You are on page 1of 7

Kapal Yerlerdeki Transformatrlerin Havalandrma Sureti ile Soutulmas

ZET :

UDK:

621.314.2

Bekir TEZCAN Mh.

ehir ii yksek gerilim tevzi ebekelerinde veya yksek gerilim ile beslenen fabrika tesislerinde; enerji, kullanma maksadna uygun olan baka bir gerilim veya akma dei tirilir. Bu diistir^ne genel olarak transformatrler ile yapldndan ve deitirme esnasnda snmaya sebebiyet veren kayplar (demir ve bakr kayplar gibi) meydana geldiinden transformatrlerin bulunduu hcrelerin havalandrlmas icabeder. Hcrenin bulunduu mevki ve artlara gre, bu ya tabii hava sirklasyonu ile veya cebri olarak vantilatrler vastas ile yaplr. yi bir havalandrma sistemi olmyan transformatrn mr tasa ola bilecei gibi, iyi havalandrlm bir transformatrn de bu bakmdan mr usaltlm olur. Transformatrlerin havalandrma sureti ile soutulmas mevzuunda deiik hesap e killeri bulunmakta olup neticeleri birbirinden az ok farkldr; bununla beraber her han gi bir usuln kullanlmasnda da bir mahsur yoktur. Bu itibarla Broun Boveri, A. E. G. ve Siemens Schuckert firmalarnn yardmc el kitaplarnda transformatr hcrelerinin tabii veya suni olarak havalandrlmas iin ve rilmi olan hesaplama ekilleri bu yazda verilmektedir

Transformatr hcrelerinin gre tabii havalandrlmas .

Brown Boveri'ye

Burada Rj Giri kanalndaki diren ve taciliyet says Ra k kanalndaki diren ve taciliyet says m = F Giri kanal kesidi ile F 2 k kanal kesidi arasndaki nisbettir. (ekil 1)

VDE 0532 ye gre bir transformatr hcresi nin scakl, transformatrn yar yksekliin de 35 C gememelidir. Transformatr yann azam scakl 60C olarak tesbit edilmitir. Bu na gre de transformatr yann azam scakl 35+60=95 C dir. Transformatr hcresi ierisinde kayplardan meydana gelen snn harice atlmas iin, hcre ye taze hava verilmesi lzmdr. Tabii hava sir klasyonu ile soutmal transformatr hcrele rinde, hava giri k kanallarnn lzumlu ha vaya gre kfi bir kesitte hesap edilmi olmas icap eder. Yeni transformatrlerde soutma y zeyi eski transformatrlere nisbeten kk ya plmakta olduundan hava snma art takriben 12C olarak alnmaktadr. Bu sebeple de 1 KW kayp s iin takriben dakikada 4 5 M3 taze ha vaya ihtiya vardr. Bir transformatr hcresin deki hava sirklasyonunun temini iin giri k azlarnn boyutlar, baca ykseklii ve hava kanallarnn direnci mhimdir. Hava kanallar nn direnci genel olarak; R = Rx + m 2 R2 Forml ile hesaplanr.

Aadaki tabloda hesaplar iin lzumlu sabit emsaller verilmitir: 1 Taciliyet 1,0 2 90 lik ke 1,5 3 Yuvarlatlm ke _ . 1,0 4 135 lik ke 0,6 5 Tel kafes 0,5 1 6 Jaluzi (kepenk) 2,5 3,5 7 Doru (dz) kanal 0 0,6 Kesit artrma says 0,25 0,9

Misal: Bir transformatrn kayp gc Nv=10 KW; T=12C ve baca ykseklii H = 6 metre olduuna gre giri ve k hava kanal kesitlerini hesap edelim. (ekil 1) . Giri hava kanal iin Taciliyet iin ~ 1,0 Tel kafes iin 0,75 Kesit arttrma says 0,55 Dz boru iin f 0,60
' " 2,90 R x =2,9

'

0,25 Deeri taze hava giri kanal kesiti ile hcre kesitinin nisbeti 1/2 ve 0,9 Deeri ise bu nisbet 1/10 olursa alnacaktr. Havalandrma nisbeti ise aadaki forml ile hesap edilir: T8. H = 13,2

k hava kanal iin . Taciliyet .' . 1,0 90 lik ke 1,5 Jaluzi kesiti +3,0 5,5
1

R 2 =5,5

+
t

Yukardaki formllere gre Jesap edilerek hazrlanm nomogram aadaki ekil 2 de Ve rilmitir. '* * ""* ' Bir misal ile forml ve nomogram kullanla rak FI giri kanal .'kesidi hesap ye nomogramdan alnacaktr. F 2 . k kanal =kesiti ise Fj giri ka nalna % 10 ilve edilmesi suretiyle hesap edi ' lecektir. ^ '. '

k kanal kesiti giri kanal kesitine naza ran % 10 fazla ve F = 1 alndna' gre : * F, 1 V 2 = 0,91 ve m = 0,83 m =
1,1

R=2,9 + 0,83. 5,5.= 7,5 bulunur. ' , ekil 2 deki .nomogranm. kullanl: misal deki Nv=10 KW kayp g 1 nci doru zerinde bulunur? Bir dr' ile t=12 C noktasnda (a) yar dmc dorusuna kadar uzatlr. , . :

>

o.
;

w ,

KO .

7C
1%.

H
fff
. _

J
t

1
S. ti

eKil :

Elektrik Mhendislii 92

24

Elektrik Mhendislii 92

TRKYE'DE LK DEFA
Umum telefon santrallar bakmndan bugn dnya zerinde mevcut en modern ve en ileri telefon tehizat olan Ericsson Crossbar ile te hiz edilmek, Trkiye'de ilk defa Afyon ehrine ksmet olmaktadr. Resimlerde halen montaj ya plmakta olan telefon santralndan baz ksmlar grlmektedir. Bu santral, pek yaknda servise girecektir. Crossbar tipi LM Ericsson santrallar, ncelikle ve uzun tetkikler sonunda Avustralya, Tunus ve Msr gibi memleketlerde bundan byle kullan lacak tek sistem olarak kabul edilmilerdir. LM Ericsson mamllndan olan Crossbar santrallar bugne kadar birok memleketlerde hizmete so kulmu olup, bunlar meyannda Amerika, Kana da, Brezilya, Kolombiya, Fransa, Hollanda, Dani marka, Burma, Tayland, Finlandiya, sve ve da ha pek ok memleket saylabilir. Bugne kadar L M Ericsson Crossbar sisteminden takriben cem'an 4 milyon hatlk tehizat tesis edilmi ve ya siparie balanm bulunmaktadr.

Bugn iin Afyon santral, modern tekniin en son yeniliklerine sahip bulunmaktadr. ehirler aras ve milletleraras telefon konumalarnn ileride otomatkletirilmesi halinde bu gibi ko numalara imkn verecek gerekli tehizat daha imdiden Afyon santralna monte edilmi vaz yettedir. Santrala bu imkn kazandran hususi yet ise, sinyal gnderme sisteminin, en modern sistem olan teyidl ok frekansl sinyal gnder me sistemi oluudur, ki byle bir sistemin kul lanlmas, otomatik ehirleraras aramalar iin bir lzum olarak kendini gsteren suratl ve has sas bir transmisyona imkn vermektedir.

Elektrik Mhendislii 92

25

Bu nokta, hesap edilmi olan R = 7,5 noktas ile birletirilerek (b) dorusuna uzatlr ve hd = 0,9 mm su stunu olarak kayp hava tazyi ki bulunur. H = 6 metre alnm olduundan hd = 0,9 noktas bir doru ile birletirilerek F dorusu zerindeki aranlan giri kanal kesiti FI = 1 M2 ve F2 = 1,1.1 olduuna gre k ka nal kesiti F2 = 1,1 m2 bulunur. Transformatr Hcre duvarlar ile snn datlmas Hcre duvarlar vastas ile kayp scaklk W nin sadace kk bir ksmn datmak mmkn dr. W = F.k (ti ta) KW/saat [s tama says k tula duvarlar iin D tula duvarlar iin Sa duvarlar (blmeler) Misal: Hcre uzunluu Hcre genilii Tavan ykseklii 0,0018 KW/m2 C 0,0022 > 0,005 > 2,8 metre 2,8 4,0

B.B.C. ye gre transformatr hcrelerinin sun'i olarak havalandrlmas Tabii havalandrmada, hava kanallar kesiti anormal byk llerde kar veya hava k bacas ok yksek olmas icap ederse bu takdir de vantilatrler vastas ile sun'i havalandrma zarureti doar. Misal: Bu defa 1 nci misaldeki deerleri yine aynen alalm yalnz transformatr gcn 1250 KVA ve kayplar da 20 KW kabul edelim, Buna gre lzumlu hava miktar Q = Nv.q = 20.4.3. = 86 MVdak. q deeri grafikten Nv = 20 KW ve t = 12 C iin bulunan 4,3 MVdak. dr. Doru a yardmc dorusuna kadar uzatlarak R = 7,5 noktasna 2 nci bir doru ekilerek b noktas bulunur, bu radan F] = 1 m! birletirilerek H baca'yksek lii 23 metre bulunur. Halbuki baca yksekliini ancak 6 metre olarak yapmak imkn olduun dan 23 6 = 17 metre daha uzatlmas mmkn deildir. O halde bu 17 metre bacann ekmesi iin yerine bir vantilatr konulmas icap etmek tedir. Bu sebeple H dorusu zerinde 17 nokta s bulunarak t doru zerindeki 12 C noktas ile birletirilerek vantilatr iin lzumlu hd=0,7 mm. su stunu tazyik ykseklii bulunur. Bun dan baka vantilatr hava kanallarn liflemek suretiyle dinamik tazyike evirmesi icap etmek tedir. Bu deer takriben l r3 mm. S.S. alnr. Buna gre vantilatrn gc.
Q.P

Bu ykseklikte bir metresi transformatr ze rinde kalan serbest boluktur. 4 3= 1 metre Duvarlar vastasiyle scakln dalmas hc renin yzeylerini hesap etmek suretiyle bulunur. 2 D duvar 1 duvar 1 Tavan 2.2,8.3 = 16 m2 1.2,8.3 = 8,4 m2 1.2,8.2,8 =7,84 m2 s

ti=35C hcre ii scakl ve t=12C art ile ortalama scaklk, tm = ti +

tu

12

86.3,7 = 0,26 KW.


6100.0,2

= 35 +

= 41C arkasndaki

r.,, 6100. r

D scaklk 29C ve yan duvar scaklk 30 C kabul edildiinde. 4 _ 2 9 = 12C 41 30 = ll"C D duvarlardan duvarlardan Tavanlar hesaplanr.

Burada; Q = hava miktar 86 MVdak. P = Statik + Dinamik tazyik 0,7 + 3 = 3,7 mm, S.S. q = vantilatrn verimi 0,2 iyi bir havalandrma ve sirklasyon iin trans formatr hcre duvarlar ile transformatr ara sndaki mesafe 400 mm. den aa seilmemeli dir. Kayp G ve ksa devre gerilimleri Elektrik Tehizat malt Tesisat Anonim irketinin (ETTA) Schneider Westinghouse ihtira beraatna gre memleketimizde imal edi len Hipersil sal Logrokap tipi tabaka sargl transformatrlerin g, bota kayplar, bakr ka yplar ve ksa devre gerilimleri tablosu veril mitir.
Elektrik Mhendislii 92

W = 16.0,0022.12 = 0,45 KW W = 8,4.0,0018.11 = 0,17 KW W = 7,84.0,0022.12 = 0,21 KW 0,83 KW

Grlyor ki bulunan bu deer toplam kayp larn % 10 unu dahi tutmamaktadr. Duvarlar vastas ile scaklk datm tahmini bir rakam olarak 20... 30 Watt/m2 arasnda alnabilir. An cak bu deer 250 KVA lk transformatrlerden daha byk gtekiler iin hesaba alnmyacak kadar kk bir deerdir.
26

Toplam Ksa Kayp Kayplar Bakr G devre Bota (ayplar Nv=No gerilimi K V A No Watt Mcu Watt +Ncu % Watt 1300 4 1110 200 40
63 80 100 125 160 200 250 315 400 500 630 800 290 345 400 480 475 725 860

1580 1900 2230 2630 3150 3500 4010 4900 5780 6900 8270 10200 12500

1870 2245 2630 3110 3625 4225 4870 5940 7040 8400 10070 12300 14900

4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4,5

Kanal az ve korkuluklarnn iyi tertip edil memesinden veya scak havann hcre ierisinde cereyan etmesinden dolay hcre scakl arzu edilmiyen tehlikeli bir ekilde artabilir. Bu se beple dikkat edilmesi lzmdr. Tabii ya sirk lsyonlu ve cebri (vantilatr) soutmal trans formatrlerde genel olarak yekn % 60 na ka dar vantilatrler kullanlmaz, fakat bu ykten sonra vantilatrlerin servise alnmasna dikkat edilmelidir. Pompa ile tazyikli ya veya su so utmal transformatrlerde su ve yan scakl, sirklasyonu ile su soutmallarda ayrca tazyik, kontrol yaplmaldr. Transformatr giri ve k kanal hesab: Fj = Giri kanal kesiti m2 2 F2 = k kanal kesiti m H = Transformatrn merkezinden k ba ca merkezine olan ykseklik m. Nv= Kayp gu KW. Buna gre; k baca kanal kesiti Nv F, = 0,188 m2

1040 1260 1500 1800 2100 2400

1000

A.E.G. ye gre transformatr hcrelerinin tabii havalandrlmas Hcre iersinde ya sirklasyon soutmal transformatrlerin iyi bir havalandrma sistemi ne ihtiyac vardr. (ekil 1) Beher zayi KW iin dakikada 3,5 4 Ma taze havaya ihtiya vardr. Muhtelif baca ykseklii H ya gre hava giri k az ve kanallarnn kesitleri ekil 3 deki nomogramdan alnr.
M

Giri hava kanal kesiti Fj = 0,92. F 2 m2 dir Misal: Nv = 10 KW. H = 6 Metre 10 F, =0,188 = 0,75 m

(ml)

V
1

J //)

2 di

?vs

t 0,1

to,ot / 1 K

'/

/ //

(A '4 /
3 30 4 40

/ / / / '/ > / / / /// / V, / / / //, ?' V / '// '// / V, /


S 6 7 S S 10 S) 60 TO BOtm

IS

2 20

ekil . 3 Elektrik Mhendislii 92 27

ni misal ayrca ekil 3 teki nomogramdan kayp g Nv = 10 KW. ve baca ykseklii H = 6 metre iin F2 = 0,75 M2 bulunur ve aynen yu kardaki gibi F! hesap edilir.
Transformatr hcrelerinin Siemens Schuc kert'e gre t abii havalandrlmas

FI = 0,92.0,75 = 0,69 Ms olarak bulunur. Ay

Nv = 10 KW, _tf = 6 Metre di. t2 = Giri hava scakl + 22C kabul edil

ekil 4 teki nomogram yardm ile giri ve k kanal hesab Nv = Transformatrn kayp gc (KW) H = k kanal az ile transformatr mer kez ykseklii (m) ti = Giri hava scakl (C) t. = k hava scakl (C) a Hava snma says 0,0037 F = Hava kanal kesiti M Q = Atlacak scak hava miktar mVdak. t, Giri hava scakl mahalli artlara gre deiebilen bir deer olduundan transformat rn, kurulaca yerdeki iklim artlarna gre ka bul edilecektir.
Misal :

Transformatr hcresi + 35 C tan fazla ol mas arzu edildiinden. t2 tx = 35 22 = 13G Buna gre; nomogramda 10 KW kayp g ve tj ti = 3C noktas bulunarak bir doru ile birletirilir doru Q = 40 MVdak. noktasnda keser. Doru a yardmc dikeyini kestii nokta ile H = 6 m noktas ikinci bir doru ile birle 2 tirilerek F = 0,91 M olarak hava kanal kesiti bulunur. Genel olarak giri ve k hava azlarna tel kafes, jaluzi, ereve gibi daraltc ksmlar da geleceinden bulunan deerin daha bir miktar arttrlmas icap eder. Misalde giri hava kanal na 15 20 mm. delikli tel kafes ile, k kanal iin jaluzi gelecei nazar itibara alnmtr. No mogram da bu esasa gre hazrlanmtr. k kanal az da giri kanal az gibi tel kafes ya pld takdirde bulunan kanal kesiti % 10 daha kltlmelidir.

Aynen bundan alalm.

evvelki

misaldeki

deerleri

t,'C

kw
100,

m'/dk
JOOO n

rS

z
500 ,

50
<tO

OO^

3 10 5 6 fO

300^ D0 ,

30 ' 100 10 15

7"

/ /

7 8 _

50~_

0,5

1/1

m 0,3
7

fs
20 20 30 25

0.2

15 10

o,t
ekil : 4

28

Elektrik Mhendislii 92

You might also like