o doong hoc snh go hou hoc

NHNG PHAM CHT V NNG LJC CUA MT HC SINH GIOI

HA HC

Hin nay chua c ti liu cu th dinh nghia nhu th no l mt hoc sinh gioi ha
hoc. Chng ti xin dua ra mt s kin cua cc thy gio d c kinh nghim lu nm
trong vic giang day, bi dung hoc sinh gioi. Tu nhung kin d, hy vong s gp
phn lm sng to quan dim v nhung nng luc v phm cht cua mt hoc sinh gioi
ha hoc. D ri tu d c huong di dng dn trong vic pht hin v bi dung nhung
ngi sao toa sng trn bu troi ha hoc cua nuoc nh.
Theo GS.TS nh gio nhn dn Nguyn Canh Ton : Hoc gioi l ham hoc,
chu dng tm hoc, tu hoc mt cch thng minh sng tao, bit gn hoc voi hnh.
Thy L Vn Dung (Dai hoc Su Pham Hu) cho rng : Mt hoc sinh c tu
duy ha hoc pht trin l c nng luc quan st tt, c tr nho logic nhay bn, c c
tuong tuong linh hoat phong ph, ung di sc sao voi cc vn d ha hoc v lm vic
c phuong php.
Ph gio su Bi Long Bin (Dai hoc Bch Khoa H Ni) cho rng : Hoc
sinh gioi ha hoc phai l nguoi nm vung ban cht hin tuong ha hoc, nm vung cc
kin thuc co ban d duoc hoc, vn dung ti uu cc kin thuc d d giai quyt mt hay
nhiu vn d moi (do chua duoc hoc hoc chua thy bao gio) trong cc k thi dua ra
PGS.PTS Trn Thnh Hu (Dai hoc Su Pham H Ni) th c kin nhu sau :
Nu dua vo kt qua bi thi d dnh gi th bi thi d phai hi tu cc yu cu sau dy:
C kin thuc co ban tt: th hin nm vung cc khi nim, cc dinh nghia, cc
dinh lut hay quy lut d duoc quy dinh trong chuong trnh; khng th hin thiu st
v cng thuc, phuong trnh ha hoc. S dim phn ny chim 50% ton bi.
Vn dung sc bn c sng tao cc kin thuc co ban trn. Phn ny chim khoang
40% s dim ton bi.
Tip thu hoc dng duoc ngay mt s vn d moi nay sinh do d thi dua ra. S
dim phn ny chim 6% ton bi.
o doong hoc snh go hou hoc


Bi lm trnh by sach dep, r rng. Phn ny chim 4% ton bi.
Ngoi nhung bi thi l thuyt, hoc sinh cn bt gp cc bi thi thuc hnh. Di voi cc
bi thi loai ny, yu cu nguoi hoc sinh phai c ki nng thuc hnh tt, khuyn khch
cc ti nng thuc hnh nhu su kho lo, c su quan st hin tuong tt v giai thch
duoc ban cht cc hin tuong d.
Theo thy Vu Anh Tun (THPT nng khiu Trn Ph, Hai Phng) th nng khiu
ha hoc bao gm hai mt tch cuc chu yu l :
Kha nng tu duy ton hoc
Kha nng quan st, nhn thuc v nhn xt cc hin tuong tu nhin, linh hi v vn
dung tt cc cc khi nim, cc dinh lut ha hoc.
Theo cc ti liu v tm l hoc v phuong php day hoc ha hoc th nng
khiu ha hoc duoc th hin qua nhung nng luc v phm cht sau:
1. Nng luc tip thu kin thuc
Hoc sinh lun ho hung trong cc tit hoc, nht l bi moi
C thuc tu b sung, hon thin nhung tri thuc d thu duoc ngay tu dang so khoi.
2. Nng luc suy lun logic
Bit phn tch su vt v hin tuong qua cc du hiu dc trung cua chng.
Bit thay di gc nhn khi xem xt mt su vt, hin tuong.
Bit cch tm con duong ngn d di dn kt lun cn thit.
Bit xt du cc diu kin cn thit d dat duoc kt lun mong mun.
Bit xy dung phan v du d loai bo mt s min tm kim v ch.
Bit quay lai dim vua xut pht d tm duong di moi.
3. Nng luc dc ta
Bit din dat chnh xc diu mnh mong mun
Bit su dung thnh thao h thng k hiu, cc qui uoc d din ta vn d.
Bit phn bit thnh thao cc ki nng doc, vit v ni.
o doong hoc snh go hou hoc


Bit thu gon cc dc ta v trt tu ha cc dc ta d dng khi nim truoc m ta
cho khi nim sau.
4. Nng luc lao dng sng tao
Bit t hop cc yu t, cc thao tc d thit k mt dy hoat dng, nhm dat dn
kt qua mong mun.
5. Nng luc kim chung
Bit suy xt su dng sai tu mt loat su kin
Bit tao ra cc tuong tu hay cc tuong phan d khng dinh hoc bc bo mt dc
trung no d trong san phm mnh lm ra.
Bit chi ra mt cch chc chn cc du liu cn phai kim nghim sau khi thuc
hin mt s ln kim nghim.
6. Nng luc thuc hnh
Bit thuc hin dut khot mt s dng tc trong khi lm th nghim.
Bit kin nhn v kin tr trong qu trnh lm sng to mt s vn d l thuyt qua
thuc nghim hoc di dn mt s vn d l thuyt moi dua vo thuc nghim.
Theo ti liu cua Hi ha hoc Vit Nam , nhung phm cht v nng luc quan
trong nht cua mt hoc sinh gioi ha hoc d l:
C nng luc tu duy tt v sng tao (bit phn tch, tng hop, so snh, khi qut
cao, c kha nng su dung phuong php moi: quy nap, din dich, loai suy)
C kin thuc ha hoc su sc, vung vng, h thng (chnh l nm vung ban cht
ha hoc cua cc hin tuong ha hoc). Bit vn dung linh hoat, sng tao nhung kin
thuc co ban d vo tnh hung moi.
C ki nng thuc nghim tt, c nng luc v phuong php nghin cuu khoa hoc
ha hoc (bit nu ra nhung l lun cho nhung hin tuong xay ra trong thuc t, bit cch
dng thuc nghim d kim chung lai nhung l lun trn v bit cch dng l thuyt d
giai thch nhung hin tuong d duoc kim chung).
o doong hoc snh go hou hoc


Cc kin trn d cho ta ci nhn tuong di dy du v mt hoc sinh gioi ha hoc.
Chng ti xin dc kt vn d ny lai nhu sau:
Nng lc v phm cht cua mt hc sinh gioi ha hc:
C lng say m hoc tp ha hoc cao d; c su nhay cam ha hoc v c kha nng
tu hoc, tu nghin cuu.
C nng luc tu duy tt v sng tao.
Nm vung ban cht hin tuong ha hoc, kin thuc co ban, ki nng thuc hnh th
nghim dng thoi vn dung thng minh sng tao nhung kin thuc, ki nng y vo diu
kin cu th.
HNH THNH V PHT TRIEN TRI THUC HA HC CHO HC SINH
Hnh thnh v pht trin tri thc
Su hnh thnh tri thuc, k ca cc tri thuc v cc phuong thuc hnh dng lm
co so cho cc ki nng hoc tp, l mt qu trnh lu di.N duoc bt du tu vic thng
bo so b cho hoc sinh nhung thng tin hoc tp hay gioi thiu voi hoc sinh nhung bin
php cng tc hoc tp, nhung bin php hon thnh cng tc hoc tp v duoc tip tuc
sau ny khi hoc sinh p dung cc tri thuc d vo cc gio hoc sau.
Trnh d pht trin cua tri thuc duoc xc dinh boi cc chuong trnh hoc v duoc
thuc hin trong cc sch gio khoa v cc ti liu tham khao v phuong php giang day
b mn. Chng han, o giai doan du day mn ha hoc, hoc sinh hoc tp mn ny o
trnh d cc quan nim v phn tu, nguyn tu. V sau, dn lop 10, cc em nghin cuu
thnh phn, tnh cht cua cc cht v cc hin tuong ha hoc trn co so dinh lut tun
hon cua D.I.Mendeleev, trn co so cu tao nguyn tu, cu trc tinh th cua cc cht v
cc dang lin kt ha hoc khc nhau. Ln lop 11, cc em nghin cuu ha hoc o trnh d
thuyt din tu ion. V ln lop 12 l thuyt cu tao ha hoc cc hop cht huu co cua
A.M.Butlerov.
o doong hoc snh go hou hoc


Tri thuc duoc pht trin nhiu nht trong truong hop xc lp nhung lin h qua lai
giua chng theo nhiu huong khc nhau:
1. Giua cc tri thuc khc nhau thuc cng mt trnh d l thuyt (giua cc khi nim,
giua cc ti liu hoc cu v moi).
2. Giua cc tri thuc thuc cc trnh d khc nhau (k ca giua ha v co v ha huu
co).
3. Giua cc linh vuc tri thuc khc nhau (lin h lin b mn giua ha hoc, ton hoc,
vt l hoc, , sinh hoc, dia l, lich su).Trong thuc tin giang day, cn tnh ton dn tnh
cht cua cc lin h qua lai d v nghia cua chng. Chng han, hoc sinh thu duoc tri
thuc v nhung tnh cht ring bit cua mt s axit nhu axit clohidric v axit sunfuric o
lop 9. Cc em cung hoc cch tu luc p dung cc tri thuc ny: cc em hon thnh cc
phuong trnh phan ung trung ha v phuong trnh phan ung giua cc oxit kim loai voi
cc axit nitric v axit photphoric theo cch tuong tu voi cc tnh cht d duoc phn tch
cua axit clohidric v axit sunfuric. O cc lop trn, cc tri thuc ny duoc mo rng v do
su thm, tuc l duoc pht trin tip. Hoc sinh lop 10 khng chi nghin cuu cc tnh
cht chung, m cn nghin cuu ca cc tnh cht dc bit, cc tnh cht oxi ha cua axit
sunfuric, v hoc sinh lop 11 nghin cuu tnh cht cua axit nitric. Nhu vy, cc em d
nghin cuu tnh cht cc axit o trnh d moi , cu th l trn quan dim cua thuyt din
li, cua cc quan dim din tu, cua dng ha hoc. O lop 12, cn li cun hoc sinh vn
dung nhung tri thuc v cc tnh cht chung cua cc axit d duoc hoc o lop duoi d
don truoc tnh cht cua cc axit cacboxylic. Khi nghin cuu tnh cht cua axit
cacboxylic o trnh d l thuyt cao hon (trn quan dim thuyt cu tao ha hoc cua hop
cht huu co, cua anh huong qua lai giua cc nguyn tu trong phn tu, trn co so cc
quan dim din tu v nng luong) c th dn dt hoc sinh dn ch giai thch nhung
khc bit trong cc tnh cht cua cc axit axetic v cloaxetic, tin don cc tnh cht
cua axit acrilic, cua phenol (axit phenic) v ca cc aminoaxit. Cn tao diu kin d hoc
sinh vn dung trong cc gio ha hoc nhung tri thuc linh hi duoc trong cc bui hoc
o doong hoc snh go hou hoc


cua cc b mn khc ( nghia cua axit clohidric trong qu trnh tiu ha, anh huong
tnh axit cua dt dn san luong ma mng cua mt s cy trng, su dung axit d ty gi,
lm mm nuoc, d tch din acquy, trong qu trnh hn, trong sinh hoat).
Nhu vy, tri thuc hoc sinh thu luom so b s duoc pht trin ln nhiu hon, v do
d gy tc dung pht trin dn tu duy hoc sinh nhiu hon nu nhu trong qu trnh day
hoc, cc tri thuc d v ca cc ki nng hoc tp duoc vn dung trong nhung lin h khc
nhau v o trnh d khc chu khng chi trong nhung diu kin ging nhu lc hnh thnh
so b cc tri thuc d. Diu ny rt quan trong trong cng tc bi dung hoc sinh gioi
ha hoc. V d giai quyt yu cu d thi hoc sinh gioi di hoi hoc sinh khng chi nm
vung tri thuc m cn phai vn dung thng minh, sng tao cc tri thuc y vo cc nhim
vu v tnh hung khc nhau.
Khi hnh thnh v pht trin tri thuc cho hoc sinh cn dp ung cc yu cu sau
Truyn thu dy du, chnh xc theo tiu chun kin thuc, ki nng cua chuong trnh
v sch gio khoa.
Khai thc nhm khc su kin thuc trong tm, lm cho hoc sinh hiu su, nho lu,
vn dung tt.
Hnh thnh vung chc cc khi nim, cc dinh lut co ban cua ha hoc theo hai con
duong: qui nap- suy din v hai hoat dng logic: dinh nghia v phn chia khi nim.
Tp cho hoc sinh vn dung, xem xt vn d duoi nhiu kha canh khc nhau, tm
mi quan h logic giua cc khi nim.
Khi hoc qui lut, cn ly v du cu th d minh hoa, cung nhu vn dung qui lut d
giai thch cc hin tuong.
Khi qut ha, quy lut ha cc vn d d hoc d c th vn dung cho nhiu truong
hop.
o doong hoc snh go hou hoc


Vn dung cc kin thuc v l thuyt chung (cu tao cht, lin kt ha hoc, l thuyt
v cc phan ung ha hoc) d giai thch tnh cht v phan ung cua cht. Mt khc, truoc
khi hoc cc cht cu th phai nm vung tnh cht chung cua loai hoc nhm cht.
Vn dung cc tnh cht v phan ung cua cc cht d xu l tnh hung cu th duoc
dt ra trong cc bi tp.
Hnh thnh v pht trin ki nng hc tp
1. K nng gii cc bi tp ha hc
Giai bi tp l mt m hnh cua tp hop nhung hnh dng tr tu duoc vn dung
trong qu trnh giai. Nhung quan st qua trnh giai v vic phn tch cc hnh dng cua
hoc sinh l mt ngun thng tin v tnh cht cua hoat dng tr tu cua hoc sinh, v co
ch tu duy cua hoc sinh. Mt khc giai bi tp l mt phuong php hoc tp tch cuc, c
cc tc dung lon sau dy:
Lm cho hoc sinh hiu su hon cc khi nim d hoc.
Mo rng su hiu bit mt cch sinh dng, phong ph v khng lm nng n khi
luong kin thuc cua hoc sinh.
Cung c kin thuc cu mt cch thuong xuyn, v h thng ha cc kin thuc d
hoc.
Bi tp ha hoc thc dy thuong xuyn su rn luyn, cc ki nng ki xao cn thit
v ha hoc
Tao diu kin d tu duy pht trin. Khi giai bi tp, hoc sinh bt buc phai suy l
hoc quy nap, hoc din dich, hoc loai suy.
Chnh v nhung tc dung to lon nhu vy nn bi tp ha hoc l phuong tin huu
hiu d dnh gi, tuyn chon cc hoc sinh c nng luc hoc ha tt trong cc k thi hoc
sinh gioi.
2. K nng tin hnh thc nghim ha hc
Tm quan trong cua th nghim thuc hnh trong giang day ha hoc:
Cu th ha kin thuc v cung c kin thuc.
o doong hoc snh go hou hoc


Rn luyn ki nng, ki xao thuc hnh.
Gip hoc sinh cch vn dung kin thuc mt cch dc lp d giai thch cc hin
tuong quan st duoc.
Day cho hoc sinh cch giai cc bi tp thuc nghim.
Gp phn vo vic pht trin tu duy cua hoc sinh.
Tng cuong hung th hoc tp cua cc em di voi b mn ha hoc.
Trong cc k thi hoc sinh gioi ha hoc o nuoc ta thiu phn thuc hnh th nghim l
chua kim tra ton din duoc kha nng hoc tp ha hoc cua hoc sinh. Tuy nhin, mun
hnh thnh v pht trin ki nng thuc hnh cn phai c thoi gian. Diu d cn su quan
tm cua nh truong v tm huyt cua gio vin trong qu trnh giang day ni chung v
bi dung hoc sinh gioi ni ring.