TRUNG TAÂM HOÏC VAÁN ÑAMINH

Ñeà taøi thuyeát trình:

ÑÖÙC KHOÂN NGOAN

TRONG THAÀN HOÏC THAÙNH THOMAS

Nhoùm II thöïc hieän

CAÙC THAØNH VIEÂN NHOÙM II

1. Antoân Nguyeãn Höõu Coâng – TSVN
2. Phaoloâ Phan Tieán Duõng – Vinh
Sôn
3. Louis Nguyeãn Vaên Ñònh –
TSTMCCT
4. Giuse Laïi Ñöùc Giang – Ñaminh
5. Phaoloâ Löông Vaên Hieáu – TSVN
6. Antoân Tröông Vaên Hieáu – TÑ.
BAXH
7. Pheâroâ Phaïm Duy Khaùnh -
Ñaminh
8. Ñaminh Nguyeãn Nhaät Kyù – TSVN
9. Giuse Nguyeãn Minh Phuùc – TSÑT
10. Pheâroâ Nguyeãn Ñình Thaùi –
Hieán Só ÑMVN
11. Giuse Vuõ Ngoïc Thanh – Ñaminh
12. Giuse Nguyeãn Ngoïc Thaûo – TSVN
13. Giuse Nguyeãn Ñöùc Tieán – TSVN
14. Giuse Leâ Ñöùc Tinh – TSTMCCT
15. Gioan B. Caùp Höõu Trí – Ñaminh
16. Giuse Phaïm Vaên Vuõ – Ñaminh
 ÑÖÙC KHOÂN NGOAN TRONG THAÀN HOÏC THOMAS
Daãn nhaäp
Loaøi ngöôøi luoân ñi tìm kieám leõ khoân ngoan, vì ñoù laø baûn tính cuûa
con ngöôøi. Tröôùc heát, söï khoân ngoan nhaèm muïc ñích thöïc teá laø giuùp
con ngöôøi bieát cö xöû sao cho thaän troïng vaø khoân kheùo ñeå thaønh
coâng vaø soáng haïnh phuùc. Töø ñoù, söï khoân ngoan ñaõ trôû thaønh ñeà
taøi suy tö cuûa caùc trieát gia - nhöõng con ngöôøi yeâu meán vaø truy taàm
söï khoân ngoan. Lyù leõ töï nhieân cuûa con ngöôøi veà söï khoân ngoan, nhö
laø moät ñieàu chaân-thieän-myõ, ñaõ khoâng theå thieáu söï lieân heä vôùi
toân giaùo, ñaëc bieät laø vôùi truyeàn thoáng khoân ngoan cuûa Kinh Thaùnh
(Ñieàu naøy lôùp chuùng ta ñaõ nghe phaàn thuyeát trình cuûa nhoùm I vaøo
tuaàn tröôùc.)
Tieáp noái truyeàn thoáng aáy, thaùnh Thomas Aquynas ñaõ baøn veà ñöùc
Khoân ngoan nhö laø moät chuû ñeà chính trong phaàn khaûo luaän veà caùc
nhaân ñöùc. Trong tieán trình ñoù, ngaøi ñaõ cho thaáy Khoân ngoan khoâng
chæ laø neàn ñaïo ñöùc rieâng bieät maø coøn lieân heä maät thieát vôùi
Nhaân hoïc vaø Höõu theå hoïc.
Theo thaùnh nhaân, trong boán nhaân ñöùc truï: khoân ngoan, coâng baèng,
can ñaûm vaø tieát ñoä, thì ñöùc khoân ngoan ñöôïc xeáp haøng ñaàu vaø laø
ñieåm töïa cho caùc nhaân ñöùc khaùc. Khoân ngoan laø nhaân ñöùc khoâng
nhöõng caàn thieát nhaát trong ñôøi soáng töï nhieân cuûa con ngöôøi maø
coøn raát quan troïng trong ñôøi soáng sieâu nhieân. Ñöùc khoân ngoan ñieàu
khieån ñôøi soáng sieâu nhieân cuûa chuùng ta döôùi aùnh saùng ñöùc tin vaø
theo söï thoâi thuùc cuûa ñöùc aùi. Ñöùc khoân ngoan chæ ñònh ñöôøng loái
hay möùc ñoä cho moïi hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi trong töøng hoaøn caûnh
cuï theå.
Vaäy ñeå trình baøy ñeà taøi naøy, nhoùm thuyeát trình seõ baøn veà chính
ñöùc khoân ngoan (q.47) vôùi yeáu tính vaø chuû theå rieâng cuûa ñöùc aáy.
Tieáp theo sau, chuùng toâi seõ höôùng moïi ngöôøi tìm hieåu veà caùc thaønh
phaàn cuûa khoân ngoan. Chuùng goàm coù: thaønh phaàn toaøn tuùc (q.49);
thaønh phaàn chuû vò (q.51); thaønh phaàn tieàm naêng (q.52). Sau khi ñaõ
khaùm phaù khuoân maët cuûa ñöùc khoân ngoan roài, chuùng ta seõ löôïc
qua moät vaøi neát xaáu thöôøng thaáy, nghòch vôùi ñöùc khoân ngoan (q.53-
55). Theá nhöng ñöùc khoân ngoan seõ chaúng kieän toaøn neáu chuùng
thieáu ôn chæ giaùo xuaát phaùt töø Chuùa Thaùnh Thaàn (q.52). Ñoù seõ laø
phaàn noäi dung trình baøy cuoái cuøng cuûa nhoùm. Theá nhöng tröôùc khi ñi
vaøo trình baøy chi tieát, xin môøi anh em chuùng ta cuøng raûo qua moät soá
khaùi nieäm veà khoân ngoan trong ngoân ngöõ Vieät vaø nhöõng ngoân ngöõ
khaùc. Trong phaàn môû ñaàu naøy, ta cuõng xaùc ñònh luoân ñònh nghóa
cuûa thaùnh Thomas veà khoân ngoan cuõng nhö caùch thöùc phaân loaïi
cuûa ngaøi.
1. Khaùi nieäm veà khoân ngoan
Khoân ngoan laø nhaân ñöùc thöù nhaát trong 4 nhaân ñöùc Truï vaø laø
nhaân ñöùc quan troïng nhaát, ñöôïc coi laø ñieåm töïa cuûa caùc nhaân ñöùc
Luaân lyù khaùc, laø nhaân ñöùc caàn thieát nhaát trong taát caû caùc nhaân
ñöùc luaân lyù.
1.1. Khoân ngoan trong Tieáng Vieät

2
Theo Töø Ñieån Tieáng Vieät1 thì khoân ngoan coù nghóa laø “ coù khaû naêng
suy xeùt treân möùc bình thöôøng ñeå xöû söï moät caùch coù lôïi nhaát,
traùnh ñöôïc nhöõng vieäc laøm vaø thaùi ñoä khoâng neân coù”; khoân traùi
laïi vôùi daïi.
Theo oâng Leâ Gia2, thì goác cuûa chöõ “khoân” coù theå laø “khoan”, nghóa
laø loøng daï roäng raõi, khoâng goø boù nhoû nhen, cö xöû toát ñeïp vôùi moïi
ngöôøi
1.2. Khoân ngoan trong moät soá ngoân ngöõ khaùc
Trong caùc ngoân ngöõ Chaâu AÂu, ta caàn phaân bieät hai töø thöôøng ñöôïc
duøng laãn loän, nhöng trong thaàn hoïc, yù nghóa cuûa chuùng laïi khaùc3
- Prudentia: thöôøng ñöôïc hieåu laø tieân lieäu hay truø lieäu. Theá nhöng
trong nhaân ñöùc, chuùng ñöôïc duøng ñeå chæ nhaân ñöùc khoân
ngoan.
- Sapientia: thöôøng ñöôïc dòch laø “Cao minh, thöôïng trí, trieát minh.”
Trong thaàn hoïc daønh cho aân hueä cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn.
1.3. Khoân ngoan theo thaùnh Thomas
Khoân ngoan ñöôïc hieåu veà laõnh vöïc trí tueä. Tuy nhieân Ñöùc Khoân
Ngoan khoâng lieân quan ñeán vieäc hoïc hoûi nghieân cöùu cho baèng cuoäc
soáng cuï theå. Ngöôøi khoân ngoan khoâng phaûi ngöôøi hoïc roäng taøi cao,
nhöng laø ngöôøi bieát ñieàu khieån caùc haønh vi cuûa mình sao cho hôïp
vôùi muïc tieâu toái haäu laø haïnh phuùc vónh cöûu.4
Thaùnh Thomas cuõng phaân loaïi khoân ngoan thaønh nhöõng daïng nhö sau:5
a. Khoân ngoan giaû: Laø loaïi khoân ngoan ñoái nhaân, coù theå vì muïc ñích
xaáu maø duøng nhöõng phöông tieän thích hôïp ñeå ñaït ñöôïc, ñaây khoâng
phaûi laø ñieàu thieän chaân chính. Ñaây laø thöù khoân ngoan maø thaùnh
Phaoloâ ñeà caäp trong Rm8,6 “Khoân ngoan xaùc thòt” vì laáy söï vui thoûa
xaùc thòt laøm cöùu caùnh.
b. Khoân ngoan thaät: Laø tìm ra nhöõng ñöôøng loái thích hôïp ñeå ñaït muïc
ñích toát laønh thaät söï nhöng coøn khieám khuyeát vì 2 leõ:
Thöù nhaát: Vì ñieàu thieän ngöôøi aáy nhaèm khoâng phaûi laø muïc ñích
chung cuûa caû nhaân sinh, maø chæ laø muïc ñích rieâng cuûa coâng vieäc
ñoù thoâi. Ví duï ta vaãn goïi ngöôøi khaùc laø nhaø kinh doanh khoân ngoan…
laø theo nghóa naøy.
Thöù hai: Vì khieám khuyeát trong haønh vi chính yeáu cuûa ñöùc khoân
ngoan. Vì duï ta baøn hoûi, suy ñoaùn moät caùch kyõ löôõng. Nhöng trong
thöïc haønh, ta khoâng hoaøn toaøn xuoâi theo lyù trí maùch baûo nhö theá.
c. Khoân ngoan chaân thaät vaø hoaøn bò: nghóa laø bieát baøn luaän, ñoaùn
ñònh vaø truyeàn khieán thi haønh ñuùng ñaén ñeå ñaït tôùi muïc ñích hoaøn
haûo cuûa caû cuoäc ñôøi. Khoân ngoan naøy môùi ñôn thuaàn laø khoân
ngoan thaät söï. Ñaây môùi laø thöù maø ta goïi laø nhaân ñöùc khoân ngoan.

1
Trung taâm Töø ñieån hoïc, Töø Ñieån Tieáng Vieät (Haø Noäi, 1997), tr. 491.
2
Leâ Gia, Tieáng Noùi Noâm Na (Tp. HCM, 1999), tr. 379.
3
Phan Taán Thaønh, Ñôøi soáng taâm linh, taäp III (Roma, 2003). tr. 242.
4
Ibid., tr. 244.
5
Thaùnh Thomas Aquinas, Toång luaän thaàn hoïc, Nguyeãn Vaên Lieâm chuyeån ngöõ
(TPHCM, 2002,) tr. 72-73.

3
Vôùi 3 thöù khoân ngoan naøy thì khoân ngoan giaû chæ coù nôi toäi nhaân,
coøn khoân ngoan thöù hai coù chung cho caû ngöôøi thieän laãn ngöôøi aùc.
Coøn khoân ngoan loaïi 3 chæ coù nôi ngöôøi thieän maø thoâi.
2. Veà chính ñöùc khoân ngoan6
Phaàn khaùi nieäm ñaõ cho chuùng ta bieát veà ñöùc khoân ngoan cuûa
Thaùnh Thomas khaùc vôùi khoân ngoan hay coøn goïi laø söï khoân kheùo
cuûa ngöôøi ñôøi. Trong phaàn hai naøy ta tìm hieåu veà chính nguoàn goác
cuûa ñöùc khoân ngoan, cuõng nhö chuû theå thöïc theå rieâng cuûa ñöùc
khoân ngoan maø Thaùnh Thomas ñaõ trình baøy trong boä toång luaän cuûa
ngaøi.
2.1. Baûn chaát cuûa ñöùc khoân ngoan
Thaùnh Thomas cho raèng “Ngöôøi khoân ngoan nhìn thaáy tröôùc töông lai
töø kieán thöùc hieän taïi vaø quaù khöù, vaø ñaây laø sinh hoaït cuûa lyù trí.
Vaäy khoân ngoan naèm ôû trí tueä. Hôn nöõa, nhieäm vuï cuûa khoân ngoan
laø chæ ñaïo haønh ñoäng cuûa con ngöôøi ñeå ñaït tôùi muïc ñích, vì theá,
khoân ngoan ôû trong trí tueä thöïc haønh”7.
Khoân ngoan ôû trong trí tueä thöïc haønh, chính vì theá khoân ngoan laø moät
nhaân ñöùc, neân laø moät taäp quaùn, moät phaåm tính, moät phuï theå
(neân theo sôû naêng phaûi baùm vaøo moät baûn theå coù lyù trí). Vì theá
khoân ngoan coù hai ñaëc ñieåm:
- Khoân ngoan khoâng phaûi laø moät thöïc taïi tröøu töôïng, maø laø thöïc
taïi soáng ñoäng vaø cuï theå.
- Ñöùc khoân ngoan cuõng coù nhöõng giai ñoaïn phaùt sinh, taêng
tröôûng, suy thoaùi vaø dieät vong vaø leä thuoäc nôi moät chuû theå.
Laïi nöõa, thaùnh Thomas coøn cho raèng “ñöùc khoân ngoan, khi laøm cho
ngöôøi naøo trôû neân khoân ngoan, thì cuõng laøm cho ngöôøi aáy thaønh
ngöôøi ñöùc haïnh, nghóa laø löông thieän. Vì laø moät taäp quaùn hoaït ñoäng
cuûa lyù trí thöïc haønh, neân khoân ngoan cuõng tröïc tieáp ñieàu khieån vaø
höôùng daãn caùc haønh vi nhaân tính tôùi muïc ñích chaân chính cuûa
chuùng.”8
Khi so saùnh ñöùc khoân ngoan vôùi caùc nhaân ñöùc khaùc, thaùnh Thomas
cho raèng ñöùc khoân ngoan coù ñieåm chung vôùi caùc nhaân ñöùc trí tueä vì
chuùng hoaøn thieän trí khoân; cuõng coù ñieåm chung vôùi caùc nhaân ñöùc
luaân lyù vì chuùng höôùng daãn haønh ñoäng con ngöôøi. Caùc nhaân ñöùc
luaân lyù khaùc khieán chuùng ta haønh ñoäng vì muïc tieâu maø lyù trí xaùc
ñònh. Nhöng khoân ngoan quyeát ñònh phöông tieän vaø caùch thöùc ñeå ñaït
tôùi muïc tieâu aáy cho phuø hôïp vôùi lyù trí.
Vaäy baûn chaát cuûa khoân ngoan laø naèm trong trí tueä thöïc haønh trong
moät chuû theå, chính vì theá maø ta ñi tìm chuû theå rieâng cuûa ñöùc khoân
ngoan trong phaàn thöù hai ñöôïc trình baøy döôùi ñaây.
2.2. Ñaëc ñieåm rieâng cuûa ñöùc khoân ngoan9

6
Thaùnh Thomas Aquinas, ibid., tr. 12-23.
7
Edward J. Gratsch, Toång Luaän Thaàn Hoïc Toùm Löôïc, dòch giaû, Traàn Ngoïc Tuùy,
Nguyeãn Ñöùc Hoøa, tr. 203.
8
Thaùnh Thomas Aquinas, ibid., tr. 17.
9
Thaùnh Thomas Aquinas, ibid., tr. 23-87.

4
2.2.1. Khoân ngoan nhaän bieát nhöõng ñieàu phoå quaùt vaø caû
nhöõng ñieàu rieâng leû
Nhieäm vuï cuûa khoân ngoan khoâng nhöõng laø suy tö thuaàn lyù, maø coøn
öùng duïng vaøo vieäc laøm, laø muïc ñích cuûa lyù trí thöïc haønh. Vì theá,
ngöôøi khoân ngoan khoâng chæ bieát nhöõng nguyeân lyù phoå quaùt maø
coøn caû nhöõng ñieàu caù bieät trong nhöõng tröôøng hôïp cuï theå.
Phaàn nöõa, nhieäm vuï cuûa ñöùc khoân ngoan laø baøn luaän, phaùn ñoaùn
vaø truyeàn khieán cho ñuùng ñaén veà nhöõng phöông tieän ñeå ñaït tôùi
muïc ñích chính ñaùng; cho neân hieån nhieân laø ñöùc khoân ngoan khoâng
nhöõng nhaèm vaøo tö thieän cuûa moät ngöôøi, maø coøn ñeán caû coâng
thieän cuûa quaàn chuùng (Khoân ngoan teà gia, nhaèm vaøo coâng thieän
cuûa moät nhaø hay moät gia ñình; Khoân ngoan trò quoác, nhaèm vaøo coâng
thieän cuûa coäng ñoàng hay cuûa quoác gia; Khoân ngoan laäp phaùp, laø
loaïi khoân ngoan cuûa vua quan/nhöõng ngöôøi caàm quyeàn.)
Vaäy ngöôøi naøo caøng coù lyù trí vaø khoân ngoan bao nhieâu caøng ñöôïc
thoâng döï vieäc cai trò vaø ñieàu khieån baáy nhieâu. Nhöng moãi ngöôøi vì
laø vaät coù lyù trí, neân tuøy theo söï töï quyeát maø coù ñöùc khoân ngoan
cho phuø hôïp.
2.2.2. Khoân ngoan vaïch ra möùc trung dung cho caùc nhaân ñöùc
luaân lyù
Theo ñònh nghóa, nhaân ñöùc luaân lyù laø heä taïi möùc trung dung do lyù trí
qui ñònh, nhöng nhaân ñöùc luaân lyù theo caùch thöùc cuûa thieân nhieân
nhaèm ñaït tôùi möùc trung dung. Nhöng vì khoâng phaûi ñaâu ñaâu möùc
trung dung naøy cuõng nhö nhau. Cho neân khuynh höôùng töï nhieân khoâng
ñuû, vì noù luoân luoân hoaït ñoäng cuõng moät caùch, neân caàn phaûi coù
ñöùc khoân ngoan vaïch ra möùc trung dung cho caùc nhaân ñöùc luaân lyù.
2.2.3. Ñöùc khoân ngoan do ta taäp thaønh vaø nôi ngöôøi soáng
trong ôn thaùnh
Nhaân ñöùc trí naêng phaàn lôùn ñöôïc phaùt sinh vaø taêng tröôûng do giaùo
huaán, vì theá caàn coù kinh nghieäm vaø thôøi gian. Cho neân ñöùc khoân
ngoan khoâng phaûi laø nhaân ñöùc baåm sinh, nhöng phaùt sinh nôi chuùng
ta do giaùo huaán vaø kinh nghieäm.
Khoâng ai coù ôn thaùnh neáu khoâng phaûi laø ngöôøi ñöùc haïnh vaø khoâng
ai coù theå laø ngöôøi ñöùc haïnh neáu khoâng coù ñöùc khoân ngoan. Maø ai
coù ôn thaùnh thì coù ñöùc baùc aùi, cho neân taát nhieân laø coù caùc nhaân
ñöùc khaùc. Vaäy khoâng theå laø ngöôøi khoân ngoan neáu khoâng laø
ngöôøi löông thieän, maø coù toäi nhaân naøo laø ngöôøi löông thieän, cho
neân khoâng coù toäi nhaân naøo laø ngöôøi khoân ngoan. Vì khoân ngoan
chaân thöïc vaø hoaøn bò laø thöù khoân ngoan bieát baøn luaän, ñoaùn ñònh
vaø truyeàn khieán ñuùng ñaén ñeå ñaït tôùi muïc ñích hoaøn haûo cuûa caû
cuoäc ñôøi.
2.2.4. Khoân ngoan khoâng theå mai moät haún do queân baüng
Söï queân baüng chæ lieân can ñeán söï nhaän thöùc. Ngöôøi ta coù theå
hoaøn toaøn ñeå maát ngheä thuaät vì laõng queân, cuõng nhö coù theå ñeå
maát khoa hoïc, vì caû hai ñeàu heä taïi lyù trí. Nhöng khoân ngoan khoâng
heä taïi nguyeân lyù trí maø heä taïi caû duïc voïng, vì haønh vi chính yeáu
cuûa khoân ngoan laø truyeàn khieán, töø laø aùp duïng kieán thöùc vaøo öôùc

5
muoán vaø haønh ñoäng, vì theá ñöùc khoân ngoan khoâng hoaøn toaøn bò
mai moät vì queân baüng, nhöng bò huûy hoaïi vì ñam meâ.
3. Thaønh phaàn toaøn veïn cuûa khoân ngoan10,11,12
Theo luaän giaûi cuûa thaùnh Thomas, söï toaøn veïn cuûa ñöùc khoân ngoan
coù ba loaïi thaønh phaàn:
- Thaønh phaàn toaøn tuùc, nhö töôøng vaùch, maùi nhaø vaø neàn
moùng laø nhöõng thaønh phaàn cuûa ngoâi nhaø, ñeàu laø thaønh
phaàn hôïp thaønh ngoâi nhaø.
- Thaønh phaàn chuû vò, laø nhöõng thaønh phaàn ñöôïc xeáp trong
cuøng moät loaïi vôùi thaønh phaàn chính. Chuùng nhö sö töû vaø voi
trong giôùi ñoäng vaät vaäy.
- Thaønh phaàn tieàm naêng, laø nhöõng thaønh phaàn thoâng phaàn
trong nhöõng khía caïnh thöù yeáu. Chuùng gioáng nhö vò phuï taù cuûa
tö leänh quaân ñoäi vaäy.
3.1. Thaønh phaàn toaøn tuùc
Thaønh phaàn toaøn tuùc cuûa nhaân ñöùc laø nhöõng nhaân ñöùc tham gia
moät caùch caàn thieát ñeå thöïc hieän moät haønh vi hoaøn bò cuûa nhaân
ñöùc naøo ñoù, thì ñöôïc goïi laø thaønh phaàn toaøn tuùc cuûa nhaân ñöùc
aáy. Trong khoân ngoan coù taùm thaønh phaàn nhaân ñöùc tham gia ñeå
thöïc hieän haønh vi hoaøn bò, nhö theá, taùm nhaân ñöùc naøy ñöôïc goïi laø
thaønh phaàn toaøn tuùc cuûa ñöùc khoân ngoan. Trong taùm thaønh phaàn
naøy coù naêm thaønh phaàn thuoäc veà ñöùc khoân ngoan theo khía caïnh tri
thöùc, aáy laø kyù öùc, lyù trí, minh trí, söï deã daïy vaø söï saéc saûo; coøn ba
thuoäc veà thaønh phaàn truyeàn khieán, aùp duïng kieán thöùc vaøo vieäc
laøm, aáy laø döï kieán, thaän troïng vaø ñeà phoøng.
a. Kyù öùc veà quaù khöù, ñeå qua kinh nghieäm ta bieát ñöôïc ñieàu gì phaûi
laøm vaø phaûi traùnh trong nhöõng tröôøng hôïp caù bieät.
b. Hieåu bieát hieän taïi, ñeå ta coù theå xeùt ñoaùn moät haønh ñoäng cuï
theå coù hôïp luaät hay khoâng, toát hay xaáu, thích hôïp hay khoâng thích
hôïp.
c. Phuïc thieän, giuùp cho nhöõng ngöôøi thieáu kinh nghieäm coù theå ñoùn
nhaän söï chæ baûo vaø khuyeân raên cuûa ngöôøi coù kinh nghieäm.
d. Saéc saûo, ñeå coù theå haønh ñoäng ñuùng ñaén trong tröôøng hôïp khaån
caáp khi thôøi gian hoaëc hoaøn caûnh khoâng cho pheùp chaäm treã.
e. Khaû naêng suy luaän, ñeå khi thôøi gian cho pheùp, ta coù theå xem xeùt
vaø suy tính tröôùc khi haønh ñoäng.
f. Tieân lieäu, ñeå ta coù theå phaùn ñoaùn veà nhöõng phöông tieän tröïc
tieáp höôùng tôùi muïc ñích ñang tìm kieám.
g. Thaän troïng, ñeå ta coù theå xem xeùt caùc hoaøn caûnh ñaëc bieät xung
quanh moät haønh ñoäng, nhö con ngöôøi, nôi choán.
h. Ñeà phoøng, ñeå ta suy xeùt nhöõng trôû ngaïi coù theå xaûy ñeán töø beân
ngoaøi, hay söï yeáu keùm hoaëc thieáu khaû naêng cuûa mình ñoái vôùi moät
coâng vieäc cuï theå.
10
Thaùnh Thomas Aquinas, ibid., tr. 95-170.
11
Phan Taán Thaønh, ibid., Tr. 243-244.
12
Edward J. Gratsch, ibid., tr. 204.

6
3.2. Thaønh phaàn chuû vò
Thaønh phaàn chuû vò laø caùc nhaân ñöùc laøm thaønh nhöõng chuûng loaïi
khaùc nhau cuûa moät nhaân ñöùc truï coät. Ngöôøi ta coù theå khoân ngoan
trong vieäc tìm kieám lôïi ích rieâng (khoân ngoan caù nhaân), hay lôïi ích cuûa
coäng ñoaøn hay nhaø nöôùc (khoân ngoan chính trò) hay lôïi ích cuûa gia ñình
(khoân ngoan gia ñình). Cho neân, noùi ñeán thaønh phaàn chuû vò laø chuùng
ta phaûi coù ba thaønh phaàn chuû theå naøy. Thaùnh Toâma theâm chuûng
loaïi thöù tö: khoân ngoan quaân söï, tìm caùch ñaåy lui quaân thuø taán
coâng.
• Ñoái vôùi loaïi khoân ngoan caù nhaân: vieäc trò nöôùc coù phaûi laø
moät loaïi khoân ngoan?
Nhieäm vuï cuûa ñöùc khoân ngoan laø chæ daãn. Vì theá nôi nhöõng haønh vi
nhaân linh coù hình thöùc cai trò thì nôi haønh vi aáy phaûi coù söï khoân
ngoan rieâng bieät. Nhöng chuùng chæ thaønh nhaân ñöùc khi vieäc cai trò
nhaém ñeán nhöõng giaù trò phoå quaùt vaø lieân heä ñeán nhieàu ñieàu
thieän. Chuùng caøng nhaém ñeán muïc ñích cao xa bao nhieâu caøng phaûi
hoaøn bò baáy nhieâu. Bôûi vaäy, khoân ngoan trò nöôùc ñöôïc coi laø moät
loaïi khoân ngoan.
• Khoân ngoan chính trò: coù neân cho chính trò laø thaønh phaàn cuûa
khoân ngoan?
Khoân ngoan caù nhaân laø moät thaønh phaàn cuûa khoân ngoan chính trò.
Nhöng ngöôøi ñaày tôù do ngöôøi khaùc huy ñoäng coù quyeàn töï quyeát. Vì
theá nôi nhöõng ngöôøi naøy söï cai trò cuõng caàn ñeå töï ñieàu khieån mình
khi tuaân phuïc nhöõng nhaø caàm quyeàn. Dó nhieân, nhaø caàm quyeàn
cuõng phaûi phuïc vuï treân lôïi ích quoác gia, chöù khoâng ñöôïc treân lôïi ích
rieâng caù nhaân mình.
• Vôùi loaïi khoân ngoan gia ñình: teà gia coù phaûi laø moät loaïi khoân
ngoan?
Khoân ngoan höôùng veà cuoäc soáng löông thieän toaøn dieän. Vaäy khi teà
gia nhaém ñeán muïc ñích cuûa gia ñình laø cuoäc soáng löông thieän toaøn
dieän trong toå aám. Luïc aáy, teà gia laø khoân ngoan.
• Khoân ngoan quaân söï: taïi sao goïi quaân söï laø moät loaïi khoân
ngoan?
Trong chieán tranh raát caàn moät loaïi khoân ngoan, meänh danh laø khoân
ngoan quaân söï. Dó nhieân, caùc coâng vieäc laøm theo ngheä thuaät vaø
hôïp vôùi lyù trí töï nhieân ñeàu do Thieân Chuùa thieát laäp. Vì theá, caùc
vieäc laøm theo lyù trí, chaúng nhöõng coù ñöùc khoân ngoan chính trò ñeå thi
haønh ñieàu thieän cho thích hôïp; maø cuõng caàn coù söï khoân ngoan
quaân söï ñeå ñaáy lui keû thuø xaâm löôïc.

7
3.3. Thaønh phaàn tieàm naêng
Thaønh phaàn tieàm naêng cuûa moät nhaân ñöùc laø nhöõng nhaân ñöùc
phuï thuoäc, nhaèm vaøo nhöõng haønh vi hay nhöõng theå taøi thöù yeáu,
haàu nhö khoâng haøm chöùa toaøn theå tieàm löïc cuûa nhaân ñöùc chính,
vaø theo phöông dieän naøy, thaønh phaàn tieàm naêng cuûa ñöùc khoân
ngoan laø khieáu tham luaän, söï lòch duyeät, vaø oùc coâng minh, nhaèm
vaøo vieäc ñoaùn ñònh nhöõng vieäc, maø ñoâi khi ta phaûi ra ngoaøi coâng
leä. Coøn ñöùc khoân ngoan thì nhaèm vaøo haønh vi chính laø truyeàn
khieán.
a. Khieáu tham luaän: laø nhaèm vaøo baøn baïc. Neáu baøn baïc ñeå höôùng
ñeán vieäc truyeàn khieán thi haønh thì noù thuoäc veà ñöùc khoân ngoan,
coøn neáu theo moät caùch tröïc khôûi thì thuoäc veà khieáu tham luaän. Nhö
ta ñaõ bieát caùc haønh vi khaùc nhau ñeàu quy höôùng vaøo moät cöùu
caùnh, theo moät traät töï: tröôùc heát laø baøn baïc, roài ñeán phaùn ñoaùn,
sau heát laø truyeàn khieán. Nhö theá khieáu tham luaän quy veà ñöùc khoân
ngoan, nhö moät nhaân ñöùc phuï thuoäc phaûi quy höôùng veà nhaân ñöùc
chính yeáu.
b. Söï lòch duyeät: Haøm suùc phaùn ñoaùn ngay thaúng, khoâng phaûi veà
nhöõng ñieàu tröøu töôïng, nhöng veà nhöõng ñieàu thöïc haønh vaø ñaëc thuø
veà ñöùc khoân ngoan. Vieäc phaùn ñoaùn ñuùng, ñoaùn ñònh gioûi heä taïi
ôû trí naêng thaâu nhaän söï vaät nhö noù coù. Nhöng ñoâi khi ñieàu ñaõ
ñoaùn ñònh roài khoâng ñöôïc thi haønh hoaêc bò trì hoaõn, vì theá sau khieáu
ñoaùn ñònh gioûi, hay söï lòch duyeät, caàn coù moät nhaân ñöùc chính yeáu
sau cuøng ñeå truyeàn khieán cho kheùo, ñoù laø ñöùc khoân ngoan. Hay noùi
caùch khaùc, söï lòch duyeät cuõng phaûi quy veà ñöùc khoân ngoan nhö moät
nhaân ñöùc phuï thuoäc phaûi quy höôùng veà nhaân ñöùc chính yeáu.
c. OÙc Coâng minh: Söï lòch duyeät laø nhaân ñöùc quyeát ñònh nhöõng vieäc
xaûy ra theo thoâng leä, nhöng cuõng coù nhöõng chuyeän phaûi ñoaùn ñònh
ngoaøi thoâng leä. Söï suy xeùt taát caû nhöõng gì coù theå xaûy ra ngoaøi
thoâng leä laø vieäc rieâng thuoäc veà löôïng an baøi cuûa Thieân Chuùa;
nhöng trong nhaân loaïi, moät soá ngöôøi saéc saûo hôn cuõng coù theå nhôø
lyù trí maø ñoaùn ñònh ñöôïc nhieàu ñieàu. Ñoù laø coâng vieäc cuûa OÙc
Coâng minh, haøm suùc söï minh maãn cuûa phaùn ñoaùn.
4. Caùc neát xaáu nghòch vôùi ñöùc khoân ngoan
4.1. Thieáu thaän troïng:
Ngöôøi ta thöôøng thieáu khoân ngoan hay thieáu thaän troïng khi haønh
ñoäng voäi vaõ, khoâng chòu suy nghó, khoâng kieân trì vaø nhö vaäy laø coù
loãi. Lyù do thieáu thaän troïng laø do toäi khao khaùt thoõa maõn nhöõng
ñam meâ xaùc thòt cuøa chính mình. Nhöng khoâng haún chæ do xaùc thòt
maø coøn do lyù trí nöõa. Vì toäi khao khaùt xaùc thòt ñaõ thu huùt maïnh meõ
taâm trí cuûa con ngöôøi.13 Thaät vaäy, trong cuoäc soáng haèng ngaøy, moät
ngöôøi thieáu khoân ngoan hay thieáu thaän troïng ít coù khaû naêng ñaït
ñeán thaønh coâng hoaëc khoâng bao giôø ñaït ñeán thaønh coâng trong
coâng vieäc.
4.2. Caåu thaû

13
Edward J. Gratsch, ibid., tr.203.

8
Moät toäi khaùc choáng laïi ñöùc khoân ngoan nöõa ñoù laø caåu thaû. Caåu
thaû laø khoâng quan taâm ñuùng möùc vaøo boån phaän vaø nhieäm vuï
trong baäc soáng cuûa mình. Boån phaän ñoù laø boån phaän ñoái vôùi Thieân
Chuùa vaø phaàn roãi cuûa rieâng mình.14
Nhìn chung, ngöôøi caåu thaû luoân luoân soáng buoâng thaû theo nhöõng
thoùi xaáu cuûa xaùc thòt vaø khoâng theå chu toaøn boån phaän cuûa mình
trong nhöõng coâng vieäc ñôn giaûn. Vì vaäy ngöôøi caåu thaû khoù coù theå
chu toaøn boån phaän ñoái vôùi Thieân Chuùa vaø phaàn roãi cuûa mình.

14
Ibid.

9
4.3. Khoân ngoan xaùc thòt
Khoân ngoan xaùc thòt laø khoâng laáy ñöùc coâng baèng tieát ñoä cho baûn
thaân mình, khoâng tieát cheá, khoâng kieám cheá tham duïc vaø höôùng
chieàu theo duïc voïng vaø caùc neát xaáu, laáy nhöõng laïc thuù laøm muïc
tieâu toái haäu cuûa cuoäc ñôøi mình. Khoân ngoan trong vieäc tìm kieám lôïi
ích rieâng cho baûn thaân rieâng mình, thaäm chí cho gia ñình hay cho coäng
ñoaøn maø khoâng nhìn ñeán boái caûnh vaø coâng ích thì cuõng keå laø
khoân ngoan theo kieåu xaùc thòt. Khoân ngoan xaùc thòt cuõng laø toäi
choáng laïi khoân ngoan khoân ngoan theo Thaàn Khí laø thöù khoân ngoan
laáy Thieân Chuùa laøm muïc tieâu toái haäu cho cuoäc ñôøi.
4.4. Xaûo quyeät
Trong thö 2 Cr (4,2), Thaùnh phaoloâ coù vieát: “Chuùng toâi khöôùc töø
nhöõng caùch haønh ñoäng aùm muoäi, ñaùng xaáu hoå.” Nöông theo ñoù,
thaùnh Thomas cho raèng xaûo quyeät laø moät thöù toäi ñi nghòch laïi vôùi
ñöùc khoân ngoan vì hai leõ sau:
- Khi lyù trí coá gaéng phuïc vuï muïc ñích coù veû toát nhöng kyø thöïc laø
khoâng toát (khoân ngoan xaùc thòt).
- Duøng muïc ñích toát bieän minh cho phöông tieän xaáu.
4.5. Lo laéng thaùi quaù
Trong Tin möøng theo thaùnh Maùt-theâu, Ñöùc Gieâ-su ñaõ daïy “ Anh em
ñöøng lo laéng veà ngaøy mai: ngaøy mai, cöù ñeå ngaøy mai lo” (Mt 6,34). Ai
cuõng coù nhöõng öu tö cho chính mình, lo cho hieän taïi, lo cho töông lai, lo
ñeå laøm sao ñaït ñöôïc muïc tieâu mình ñeà ra. Ñoù laø söï lo laéng ñuùng
ñaén. Vaø nhieäm vuï cuûa ñöùc khoân ngoan laø döï phoøng cho töông lai
moät caùch thích ñaùng. Nhöng döï phoøng hay lo laéng cho töông lai moät
caùch thaùi quaù, leäch laïc laø khi ta ñaët cöùu caùnh cuûa ta vaøo cuûa caûi
traàn gian maø queân ñi cöùu caùnh cuûa ñôøi mình laø chæ moät mình
Thieân Chuùa duy nhaát. Ñieàu naøy cuõng laø moät hình thöùc lo laéng thaùi
quaù maø ñi laïc höôùng cuûa ñôøi mình.
5. Ôn chæ giaùo - kieän toaøn ñöùc khoân ngoan
Con ngöôøi ta daãu suy xeùt caån thaän tröôùc khi tra tay haønh ñoäng, nhöng
mang thaân phaän con ngöôøi, khoân ngoan cuûa hoï cuõng khoâng theå ñöa
con ngöôøi ñeán choã thaønh toaøn veà moïi maët. Chính vì theá giöõa nhöõng
hoaøn caûnh gay go vaø nhieâu kheâ cuûa cuoäc soáng, ôn chæ giaùo xuaát
phaùt bôûi Chuùa Thaùnh Thaàn seõ giuùp ta bieän phaân vaø quyeát ñònh
moät caùch chaéc chaén vaø hieäu nghieäm.
Luaän giaûi vaán ñeà naøy, thaùnh Thomas cho raèng: “Hieån nhieân söï ngay
thaúng cuûa trí tueä nhaân loaïi töông quan vôùi trí tueä cuûa Thieân Chuùa
nhö caên nguyeân haï caáp vôùi caên nguyeân thöôïng caáp. Cho neân ñöùc
khoân ngoan, haøm suùc söï ngay thaúng cuûa lyù trí, ñöôïc ñaëc bieät kieän
toaøn vaø hoã trôï vì ñöôïc ñieàu chænh vaø huy ñoäng bôûi Chuùa Thaùnh
Linh. Ñoù laø ñieàu thuoäc ôn chæ giaùo. Cho neân ôn chæ giaùo töông öùng
vôùi Ñöùc khoân ngoan, nhö theå laø hoã trôï vaø kieän toaøn ñöùc aáy.
Keát luaän
Toùm laïi, trong taùc phaåm Toång Luaän Thaàn Hoïc, thaùnh Thomas cho
thaáy khoân ngoan laø moät ngheä thuaät tìm toøi choïn löïa vaø söû duïng

10
nhöõng phöông tieän toát nhaát ñeå ñaït tôùi muïc ñích toái haäu cuûa ñôøi
ngöôøi. Veà maët sieâu nhieân, ñöùc khoân ngoan hoaït ñoäng cuøng vôùi
nhöõng khaû naêng cuûa linh hoàn. Nhôø linh hoàn, con ngöôøi coù lyù trí ñeå
nhaän bieát, suy xeùt, vaø coù yù chí ñeå öôùc muoán vaø quyeát ñònh. Vôùi
yù chí, chuùng ta löïa choïn vaø quyeát taâm thi haønh, soáng ñieàu mình ñaõ
löïa choïn. Vai troø cuûa ñöùc khoân ngoan laø höôùng daãn moät caùch tích
cöïc, tröïc tieáp vaø thöïc tieãn trong ñôøi soáng. Ñöùc khoân ngoan mang tính
caùch toaøn veïn khaùc haún vôùi söï khoân ngoan theá tuïc hay khoân vaët,
khoân loûi, nhaèm tìm kieám lôïi ích caù nhaân, thoaû maõn tính töï aùi, ích
kyû vaø danh lôïi.
Ngöôøi khoân ngoan ñích thöïc laø ngöôøi bieát thích öùng trong töøng hoaøn
caûnh cuï theå, ñeå khoâng ñi treäch khoûi cöùu caùnh sieâu nhieân cuûa
mình. Vì vaäy, ñöùc khoân ngoan môùi coù chöùc naêng ñieàu khieån caùc
nhaân ñöùc khaùc, phoái hôïp chuùng ôû möùc ñoä trung dung, töùc luoân
hôïp vôùi leõ phaûi: sai muïc ñích naøy laø khoâng coù nhaân ñöùc thaät.
Cöùu caùnh sieâu nhieân cuûa ñöùc khoân ngoan laø hieåu bieát vaø yeâu
meán Thieân Chuùa ôû ñôøi naøy vaø höôûng haïnh phuùc vôùi Thieân Chuùa
ôû ñôøi sau. Nguyeân taéc chung cuûa ñöùc khoân ngoan sieâu nhieân laø Tin
Möøng. Caùc nguyeân taéc cuûa Tin Möøng ngöôïc haún vôùi söï khoân ngoan
cuûa theá gian. Vì vaäy, chuaån möïc cuûa ñöùc khoân ngoan khoâng chæ
döïa vaøo trí khoân töï nhieân, maø coøn phaûi döïa vaøo trí khoân ñöôïc aùnh
saùng ñöùc tin soi daãn nhôø ôn chæ giaùo cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn.
Cuoái cuøng, xin ñöôïc tröng ra ñaây lôøi kinh raát ñeïp cuûa thaùnh Thomas
nhö ñeå keát phaàn trình baøy veà ñöùc khoân ngoan theo thaùnh nhaân.
XIN ÑÖÔÏC SOÁNG KHOÂN NGOAN
Laïy Thieân Chuùa giaøu loøng thöông xoùt, xin ban cho con nhieät thaønh
öôùc ao, khoân ngoan kieám tìm, ñích thöïc nhaän bieát vaø hoaøn toaøn thöïc
hieän nhöõng ñieàu ñeïp loøng Chuùa.
Laïy Thieân Chuùa cuûa con, xin haõy xeáp ñaët cuoäc ñôøi con: daïy con
bieát ñieàu Chuùa ñoøi con phaûi laøm, vaø ban cho con thi haønh caùch
ñuùng ñaén vaø thích hôïp vôùi linh hoàn.
Laïy Thieân Chuùa cuûa con, xin ñöøng ñeå con xa caùch Chuùa khi thònh
vöôïng cuõng nhö luùc gian nan: khoâng kieâu caêng khi thònh vöôïng, khoâng
naûn loøng luùc gian nan. Xin ñöøng ñeå con vui möøng hay buoàn saàu vì
baát cöù ñieàu gì ngoaïi tröø ñieàu daãn tôùi Chuùa hay laøm xa caùch Chuùa;
cuõng ñöøng ñeå con ham muoán laøm ñeïp loøng ai hoaëc sôï maát loøng ai
ngoaïi tröø Chuùa.
Laïy Chuùa, xin cho con khinh moïi söï phuø hoa vaø yeâu quí nhöõng
ñieàu vónh cöûu. Xin cho con cheâ chaùn nieàm vui naøo khoâng coù Chuùa
vaø khoâng ao öôùc ñieàu gì ngoaøi Chuùa. Laïy Chuùa, xin cho con yeâu thích
vaát vaû laøm vieäc cho Chuùa vaø chaùn gheùt moïi söï nghæ ngôi maø
khoâng coù Chuùa.
Laïy Thieân Chuùa cuûa con, xin ban cho con bieát höôùng taâm hoàn
leân Chuùa, vaø lôõ khi sa ngaõ thì bieát ñau buoàn vaø quyeát taâm hoái
caûi.
Laïy Chuùa laø Thieân Chuùa cuûa con, xin giuùp con:
vaâng phuïc khoâng choáng ñoái, khoù ngheøo khoâng baàn tieän,
thanh khieát khoâng hö hoûng, nhaãn naïi khoâng keâu ca,
khieâm nhöôøng khoâng giaû doái, vui veû khoâng laû lôi,

11
 chín chaén khoâng naëng neà, mau maén khoâng noâng noåi.
Xin cho con bieát kính sôï Chuùa khoâng tuyeät voïng, chaân thaønh
khoâng hai loøng, laøm vieäc laønh khoâng töï maõn, söûa loãi anh em khoâng
kieâu caêng, xaây döïng tha nhaân baèng lôøi noùi vaø göông laønh, khoâng
giaû doái.
Laïy Chuùa laø Thieân Chuùa, xin ban cho con:
moät traùi tim luoân thöùc tænh, khoâng tö töôûng toø moø naøo laøm
xa Chuùa,
moät traùi tim cao thöôïng, khoâng quyeán ruõ baát chính naøo laøm sa
ñoaï,
moät traùi tim ngay thaúng, khoâng taø yù naøo laøm treäch ñöôøng,
moät traùi tim vöõng maïnh, khoâng gian nan naøo laøm tan vôõ,
moät traùi tim töï do, khoâng tham voïng xaáu xa naøo chieám ñoaït
ñöôïc.
Laïy Chuùa laø Thieân Chuùa cuûa con, xin ban cho con trí thoâng minh nhaän
bieát Chuùa, loøng caàn maãn tìm kieám Chuùa, ñöùc khoân ngoan tìm thaáy
Chuùa, caùch aên neáp ôû ñeïp loøng Chuùa, ñöùc kieân trì trung thaønh ñôïi
chôø Chuùa vaø loøng tin töôûng sau cuøng seõ ñöôïc keát hôïp vôùi Chuùa.
Xin cho con ôû ñôøi naøy ñöôïc chia seû nhöõng khoå ñau cuûa Chuùa ñeå
ñeàn toäi, treân ñöôøng löõ haønh ñöôïc vui höôûng caùc phuùc loäc Chuùa
thöông ban, treân queâ trôøi taän höôûng moïi hoan laïc cuûa Chuùa trong
vinh quang. Chuùa haèng soáng vaø hieån trò muoân ñôøi. Amen.

12