Professional Documents
Culture Documents
Bi ging in t
TS. L Xun i
Trng i hc Bch Khoa TP HCM Khoa Khoa hc ng dng, b mn Ton ng dng Email: ytkadai@hcmut.edu.vn
nh ngha Cho hm s f (x ) xc nh x a v kh tch trn mi on [a, b ]. Khi trn [a, +) xc b nh hm s (b ) = a f (x )dx . Gii hn
b
I = lim (b ) = lim
b +
b +
f (x )dx
a +
f (x )dx .
nh ngha
b
Nu gii hn I = lim
b + a
f (x )dx tn ti v hu
hn th tch phn suy rng loi 1 c gi l hi t. Nu gii hn I khng tn ti hoc bng th tch phn suy rng loi 1 c gi l phn k.
3 / 64
ngha hnh hc
ngha hnh hc Trong trng hp f (x ) 0, x [a, +), gi tr ca tch phn suy rng hi t c ngha hnh hc l din tch ca hnh phng v hn c gi hn bi x = a, trc Ox v th hm f (x )
4 / 64
ngha hnh hc
Ch .
lim f (x ) = A = 0
+
f (x )dx phn k
5 / 64
nh ngha Cho hm s f (x ) xc nh x b v kh tch trn mi on [a, b ]. Khi trn (, b ] xc b nh hm s (a) = a f (x )dx . Gii hn
b
f (x )dx
a
f (x ) trn (, b ] v c k hiu l
f (x )dx .
TP. HCM 2013. 6 / 64
nh ngha
b
Nu gii hn I = lim
a a
f (x )dx tn ti v hu
hn th tch phn suy rng loi 1 c gi l hi t. Nu gii hn I khng tn ti hoc bng th tch phn suy rng loi 1 c gi l phn k.
7 / 64
ngha hnh hc
ngha hnh hc Trong trng hp f (x ) 0, x (, b ], gi tr ca tch phn suy rng hi t c ngha hnh hc l din tch ca hnh phng v hn c gi hn bi x = b , trc Ox v th hm f (x )
8 / 64
nh ngha Nu hm s f (x ) xc nh trn R v kh tch trn mi on [a, b ] th c R tch phn suy rng loi 1 ca hm f (x ) trn (, +) c xc nh bi
+ c +
f (x )dx =
f (x )dx +
c
f (x )dx
Tch phn suy rng ny c gi l hi t nu c hai tch phn v phi u hi t khng ph thuc ln nhau.
TS. L Xun i (BK TPHCM) TCH PHN SUY RNG TP. HCM 2013. 9 / 64
Cng thc Newton-Leibnitz Cho hm s f (x ) c nguyn hm l F (x ) trn [a, +) v kh tch trn mi on [a, b ]. Tch
+
f (x )dx hi t khi v ch
b +
10 / 64
f (x )dx = F (b ) F () = F (x )|b .
b
f (x )dx hi t khi v ch
a
11 / 64
f (x )dx =
F (c ) lim F (a) +
a
b + + rng f
lim F (b ) F (c )
lim F (b )
f (x )dx = F (+) F () = F (x )|+ .
TCH PHN SUY RNG TP. HCM 2013. 12 / 64
V d
V d
cos xdx .
V d
V d
1
dx x2
1 I = x
= 1 + lim
1 = 1. a a
14 / 64
V d
V d
+
dx 1 + x2
V d
V d
+
xe x dx
1 2 I = e x 2
+ 0
1 2 1 1 = lim e b + = b + 2 2 2
V d
I =
a
dx , x
a > 0, R
Nu = 1 th I = 1 1
x +
lim 1
1 x 1
1 a1
x +
x 1
a1 . = 0 nn I = 1
TP. HCM 2013. 17 / 64
V d
1 x 1
x +
= + nn I phn
k. Khi = 1 ta c I = lim ln |x | ln a = +
x +
nn I phn k. Tm li
1
Nu > 1 th I = Nu
hi t. x a + dx 1 th I = phn k. x a
TCH PHN SUY RNG TP. HCM 2013. 18 / 64
+ dx
f (x )dx ,
a c
f (x )dx
f (x )dx =
a
TS. L Xun i (BK TPHCM)
f (x )dx +
a c
f (x )dx
TP. HCM 2013. 19 / 64
Nu tch phn
+ +
f1(x )dx ,
a + a
f2(x )dx
hi t th
a
+
[1 f1 (x ) + 2 f2 (x )]dx = 1
a a
f1 (x )dx + 2
a
f2 (x )dx
20 / 64
Hi t tuyt i v hi t c iu kin
Du hiu hi t ca tch phn suy rng ca hm c du khng i c xc nh theo tiu chun so snh. Tuy nhin, vi hm c du ty trong khong ly tch phn th ta s kho st s hi t tuyt i ca tch phn suy rng nh l Nu hm f (x ) v |f (x )| kh tch trn mi on [a, b ] [a, +) v tch phn suy rng
+ +
f (x )dx hi t.
a
TP. HCM 2013. 21 / 64
Hi t tuyt i v hi t c iu kin
f (x )
|f (x )| 0
+
f (x ) + |f (x )|
2|f (x )|
V 2
a
|f (x )|dx hi t nn
a
(f (x ) + |f (x )|)dx hi t.
Mt khc, ta c
+ + +
f (x )dx =
a + a
(f (x ) + |f (x )|)dx
a
|f (x )|dx
nn tch phn
a
TS. L Xun i (BK TPHCM)
f (x )dx hi t.
TCH PHN SUY RNG TP. HCM 2013. 22 / 64
Hi t tuyt i v hi t c iu kin
nh ngha Nu tch phn a |f (x )|dx hi t th tch phn + suy rng a f (x )dx c gi l hi t tuyt i. nh ngha Nu tch phn a f (x )dx hi t nhng tch + phn a |f (x )|dx phn k th tch phn suy
+ a + +
rng
f (x )dx c gi l hi t c iu kin.
23 / 64
Ta ch xt nhng hm f (x ) 0, cn trng hp f (x ) 0 th ta a v hm f (x ) 0 v
+ +
f (x )dx v
a a
24 / 64
Nu
a +
g (x )dx hi t th
a
f (x )dx hi t.
+
Nu
a
f (x )dx phn k th
a
g (x )dx phn
k.
TS. L Xun i (BK TPHCM) TCH PHN SUY RNG TP. HCM 2013. 25 / 64
Ch . Bt ng thc 0 c th ch cn ng x
c a
f (x ) c > a v
g (x ), x
c
f (x )dx v
a
g (x )dx l tch phn xc nh nn gi tr ca chng khng nh hng n s hi t ca tch phn suy rng. V d Kho st s hi t ca tch phn suy rng dx I = 2 0 x + 2x + 2
TS. L Xun i (BK TPHCM) TCH PHN SUY RNG TP. HCM 2013. 26 / 64
1 1 < , x > 0. Tuy nhin x 2 + 2x + 2 x 2 dx 1 nu xt th khng c v khng xc nh 2 2 x x 0 ti x = 0. Do 1 + dx dx + , I = 2 + 2x + 2 2 + 2x + 2 x x 0 1 + + dx dx trong hi t v hi t , 2 + 2x + 2 2 x x 1 1 1 dx cn l tch phn xc nh nn I hi 2 + 2x + 2 x 0 t Ta c 0 <
TS. L Xun i (BK TPHCM) TCH PHN SUY RNG TP. HCM 2013. 27 / 64
Nu = 0 v Nu > 0 th
a
g (x )dx hi t th
a a
f (x )dx hi t.
g (x )dx v
a
cng phn k.
3
Nu = + v
a
g (x )dx phn k th
a
f (x )dx phn
k
TS. L Xun i (BK TPHCM) TCH PHN SUY RNG TP. HCM 2013. 28 / 64
V d
phn k nn I phn k.
TCH PHN SUY RNG TP. HCM 2013. 29 / 64
V d
m
2
dx hi t nn I hi t. x 4/3
TCH PHN SUY RNG TP. HCM 2013. 30 / 64
V d
V d
+
e x dx
I =
x 2
e x dx +
0
e x dx = I1 + I2 e x 0 v lim x = 0 x + e
TP. HCM 2013. 31 / 64
Ta c e
+
, e x > 0, x
m
0
e x dx hi t nn I2 hi t.
TCH PHN SUY RNG
V d
Ta c e
0
x 2
, e x > 0, x
e x = 0 m 0 v lim x e x
e x dx hi t nn I1 hi t.
Vy I hi t
32 / 64
V d
V d Kho st s hi t ca tch phn + (3 + sin x )dx I = 3 4 x + x +1 1 (3 + sin x ) > 0, x 1 v Ta c 3 4 x + x +1 3 + sin x 4 4 ,x 3 4 3 4 x + x +1 x + x + 1 x 4/3 4dx + 4dx m hi t nn hi t v 3 4 4/3 x x + x + 1 1 1 I hi t.
TS. L Xun i (BK TPHCM) TCH PHN SUY RNG TP. HCM 2013.
33 / 64
V d
1 1 ,x x + cos2 x x
m
1
1 dx phn k nn I phn k. x
TCH PHN SUY RNG TP. HCM 2013. 34 / 64
V d
V d Kho st s hi t ca tch phn + 1 4 3 I = x sin2 dx x 1 1 4 Ta c x 3 sin2 > 0, x 1 v x 1 1 1 4 x 3 sin2 x 3/4 2 = 5/4 , x x x x 1 m dx hi t nn I hi t. 5/4 x 1
TS. L Xun i (BK TPHCM) TCH PHN SUY RNG TP. HCM 2013. 35 / 64
V d
m
2
V d
V d
+
dx x . ln x
V d
I =
0
dt . t 1 th I phn k.
TP. HCM 2013. 38 / 64
Vy nu > 1 th I hi t, nu
TS. L Xun i (BK TPHCM) TCH PHN SUY RNG
V d
Tm li
1
Nu > 1 th I =
39 / 64
V d
V d Kho st s hi t ca tch phn + x m arctan x I = dx n+1 x 1 x m arctan x Hm f (x ) = lin tc nn kh tch xn + 1 trn [1, +). Nu m = n th lim f (x ) = nn x + 2 I phn k.
TS. L Xun i (BK TPHCM) TCH PHN SUY RNG TP. HCM 2013. 40 / 64
V d
1 v
41 / 64
Bi tp
dx . p s. 2 5 x + 4x + 9 + 2 1 dx . p s. + 21 2 x ( x + 1) 2 2 1 + ln 3. 3 2 + dx 2 . p s. ln 1 + 2 3 1 x x +x +1 + arctan x ln 2 dx . p s. + 2 x 4 2 1
TCH PHN SUY RNG TP. HCM 2013. 42 / 64
Bi tp
sin2 3x dx 3 4 x + 1 1 + dx 4x + ln x 1 + 1 + arcsin(1/x ) dx 1 + x x 1 + ln x dx 2 1 x x 1
+
TCH PHN SUY RNG TP. HCM 2013. 43 / 64
Bi tp
Cho hm s f (x ) xc nh trn na khong [a, b ) v khng b chn khi x b . Gi s f (x ) kh tch trn mi on [a, ] [a, b ). Khi trn [a, b )
( ) =
a
f (x )dx
nh ngha Gii hn ca hm s ( ) khi b c gi l tch phn suy rng loi 2 trn [a, b )
b
f (x )dx
a
TP. HCM 2013. 45 / 64
a b
f (x )dx tn ti
v hu hn th tch phn suy rng loi 2 hi t, cn nu gii hn ny bng hoc khng tn ti th tch phn suy rng loi 2 phn k
46 / 64
ngha hnh hc
ngha hnh hc Trong trng hp f (x ) 0, x [a, b ), gi tr ca tch phn suy rng hi t c ngha hnh hc l din tch ca hnh phng v hn c gi hn bi x = a, x = b trc Ox v th hm f (x ), trong x = b l tim cn ng ca hm s f (x )
47 / 64
Cho hm s f (x ) xc nh trn na khong (a, b ] v khng b chn khi x a. Gi s f (x ) kh tch trn mi on [, b ] (a, b ]. Khi trn (a, b ]
b
( ) =
f (x )dx
nh ngha Gii hn ca hm s ( ) khi a+ c gi l tch phn suy rng loi 2 trn (a, b ]
b b
a+
f (x )dx
TP. HCM 2013.
48 / 64
f (x )dx tn ti
v hu hn th tch phn suy rng loi 2 hi t, cn nu gii hn ny bng hoc khng tn ti th tch phn suy rng loi 2 phn k
49 / 64
ngha hnh hc
ngha hnh hc Trong trng hp f (x ) 0, x (a, b ], gi tr ca tch phn suy rng hi t c ngha hnh hc l din tch ca hnh phng v hn c gi hn bi x = a, x = b trc Ox v th hm f (x ), trong x = a l tim cn ng ca hm s f (x )
50 / 64
f (x )dx =
a a
f (x )dx +
c
f (x )dx
51 / 64
nh ngha
b
f (x )dx c gi l hi t
b
nu c 2 tch phn
a
f (x )dx v
c
f (x )dx u hi
52 / 64
Cng thc Newton-Leibnitz Cho hm s f (x ) khng b chn khi x b nhng c nguyn hm l F (x ) trn mi on
b
f (x )dx
Cng thc Newton-Leibnitz Cho hm s f (x ) khng b chn khi x a+ nhng c nguyn hm l F (x ) trn mi on
b
f (x )dx
a+
f (x )dx = F (b ) F (a + 0) = F (x )|b a+ .
TCH PHN SUY RNG TP. HCM 2013. 54 / 64
Cng thc Newton-Leibnitz Cho hm s f (x ) khng b chn khi x c nhng c nguyn hm l F (x ) trn on [a, c ] v nguyn hm G (x ) trn on (c , b ]. f (x ) kh tch trn mi on [a, ] [a, c ) v [, b ] (c , b ]. Ngoi ra, tn ti gii hn hu hn lim F ( ) = F (c 0) v
c c + b
55 / 64
V d
V d
1
dx x
Ta thy lim
1 = + nn x = 0 l im k d x 0+ x
a0+
V d
V d
1
arccos x dx 2 1x
V d
V d
b
dx , (a < b ) (b x )
I = lim
dx 1 = lim (b x )+1 (b x ) + 1 0
b a
1 1 lim +1 + (b a)+1 1 0 + 1
0
V d
Vy
1
59 / 64
Hi t tuyt i v hi t c iu kin
f (x )dx hi t.
a
Hi t tuyt i v hi t c iu kin
nh ngha
b
Nu tch phn
a b
rng
a
f (x )dx c gi l hi t tuyt i.
nh ngha Nu tch phn a f (x )dx hi t nhng tch phn b a |f (x )|dx phn k th tch phn suy rng
b b
f (x )dx c gi l hi t c iu kin.
a
TS. L Xun i (BK TPHCM) TCH PHN SUY RNG TP. HCM 2013. 61 / 64
0, x [a, b ) (hoc 0 th ta a v hm
b a
f (x )
0 v
a
62 / 64
nh l Cho hm s f (x ) v g (x ) kh tch trn mi on [a, ] [a, b ) v khng b chn khi x b . Ngoi ra, vi x [a, b ) lun c 0 f (x ) g (x ).
b
Khi nu tch phn suy rng a g (x )dx hi t b th tch phn a f (x )dx hi t, cn nu tch phn b b f ( x ) dx phn k th tch phn a a g (x )dx phn k.
TS. L Xun i (BK TPHCM) TCH PHN SUY RNG TP. HCM 2013. 63 / 64
nh l Cho hm s f (x ) v g (x ) kh tch trn mi on [a, ] [a, b ) v khng b chn khi x b . Ngoi ra, vi f (x ) x [a, b ) lun c 0 f (x ), 0 g (x ), lim = x b g (x )
b
1
Nu = 0 v
a b
g (x )dx hi t th
a b
f (x )dx hi t.
Nu > 0 th
a
g (x )dx v
a b
cng phn k.
3
Nu = + v
a
g (x )dx phn k th
a
TCH PHN SUY RNG
f (x )dx phn
TP. HCM 2013. 64 / 64
k
TS. L Xun i (BK TPHCM)
V d
V d
V d
1
Kho st s hi t ca I =
0
ln(1 + 3 x ) dx e sin x 1
ln(1 + 3 x ) x 1/3 1 lim = lim = lim = x 0+ x x 0+ x 2/3 x 0+ e sin x 1 nn x = 0 l im k d. ln(1 + 3 x ) x 1/3 1 = e sin x 1 x x 2/3 khi x 0+. Vy = 2 3 < 1 nn I hi t
TS. L Xun i (BK TPHCM) TCH PHN SUY RNG TP. HCM 2013. 66 / 64
Bi tp
+ e x 2
x2 0 + x arctan x
0 +
dx
1 + x3
dx 2 x dx
1 cos
0 1
0 1
5
dx e x 1 dx tan x x
3
TCH PHN SUY RNG TP. HCM 2013. 67 / 64
Bi tp
0 1
2
0 /2
3
1 cos x dx x e 2 + x 2 e cos x dx x
2
Bi tp
69 / 64