CHNG 1.

TONG QUAN VE KINH TE HOC VI MO

1.1 Cac khai niem Kinh te hoc 1.1.1 KINH TE HOC co the nh ngha la mon khoa hoc xa hoi, nghien

cu viec la chon cach s dung hp l nguon lc khan hiem (co han) e san xuat ra nhng hang hoa va dch vu, nham thoa man cao nhat nhu cau cho moi thanh vien trong xa hoi.
Kinh te hoc xem xet nhng kha nang la chon, tm cach anh gia li ch va chi ph d kien, va ra quyet nh. Ta cung tm cach hieu hau qua cua mot so hanh ong, nhng hau qua khong c hien nhien ngay t ban au. Hay xet nhng v du di ay (anh ch hay ngh ra vai v du cua mnh) ve cac chnh sach c e ngh (va oi khi c thc hien) nham khac phuc nhng van e xa hoi. Van e Chnh sach + Gia thue nha qua cao + Han nh tien thue 1. Chu nha se khong sa cha can ho. 2. Ve lau dai se co t cong trnh xay dng e cho thue hn. 3. Chu nha co the dung phan biet oi x hoac thien v nh nhng cong cu e han che. 4. Se co nhng hnh thc tra tien chui khac t ngi thue cho chu nha. + Lng qua thap + at mc lng toi thieu 1. Chu ong ca cong ty, hoac bai bo nhng quyen li khac. 2. Tang viec tra tien chui va tang cong nhan lau. 3. Tang s thien v. Nhng hau qua bat li

+ O nhiem qua nhieu

+ Bat buoc co cac thiet b lam sach

Li ch: moi trng sach hn. Ph ton: chi ph san xuat tang, gia tang. Khi gia tang, se ban c t san pham hn. Doanh nghiep nho la nhng doanh nghiep au tien sut giam, canh tranh t hn.

1.1.2 KINH TE HOC VI MO hay Ly thuyet Gia ca ban ve nhng n v kinh te rieng le nh ngi tieu dung, ho gia nh, doanh nghiep, san pham cu the, th trng san pham cu the,... Kinh te hoc vi mo nghien cu cach thc ma cac ho gia nh, cac

doanh nghiep ra quyet nh va tac ong lan nhau trong mot th trng nao o. No nghien cu nen kinh te giac o chi tiet, rieng le.
1.1.3 KINH TE HOC V MO ban ve tong the nen kinh te nh tac ong cua

chi tieu chnh phu, thue va chnh sach tien te, that nghiep, lam phat,
Mot cach e de dang phan biet hai loai nay la ngh ve kinh te hoc v mo nh mon nghien cu ve rng va kinh te hoc vi mo la mon nghien cu ve cay. Kinh te hoc vi mo va kinh te hoc v mo co moi quan he chat che vi nhau. V nhng thay oi trong nen kinh te noi chung, bat nguon t nhng quyet nh cua hang trieu ca nhan, kho co the e hieu kinh te hoc v mo phat trien ma khong quan tam en nhng quyet nh kinh te vi mo lien quan. 1.1.4 KINH TE HOC THC CHNG VA KINH TE HOC CHUAN TAC 1.1.4.1 Kinh te hoc thc chng ban ve nhng giai thch khach quan hay khoa hoc s van ong cua nen kinh te. ay chu trong ve GIAI THCH bang S KHACH QUAN.

1.1.4.2 Kinh te hoc chuan tac cho ta nhng quy nh hay e ngh da tren anh gia ca nhan ve gia tr. ay chu trong nhieu hn ve CHU QUAN, hay la ieu ma ta cho la PHAI xay ra.

1.2 NG GII HAN KHA NANG SAN XUAT (PPF) Nhng la chon kinh te la can thiet bi v nguon lc la khan hiem: chung khong t nhien co san vi so lng vo han. Ta co the xay dng ng gii han kha nang san xuat cho bat c thc the san xuat nao, ke ca toan bo nen cong nghiep hay kinh te quoc gia. 1.2.1 KHI NIM S khan him ti nguyn lm cho vic sn xut b hn ch v mt sn lng. ng gii hn kh nng sn xut cho bit cc kt hp khc nhau ca hai (hay nhiu loi hng ha) c th c sn xut t mt s lng nht nh ca ngun ti nguyn (khan him). ng gii hn kh nng sn xut minh ha cho s khan him ca ngun ti nguyn. Th d, gi s mt nn kinh t c bn n v lao ng tham gia vo sn xut thc phNm v vi. S liu v kh nng sn xut ca nn kinh t ny c trnh by trong bng 1.1 di y. Bng 1.1. Kh nng sn xut Phng n sn xut A B C D E 4 3 2 1 0 25 22 17 10 0 Thc phm S n v lao ng Sn lng ng 0 1 2 3 4 0 9 17 24 30 V i S n v lao Sn lng

Da vo s liu trong bng 1.1, ta c th v nn mt ng cong c gi l ng gii hn kh nng sn xut nh trong hnh 1.2 di y.

Tng qut, ng gii hn kh nng sn xut cho bit sn lng ti a ca hai (hay nhiu) sn phNm c th sn xut c vi mt s lng ti nguyn nht nh. Nu s cng nhn phn nh cho mi ngnh cng nhiu th s cng to ra nhiu sn phN m, nhng nng sut ca mi cng nhn v sau cng gim. Hin tng ny c m t bi quy lut kt qu bin gim dn. Quy lut kt qu bin gim dn cho bit l s tr nn kh hn khi thc hin mt hot ng no mc cao hn. Th d, khi ta li xe tht chm, ta c th d dng tng tc ln, chng hn, 10 km/gi, nhng khi ta li xe tht nhanh th vic tng tc ln thm 10km/gi s rt kh t c. Quy lut ny c th c quan st thy rt nhiu lnh vc. Trong lnh vc kinh t, ta c th c th ha n nh sau: vic m rng sn xut bt k mt hng ha no th s cng lc cng kh hn v ta phi s dung ngun ti nguyn cng lc cng nhiu to ra thm mt sn phN m. Vic tng mc tha mn ca ta i vi mt loi hng ha no s cng lc cng kh khn hn khi chng ta tiu dng n cng nhiu. Nu ta di chuyn dc theo ng gii hn kh nng sn xut, chng hn t im A n im B ca hnh 1.2, ta s thy vic sn xut thm vi s lm cho s lng thc gim i. T nhn xt ny, cc nh kinh t gii thiu khi nim chi ph c hi ca vic sn xut thm mt loi hng ha no . Chi ph c hi ( sn xut ra thm mt n v sn phm X) l s n v sn phm Y phi sn xut bt i sn xut ra thm mt n v sn phm X.
4

Nh vy, nghch du vi dc ca ng gii hn kh nng sn xut ti mt im chnh l chi ph c hi ti im . Do , trn s trn ta c th thy chi ph c hi khc nhau gia hai im A v B ca ng gii hn kh nng sn xut. Cng thc tnh chi ph c hi nh sau:

Chi ph c hi

= - dc ca ng gii hn kh nng sn xut.

Th d: Gi s ta c phng trnh ng gii hn kh nng sn xut ca hai loi sn phN m (X v Y) l nh sau:

Phng trnh ng gii hn kh nng sn xut ny cho thy ng gii hn kh nng sn xut c dng mt phn t th elip ng vi phn tng t nh trong hnh 1.3. tnh dc ca ng gii hn kh nng sn xut ti cc im, ta lm nh sau: (1) T phng trnh trn, ta suy ra: v

(2) Tnh o hm bc nht ca hm s ny:

Nh th: Ti im (X = 10, Y = 5), ta c dc ca ng gii hn kh nng sn xut l: dc =

Do , chi ph c hi ca vic sn xut thm 1 n v sn phN m X l gim 4 n v sn phN m Y. Tng t, ti im (X = 5, ), chi ph c hi l:

Chi ph c hi = - ( dc) =

T kt qu tnh ton trn, ta c nhn xt rng: nu s lng sn phN mX t i th chi ph c hi ca X cng gim i. Hay ni cch khc, chi ph c hi ca vic sn xut ra thm X s tng ln khi s lng X tng ln. y l quy lut chi ph c hi tng dn. Quy lut ny cho thy rng ta cn ngun lc cng lc cng nhiu hn sn xut ra mt n v hng ha no nu s lng hng ha cng lc cng tng. 1.2.2 S DI CHUYN DC THEO NG GII HN KH NNG SN XUT (PPF) V S DNCH CHUYN CA NG GII HN KH NNG SN XUT Trong hnh 1.3, ti mt thi im nht nh, ta c th chn phng n A, B, C, D hay E sn xut. iu ny cho thy l mun tng s lng sn phN m ny ln ta phi gim s lng hng ha kia xung. Chng hn, khi x hi la chn tp hp hng ho im C sn xut thay v chn im B nh trc y, x hi phi hy sinh mt s lng thc phN m nht nh tng thm mt lng vi vc no . Khi , ta c s di chuyn dc theo ng gii hn kh nng sn xut.

Gi s trong tng lai, do tin b cng ngh, do lc lng lao ng tng, v.v. quc gia ny c th sn xut nhiu hn. Khi , ng gii hn kh nng sn xut s dch chuyn ra ngoi. X hi c th sn xut ra cc tp hp hng ho nhiu hn so vi trc. Khi , ta c hin tng dch chuyn ca ng gii hn kh nng sn xut. Trong hnh 1.4, chng ta gi nh x hi c nhng pht minh mi v cng ngh sn xut trong nhng nm 2000 lm tng nng lc sn xut ca x hi, ng PPF dch chuyn v pha phi. Do vy, trong nm 2000, x hi to ra nhiu hn c vi v thc phN m hn. Theo thi gian cng ngh sn xut lun c xu hng tin b hn nn chng ngy cng m rng kh nng sn xut ca x hi. 1.3 MO HNH LU CHUYEN CUA NEN KINH TE Nen kinh te trang thai ong hay luon luon chuyen ong. Cac yeu to san xuat lu chuyen t khu vc ngi tieu dung sang khu vc kinh doanh. Roi khu vc kinh doanh s dung nhng yeu to nay e san xuat hang hoa va dch vu. oi lay viec cung cap yeu to san xuat, ngi tieu dung nhan c thu nhap di dang lng, tien cho thue, lai va li nhuan. Thu nhap nay sau

o c dung e mua hang hoa va dch vu do khu vc kinh doanh san xuat ra. S tn ti v pht trin ca x hi lun lun gn lin vi hot ng sn xut v tiu dng ca cc nh sn xut v ngi tiu dng. Nhng ch th ny tc ng v h tr ln nhau cng tn ti v pht trin. Nhng mi quan h gia nh sn xut v ngi tiu dng c biu hin thng qua s vn hnh ca cc loi th trng: th trng cc yu t sn xut v th trng hng ha, dch v. H thng kinh t bao gm nhng b phn tc ng ln nhau trong vng chu chuyn kinh t. C th, h thng kinh t bao gm nhng b phn sau: H gia nh: h gia nh l ngi tiu dng ng thi l ngi cung ng cc yu t sn xut cho doanh nghip. Doanh nghip: doanh nghip l ngi s dng cc yu t sn xut (u vo) c cung ng bi cc h gia nh v cng l ngi sn xut ra hng ha - dch v. Th trng cc yu t sn xut: th trng cc yu t sn xut l th trng trong cc yu t sn xut nh vn, lao ng, v.v. c mua bn, trao i. Th trng hng ha, dch v: th trng hng ha, dch v l th trng m trong hng ho, dch v c mua bn, trao i. H thng kinh t c minh ha bi hnh 1.1.

Vng chu chuyn kinh t ca x hi bt u bng vic cung ng cc yu t sn xut ca cc h gia nh cho cc doanh nghip (1). H gia nh cung ng vn, lao ng v cc t liu sn xut cho cc doanh nghip. Doanh nghip s dng cc yu t sn xut phc v cho nhu cu sn xut, kinh doanh (2) ca mnh v tr cng cho h gia nh di hnh thc tin lng, tin thu, tin li v li nhun. Chng ta lu rng bn thn nhng ngi ch doanh nghip cng l b phn ca cc h gia nh nn li nhun ca cc ch doanh nghip cng l phn thu nhp ca cc h gia nh. S cung ng v s dng cc yu t sn xut c din ra trn th trng cc yu t sn xut trong h gia nh l ngi cung ng (ngi bn) v doanh nghip l ngi mua cc yu t sn xut. Nhnh th (3) ca vng chu chuyn m t s cung ng hng ha, dch v ca cc doanh nghip. Cc doanh nghip sau khi nhn yu t sn xut t h gia nh s tin hnh sn xut to ra ca ci vt cht, p ng cho nhu cu ca x hi (h gia nh). H gia nh mua hng ha, dch v ca doanh nghip (4) v tr tin di dng chi tiu ca h gia nh. Hot ng mua bn hng ha, dch v c din ra trn th trng hng ha, dch v. Cng vi thi gian, nhu cu ca x hi i vi cc loi hng ha, dch v gia tng c v s lng ln cht lng, thc N y s pht trin ca cng ngh sn xut v cc yu t sn xut. Cng ngh sn xut tin b s p ng tt hn nhu cu ca x hi v lm pht sinh nhng nhu cu mi cao hn. Nhng s tng tc trn thc N y s pht trin ca x hi.

1.4 S dung ly thuyet n gian hoa van e The gii kinh te rat phc tap: nhieu quyet nh kinh te phai c a ra va bang cach nao o phoi hp vi nhau. Ta muon phat trien nhng phng phap nham hieu c c che phoi hp tat ca moi hoat ong kinh te nay: can phai co s n gian hoa mot cach than trong. Hanh vi kinh te vo cung phc tap, do vay chung ta xay dng nhng mo hnh ly thuyet tieu bieu cho s van hanh cua c che kinh te. Nhng ly

10

thuyet va mo hnh cua ta tieu bieu cho s n gian hoa mot cach than trong the gii thc tai. Ly thuyet la s giai thch d kien nhng moi lien he nhan qua gia cac bien so ma ta thay co moi lien he ve mat thong ke vi nhau. Mo hnh cho phep ta tru tng hoa t thc te va do vay lam cho cong viec cua ta n gian hn. Nhng mo hnh cua chung ta se cung cap khuon kho phan tch e t duy nhng van e kinh te. Dung ly thuyet va mo hnh khien ta co the ng dung s chnh xac trong phan tch vao viec nghien cu cac van e trung tam ma moi xa hoi eu phai ng au.

1.5 GIA TR DANH NGHA SO VI GIA TR THC Danh ngha c nh ngha la ch bang ten. Nh vay, danh ngha cua mot t giay bac 10.000 la 10.000 ong. Tuy nhien, vi mot ngi khong biet nhieu ve Viet Nam, 10.000 co ve la nhieu tien. Ch co the hieu c gia tr thc, hay sc mua cua 10.000, neu co mot tieu chuan lam can c o lng.

LAI SUAT DANH NGHA SO VI LAI SUAT THC Lai cho vay tnh bang tien (hay chi ph vay mun) so vi lai cho vay tren thc te (hay chi ph vay mun) . Cong thc xac nh lai suat thc la: r = i - p* vi, i = lai suat danh ngha r = lai suat thc

p* = ty le lam phat hay ty le lam phat ky vong

V du: Hay th tng tng ta mn 50.000 vi lai suat 10 % trong mot nam. Sau mot nam ta co the hoan tra 50.000 goc cong vi 5.000 lai cua so tien a mn. Lai suat danh ngha la 10% hay 5.000. Tuy nhien, ch co the xac nh c lai suat thc khi xem xet gia cua hang hoa trong khoang thi gian o. e n gian ta hay gia nh mon hang ta quan tam la mot tach tra.

10

11

Neu gia mot tach tra la 500 vao thi iem vay, ngha la thc ra ta ang vay 100 tach tra. Lai suat thc se phu thuoc vao s thay oi gia tra trong suot khoang thi gian vay mn.

Trng hp 1 Gia mot tach tra van khong oi Pt = 500. Ngi vay hoan tra 55.000 hay 100 tach tra vay ban au, cong vi 10 tach tra. Lai suat thc la 10 tach tra. p* = 0%, i = 10%, ta co r = i - p*, nen r = 10% - 0% hay r = 10%

Trng hp 2 Gia mot tach tra tang len Pt = 550. Ngi vay hoan tra 55.000 nhng v Pt a tang len 550, ngi vay ch tra 100 tach tra la so lng vay ban au. p* = 10%, i = 10%, ta co r = i - p*, nen r = 10% -10% hay r = 0%

Trng hp 3 Gia mot tach tra tang len Pt = 525. Ngi vay hoan tra 55.000 nhng v Pt a tang len 525, ngi vay tra t hn 105 tach tra mot chut. p* = 5%, i = 10%, ta co r = i - p*, nen r = 10% - 5% hay r = 5%

1.10 S DUNG CH SO GIA

Qua thi gian, mc gia co the len hoac xuong. ieu thng hay xay ra nhat la LAM PHAT, c nh ngha la s tang mc gia. Tuy nhien, co nhng giai oan ma mat bang gia chung giam xuong. Hien tng nay c goi la GIAM PHAT. oi khi ta goi s sut giam ty le lam phat la GIAM LAM PHAT.

11

12

e o lng ung ty le lam phat hay giam phat, ta can lap mot nam goc e t o so sanh. Mot khi a lap nam goc, nhng thay oi mc gia tng lai (hoac qua kh) co the c so sanh vi nam goc nay.

Cach de nhat e hieu ieu nay la xem ch so gia tieu dung CPI c tnh bang cach nao. Cong thc tnh CPI la:
CPI =

PQ PQ
1 0

0 0

P0 la gia mon hang tai thi iem 0. Q0 la so lng mon hang tai thi iem 0. P1 la gia mon hang tai thi iem 1.

dang chung, e tnh CPI bat c nam nao, ngoai nam goc luon bang 100, ta dung cong thc sau: CPI = Chi ph cua Ro hang hoa vao nam xem xet X 100. Chi ph cua Ro hang hoa vao nam goc 1.11 CC M HNH KINH T Da vo cch thc gii quyt ba vn c bn ni trn ca kinh t hc, cc quc gia trn th gii ang p dng ba m hnh kinh t ch yu, l m hnh kinh t th trng t do, m hnh kinh t mnh lnh (hay k hoch ha tp trung), v m hnh kinh t hn hp. Kinh t th trng: Kinh t th trng l nn kinh t m trong cc quyt nh ca cc c nhn v tiu dng cc mt hng no, cc quyt nh ca cc doanh nghip v sn xut ci g, sn xut nh th no v cc quyt nh ca ngi cng nhn v vic lm cho ai u c thc hin di s tc ng ca gi c th trng. Th trng m nh nc khng can thip vo gi l th trng t do hon ton.

12

13

Kinh t k hoch ha tp trung: Kinh t k hoch ha tp trung l nn kinh t m trong chnh ph a ra mi quyt nh v sn xut v phn phi. C quan k hoch ca chnh ph quyt nh s sn xut ra ci g, sn xut nh th no, v phn phi cho ai. Sau , cc hng dn c th s c ph bin ti cc h gia nh v cc doanh nghip. Th d, Lin X c, c quan k hoch nh nc hoch nh k hoch cho tt c cc vn kinh t ca t nc.

Kinh t hn hp: Kinh t hn hp l nn kinh t m trong chnh ph vn hnh nn kinh t theo tn hiu th trng. Trong nn kinh t hn hp, chnh ph c th hn ch c nhng khim khuyt cng nh pht huy nhng u im ca nn kinh t k hach ha tp trung v nn kinh t th trng. Do nhng tnh u vit m hu ht cc quc gia trn th gii u p dng m hnh kinh t hn hp. Ty theo mc chnh ph can thip vo nn kinh t m mt nn kinh t c th lch v hng th trng hay k hoch tp trung.

* KINH T HC VI M V KINH T HC V M Ni mt cch tng qut, kinh t hc v m nghin cu vic gii quyt ba vn kinh t c bn nu trn cp tng th mt nn kinh t, mt ngnh kinh t hay mt quc gia, trong khi kinh t hc vi m nghin cu vic gii quyt ba vn ny cp mt doanh nghip hay mt c nhn ring l. Ta c th phn bit kinh t hc vi m v kinh t hc v m mt cch c th nh sau. Kinh t hc vi m nghin cu hot ng ca cc n v kinh t ring l, chng hn hot ng sn ca mt doanh nghip hay hot ng tiu dng ca mt c nhn. Th d, mt cng ty cn tuyn bao nhiu cng nhn, sn xut ra ci g, v bn sn phN m vi gi bao nhiu, v.v. thuc phm vi nghin cu ca kinh t vi m. Ni cch khc, kinh t vi m l ngnh kinh t hc nghin cu cch thc s dng ngun ti nguyn phm vi c nhn ngi tiu dng, tng x nghip, tng cng ty, v.v. Kinh t hc v m nghin cu cch thc s dng ngun ti nguyn phm vi tng th nh vng, quc gia hay phm vi ln hn. Ni cch khc, kinh

13

14

t hc v m c lin quan n vic nghin cu, phn tch cc vn kinh t trong mi lin h tng tc vi nhau nh mt tng th. Cc vn m kinh t v m nghin cu l: tng trng tng thu nhp quc ni (GDP), lm pht, tht nghip, qui hoch vng, v.v. Mi quan h gia vi m v v m Ranh gii gia kinh t hc vi m v kinh t v m khng thc s r nt v hiu r cc hot ng kinh t phm vi tng th ta cn phi nm vng thi ca cc doanh nghip, ngi tiu dng, ca cng nhn, cc nh u t, v.v. iu ny cho thy rng kt qu ca hot ng kinh t v m ph thuc vo cc hnh vi kinh t vi m nh hot ng ca cc doanh nghip, ngi tiu dng, v.v. Ngc li, hnh vi ca doanh nghip, ca ngi tiu dng, v.v. b chi phi bi cc chnh sch kinh t v m. Do vy, chng ta cn nm vng c hai ngnh trong mi lin h tng tc vi nhau c th nghin cu mt cch thu o cc hin tng kinh t./. Bi tp chng 1: Bi 1.1: S liu v kh nng sn xut ca nn kinh t c trnh by trong bng di y. Bng Kh nng sn xut
Phng n sn xut A B C D E F Thc phm S n v lao ng 5 4 3 2 1 0 Sn lng 26 25 22 17 10 0 ng 0 1 2 3 4 5 0 9 17 24 30 32 Vi S n v lao Sn lng

Yu cu: 1/ Da vo s liu trong bng trn anh ch hy v mt ng cong c gi l ng gii hn kh nng sn xut.
14

15

2/ Anh/ ch hy phn tch mt s im nm trong ng, trn ng v ngai ng gii hn kh nng sn xut. 3/ Gi s do yu t khoa hc k thut tin b tc ng lm lng vi sn xut nhiu hn. Anh/ ch hy biu din ln th. Bi 1.2: Gi s ta c ng gii hn kh nng sn xut:

Anh/ ch ch ra mt s im s dng ti nguyn c hiu qu. Bi 1.3: Gi s ta c thng tin sau:

Phng n sn xut A B Hi da S n v lao ng 6 0 Sn lng 21 0 Nht trng ra S n v lao ng 0 6 0 12 Sn lng

Yu cu: 1/ Da vo s liu trong bng trn anh ch hy v mt ng PPF c gi l ng gii hn kh nng sn xut. 2/ Anh/ ch hy phn tch mt s im nm trong ng, trn ng v ngai ng gii hn kh nng sn xut. 3/ Gi s do yu t khoa hc k thut tin b tc ng lm sn lng da mi cng nhn hi c l 29 tri da mi ngy. Anh/ ch hy biu din ng PPF mi.

15

16

Bi 1.4: Gi s ta c thng tin sau: Mt b lc sng trn mt hn o nhit i gm c 7 ngi. Thi gian ca h dnh thu hoch xai v bt c. Mt ngi c th thu c 30 kg xai hay l 5 kg c mt ngy. Nng sut ca mi ngi khng ph thuc vo s lng ngi lm vic trong ngnh. a. b. Hy v ng gii hn kh nng sn xut. Gi s c mt sng ch ra mt k thut tro cy mi gip cng vic hi xai d dng hn nn mi ngi c th hi c 38 kg mt ngy. Hy v ng gii hn kh nng sn xut mi. c. Hy gii thch ti sao hnh dng ca ng gii hn kh nng sn xut trong bi tp ny khc vi trong bi tp 1. Ti liu tham kho: 1. TS. Nguyn Nh , Kinh t vi m, Nh xut bn thng k, 2007. 2. TS. Trn Xun Kim, TS. H Ngc Minh, Kinh t hc vi m, Nh xut bn thng k, 2005. 3. David Begg, Kinh t hc vi m, Nh xut bn thng k, 2007. 4. Damian Ward, Bi tp kinh t hc vi m, Nh xut bn thng k, 2007.

16