Hng dn gii bt phng trnh vi phn thng_CBM_Uneti

Chng 6
I.

2009

PHNG TRNH VI PHN

Khi nim

Dng tng qut:

, , , ,

=0

Vi x l bin s, = () l hm s phi tm, , , , ( ) l cc o hm cc

cp ca = ().
Nghim ca phng trnh vi phn l mi hm s tha mn phng trnh .
V d :
+ = 0
L phng trnh vi phn cp 2 c nghim l = sin
() hoc = . sin
()
Phng trnh vi phn tuyn tnh cp n:
() + 1

+ + 1 + = ()

Trong 1 , 2 , , , () l nhng hm cho trc.

II.

Phng trnh vi phn cp 1

1. Khi nim
a. Dng: , , = 0 (1) hoc = ,

(2)

Nu t (1) ta tm c hm s = (, ) vi l hng s ty th = (, )
gi l nghim tng qut ca (1).
i khi ta khng tm c nghim tng qut ca (1) m tm c mt h thc
dng: , , = 0 n xc nh nghim tng qut di dng n th h thc ny
gi l tch phn tng qut ca (1).
Nu cho trong nghim tng qut ca (1) mt gi tr xc nh 0 th ta c
nghim ring ca (1), tc l = (, 0 ) l nghim ring ca (1).
Tng t nu cho trong tch phn tng qut ca (1) mt gi tr xc nh 0 th
ta c tch phn ring ca (1), tc l , , 0 = 0 l tch phn ring ca (1).
Nu khi gii (1) c nhng nghim khng nm trong h nghim tng qut th gi l
nghim k d (hay nghim ngoi lai)
V d : Xt phng trnh = 0 =

Hng dn gii bt phng trnh vi phn thng_CBM_Uneti

2

2009

Ta thy = 2 l nghim tng qut ca phng trnh, = 2 l nghim

ring.
2

Nu ta biu din nghim tng qut di dng h thc 2 = 0 th ta c

2

tch phn tng qut, cho = 1 th ta c + 2 = 0 l tch phn ring.

b. Bi ton Cauchy
Tm nghim = () ca phng trnh = (, ) tha mn iu kin ban u:
0 = 0 vi 0 , 0 cho trc ( = 0 = 0 )
nh l 1.1
Nu hm (, ) lin tc ti ln cn in (0 , 0 ) th bi ton Cauchy lun c
nghim. Hn na nu (, ) lin tc ti ln cn in (0 , 0 ) th bi ton
Cauchy tn ti duy nht nghim.

2. Phng trnh vi phn cp mt bin s phn ly

L phng trnh c th tch ri mi bin mt v
a. Dng 1:
= .

(2.1)

Phng php gii

Nu 0 th ta c

=
()
Suy ra tch phn tng qut :

=
()

Nu = 0 c nghim = th = l nghim ca phng trnh

V d : Gii phng trnh
= (1 + 2 )
Gii:
Chia 2 v cho 1 + 2 ta c

Hng dn gii bt phng trnh vi phn thng_CBM_Uneti

2009

=
1 + 2
Suy ra tch phn tng qut

=
1 + 2

2
=
+
2
b. Dng 2 :
+ = 0

(2.2)

Phng php gii

Ta c tch phn tng qut :
+

V d : Gii phng trnh

cos . =
Gii.
cos =
Ta c tch phn tng qut :
cos =
=

2
+
2

c. Dng 3 :
1 1 () + 2 2 () = 0

(2.3)

Phng php gii

Nu 2 1 0 chia 2 v cho 2 1 0 th ta c :
1
2
+
= 0
2
1 ()
Suy ra tch phn tng qut :

Hng dn gii bt phng trnh vi phn thng_CBM_Uneti

1
+
2

2009

2
=
1 ()

Nu t 1 = 0 ta c nghim = th y l nghim ring ca phng trnh

Nu t 2 = 0 ta c nghim = th y l nghim ring ca phng trnh
V d : Gii phng trnh vi phn
1 + 2 + 1 + 2 = 0
Gii
Chia 2 v cho 1 + 2 (1 + 2 ) phng trnh cho tng ng vi :

+
= 0
2
1+
1 + 2
Tch phn tng qut :

+
1 + 2

=
1 + 2

1
1
1 + 2 + 1 + 2 =
2
2
d. Dng 4 :
= + +

(2.4)

Phng php gii

Nu = 0 hoc = 0 ta c dng (2.1)
Nu 0, t = + + ta c :
= +
y l dng (2.1)
V d : Gii phng trnh
= 2 + 2 + 2 1
Gii
Phng trnh cho vit li thnh
= ( + )2 1
t = + = 1 + = 1 + 2 1

Hng dn gii bt phng trnh vi phn thng_CBM_Uneti

2009

= 2
Nu 0 chia 2 v cho 2 ta c :

=
2

1
= +

Nghim tng qut

=

Nu = 0 = , y l nghim k di ca phng trnh.

3. Phng trnh vi phn ng cp cp 1
Dng :
= , =

(3.1)

Phng php gii

t = suy ra = nn = + , thay vao ta c:

=
Nu 0, ta c :

Suy ra tch phn tng qut :

Nu = 0 c nghim = th = l nghim
Nu Nu 0 th phng trnh tr thnh
=

C nghim =
Ch 1: Mun kim tra phng trnh = , c phi ng cp cp 1 khng
5

Hng dn gii bt phng trnh vi phn thng_CBM_Uneti

2009

ta c th kim tra , = , , th cho = ta c , = , =

1, = ( )
V d : Gii phng trnh
=

Gii

t = ta c = v = + = +
Suy ra :
=
hay
=

Tch phn 2 v ta c :
=

= +
Ch 2:
Phng trnh
= (

1 + 1 + 1
)
2 + 2 + 2

C th a v dng bin s phn ly

Trng hp 1 :Nu

1
2

1
0 th t
2
=+
=+

Vi , l nghim ca h

1 + 1 + 1 = 0
, khi :
2 + 2 + 2 = 0

=
=

Thay vo ta c :

Hng dn gii bt phng trnh vi phn thng_CBM_Uneti

= (

2009

1 + 1
)
12 + 2

y l phng trnh ng cp cp 1.
Trng hp 2 :Nu

1
2

= 0 th 1 = 1 = ta t :
2
2
2
= 2 + 2

Ta c :
= 2 + 2 (

+ 1
)
+ 2

y l phng trnh bin s phn ly.

V d : Gii phng trnh vi phn
+ 2 + 4 = 0
Gii
Nu + 4 0 phng trnh cho tng ng vi :
=
Do =

+2
+4

1 1
= 2 0 nn gii h :
1 1
+2= 0
= 1

=3
+4= 0

t:
+
=1
=
=+3

t = ta c = v
= + =
=

1+
1

2 + 1
1

=
1 + 2

Ly tch phn 2 v
7

Hng dn gii bt phng trnh vi phn thng_CBM_Uneti

1
=
1 + 2

2009

1 + 2 = ()
= ( 1 + 2 )
= 1 + 2

Thay = ta c

= 2 + 2
Thay = 3 v = + 1 ta c tch phn tng qut
3

+1 = ( 3)2 + ( + 1)2

4. Phng trnh vi phn tuyn tnh cp 1

a. Phng trnh vi phn tuyn tnh cp 1 thun nht
Dng :
+ = 0

(4.1)

Vi () l hm cho trc.
Phng php gii
C nghim tng qut l
=

b. Phng trnh vi phn tuyn tnh cp 1 khng thun nht

Dng :
+ =

4.2

Vi p x , q(x) l cc hm cho trc.

Phng php gii
C nghim tng qut l
y =

( +

Hng dn gii bt phng trnh vi phn thng_CBM_Uneti

2009

Ch : Nghim tng qut ca phng trnh vi phn tuyn tnh cp 1 khng

thun nht c th vit
y =

= 1 + 2

Vi 1 l nghim tng qut ca phng trnh vi phn tuyn tnh cp 1 thun nht
tng ng v 2 l nghim ring ca phng trnh vi phn tuyn tnh cp 1
khng thun nht tm c bng phng php bin thin hng s i vi 1 .
V d :Gii phng trnh

= 2

Gii
y=

y= +

2 )

= ( + )
2

5. Phng trnh Becnuly

Dng
+ =

5.1

Phng php gii

Nu = 0 hoc = 1 th y l phng trnh tuyn tnh
Nu 0 v 1 bng cch chia c 2 v cho v t = 1 ta c :
+ 1 = 1 ()
y l phng trnh vi phn tuyn tnh cp 1.
V d : Gii phng trnh vi phn
+

= 2 4

Gii
Chia 2 v cho 4 ta c
1
4 + 3 = 2

t = 3 ta c = 3 4 , thay vo phng trnh ta c :

9

Hng dn gii bt phng trnh vi phn thng_CBM_Uneti

2009

3
= 3 2

y l phng trnh vi phn tuyn tnh cp 1 theo nn c nghim tng qut :

=

2 )

= 3 3 3

1
= 3 3 3
3

6. Phng trnh vi phn ton phn

Dng :
, + , = 0

(6.1)

Vi , , (, ) l cc hm lin tc v c cc o hm ring lin tc trong

min D v tha mn iu kin :
(, ) (, )
=

(6.2)

Phng php gii

Khi tch phn tng qut c dng :

, +
0

0 , =
0

Hoc

, 0 +
0

, =
0

Vi (0 , 0 )
V d: Gii phng trnh:
4 2 + + 4 2 + = 0
Gii
= 4 2 + , = 4 2 +
Do

10

Hng dn gii bt phng trnh vi phn thng_CBM_Uneti

(, ) (, )
=
= 8 + 1,

2009

(, )

Nn y l phng trnh vi phn ton phn, chn 0 = 0 = 0 ta c tch phn

tng qut

(4 2 + ) +
0

4. 02 + 0 =
0

2 2 2 + =
Ch :
Nu iu kin (6.2) khng tha mn th , + , = 0 khng phi l
vi phn ton phn. Khi ta c th tm c hm (, ) sao cho phng trnh
, , + , , = 0

(6.3)

L phng trnh vi phn ton phn. Khi nghim tng qut ca (6.1) v (6.3) l
nh nhau.
Hm s (, ) gi l tha s tch phn c tm da vo ng thc
() ()
=

Ni chung, khng c phng php tng qut no tm tha s tch phn, ta ch

xt hai trng hp sau:
Trng hp 1: Nu
(, ) (, )

= ()
(, )
Th tha s tch phn
, = =

Trng hp 2: Nu
(, ) (, )

= ()
(, )
Th tha s tch phn
, = =

11

Hng dn gii bt phng trnh vi phn thng_CBM_Uneti

2009

V d: Gii phng trnh:

4 2 + = 0
Gii
= , = 4 2 +

(, )
(, )
=1
= 8 1

Do
(, ) (, )

=
(, )

Nn

ta
, = =

tm
2

1
2

Phng trnh cho c cng nghim tng qut vi phng trnh

1
4 + = 0
2

y l phg trnh ton phn, ly x0 = 1, y0 = 0 ta c tch phn tng qut:

0

2

4 +
0

2 2 +

1
=

7. Phng trnh Clairaut

Dng :
= +

(7.1)

Trong l mt hm kh vi
Phng php gii
t = ta c = + (). Ly o hm 2 v i vi bin ta c :
= +

+
=

Hay
+

=0

12

Hng dn gii bt phng trnh vi phn thng_CBM_Uneti

2009

Suy ra :

Nu = 0 th = nn nghim tng qut l

= + ()
Nu = () th = + () ta c nghim k d cho di dng tham s:
= ()
= + ()
V d: Gii phng trnh
1
= ()2
4
Gii
1

y l phng trnh Clairaut vi = 4 ( )2 . Thc hin nh trn ta c nghim

tng qut l
1
= 2
4
V nghim k d l :
1
= 2
4
1
=
2

8. Phng trnh Lagrange

Dng:
= +

(8.1)

Trong , l cc hm kh vi.
Phng php gii
t = ta c = + (), ly o hm 2 v theo ta c:
= +

+
=

Suy ra:

+ = ()

13

Hng dn gii bt phng trnh vi phn thng_CBM_Uneti

2009

y l phng trnh vi phn tuyn tnh cp 1theo hm , gii phng trnh trn
ta c
= (, )
Suy ra nghim tng qut tm c di dng tham s:
= (, )
= (, ) + ()
V d: Gii phng trnh
= 2 + 2
Gii
t = ta c = 2 + 2 , ly o hm 2 v ta c :
= 2 + 2

+ 2
=

Hay
2

+ 2 = 2

Nu 2 0, chia 2 v cho 2 ta c :

2
2
+
=
1
1
y l phng trnh vi phn tuyn tnh cp 1 nn c nghim tng qut :
=

1 (

2
)
1

( 1)2

Suy ra nghim tng qut di dng tham s :

( 1)2

=
2 + 2
2
( 1)
=

9. Mt s dng khc
a. Dng =

(9.1)

Phng php gii

14

Hng dn gii bt phng trnh vi phn thng_CBM_Uneti

2009

t = = khi ta c = () nn =
Suy ra = =
Nn =

Vy nghim tng qut tm c di dng tham s

=
+

=
V d: Gii phng trnh:

= +
Gii
t = ta c = + nn = , suy ra
= =
=

= 1 + + 1 +
Vy nghim tng qut l
= +
= 1 + + 1 +
b. Dng =

(9.2)

Phng php gii

t = ta c = () nn = . Mt khc
=

Suy ra

Vy nghim tng qut tm c di dng tham s

=
+

= ()
15

Hng dn gii bt phng trnh vi phn thng_CBM_Uneti

2009

V d: Gii phng trnh:

( )2
=

Gii
2

t = ta c = suy ra = 2 2
Nn =

= 2

Suy ra
=

2 + = 1 +

Vy nghim tng qut l

= 1 +
2
=

III.

Phng trnh vi phn cp 2

1. Khi nim
Dng: , , , = 0 (3) hoc = , ,

(4)

Nu t (3) ta tm c hm s = (, 1 , 2 ) vi 1 , 2 l hng s ty th
= (, 1 , 2 ) gi l nghim tng qut ca (3).
i khi ta khng tm c nghim tng qut ca (3) m tm c mt h thc
dng: , , 1 , 2 = 0 n xc nh nghim tng qut di dng n th h thc
ny gi l tch phn tng qut ca (3).
Nu cho 1 , 2 trong nghim tng qut ca (3) mt gi tr xc nh , th ta c
nghim ring ca (3), tc l = (, , ) l nghim ring ca (3).
Tng t nu cho 1 , 2 trong tch phn tng qut ca (3) mt gi tr xc nh ,
th ta c tch phn ring ca (3), tc l , , , = 0 l tch phn ring ca
(3).
Nu khi gii (3) c nhng nghim khng nm trong h nghim tng qut th gi l
nghim k d (hay nghim ngoi lai).
2. Cc phng trnh vi phn cp 2 gii c bng phng php h cp
a. Dng:
=

(2.1)
16

Hng dn gii bt phng trnh vi phn thng_CBM_Uneti

2009

Phng php gii

Ly tch phn 2 ln lin tip ta c nghim tng qut
=

+ 1 +

V d: Gii phng trnh:

= 2 + + 1
Gii
( 2 + + 1) + 1 +

=
=

4 2
+ + + 1 + 2
12 2

b. Dng
= ,

(2.2)

Phng php gii

t = , phng trnh cho c a v dng:
= (, )
y l phng trnh vi phn cp 1, gii phng trnh ny ta tm c ri t
tm c .
V d: Gii phng trnh:
=

Gii
t = ta c:

y l phng trnh vi phn tuyn tnh cp 1 nn c nghim tng qut :

=

1 +

2 1
+
3

17

Hng dn gii bt phng trnh vi phn thng_CBM_Uneti

2009

Do :
2 1
=
+
3

Nn :
=

2 1
3
+ ) + 2 =
+ 1 + 2
3

c. Dng
= ,

(2.3)

Phng php gii

t = , coi l bin ca hm , tc l = (), ta c :

=
=
=
= . = (, )

Suy ra :
=

y l phng trnh vi phn cp 1, gii c ra ri t tm c

V d : Gii phng trnh :
2 = 0
Gii
t = suy ra = , thay vo ta c:
2 = 0
= 2
Nu = 0 = 1
Nu 0

=

Ly tch phn 2 v ta c:

18

Hng dn gii bt phng trnh vi phn thng_CBM_Uneti

2009

= 1
Ta c
= 1

= 1

Ly tch phn ta c:

= 1

+ 2

= 2 1
d. Phng trnh vi phn cp 2 ng cp i vi hm phi tm v cc o
hm ca n
Dng :
, , , = 0

(2.4)

Trong l hm ng cp cp m i vi , , , tc l
, , , = (, , )
Phng php gii
t = vi l hm ca , ta c :
= + = 2 + = ( 2 + )
Thay vo ta c :
(, , , 2 + )
, 1, , 2 + = 0
, 1, , 2 + = 0
y l phng trnh vi phn cp 1.
V d : Gii phng trnh
32 = 4 + 2
Gii
19

Hng dn gii bt phng trnh vi phn thng_CBM_Uneti

2009

t = vi l hm ca , ta c :
= + = 2 + = ( 2 + )
Thay vo ta c :
3 2 2 = 4 2 ( 2 + + 1)
Nu 0 ta c :
=

2 + 1
4

2 + 1
4

Ly tch phn 2 v ta c :
= + 1
= (1 )

= (1 )

(1 ) + 2

= 4 1 + 2
= 2 4 1
3. Phng trnh vi phn tuyn tnh cp 2
a. nh ngha
Dng :
+ 1 + 0 =

(5)

Trong 0 (), 1 (), ()l cc hm lin tc

Nu () 0 th phng trnh
+ 1 + 0 = 0

(6)

L phng trnh vi phn cp 2 thun nht, ngc li gi l phng trnh vi phn

tuyn tnh cp 2 khng thun nht.
Nu 0 (), 1 () l cc hng s th gi l phng trnh vi phn tuyn tnh cp 2
vi h s hng.

20

Hng dn gii bt phng trnh vi phn thng_CBM_Uneti

2009

b. Cc nh l v cu trc nghim
nh l 1 :
Nu 1 , 2 () l 2 nghim ca (6) th 1 1 + 2 2 cng l nghim ca
(6), hn na nu 1 , 2 () c lp tuyn tnh (1 /2 () ) th
1 1 + 2 2 l nghim tng qut ca (6).
nh l 2 :
Nu bit mt nghim ring 1 () 0 ca (6) th nghim ring 2 () khc ca
(6) tm c bng cch t 2 = 1 ()
Ch : S dung cng thc Liouville ta c :
2 = 1 ()

12

nh l 3
Nghim tng qut ca phng trnh vi phn tuyn tnh cp 2 khng thun nht
(5) bng nghim tng qut ca phng trnh (6) cng vi nghim ring ca (5).
nh l 4 (nguyn l chng cht nghim)
Nu l nghim ring ca phng trnh + 1 + 0 =
= 1 + 2 + + l nghim ring ca phng trnh :

th

+ 1 + 0 = 1 + 2 + +
nh l 5 (Phng php bin thin hng s Lagrange)
Nu 1 , 2 () l 2 nghim c lp tuyn tnh ca (6) th phng trnh (4)
nghim ring dng = 1 1 + 2 2 (), trong 1 , 2 () l cc hm tha
mn :
1 1 + 2 2 = 0
1 1 + 2 2 = ()
V d : Tm nghim tng qut ca phng trnh
2 + 1 2 + 2 = 0
Bit mt nghim ring 1 = .
Gii
Theo cng thc Liouville, ta tm nghim ring 2 c lp tuyn tnh vi 1 bng
cch t

21

Hng dn gii bt phng trnh vi phn thng_CBM_Uneti

2 =

2 +1

2009

2 + 1
1
=
= 2 1
2

Vy nghim tng qut ca phng trnh cho l

= 1 + 2 ( 2 1)
V d : Gii phng trnh :
2 1 + = 0
Bit rng n c mt nghim ring dng 1 = .
Gii
tm ta tnh 1 = 1 , 1 = ( 1) 2 , thay vo phng trnh cho
ta c :
2 1 ( 1) 2 1 + = 0
1 + 1 2 = 0,
1 = 0
=1
1 2 = 0
Vy nghim ring ca phng trnh cho l 1 = . Theo cng thc Liouville ta
c nghim ring th 2 :
2 =

2 1

2
2 =

1
=
2

1
1 +

1
1 ( )

1
=
2

Vy nghim tng qut l

= 1 2
V d : Gii phng trnh :

Gii
Xt phng trnh thun nht tng ng :

=0

22

Hng dn gii bt phng trnh vi phn thng_CBM_Uneti

2009

Ta thy 1 = 1 mt nghim ring, theo cng thc Liouville ta c nghim ring

th 2 l :
2 =

= 2

Vy phng trnh thun nht c nghim tng qut l :

1 + 2 2
By gi ta tm nghim ring ca phng trnh

Bng cch t = 1 () + 2 () 2
Trong 1 , 2 tha mn h :
1
1
1 = 3
1 = 2
1 1 + 2 2 = 0
6
2

1
1
2 2 =
2 =
2 =
2
2
1

Nn = 6 3 + 2 2 = 3 3
Vy nghim tng qut ca phng trnh cho bng tng nghim tng qut ca
phng trnh thun nht tng ng cng vi nghim ring ca n:
1
= 1 + 2 2 + 3
3
c. Phng trnh vi phn tuyn tnh cp 2 vi h s hng
Dng tng qut:
+ 1 + 0 =

(3.1)

Vi 1 , 0 l cc hng s.
Phng php gii
Bc 1: ta tm nghim tng qut ca phng trnh thun nht tng ng
+ 1 + 0 = 0

(3.2)

Bc 2: ta tm mt nghim ring ca phng trnh (3.1) cho.

Bc 3: nghim tng qut ca phng trnh cho bng tng ca nghim tng
qut ca phng trnh (3.2) vi nghim ring ca n.

23

Hng dn gii bt phng trnh vi phn thng_CBM_Uneti

2009

Gii phng trnh tuyn tnh thun nht (3.2)

Xt phng trnh c trng:
2 + 1 + 0 = 0

(3.3)

Nu phng trnh c:

Hai nghim phn bit 1 2 th nghim tng qut ca (3.2) l:

= 1 1 + 2 2

C nghim kp 0 th nghim tng qut ca (3.2) l:

= 1 0 + 2 0

C nghim phc: th nghim tng qut ca (3.2) l:

= (1 + 2 )

V d: Gii phng trnh:

3 + 2 = 0
Gii
Phng trnh cho l phng trnh tuyn tnh cp 2 thun nht vi h s hng
nn c phng trnh c trng:
2 3 + 2 = 0

=1
=2

Vy phng trnh c trng c nghim tng qut l:

= 1 + 2 2
V d: Gii phng trnh:
2 + = 0
Gii
Phng trnh cho l phng trnh tuyn tnh cp 2 thun nht vi h s hng
nn c phng trnh c trng:
2 2 + 1 = 0 = 1
Vy phng trnh c trng c nghim tng qut l:
= 1 + 2
V d: Gii phng trnh:
24

Hng dn gii bt phng trnh vi phn thng_CBM_Uneti

2009

+ 2 + 5 = 0
Gii
Phng trnh cho l phng trnh tuyn tnh cp 2 thun nht vi h s hng
nn c phng trnh c trng:
2 + 2 + 5 = 0

= 1 2
= 1 + 2

Vy phng trnh c trng c nghim tng qut l:

= (1 2 + 2 2 )
Tm nghim ring ca phng trnh tuyn tnh khng thun nht (3.1)
- Phng php chung l da vo nghim tng qut ca phng trnh thun
nht tng ng ri s dung phng php bin thin hng s Lagrange tm
nghim ring, tuy nhin trong vi trng hp c bit ca hm () ( v phi) ta c
th tm nghim ring mt cch n gin hn
Trng hp = (), vi () l a thc bc n.

Nu khng l nghim ca a thc c trng (3.3) th ta tm nghim ring

ca (3.1) di dng:
= ()

Vi () l a thc bc n cha bit, tm () ta thay vo phng trnh (3.1) ri

ng nht h s s tm c cc h s ca ().

Nu l nghim n ca a thc c trng (3.3) th ta tm nghim ring

ca (3.1) di dng:
= ()

Nu l nghim kp ca a thc c trng (3.3) th ta tm nghim ring

ca (3.1) di dng:
= 2 ()

V d: Gii phng trnh:

2 + = 1 +
Gii
Bc 1: Tm nghim tng qut ca phng trnh trnh thun nht
Xt phng trnh c trng:

25

Hng dn gii bt phng trnh vi phn thng_CBM_Uneti

2009

2 2 + 1 = 0
C nghim kp = 1 nn nghim tng qut ca phng trnh thun nht:
= 1 + 2
Bc 2: Tm nghim ring ca phng trnh khng thun nht cho
Do = 0 (1 + ) nn = 0 khng l nghim ca phng trnh c trng nn ta
tm nghim ring di dng:
= 0 + = +
= , = 0
Thay vo phng trnh ta c:
0 2 + + = 1 +
ng nht h s ta c:
=3
=1
Suy ra nghim ring ca phng trnh cho l:
=3+
Bc 3: Nghim tng qut ca phng trnh khng thun nht cho l:
= 1 + 2 + 3 +
V d: Gii phng trnh:
3 + 2 = 2 + 3 + 5
Gii
Bc 1: Tm nghim tng qut ca phng trnh trnh thun nht
Xt phng trnh c trng:
2 3 + 2 = 0
C 2 nghim 1 = 1, 2 = 2 nn nghim tng qut ca phng trnh thun nht:
= 1 + 2 2
Bc 2: Tm nghim ring ca phng trnh khng thun nht cho
3 + 2 = 2 + 3 + 5

26

Hng dn gii bt phng trnh vi phn thng_CBM_Uneti

2009

Do = 2 + 3 + 0 5 = 1 + 2 () nn nghim ring ca phng trnh

cho l tng ca 1 , 2
vi1 l nghim ring ca phng trnh 3 + 2 = 2 + 3
v 2 l nghim ring ca phng trnh 3 + 2 = 5
Do 1 = (2 + 3) nn 1 = 1 l nghim n ca phng trnh c trng, ta tm
1 dng:
1 = +
1 = + + + +
1 = + + 2 + + 2 + 2 = 2 1 1
Thay vo phng trnh ta c:
2 1 1 31 + 21 = 2 + 3
+ + = 2 + 3
2 + = 2 3

= 3
= 1

Vy ta c:
1 = (3 )
Do 2 = 0 5 nn 2 = 0 khng l nghim ca phng trnh c trng, ta tm 1
dng:
2 = 0 =
2 = 0, 2 = 0
Thay vo phng trnh ta c:
0 3.0 + 2 = 5
=

5
2

Vy ta c:
2 =

5
2

Vy nghim ring ca phng trnh cho l

27

Hng dn gii bt phng trnh vi phn thng_CBM_Uneti

= 1 + 2 = 3 +

2009

5
2

Bc 3: Nghim tng qut ca phng trnh khng thun nht cho l:

= 1 + 2 2 + 3 +

5
2

Trng hp = ( + ), vi , () l cc a
thc bc n, m.

Nu khng l nghim ca a thc c trng (3.3) th ta tm nghim

ring ca (3.1) di dng:
= ( + )

Vi , () l cc a thc c bng (; ) cha bit, tm , () ta thay

vo phng trnh (3.1) ri ng nht h s s tm c cc h s ca , ().

Nu l nghim ca a thc c trng (3.3) th ta tm nghim ring

ca (3.1) di dng:
= ( + )

V d: Gii phng trnh:

+ = 4
Gii
Bc 1: Tm nghim tng qut ca phng trnh thun nht
+ = 0
C phng trnh c trng
2 + 1 = 0
C nghim phc = nn nghim tng qut c dng:
= 0 1 + 2

= 1 + 2

Bc 2: Tm nghim ring ca phng trnh khng thun nht

Do = 4 = 0 (0. + 4 ) nn = 0 = l nghim ca
phng trnh c trng nn nghim ring c dng:
= 0 + + +

= + 2 + + 2

= + 2 + + 2 + + 2 2

28

Hng dn gii bt phng trnh vi phn thng_CBM_Uneti

2009

= 2 + 2 + 4 2 + 2 2 4 + 2 ()
Thay vo phng trnh ta c:
2 + 2 + 4 + 2 2 4 = 4()
ng nht h s ta c:
=0
2 + 2 = 0
= 1
2 + 2 + 4 = 0
4 = 0

=1
2 2 4 = 4
2 2 = 0
=0
4 = 4
Suy ra nghim ring l
= 2 ()
Bc 3: Nghim tng qut ca phng trnh cho l:
= 1 + 2 + 2 ()

29