I.

KHI QUT
Nho gio hay cn c g i l Kh ng gio l m t h th ng o c tri t l tn gio do c Kh ng T pht tri n xy d ng m t x h i chnh tr . Tn gio Vi t Nam th i B c thu c ph n nh s du nh p, pht tri n v ha tr n gi a cc tn gio, tn ng ng truy n th ng v i ngo i lai trn vng lnh th Vi t Nam trong th i k ny. Gi i h n v khng gian ch c vng B c B v B c Trung B .

II. NGU N G C RA I C A NHO GIO B c thu c l th i k Vi t Nam b t d i quy n cai tr c a cc tri u nh phn g B c. Sau cu c kh i ngha Hai B Trng b n p, cc t p on phong kin phng Bc thay nhau h nc ta. l nh ng Hn (25 -244), Ng (244-280), T n (280- 420), Lng (420 589), Ty (603- 617), ng (618-906). Trong su t th i k B c thu c, cc t p on phong ki n Trung Qu c k ti p nhau th c hi n chnh sch ng ha dn t c Vi t Nam. Nho gio vo Vi t Nam theo chn k xm l c, l cng c th ng tr v t t ng c a cc t p on phong kin phng B c. Nho gio th i B c thu c l th i k Nho gio d ng Hn du nh p vo n c ta. Cc quan l i Trung Qu c nh Tch Quang, Nhm Din, S Nhip c cng truy n b Nho gio vo Vi t Nam v i cc ho t ng nh m tr ng h c nh m o t o cho chnh quy n m t l p quan l i, ti n hnh chnh sch ng ha nhn dn ta theo phong t c, l gio phong ki n. Nho gio v i t tng tam cng ng thng, t t ng thin mnh h t s c kh c nghi t c nh Hn s d ng nh m t cng c ch y u n d ch v th n ph c nhn dn ta, bi n vn ha c a ta ph thu c vo m t b ph n vn ha Hn. iu ny c ghi nh n trong cc tc ph m c a cc nh nghin c u l ch s v vn h c Vi t Nam (Ng S Lin, Ng Th Nh m, Tr n Tr ng Kim, Dng Qu ng Hm, L Thnh Khi...). cc tc ph m nh: B Khm nh Vi t S Thng Gim Cng M c, L ch s Vi t Nam t p 1 (1971-1991). S ki n ny kh i u b ng vi c Tch Quang d y dn l ngha, Nhm Din b t dn l y v , l y ch ng, S nhi p ham c Xun Thu.

III. QU TRNH DU NH P
1. Nguyn nhn c a s du nh p c a Nho gio vo Vi t Nam - Nguyn nhn c a s du nh p Nho gio vo Vi t Nam tr c h t xu t pht t b n thn c a Nho gio. V i t cch l mt t t ng chnh tr x h i n c qu trnh pht tri n s m v c m t ch ng v ng ch c trong x h i Trung Qu c t th i c i. Chnh s pht tri n m nh m m nhu c u m r ng truy n b h c thuy t c a n l i u t t y u. Hn na Nho gio cn c cc chnh quy n phong ki n phng B c s d ng nh m t cng c c l c nh m b o v tn ti tr t t phong ki n v quy n l i c a giai c p th ng tr trong qu trnh xm lc n c ta. - Th hai, s du nh p c a Nho gio vo n c ta cn l nhu c u c a x h i Vi t Nam lc b y gi . + Nhu c u th ng nh t t t ng th i k hnh thnh vn ha bn a, x h i Vi t Nam ch y u hnh thnh trn c s cc hng c pht sinh t cc i u ki n c th c a i s ng nng nghi p a phng. Do c tr cng m t khu v c a l c i s ng v t ch t v vn ha kh tng ng nn cc hng c nhn chung c kha c nh, n i dung chung. T th k VII III TCN cc nh nc Vn Lang v u L c hnh thnh v pht tri n song nhn chung n n t ng t t ng x h i th ng nh t v n tr ng thi c s quc php th i b y gi v n l y c s t nh ng i m chung y c a hng c, ngha l th i b y gi Vi t Nam ch c minh tri t ch hon ton cha c h t t ng x h i chnh th ng v hon h o. Nm 111 TCN nh Ty Hn bi n B c B Vi t Nam thnh qu n Giao Ch chnh th c t y, ng i Vi t Nam bt u ti p xc v i Nho gio. Quan l i Trung Hoa dng Nho gio l h t t ng x h i chnh nh m ph c v m c ch cai tr v ng ha. Cng du nh p vo Vi t Nam th i b y gi cn c Ph t gio v o gio, dn gian Vi t Nam l i tin hn vo Ph t v o, s d ng hai h t tng ny ch ng l i Nho gio. D v y Nho gio t nhiu c gi i tri th c v quan l i ng i Vi t ti p nh n, ngha l ng i Vi t Nam t nhi u lm quen v i h t t ng

c a Nho gio. Nm 938, Vit Nam ti c l p. Cc t p on phong ki n Vi t Nam l L, Tr n, L thay nhau xy d ng vn ha i Vi t. N u nh giai o n B c thu c Nho gio du nh p vo Vi t Nam qua qu tr nh c ng b c th giai on i Vi t sau ng i Vi t Nam l i t nguy n du nh p Nho gio l do Vi t Nam c n m t h t t ng chnh tr x h i th ng nh t, hi u qu . Tm l i, nhu c u c m t h t t ng chnh th ng l m t nhu c u c th c Vi t Nam. i u n y t ng x y ra cc tri u i x h i ng Nam c i. Chnh v th , vi c Nho gio du nh p vo n c ta ph n no p ng c nhu c u y. + Nhu c u t ch c v v n hnh nh n c Gi ng nh nhu c u th ng nh t t t ng x h i, gi i th ng tr phong ki n Vi t Nam ng tr c cc th thch l n l: xy d ng nh nc theo m hnh no, c c u h th ng v phng php v n hnh ra sao? Trong khi Nho gio Trung Qu c tr i qua cc cu c c i cch c a Chu Hy, Trnh H o Trnh Di thnh Tn Nho, l y l lm tr ng tm, g n gi v i x h i do ti p nh n m t b ph n t t ng ti n b c a Ph t gio, o gio v minh tri t dn gian. Nh vo T ng Nho, Trung Hoa r ng l n c th t ch c v v n hnh nh n c kh hi u qu . y l im c bn gi i th ng tr Vi t Nam t nguy n ti p nh n T ng Nho lm cng c th ng nh t qu c gia, xy d ng v v n hnh nh n c. + Nhu c u o t o nhn ti v ch n hng gio d c V i t cch l m t h c thuy t x h i chuyn o to ng i ti, Nho gia v sau l Nho gio hng n m t n n gio d c chnh th ng v i cc u i m n i tr i nh sau: (1) Phng php i tho i gi a th y v tr nh m nng cao kh nng sng to v t duy c l p c a tr. (2) Phng php th c t , nh v y trnh c tnh tr ng h c khng i i v i hnh. (3) Phng php cao t cch tn tm ti tri th c v kh nng lm vic c l p c a ng i h c. Chnh vi c o to ng i qun t , Nho gio p ng nhu c u cung c p nhn s thn s gp ph n no tham gia qu n l nh n c v ch n hng gio d c.

+ Nhu c u b sung dng vn ha c i n Vn ha Vi t Nam thu c lo i vn ha dn gian v tr i qua hng ngn, hng v n nm hnh thnh, pht huy, i su vo c i r tm th c t ng ng i dn Vi t Nam. Song xt kha c nh tri th c x h i v pht tri n, ch vn ha dn gian thi l cha m t n n vn ha ng v ng, lm n n t ng t t ng vn ha x h i t nc i ln. V v th , s xu t hi n c a Nho gio Vi t Nam p ng c nhu c u ny. Nho gio cng v i o gio v Ph t gio gp ph n hnh thnh dng vn ha c i n Vi t Nam. 2. L c l ng truy n b Trong th i B c thu c, l c l ng truy n b Nho gio ch y u l cc quan l i Trung Qu c h . St cnh v i quan l i Nho gio Trung Qu c di c sang n c ta b i nhi u l do l ch s khc nhau. H n nc ta tr c sau t nhi u khng ng nh t, nhng ni chung t t c h u c m i quan h v i gu ng my chnh quy n ng th i. N u Trung Qu c ph n l n h l l c lng i ngh ch ho c c cho l i ngh ch, th sang n c ta, h u h t h u c xu h ng h p tc. Ngoi quan l i h v i cc nho s T rung Qu c di c, v sau, s ng i b n a tham gia vo qu trnh ny tuy cng c nhng ch chi m t l khng ng k . Sang k nguyn c l p, t ch v th ng nh t, l c l ng truy n b Nho gio n c ta bao hm ch y u l nho s Trung Quc di c sang v n gi m t vai tr nh t nh trong qu trnh truy n b ny, nh t l giai on u. S khc bi t c a l c l ng truy n b l s khc bi t c ngha v ch t. M i s khc bi t khc, th c ra, u n y n t chnh b n thn s khc bi t ny. 3. V m c ch truy n b Th i B c thu c, Nho gio ch c xem l m t th v kh l i h i c nh n c phong ki n s d ng ng ha v n d ch nhn dn ta. Khng ai ph nh n r ng, c th truy n b, quan l i h ph i

m tr ng v d y ch , nhng mc ch t i cao v bao trm c a Trung Qu c l s d ng Nho gio nh m t cng c n d ch. Trong k nguyn c l p, t ch v th ng nh t, Nho gio c v tr m i v hon ton khc h n. T y Nho gio c coi l h th ng tri th c quan tr ng nh t c a x h i. B y gi i hc cng c ngha l h c Nho gio. T h th ng tri th c quan tr ng nh t c a x h i, v sau, Nho gio cn c xem l nh ng b c thang danh v ng, h th ng nh ng quy ph m o c v h th ng nh ng nh ch c a php lu t. Ng i ta g n nh qun i ngu n g c ngo i lai v nh ng n i dung truy n b v a h n h p v a mang tnh hung b o c a Nho gio trong nh ng th k c a th i B c thu c trc . 4. V quy m truy n b Th i B c thu c, ch m t s ng i nh t nh trong m t s a phng nht nh, thu c t ng l p trn c a x h i m i c ti p nh n Nho gio. Nhng ph n l n l cam ch u h p tc, th m ch l lm tay sai cho chnh quy n phong ki n h phng B c. Nh ng ng i ny thng c tr trong ho c xung quanh cc thnh ph l n, i a s h l con em c a cc i ng qu t c th ng tr c. San g k nguyn c l p, t ch v th ng nh t, b t c ai, d c ng a phng no, thu c b t c t ng l p x h i no, n u c i u ki n u c th ti p nh n Nho gio. L n nh m c d u, ng i ta c th tm s hc o b t c u h mu n. Cng v sau, quy m truy n b Nho gio n c ta cng c m r ng, nh t l vo bu i u c a th i L S tr i khi m Nho gio n m c v tr c tn trn v i chnh tr v t t ng c a nh n c.

5. V n i dung truy n b
V b n ch t c a vi c truy n b Nho h c, nh ng g c ghi l i cng rt m h. Tch Quan th em l ngha dy dn, Nhm Din th gi th i cc huy n tr c thu c, b t n ng con trai t 20 n 40 tu i b ng i ph i l a l y nhau. Nh ng quy t nh n ng n v truy n b phong t c nh m ng ha ng i Vi t theo vn ha Trung Hoa hn

l truy n b Nho h c. Cn v S Nhip, ngi sau ny c tn l S Vng v Nam Bang H c T , t phong cch n hnh ng ch ng c g cho php ng i ta ghi nh n l c cng truy n b Nho h c vo C Vi t. Cc nh nghin c u s h c hi n t i cng chia s chung nh n nh l Nho gio cha th c coi l th nh trong th i B c thu c c: s ng i tham gia thi c v t u thu c t ng l p trn c a x h i v khng c l bao, s s t An Nam c thi ti n s v minh kinh cng h n ch , hn n a vi c h c ch Hn v cc phong t c ng i Trung Hoa d n su t t Nho gio khc vi c ph bi n Nho gio nh m t h c thuy t v i cc kinh i n ring c a n. Tuy v y t nhi u Nho gio cng l i d u tch ring c a n: ci Giao Ch ho c Lnh Nam kho ng th i gian trc sau nh t k nguyn dng l ch, trong hon c nh vn ha giao lu ph c t p th M nh Kha khm ph c Kh ng T ci tinh th n tp i Thnh c c o nh t qun... hon c nh a l x h i Giao Ch , M u Bc cng bt ch c M nh Kha tm t p i Thnh cc khuynh h ng m u thu n, xung t c a th i i c c m t h th ng nh t qun v t t ng. M u Bc t gi i thi u trong bi t a trong tc ph m c gi tr l ch s c a ng l L v Lu n. N u t t ng t p h p i Thnh c a M nh T ch c n o su truy n th ng x h i c a Trung Hoa, m c tn Nho gio th M u Bc ph i tm Ph t gio chu l y ci nguyn l c b n duy nh t t ng h p nh t qun ba t t ng chnh hi u trn x h i t nhin, tm l. ng vi t: tuy c sch ng kinh ca Nho gio a thch l y lm hoa, ka thnh qu n a. R i n khi ti coi tri t l kinh ph t xem y u l c a Lo T , gi ci c tnh im m nhng ci hnh ng v vi. By gi m i ngo nh l i nhn s i, kh c no ng trn nh tr i cao nm xu ng ngi l ch, tro ln ng n ni nhn xu ng g ng v y. Sch ng

kinh cng nh nm v n, o Ph t n nay th t nh nm th thc g o. <Trong L ch s t t ng Vi t Nam Nguy n ng Th c> Nh v y Nho gio Giao Ch cng v i Ph t gio v o gio tr thnh tam gio cng t n t i v pht tri n Giao Ch .

IV. NH H NG C A NHO GIO VI T NAM TH I K B C THU C

Trong th i k B c thu c, Nho gio c tch c c truy n b vo Vi t Nam song Nho gio v n cha c nh hng ng k trong i s ng tinh th n c a i b ph n nhn dn. Th i k ny Nho gio ch y u c gi i quan l i, s phu Hn, con chu ng i Hn v nh ng ng i Vi t Nam lm vi c cho chnh quy n h ti p thu v s d ng. Ngoi ra Nho gio cn c m t s con em gia nh ng i Vi t kh gi theo h c. Nho gio c truy n b vo Vi t Nam trong hng ngn nm B c thu c, ch y u l Hn Nho. Nhn chung nh h ng c a Nho gio th i k ny cn khim t n v h n ch .

1. nh hng Nho gio i v i x h i Vi t Nam

- nh h ng nhn sinh Nho gio nh hng con ngi, gip con ng i ta hi u h c v thnh cng hn trong x hi, c bi t b n tnh thin lun cao cc gi tr v chnh tr , cao cc tc ph m o c c a con ng i. Ph m tr ch nhn c a Kh ng T c coi l nguyn l quy nh b n tnh, quan h gi a ng i v i ng i, t qu t c n nng dn. - nh hng n cc tc ph m vn h c chm ngn Nho gio c xem l c s c nh h ng l n n vn h c Vi t Nam, in hnh nh hai bn tuyn ngn c l p nh Nam quc sn h c a L Th ng Ki t v Bnh Ng i co c a Nguy n Tri. Cu chm ngn: Tin h c l - H u h c vn c ngu n g c t Nho gio. Nho gio lun cao ch l nh c nh ng i dn lun ph i h c l ng x , c tn ti tr t t , cao s l knh v i nh ng n g i trn. Ch vn nh m nh c nh con chu mun i ph i lun ghi nh n cng lao c a t tin cha ng. - nh hng t t ng H Ch Minh

T t ng c a Bc bao g m nh ng tri t l, tn gio phng ng nh ch ngha Tam Dn, t t ng Nho gio, l i s ng Ph t gio v i quan ni m t bi bc i, thng ngi nh th thng thn,

2. nh h ng tch c c v tiu c c c a Nho gio i v i x h i Vi t Nam

- Tch c c + Nho gio ti p thm nhi u s c m nh v uy th , gp ph n c ng c v pht tri n ch qun ch v nh ng kinh nghi m m u m c cho vi c ch n ch nh v m r ng nh n c phong ki n t p quy n theo m t m hnh hon ch nh c y nh ng th ch v i u ph m m th k XV cc xu th pht tri n v ang gi vai tr thc y s pht tri n c a x h i Vi t Nam trn cc bnh di n s n xu t v c ng c qu c phng. + Nho gio em l i m t b c ti n kh cn bn trong vn ha tinh th n c a x h i phong ki n nc ta. Tr c h t, n lm cho n n gio d c pht tri n h t s c m nh m , nh t l d i tri u L Thnh Tng. N n gio d c y cng v i ch thi c o t o ra m t i ng tr th c ng o cha t ng th y trong l ch s ch phong ki n Vi t Nam, lm cho khoa h c v vn h c ngh thu t pht tri n. + S th nh tr c a nh ng t t ng c a Nho gio cng gp ph n thc y l ch s t tng n c ta ti n ln m t b c m i. L m t thuy t tch c c, n c v v khuy n khch m i ngi i su vo tm hi u nh ng quan h x h i, nh ng v n th c ti n, chnh tr , php lu t v o c. Nh n th c lu n c a chng ta v cc v n y cng c nng c ao hn. D a vo l ch s c a Nho gio, nh vua v cc nho s gi i thch nhi u v n c l p lu n v l l y hn. - Tiu c c + Nho gio g n li n v i giai c p th ng tr , n l cng c v h t t ng c a giai c p . M giai c p th ng tr t th k XV tr v tr c tuy c m t vai tr nh t nh nhng v n l giai c p bc l t

 i s ng nhn dn. V b t c m t giai c p bc l t no ngay c khi ang ng ln cng mang theo nh ng v t bn nh v bn tay v y m u c a nh ng ngi lao ng. V v y, Nho gio v i t cch l v kh c giai c p phong ki n nn n a n khng t nh ng nh h ng tiu c c n x h i ch ngha. + Nho gio Vi t Nam khi chi m v tr c tn th lm cho ch ngha gio i u v b nh khun so pht tri n m nh trong lnh vc t t ng, trong gio d c khoa h c. Cc quan l i, s phu u l y thnh kinh, hi n truy n c a Nho gio lm khun vng, th c ng c cho m i ng i suy ngh v hnh ng, l y ci x h i c a Nghiu Thu n lm khun m u cho m i tnh tr ng trong x h i. L y nh ng s tch v i u ph m trong kinh th, kinh xun thu lm tiu chu n bnh gi m i s vi c. B nh gio i u v khun so ny n su vo trong lnh v c khoa h c v ngh thu t, trong vn h c v s h c khi n cho s sng t o trong cc lnh v c ny b d p vo nh ng khun s n c. l m t b nh t t c rn c ngay t khi ngi nho s mi da vn chng ti n v con ng c nghi p. Khi chi m v tr th ng tr trn v i t t ng Nho gio Vi t Nam khng ti p t c i su v khm ph nh ng v n b n ch t c a i s ng v v tr , n ch ch tr ng n nh ng quan h chnh tr v o c th c t cho nn khi x h i phong ki n r i lo n, khi v n s ph n v yu c u gi i phng con ngi t ra th Nho gio tr nn b t l c. N khng gi i p c v n y v n s m b con ng pht tri n t duy tru t ng. Khi Nho gio chi m v tr c tn th l ch c a n c bi t pht tri n m nh. Khi , n bt u nng ln con ng i v bp ngh t n p s ng gi n d ; nh ng quan h x h i trong sng, nh ng tnh c m t nhin, chn th c cng s suy s p cng v i x h i phong ki n th Nho gio tr nn ph n ng, c h v l c h u.

 Tm l i, bn c nh nh ng nh h ng tch c c, Nho gio cng em l i khng t nh ng tc ng tiu c c. Cho n nay, n v n cn l nhn t km hm s pht tri n vn ha t i cc vng nng thn Vi t Nam. Nh vy, qua y chng ta c th th y c Nho gio tham gia m t ph n vo vi c c n n nn di n m o tinh th n vn ha dn t c. V v y, nghin c u Nho gio l m t vi c c n thi t chng ta c th th y c t m nh h ng c a n i v i vn ha n c ta.

V. SO SNH T TNG VN HA NHO GIO VI T TNG VN HA CA NG I B N A

Trong qu trnh ti p nh n Nho gio, gi a vn ha Vi t Nam v Nho gio b c l nh ng nt tng ng v ring bi t.

1. Tng ng
+ Nt tng ng th nh t l tr ng tnh ng i . V tr ng tnh v n l truy n th ng lu i c a vn ha Vi t Nam nn khi ti p nh n Nho gio, ng i Vi t Nam tm c ch nhn hn c . Nhn l lng thng ngi: nhn g n li n v i ngha, nhn cn ng ngha vi tnh. + Nt tng ng th hai l xu h ng n nh . Truy n th ng vn ha nng nghi p lun ch mong mu n m t cu c s ng n nh v m c ch c a Nho gio nguyn th y l t o nn m t x h i n nh, ng i dn c th an c, l c nghi p. Tuy nhin, Trung Hoa cc tri u i phong ki n ch dng Nho gio gi yn ngai vng, cn i ngo i th lun ch trng bnh tr ng, xm lng. Vi t Nam, nhu c u duy tr s n nh khng ch c dn m cc tri u nh, khng ch i n i m c i ngo i. Cc cu c chi n tranh m ng i Vi t Nam t ng tr i qua u mang tnh t v v i phong ki n Trung Hoa. duy tr s n nh, lng x Vi t Nam t o nn s phn bi t dn chnh c, ng c, cng ng ha cc lnh v c hn nhn, s d ng h u hi u b my d lu n, t t c nh m t o ra s l thu c c nhn vo t p th c ng ng. Tng t , mu n duy tr s n nh c a m t qu c gia, c n t o ra s ph thu c c a b my quan l i vo nh n c c m quy n. t c iu nh nc Nho gio s d ng hai bi n php: Bi n php kinh t l nh lng n ng b ng : quan l i xa s ng khng ph i b ng lng (lng ch c tnh ch t tng

trng) m ch y u s ng b ng bng v lc. Cu c s ng c a quan l i c bao c p theo l i ban n. Bi n php tinh th n trng c khinh ti khai thc truy n th ng c a vn ha nng nghi p, coi tr ng c hn ti (c l khi nim cha r, do d lun nh gi), nh n c Nho gio bu c quan l i khng th hnh ng m khng tnh n d lu n. + Nt tng ng th ba l xu h ng tr ng vn. Trng vn l truy n th ng c a vn ha nng nghi p.

2. Khc bi t
Nh ng ci khc bi t c l i, Nho gio c m Vi t Nam khng th ta t n d ng khai thc. + Tr c h t, Nh n c qun ch Vi t Nam , c bi t l cc tri u i L v Nguy n h c t p r t nhi u cch t ch c tri u nh v h th ng php lu t c a ng i Trung Hoa. Th t ra nh ng i u ny khng ph i l s n ph m c a Nho gio m ch y u l c a truy n th ng vn ha, g c du m c (nh t l php lu t). + Th hai, h th ng thi c c a Nho gio tuy n ch n ng i ti cho b my cai tr c xy d ng trn nguyn l tr ng vn c Nh n c phong ki n Vi t Nam v n d ng ngay t u tri u L t k thi u tin nm 1075 n k thi cu i cng c a l ch s khoa c phong ki n nm 1919. + Th ba, khi m ch c (n u ng l c t n t i) mai m t v m t h n, th ng i Vi t Nam s d ng ch Hn lm vn t chnh th c trong giao d ch. Trong tm th c ng i Vi t, ch Hn v Nho gio l khng th tch r i nhau (ch Hn c g i l ch Nho) v c ng nh t v i ci thing ling nh t ch thnh hin. Th y t gi y ch Nho di t, ng i dn khng dm bc qua. Trn c s ch Hn, ng i Vi t sng tc ra vn chng. Thi Ty Sn, Quang Trung, Nguy n Hu m

r ng ra, s d ng ch Nm c trong lnh v c hnh chnh v gio d c. 3. L i c nh ng khc bi t Vi t Nam c m Nho gio khng

th ta b khuy t vo .
+ Tr c h t, Nho gio t tng trung qun ng vai tr r t quan tr ng cn t tng yu nc th khng c c p n ( l c i m c truy n th ng vn ha g c du m c: cao vai tr c a c nhn, c a th lnh v coi nh qu c gia). Trong khi Vi t Nam, tinh th n yu n c v tinh thn dn t c l i l m t truy n th ng r t m nh (b i l c i m c a vn ha nng n ghi p coi tr ng hai n v lng v nc). Ng i Vi t Nam ti p thu t t ng trung qun c a Nho gio trn c s tinh th n yu n c v tinh th n dn t c v n c khi n cho ci trung qun b bi n i. Khi xu t hi n mu thu n gi a vua v i t n c, dn t c th t n c, dn t c l ci c t ln hng d u. L Hon thay nh inh, L Cng Un thay nh L, khi triu i c khng cn kh nng lnh o t nc nn u c qun dn ng h . + Th hai l truy n th ng dn ch c a vn ha nng nghi p, Nho gio nguyn th y c ti p thu y u t ny, nhng n Hn Nho b lo i tr h n. Chnh nh tnh dn ch c a truy n th ng y m khi cc y u t mang tnh du m c c a Nho gio thm nh p vo Vi t Nam, chng c lm mm i khng n m c qu h kh c. + Th ba l tm l khinh r ngh bun . Trong Nho gio c t t ng xem nh ngh bun, nhng l s n ph m c a quan i m coi tr ng o c. Ng i qun t lo o c ch khng lo ngho. Kh ng T khuy n khch lm giu n u n khng tri v i ngha. Ph qu m c th c u c th d lm k c m roi nh xe hu ngi, ta cng lm (Lu n ng ).