t lµ 10% vµ mäi ngêi sÏ ®iÒu
chØnh ho¹t ®éng cña m×nh theo thuíc do ®ã. NÕu l·i suÊt
thùc tÕ lµ 6% mét n¨m th× nay nh÷ng ngêi cã tiÒn cho vay
sÏ ®iÒu chØnh møc l·i suÊt nµy lªn tíi 16% mét n¨m. C«ng
nh©n viªn chøc sÏ ®îc t¨ng l¬ng lªn 10% mét n¨m... VËy lµ
mét cuéc l¹m ph¸t c©n b»ng vµ cã dù ®o¸n tríc ®· kh«ng
g©y ra mét t¸c h¹i nµo ®èi víi s¶n lîng thùc tÕ, hiÖu qu¶
hoÆc ph©n phèi thu nhËp.

Trªn thùc tÕ hiÕm cã thÓ x¶y ra mét cuéc l¹m ph¸t nh

vËy, v× khi mét khèi lîng tiÒn tÖ ®îc nÐm thªm vµo lu
th«ng, giµ c¶ mäi hµng ho¸ kh«ng v× thÕ mµ t¨ng ngay, vµ
nÕu l¹m ph¸t cha sang giai ®o¹n phi mÉ thÝ møc gia t¨ng
møc ®Çu thêng lµ thÊp h¬n møc t¨ng khåi lîng tiÒn tÖ, do
vËy nhµ níc ®· cã lîi vÒ thu nhËp vµ ngay khi møc gi¸ c¶ t¨ng
lªn ngang hoÆc cao h¬n møc t¨ng cña khèi lîng tiÒn tÖ th×

6
nhµ níc vÉn cã lîi v× gi¸ trÞ tiÒn tÖ cña nh÷ng ngêi cho nhµ
níc vay tiÒn ®· gi¶m ®i. ChØ ®Õn khi toµn bé gi¸ c¶ kÓ c¶
l·i suÊt vµ tiÒn l¬ng ®Òu t¨ng theo møc l¹m ph¸t thu thu
nhËp cña nhËp cña nhµ níc míi c©n b»ng trªn mét mÆt b»ng
gi¸ c¶ míi. H¬n n÷a trong thùc tÕ rÊt khã dù b¸o ®îc mét
chØ sè l¹m ph¸t æn ®Þnh, v× cã kh¸ nhiÒu yÕu tè lµm gi¸ c¶
t¨ng vät nh: gi¸ dÇu má ®· t¨ng trong nh÷ng n¨m70, hay
trong sù kiÖn chiÕn tranh vïng vÞnh.

Song cã thÓ thÊy mét lo¹i l¹m ph¸ võa ph¶i ®îc ®iÒu tiÕt
®· xuÊt hiÖn ë mét sè n¬c cã nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Lo¹i l¹m
ph¸t nµy cã ®Æc trng lµ møc ®é l¹m ph¸t kh«ng lín vµ æn
®Þnh, kh«ng t¨ng ®ét biÕn vµ nhµ níc cã thÓ ®iÒu tiÕt nã,
t¨ng, gi¶m tuú theo c¸c ®iÒu kiÖn cô thÓ sao cho nã kh«ng
g©y ra c¸c t¸c h¹i ®¸ng kÓ cho nÒn kinh tÕ. Lo¹i l¹m ph¸t
nµy chØ cã thÓ xuÊt hiÖn ë nh÷ng quèc gia mµ ë ®ã bé m¸y
nhµ níc ®ñ m¹nh ®Ó kiÒm chÕ tèc ®é l¹m ph¸t khi cÇn. Søc
m¹nh cu¶ nhµ thÓ hiÖn ë chç cã ®ñ hiÓu biÕt vÒ l¹m ph¸t vµ
c¸c c«ng cô chèng l¹m ph¸t( mµ ngµy nay ®· cã kh¸ nhiÒu
tµi liÖu nãi ®Õn), ®ång thêi ph¶i cã ®ñ ý chÝ vµ quyÕt t©m
sö dông c¸c c«ng cô ®ã vµ gi¶i quyÕt c¸c hËu qu¶ cña nã.
Trong nh÷ng n¨m 80 ta ®· thÊy kh«ng Ýt quèc gia TBCN
ph¸t triÓn ë ph¬ng T©y ®· lµm ®îc ®iÒu ®ã. Møc l¹m ph¸t
mµ hä duy tr× ®îc vµo kho¶ng tõ 3-6% mét n¨m. Møc l¹m
ph¸t nµy ®îc xem nh mét chØ sè céng thªm vµo møc t¨ng l-
¬ng thùc tÕ, l·i suÊt thùc tÕ møc t¨ng tæng s¶n phÈm x· héi
thùc tÕ.

Paul A. Samuelson cßn nãi tíi mét lo¹i l¹m ph¸t kh«ng
c©n b»ng vµ kh«ng dù ®o¸n tríc. Sù kh«ng c©n b»ng s¶y ra

7
lµ v× gi¸ c¶ hµng ho¸ t¨ng kh«ng ®Òu nhau vµ t¨ng vît møc
tiÒn l¬ng.

Thø hai, tiÒn tÖ vµ thuÕ lµ hai c«ng cô quan träng nhÊt

®Ó nhµ níc ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ ®· bÞ v« hiÖu ho¸, v×
tiÒn mÊt gi¸ nªn kh«ng ai tin vµo ®ång tiÒn n÷a c¸c biÓu
thuÕ kh«ng thÓ ®iÒu chØnh kÞp víi møc ®é t¨ng bÊt ngê
cua l¹m ph¸t vµ do vËy t¸c dông ®ieu chØnh cña thuÕ bÞ h¹n
chÕ ngay c¶ trong trêng hîp nhµ níc cã thÓ “chØ sè ho¸” luËt
thuÕ thÝch hîp møc l¹m ph¸t th× t¸c dông ®iÒu chØnh cña
thuÕ còng bÞ h¹n chÕ.

Thø ba, ph©n phèi l¹i thu nhËp lµm cho mét sè ngêi
n¾m gi÷ c¸c hµng ho¸ cã gi¸ c¶ t¨ng ®ét biÕn giÇu lªn mét
c¸ch nhanh chãng vµ nh÷ng ngêi cã c¸c hµng ho¸ mµ gi¸ cña
chóng kh«ng t¨ng hoÆc t¨ng chËm, vµ nh÷ng ngêi gi÷ tiÒn
bÞ nghÌo ®i.

Thø t, kÝch thÝch t©m lý ®Çu c¬ tÝch tr÷ hµng ho¸, bÊt
®éng s¶n vµ vµng b¹c... g©y ra t×nh tr¹ng khan hiÕm hµng
ho¸ kh«ng b×nh thêng vµ l·ng phÝ.

Thø n¨m, xuyªn t¹c, bãp mÐo c¸c yÕu tè cña thi trêng,
lµm cho c¸c ®iÒu kiÖn cña thÞ trêng bÞ biÕn d¹ng hÇu hÕt
c¸c th«ng tin kinh tÕ ®Òu thÓ hiÖn trªn gi¸ c¶ hµng ho¸, gi¸
c¶ tiÒn tÖ( l·i suÊt), gi¸ c¶ lao ®éng... mét khi nh÷ng gi¸ cÈ
n¸y t¨ng hay gi¶m ®ét biÕn vµ liªn tôc th× nh÷ng yÕu tè
cña thÞ trêng kh«ng thÓ tr¸nh khái bÞ thæi phång hoÆc bãp
mÐo.

8
 Do nh÷ng t¸c h¹i nªu trªn, lo¹i l¹m ph¸t kh«ng c©n b»ng
vµ kh«ng dù ®o¸n tríc vÒ c¬ b¶n lµ cã h¹i cho ho¹t ®éng
cña thi trêng.

9
 ch¬ng II

l¹m ph¸t ë viÖt nam -

thùc tr¹ng vµ ®Æc trng

I. l¹m ph¸t viÖt nam nh÷ng n¨m 1981- 1988

L¹m ph¸t ë ViÖt Nam ®· cã tõ l©u song ë ®©y chóng t«i

muèn nãi ®Õn thêi kú 1981-1988 trong thêi kú 1976-1980,
l¹m ph¸t ë ViÖt Nam “ ngÇm”, nghÜa lµ tuy chØ sè gi¸ c¶ do
nhµ níc Ên ®Þnh t¨ng kh«ng nhiÒu, nhng chØ sè gi¸ c¶ ë thÞ
trêng tù do t¨ng kh¸ cao, møc t¨ng gi¸ c¶ ®· vît xa møc t¨ng
gi¸ trÞ tæng s¶n lîng, còng nh thu nhËp quèc d©n: trong thêi
gian 1976-1980, gi¸ trÞ trÞ tæng s¶n lîng tÝnh theo gi¸ n¨m
1982 ®· t¨ng 5. 8%, thu nhËp quèc d©n s¶n xuÊt ®· t¨ng 1,
5%, nhng møc gi¸ trÞ ®· t¨ng 2, 62 lÇn:

1 - Thùc tr¹ng:

Bíc vµo nh÷ng n¨m 80, l¹m ph¸t ®· bét ph¸t “c«ng khai”,
vµ trë thµnh l¹m ph¸t phi m· víi møc t¨ng gi¸ 3 ch÷ sè.

ChØ sè b¸n lÎ (n¨m tríc =100)

Thi trêng nhµ níc kiÓm so¸t lµ thÞ trêng mµ c¸c gi¸ c¶ do
nhµ níc qui ®Þnh.

L¹m ph¸t ë ViÖt Nam ®· ë møc phi m·, n¨m cao nhÊt ®·
®¹t tíi chØ sè t¨ng gi¸ 557% vît qua møc l¹m ph¸t phi m·.
Song nh÷ng biÓu hiÖn vµ t¸c h¹i cña nã kh«ng kÐm g× siªu
l¹m ph¸t.

10
 Thø nhÊt, qua b¶ng trªn ta thÊy tõ n¨m 1981-1988 chØ
sè t¨ng gi¸ ®Òu trªn 100% mét n¨m; nh÷ng n¨m ®Çu 80
møc t¨ng nµy lµ trªn 200%, ®Õn n¨m 1983vµ 1984 ®· gi¶m
xuèng, nhng tõ n¨m 1986 ®· t¨ng vät tíi møc cao nhÊt 557%,
sau ®ã cã gi¶m; nh vËy lµ møc l¹m ph¸t cao vµ kh«ng æn
®Þnh.

Thø hai, tèc ®é lu th«ng tiÒn tÖ t¨ng nhanh v× d©n

chóng kh«ng ai muèn gi÷ tiÒn, ngêi ta b¸n song hµng ph¶i
mua ngay hµng kh¸c, hoÆc vµng hoÆc ®« la, kh«ng ai d¸m
gi÷ tiÒn l©u trong tay, v× tèc ®é mÊt gi¸ cña nã qu¸ nhanh.
Song ë ViÖt Nam vßng quay cña ®ång tiÒn qua ng©n hµng
nhµ níc l¹i kh«ng t¨ng lªn mµ gi¶m ®i, v× c¬ chÕ ho¹t ®éng
cña ng©n hµng qu¸ kÐm kh«ng ®¸p øng ®îc nhu cÇu göi vµ
rót tiÒn cña c¸c chñ kinh doanh vµ d©n c.

Thø ba, tiÒn l¬ng thùc tÕ cña d©n c bÞ gi¶m m¹nh, ë

ViÖt Nam tríc n¨m 1988, hÇu hÕt c¸c gi¸ c¶ do nhµ níc qui
®Þnh. Trong nh÷ng n¨m 80 nhµ níc ®· nhiÒu lÇn t¨ng gi¸.
Tríc n¨m 1985, møc t¨ng gi¸ do nhµ níc qui ®Þnh kh«ng lín,
tuy møc t¨ng gi¸ ë thÞ trêng tù do cao h¬n nªn nhµ níc ®·
kh«ng bï gi¸ vµo l¬ng, tiÒn l¬ng thùc tÕ ®· gi¶m xuèng. Tõ
n¨m 1986 nhµ níc ®· bï gi¸ vµo l¬ng ngay sau khi t¨ng gi¸.

Nhng tiÒn l¬ng thùc tÕ vÉn gi¶m m¹nh v× nhµ níc ®·

kh«ng khèng chÕ ®îc thÞ trêng tù do. Gi¸ nhµ níc t¨ng mét
lÇn th× gi¸ thÞ trêng tù do t¨ng 1, 5 lÇn. Nhµ níc l¹i kh«ng
cung cÊp ®ñ hµng cho d©n c theo gi¸ nhµ níc, nªn mäi ngêi
ph¶i mua hµng ngoµi thÞ trêng tù do víi gi¸ cao h¬n, mÆt
kh¸c nh÷ng ngêi ®îc nhµ níc bï gi¸ chØ lµ nh÷ng ngêi lµm

11
trong khu vùc nhµ níc cßn sè ®«ng d©n c th× kh«ng ®îc bï
gi¸ nh vËy.

Thø t nh÷ng ngêi göi tiÒn vµ cã tiÒn cho vay ®Òu bÞ tíc
®o¹t, v× møc l·i suÊt so víi l¹m ph¸t.

Thø n¨m, c¸c yÕu tè cña thÞ trêng ViÖt Nam bÞ thæi
phång vµ bãp mÐo. Do gi¸ c¶ nhµ níc ®Þnh ®· kh«ng ph¶i lµ
gi¸ c¶ thÞ trêng, lu«n thÊp h¬n gi¸ c¶ thÞ trêng tù do, vµ l¹i
t¨ng theo tõng chu kú, nªn ®· khuyÕn khÝch xu híng ®Çu c¬
vµ tÝch tr÷ hµng ho¸ kiÕm lîi. C¸c xÝ nghiÖp ®· t×m mäi
c¸ch ®Ó dù tr÷ vËt t, kh«ng cÇn kinh doanh còng cã lîi. D©n
chóng ph¶i dù tr÷ nhu yÕu phÈm. T×nh tr¹ng khan hiÕm
hµng ho¸, khan hiÕm vèn ®îc phãng ®¹i, c¸c nhu cÇu gi¶ t¹o
t¨ng lªn, bøc trang thùc cña nÒn kinh tÕ bÞ xuyªn t¹c, l·i gi¶,
lç thËt.

Nh÷ng biÓu hiÖn trªn ®©y cña l¹m ph¸t ViÖt Nam tuy
míi trong giai do¹n phi m·, nhng còng ®· gÇn nh ®Çy ®ñ c¸c
nÐt chung cña giai ®o¹n siªu l¹m ph¸t.

Mét ®iÒu ®¸ng chó ý lµ tríc n¨m 1988, nhµ níc ®· ¸p

dông nhiÒu biÖn ph¸p, nghÞ quyÕt chèng l¹m ph¸t, nhng vÉn
kh«ng kiÒm chÕ vµ kiÓm so¸t ®îc l¹m ph¸t. ChØ sè gi¶m
ph¸t vÉn t¨ng gi¶m thÊt thêng ngoµi dù tÝnh cña nhµ níc.

2 - Nh÷ng ®Æc trng chñ yÕu cña l¹m ph¸t thêi kú nµy.

L¹m ph¸t ë ViÖt Nam còng cã nh÷ng biÓu hiÖn chung

gièng c¸c níc kh¸c trªn thÕ giíi: nh chØ sè gi¸ c¶ nãi chung
t¨ng phæ biÕn, do vËy gi¸ trÞ cña ®ång tiÒn gi¶m. Song
l¹m ph¸t ë ViÖt Nam cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng do

12
nh÷ng ®iÒu kiÖn chÝnh trÞ, kinh tÕ, x· héi cô thÓ cña
ViÖt Nam qui ®Þnh.

L¹m ph¸t cña mét nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn trong ®ã
khu vùc kinh tÕ nhf níc gi÷ ®Þa vÞ thèng trÞ.

NÒn kinh tÕ ViÖt Nam kÐm ph¸t triÓn vµo bËc nhÊt trªn
thÕ giíi t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn nµy thÓ hiÖn ë mét chØ
tiªu tÝnh b×nh qu©n ®Çu ngêi sau ®©y.

Tuy khu vùc nhµ níc chiÕm phÇn lín sè vèn cã ®Þnh vµ
chÊt s¸m trong níc, nhng l¹i chØ cã thÓ lµm ra tõ 30 ®Õn
37% tæng s¶n ph¶m x· héi trong suèt nh÷ng n¨m 80. Mét
®iÒu ®Æc biÖt quan träng ®¸ng chó ý lµ c¸c xÝ nghiÖp
quèc doanh nh×n chung ®· nép ng©n s¸ch nhµ níc mét sè
tiÒn thÊp rÊt xa so víi sè tiÒn mµ ng©n s¸ch nhµ níc ®· ph¶i
bao cÊp cho nã qua c¸c kªnh bï lç, bï gi¸, bï cho viÖc cÊp ph¸t
tÝn dông víi l·i suÊt thÊp, bï cho viÖc b¸n hµng nhËp khÈu víi
gi¸ rÎ v. v..Cã n¨m sè tiÒn mµ ng©n s¸ch nhµ níc ph¶i bao
cÊp ®· lín gÊp ba lÇn sè tiÒn mµ khu vùc quèc doanh nép
vµo ng©n s¸ch nhµ níc. T×nh tr¹ng l·i gi¶ lç thùclµ kh¸ phæ
biÕn nÕu so s¸nh víi khu vùc kinh doanh t nh©n thÝ sù kÐm
cái vÒ hiÖu qu¶ l¹i cµng râ. B¸o nh©n d©n ngµy 12-11-1988
còng ®· ®a ra mét sù so s¸nh kh¸ lý thó: T¹i trung t©m th-
¬ng nghiÖp §µ N½ng, nÕu cïng chiÕm mét diÖn tÝch kinh
doanh nh nhau, nhng th¬ng nghiÖp quèc doanh chØ nép
ng©n s¸ch nhµ níc 11 triÖu trong quÝ mét, trong khi ®ã th-
¬ng nghiÖp t nh©n ®· nép cho ng©n s¸ch 351 triÖu ®ång.

VËy lµ ®¸ng lÏ khu vùc kinh tÕ nhµ níc ph¶i lµ nguån thu
chñ yÕu cña ng©n s¸ch, th× trong nh÷ng n¨m 80, ngîc l¹i nã

13
®ßi hái ng©n s¸ch nhµ níc qu¸ lín. Sù ph©n tÝch trªn cho
thÊy lµ khu vùc kinh tÕ nhµ níc ë ViÖt Nam chiÕm mét tû
träng lín nhÊt vÒ tµi s¶n cè ®Þnh, lao ®éng lµnh nghÒ vµ
chÊt x¸m, nhng l¹i lµm ¨n kÐm hiÖu qu¶ nhÊt, hµng n¨m ®ßi
hái ng©n s¸ch nhµ níc bao cÊp lín nhÊt, khu vøc kinh tÕ tËp
thÓ còng vËy; chØ cã khu vùc t nh©n lµm ¨n cã hiÖu qu¶,
nhng l¹i chiÕm mét tû träng nhá trong nÒn kinh tÕ. Nguån
thu chñ yÕu cña ng©n s¸ch nhµ níc tr«ng chê tõ khu vùc
kinh tÕ nhµ níc vµ kinh tÕ tËp thÓ, nhng c¸c khu vùc nµy trªn
thùc tÕ ®· kh«ng ®ãng gãp g× cho ng©n s¸ch nhµ níc nÕu
so víi phÇn nhµ níc ph¶i bao cÊp. H¬n n÷a c¸c khu vùc nµy
l¹i lu«n lu«n ®ßi hái ng©n s¸ch nhµ níc ph¶i u ®·i vµ bao cÊp
cho hä, v× hä lµ cña nhµ níc, cña tËp thÓ, cña “XHCN”... §ã
lµ nguyªn nh©n chñ yÕu dÉn tíi l¹m ph¸t vµ mét khi l¹m ph¸t
bïng næ, ®· lµm cho thÞ trêng rèi lo¹n, lêi lç khã x¸c ®Þnh,
c¸c híng kinh doanh cã hiÖu qu¶ vµ kh«ng cã hiÖu qu¶ lÉn
lén. Trong t×nh tr¹ng ®ã, c¸c ®¬n vÞ kinh doanh ph¶i ®Èy
m¹nh c¸c ho¹t ®éng ®Çu c¬ ¨n chªnh lÖch gi¸ cã lîi h¬n lµ
t×m híng kinh doanh cã hiÖu qu¶. Sù gi¶m sót hiÖu qu¶ kinh
doanh cµng nghiªm träng h¬n vµ do vËy l¹m ph¸t l¹i cµng
cao h¬n. C¸i vßng soay hiÖu qu¶ gi¶m sót dÉn ®Õn thu
kh«ng ®ñ chi vµ l¹m ph¸t, råi l¹m ph¸t l¹i lµm cho hiÖu qu¶
gi¶m sót... cø thÕ quay, thËt nguy hiÓm.

L¹m ph¸t cña mét nÒn kinh tÕ mµ ®éc quyÒn nhµ níc cã
vÞ trÝ thèng trÞ trªn mäi lÜnh vùc, c¬ chÕ quan liªu mÖnh
lÖnh, bao cÊp nÆng nÒ.

Nh chóng ta ®· biÕt, tronh mét nÒn kinh tÐ thÞ trêng

c¹nh tranh ph¸t triÓn tÊt dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ®éc quyÒn vµ

14
®éc quyÒn khi míi xuÊt hiÖn cã nh÷ng ý nghÜa tiÕn bé nh:
®Ó giµnh lÊy vÞ trÝ ®éc quyÒn, c¸c c«ng ty ph¶i c¶i tiÕn lao
®éng ¸p dông tiÕn bé kü thuËt, tËp trung c¸c nguån lùc...
Nhng khi ®· gi÷ ®îc trÝ ®éc quyÒn råi, th× c¸c c«ng ty nµy
l¹i t×m c¸ch duy tr× vÞ trÝ cña m×nh b»ng c¸ch bãp chÕt
c¸c ®Þch thñ vµ Ýt chó ý ®Õn viÖc c¶i tiÕn qu¶n lý kü thuËt,
chÝnh ®iÒu nµy ®· dÉn ®Õn suy tho¸i vµ khñng ho¶ng. ë
ViÖt Nam nhiÒu nghµnh ®· hîp nhÊt tÊt c¶ c¸c xÝ nghiÖp l¹i
thµnh mét doanh nghiÖp duy nhÊt vµ trong c¸c lÜnh vùc nµy
kh«ng thÓ cßn tån t¹i mét sù c¹nh tranh nµo. Cïng víi chÕ ®é
®éc quyÒn nhµ níc, c¬ chÕ mÖnh lÖnh quan liªu bao cÊp ®·
ngù trÞ bÒn v÷ng vµ b¸m rÔ s©u ch¾c vµo bé m¸y kinh tÕ
nhµ níc ViÖt Nam, c¸c c¬ së kinh tÕ mét thêi lµm g× còng
ph¶i xin lÖnh cÊp trªn. S¶n suÊt c¸i g×, mÉu m· g×, b¸n ë
®©u, do ai cung cÊp vËt t, thiÕt bÞ, ®îc tuyÓn bao nhiªu c«ng
nh©n viªn, l¬ng mçi ngêi bao nhiªu v. v..®Òu do cÊp trªn qui
®Þnh. C¬ chÕ quan liªu nµy ®· xo¸ hÕt tÝnh ®éc lËp tù chñ
cña c¸c c¬ së. ChÕ ®ä ®éc quyÒn cña nhµ níc vµ c¬ chÕ kinh
tÕ kÕ ho¹ch, quan liªu, mÖnh lÖnh, bao cÊp ®· triÖt tiªu mÊt
c¸c quan hÖ thÞ trêng ë ViÖt nam, lµm cho nÒn kinh tÕ ViÖt
Nam xa l¹ víi thÞ trêng.

ChÝnh chÕ ®é ®éc quyÒn vµ c¬ chÕ quan liªu bao cÊp

®· lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu ®a nÒn kinh
tÕ ViÖt Nam tíi t×nh tr¹ng kÐm hiÖu qu¶ vµ l¹m ph¸t cao.

L¹m ph¸t cña mét nÒn kinh tÕ ®ãng cöa vµ phô thuéc
mét chiÒu vµo c¸c nguån tµi trî bªn ngoµi. NÒn kinh tÕ ViÖt
Nam cho ®Õn n¨m 1988vÒ c¬ b¶n vÉn lµ vÉn lµ mét nÒn
kinh tÕ ®ãng cöa, tuy ®· cã luËt ®Çu t khµ cëi më. Tõ tríc

15
n¨m 1988 vÒ tríc, dêng nh cã rÊt Ýt c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi
vµo ViÖt Nam, c¸c biªn giíi bÞ ®ãng cöa chÆt hÇu nh kh«ng
cã bu«n b¸n biªn giíi, chÝnh s¸ch h¶i quan kh¸ chÆt chÏ
kh«ng khuyÕn khÝch suÊt nhËp khÈu, chÝnh s¸ch suÊt nhËp
c¶nh còng chÆt chÏ kh«ng kÐm. HËu qu¶ lµ c¸c ®ång vån,
hµng ho¸... ®· kh«ng du nhËp vµo ViÖt Nam ®îc mÆc dï thÞ
trêng ViÖt Nam rÊt thiÕu vèn vµ hµng ho¸. T×nh tr¹ng khan
hiÕm hµng ho¸ trªn thÞ trêng ®· kh«ng ®îc gi¶i quyÕt b»ng
c¸ch ngËp khÈu hµng ho¸ bæ xung. §Çu c¬ ph¸t triÓn, cµng
lµm cho cung cÇu kh«ng c©n ®èi, ®Èy gi¸ c¶ lªn cao h¬n.

Ngoµi nh÷ng ®Æc trng chö yÕu trªn ®©y, ta cßn cã thÓ
kÓ ra c¸c ®Æc trng kh¸c cña l¹m ph¸t ViÖt Nam nh:

- L¹m ph¸t cña mét nÒn kinh tÕ mµ c¬ cÊu cña nã bao

gåm nh÷ng nghµnh kÐm hiÖu qu¶ ®îc u tiªn ph¸t triÓn.

- L¹m ph¸t cña mét nÒn kinh tÕ chÞu hËu qu¶ nÆng nÒ
cña c¸c cuéc chiÕn tranh kÐo dµi nhiÒu n¨m. Do vËy nh÷ng
kho¶n chi tiªu cho quèc phßng lín, nh÷ng kho¶n chi phÝ ®·
lµm t¨ng sù th©m hôt ng©n s¸ch vµ gia t¨ng l¹m ph¸t.

- ViÖt nam lµ níc n«ng nghiÖp mµ n¨m nµo còng cã n¬i

bÞ thiªn tai h¹n h¸n lò lôt, mÊt mïa nÆng nÒ, nªn ng©n s¸ch
ph¶i trî cÊp vïng lò lôt.

Tõ nh÷ng ph©n tÝch c¸c ®Æc trng cña l¹m ph¸t, ta cã

thÓ thÊy ®îc nh÷ng nguyªn nh©n cña l¹m ph¸t cña thêi kú
1981-1988.

Tríc hÕt ta cã thÓ t×m thÊy nguyªn nh©n cña l¹m ph¸t
tõ trong chÝnh c¸c thÓ chÕ kinh tÕ ë ViÖt Nam, tõ chÕ ®é
c«ng h÷u trµn lan ®Õn c¬ cÊu kinh tÕ quan liªu bao cÊp,

16
mÖnh lÖnh, ®ãng cöa... ChÝnh thÓ chÕ kinh tÕ nµy d· lµm
cho nÒn kinh tÕ h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn theo híng t¨ng chi
phÝ, t¸ch rêi nhu cÇu, c« lËp víi thÞ trêng thÕ giíi, do vËy mµ
kh«ng thÓ t¹o m«i trêng kinh doanh cã hiÖu qu¶ cho c¸c xÝ
nghiÖp c¸c c«ng ty, thóc ®Èy mÊt c©n ®èi cung cÇu, thu vµ
chi ng©n s¸ch... ThÓ chÕ kÝch thÝch xu híng ph¸t triÓn
kh«ng cã hiÖu qu¶, kh«ng trõng ph¹t c¸c xÝ nghiÖp lµm ¨n
thua lç. §ã lµ nguyªn nh©n s©u xa ®a nÒn kinh tÕ níc ta
l©m vµo t×nh tr¹ng l¹m ph¸t phi m·.

Thø hai nh÷ng nguyªn nh©n cña l¹m ph¸t tõ trong chÝnh
c¸c thÓ chÕ chØ ®¹o sai lÇm cña bé m¸y nhµ níc: c¬ cÊu
kh«ng suÊt ph¸t tõ hiÖu qu¶, chÝnh s¸ch l·i suÊt qu¸ thÊp so
víi møc trît gi¸ lµm d©n chóng kh«ng muèn göi tiÕt kiÖm,
c¸c ng©n hµng chØ lµm chøc n¨ng ph¸t hµnh thu gi÷ mµ
kh«ng lµm chøc n¨ng kinh doang tiÒn tÖ vµ vèn, kh«ng biÕt
®Çu t vµo ngµnh cã hiÖu qu¶, chÝnh s¸ch tµi chÝnh chØ
tÝnh ®Õn viÖc tËn thu vµ ph¸t hµnh tiÒn ®Ó chi mµ kh«ng
biÕt nu«i dìng c¸c nguån thu, vay cña d©n ®Ó chi v.
v..Nh÷ng chÝnh s¸ch nµy trªn thùc tÕ ®· lµm cho c¸c nguån
thu ngµy cµng c¹n kiÖt, ng©n s¸ch ngµy cµng thiÕu hôt vµ
l¹m ph¸t gia t¨ng lµ mét ®iÒu kh«ng tr¸nh khái.

Thø ba, nguyªn nh©n l¹m ph¸t do nh÷ng ®iÒu kiÖn

kh¸ch quan g©y ra nh chiÕn tranh, thiªn tai...

Nh÷ng ®Æc trng trªn ®©y cho thÊy l¹m ph¸t ë ViÖt
Nam thêi kú nµy kh¸c h¼n víi c¸c níc ph¬ng T©y.

17
II. l¹m ph¸t níc ta nh÷ng n¨m 1990-1995

1 - §æi Míi C¬ ChÕ, chÝnh s¸ch.

Nh÷ng kÕt qu¶ bíc cña qu¸ tr×nh ®æi míi c¬ chÕ,
chÝnh s¸ch gi¸ theo ®êng lèi ®¹i héi VI vµ ®¹i héi VII cña
®¶ng cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ®îc thÓ hiÖn tríc hÕt vµ
vÒ c¬ b¶n lµ c¬ chÕ vµ chÝnh s¸ch gi¸ ®· chuyÓn biÕn theo
híng xo¸ bá c¬ chÕ tËp trung, quan liªu bao cÊp, th«ng qua
hÖ thèng hai gi¸ chuyÓn m¹nh sang c¬ chÕ mét gi¸ kinh
doanh phï hîp víi quan hÖ cung cÇu vµ thÞ trêng, b¾t ®Çu tõ
gi¸ mua n«ng s¶n, thuû s¶n, gi¸ b¸n lÎ hµng tiªu dïng vµ dÞch
vô... Vµ ®Õn nay hÇu hÕt c¸c lo¹i vËt t chñ yÕu ; më réng
quyÒn tù chñ vÒ gi¸, ®i ®«i víi ®æi míi c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸,
tù chñ vÒ vèn tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ lêi lç trong s¶n xuÊt
kinh doanh.

ViÖc ®iÒu hµnh kinh tÕ vÜ m« cña nhµ níc ®· cã sù

®ång bé trªn c¸c mÆt tµi chÝnh, tiÒn tÖ vµ diÒu hoµ thÞ tr-
êng gi¸ c¶, béi chi ng©n s¸ch vµ nhu cÇu tÝn dông vèn lu
®éng cho c¸c tæ chøc kinh tÕ ®îc bï ®¾p chñ yÕu b»ng
nguån vay d©n; ng©n hµng ®· cã dù tr÷ ®ñ søc can thiÖp
hai thi trêng vµng vµ ®« la kh«ng ®Ó x¶y ra ®ét biÕn gi¸,
l¹m ph¸t ®· ®îc k×m chÕ vµ gi¶m thÊp lµ kÕt qu¶ næi bËt
trong n¨m 1992.

Gi¸ c¶ thÞ trêng cã xu híng ®i vµo æ ®Þnh. ChØ sè gi¸

b¸n lÎ hµng ho¸ dÞch vô trong nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m 1992
t¨ng 5-6% th¸ng. Tõ th¸ng 3-1992 tèc ®é t¨ng gi¸ liªn tôc
gi¶m, møc t¨ng gi¸ b×nh qu©n hµng thµng tõ 3, 5%trong quÝ I,
xuèng 0, 75% trong quÝ II vµ xuèng cßn 0, 2% trong quÝ III,

18
møc t¨ng gi¸ hµng th¸ng trong quÝ IV lµ 1, 05% tuy cao h¬n
quÝ II vµ III nhng thÊp h¬n nhiÒu so víi møc t¨ng gi¸ trong quÝ
IV c¸c n¨m tríc. Møc t¨ng gi¸ c¶ n¨m lµ 17, 49% thÊp h¬n møc
Quèc héi ®Ò ra tõ ®Çu n¨m (30-40%).

Së dÜ ®¹t ®îc sù æn ®Þnh nh trªn lµ do kÕt qu¶ tæng

hîp cña nhiÒu nh©n tè, nhng tríc hÕt lµ chÝnh s¸ch qu¶n lý
chÆt chÏ khèi lîng tiÒn tÖ t¨ng thªm, më réng viÖc ph¸t hµnh
c¸c tÝn phiÕu, kú phiÕu ®Ó thu hót m¹nh sè tiÒn nhµn rçi
trong d©n, c¶i tiÕn mét bíc c«ng t¸c ®iÒu hoµ lu th«ng tiÒn
tÖ, xo¸ dÇn bao cÊp qua ng©n s¸ch vµ tÝn dông, chÊn
chØnh c«ng t¸c qu¶n lý ngo¹i hèi víi sù can thiÖp trùc tiÕp
cña ng©n hµng vµ thÞ trêng vµng vµ ®o la, ®ång thêi trong
lÜnh vùc gi¸ ®· tiÕp tôc ®æi míi vµ hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n
lý, g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh chèng l¹m ph¸t, ®îc thùc thi trong
cuéc sèng b»ng c¸c gi¶i ph¸p t×nh thÕ vµ c¶ c¸c gi¶i ph¸p c¬
b¶n l©u dµi.

Tõ th¸ng ba n¨m 1989 lÇn ®Çu tiªn sau nhiÒu n¨m l¹m
ph¸t nghiªm träng trong viÖc thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p chèng
l¹m ph¸t cao ®· chó träng ®Õn kh©u träng t©m cÇn xö lý lµ
chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, tÝn dông. Do ®ã còng lµ lÇn ®Çu tiªn ¸p
dông chÝnh s¸ch l·i suÊt phï hîp víi qui luËt cña c¬ chÕ thÞ tr-
êng: ®a l·i suÊt huy ®éng tiÕt kiÖm lªn cao h¬n tèc ®é trît
gi¸. L·i suÊt huy ®éng vµ cho vay c¸c tæ chøc kinh tÕ còng
®îc dÞch gÇn víi l·i suÊt huy ®éng tiÕt kiÖm vµ chØ sè trît
gi¸ thi trêng, rót ng¾n kú h¹n 3 n¨m (ng¾n) vµ 5 n¨m (dµi)
vÒ tiÒn göi tiÕt kiÖm xuèng kh«ng kú h¹n vµ kú h¹n ba
th¸ng. Gi¶i ph¸p t×nh thÕ nµy ®· cã t¸c dông quan träng

19
chÆn ®øng l¹m ph¸t cao. Møc l¹m ph¸t b×nh qu©n th¸ng tõ
14, 2% n¨m1988 gi¶m xuèng cßn 2, 5% n¨m1989.

Møc l¹m ph¸t ®îc k×m chÕ trong c¶ s¸u th¸ng ®Çu n¨m
90, ®· ®Èy lïi nguy c¬ khñng ho¶ng kinh tÕ- chÝnh trÞ- x·
héi, t¹o ®iÒu kiÖn c¶i thiÖn quan hÖ kinh tÕ víi c¸c tæ chøc
tµi chÝng thÕ giíi vµ gãp phÇn æn ®Þnh chÝnh trÞ x· héi t¹o
®îc lßng tin trong níc vµ trªn thÕ giíi vÒ tÝnh ®óng ®¾n vÒ
cuéc ®«Ø míi ë níc ta.

Tuy nhiªn trong viÖc ¸p dông biÖn ph¸p t×nh thÕ n©ng
l·i suÊt tiÕt kiÖm vµ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt nãi chung
còng ®· lµm n¶y sinh nh÷ng m©u thuÉn míi, ngoµi t¸c dông
tÝch cùc cã g©y mét sè tiªu cùc cho nÒn kinh tÕ, ®ã còng
chÝnh lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn t¸i l¹m
ph¸t cao( so víi n¨m 1989 vµ ®Çu 1990) tõ quÝ III/1990 cho
®Õn ®Çu n¨m 1992( tèc ®é trît gi¸ hµng ho¸ hµng th¸ng
b×nh qu©n quÝ III/1990 lµ 4, 5%, quÝ IV/1990 lµ 7, 6% vµ
b×nh qu©n th¸ng cña n¨m 1991 lµ 4, 5%.

L·i suÊt ng©n hµng kh«ng ®îc ®iÒu chØnh kÞp thêi, t-
¬ng øng víi t×nh h×nh l¹m ph¸t theo ®óng tÝnh chÊt t×nh
thÕ cña c«ng cô nµy, nªn cã lóc ®· trë thµnh qu¸ cao so víi
chØ sè trît gi¸. §· kÝch thÝch t¨ng tiÒn göi qu¸ møc, thu hÑp
®Çu t cho s¶n xuÊt vµ lu th«ng g©y khã kh¨n cho kinh tÕ
quèc doanh trong qu¸ tr×nh phôc håi vµ s¾p xÕp l¹i. Nhng
tõ quÝ III/1990 l·i suÊt trë lªn thÊp xa so víi tèc ®ä trît gi¸,
sinh ra bao cÊp trë l¹i cho kinh tÕ quèc doanh vµ ph¸t sinh
nhu cÇu vèn gi¶ t¹o tõ c¬ së.

20
 ViÖc ¸p dông biÖn ph¸p t×nh thÕ sö dông chÝnh s¸ch l·i
suÊt ng©n hµng ®Ó chèng l¹m cao trong n¨m 1989 vµ kÐo
dµi ®Õn quÝ I/1990 ®· lµm c¬ chÕ ng©n hµng bÞ mÐo mã
tr¸i qui luËt, l·i suÊt cho vay thÊp h¬n l·i suÊt huy ®éng tiÒn
tiÕt kiÖm. T×nh tr¹ng nµy tuy cã ®îc kh¾c phôc dÇn trong
n¨m 1991 nhng ®· lµm cho ng©n hµng cµng cho vay cµng
lç, bï lç ng©n s¸ch cho ng©n hµng vµ ng©n hµng kh«ng
chuyÓn sang kinh doanh ®îc. T×nh tr¹ng bao cÊp trong tÝn
dông trong kinh tÕ quèc doanh ( l·i suÊt tÝn dông thÊp h¬n
tèc ®é trît gi¸ ) ®· che giÊu thùc tr¹ng lç cña khu vùc nµy,
h×nh thµnh nhu cÇu gi¶ t¹o vÒ vèn. ViÖc sö dông vèn vay
kÐm hiÖu qu¶ nî khã ®ßi cã lóc ®· lªn ®Õn 20% d nî tÝn
dông cña ng©n hµng nhµ níc. Do vËy chñ tr¬ng “chèng bao
cÊp qua gi¸ ®ång bé víi chèng bao cÊp qua vèn” ®· kh«ng
®îc kiªn tr× vµ thùc thi cã hiÖu qu¶.

ViÖc ¸p dông biÖn ph¸p t×nh thÕ n©ng l·i suÊt tiÕt kiÖm
kh«ng ®ång bé víi thi hµnh c¸c biÖn ph¸p c¬ b¶n chÊn
chØnh kinh tÕ quèc doanh ®æi míi chÝnh s¸ch tµi chÝnh tiÒn
tÖ thay ®æi chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng, s¾p xÕp ®i lao ®éng, tríc
hÕt lµ biªn chÕ khu vùc hµnh chÝnh sù nghiÖp, c¸c chÝnh s¸ch
b¶o hiÓm chuyÓn ng©n hµng sang kinh doanh thùc sù, lµm
lµnh m¹nh thÞ trêng vèn... Cho nªn nh÷ng nguyªn nh©n tiÒm
tµng cña l¹m ph¸t vÉn cßn tån t¹i.

Tõ nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm rót ra trong qu¸ tr×nh

thùc thi c¸c gi¶i ph¸p chèng l¹m ph¸t mang tÝnh t×nh thÕ
cña thêi kú 1989-9991 mµ n¨m 1992 trong viÖc ®iÒu hµnh
nÒn kinh tÕ b»ng c¸c biÖn ph¸p vÜ m« cña nhµ níc ®· cã sù
®ång bé trªn c¸c mÆt tµi chÝnh- tiÒn tÖ vµ®iÒu hoµ thÞ tr-

21
êng gi¸ c¶, béi chi ng©n s¸ch vµ nhu cÇu tÝn dông vèn lu
®éng cho c¸c tæ chøc kinh tÕ ®îc bï ®¾p chñ yÕu b»ng
nguån vay d©n; ng©n hµng ®· cã dù tr÷ ®ñ søc can thiÖp
hai thÞ trêng vµng vµ ®« la kh«ng ®Ó x¶y ra ®ét biÕn vµ
kÕt qu¶ lµ l¹m ph¸t ®· ®îc k×m chÕ. §ã chÝnh lµ tÝnh hiÖn
thùc cña c¸c gi¶i ph¸p chèng l¹m ph¸t, ®ång thêi còng lµ
thµnh c«ng trong ®iÒu hµnh vÜ m« nÒn kinh tÕ ViÖt Nan
trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi kinh tÕ cµng lµm s¸ng tá luËn
®iÓm ®óng ®¾n: chèng l¹m ph¸t vµ chuyÓn sang c¬ chÕ
thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc lµ hai qu¸ tr×nh dan xen
xo¾n xuýt víi nhau, lµm tiÒn ®Ò vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho nhau
®Ó ®¹t tíi nh÷ng môc tiªu c¬ b¶n: t¨ng trëng kinh tÕ k×m
chÕ vµ ®Èy lïi l¹m ph¸t b¶o ®¶m c¸n c©n thanh to¸n th¬ng
m¹i vµ ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi cña qu¸ tr×nh dæi míi c¬
chÕ kinh tÕ vµ c¬ chÕ qu¶n lý do §¶ng ta khëi xíng tõ ®¹i héi
VI (1986).

Tuy l¹m ph¸t ®· ®îc k×m chÕ vµ ®ang cã xu híng gi¶m,

song t×nh h×nh thÞ trêng vµ gi¸ c¶ cña n¨m qua còng béc lé
mét sè tån t¹i ®ã lµ:

Do ®îc mïa l¬ng lóa hµng ho¸ t¨ng nhng viÖc tiªu thô ch-
a ®îc gi¶i quyÕt tÝch cùc nªn gi¸ thãc ë hai vïng ®ång b»ng
®Òu xuèng thÊp cha thùc sù khuyÕn khÝch n«ng d©n s¶n
xuÊt l¬ng thùc.

Hµng ngo¹i trµn vµo nhiÒu qua nhËp lËu ®· g©y khã
kh¨n cho s¶n xuÊt trong níc nhiÒu mÆt hµng ph¶i gi¶m gi¸,
chÞu lç.

22
 ViÖc ®iÒu hoµ lu th«ng tiÒn tÖ cha ®îc c¶i tiÕn ®¸ng
kÓ, c¸c doanh nghiÖp thiÕu vèn nhng kh«ng vay ng©n hµng
do l·i suÊt ng©n hµng vÉn cßn cao.

Nh÷ng kÕt qu¶ ®Æt ®îc cña qu¸ tr×nh ®æi míi c¬ chÕ
vµ chÝnh s¸ch gi¸ vµ chèng l¹m ph¸t trong nh÷ng n¨m qua
kh¼ng ®Þnh: ®êng lèi chñ tr¬ng ®æi míi do §¶ng ta khëi x-
íng tõ ®¹i héi VI ®Õn nay lµ ®óng ®¾n.

2 - Thùc tr¹ng n¨m 1994-1995.

L¹m ph¸t ®· ®îc kiÒm chÕ vµ gi¶m thÊp lµ kÕt qu¶ næi
bËt cña n¨m 1992 vµ 1993. §Õn n¨m1994 vµ 1995 l¹m ph¸t
l¹i gia t¨ng. So víi hai n¨m gÇn ®©y tèc ®é l¹m ph¸t 7 th¸ng
®Çu n¨m 1995 ë møc cao nhÊt (7 th¸ng ®Çu n¨m 1993 lµ 3,
9% vµ 7 th¸ng ®Çu n¨m1994 lµ 7, 2%). L¹m ph¸t ë møc
®¸ng lo ng¹i lµ c¸c nguyªn nh©n chñ yÕu sau:

VÒ c©n ®èi ng©n s¸ch nhµ níc.

- Tuy kÕ ho¹ch thu chi ng©n s¸ch nhµ níc ®îc giao cho
c¸c Bé, cho c¸c dÞa ph¬ng tõ cuèi th¸ng 12 n¨m 1994, nhng
®Õn nay kÕ ho¹ch thu ®¹t ë møc thÊp. Së dÜ nh vËy lµ do
mét sè nguån thu kh«ng cã c¬ së v÷ng ch¾c, thÊt thu thuÕ
nghiªm träng ë mét sè lÜnh vùc, c¬ chÕ thiÕu ®ång bé,
nhÊt qu¸n. Khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh ph¸t triÓn
m¹nh chiÕm 24% GDP nhng chØ nép cã 11% sè thu vÒ thuÕ
vµ phÝ. T×nh tr¹ng t¸c ®éng m¹nh ®Õn tiÕn ®é chi ng©n
s¸ch Nhµ níc, ®Æc biÖt lµ cho ®Çu t ph¸t triÓn. Thªm vµo
®ã viÖc thanh to¸n c¸c kho¶n nî x©y dùng c¬ b¶n tËp trung
trong n¨m 1994chuyÓn sang lín, mét sè nguån chi ph¸t sinh
nh nî níc ngoµi, chi thùc hiÖn ng©n s¸ch x· héi... Trong khi

23
nguån bï ®¾p ng©n s¸ch b»ng con ®êng tÝn dông trong níc
vµ quèc tÕ hÕt søc khã kh¨n, t¹o ¸p lùc cho viÖc gia t¨ng
cung cÊp tiÒn tÖ trong nÒn kinh tÕ.

VÒ tæ chøc ®iÒu hµnh nÒn kinh tÕ th«ng qua chÝnh

s¸ch tiÒn tÖ.

- MÆc dï ng©n s¸ch nhµ níc cã nhiÒu cè g¾ng trong

viÖc qu¶n lý ®iÒu hµnh nÒn kinh tÕ b»ng chÝnh s¸ch tiÒn
tÖ, nhng trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y næi lªn mét sè v¾n
®Ò.

ViÖc thùc hiÖn, duy tr× kh«ng nghiªm ngÆt tû lÖ dù tr÷

tiÒn mÆt b¾t buéc ®èi víi c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i ; viÖc
t¨ng vèn tÝn dôngvµ chËm thu håi vèn tÝn dông ®Õn h¹n
ph¶i tr¶ cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i lµm gia t¨ng tæng ph-
¬ng tiÖn thanh to¸n trong nÒn kinh tÕ.

ViÖc më réng vµ ph¸t triÓn c¸c nghiÖp vô trong kinh

doanh cña ng©n hµng th¬ng m¹i vµ chÝnh s¸ch sö dông
ngo¹i tÖ trong nÒn kinh tÕ thêi gian qua võa qua lµm t¨ng l-
îng tiÒn göi vµo ng©n hµng, lµm t¨ng hÖ sè tiÒn, do ®ã lµm
t¨ng tæng ph¬ng tiÖn thanh to¸n.

Møc nî tÝn dông cña ng©n hµng thêng m¹i t¨ng qu¸
nhanh; nhiÒu lÜnh vùc ®Çu t kÐm hiÖu qu¶, dµn tr¶i, t×nh
tr¹ng c¸c c«ng tr×nh dë dang phæ biÕn lµm trÇm träng thªm
sù mÊt c©n ®èi hµng – tiÒn trong nÒn kinh tÕ. H¬n n÷a, l-
îng tiÒn mÆt trong lu hµnh kh«ng cßn thu hót qua kªnh
ng©n hµng, t¹o ¸p lùc kh¸ ®èi víi gi¸ c¶ thÞ trêng, ®Æc biÖt
khi cã sù biÕn ®éng vÒ gi¸ c¶.

24
 Cã nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau khi xem xÐt ngyªn nh©n cña
l¹m ph¸t cña níc ta trong thêi gian qua. Mét sè ý kiÕn cho
r»ng th©m hôt ng©n s¸ch nhµ níc trong thêi gian qua. Mét
sè ý kiÕn cho r»ng th©m hôt ng©n s¸ch nhµ níc, qu¶n lý
®iÒu hµnh thÞ trêng trong thêi gian qua kh«ng tèt g©y ra
t×nh tr¹ng thiÕu mét sè mÆt hµng nh g¹o, xi m¨ng, giÊy... ;
xuÊt khÈu hµng lËu t¨ng, më réng qu¸ møc h¹n tÝn dông cña
c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i... lµm cho l¹m ph¸t gia t¨ng. Do ®ã
cÇn ph¶i lµm râ mèi quan hÖ cña c¸c nh©n tè trªn víi t×nh
tr¹ng l¹m ph¸t gia t¨ng trong thêi gian qua.

- Thø nhÊt, viÖc th©m hôt ng©n s¸ch thêng xuyªn vµ

khã kh¨n trong viÖc t×m kiÕm nguån bï ®¾p lîng th©m hôt
nµy, t¹o nªn ¸p lùc t¨ng cung tiÒn. Tuy nhiªn nÕu viÖc bï
®¾p lîng th©m hôt nµy b»ng con ®êng tÝn dông nhµ níc
nh b¸n tr¸i phiÕu chÝnh phñ th× kh«ng ¶nh hëng g× tíi chØ
sè gi¸ c¶ hµng ho¸ vµ dÞch vô trªn thÞ trêng. NhiÒu níc trªn
thÕ giíi cã thêi kú th©m hôt ng©n s¸ch t¨ng nhng tû lÖ l¹m
ph¸t vÉn ®îc duy tr× ë mét møc nhÊt ®Þnh. Do vËy th©m
hôt ng©n s¸ch nhµ níc kh«ng ph¶i lµ nguyªn nh©n trùc tiÕp
g©y ra l¹m ph¸t.

- Thø hai, t×nh tr¹ng biÕn ®éng lín vÒ gi¸ c¶ mét sè lo¹i
hµng ho¸ trong thêi gian võa qua do mÊt c©n ®èi cung cÇu
vÒ lo¹i hµng ho¸ trªn thÞ trêng. NÕu nh cung tiÒn tÖ kh«ng
®æi th× sù t¨ng gi¸ ®ét biÕn víi mét sè mÆt hµng lµm thay
®æi c¬ cÊu tiªu dïng trong x· héi, thùc hiÖn ph©n phèi l¹i
gi÷a c¸c c¸ nh©n vµ c¸c tæ chøc trong nÒn kinh tÕ. Do vËy
sù sèt gi¸ ®èi víi mét sè lo¹i hµng ho¸ kh«ng ph¶i lµ nguyªn
nh©n chñ yÕu cña l¹m ph¸t trong thêi gian qua. Tuy nhiªn

25
trªn thùc tÕ sù t¨ng gi¸ ®ét biÕn còng t¹o ra ¸p lùc t¨ng cung
tiÒn tÖ, lµm thay ®æi lîng tiÒn mÆt dù tr÷ trong d©n th«ng
qua ng©n hµng t¸c ®éng ®Õn chØ sè gi¸ c¶.

- Thø ba, xuÊt khÈu lËu qua mét sè lo¹i hµng ho¸, ®Æc
biÖt lµ g¹o t¹o nªn mÊt c©n ®èi cung cÇu ®Èy gi¸ c¶ loai
hµng ho¸ ®ã lªn chõ kh«ng ¶nh hëng ®Õn t×nh tr¹ng l¹m
ph¸t ë níc ta trong thêi gian qua.

Thø t viÖc t¨ng quy m« tÝn dông cña c¸c ng©n hµng th-
¬ng m¹i ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn lam ph¸t. ViÖc t¨ng vån tÝn
dông cho ng©n hµng th¬ng m¹i lµm t¨ng c¬ sè tiÒn; më
réng quy m« tÝn dông lµm t¨ng hÖ sè tiÒn, lµm cho tæng
ph¬ng tiÖn thanh to¸n trong nÒn kinh tÕ t¨ng. C¸c NHTM di
vay ®Ó cho vay c¸c nguån lùc tµi chÝnh t¹m thêi nhµn rçi,
thùc hiÖn viÖc tÝch tô tËp trung vèn, t¨ng hiÖu qu¶ sö dông
vèn trong nÒn kinh tÕ cÇn ®îc ph¸t huy. §Ó kiÒm chÕ l¹m
ph¸t do ho¹t ®éng tÝn dông ngµy cµng më réng cña hÖ
thèng NHTM lµ chøc n¨ng cña ng©n hµng Nhµ níc, th«ng qua
c¸c nghiÖp vô cña nã; tuyÖt nhiªn kh«ng nªn khèng chÕ h¹n
møc tÝn dông tù huy ®éng trong nÒn kinh tÕ ®Ó t¸i ®Çu t.

III. Mèi quan hÖ gi÷a l¹m ph¸t vµ t¨ng trëng kinh tÕ.

Nãi chung ë ViÖt Nam kh«ng ai cho r»ng cã thÓ vµ cÇn

ph¶i lo¹i bá l¹m ph¸t trong ®iÒu kiªn t¨ng trëng ë møc hai
con sè. Song l¹m ph¸t ë møc nµo thi tån t¹i hai ý kiÕn kh¸c
nhau:

Luång ý kiÕn thø nhÊt cho r»ng, nªn kiÓm so¸t l¹m ph¸t ë
møc 1, 2-1, 5 lÇn tèc ®é t¨ng trëng lµ cã thÓ chÊp nhËn ®îc.

26
 Luång ý kiÕn thø hai cho r»ng cÇn kiÓm so¸t l¹m ph¸t ë
møc b»ng hoÆc thÊp h¬n møc ®é t¨ng trëng.

ViÖc xÐt l¹m ph¸t trong mèi quan hÖ víi t¨ng trëng lµ
®óng, nhng cÇn ph¶i n¾m chÆt víi t×nh h×nh thùc tÕ cña
®Êt níc vµ kinh nghiÖm cña c¸c níc cã ®iÒu kiÖn gièng ta.
Bëi lÏ, ë c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn, trong giai ®o¹n suy tho¸i
võa qua, tèc ®é t¨ng trëng cña hä rÊt thÊp(0-2%) do ®ã hä
cã thÓ chÊp nhËn l¹m ph¸t ë møc 2-3%(tøc lµ cao h¬n møc
®é t¨ng trëng) ®Ó kÝch thÝch t¨ng trëng. Song ë c¸c níc
®ang ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ níc cã tèc ®é t¨ng trëng cao ë
giai ®o¹n ®Çu nh níc ta, th× quan ®iÎm gi÷ tèc ®é l¹m ph¸t
cao h¬n møc ®é t¨ng trëng lµ rÊt nguy hiÓm, ®iÒu nµy thÓ
hiÖn ë 2 gãc ®é:

- Thø nhÊt, kinh nghiÖm c¸c níc cho thÊy, khi l¹m ph¸t lªn
tíi trªn 10% th× ChÝnh phñ kh«ng cßn kiÓm so¸t ®îc n÷a vµ
nÒnkinh tÕ r¬i vµo thÕ kh«ng æn ®Þnh.

- Thø hai, nÕu chó ý tíi mèi quan hÖ nh©n qu¶ gi÷a l¹m
ph¸t vµ t¨ng trëng, th× cã thÓ thÊy vßng xo¸y nh sau: l¹m
ph¸t cao -> l·i suÊt cao -> ®Çu t thÊp ->t¨ng trëng chËm. VÝ
dô l¹m ph¸t lµ 15% thi l·i suÊt ph¶i lµ 22- 27% víi møc l·i suÊt
nµy c¸c foanh nghiÖp kh«ng d¸m m¹o hiÓm ®Çu t do ®ã tû
lÖ ®Çu t sÏ thÊp vµ tèc ®é t¨ng trëng sÏ chËm. Trong sè c¸c
níc khu vùc Philippin lµ mét bµi häc rÊt râ. Trong nh÷ng n¨m
60-70 ®©y lµ mét níc cã triÓn väng cao nhÊt trong vïng nh-
ng sau ®ã do tû lÖ l¹m ph¸t cao h¬n tèc ®é t¨ng trëng kinh
tÕ nªn nÒn kinh tÕ níc nµy bÞ tôt hËu dÇn so víi c¸c níc trong
khu vùc kh¸c.

27
 Tõ ph©n tÝch trªn chóng t«i cho r»ng ph¶i cã viÖc duy
tr× tèc ®é t¨ng trëng cao h¬n tèc ®é l¹m ph¸t lµ môc tiªu
hµng ®Çu trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ t¨ng trëng hai con
sè nÕu kh«ng chóng ta sÏ lµm l¹i con ®êng mµ Philippin ®·
®i.

VËy ®Ó kiÓm so¸t theo môc tiªu trªn th× ph¶i lµm g×?

NÒn kinh tÕ níc ta ®· vît qua ®îc thêi kú rèi lo¹n l¹m ph¸t
nh nh÷ng n¨m 1986-1991 kh«ng thÓ t¸i diÔn, nhng s¾p tíi
chóng ta sÏ ph¶i ®¬ng ®Çu víi l¹m ph¸t c¬ cÊu. Tøc lµ sù
mÊt c©n ®èi trong c¬ cÊu ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. §©y
lµ hÖ qu¶ tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh t¨ng trëng ë giai ®o¹n ®Çu
vµ rÊt khã tr¸nh khái. Tuy nhiªn nÕu chÝnh phñ thùc sù quan
t©m, th× ¶nh hëng cña nã sÏ gi¶m ®i.

28
 ch¬ng III

KiÒm ChÕ l¹m ph¸t

vµ chèng l¹m ph¸t ë níc ta

I. nhµ níc vµ l¹m ph¸t

Sau 5 n¨m ®i vµo c¬ chÕ thÞ trêng, ViÖt Nam ®· thµnh

c«ng ®¸ng kÓ trong viÖc gi¶m dÇn chØ sè l¹m ph¸t. NÕu
n¨m 1991 chØ sè l¹m ph¸t ë møc 67%, th× n¨m 1992 chØ sè
®ã lµ 17%, n¨m 1993 lµ 5, 2%, n¨m 1994 lµ 14, 4%, vµ ba
th¸ng ®Çu n¨m 1995 lµ trªn 6%. Tõ thùc tÕ ®ã chóng ta cã
thÓ rót ra lµ, trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng l¹m ph¸t lµ mét
hiÖn tîng kinh tÕ-x· héi ®¬ng nhiªn. Nh chóng ta ®· biÕt,
l¹m ph¸t ®· tõng x¶y ra rÊt sím trong lÞch sö nh©n lo¹i.
Trong x· héi hiÖn ®¹i, nhÊt lµ sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø
hai, l¹m ph¸t ®· trë thµnh hiÖn tîng kinh tÕ mang tÝnh phæ
biÕn trªn toµn thÕ giíi, tõ c¸c níc nghÌo ®Õn c¸c níc giÇu cã
nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cao.

Cã ý kiÕn cho r»ng, trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng “ l¹m

ph¸t lµ hiÖn tîng phæ biÕn khi lu th«ng dÊu hiÖu gi¸ trÞ
kh«ng cã vµng ®¶m b¶o”. C¸c ý kiÕn kh¸c l¹i cho r»ng “ l¹m
ph¸t lµ mét chÝnh s¸ch khai th¸c gi¸n tiÕp ®Æc biÖt nhanh
chãng vµ tèi ®a nhÊt c¸c h×nh thøc ph©n phèi l¹i, song
kh«ng ph¶i lµ v« h¹n, ®èi víi gi¸ trÞ vËt chÊt cña x· héi mµ
Nhµ níc cña mçi giai cÊp cÇm quyÒn sö dông ®Ó ®¸p øng
nhu cÇu chi tiªu vµ lîi Ých cÊp b¸ch cña nhµ níc”.

29
 Qu¶ thËt l¹m ph¸t trong hiÖn ®¹i kh«ng thÓ t¸ch rêi viÖc
sö dông tiÒn dÊu hiÖu thuÇn tuý vµ nhµ níc sö dông l¹m ph¸t
nh mét chÝnh s¸ch tµi chÝnh quan träng. Nhng ®ã chØ lµ
®iÒu kiÖn ho¹t ®éng cña l¹m ph¸t chø cha quyÕt ®Þnh sù
tån t¹i cña l¹m ph¸t. TÝnh tÊt yÕu cña l¹m ph¸t trong nÒn
kinh tÕ thÞ trêng chÝnh lµ sù ph¸t triÓn mÊt c©n ®èi cña
nÒn kinh tÕ ®ã. Do sù ph¸t triÓn mÊt c©n ®èi cña nÒn kinh
tÕ thÞ trêng, quan hÖ cung cÇu vÒ hµng ho¸ vËn ®éng
trong tr¹ng th¸i c©n b»ng, hoÆc lµ cÇu lín h¬n cung, hoÆc
lµ cung lín h¬n cÇu, l¹m ph¸t chÝnh lµ b¾t nguån chñ yÕu tõ
t×nh tr¹ng cÇu vÒ hµng ho¸ vµ dÞch vô lín h¬n cung vÒ
hµng ho¸ vµ dÞch vô, khiÕn cho gi¸ c¶ hµng ho¸ vµ dÞch vô
t¨ng lªn mang tÝnh phæ biÕn.

ChÝnh s¸ch l¹m ph¸t thùc chÊt lµ tæng hoµ nh÷ng gi¶i
ph¸p cña mét nhµ níc nh»m sö dông l¹m ph¸t ®Ó thùc thi c¸c
môc tiªu kinh tÕ x· héi trong tõng thêi kú nhÊt ®Þnh. Nã bao
gåm viÖc lîi dông mÆt tÝch cùc cña l¹m ph¸t vµ ng¨m chÆn
vµ kiÒm chÕ hËu qu¶ cña viÖc lîi dông Êy, nh»m t¹o ra mét
m«i trêng thuËn l¬i ®Ó ph¸t triÓn, t¨ng trëng kinh tÕ, gi¶i
quyÕt viÖc lµm cho x· héi. Râ r»ng chÝnh s¸ch l¹m ph¸t cña
c¸c nhµ níc hiÖn ®¹i kh«ng chØ bã hÑp ë viÖc in tiÒn ®Ó bï
®¾p béi chi ng©n s¸ch, mÆc dï nã vÉn lµ néi dung quan
träng cña chÝnh s¸ch l¹m ph¸t. Ngµy nay chÝnh s¸ch l¹m ph¸t
bao gåm c¶ nh÷ng néi dung quan träng kh¸c, nh nhµ níc
ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó khèng chÕ ®îc møc ®é in thªm
tiÒn ®Î gi¶i quyÕt viÖc b«Þ chi ng©n s¸ch, nh÷ng gi¶i ph¸p
duy tr× t¨ng trëng liªn tôc cña nÒn kinh tÕ, gi¶m dÇn sè ngêi
thÊt nghiÖp, ®¶m b¶o c«ng ¨n viÖc lµm cho ®¹i bé phËn ng-

30
êi cã søc lao ®éng trong x· héi. VËy mÊu vÊn ®Ò ë ®ay lµ
gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a t¨ng trëng kinh tÕ vµ tèc ®é
l¹m ph¸t.

Cã hai trêng hîp ph¶i quan ®iÓm vÒ viÖc gi¶i quyÕt mèi
quan hÖ nµy. NhiÒu nhµ kinh tÕ trªn thÕ giíi cho r»ng, sù æn
®Þnh gi¸ c¶ lµ nÒn t¶ng tèi u cho sù t¨ng trëng nhanh. Sù
æn ®Þnh gi¸ c¶ ë ®©y ®¬ng nhiªn kh«ng cã nghÜa lµ sù cè
®Þnh gi¸ c¶ nh ®· thùc hiÖn ë ViÖt Nam còng nh ë nhiÒu níc
XHCN tríc ®©y, mµ ®ã lµ sù biÕn ®éng chØ sè gi¸ qua c¸c
th¸ng trong n¨m còng nh trong n¨m lµ rÊt nhá. Thc chÊt
®©y lµ h×nh thøc dïng l¹m ph¸t ®Ó kÝch thÝch t¨ng trëng
kinh tÕ.
Nét sè nhµ kinh tÕ kh¸c cho r»ng, ®iÒu ®¸ng sî kh«ng ph¶i lµ l¹m ph¸t nãi chung
mµ lµ lo¹ l¹m ph¸t cao, chØ sè gi¸ c¶ hµng n¨m biÕn ®éng tõ hai con sè trë lªn. Cßn nh
loai l¹m ph¸t võa ph¶i, chØ sè biÕn ®éng díi hai con sè mét n¨m th× l¹i t¹o ®iÒu kiÖn
®Ó vËn dông tµi chÝnh thóc ®Èy sù t¨ng trëng kinh tÕ. Thùc tiÔn ph¸t triÓn nÒn kinh
tÕ cña c¸c trªn thÕ giíi tõ nh÷ng n¨m 70 trë l¹i ®©y cho thÊy, viÖc gi¶i quyÕt mèi quan
hÖ gi÷a l¹m ph¸t vµ t¨ng trëng kinh tÕ kh«ng thÓ cã mét c«ng thøc chung, nhng chóng ta
cã thÓ ®a ra c¸c ®Þnh híng chung nhÊt ®èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn:

- CÇn m¹nh d¹n sö dông l¹m ph¸t ®Ó t¨ng trëng kinh tÕ

khi hoµn c¶nh cho phÐp, nhng chØ sè l¹m ph¸t kh«ng nªn vît
qu¸ 10% mét n¨m.

- Trong trêng hîp cã nhiÒu nguyªn nh©n chi phèi mµ nÒn

kinh tÕ ph¸t triÓn qu¸ nãng(trªn 10% mét n¨m), chØ sè l¹m
ph¸t cao trªn 10% mét n¨m th× ph¶i ¸p dông mäi biÖn ph¸p
®Ó h¹ sèt cho nÒn kinh tÕ, ®a l¹m ph¸t trë l¹i l¹m ph¸t võa
ph¶i. Nh vËy, ®iÒu khã kh¨n kh«ng ph¶i lµ b¶n th©n chÝnh
s¸ch l¹m ph¸t mµ lµ c¬ chÕ sö dông nã.

31
 NhiÒu nhµ kinh tÕ ®· nghiªn cøu mèi quan hÖ gi÷a l¹m
ph¸t vµ viÖc lµm. Nhµ kinh tÕ häc ngêi Anh A. W. Philip cho
r»ng gi÷a l¹m ph¸t vµ thÊt nghiÖp cã méi liªn hÖ trao ®æi
bÒn v÷ng vµ l¹m ph¸t cao th× thÊt nghiÖp gi¶m, l¹m ph¸t
thÊp th× thÊt nghiÖp l¹i cao.

Lý thuyÕt nµy cã thÓ thÝch hîp víi mét giai ®o¹n ph¸t
triÓn nµo ®ã nhng nh×n chung lµ kh«ng cßn thÝch hîp. Ngêi
ta thÊy r»ng tõ nh÷ng n¨m 70 trë l¹i ®©y, ë nhiÒu níc trªn
thÕ giíi l¹m ph¸t cao ®i ®«i víi thÊt nghiÖp trÇm träng.

VËy mèi quan hÖ gi÷a l¹m ph¸t vµ thÊt nghiÖp cßn tuú
thuéc vµo mèi quan hÖ gi÷a l¹m ph¸t vµ t¨ng trëng kinh tÕ.
Khi t¨ng trëng kinh tÕ th× viÖc lµm sÏ ra t¨ng vµ khi kinh tÕ
suy tho¸i th× viÖc lµm gi¶m, thÊt nghiÖp gia t¨ng. Nh vËy
®iÒu c¬ b¶n lµ ph¶i duy tr× ®îc sù gia t¨ng liªn tôc cña nÒn
kinh tÕ.

Tuy cã nh÷ng ý kiÕn kh¸c nhau, nhng nãi chung c¸c nhµ
níc trªn thÕ giíi ®Òu chÊp nhËn l¹m ph¸t vµ t×m mäi c¸ch
®Ó chinh phôc l¹m ph¸t phôc vô cho c¸c môc tiªu kinh tÕ x·
héi cña m×nh. Thùc tiÔn chinh phôc l¹m ph¸t cña thÕ giíi vµ
cña ViÖt Nam cho thÊy l¹m ph¸t cã thÓ chinh phôc ®îc, nhng
v× l¹m ph¸t lµ sù biÕn ®éng cña gi¸ nªn kh«ng thÓ cã
chuyÖn chinh phôc ®îc nhng v× l¹m ph¸t lµ sù biÕn ®éng
vÒ gi¸ nªn kh«ng thÓ chinh phôc mét lÇn lµ song, mµ ®ã lµ
cuéc chiÕn l©u dµi thêng xuyªn. H¬n n÷a cuéc chiÕn ®Êu
nµy ë mçi níc l¹i cã mÇu s¾c riªng, thay ®æi theo tõng giai
®o¹n nªn kh«ng thÓ cã liÒu thuèc chung cho mäi lóc mäi
n¬i. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò trong c¬ chÕ kiÒm chÕ l¹m
ph¸t hiÖn nay lµ gi¶ quyÕt møc béi chi ng©n s¸ch, qu¶n lý

32
c¸c kho¶n vay nî vµ viÖn trî quèc tÕ. Kh«ng thÓ ®Ó tiÒn vËt t
tµi snr viÖn trî vµ vay nî bÞ ph©n t¸n, ®iÒu tiÕt tÝn dông cu¶
toµn bé nÒn kinh tÕ d©n vµ kh«ng thÓ kh«ng quan t©m ®Õn
v¾n ®Ò th«ng tin vÒ t×nh h×nh s¶n xuÊt- kinh doanh, thÞ tr-
êng gi¸ c¶.

II. C¸c ph¬ng ph¸p chñ yÕu chèng l¹m ph¸t ë ViÖt Nam

§Ó thùc hiÖn môc tiªu t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ

®¹t môc tiªu d©n giÇu níc m¹nh x· héi c«ng b»ng v¨n minh.
Thùc hiÖn môc tiªu c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n-
íc, vÊn ®Ò chèng l¹m ph¸t cÇn ®îc b¶o ®¶m vµ lu«n duy tr×
ë møc hîp lý. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, cuéc ®Êu tranh
kiÒm chÕ vµ ®Èy lïi l¹m ph¸t tuy ®· thu ®îc kÕt qu¶ nhÊt
®Þnh, nhng kÕt qu¶ cha thËt v÷ng ch¾c vµ nguy c¬ t¸i l¹m
ph¸t cao vÉn cßn tiÒm Èn. Do ®ã kiÒm chÕ vµ kiÓm so¸t l¹m
ph¸tvÉn lµ mét nhiÖm vô quan träng. §Ó kiÒm chÕ vµ kiÓm
so¸t cã hiÖu qu¶, cÇn ¸p dông tæng thÓ c¸c gi¶i ph¸p: ®©y
m¹nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt, gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt vµ lu th«ng,
triÖt ®Ó tiÕt kiÖm trong chi tiªu, t¨ng nhanh nguån vèn dù
tr÷, b¶o ®¶m c¸c c©n ®èi lín cña nÒn kinh tÕ nh»m b¶o
®¶m tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ theo dù kiÕn, ®ång thêi ph¶i
®Èy m¹nh c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr-
êng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc, lµm cho c¸c yÕu tè tÝch cùc
cña thÞ trêng ngµy cµng ®îc hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn. VËy
®Ó thùc hiÖn chèng l¹m ph¸t chóng ta cã nh÷ng chñ tr¬ng
vµ gi¶i ph¸p sau:

TËp chung mäi nguån lùc, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng,
triÖt ®Ó tiÕt kiÖm, gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt ®Ó ®Èy m¹nh
s¶n xuÊt. Thñ tíng chÝnh phñ ®· giao cho bé kÕ ho¹ch vµ

33
®Çu t phèi hîp víi c¸c Bé c¸c ngµnh cã liªn quan nghiªn cøu
bæ sung hoµn thiÖn c¸c c¬ chÐ chÝnh s¸ch chung vÒ qu¶n
lý kinh tÕ, b¶o ®¶m c¸c c©n ®èi lín cho nÒn kinh tÕ t¨ng tr-
ëng nhanh vµ bÒn v÷ng; tËp chung mäi nguån lùc nh»m
®Èy m¹nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt víi hiÖu qu¶ ngµy cµng cao;
gi÷ v÷ng chÊn chØnh hÖ thèng doanh nghiÖp Nhµ níc ®Ó
ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ h¬n, s¾p xÕp tèt m¹ng líi lu th«ng
hµng ho¸, x©y dùng khèi lîng dù tr÷ lu th«ng ®ñ m¹nh, nhÊt
lµ nh÷ng mÆt hµng thiÕt yÕu, ®Ó Nhµ níc cã kh¶ n¨ng can
thiÖp vµo thÞ trêng, b×nh æn gi¸ c¶, t¹o m«i trêng thuËn lîi
®Ó c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng b×nh ®¼ng, tham gia c¹nh
tranh lµnh m¹nh, hµng ho¸ lu th«ng th«ng suèt tõ s¶n xuÊt
®Õn tiªu dïng.

C¸c gi¶i ph¸p tiÌn tÖ tµi chÝnh: Khèng chÕ tæng ph¬ng
tiÖn thanh to¸n phï hîp v¬Ý yªu cÇu cña t¨ng trëng kinh tÕ
møc t¨ng tèi ®a trong kho¶ng 21%; d nî tÝn dông t¨ng
kho¶ng 21-26%, huy ®éng vèn t¨ng 40-45%, trong ®ã vèn
trong níc t¨ng 19-20%; tiÕp tôc ®iÒu chØnh l·i suÊt vµ tû gi¸
phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ-x· héi trong
giai ®o¹n míi. §Ó thùc hiÖn ôc tiªu trªn. ng©n hµng nhµ níc
ph¶i phèi hîp chÆt chÏ víi bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t. Bé tµi chÝnh
vµ c¸c Bé, c¸c ngµnh cã liªn quan tËp trung thùc hiÖn kiªn
quyÕt mét sè gi¶i ph¸p sau ®©y:

a) TiÕp tôc triÓn khai ph¸t triÓn thÞ trêng vèn ng¾n h¹n,
cñng cè thÞ trêng tÝn phiÕu kho b¹c. Ng©n hµng nhµ níc cÇn
phèi hîp víi Bé tµi chÝnh tæ chøc ®iÒu hµnh cã hiÖu qu¶
ho¹t ®éng cña c¸c thÞ trêng nµy nh»m thóc ®Èy t¨ng trëng

34
kinh tÕ, gãp phÇn kiÓm so¸t l¹m ph¸t nhÊt lµ trong dip tÕt
nguyªn ®¸n.

b). Ng©n hµng nhµ níc ®iÒu hµnh chÆt chÏ ph¬ng tiÖn
thanh to¸n ®· dù kiÕn:Thu håi nî ®Õn h¹n vµ qu¸ h¹n, kh«ng
chª h¹n møc tÝn dông kiÓm so¸t ®Þnh møc dù tr÷ b¾t buéc
theo ph¸p lÖnh Ng©n hµng, lo¹i bá tÝn phiÕu kho b¹c trong
c¬ cÊu dù tr÷ b¾t buéc vµ t¨ng t¬ng øng phÇn tiÒn göi trªn
tµi kho¶n cña Ng©n hµng nhµ níc.

c. ) Ng©n hµng Nhµ níc cÇn s¬ kÕt kinh nghiÖm ®iÒu

hµng thÞ trêng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng ®Ó cã nh÷ng söa
®æi bæ sung cÇn thiÕt nh»m ®¸p øng yªu cÇu mua b¸n
ngo¹i tÖ gi÷a c¸c ng©n hµng víi c¸c tæ chøc kinh tÕ. ViÖc
mua ngo¹i tÖ cña ng©n hµng nhµ níc chØ thùc hiÖn khi cã
QuyÕt ®Þnh cña Thñ tíng ChÝnh phñ. t¨ng cêng kiÓm tra
kiÓm so¸t vµ tõng bíc thùc hiÖn nhanh h¬n chñ tr¬ng “ trªn
®Êt ViÖt Nam chØ tiªu tiÒn ViÖt nam.

d). Bªn c¹nh c¸c c«ng cô ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ
trùc tiÕp, cÇn ¸p dông thµnh c¸c chuyÓn gi¸n tiÕp ®Ó ®iÒu
hµnh l·i suÊt thÞ trêng, ®iÒu hoµ lu th«ng tiÒn tÖ, më réng
viÖc thanh to¸n. Ng©n hµng nhµ níc theo dâi kiÓm tra t¹i c¸c
ng©n hµng th¬ng m¹i viÖc gi¶m l·i suÊt cho vay so víi hiÖn
nay ®Ó cã ph¬ng ¸n gi¶m tiÕp l·i suÊt cho vay kÝch thÝch
®Çu t.

- C¸c biÖn ph¸p vÒ ng©n s¸ch nhµ níc.

a. ) PhÊn ®Êu t¨ng thu, thùc hiÖn triÖt ®Ó tiÕt kiÖm chi
nh»m gi¶m béi chi ng©n s¸ch nhµ níc, t¨ng dù tr÷ tµi chÝnh
b¶o ®¶m c©n ®èi ng©n s¸ch nhµ níc v÷ng ch¾c, lµnh

35
m¹nh lµ biÖn ph¸p c¬ b¶n ®Ó gãp phÇn kiÒm chÕ l¹m ph¸t.
C¸c ngµnh, c¸c cÊp ph¶i cã viÖc chØ ®¹o thu, chi ng©n s¸ch
lµ nhiÖm vô träng t©m cña m×nh.

b) §i ®«i víi viÖc nghiªn cøu chÝnh s¸ch thuÕ. Bä tµi

chÝnh, Táng côc h¶i quan vµ uû ban nh©n d©n c¸c cÊp cÇn
t¨ng cêng c«ng t¸c qu¶n lý thu vµ chèng thÊt thu thuÕ, b¶o
®¶m thu ®óng, thu ®ñ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Phèi
hîp víi c¸c nghµnh c¸c cÊp qu¶n lý chÆt chÏ ®èi tîng nép
thuÕ, ®Êu tranh chèng bu«n lËu vµ kinh doanh tr¸i ph¸p
luËt, khai man doanh sè vµ chÇy ú trong viÖc nép thuÕ. Tæ
chøc thanh tra vµ kiªmt tra viÖc thu thuÕ, c¶i tiÕn thñ tôc
nép thuÕ, tr¸nh phiÒn hµ cho ngêi nép thuÕ.

c) C¸c Bé ngµnh dÞa ph¬ng vµ ®¬n vÞ c¬ së thùc hiÖn

nghiªm tóc chØ thi cña Ban BÝ th, NghÞ quyÕt cña Quèc héi
vÒ thùc hiÖn tiÕt kiªm, chèng l·ng phÝ, chèngtham nhòng,
chèng bu«n lËu, tæ chøc sö dông vèn ng©n s¸ch Nhµ níc
®óng môc ®Ých, cã hiÖu qu¶ vµ ph¶i chiu tr¸ch nhiÖm ®èi
víi kho¶n chi sai chÕ ®é lµm thÊt tho¸t tµi s¶n vµ nh÷ng
kho¶n chi l·ng phÝ, ph« tr¬ng h×nh thøc.

d) TiÕp tôc s¾p xÕp l¹i khu vùc doanh nghiÖp nhµ níc
nh»m n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, chèng thÊt tho¸t, l·ng
phÝ vån tµi s¶n Nhµ níc. Bé tµi chÝnh khÈ ch¬ng hoµn thµnh
®Ò ¸n ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý doanh nghiÖp nhµ níc tr×nh
Thñ tíng ChÝnh phñ, triÓn khai réng r·i chÕ ®é kÕ to¸n míi
trong c¸c doanh nghiÖp, t¨ng cêng kiÓm tra, híng dÉn ®Ó
®a ho¹t ®éng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp ®i vµo nÒ nÕp,
®óng chÕ ®é.

36
 - C¸c biÖn ph¸p vÒ ®iÒu hµnh cung cÇu thÞ trêng:

a) Thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ®Ó hµng ho¸ lu th«ng th«ng

suèt trong c¶ níc nh»m ng¨n chÆn c¸c hiªn tîng ®Çu c¬,
tÝch tr÷ khan hiÕm gi¶ t¹o, kÝch gi¸ t¨ng lªn thiÖt h¹i cho
s¶n suÊt vµ ®êi sèng. Bé th¬ng m¹i chñ tr× cïng c¸c bé
ngµnh liªn qu¸n sím cã ®Ò ¸n qu¶n lý thÞ trêng, tiªu thô
hµng ho¸ phï hîp víi c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ
níc. X©y dùng m¹ng líi th¬ng nghiÖp víi sù tham gia cña c¸c
thµnh phÇn kinh tÕ, trong ®ã doang nghiÖp quèc doanh
ph¶i chñ ®éng chi phèi thÞ trêng ViÖc qu¶n lý thÞ trêng ph¶i
g¾n víi ®Æc thï cña tõng khu vùc.

VÒ diÒu hµnh c©n ®èi cung cÇu hµng ho¸. Bé KÕ Ho¹ch

vµ §Çu t chñ tr× phèi hîp víi c¸c c¬ quan qu¶n lý ngµnh hµng
phèi hîp víi c¬ quan chøc n¨ng chÞu tr¸ch nhiÖm theo dâi
diÔn biÕn cung cÇu nh÷ng mÆt hµng thuéc Bé, c¬ quan cña
m×nh qu¶n lý. Ph¸t hiÖn vµ sö lý kÞp thêi nh÷ng mÊt c©n
®èi ph¸t sinh trong qu¸ tr×ng ®iÒu hµnh. Bé th¬ng m¹i cã
tr¸ch nhiÖm ®iÒu hoµ hµng hoµ trong c¶ níc, nhÊt lµ nh÷ng
mÆt hµng quan träng ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng mÊt c©n ®èi
côc bé ë tõng khu vùc. §èi víi nh÷ng mÆt hµng quan träng
cho s¶n xuÊt vµ ®êi sèng ( l¬ng thùc, ®êng, x¨ng dÇu, xi
m¨ng... )th× viÖc c©n ®èi cung cÇu ph¶i tiÕn hµnh tõng
quÝ, tõng th¸ng. §èi víi c¸c mÆt hµng nµy, ph¶i x©y dùng lùc
lîng dù tr÷ lu th«ng hµng ho¸ lµ c«ng cô kh«ng thÓ thiÕu ®Ó
®iÒu hoµ thÞ trêng. C¸c Bé, c¸c c¬ quan qu¶n lý ngµnh
hµng, héi ®ång qu¶n lý, c¸c tæng c«ng ty nµy sím tr×nh
ChÝnh phñ ®Ò ¸n vÒ c¬ chÕ lu th«ng, b¶o møc dù tr÷ cÇn
thiÕt, dï søc chi phèi khi thÞ trêng ph¸t sinh mÊt c©n ®èi.

37
 c) Bé th¬ng m¹i khÈn tr¬ng tæ chøc tèt viÖc triÓn khai
thùc hiªn quyÕt ®Þnh sè 864/ITg ngµy 30 th¸ng 12 n¨m
1995 cña Thñ tíng ChÝnh phñ vÒ chÝnh s¸ch hµng ho¸ vµ
®iÒu hµnh vµ ®iÒu hµnh c«ng t¸c suÊt nhËp khÈu. Phèi hîp
víi c¸c Bé ngµnh liªn quan thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ®Ó b¶o
®¶m sù c©n ®èi gi÷a lùc lîng hµng ho¸, dÞch vô víi tæng
søc mua cña x· héi. ChØ ®¹o vµ ®«n ®èc c¸c doanh nghiÖp
suÊt nhËp khÈu ®a ®¹i bé phËn hµng ho¸ nhËp khÈu vÒ níc
ngay tõ nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m, ®¸p øng kÞp cho s¶n xuÊt
vµ c©n ®èi cung cÇu hµng ho¸ ë trong níc. ChÊn chØnh
t×nh tr¹ng xuÊt nhËp khÈu b»ng viÖc s¾p xÕp ®Çu mèi
xuÊt nhËp khÈu hîp lý, nhÊt lµ xuÊt khÈu l¬ng thùc. Tæ chøc
viÖc mua hµng ho¸ xuÊt khÈu cã trËt tù, ng¨n chÆn t×nh
tr¹ng tranh mua hµng xuÊt khÈu ®Èy gi¸ lªn. Nghiªn cøu
h×nh thµnh quü hç trî xuÊt nhËp khÈu ®Ó cã nguån sö lý
nh÷ng rñi ro trong kinh doanh.

d) §Ó ng¨n chÆn ngay tõ ®Çu nh÷ng dÊu hiÖu dÉn ®Õn

ph¸t sinh biÕn ®æi gi¸. Ban vËt gi¸ ChÝnh Phñ ph¶i theo dâi
s¸t diÔn biÕn gi¸ c¶ thÞ trêng, n¾m b¾t kÞp thêi nh÷ng
th«ng tin vÒ t×nh h×nh s¶n xuÊt, xuÊt nhËp khÈu, lu th«ng
hµng ho¸, tiÒn tÖ trªn thÞ trêng, tõ ®ã ®Ò xuÊt víi Thñ tíng
ChÝnh Phñ nh÷ng biÖn ph¸p b×nh æn gi¸ c¶, gióp c¸c Bé
ngµnh qu¶n lý s¶n xuÊt, kinh doanh, h×nh thµnh c¸c møc gi¸
cô thÓ theo ®Þnh híng cña Nhµ níc.

§Ó chÆn ®øng t×nh tr¹ng gi¸ c¶ t¨ng cao thêng diÔn ra

vµo nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m, c¸c Bé ngµnh cÇn nghiªm chØnh
chÊp hµnh nh÷ng yªu cÇu cña Thñ tíng ChÝnh phñ. Bé lao
®éng th¬ng binh x· héi chñ tr× phèi hîp víi c¸c Bé ngµnh cã liªn

38
quan tæ chøc tiÒn l¬ng, n¨ng suÊt lao ®éng chi phÝ s¶n xuÊt,
lu th«ng vµ viÑc h×nh thµnh gi¸ ë mét sè ®¬n vÞ s¶n xuÊt,
kinh doanh c¸c l¹o hµng ho¸ ®¹i diÖn cho c¸c ngµnh kinh tÕ
quèc d©n ®Ó ®Ò suÊt chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸t gi¶i quyÕt tiÒn
l¬ng g¾n víi n¨ng suÊt lao ®éng ®èi víi khu vùc s¶n xuÊt kinh
doanh.

- VÒ chØ d¹o ®iÒu hµnh:

a) Bé KÕ ho¹ch vf ®Çu t chñ tr× phèi hîp víi Bé Tµi

chÝnh, Ng© hµng Nhµ níc, Bé th¬ng m¹i, ban vËt gi¸ chÝnh
phñ, Tæng côc h¶i quan, Tæng côc thèng kª... tæ chøc giao
b¹n ®Þnh kú hµng th¸ng ®Ó n¾m ch¾c diÔn biÕn t×nh
h×nh vËn ®éng cña hµng ho¸, thÞ trêng, tiÒn tÖ, t×nh h×nh
c©n ®èi hµng tiÒn qua ®ã ph¸t hiÖn nh÷ng kh©u yÕu ph¸t
sinh trong c«ng t¸c ®iÒu hµnh vµ ®Ò xuÊt víi ChÝnh phñ c¸c
biÖn ph¸p sö lý kÞp thêi.

b) Tæ t vÊn gi¸ c¶ do Trëng ban VËt gi¸ ChÝnh phñ lµm

tæ trëng cÇn n¾m b¾t th«ng tin vÒ diÔn biÕn gi¸ c¶ trong
níc, ngoµi níc chÝnh x¸c kÞp thêi, ph¸t hiÖn nh÷ng vÊn ®Ò
víng m¾c trong ®iÒu hµnh hµng ho¸ vµ th«ng b¸o t×nh
h×nh ®Õn c¸c Bé c¸c ngµnh liªn quan ®Ó xö lý.

c) C¸c Tæng c«ng ty kinh doanh, nhÊt lµ c¸c Tæng c«ng ty

kinh doanh c¸c mÆt hµng quan träng, thiÕt yÕu ph¶i ®Þnh kú
b¸o c¸o t×nh h×nh s¶n xuÊt, tiªu thô s¶n phÈm cho c¬ quan cÊp
trªn, c¬ quan qu¶n lý chøc n¨ng vµ chiu tr¸ch nhiÖm tríc Bé qu¶n
lý chuyªn ngµnh vÒ t×nh h×nh gi¸ c¶ c¸c mÆt hµng do m×nh
phô tr¸ch. Bé qu¶n lý chuyªn ngµnh ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tríc

39
chÝnh phñ vÒ viÖc t¨ng gi¸ ®ét biÕn víi nh÷ng mÆt hµng thuéc
ph¹m vi m×nh qu¶n lý.

40
 ch¬ng IV

l¹m ph¸t vµ vÊn ®Ò xö lý l¹m ph¸t cña mét sè

níc trªn thÕ giíi häc TËp
vµ ¸p dông vµo viÖt nam

I. Mü:

GÇn 30 n¨m nay, t×nh h×nh l¹m ph¸t ë Mü cã thÓ kh¸i

qu¸t:tríc thËp kû 60 møc l¹m ph¸t b×nh qu©n 5 n¨m lµ 1, 3%
n¨m, tõ n¨m 60 trë ®i l¹m ph¸t b×nh qu©n l¹m ph¸t n¨m
n¨m liÒn lµ 4, 7%. §Õn thËp kû ®· vät lªn 7, 5%kÐo dµi ®Õn
®Çu thËp kû 80, 10 n¨m trë l¹i ®©y ®· gi¶m xuèng cßn 4,
7% mét n¨m. §Õn thËp kû 70, l¹m ph¸t Mü ®· ®¹t ®Ønh cao
nhÊt vµ nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do ChÝnh Phñ coi nhÑ
nh÷ng ®iÓm nãng kinh tÕ, thiÕu chó ý xö lý l¹m ph¸t. §Çu
nh÷ng n¨m 80, níc mü ®øng tríc t×nh h×nh cha tõng thÊy
vÒ suy tho¸i kinh tÕ vµ l¹m ph¸t. §Ó ng¨n chÆn l¹m ph¸t phi
m· ®ã, Mü ®· thùc hiÖn mét chÝnh s¸ch vÒ l·i suÊt vµ tiÒn
tÖ ®Ó gi¶m dÇn l¹m ph¸t.

II. NhËt:

50 n¨m sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai, trong qu¸ tr×nh
kh«i phôc vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. L¹m ph¸t ë NhËt B¶n x¶y ra
vµo nh÷ng n¨m 50- 51 do ¶nh hëng cña chiÕn tranh TriÒu
Tiªn vµ n¨m 1973-1974 do cuéc chiÕn tranh vïng vÞnh. §Ó
ng¨n chÆn l¹m ph¸t, vµ ®a nÒn kinh tÕ tho¸t khái c¶nh khã

41
kh¨n. ChÝnh phñ NhËt ®· ¸p dông nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó ®èi
phã. Th¸ng 12 n¨m 1984 ChÝnh Phñ ®· nªu 9 nguyªn t¾c
nh»m æn ®Þnh kinh tÕ. §èi phã víi ®ît l¹m ph¸t 1970, NhËt
®· ¸p dông chÝnh s¸ch gi¶m chi tµi chÝnh vµ t¨ng xuÊt khÈu
nh»m æn ®Þnh vËt gi¸. Tõ th¸ng 4-12 n¨m 1973 ®· n¨m lÇn
n©ng l·i suÊt, ®ång thêi qu¶n lý vËt gi¸ mét c¸ch h÷u hiÖu.
Nhê nh÷ng gi¶i ph¸p ®óng ®¾n NhËt B¶n kh«ng nh÷ng
chÆn ®øng ®îc l¹m ph¸t mµ cßn t¨ng thùc lùc cu¶ nÒn kinh
tÕ.

T¨ng trëng kinh tÕ vµ chèng l¹m ph¸t cña “ Bèn con

rång” Ch©u ¸:

T¨ng trëng kinh tÕ nhanh th× tû lÖ l¹m ph¸t t¬ng ®èi

th«ng thêng còng sÏ cao vµ ngîc l¹i. nhng trong thùc tÕ, ë
mét sè níc tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ cao mµ vÉn cã thÓ duy
tr× møc l¹m ph¸t thÝch hîp hoÆc t¬ng ®èi thÊp. §ã lµ trêng
hîp cña bèn con rång Ch©u ¸. Trong suèt 31 n¨m qua, Hµn
Quèc, §µi Loan, Hång K«ng, Xingapore cã tèc ®é t¨ng trëng
kinh tÕ cao nhng tû lÖ l¹m ph¸t vÉn gi÷ ë møc thÊp hoÆc t¬ng
®èi thÊp. VËy “bèn con rång” ®ã ®· dùa vµo yÕu tè g× mµ
®ång thêi thùc hiÖn ®îc sù t¨ng trëng kinh tÕ cao mµ vÉn
®¶m b¶o møc l¹m ph¸t t¬ng ®èi thÊp ?

Trong thêi kú ®Çu “ Bèn con rång” ®Òu thùc hiÖn

chÝnh s¸ch kinh tÕ thÞ trêng tù do hay më cöa, nhng kinh tÕ
hµng ho¸ kh«ng ph¸t triÓn, s¶n xuÊt l¹c hËu. Khi ®ã l¹i bÞ c¸c
níc c¹nh tranh m¹nh mÏ vµ lòng ®o¹n nÆng nÒ, cho nªn c¸c
níc nµy ®Òu ý thøc ®îc r»ng kh«ng thÓ bu«ng láng tù do
cho c¬ chÕ thhi trêng. Ho buéc ph¶i ¸p dông biÖn ph¸p: “
ChÝnh Phñ can thiÖp m¹nh”b»ng c¸ch thùc hiÖn mét chÝnh

42
s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ cã lý trÝ vµ tr×nh tù. ChÕ ®é quan
chøc liªm khiÕt cã hiÖu qu¶, kh«ng ngõng hoµn thiÖn chÕ
®é luËt ph¸p nhµ níc vµ hÖ thèng chÊp hµnh luËt ph¸p
nghiªm ngÆt. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu kiÖn ®ã t¹o thµnh c¬ së
b¶o ®¶m cho bíc ph¸t triÓn kinh tÕ thuËn lîi vµ nã cßn gióp
cho ChÝnh Phñ thùc hiÖn nh÷ng biÖn ph¸p can thiÖp cña
m×nh vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Trong ®iÒu
kiÖn m«i trêng x· héi vµ kinh tÕ cã trËt tù th× c¸c mÆt c«ng
t¸c cña ChÝnh phñ ®îc qu¸n triÖt vµ chÊp hµnh t¬ng ®èi
nghiªm chØnh, tõ ®ã gióp ChÝnh phñ thøc hiÖn ®îc c¸c môc
tiªu dù ®Þnh: ph¸t triÓn kinh tÕ cao l¹m ph¸t gi¶m thÊp.

VËy ChÝnh phñ c¸c quèc gia ®· lµm g× ®Ó can thiÖp

mét c¸ch khoa häc vµ cã hiÖu qu¶. Cã thÓ nªu 6 biÖn ph¸p
mµ c¸c chÝnh phñ ®· thùc hiÖn chñ yÕu sau:

1. Lùa chän chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ ®óng ®¾n;

n¾m ch¾c t×nh h×nh trong níc vµ quèc tÕ ®Ó kÞp thêi
®iÒu chØnh co phï hîp:

- ChiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ cã quan hÖ mËt thiÕt víi

l¹m ph¸t.

- Trong ®iÒu kiÖn thùc hiÖn chiÕn lîc kinh tÕ theo m«

h×nh híng néi th× quan hÖ cung cÇu chñ yÕu lµ sù quyÕt
®Þnh ë sù gia t¨ng nh÷ng nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng cung cÊp néi
bé, søc mua cã h¹n kh«ng dÔ g× g©y lªn l¹m ph¸t ®îc. Sù
ph¸t triÓn khÐp kÝn c¸ch ly t¬ng ®èi víi thÕ giíi bªn ngoµi
®· tr¸nh ®îc sù xung ®ét gi¸ c¶ hµng ho¸ víi gi¸ c¶ thÞ trêng
quèc tÕ, ®ång thêi còng khã g©y ra l¹m ph¸t. gi¸ c¶ trong n-
íc tù ®iÒu chØnh. Bíc sang thËp kû 60, khi hoµn c¶nh quèc

43
tÕ ®a cã nhiÒu thay ®æi cã lîi cho nÒn kinh tÕ híng ngo¹i,
hä ®· nhanh chãng n¾m b¾t thêi c¬ thuËn lîi vµ kÞp thêi
®iÒu chØnh chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ, ®Èy nhanh tèc ®é
ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i. Nhng dï thùc hiÖn chiÕn lîc nµo
th× “bèn con rång” vÉn kiªn tr× nguyªn t¾c gi÷ v÷ng æn
®Þnh ®Ó ph¸t triÓn, ph¸t triÓn trong æn ®Þnh, coi æn
®Þnh lµ môc tiªu quan träng cña chÝnh s¸ch kinh tÕ. §Ó ®Ò
phßng l¹m ph¸t cao, sÏ mang l¹i nh÷ng tæn thÊt cho quèc gia
vµ khu vùc. Hä rÊt thËn träng vµ dÌ dÆt, trong bÊt kú chÝnh
s¸ch quan träng nµo ®Òu th¬ng lîng cÈn thËn víi c¸c nhµ
kinh tÕ, c¸c chñ c«ng ty lín, c¸c nhµ chiÕn lîc råi míi ®i ®Õn
quyÕt ®Þnh, trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn lu«n ý thøc ®iÒu
chØnh cho phï hîp víi t×nh h×nh thÕ giíi míi.

2. Nghiªm kh¾c khèng chÕ gi¸ c¶ vµ b¶o vÖ lîi Ých cña

ngêi s¶n xuÊt vµ ngêi ngêi tiªu dïng:

- Gi¸ c¶ hµng ho¸ lµ mét yÕu tè cã liªn quan tíi nhiÒu vÊn
®Ò kinh tÕ vµ x· héi kh¸c. BÊt kú gi¸ c¶ cña mét hµng ho¸
nµo lªn xuèng ®Òu ¶nh hëng ®Õn gi¸ c¶ cña hµng ho¸ kh¸c.
“ Bèn coa rång” thùc hiÖn mét nÒn kinh tÕ hµng ho¸ tù do t
b¶n chñ nghÜa, gi¸ c¶ c¬ b¶n tù do h×nh thµnh. Nhng nh
vËy kh«ng ph¶i tù do tuú ý lén xén, ChÝnh phñ ®· dïng
nhiÒu c«ng cô trong tay c¶ h÷u h×nh lÉn v« h×nh ®Ó ph¸t
huy t¸c dông quan träng trong viÖc h×nh thµnh gi¸ c¶ lµm
cho sù h×nh thµnh vÒ gi¸ c¬ b¶n vÒ c¬ b¶n lµ do ba ®èi t¸c
t¹o nªn. §ã lµ gi¸ c¶ cña ChÝnh phñ can thiÖp, gi¸ do c¸c tæ
chøc ®ång nghiÖp hiÖp th¬ng t¹o nªn vµ gi¸ do c¸c xÝ
nghiÖp quy ®Þnh. Ph¹m vi can thiÖp cña ChÝnh phñ bao
gåm gi¸ cña sù nghiÖp c«ng céng, gi¸ l¬ng thùc, gi¸ cña

44
nh÷ng hµng ho¸ ®Æc biÖt. Nh÷ng biÕn ®éng gi¸ cña
nh÷ng hµng ho¸ nµy lµ tuú thuéc vµo nh÷ng biÕn ®éng cña
t×nh tr¹ng cung cÇu vµ cña nh÷ng ngêi cã møc thu nhËp
b×nh qu©n cao do Nhµ níc qui ®Þnh. môc ®Ých chñ yÕu
cña nã lµ b¶o ®¶m nh÷ng nhu cÇu tiªu hao c¬ b¶n cña
nh©n d©n vµ an toµn x· héi.

3. B¶o ®¶m c©n b»ng thu chi tµi chÝnh, sö dông biÖn
ph¸p tµi chÝnh ng©n hµng ®Ó khèng chÕ l¹m ph¸t:

- VÒ mÆt nµy, c¸ch lµm cña bèn con rång rÊt kh¸c nhau.
Hµn quèc, ®Çu thËp kû 60 ®· lÊy ph¬ng thøc béi chi tµi
chÝnh ®Ó duy tr× tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ cao. Do hoµn
c¶nh trong níc thiÕu vèn, qui m« ®Çu t x©y dùng l¹i lín, vµ t
tëng chØ ®¹o cña hä ®Æt xuÊt khÈu lªn hµng ®Çu, ®Ó bï lç
vµ gi÷ lîi nhuËn thÊp cho c¸c xÝ nghiÖp xuÊt khÈu dÉn ®Õn
kÕt qu¶, cïng víi s¶n xuÊt vµ tèc ®é xuÊt khÈu t¨ng nhanh,
l¹m ph¸t còng ngµy cµng thªm nghiªm träng, tû lÖ l¹m ph¸t
lªn tíi 30% mét n¨m. Cuèi cïng buéc ChÝnh phñ ph¶i can
thiÖp b»ng hµnh chÝnh, dïng biÖn ph¸p “®«ng kÕt”gi¸ ®Ó
khèng chÕ l¹m ph¸t. T×nh h×nh t¬ng tù còng x¶y ra ë §µi
loan. Trong thêi gian ®ã Hång K«ng vµ Singapore thu chi tµi
chÝnh t¬ng ®èi æn ®Þnh. Singapore thøc thi mét chÝnh
s¸ch tÝch tr÷ vµng ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn tèt cho thu chi tµi
chÝnh ®îc th¨ng b»ng. ChÝnh phñ qui ®Þnh, tÊt c¶ c¸c xÝ
nghiÖp hµng th¸ng ®Òu ph¶i trÝch mét tû lÖ l¬ng nhÊt
®Þnh nép cho trng ¬ng lµm quÜ tiÕt kiÖm cho c¸ nh©n. Mét
phÇn quÜ nµy ®îc trÝch ra ®a vµo quÜ dìng l·o, mua nhµ ë,
y tÕ gi¸o dôc... Nhê lµm nh vËy ®· gi¶m nhÑ g¸nh nÆng chi
phÝ phóc lîi cho ChÝnh phñ, mÆt kh¸c l¹i ®iÒu tiÕt ®îc tèc

45
®é t¨ng trëng vÒ nhu cÇu tiªu dïng c¸ nh©n. HiÖu qu¶ ®Çu
t cao khiÕn nhµ níc t¨ng thu nhËp tµi chÝnh. T¹i Singapore
vßng tuÇn hoµn kÝn tÝch luü cao-®Çu t cao-hiÖu qu¶ cao-
t¨ng trëng cao-thu nhËp cao. TÝch luü cao lµ nh©n tè quyÕt
®Þnh b¶o ®¶m cho thêi gian kÐo dµi t¨ng trëng kinh tÕ cao
mµ l¹m ph¸t l¹i gi¶m. Ngoµi viÖc ph¸t hµnh vµ qu¶n lý tiÒn
tÖ ë Hång k«ng vµ Singapore còng rÊt ®Æc s¾c. viÖc ph¸t
hµnh vµ qu¶n lý tiÒn ë Singapore do côc tiÒn tÖ ®éc quyÒn
phô tr¸ch. Khi kinh tÕ t¨ng trëng, nhu cÇu tiÒn tÖ lín lªn, th×
côc tiÒn tÖ c¨n cø vµo dù tr÷ ngo¹i tÖ ®Ó quyÕt ®Þnh khèi
lîng ph¸t hµnh tiÒn trong níc. Cßn sù ph¸t hµnh tiÒn ë Hång
k«ng th× chÞu sù chi phèi cña quü ngo¹i hèi. ChÝnh phñ ph¸t
hµnh mét sè tiÒn rÊt h¹n chÕ vµ ChÝnh phñ kh«ng qui ®Þnh
sè lîng cô thÓ cho hä. Khong bÊt kú mét ng©n hµng nµo ®îc
phÐp ph¸t hµnh tiÒn. KiÓu tæ chøc nµy ng¨n ®îc viÖc ph¸t
hµnh lîng tiÒn vît qu¸ møc cho phÐp mçi khi nhu cÇu x· h«Þ
t¨ng lªn, ®ång thêi khèng chÕ hiÖn tîng béi chi tµi chÝnh ë
ngay trong c¬ quan tµi chÝnh.

4. T¨ng cêng qu¶n lý ngo¹i hèi, khèng chÕ l¹m ph¸t:

- “ Bèn con rång” lµ nh÷ng quèc gia vµ khu vùc híng

ngo¹i cao ®é vµ mËu dÞch lín cña thÕ giíi, cho nªn viÖc
®iÒu chØnh gi¸ hèi ®o¸i cã ¶nh hëng trùc tiÕp tíi l¹m ph¸t.
Tríc thËp kû 60 hä dùa vµo xuÊt khÈu ®Ó thóc ®Èy ph¸t
triÓn kinh tÕ. §Ó më réng xuÊt khÈu, tríc tiªn hä ®· tù ®¸nh
tôt tû gi¸ ®ång tiÒn cña m×nh; khi thùc lùc nÒn kinh tÕ
m¹nh lªn, nhu cÇu nguån nguyªn vËt liÖu, thiÕt bÞ m¸y mãc,
linh kiÖn bªn ngoµi t¨ng m¹nh th× hä l¹i ®iÒu chØnh tû gi¸
hèi ®o¸i lµm cho gi¸ trÞ ®ång tiÒn trong níc t¨ng lªn cã lîi

46
cho nhËp khÈu. §¬ng nhiªn viÖc g× còng cã hai mÆt cña nã,
gi¸ trÞ ®ång tiÒn trong níc qu¸ cao hoÆc qu¸ thÊp ®Òu bÊt
lîi cho nÒn kinh tÕ. Do ®ã c¬ quan qu¶n lý ngo¹i hèi lµm sao
®Ó n¾m ®îc “®é” thÝch hîp lµ vÊn ®Ò quyÕt ®Þnh.

5. Sö dông hiÖu qu¶ nguån vèn ®Çu t níc ngoµi:

- Trong sù lu chuyÓn trªn ph¹m vi thÕ giíi, t b¶n sÏ thóc

®Èy qu¸ tr×nh nhÊt thÓ ho¸ nÒn kinh tÕ toµn cÇu. nguån t
b¶n lu chuyÓn chñ yÕu ë c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn, môc ®Ých
lµ t×m lîi nhuËn cao ë chÝnh quèc vµ ®Èy m¹nh suÊt khÈu
hµng ho¸. Ngêi tiÕp thu nguån t b¶n chñ yÕu lµ c¸c níc ®ang
ph¸t triÓn. Nguån vèn ch¶y vµo nhiÒu sÏ t¹o nªn vµ thóc ®Èy
l¹m ph¸t cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, ®· nhiÒu níc thÊm
thÝa bµi häc cay ®¾ng nµy. Tríc kinh nghiÖm ®ã “Bèn con
rång” ®· dùa vµo nhu cÇu cña c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn kh¸c
nhau ®Ó ®Þnh râ chÝnh s¸ch thu hót ®Çu t níc ngoµi.

6. Qui ®Þnh nh÷ng hµnh vi cña xÝ nghiÖp vµ th¬ng

nh©n phèi hîp chÆt chÏ víi chÝnh phñ:

- Trong nhiÒu tr¬ng hîp, l¹m ph¸t liªn quan mËt thiÕt víi
nh÷ng ho¹t ®éng lén xén bÊt thêng cña c¸c xÝ nghiÖp vµ th-
¬ng nh©n. Mçi khi xuÊt hiÖn l¹m ph¸t ChÝnh phñ t×m c¸ch
khèng chÕ nhng ®Òu kh«ng mang l¹i kÕt qu¶ mong muèn.
Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quan träng lµ sù bÊt hîp t¸c
cña c¸c xÝ nghiÖp vµ th¬ng nh©n. ChÝnh phñ cña bèn níc ®·
sö dông c¬ chÕ thëng ph¹t ®Ó qui ®Þnh hµnh vi cña xÝ
nghiÖp vµ th¬ng nh©n lµm cho xÝ nghiÖp vµ th¬ng nh©n
phèi hîp chÆt chÏ víi ChÝnh phñ b¶o ®¶m cho c¸c chÝnh s¸ch
cña ChÝnh phñ ®îc qu¸n triÖt vµ thùc hiÖn thuËn lîi.

47
 KÕt luËn

TiÕp tôc hoµn thiÖn môc tiªu chèng l¹m ph¸t vµ k×m
chÕ l¹m ph¸t lµ môc tiªu c¬ b¶n ®Ó t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn
kinh tÕ æn ®Þnh x· héi, thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn
®¹i ho¸ cña níc ta trong thêi gia tíi. Ph¸t huy kÕt qu¶ ®¹t ®îc
trong nh÷ng n¨m võa qua, trong thêi gian tíi cÇn tæ chøc
thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô chñ yÕu lµ: nghiªn cøu vµ ®Ò suÊt
tæ chøc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch biÖn ph¸p b×nh æn gi¸ c¶
thi trêng, kiÒm chÕ vµ ®Èy lïi l¹m ph¸t. TiÕp tôc nghiªn cøu
®iÒu chØnh mÆt b»ng gi¸, quan hÖ gi¸ sao cho phï hîp víi
t×nh h×nh, s¶n xuÊt vµ chi phÝ s¶n xuÊt, gi÷ quan hÖ c«ng
n«ng hîp lý, còng nh quan hÖ cung cÇu vµ sù biÕn ®éng cña
gi¸ c¶ thÞ trêng thÕ giíi. Hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý gi¸ vµ
kiÓm so¸t gi¸ ®éc quyÒn vµ c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh,
thóc ®Èy t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ. §Èy
m¹nh c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc, më réng hîp t¸c quèc tÕ.

48
 Tµi liÖu tham kh¶o

1. T¹p chÝ thÞ trêng gi¸ c¶

Sè 3 - 1996

Sè 5 - 1997

Sè 2 - 1999

Sè 5 - 1999

Sè 7 -1999

2. T¹p chÝ ph¸t triÓn kinh tÕ

Sè 77 n¨m 97

3. T¹p chÝ thÞ trêng, tµi chÝnh, tiÒn tÖ

Th¸ng 4- 1998

Th¸ng 8 - 1998

4. T¹p chÝ tµi chÝnh th¸ng 9 - 1999

5. Thêi b¸o kinh tÕ sè 87 - 1999

6. Kinh tÕ kinh tÕ häc Samulson

49
 Môc lôc

Lêi nãi ®Çu1

ch¬ng I 2
l¹m ph¸t vµ nh÷ng vÊn ®Ò chung ..................................2
I. c¸c lý thuyÕt vÒ l¹m ph¸t...........................................................2
II. C¸c lo¹i l¹m ph¸t......................................................................4
ch¬ng II 10
l¹m ph¸t ë viÖt nam -
thùc tr¹ng vµ ®Æc trng................................10
I. l¹m ph¸t viÖt nam nh÷ng n¨m 1981- 1988..................................10
1 - Thùc tr¹ng:............................................................10
2 - Nh÷ng ®Æc trng chñ yÕu cña l¹m ph¸t thêi kú nµy. . .12
II. l¹m ph¸t níc ta nh÷ng n¨m 1990-1995.......................................18
1 - §æi Míi C¬ ChÕ, chÝnh s¸ch. ...................................18
2 - Thùc tr¹ng n¨m 1994-1995. .....................................23
III. Mèi quan hÖ gi÷a l¹m ph¸t vµ t¨ng trëng kinh tÕ. .....................26
ch¬ng III 29
KiÒm ChÕ l¹m ph¸t
vµ chèng l¹m ph¸t ë níc ta............................29
I. nhµ níc vµ l¹m ph¸t ................................................................29
II. C¸c ph¬ng ph¸p chñ yÕu chèng l¹m ph¸t ë ViÖt Nam...................33
ch¬ng IV 41
l¹m ph¸t vµ vÊn ®Ò xö lý l¹m ph¸t cña mét sè níc trªn thÕ
giíi häc TËp
vµ ¸p dông vµo viÖt nam..............................41
I. Mü:......................................................................................41
II. NhËt:..................................................................................41
KÕt luËn 48

50