Số phức and hàm giải tích (analytic function)

nick yahoo: chuong3a , mail: chuong2a@gmail.com

1/ Số phức (complex number): z x + iy ......................................................................2

Dạng cực (polar form) của số phức (polar form of complex number) : .......................2
* Nhân và chia số phức dưới dạng mũ: .....................................................................................4
Căn và lũy thừa phân của số phức: ...............................................................................5
* Ngiệm đa thức: .......................................................................................................................5
4/ Công thức nghiệm pt bậc 3: ..................................................................................................6
3/ Các tính chất của hàm giải tích:...............................................................................................16
4/ Các hàm sơ cấp:.......................................................................................................................17
1/ Hàm mũ: .............................................................................................................................17
2/ Hàm lượng giác:...................................................................................................................18
3/ Hàm hypebon: ....................................................................................................................18
4/ Hàm logarit: .......................................................................................................................19
5/ Hàm lũy thừa tổng quát: ..................................................................................................19
6/ Hàm lượng giác ngược và hàm hypebon ngược:.................................................................20
.................................................................................................................................................21
.................................................................................................................................................21
.................................................................................................................................................24
.................................................................................................................................................25
................................................................................................................................................26
.................................................................................................................................................26
.................................................................................................................................................26
................................................................................................................................................27
................................................................................................................................................28
.................................................................................................................................................29
.................................................................................................................................................30
.................................................................................................................................................31
.................................................................................................................................................31
.................................................................................................................................................32
.................................................................................................................................................33
..................................................................................................................................................34
.................................................................................................................................................35
.................................................................................................................................................35
.................................................................................................................................................36
.................................................................................................................................................36
..................................................................................................................................................36
.................................................................................................................................................38
.................................................................................................................................................39

1
1/ Số phức (complex number): z = x + iy
Khác với số thực được biểu diễn trên trục Ox (ko gian 1 chiều), số phức được biểu diễn trên
mặt phẳng phức (ko gian 2 chiều).
Mặt phẳng phức gồm 2 trục: trục thực Ox (trục nằm ngang) từ –∞ → +∞ và
trục ảo Oy (trục đứng) đi từ –i∞ → +i∞
Đồ thị hàm 2 biến thực y = f(x) (hay f(x, y) = c) được biểu diễn trong mặt phẳng Oxy
Đồ thị hàm 2 biến phức w = f(z) (hay f(z, w) = c) ( z = x + iy, w = u + iv ) được biểu diễn
trong không gian 4 chiều: trục Ox, Oy, Ou, Ov. Nhưng ta sẽ ko xét đồ thị hàm 1 biến phức
trong không gian 4 chiều mà sẽ xét trong 2 mặt phẳng riêng: mặt phẳng Oxy và ánh xạ là mặt
phẳng Ouv. Vấn đề này sẽ khảo sát tiếp trong chương phép biến hình bảo giác trong mặt phẳng.
Tương tự, đồ thị hàm 3 biến phức w = f(z, t) (hay f(w, z, t) = c) được biểu diễn trong không
gian 6 chiều. thầy cô nào biết về phép biến hình bảo giác trong không gian 3 chiều và không
gian n chiều thì chỉ em với, vì trong giáo trình này ko có.
Nhân và chia số phức: cho 2 số phức:
z1 = x1 + iy1 , z 2 = x 2 + iy 2
⇒ z1.z 2 = ( x1 + iy1 ) . ( x 2 + iy 2 ) = ( x1.x 2 − y1.y 2 ) + i ( y1.x 2 − x1.y 2 )
Số nghịch đảo nhân: z −1 thỏa điều kiện z.z −1 = 1 De tìm z −1 = ( u, v ) = u + iv, ta viet :
z.z −1 = ( x, y ) . ( u, v ) = ( x + iy ) . ( u + iv ) = ( 1,0 ) ⇒ x.u − y.v + i ( y.u + x.v ) = ( 1, 0 )
 x.u.y − y 2 .v = y ( 1)
 x.u − y.v = 1
⇒
 y.u + x.v = 0
⇔

 y.u.x + x 2 .v = 0 ( 2 )
( (
2 ) − ( 1) : v. x 2 +y 2 = − y )
−y x x iy
⇒v= , u= ⇒ z −1 = − ( z ≠ 0)
x 2 + y2 x 2 + y2 x 2 + y2 x 2 + y2
   
z1 −1 ( x1 + iy1 ) . ( x 2 − iy 2 )  x1x 2 + y1y 2   y1x 2 − x1y 2 
 x 2 + y 2   x 2 + y 2  ( 2
= z1.z 2 = = +i z ≠ 0)
z2 x 2 + y2
2 2  2 2   2 2 
Số phức liên hợp: Cho z = x + iy thì z = x − iy được gọi là số liên hợp của z
Modun: z = x + iy ⇒ z = x 2 + y 2 . Các số phức (complex numbers) nằm trên (lie) vòng
tròn bán kính (radial) R tâm zo (lie on round and round radius R center zo) thỏa phương trình
(there is equation): z − z o = R ⇔ ( x − x o ) 2 + ( y − yo ) 2 =R
Dạng cực (polar form) của số phức (polar form of complex number) :
y
z = x + iy = r ( cos θ + i sin θ ) Voi r = z ; θ = arctg  
x
Mỗi (each) giá trị (values) của θ gọi là (get call) 1 acgument của z và tập tất cả các giá trị đó
(all of those values tome) kí hiệu là argz
Each riches value of get θ called 1 acgument of z
Giá trị chính của argz, kí hiệu là Argz, là giá trị duy nhất θ sao cho −π < θ < π
arg z = Argz + 2nπ ( n ∈ Z )

2
Dạng mũ: eiθ = cos θ + i sin θ
y
z = 1 ⇒ x = 1, y = 0 ⇒ tgθ = = 0 ⇒ θ = 2π ⇒ ei2π = cos ( 2πi ) + i sin ( 2πi ) = 1
x
y
z = −1 ⇒ x = −1, y = 0 ⇒ tgθ = = 0 ⇒ θ = π ⇒ eiπ = cos ( iπ ) + i sin ( iπ ) = −1
x
π
y π i  π  π
z = x + iy = i ⇒ x = 0, y = 1 ⇒ tgθ = = +∞ ⇒ θ = ⇒ e 2 = cos  i  + i sin  i  = i
x 2  2  2
y π
z = x + iy = −i ⇒ x = 0, y = −1 ⇒ tgθ = = −∞ ⇒ θ = −
x 2
π
−i  π  π
⇒ e 2 = cos  −i  + i sin  −i  = −i
 2  2
π
z = x + iy, if x > 0, y > 0 ⇒ 0 ≤ θ ≤ ( θ nam trong goc phan tu thu 1)
2
π
if x < 0, y > 0 ⇒ ≤ θ ≤π ( θ nam trong goc phan tu thu 2 )
2
π
if x < 0, y < 0 ⇒ −π ≤ θ ≤ − ( θ nam trong goc phan tu thu 3)
2
π
if x > 0, y < 0 ⇒ − ≤ θ ≤ 0 ( θ nam trong goc phan tu thu 4 )
2

y −1 π
VD :1 / z = −1 − i ⇒ θ = arctg + nπ = arctg + nπ = + nπ r = 2
x −1 4
π π 3π
Vi : x < 0, y < 0 ⇒ −π ≤ θ ≤ − ⇒ θ = Argz = − 2π = − ( chon n = 2 )
2 4 4
 3π 
i − + 2nπ   π π π 

⇒ z = −1 − i = 2.e  4 
 tg  4 + nπ  = tg 4 = 1 ⇒ arctg1 = 4 + nπ 
   
y 3 π
2 / z = 3 + 3i ⇒ θ = arctg + nπ = arctg + nπ = + nπ r = 3 2
x 3 4
π π
Vì : x > 0, y > 0 ⇒ 0 ≤ θ ≤ ⇒ θ = Argz = ( chon n = 0 )
2 4
π 
i + 2nπ 
⇒ z = 3 + 3i = 3 2.e  4 

3
 y 3 π
3 / z = −1 + i 3 ⇒ θ = arctg + nπ = arctg + nπ = − + nπ
x −1 3

( −1) 2 + ( )
2
r= 3 =2
π π 2π
Vì : x < 0, y > 0 ⇒ ≤ θ ≤ π ⇒ θ = Argz = − + π =
2 3 3
 2π 
i + 2nπ 
⇒ z = −1 + i 3 = 2.e  3 

y 2 3 π
4 / z = 2 − 2i 3 ⇒ θ = arctg + nπ = arctg + n π = − + nπ
x −2 3

( )
2
r = 2 2 + −2 3 = 4 + 12 = 16 = 4
π 
i + 2nπ 
π π
x > 0, y < 0 ⇒ − ≤ θ ≤ 0 ⇒ θ = Argz = − ⇒ z = 2 − 2i 3 = 4.e  3 
2 3
Xét điểm z = reiθ nằm trên vòng tròn tâm O bán kính r. Khi θ tăng lên, z chạy quanh vòng tròn
ngược chiều kim đồng hồ (chiều dương) và khi θ tăng lên 2π thì z trở về điểm cũ. Do đó 2 số
phức khác 0 z1 = r1eiθ1 và z 2 = r2 eiθ2 z1 = z 2 ⇔ r1 = r2 va θ1 = θ2 + 2nπ
Vòng tròn z − z o ≤ R có biểu diễn thông số z = zo + Reiθ
* Nhân và chia số phức dưới dạng mũ:
Cho 2 số phức: z1 = r1eiθ1 va z 2 = r2 eiθ2
eiθ1 .eiθ2 = ( cos θ1 + i sin θ1 ) ( cos θ2 + i sin θ2 )
= ( cos θ1 cos θ2 − sin θ1 sin θ2 ) + i ( sin θ1 cos θ2 + cos θ1 sin θ2 )

= cos ( θ1 + θ2 ) + i sin ( θ1 + θ2 ) = e ( 1 2 ) ⇒ z1.z 2 = r1.r2 .e ( 1 2 )

i θ +θ i θ +θ

z1 r1 eiθ1 .e−iθ2 r1 eiθ1 .e−iθ2 r1 i( θ1−θ2 ) 1 1

= . = . = .e = z −1 = e−iθ
z 2 r1 eiθ2 .e−iθ2 r1 e i0 r1 z r

( )
n
z n = r n .einθ Neu r = 1 ⇒ eiθ = einθ ⇔ ( cos θ + i sin θ ) = cos nθ + i sin nθ
n

Đây chính là công thức De Moirve

z
arg ( z1.z 2 ) = arg z1 + arg z 2 arg 1 = arg z1 − arg z 2
z2
trong do arg z1 = θ1 + 2nπ arg z 2 = θ2 + 2nπ
nếu trong khoảng −π ≤ θ1 ≤ θ2 ≤ π các công thức trên ko đúng thì phải chọn thêm các giá trị n
VD: cho 2 số phức z1 = −1 va z 2 = i
Giá trị chính của Argz phải ở trong khoảng: −π ≤ θ ≤ π

4
 π
Vay Argz1 = Arg ( −1) = π; Argz 2 = Arg ( i ) =
2
π 3π
Arg ( z1.z 2 ) = Arg ( −i ) = − ≠ Argz1 + Argz 2 =
2 2
π π 3π
Tuy nhiên trong công thức: arg ( −i ) = − + 2nπ = − + 2π = (chọn n = 1)
2 2 2
Thì ta có: arg ( −1) + arg ( i ) = arg ( −i )
Căn và lũy thừa phân của số phức:
w n = z z = r.eiθ w = p.eiϕ ⇒ p n .einϕ = r.eiθ ⇒ p n = r and nϕ = θ + k2π ( k ∈ Z )
 θ+ 2kπ 
i 
Vay can bac n cua z là n so phuc : w k = n r.e  n  , k = 0, 1, 2, 3...n − 1
With n r là can thuc duong duy nhat
Tất cả các căn bậc n của z đều nằm trên vòng tròn bán kính n r và phân bố cách đều nhau 1 góc
2π θ
, bắt đầu từ góc
n n
Trường hợp n = 2:
θ θ  θ θ
i i +π  i i
wo = r.e 2 w1 = r.e  2  = r.e 2 .eiπ = − r.e 2 = − w o
m m
i ( θ+ 2kπ )
( )
m
zn = nr e n

* Ngiệm đa thức:
1/ Định lí Gauss: pt bậc n có n ngiệm (ngiệm bội k được coi là k ngiệm)
Hệ quả: đa thức bậc n có thể khai triển thành tích của các nhị thức bậc nhất
a n x n + a n −1x n −1 + ... + a1x + a o = a n ( x − b1 ) ( x − b 2 ) ... ( x − b n )
1 đa thức bậc n ko thể có quá n nghiệm
2/ Đa thức với hệ số thực: Xét đa thức: Pn ( x ) = a n x n + a n −1x n −1 + ... + a1x + a o , a k ∈ R
Khi các hệ số là số thực, ta có tính chất nếu b là ngiệm thì số liên hợp b cũng là nghiệm
n
Cm : if b là nghiem ⇒ Pn ( b ) = 0 ⇒ ∑ a k .bk = 0 ta lay lien hop 2 ve :
k =0
n
Pn ( b ) = 0 = ∑ a k .bk = a n .bn + a n −1.bn −1 + ... + a1.b + a o
k =0
n −1
( ) ( ) + ... + a1.( b ) + a o a k = a k vi a k ∈ R
n
= an . b + a n −1. b
n −1
⇒ Pn ( b ) = a n . ( b ) + a n −1. ( b ) + ... + a1. ( b ) + a o = 0 ⇒ b là nghiem
n

5
3/ Định lí: đa thức bậc n với hệ số thực có thể khai triển thành tích của nhị thức bậc nhất và tam
thức bậc 2 với hệ số thực (tam thức bậc 2 ko có nghiệm thực mà có 2 nghiệm phức liên hợp)

4/ Công thức nghiệm pt bậc 3:

bx 2 cx d
3 2
Cho pt ax + bx + cx + d = 0 ⇔ x + + + = 0 ( 1)
3
a a a
3 2
 b 
( 1) ⇔  y −  +  y −  +  y −  + = 0
b b b b c b d
put y =  x +  ⇒ x = y −
 3a  3a  3a  a 3a  a 3a  a
b  2 2yb  b   cy bc d
2 3 2
3 2 b  b   b
⇔ y − 3y + 3y   −  + y − +  + − + =0
3a  3a   3a  a 3a  3a   a 3a 2 a
 
3
3 2b  bb2 b 2yb 2 b3 cy bc d
⇔y −y +y −   + y2 − + + − + =0
a 2  3a  a 2 3 a 2 a
3a 3a 9a 3a

 3ac − b 2  2b3 − 9abc + 27a 2 d

⇔ y3 + y  + =0
 3a 2  27a 3
 
3ac − b2 2b3 − 9abc + 27a 2 d
put p = , q=
3a 2 27a 3

( ) (
⇒ y3 + py + q = 0 dat y = u + v ⇒ y y2 + p = −q ⇔ ( u + v ) ( u + v ) + p = −q
2
)
− p3
( 2 2
)
⇔ ( u + v ) u + v + 2uv + p = −q put p = −3uv ⇒ ( u.v )
3
=
27
⇒ ( u + v ) ( u 2 + v 2 − uv ) = −q = u 3 + v3

 u 3 + v3 = − q
 p3
giai he 
3 −p
3 ( 1) ⇒ u , v là nghiem cua pt : t + qt − = 0
3 3 2
( u.v ) = 27
 27
q 2 p3 q q 2 p3 q q 2 p3
truong hop 1: ∆ = + 3
≥0⇒u =− + 3
+ , v =− − + ( 2)
4 27 2 4 27 2 4 27
q 2 p3 q 2 p3 q 2 p3
truong hop 2 : ∆ = +
4 27
3 q
<0⇒u =− +i
2
+
4 27
3 q
, v = − −i
2
+
4 27
( i2 = −1)

6
ta xét truong hop 1: khi dó, có 3 giá tri u và 3 giá tri v thoa pt ( 2 ) :
 2 3  2 3
u = 3 − q + q + p v = 3 − q − q + p
 1 2 4 27  1 2 4 27
 
  −1 + i 3   2π 2π    −1 + i 3 
u
 2 = u1  = u1  cos + i.sin  , v
 2 = v1 
  2   3 3    2 
 
u = u  −1 − i 3  = u  cos 4π + i.sin 4π   v = v  −1 − i 3 
 3 1 1   3 1
 2   3 3   2 
 

3 
( ) ( )
3 2
 −1 + i 3   −1 + i 3 + 3i 3 − 3 i 3  −1 − 3i 3 + 3i 3 + 9
  = = =1
 2   8  8
 

( ) ( )
3  −1 − i 3 3 − 3i 3 − 3 i 3 2 
 −1 − i 3    −1 + 3i 3 − 3i 3 + 9
  = = =1
 2   8  8
 
Ta chọn u, v thoả pt (1), có 3 giá trị ( u1 , v1 ) , ( u 2 , v3 ) , ( u 3 , v 2 ) .
Trường hợp 2 xét tương tự.
3ac − b 2 2b3 − 9abc + 27a 2 d
p= , q=
3a 2 27a 3

q q 2 p3 q q 2 p3
u1 = 3 − + + , v1 = 3 − − + ,
2 4 27 2 4 27
 b  b b
y1 = u1 + v1 , y =  x +  ⇒ x1 = y1 − = u1 + v1 −
 3a  3a 3a

Kiểm tra x1 là nghiệm của pt ax 3 + bx 2 + cx + d = 0

7
 3 3
3  b   b 
( x1 ) =  u1 + v1 −  =  ( u1 + v1 ) − 
 3a   3a 
3
3  b  b   b 
= ( u1 + v1 ) −   − 3 ( u1 + v1 )    ( u1 + v1 ) −   
 3a   3a    3a  
3
 b   b   b 
= u1 + v1 + 3u1.v1 ( u1 + v1 ) −   − 3 ( u1 + v1 )    ( u1 + v1 ) −   
3 3
 3a   3a    3a  
3 2
3 3 2 2  b  2 2
 3a 
(  b
)  3a 
 b
= u1 + v1 + 3u1 .v1 + 3u1.v1 −   − 3 u1 + v1 + 2u1.v1 .   + 3 ( u1 + v1 ) .  
 3a 

q q 2 p3 q q 2 p3
u1 = 3 − + + 3
, v1 = − − + ,
2 4 27 2 4 27

q  q 2 p3   q q 2 p3 
⇒ u13 + v13 = −q, u1.v1 = 3  − + + . − − +
 2 4 27   2 4 27 
  
2
q q p3 
2
p3 3 p p
= 3  − +  =3− = −1. = −
 2   4 27  27 3 3

p q q 2 p3 p 3 q q 2 p3
( u1.v1 ) .u1 = 3 −1. .3 − + + = . − +
3 2 4 27 3 2 4 27
2 3 2 3
3 −1. p .3 − q − q + p = p .3 q + q + p
( 1 1) 1
u .v .v =
3 2 4 27 3 2 4 27

2
 q 2 p3  q 2 p3 q 2 p3
2 3 q 3
u1 = − + + = + −q +
 2 4 27  2 27 4 27
 
2
 q 2 p3  q 2 p3 q 2 p3
2 3 q
v1 = − − + =3 + +q +
 2 4 27  2 27 4 27
 

8
 ( ) (
3 a + 3 b = 3 3 a + 3 b 3 = 3 a + b + 33 a.b. 3 a + 3 b
)
= 3 a + b + 33 a.b.3 a + b + 33 a.b. ( 3 a + 3 b )

(
= 3 a + b + 33 a.b.3 a + b + 33 a.b.3 a + b + 33 a.b. 3 a + 3 b )
2 2
2  b   b 
( x1 ) =  u1 + v1 −  =  ( u1 + v1 ) − 
 3a   3a 
2
2  b  b
= ( u1 + v1 ) +   − 2 ( u1 + v1 ) .  
 3a   3a 
a.x13 + b.x12 + c.x1 + d = ( 1)
 3
 b  
2
2  b  2  b 
= a  u1 + v1 + 3u1 .v1 + 3u1.v1 −   − 3 ( u1 + v1 ) .   + 3 ( u1 + v1 ) .   
3 3 2
  3a   3a   3a  
 2  b 
2
 b   b 
+ b. ( u1 + v1 ) +   − 2 ( u1 + v1 ) .    + c.  u1 + v1 −  + d
  3a   3a    3a 

−3ab
( 1) = a.( u1 + v1 ) 3 + ( u1 + v1 ) 2  
+ b
 3a 
  b 2 2b 2   b
3
b3 b.c
+ ( u1 + v1 ) 3a.   − + c  − a.   + − +d
  3a 3a   
3a 2 3a
9a
 b2  3
3  b b3 b.c
= a. ( u1 + v1 ) + ( u1 + v1 )  − + c  − a.   + − +d
3a  
3a 2 3a
  9a
  3
b2 b3 b.c
(3 3
)
= a. u1 + v1 + ( u1 + v1 ) 3a.u1.v1 −
 3a 
 b
+ c  − a.   +
 3a
  9a
−
2 3a
+d

p p
⇒ u13 + v13 = −q, u1.v1 = 3 −1. = −
3 3

9
   3
b2  b
⇒ ( 1) = −a.q + ( u1 + v1 )  −p.a − + c  − a.   + d
 3a   3a 
 
3ac − b 2 2b3 − 9abc + 27a 2 d b2 −3a 2 .c + a.b2 a.b 2
p= , q= ⇒ − p.a − +c= − +c=0
2
3a 27a 3 3a 3a 2
3a 2
3
 b b3 b.c −2b3 + 9abc − 27a 2 d b3 3b3 b.c
−a.q − a.   + − +d= − + − +d=0
 3a  9a 2 3a 27a 2 27a 2 27a 2 3a

b b  −1 + i 3   −1 − i 3  b
x 2 = y2 − = u 2 + v3 − = u1   + v1  −
3a 3a  2   2  3a
 −1 + i 3   2π 2π   −1 − i 3   4π 4π 
u 2 = u1   = u1  cos + i.sin  , v3 = v1   = v1  cos + i.sin 
 2   3 3   2   3 3 
b b  −1 − i 3   −1 + i 3  b
x 3 = y3 − = u3 + v2 − = u1  +
 1 v −
3a 3a  2   2  3a
 −1 − i 3   4π 4π   −1 + i 3   2π 2π 
u 3 = u1  =
 1u cos + i.sin ,
 2 v = v1  = v1  cos + i.sin 
 2   3 3   2   3 3 
Check the solutions – Kiểm tra nghiệm: x 2 = u 2 + v3 , x 3 = u 3 + v 2
Prove : ax 3 + bx 2 + cx + d = a ( x − x1 ) ( x − x 2 ) ( x − x 3 )
 b  b  b 
= a  x − u1 − v1 +  x − u 2 − v3 +  x − u 3 − v 2 + 
 3a  3a  3a 

(
= a x 3 − x 2 ( x1 + x 2 + x 3 ) + x ( x1.x 2 + x 2 .x 3 + x1.x 3 ) − x1.x 2 .x 3 )
b b b
x1 + x 2 + x 3 = u1 + v1 − + u 2 + v3 − + u 3 + v 2 −
3a 3a 3a
  −1 + i 3   −1 − i 3     −1 + i 3   − 1 − i 3   b b
= u1  1 +   +    + v1  1+   +   − =−
 2 2   2 2 
          a a
b
⇒ − ( x1 + x 2 + x 3 ) = .
a

10
  b  b 
x1.x 2 + x 2 .x 3 + x1.x 3 =  u1 + v1 −  u 2 + v3 − 
 3a  3a 
 b  b   b  b 
+  u 2 + v3 −  u3 + v2 −  +  u1 + v1 −  u3 + v2 − 
 3a  3a   3a  3a 
 b  b
 u1 + v1 −  u 2 + v3 −  = u1.u 2 + u1.v3 + v1.u 2 + v1.v3
 3a  3a 
b b2
− ( 1 1 2 3)
u + v + u + v + ( 1)
3a 9a 2

 b  b 
 u 2 + v3 −  u 3 + v2 −  = u 2 .u 3 + u 2 .v2 + v3 .u 3 + v3 .v 2
 3a  3a 
b b2
− ( 2 3 3 2)
u + v + u + v +
2
( 2)
3a 9a
 b  b
 u1 + v1 −  u 3 + v 2 −  = u1.u 3 + u1.v 2 + v1.u 3 + v1.v 2
 3a  3a 
b b2
− ( u1 + v1 + u 3 + v 2 ) + ( 3)
3a 9a 2

( 1) + ( 2 ) + ( 3) = ( u1.u 2 + u1.v3 + v1.u 2 + v1.v3 )

+ ( u 2 .u 3 + u 2 .v 2 + v3 .u 3 + v3 .v 2 ) + ( u1.u 3 + u1.v 2 + v1.u 3 + v1.v 2 )
2b b2
− ( u1 + v1 + u 2 + v2 + u 3 + v3 ) ( = 0 ) +
3a 3a 2
  −1 + i 3   −1 − i 3  
u1 + u 2 + u 3 = u1 1 +  +   = 0
 2 2
    
  −1 + i 3   −1 − i 3  
v1 + v2 + v3 = v1 1 +  +   = 0
 2 2
    

u1.u 2 + u1.v3 + v1.u 2 + v1.v3

2  −1 + i 3  2  −1 − i 3   −1 − i 3   −1 + i 3 
= ( u1 )   + ( v )
1  + u
 1 1.v . + u
 1 1.v . 
 2   2   2   2 
2  −1 + i 3  2  −1 − i 3 
= ( u1 )   + ( v1 )   − u1.v1 ( 4 )
 2   2 

11
 2
2  −1 + i 3  −1 − i 3   −1 + i 3 
u 2 .u 3 + u 2 .v 2 + v3 .u 3 + v3 .v 2 = ( u1 )    + u1.v1.  
 2  2   2 
2
 −1 − i 3  2  −1 − i 3  −1 + i 3 
+ u1.v1.   + ( v1 )   
 2   2  2 

( ) ( )
2  2
1 − i 3 1 − i 3    −1 − i 3  
2 2
2  2  − 1 + i 3
= ( u1 )   + ( v1 )   + u1.v1.   +  
4 4  2   2  
    
   

( )
2 2  1 − 3 − 2i 3   1 − 3 + 2i 3  
= ( u1 ) + ( v1 ) + u1.v1.  + 
 4   4  
=((u )1
2
+ ( v1 )
2
) − u .v
1 1 ( 5)

u1.u 3 + u1.v 2 + v1.u 3 + v1.v 2

2  −1 − i 3   −1 + i 3   −1 − i 3  2  −1 + i 3 
= ( u1 )  + u
 1 1 .v . + u
 1 1.v .  + ( v )
1  
 2   2   2   2 
2  −1 − i 3  2  −1 + i 3 
= ( u1 )   + ( v1 )   − u1.v1 ( 6 )
 2   2 

( 4 ) + ( 5) + ( 6 ) = ( u1.u 2 + u1.v3 + v1.u 2 + v1.v3 )

+ ( u 2 .u 3 + u 2 .v 2 + v3 .u 3 + v3 .v 2 ) + ( u1.u 3 + u1.v 2 + v1.u 3 + v1.v 2 )

2  −1 + i 3 
= ( u1 ) 
 2
2  −1 − i 3 
 + ( v1 ) 
  2 (2 2
 − u1.v1 + ( u1 ) + ( v1 ) − u1.v1

)
2  −1 − i 3  2  −1 + i 3 
+ ( u1 )   + ( v )
1   − u1.v1 = −3u1.v1 = −p
 2   2 
 q q 2 p3   q q 2 p3 

u1.v1 = 3 − + + . − − +
 2 4 27   2 4 27 
  
2
q q p3 
2
p3 3 p p
= 3  − +  =3− = −1. = −
 2   4 27  27 3 3

12
⇒ ( 1) + ( 2 ) + ( 3) = ( u1.u 2 + u1.v3 + v1.u 2 + v1.v3 )
+ ( u 2 .u 3 + u 2 .v 2 + v3 .u 3 + v3 .v 2 ) + ( u1.u 3 + u1.v 2 + v1.u 3 + v1.v 2 )
2b b2
− ( 1 1 2 2 3 3) ( )
u + v + u + v + u + v = 0 +
3a 3a 2
b2 3ac − b 2 b2 c
= −p + = + = .
3a 2 3a 2 3a 2 a

 b  b  b
x1.x 2 .x 3 =  u1 + v1 −  u 2 + v3 −  u 3 + v 2 − 
 3a  3a  3a 
 ( u1.u 2 + u1.v3 + v1.u 2 + v1.v3 ) 
  b 
= b 2  ( u 3 + v 2 ) − 
b
 − ( u1 + v1 + u 2 + v3 ) + 2   3a 
 3a 9a 
b
= ( u1.u 2 + u1.v3 + v1.u 2 + v1.v3 ) ( u 3 + v 2 ) − ( u1.u 2 + u1.v3 + v1.u 2 + v1.v3 )
3a
b b2 b2 b3
− ( 1 1 2 3) ( 3 2)
u + v + u + v u + v + ( 1 1 2 3)
u + v + u + v + ( 3 2)
u + v −
3a 9a 2 9a 2 27a 3

u1.u 2 + u1.v3 + v1.u 2 + v1.v3

2  −1 + i 3  2  −1 − i 3   −1 − i 3   −1 + i 3 
= ( u1 )   + ( v1 )   + u1.v1.  + u1.v1. 
 2   2   2   2 
2  −1 + i 3  2  −1 − i 3 
= ( u1 )   + ( v1 )   − u1.v1
 2   2 
⇒ ( u1.u 2 + u1.v3 + v1.u 2 + v1.v3 ) ( u 3 + v 2 )
 2  −1 + i 3  2  −1 − i 3     −1 − i 3   −1 + i 3  
= ( u1 )   + ( v1 )   − u1.v1   u1   + v1  
  2   2   
  2   2  

2 2
3 2  −1 + i 3  2  −1 − i 3  3
= ( u1 ) + ( u1 ) .v1.   + ( v1 ) .u1   + ( v1 )
 2   2 
2  −1 − i 3 
− ( u1 ) .v1 
 2
2  −1 + i 3  2
 − ( v1 ) .u1 
  2
(
 i = −1

)
3 3 2 1 − 3 − 2i 3 1 + i 3  2 1 − 3 + 2i 3 1 − i 3 
= ( u1 ) + ( v1 ) + ( u1 ) .v1.  +  + ( v1 ) .u1.  + 
 4 2   4 2 

13
 3 3  2b3 − 9abc + 27a 2 d 
= ( u1 ) + ( v1 ) = −q = −  
 27a 3 
 
 2 3 2 3 
u = 3 − q + q + p , v = 3 − q − q + p 
 1 2 4 27
1
2 4 27 
 

b b
− ( u1.u 2 + u1.v3 + v1.u 2 + v1.v3 ) − ( u1 + v1 + u 2 + v3 ) ( u3 + v2 )
3a 3a
b ( u1.u 2 + u1.v3 + v1.u 2 + v1.v3 ) + ( u 2 .u 3 + u 2 .v 2 + v3 .u 3 + v3 .v 2 ) 
=−  
3a  + ( u1.u 3 + u1.v2 + v1.u 3 + v1.v 2 ) 
b b  3ac − b 2 
=− . ( −p ) =  
3a 3a  3a 2 

b2 b2
( u1 + v1 + u 2 + v3 ) + ( u 3 + v2 ) = 0
9a 2 9a 2

 2b3 − 9abc + 27a 2 d  b  3ac − b 2  b3 d

⇒ x1.x 2 .x 3 = −  +  − =−
 27a 3  3a  3a 2  27a 3 a
   

Công thức nghiệm pt bậc 4 – Root formula of 4 degree equation:

Give equation : a.x 4 + b.x 3 + c.x 2 + d.x + e = 0
 4 b.x 3 c.x 2 d.x e 
⇔ ax + + + + =0
 a a a a 

b.x 3 c.x 2 d.x e
4
Dùng an phu h : x + + + +
a a a a
2 2
 2 bx h  2  bx  h2 b.h.x
= x + +  + c.x + d.x + e −   − − h.x 2 −
 2a 2   2a  4 2a
2   2 
 2 bx h  b2  b.h  h
2
= x + +  −  h + − cx + x − d + − e
 2a 2   4a 2 
  2a  4 

 b2  2  b.h  h
2 
Put  h + − cx + x − d + − e  = A.x 2 + B.x + C
 4a 2 
  2a  4 
2
A.x 2 + B.x + C có thể viết dưới dạng A.x + B.x + C = ( p.x + q ) when B − 4A.C = 0
2 2

14
   h 2   b.h 2
2 2 b2 
B − 4A.C = 0 ⇔ 4A.C − B = 0 ⇔ 4  h + − c  − e −  − d = 0
 4a 2  4   2a 
  
 h 3 h 2 .b2 h 2 .c b 2 .e    b.h 2 h.b.d 
2
⇔ 4 + − − h.e + 
+ c.e  −  − +d =0
 4 16a 2 4 4a 2    2a  a 
   
2
 b.d  b .e
⇔ h 3 − h 2 .c + h  − e + + c.e + d 2 = 0
 a  4a 2

 b.d  b 2 .e
A = 1, B = −c, C =  − e, D = + c.e + d 2
 a  4a 2

2/ Đạo hàm của hàm biến phức w = f(z) (trong đó z = x + iy, w = u + iv)
dw f ( z + ∆z ) − f ( z )
= w ' = f ' ( z ) = lim
dz ∆z →0 ∆z
( w1 ± w 2 ) ' = w1' ± w 2' ( w1.w 2 ) ' = w1.w 2' + w1' .w 2
'
 w1  w 2 .w1' + w1.w 2'

 w2 
 =
w2 2 ( )w n '
= n.w n −1.w '

Tuy nhiên, vì số gia Δw = ∆x + i.∆y, là số phức nên cách mà nó tiến đến zero sẽ khác so với
khi khảo sát đạo hàm của các hàm biến thực.
VD: khảo sát đạo hàm của hàm số w = f ( z ) = z = x − iy
Giải: cho z số gia Δz = ∆x + i.∆y, ta có:
f ( z + ∆z ) − f ( z ) ( x + ∆x − i ( y + ∆y ) ) − ( x − iy ) ∆x − i∆y
= =
∆z ∆x + i∆y ∆x + i∆y
Nếu ta lần lượt cho điểm (z + ∆z) tiến đến z theo 3 cách khác nhau:
1/ trên đường thẳng song song với Ox (∆y = 0, ∆z = ∆x) ⇒ f ' ( z ) = 1
2/ trên đường thẳng song song với Oy (∆x = 0, ∆z = i∆y) ⇒ f ' ( z ) = −1
3/ trên đường thẳng có hệ số góc m (∆y = m∆x)
∆x − i∆y ∆x − i.m.∆x 1 − i.m
⇒ f ' ( z) = = =
∆x + i∆y ∆x + i.m.∆x 1 + i.m
Nghĩa là hàm số f ( z ) = z không có đạo hàm.
2/ Điều kiện Cauchy – Riemann (điều kiện để hàm phức giải tích)
Giả sử w = f(z) có đạo hàm. Nếu đặt w = f(z) = u(x, y) + iv(x, y) thì

15
dw ∆w  u ( x + ∆x, y + ∆y ) + iv ( x + ∆x, y + ∆y )  −  u ( x, y ) + iv ( x, y ) 
= lim = lim  ( 1)
dz ∆z→0 ∆z ∆x →0 ∆x + ∆y
∆y → 0
Cho ∆z = ∆x, ∆y = 0, ta có :
dw  u ( x + ∆x, y ) − u ( x, y ) v ( x + ∆x, y ) − v ( x, y )  ∂u ∂v
= lim  +i = +i
dz ∆x →0  ∆x ∆x  ∂x ∂x
Mat khac Cho ∆z = i∆y, ∆x = 0, ta có :
dw  u ( x, y + ∆y ) − u ( x, y ) v ( x, y + ∆y ) − v ( x, y )  ∂u ∂v ∂v ∂u
= lim  +i = + = −i ( 2)
dz ∆y→0  ∆y ∆y  i ∂y ∂y ∂y ∂y
 ∂u ∂v
 ∂x = ∂y
dw 
Từ (1) và (2) suy ra: nếu muốn tồn tại thì điều kiện cần và đủ là: 
dz  ∂u = − ∂v
 ∂y ∂x
∂u ∂v ∂u ∂v
Lúc đó: f ( z ) = hay f ' ( z ) =
'
+i −i
∂x ∂x ∂y ∂y
VD: khảo sát đạo hàm của các hàm:
∂u ∂u ∂v ∂v
1/ 1 / f ( z ) = z = x − iy Vay u = x va v = − y ⇒ = 1; = 0; = 0; = −1
∂x ∂y ∂x ∂y
Vì điều kiện Cauchy – Riemann thứ nhất không thỏa ở bất cứ điểm z nào nên f ' ( z ) không có
đạo hàm tại bất cứ điểm nào của mặt phẳng z
2 / f ( z ) = z 2 = x 2 − y 2 + 2ixy
∂u ∂u ∂v ∂v
Vay u = x 2 − y2 v = 2xy ⇒ = 2x; = −2y; = 2y; = 2x
∂x ∂y ∂x ∂y
Như thế, điều kiện Cauchy – Riemann được thỏa khắp nơi và 4 đạo hàm riêng vừa tính liên tục
khắp nơi. Vậy f ' ( z ) tồn tại ở mọi điểm của mặt phẳng z và:
f ' ( z ) = 2x + 2iy = 2z . f(z) giải tích tại mọi điểm của mặt phẳng z.
3/ Các tính chất của hàm giải tích:
Định lí 1: Nếu f(z) = u(x, y) +iv(x, y) giải tích trong miền D và u, v có các đạo hàm cấp 2 liên
∂2u ∂2u
tục trong D thì u và v thỏa phương trình Laplace: + =0
2 2
∂x ∂y
Cm: theo giả thiết u, v thỏa điều kiện Cauchy – Riemann:
∂u ∂v ∂u ∂v ∂2u ∂2v ∂2u ∂2v ∂2u ∂2u
= ; =− ⇒ = ; =− ⇒ + =0
∂x ∂y ∂y ∂x ∂x 2 ∂xy ∂y 2 ∂xy ∂x 2 ∂y2
∂2v ∂2v
Tuong tu + =0
∂x 2 ∂y2
16
1 hàm 2 biến có các đạo hàm riêng cấp 2 thỏa phương trình Laplace gọi là hàm điều hòa. 2 hàm
điều hòa u, v sao cho (u + iv) là hàm giải tích gọi là 2 hàm điều hòa liên hợp, và v được gọi là
hàm liên hợp điều hòa của u
Định lí 2: Nếu f(z) = u(x, y) +iv(x, y) giải tích trong miền D thì trong D các đường cong u(x,
y) = c là những quỹ đạo trực giao với các đường cong v(x, y) = k.
Cm: gọi z = x + iy là giao điểm của 1 đường cong u(x, y) = c với 1 đường cong
v(x, y) = k. Tại z hệ số góc của tiếp tuyến của đường cong u(x, y) = c được tính bằng công
dy ∂u / ∂x
thức đạo hàm ẩn:
dx
( u ( x, y ) ) = −
∂u / ∂y
tương tự: hệ số góc của tiếp tuyến của đường cong v(x, y) = k tại z là:
dy ∂v / ∂x ∂u / ∂y
dx
( v ( x, y ) ) = − =
∂v / ∂y ∂u / ∂x
Tích 2 hệ số góc = –1 ⇒ 2 tiếp tuyến vuông góc, nghĩa là mỗi đường u(x, y) = c trực giao với
mỗi đường v(x, y) = k tại từng giao điểm của chúng
z+z z−z
Định lí 2: Nếu trong w = u(x, y) +iv(x, y) ta thay x =
2
; y=
2i
( )
z = x − iy thì w sẽ
chỉ là hàm của z thôi.
∂w
Cm: ta sẽ cm = 0 ⇒ w ko phụ thuộc z .
∂z
∂w ∂u ∂v  ∂u ∂x ∂u ∂y   ∂v ∂x ∂v ∂y 
= +i =  . + .  + i . + . 
∂z ∂z ∂ z  ∂x ∂ z ∂y ∂ z   ∂x ∂ z ∂y ∂ z 
∂x 1 ∂y 1 i ∂u ∂v ∂u ∂v
Mat khac : = ; =− = ; = ; =−
∂z 2 ∂z 2i 2 ∂x ∂y ∂y ∂x
∂w  ∂u 1 ∂u i   ∂v 1 ∂v i  ∂u ∂u ∂u ∂u
⇒ =  . + .  + i . + .  = +i −i − =0
∂ z  ∂x 2 ∂y 2   ∂x 2 ∂y 2  2∂x 2∂y 2∂y 2∂x
Nghĩa là w chỉ phụ thuộc x và y qua tổ hợp z = x + iy.
1 điểm trong mặt phẳng phức có thể xác định bởi tọa độ vuông góc (x, y), tọa độ cực (r, θ), tọa
( )
độ phức liên hợp z, z .
4/ Các hàm sơ cấp:
1/ Hàm mũ:
định nghĩa: ez = e x ( cos y + i sin y ) . Modun và acgument của ez là:
ez = e x arg ez = y Vì ez > 0 ∀ z ⇒ ez ≠ 0 ∀ z
Nếu z là 1 số toàn ảo z = x + iy = iθ (x = 0, y = iθ) ⇒ eiθ = cos θ + i sin θ
(công thức Euler)
ez là hàm tuần hoàn với chu kì toàn ảo = 2πi:
ez + 2πi = ez .e2πi = ez vi e2πi = e0 ( cos ( 2πi ) + i sin ( 2πi ) ) = 1
ez có thể âm trong khi e x ko thể:

17
 iπ e x = 1 ⇔ x = 0
VD: e z
= − 1 ⇔ e x iy
.e = 1.e ⇔  ⇔ z = ( 2n + 1) πi
 y = π + 2nπ
2/ Hàm lượng giác:
iθ − iθ eiθ + e−iθ ei θ − e − i θ
e = cos θ + i sin θ e = cos ( −θ ) + i sin ( −θ ) ⇒ cos θ = sin θ =
2 2i
Từ đó ta định nghĩa hàm cosin và hàm sin biến phức z như sau:
eiz + e−iz eiz − e−iz
cos z = sin z =
2 2i
cos 2 z + s in 2z = 1 cos ( z1 ± z 2 ) = cos z1 cos z 2 msin z1 sin z 2
d ( sin z ) d ( cos z )
sin ( z1 ± z 2 ) = sin z1 cos z 2 ± sin z 2 cos z1 = cos z = − sin z
dz dz
cos z = cos ( −z ) sin z = sin ( π − z ) sin ( z + 2nπ ) = sin z cos ( z + 2nπ ) = cos z
π   π π   π  π 
cos  − z  = cos  z −  = sin z sin  − z  = sin  π − + z  = sin  + z  = cos z
2   2 2   2  2 
sin z
tgz = tg ( z + nπ ) = tgz
cos z
e(
i x +iy )
+e (
−i x +iy )
e− y .eix + e y .e−ix
cos z = cos ( x + iy ) = =
2 2
e− y . ( cos x + i sin x ) + e y . ( cos x − i sin x )
e y + e− y e y − e− y
= = cos x
− i sin x
2 2 2
⇒ cos z = cos ( x + iy ) = cos x.cosh y − i sin x.sinh y
sin z = sin ( x + iy ) = sin x.cosh y + i cos x.sinh y
Neu cho x = 0, ta dc cosiy = cosh y sin iy = isinhy
VD: tìm các giá trị của z sao cho sinz = 0
Muốn sinz = 0 ta phải có đồng thời: sinx.coshy = 0 và cosx.sinhy = 0
Vì cosh y ≥ 1 ∀y ⇒ sin x = 0 ⇔ x = nπ . Với các giá trị này của x, ta có: cosx = cosnπ
⇒ sinh y = 0 ⇒ y = 0 ⇒ z = nπ
3/ Hàm hypebon:
ez + e−z e z − e− z
cosh z = sinh z =
2 2
e(
x +iy )
+e (
− x +iy )
e x .eiy + e− x .e−iy
cosh z = cosh ( x + iy ) = =
2 2
e x . ( cos y + i sin y ) + e− x . ( cos y − i sin y ) e x + e− x e x − e− x
= = cos y. + i sin y.
2 2 2
⇒ cosh z = cosh x.cos y + i sinh x.sin y sinh z = sinh x.cos y + i cosh x.sin y

18
4/ Hàm logarit:
Cho z ≠ 0, ta đi tìm w sao cho: e w = z
Neu viet : z = r.eiθ ( −π ≤ θ ≤ π ) w = u + iv ⇒ eu .eiv = r.eiθ ⇒ eu = r v = θ + 2nπ
⇒ w = ln z = ln r + i ( θ + 2nπ ) ( n ∈ Z )
lnz là hàm vô số trị. Nếu chọn trước 1 số n ta sẽ được 1 nhánh của hàm, và lúc đó hàm trở thành
đơn trị. Nếu n = 0, ta được nhánh chính của hàm logarit, kí hiệu Lnz.
Lnz = ln r + iθ = ln z + iArgz ( −π ≤ θ ≤ π )
Với mỗi n, nhánh tương ứng của lnz bị gián đoạn trên trục thực ko dương (x ≤ 0)
1
(
Cm : Lnz = ln z + iArgz = ln x 2 + y 2 + iacrtg
2
) x
y

Dk ln z giai tich :
∂u ∂v ∂u
=
∂x ∂y ∂y
=−
∂v
∂x
1
u = ln x 2 + y 2
2
( v = arctg)y
x
'
y
∂u 1 (
x2 + y ) 2 '   1
x = x ∂v xy x x
= . = = =
∂x 2 x 2 + y2 x 2 + y2 ∂y  y 2 x 2 + y2 x 2 + y2
  +1
x x2
'

1 (
∂u
x 2
+y )y
2 '
y ∂v
y
 
xx
−
y
x2 = − y
= . = = =
∂y 2 x 2 + y 2 x 2 + y 2 ∂x  y  2 x 2 + y2 x 2 + y2
  +1
x x2
Chỗ này em ko hiểu vì sao lnz bị gián đoạn trên trục thực ko dương (x ≤ 0)
Các đẳng thức của logarit số thực vẫn đúng cho số phức:
z 
( )
ln ( z1.z 2 ) = ln z1 + ln z 2 ln  1  = ln z1 − ln z 2 ln z m = m.ln z (1)
 z2 
trong đó arg z1 = θ1 + 2nπ arg z 2 = θ2 + 2nπ nếu trong khoảng −π ≤ θ1 ≤ θ2 ≤ π các công
thức trên ko đúng thì phải chọn thêm các giá trị n
π π 3π 5π
VD : Lni = ln1 + i = i ; Ln ( −1 + i ) = ln 2 + i ⇒ Lni + Ln ( −1 + i ) = ln 2 + i
2 2 4 4
 3π 
Ln ( i. ( −1 + i ) ) = Ln ( −1 − i ) = ln 2 + i  −  ≠ Lni + Ln ( −1 + i )
 4 
Nghĩa là nếu chỉ xét nhánh chính thì các công thức (1) ko đúng.
Nếu ta xét trên toàn tập giá trị:
 3π   5π 
ln ( i. ( −1 + i ) ) = ln ( −1 − i ) = ln 2 + i  − + 2nπ  = ln 2 + i   = lni + ln ( −1 + i )
 4   4 
(chọn n = 1)
5/ Hàm lũy thừa tổng quát: zs = es ln z
trong đó lnz là hàm vô số trị, do đó zs cũng là hàm vô số trị
19
VD: Tìm các giá trị của i −2i
π  1 
i + 2nπ  −2i.iπ + 2n 
Giải: ta có i = 1.e  2  ⇒ ln i = iπ  1  −2i
= e−2i.ln i = e 2  = e( 4n +1) π
 + 2n  ⇒ i
2 
s
Nếu ta cố định n của hàm lnz thì hàm z đơn trị và giải tích trong mặt phẳng z ngoại trừ trục
thực ko dương (x ≤ 0). Đạo hàm của nhánh này là:
es.ln z .s s.es.ln z
dz
( )
d s
z =
d s.ln z
dz
e =e (
s.ln z
) '
. ( s.ln z ) z =
z
=
e ln z
= s.e( )
s −1 .ln z
= s.z −1

Nhánh chính của z là nhánh có được khi ta dùng nhánh chính Lnz (n = 0)
s

zs = es.Lnz
Nhánh chính của zs xác định trong miền: z > 0 − π ≤ Argz ≤ π
VD: tìm trị chính của ( −i ) i va ( 1 + i) i Giải:
 π π
i. −i 
i i.Ln ( −i )
( −i ) =e = e  2  = e2
 π  π
i. ln 2 +i  − 
( 1 + i) i
=e
i.Ln ( 1+i )
=e 
 ( ) ( )
4  = e 4  .  cos ln 2 + i.sin ln 2 

6/ Hàm lượng giác ngược và hàm hypebon ngược:
eiw + e−iw
w = arccos z ⇒ z = cos w = ⇒ e2i.w − 2z.eiw + 1 = 0 ⇒ eiw = z ± z 2 − 1
2
⇒ w = arccos z = −i ln  z ± z 2 − 1 
 
eiw − e−iw
w = arcsin z ⇒ z = sin w = ⇒ e2i.w − 2z.eiw − 1 = 0 ⇒ eiw = z ± z 2 + 1
2
⇒ i.w = ln  z ± z 2 + 1  ⇒ w = arcsin z = −i ln  z ± z 2 + 1 
   
(dấu căn được lấy giá trị dương)

i i+z  2 
arctan z = .ln   arg cosh z = ln  z ± z − 1 
2 i−z  
1 1+ z 
arg sinh z = ln  z ± z 2 + 1  arg tanh z = .ln  
  2 1− z 
VD: tìm các giá trị của arcsin(–i)
Giải: ta có arcsin ( −i ) = −i.ln 1 ± 2 ( )
( ) (
ln 1 + 2 = ln 1 + 2 + 2nπi ) ( n ∈ Z ) vì 1 + 2 là số thực dương ⇒ θ = 0
ln ( 1 − 2 ) = ln ( 2 − 1) + ( 2n + 1) πi ( n ∈ Z ) vì 1 − 2 là số thực âm ⇒ θ = π

20
 −1 
Vì ln ( ) 
( )
2 − 1 = ln  1 + 2  = − ln 1 + 2
 
( )
( )
Nên tập các giá trị của ln 1 ± 2 có thể viết gộp trong biểu thức:

( −1) n ln ( 1 + )
2 + nπi ( n ∈ Z ) ⇒ arcsin ( −i ) = nπ + i ( −1)
n +1
(
ln 1 + 2 ) ( n ∈ Z)

* phan tich da thuc thành nhan tu : P ( x ) = x 2n − a ( a > 0 )

Solution:
* x 2n = a ( a > 0 ) ⇒ x k = 2n a.2n 1
 kπ kπ 
= 2n a.  cos + i.sin  k = 0, 2n − 1
 n n 
ta có : k = 0 ⇒ x1 = 2n y1 ( cos 0 + i.sin 0 ) = 2n a ,
k = n ⇒ x n = 2n a ( cos π + i.sin π ) = − 2n y1 là 2 nghiem thuc.
  2nπ − kπ   2nπ − kπ  
x 2n −k = 2n a.  cos   + i.sin  
  n   n 
  kπ   kπ  
= 2n a.  cos  2π −  + i.sin  2π −  
  n   n 
 kπ kπ 
= 2n a.  cos − i.sin  = x k k = 1, n − 1
 n n 

2n −1 n −1
⇒ P( x) = x 2n
−a = ∏ ( x − x k ) = ( x − x1 ) ( x − x n ) ∏ ( x − x k ) ( x − x k )
k =0 k =1
n −1
(
= x − 2n a ) ( x + 2n a ) ∏ ( x 2 − x ( x k + x k ) + x k .x k )
k =1
 kπ kπ   kπ kπ  kπ
x k + x k = 2n a.  cos + i.sin  + 2n a.  cos − i.sin  = 22n a.cos
 n n   n n  n
 kπ 2 kπ  n  2 kπ 2 kπ  n
x k .x k = n a.  cos 2 − i .sin 2  = a  cos + sin = a
 n n   n n 
2n −1 n −1
⇒ P( x) = x 2n
−a = ∏
k =0
(
( x − x k1 ) = x − n a
2
) k∏=1 x 2 − 2x.2n a.cos knπ + n a 
* phan tich da thuc thành nhan tu : P ( x ) = x 2n − a ( a < 0)
Solution:

21
  π + 2kπ π + 2kπ 
x k = 2n a .2n −1 = 2n a .  cos + i.sin  k = 0, 2n − 1
 2n 2n 
  π + 2 ( 2n − k − 1) π   π + 2 ( 2n − k − 1) π  
* x 2n −k −1 = 2n a .  cos   + i.sin   
 2n 2n
    
  4nπ − ( 2k + 1) π   4nπ − ( 2k + 1) π  
= 2n a .  cos   + i.sin   
 2n 2n
    

  ( 2k + 1) π   ( 2k + 1) π  
= 2n a .  cos  2π −  + i.sin  2π −  
 2n 2n
    
  ( 2k + 1) π   ( 2k + 1) π  
= 2n a .  cos   − i.sin   
 2n 2n
    
  ( 2k + 1) π   ( 2k + 1) π  
x k = 2n a .  cos   − i.sin    ⇒ x 2n −k −1 = x k k = 0, n − 1
 2n 2n
    

2n −1 n −1 n −1
⇒ P( x) = x 2n
−a = ∏ ( x − x k ) = ∏ ( x − x k1 ) ( x − x k ) = ∏ ( x 2 − x ( x k + x k ) + x k .x k )
k =0 k =0 k =0
  π + 2kπ   π + 2kπ   2n   π + 2kπ   π + 2kπ  
x k + x k = 2n a .  cos   + i.sin   + a .  cos   − i.sin  
  2n   2n     2n   2n  
 π + 2kπ 
= 22n a .cos  
 2n 
  π + 2kπ  2 2  π + 2kπ  
x k1.x k1 = n a .  cos 2   − i .sin  
  2n   2n  
  π + 2kπ  2  π + 2kπ   n
= n a .  cos 2   + sin   = a
  2n   2n  
2n −1 n −1
  π + 2kπ  n 
⇒ P ( x ) = x 2n − a = ∏ ( x − xk ) = ∏  x 2 − 2x.2n a .cos  + a  ( a < 0)
k =0 k =0  2n  

22
   π + 2 ( 2n − 1) π   π + 2 ( 2n − 1) π  
k = 0 : x 2n −k −1 = x 2n −1 = 2n a .  cos   + i.sin   
 2n 2n
    
  4nπ − π   4nπ − π   2n   π   π 
= 2n a .  cos   + i.sin   = a .  cos  2π −  + i.sin  2π − 
  2n   2n     2n   2n  
  π   π 
= 2n a .  cos   − i.sin   
  2n   2n  
  π + 2.0π   π + 2.0π  
* k = 0 : x 0,1 = 2n a .  cos   − i.sin  
  2n   2n  
  π   π 
= 2n a .  cos   − i.sin    ⇒ x 2n −1 = x 0
  2n   2n  

  π + 2 ( 2n − n ) π   π + 2 ( 2n − n ) π  
k = n − 1: x 2n −k −1 = x n = 2n a .  cos   + i.sin   
 2n 2n
    
  4nπ − ( 2n − 1) π   4nπ − ( 2n − 1) π  
= 2n a .  cos   + i.sin   
 2n 2n
    
  ( 2n − 1) π   ( 2n − 1) π  
= 2n a .  cos  2π −  + i.sin  2π −  
 2n 2n
    
  ( 2n − 1) π   ( 2n − 1) π  
= 2n a .  cos   − i.sin   
 2n 2n
     

  π + 2 ( 2n − n ) π   π + 2 ( 2n − n ) π  
* 2n a .  cos   + i.sin   
 2n 2n
    
  π + 2nπ   π + 2nπ  
= 2n a .  cos   + i.sin  
  2n   2n  
  π + 2nπ   π + 2nπ 
= 2n a .  cos  − 2π  + i.sin  − 2π  
  2n   2n 
  π − 2nπ   π − 2nπ  
= 2n a .  cos   + i.sin  
  2n   2n  

23
   ( 2n − 1) π   ( 2n − 1) π  
= 2n a .  cos   − i.sin   
 2n 2n
    
  π + 2 ( n − 1) π   π + 2 ( n − 1) π  
k = n − 1: x k,1 = x n −1,1 = 2n y1 .  cos   − i.sin   
 2n 2n
    
  ( 2n − 1) π   ( 2n − 1) π  
= 2n y1 .  cos   − i.sin    ⇒ x n = x n −1
 2n 2n
    

* phan tich da thuc thành nhan tu : P ( x ) = x 2n +1 − a ( a > 0)

Solution:
* x 2n +1 = a ( a > 0 ) ⇒ x k = 2n +1 a.2n +1 1
 2kπ 2kπ 
= 2n +1 a.  cos + i.sin  k = 0, 2n
 2n + 1 2n + 1 
ta có : k = 0 ⇒ x 0 = 2n +1 y1 ( cos 0 + i.sin 0 ) = 2n +1 a , là nghiem thuc.
  2 ( 2n + 1 − k ) π   2 ( 2n + 1 − k ) π  
x 2n −k +1 = 2n +1 a.  cos   + i.sin   
 2n + 1 2n + 1
    
  2kπ   2kπ  
= 2n +1 a.  cos  2π −  + i.sin  2π − 
  2n + 1   2n + 1  
 2kπ 2kπ 
= 2n +1 a.  cos − i.sin  = xk k = 1, n
 2n + 1 2n + 1 

2n n
⇒ P( x) = x 2n +1
−a = ∏ ( x − xk ) = ( x − x0 ) ∏ ( x − xk ) ( x − xk )
k =0 k =1

) ∏ ( x 2 − x ( x k + x k ) + x k .x k )
n
(
= x − 2n +1 a ( a > 0)
k =1
 2kπ 2kπ  2n +1  2kπ 2kπ 
x k + x k = 2n +1 a.  cos + i.sin + a.  cos − i.sin 
 2n + 1 2n + 1   2n + 1 2n + 1 
2kπ
= 22n +1 a.cos
2n + 1

24
 2n +1 2  2kπ 2kπ 
x k1.x k1 = a .  cos 2 − i 2 .sin 2 
 2n + 1 2n + 1 
2n +1 2  2kπ 2kπ  2n +1 2
= a  cos 2 + sin 2 = a
 2n + 1 2n + 1 
2n
⇒ P( x) = x 2n +1
(
− a = x − 2n +1 a ) ∏ ( x − x k1 )
k =0
n
(
= x − 2n +1 a ) ∏  x 2 − 2x.2n +1 a.cos 2n2k+π1 + 2n+1 a 2 
k =1

* phan tich da thuc thành nhan tu : P ( x ) = x 2n +1 − a ( a < 0 )

Solution:
 π + 2kπ π + 2kπ 
x k = 2n +1 a .2n +1 −1 = 2n +1 a .  cos + i.sin  k = 0, 2n
 2n + 1 2n + 1 
 π + 2nπ π + 2nπ 
x n = 2n +1 a .  cos + i.sin 
 2n + 1 2n + 1 
= 2n +1 a . ( cos π + i.sin π ) = −2n +1 a là ngiem thuc
π + 2kπ  π + 2kπ 
cos = cos  2π − 
2n + 1  2n + 1 
 4nπ + 2π − π − 2kπ   2 ( 2n − k ) π + π 
= cos   = cos  
 2n + 1   2n + 1 
  2 ( 2n − k ) π + π   2 ( 2n − k ) π + π  
* x 2n −k = 2n +1 a .  cos   + i.sin   
 2n + 1 2n + 1
    
  4nπ + 2π − π − 2kπ   4nπ + 2π − π − 2kπ  
= 2n +1 a .  cos   + i.sin  
  2n + 1   2n + 1 
  π + 2kπ   π + 2kπ  
= 2n +1 a .  cos  2π −  + i.sin  2π − 
  2n + 1   2n + 1  
  ( 2k + 1) π   ( 2k + 1) π  
= 2n +1 a .  cos   − i.sin   
 2n + 1 2n + 1
    
  ( 2k + 1) π   ( 2k + 1) π  
x k = 2n +1 a .  cos   − i.sin    ⇒ x 2n −k = x k k = 0, n − 1
 2n + 1 2n + 1
    

25
 n −1
⇒ P ( x ) = x 2n +1 − a = ( x − x n ) ∏ ( x − xk )
k =0
n −1
(
= x + 2n +1 a ) ∏ ( x − x k1 ) ( x − x k )
k =0
n −1
(
= x + 2n +1 a ) ∏ ( x 2 − x ( x k + x k ) + x k .x k )
k =0
  π + 2kπ   π + 2kπ  
x k + x k = 2n +1 a .  cos   + i.sin  
  2n + 1   2n + 1  
  π + 2kπ   π + 2kπ    π + 2kπ 
+ 2n +1 a .  cos   − i.sin    = 22n +1 a .cos  
  2n + 1   2n + 1    2n + 1 

2n +1 2   π + 2kπ  2 2  π + 2kπ  
x k1.x k1 = a .  cos 2   − i .sin  
  2n + 1   2n + 1  
2n +1 2   π + 2kπ  2  π + 2kπ   2n +1 2
= a .  cos 2   + sin   = a
  2n + 1   2n + 1  
n −1
⇒ P( x) = x 2n
(
− a = x + 2n +1 a ) ∏ ( x − xk )
k =0
n −1 
(
= x + 2n +1 a ) ∏  x 2 − 2x.2n+1 a .cos  π2n+ 2k+ 1π  + 2n+1 a 2  ( a < 0)
k =0

* phan tich da thuc thành nhan tu : P ( x ) = ax 4n + bx 2n + c

2 −b + b 2 − 4ac −b − b2 − 4ac
* truong hop 1: b − 4ac > 0 ⇒ y1 = , y2 =
2a 2a
 kπ kπ 
1a / if y1 , y 2 > 0 ⇒ x k1 = 2n y1 .2n 1 = 2n y1 .  cos + i.sin  k = 0, 2n − 1
 n n 
Solution:

26
* ax 4n + bx 2n + c = 0 dat x 2n = y ⇒ ay 2 + by + c = 0

2 −b + b 2 − 4ac −b − b 2 − 4ac
truong hop 1: b − 4ac > 0 ⇒ y1 = , y2 =
2a 2a
 kπ kπ 
1a / if y1 , y 2 > 0 ⇒ x k1 = 2n y1 .2n 1 = 2n y1 .  cos + i.sin  k = 0, 2n − 1
 n n 
ta có : k = 0 ⇒ x 01 = 2n y1 ( cos 0 + i.sin 0 ) = 2n y1 ,
k = n ⇒ x n1 = 2n y1 ( cos π + i.sin π ) = −2n y1 là 2 nghiem thuc.
  2n − kπ   2n − kπ   2n   kπ   kπ  
x 2n −k,1 = 2n y1 .  cos   + i.sin    = y1 .  cos  2π −  + i.sin  2π −  
  n   n    n   n 
 kπ kπ 
= 2n y1 .  cos − i.sin  = x k1 k = 1, n − 1
 n n 

2n −1
⇒ P ( x ) = ax 4n
+ bx 2n
+c=a ∏ ( x − x k1 ) ( x − x k2 )
k =0
n −1
(
= a x 2 − n y1 )( x 2 − n y2 ) k∏=1 x 2 − 2x.2n y1 .cos knπ + n y1  x 2 − 2x.2n y2 .cos knπ + n y2 
1b / if y1, y2 < 0
Solution:
1b / if y1 , y 2 < 0 ⇒ x k1 = 2n y1 .2n −1
 π + 2kπ π + 2kπ 
= 2n y1 .  cos + i.sin  k = 0, 2n − 1
 2n 2n 
 π + 2kπ π + 2kπ 
x k2 = 2n y2 .2n −1 = 2n y 2 .  cos + i.sin  k = 0, 2n − 1
 2n 2n 

  π + 2 ( 2n − k − 1) π   π + 2 ( 2n − k − 1) π  
* x 2n −k −1,1 = 2n y1 .  cos   + i.sin   
 2n 2n
    
  4nπ − ( 2k + 1) π   4nπ − ( 2k + 1) π  
= 2n y1 .  cos   + i.sin   
 2n 2n
    
  ( 2k + 1) π   ( 2k + 1) π  
= 2n y1 .  cos  2π −  + i.sin  2 π −  
 2n 2n
    
  ( 2k + 1) π   ( 2k + 1) π  
= 2n y1 .  cos   − i.sin   
 2n 2n
    
27
   π + 2kπ   π + 2kπ  
x k,1 = 2n y1 .  cos   − i.sin  
  2n   2n  
  ( 2k + 1) π   ( 2k + 1) π  
= 2n y1 .  cos   − i.sin    ⇒ x 2n − k −1,1 = x k,1 k = 0, n − 1
 2n 2n
    
2n −1
⇒ P ( x ) = ax 4n + bx 2n + c = a ∏ ( x − x k1 ) ( x − x k2 )
k =0
n −1
( )
= a ∏ ( x − x k1 ) x − x k1 ( x − x k2 ) x − x k2 ( )
k =0
n −1 
 π + 2kπ  n  2 2n y .cos  π + 2kπ  + n y 
= ∏  x 2 − 2x.2n y1 .cos 
 2n 
 + y1  x − 2x. 2 
 2n 
 2 
k =0   

−b + i b 2 − 4ac −b − i b2 − 4ac
* truong hop 2 : b2 − 4ac < 0 ⇒ y1 = , y2 =
2a 2a
Solution:
−b + i b 2 − 4ac −b − i b2 − 4ac
* truong hop 2 : b2 − 4ac < 0 ⇒ y1 = , y2 =
2a 2a

−b + i b 2 − 4ac
2n  p + 2kπ p + 2kπ 
⇒ x k1 = 2n y1 = = r  cos + i.sin 
2a  2n 2n 
 − b2 − 4ac 
  b 2 − 2ax
k = 0, 2n − 1 p = arctan   r=
 b  2a 2
 

−b − i b2 − 4ac
2n  p + 2kπ p + 2kπ 
x k2 = = r  cos − i.sin  = x k1 k = 0, 2n − 1
2a  2n 2n 
2n −1 2n −1
⇒ P( x) = ∏ ( x − x k1 ) ( x − x k2 ) = ∏ ( x − x k1 ) ( x − x k1 )
k =0 k =0
2n −1 2n −1
∏ ( x 2 − ( x k1 + x k1 ) x + x k1.x k1 ) = ∏  x 2 − 2x.r cos
 p + 2kπ 2 
= +r 
k =0 k =0 2n 

28
 −1 + i 3 −1 − i 3
* VD : P ( x ) = x 4n + x 2n + 1 ⇒ y1 = , y2 =
2 2
Solution:
−1 + i 3 −1 − i 3
* VD : P ( x ) = x 4n + x 2n + 1 ⇒ y1 = , y2 =
2 2
 2π 2π 
 + 2kπ + 2kπ 
−1 + i 3
⇒ x k1 = 2n y1 = 2n =  cos 3 + i.sin 3 
2  2n 2n 
 
 ( 3k + 1) π ( 3k + 1) π 
=  cos + i.sin  k = 0, 2n − 1
 3n 3n 

−b − i b2 − 4ac  ( 3k + 1) π ( 3k + 1) π 
2n
x k2 = =  cos + i.sin  = x k1 k = 0, 2n − 1
2a  3n 3n 
2n −1 2n −1
⇒ P( x) = ∏ ( x − x k1 ) ( x − x k2 ) = ∏ ( x − x k1 ) ( x − x k1 )
k =0 k =0
2n −1 2n −1  ( 3k + 1) π
∏ ( x 2 − ( x k1 + x k1 ) x + x k1.x k1 ) = ∏  x 2 − 2x.cos

= + 1
k =0 k =0  3n 

n a = n a.n 1 = n a  cos 2kπ + i.sin 2kπ  k = 0, n − 1

* na ( with a ∈ R )  
 n n 
 π 
+ 2k π
n a.i = n a.n i = n a  cos 2kπ + i.sin 2 
  k = 0, n − 1
 n n 
 
na
( with a ∈ C ) n a = n x + iy

 p + 2kπ p + 2kπ   x
= 2n x 2 + y 2  cos + i.sin   p = arctan 
 n n   y

29
  p 2kπ p 2kπ  p 2kπ p 2kπ  
= 2n x 2 + y 2  cos .cos − sin .sin + i.  sin .cos + cos .sin 
 n n n n  n n n n  
 p 2kπ 2kπ  p 2kπ 2kπ  
= 2n x 2 + y 2  cos  cos + i.sin  + i.sin  cos + i.sin 
 n n n  n n n  
 p p  2kπ 2kπ 
= 2n x 2 + y 2  cos + i.sin  cos + i.sin 
 n n  n n 
 p p
= 2n x 2 + y 2  cos + i.sin  n 1 k = 0, n − 1
 n n

 0 + 2kπ 0 + 2kπ 
* Calculate ( tinh ) 3 1 : 1 = cos 0 + i.sin 0 ⇒ 3 1 = 1 cos + i.sin  k = 0, 2
 3 3 
2π 2π 1 i 3
⇒ w o = cos 0 + i.sin 0 = 1, w1 = cos + i.sin = + ,
3 3 2 2
4π 4π 1 i 3
w 2 = cos + i.sin =− −
3 3 2 2

* Ki hieu : a o , a1, a 2 ,...a n −1 là các giá tri cua n 1

Calculate sum ( tong ) : Sp = a op + a1p + a 2p + ... + a pn −1 p ∈ N
Solution:
2kπ 2kπ
ta có các giá tri a k có dang : a k = cos
n
+ i.sin
n
(
k = 0,1,...n − 1 k = 0, n − 1 )
( ) ( )
2π 2π 2 n −1
⇒ a o = 1, a1 = cos + i.sin , a k = a1k ⇒ Sp = 1 + a1p + a1p + ... + a1p
n n

ns
p ns n s 
ta xét 2 kha nang : p = ns ( p chia het cho n ) ⇒ a1 = a1 = a1 =  cos
2π
n
+ i.sin 
n
( )
2π 
 
s
 2nπ 2nπ  s
=  cos + i.sin  = 1 = 1 ⇒ Sp = n
 n n 
if p ko chia het cho n, p = ns + k, 0 < k < n ⇒ a1p = a1ns + k = a1k ≠ 1

( ) ( )
n k
1 − a1k 1 − a1n
( ) ( )
2 n −1 1 −1
⇒ Sp = 1 + a1k + a1k + ... + a1k = = = =0
1 − a1k 1 − a1k 1 − a1k
qn − 1
Sn là tổng n số hạng đầu của cấp số nhân Sn = u1.
q −1

30
 n n n −1
Cm : Sn = ∑ u i ⇒ q.Sn = ∑ q.u i = ∑ ui+1 + u n .q ( u n +1 = q.u n ) ⇒ q.Sn − Sn
i =1 i =1 i =1
qn − 1
(
= u n .q − u1 = u1.q n −1 .q − u1 ) ( )
hay ( q − 1) Sn = u1. q n − 1 ⇔ Sn = u1.
q −1

n
n −k 2n − 2k
* cos ( 2nx ) = 2n ( −1)
∑ C2k cos 2k x. ( sin x ) ,
k =0
n
+1 n −k 2n − 2k +1
sin ( 2nx ) = 2n ( −1)
∑ C2k cos 2k +1 x. ( sin x )
k =0
Solution:
2n
2n 2n − k
* ( cos x + i.sin x ) = cos ( 2nx ) + i.sin ( 2nx ) = ∑ Ckn cosk x.( i.sin x )
k =0
 C0 cos0 x. ( i.sin x ) 2n +1−0 + C2 cos2 x. ( i.sin x ) 2n +1−2 + ... 
2n 2n
= 
 +C2n cos 2n x. i.sin x 2n +1−2n 
 2n ( ) 
 C1 cos1 x. ( i.sin x ) 2n +1−1 + C3 cos3 x. ( i.sin x ) 2n +1−3 + ... 
2n 2n
+ 
 +C2n −1 cos 2n −1 x. i.sin x 2n +1−2n +1 
 2n ( ) 
n n
2n − 2k −1 2k −1 2n − 2k +1
∑ 2n cos x. ( i.sin x )
C2k ∑ C2k x. ( i.sin x )
2k
= + 2n cos
k =0 k =0

n n
n −k 2n − 2k 2k −1 2n − 2k +1
= ∑ 2n ( −1)
C2k cos 2k x. ( sin x ) + i. ∑ C2n cos 2k −1 x. ( sin x )
k =0 k =0



because i 2n − 2k
= i 2 n −k
=( )
( − 1 ) n −k
,


,
( ) ( )
 2n −2k +1 n − k n −k 
i = i 2n −2k .i = i 2 .i = ( −1) i
 
n
n −k 2n − 2k
balance real parts and image parts : ⇒ cos ( 2nx ) = 2n ( −1)
∑ C2k cos 2k x. ( sin x ) ,
k =0
n
+1 n −k 2n − 2k +1
sin ( 2nx ) = 2n ( −1)
∑ C2k cos 2k +1 x. ( sin x )
k =0

31
 2n +1
* ( cos x + i.sin x ) = cos ( ( 2n + 1) x ) + i.sin ( ( 2n + 1) x )
2n +1
2n +1− k
= ∑ Ck2n +1 cos k x. ( i.sin x )
k =0
 C0 2n +1−0 2n +1− 2
2n + 1 cos0 x. ( i.sin x ) 2
+ C2n +1 cos 2 x. ( i.sin x ) + ... 
=  
 +C2n cos 2n x. i.sin x 2n +1−2n 
 2n +1 ( ) 
 C1 2n +1−1 2n +1−3
2n +1 cos1 x. ( i.sin x ) + C32n +1 cos3 x. ( i.sin x ) + ... 
+  
 +C2n +1 cos 2n +1 x. i.sin x 2n +1−2n −1 
 2n +1 ( ) 
n n
2n +1− 2k +1 2k +1 2n +1− 2k −1
∑ 2n +1 cos x. ( i.sin x )
C2k ∑ C2k x. ( i.sin x )
2k
= + 2n +1 cos
k =0 k =0

n
n −k 2n − 2k +1
2n +1 ( −1)
= i. ∑ C2k cos 2k x. ( sin x )
k =0
n
+1 n −k 2n − 2k
2n +1 ( −1)
+ ∑ C2k cos 2k +1 x. ( sin x )
k =0
 2n −2k


i = i ( )
2 n −k
= ( −1) n − k 2n − 2k +1
, i = i 2n − 2k
.i = i 2 n −k
(
.i = ( −1)
n −k 
.i 

) ( )
balance real parts and imaginary parts :
n
n −k
⇒ cos ( ( 2n + 1) x ) = +1
2n +1 ( −1)
∑ C2k ( cos x ) 2k +1 .( sin x ) 2n −2k ,
k =0
n
n −k 2n − 2k +1
sin ( ( 2n + 1) x ) = 2n +1 ( −1)
∑ C2k cos 2k x. ( sin x )
k =0

( )
n
n − k 2k 2 n −k
* cos ( 2n.arccos x ) = ∑ C2n ( −1)
2k
x . 1− x ,
k =0

( )
n
n −k n −k 2 k
cos ( 2n.arcsin x ) = ∑ C2n ( −1)
2k
x . 1− x
k =0
Solution:

32
 n
n −k 2n − 2k
* cos ( 2nx ) = 2n ( −1)
∑ C2k cos 2k x. ( sin x )
k =0
n
n −k 2k 2n − 2k
⇒ cos ( 2n.arccos x ) = 2n ( −1)
∑ C2k cos ( arccos x )  . sin ( arccos x ) 
k =0
2 2
because sin ( arccos x )  = 1 − cos ( arccos x )  = 1 − x 2

( )
n n −k
n − k 2k
⇒ cos ( 2n.arccos x ) = ∑ 2n ( −1)
C2k x . 1 − x2
k =0
n
n −k 2k 2n − 2k
⇒ cos ( 2n.arcsin x ) = 2n ( −1)
∑ C2k  cos ( arcsin x )  . sin ( arcsin x ) 
k =0

( )
n k
n −k n −k
= ∑ 2n ( −1)
C2k x . 1 − x2
k =0

n
n −k
* cos ( ( 2n + 1) x ) = +1
2n +1 ( −1)
∑ C2k ( cos x ) 2k +1 .( sin x ) 2n −2k
k =0
n
n −k 2k +1 2n − 2k
⇒ cos ( ( 2n + 1) .arccos x ) = 2n +1 ( −1)
∑ C2k  cos ( arccos x )  . sin ( arccos x ) 
k =0

( )
n n −k
n − k 2k +1
⇒ cos ( ( 2n + 1) .arccos x ) = ∑ 2n +1 ( −1)
C2k x . 1 − x2
k =0
n
n −k 2k +1 2n − 2k
⇒ cos ( ( 2n + 1) .arcsin x ) = 2n +1 ( −1)
∑ C2k cos ( arcsin x )  . sin ( arcsin x ) 
k =0

( )
n k
n − k 2n − 2k
= ∑ 2n +1 ( −1)
C2k x 1 − x2 1 − x2
k =0

Các đa thức cos ( n.arccos x ) còn được gọi là đa thức Chebyshev và đóng vai trò quan trọng
trong lí thuyết gần đúng.
The polynomials cos ( n.arccos x ) are called Chebyshev polynomial and playing important role
in approximation theory.

( )
n k
+1 n − k 2n − 2k +1
* sin ( 2n.arcsin x ) = ∑ 2n ( −1)
C2k x 1 − x2 1 − x2
k =0
Solution:

33
 n
n −k
* sin ( 2nx ) = +1
2n ( −1)
∑ C2k ( cos x ) 2k +1 .( sin x ) 2n −2k +1
k =0
n
⇒ sin ( 2n.arcsin x ) = +1
2n ( −1)
∑ C2k
n −k
( cos ( arcsin x ) ) 2k +1 .( sin ( arcsin x ) ) 2n −2k +1
k =0

( )
n k
+1 n − k 2n − 2k +1
= ∑ 2n ( −1)
C2k x 1 − x2 1 − x2
k =0
n
⇒ sin ( 2n.arccos x ) = +1
2n ( −1)
∑ C2k
n −k
( cos ( arccos x ) ) 2k +1 .( sin ( arccos x ) ) 2n −2k +1
k =0

( )
n n −k
+1 n − k 2k +1
= ∑ 2n ( −1)
C2k x 1 − x2 1 − x2 .
k =0

n
n −k 2n −2k +1
* sin ( ( 2n + 1) x ) = 2n +1 ( −1)
∑ C2k cos 2k x. ( sin x )
k =0
n
⇒ sin ( ( 2n + 1) .arcsin x ) = 2n +1 ( −1)
∑ C2k
n −k
( cos ( arcsin x ) ) 2k .( sin ( arcsin x ) ) 2n −2k +1
k =0

( )
n k
n − k 2n − 2k +1
= ∑ 2n +1 ( −1)
C2k x 1 − x2
k =0
n
⇒ sin ( ( 2n + 1) .arccos x ) = 2n +1 ( −1)
∑ C2k
n −k
( cos ( arccos x ) ) 2k .( sin ( arccos x ) ) 2n −2k +1
k =0

( )
n n −k
n − k 2k
= ∑ 2n +1 ( −1)
C2k x 1 − x2 1 − x2
k =0

n 2n − 2k
n −k x
* cos ( 2n.arctan x ) = ∑ 2n ( −1)
C2k
( )
n
k =0 1 + x2
Solution:

34
 n
n −k 2k 2n − 2k
* cos ( 2n.arctan x ) = 2n ( −1)
∑ C2k cos ( arctan x )  . sin ( arctan x ) 
k =0
2 2
2  
2
2 x x 1 1
because sin ( arctan x )  = =  cos ( arctan x )  =   =
1 + x2   1 + x2
1 + x2  1+ x
2

n
n −k 1 x 2n −2k n
n −k x
2n − 2k
⇒ cos ( 2n.arctan x ) = ∑ 2n ( −1)
C2k . = ∑ C2k
2n ( − 1)
(1+ x ) (1+ x )
2 k 2 n −k
( 1 + x2 )
n
k =0 k =0

n 2n − 2k
+1 n −k x .x
* sin ( 2n.arctan x ) = ∑ 2n ( −1)
C2k
( )
n +1
k =0 1 + x2
Solution:
n
* sin ( 2n.arctan x ) = +1
2n ( −1)
∑ C2k
n −k
( cos ( arctan x ) ) 2k +1 .( sin ( arctan x ) ) 2n −2k +1
k =0
k n −k
n
+1 n −k  1  1  x2  x
= ∑ C2k2n ( − 1)   . . 
 1 + x2 
.
k =0  1 + x2  1 + x2   1 + x2
n 2n − 2k
+1 n −k x .x
= ∑ 2n ( −1)
C2k
k =0
(1+ x ) 2 n +1

z
* x = sin ( arctan z ) =
1 + z2
Solution:
* y = arcsin x ⇒ x = sin y, z = tan y ⇒ y = arctan z ⇒ x = sin ( arctan z )
sin ( arcsin x ) x x
z = tan ( arcsin x ) = = =
cos ( arcsin x ) 1 − sin 2 ( arcsin x ) 1 − x2

z2
z=
x
1− x 2
2
(
⇒ z 1− x 2
) =x 2
⇒ x 1+ z2
( 2
) =z 2
⇒x = 2
1 + z2

35
 z z π
⇒ x = sin ( arctan z ) = = khi 0 ≤ arctan z <
1 + z2 1 + z2 2
−z π
x = sin ( arctan z ) = khi − < arctan z < 0
1 + z2 2
π π
hàm so y = arctan z có mien giá tri : − < y <
2 2

1
* x = cos ( arctan y ) =
1 + y2
Solution:
sin ( arccos x ) 1 − cos 2 ( arccos x ) 1 − x2
* y = tan ( arccos x ) = = =
cos ( arccos x ) x x

1 − x2
y=
x
( )
⇒ y2 .x 2 = 1 − x 2 ⇒ x 2 y 2 + 1 = 1 ⇒ x 2 =( 1
1 + y2
)
1 1
⇒ x = cos ( arctan y ) = =
1 + y2 1 + y2
π π
because hàm so z = arctan y có mien giá tri : − < y < , trong mien do cos z > 0
2 2

 nx   n +1 
n sin   .cos  x
*/ S1 = ∑ cos kx = Re W =  2   2 
k =1 x
sin  
2
 nx   n +1 
n sin   .sin  x
*/ S2 = ∑ sin kx = Im W =  2   2 
k =1 x
sin  
2
Solution:

36
 n
* Bien doi tong thành tich : S = cos x + cos 2x + ... + cos nx = ∑ cos kx
k =1
Xét so phuc z = cos x + i.sin x, ta dc :
W = z + z 2 + ... + z n = ( cos x + i.sin x ) + ( cos 2x + i.sin 2x ) + ... + ( cos nx + i.sin nx )
n n
= ( cos x + cos 2x + ... + cos nx ) + i. ( sin x + sin 2x + ... + sin nx ) = ∑ cos kx + i. ∑ sin kx
k =1 k =1
⇒ S = Re W ( phan thuc cua W ) . De tinh W, ta dùng dang mu z = eix :

(
z 1 − zn ) = eix ( 1 − ei.nx )
( )
W = z + z 2 + ... + z n = z 1 + z + z 2 + ... + z n −1 =
1− z
( 1 − eix )
nx  −inx inx   −inx inx 
i
e .e 2  e 2 − e 2 
ix e 2 − e 2 
  i( n +1) x  
=   =e 2  
ix  ix ix   − ix ix 
−
e 2 e 2 − e 2  e 2 − e 2 
   
   

 −inx inx 
e 2 − e 2    nx   nx     nx   nx 
  cos  − 2  + i.sin  − 2   − cos  2  + i.sin  2 
Ta có :  =          
 − ix ix    x  x    x   x 
e 2 − e 2  cos  − 2  + i.sin  − 2   − cos  2  + i.sin  2  
           
 

 nx   nx 
−2i.sin   sin  
=  2 =  2 
x x
−2i.sin   sin  
2 2
 nx   nx 
sin   i( n +1) x sin  
⇒W=  2  .e 2 =  2  .  cos  n + 1 x  + i.sin  n + 1 x  
    
x x  2   2 
sin   sin   
2 2

37
  nx   n +1 
n sin   .cos  x
⇒ S1 = ∑ cos kx = Re W =  2   2 ,
k =1 x
sin  
2
 nx   n +1 
n sin   .sin  x
S2 = ∑ sin kx = Im W =  2   2 
k =1 x
sin  
2

n sin ( 2n + 1) x 
*/ 1 + 2 ∑ cos 2kx =
k =1 sin x
Solution:
 x x  x x
2sin  nx + −  .cos  nx + + 
n 2sin ( nx ) .cos ( n + 1) x   2 2  2 2
⇒ S1 = 2 ∑ cos 2kx = =
k =1 sin x sin x
2   x x x  x    x x x  x 
=  sin  nx +  .cos − sin .cos  nx +   .  cos  nx +  .cos − sin .sin  nx +  
sin x   2 2 2  2    2 2 2  2 
2   x  x 2x 2 x x x
= sin  nx +  .cos  nx +  .cos − cos  nx +  .sin .cos
sin x   2  2 2  2 2 2 
2  2 x x x 2x  x  x 
+ − sin  nx +  .cos .sin + sin .sin  nx +  .cos  nx + 
sin x   2 2 2 2  2  2  

2   x  x  sin x  sin ( 2n + 1) x 

= sin  nx +  .cos  nx + − = −1
sin x   2  2 2  sin x
n sin ( 2n + 1) x 
⇒ 1 + 2 ∑ cos 2kx =
k =1 sin x

qn − 1
Sn là tổng n số hạng đầu của cấp số nhân Sn = u1. Chứng minh:
q −1
n n n −1
Sn = ∑ u i ⇒ q.Sn = ∑ q.u i = ∑ ui+1 + u n .q ( u n +1 = q.u n )
i =1 i =1 i =1

(
⇒ q.Sn − Sn = u n .q − u1 = u1.q ) .q − u1
n −1

qn − 1
hay ( q − 1) Sn = u1. ( q − 1) ⇔ Sn = u1.
n
q −1

38
* Bien doi tong thành tich :
n
S = cos x + cos 3x + ... + cos ( 2n + 1) x = ∑ cos ( 2k + 1) x
k =0
Xét so phuc z = cos x + i.sin x, ta dc :
W = z + z3 + ... + z 2n +1 = ( cos x + i.sin x ) + ( cos 3x + i.sin 3x ) + ...
+ ( cos ( 2n + 1) x + i.sin ( 2n + 1) x )
= ( cos x + cos 3x + ... + cos ( 2n + 1) x ) + i. ( sin x + sin 3x + ... + sin ( 2n + 1) x )
n n
= ∑ cos ( 2k + 1) x + i. ∑ sin ( 2k + 1) x
k =1 k =1
⇒ S = Re W ( phan thuc cua W ) . De tinh W, ta dùng dang mu z = eix :

(
z 1 − z 2n ) = eix ( 1 − ei.2nx )
(
W = z + z3 + ... + z 2n +1 = z 1 + z 2 + z 4 + ... + z 2n = ) 1 − z2 ( 1 − e2ix )
=
(
eix .einx e−inx − einx ) = einx ( e−inx − einx )
eix ( e−ix − eix ) ( e−ix − eix )

Ta có :
( e−inx − einx ) cos ( −nx ) + i.sin ( −nx )  − cos ( nx ) + i.sin ( nx ) 
=   
( e−ix − eix ) cos ( − x ) + i.sin ( − x )  − [ cos x + i.sin x ]

−2i.sin ( nx ) sin ( nx ) sin ( nx ) inx sin ( nx )

= = ⇒W= .e = .( cos nx + i.sin nx )
−2i.sin x sin x sin x sin x
n sin ( nx ) .cos nx
⇒ S1 = ∑ cos ( 2k + 1) x  = Re W = ,
k =1 sin x
n sin 2 ( nx )
S2 = ∑ sin ( 2k + 1) x  = Im W = sin x
k =1

n
*/ S = cos ax + cos ( a + b ) x  + ... + cos ( a + nb ) x  = ∑ cos ( a + kb ) x 
k =0
Solution:

39
Xét so phuc z = cos x + i.sin x, ta dc :
W = za + za + b + ... + za + nb = ( cos ax + i.sin ax )

( ) (
+ cos ( a + b ) x  + i.sin ( a + b ) x  + ... + cos ( a + nb ) x  + i.sin ( a + nb ) x  )
= ( cos ax + cos ( a + b ) x  + ... + cos ( a + nb ) x  )

+i. ( sin ax + sin ( a + b ) x  + ... + sin ( a + nb ) x  )

n n
= ∑ cos ( a + kb ) x  + i. ∑ sin ( a + kb ) x 
k =0 k =1

⇒ S = Re W ( phan thuc cua W ) . De tinh W, ta dùng dang mu z = eix :

(
za 1 − z nb ) = eiax ( 1 − ei.nbx )
(
W = za + za + b + ... + za + nb = z a 1 + z b + z 2b + ... + z nb = ) 1 − zb ( 1 − eibx )
ibnx  ibnx ibnx   − ibnx ibnx 
−
eiax .e 2  e 2 − e 2   b( n −1)   e
 2 −e 2 
  i a + x 
=   =e 2  
. 
ibx  ibx ibx   − ibx ibx 
−
e 2 e 2 −e 2 
 e 2 − e 2 
   
   

 − ibnx ibnx 
 e 2 − e 2    −bnx   −bnx     bnx   bnx  
   cos   + i.sin    −  cos   + i.sin  
    2   2    2   2 
Ta có : =
 − ibx ibx    bx   bx     bx   bx  
e 2 − e 2   cos  −  + i.sin  −  − cos   + i.sin  
  2   2     2   2 
 
 
 bnx   bnx   b( n −1) 
−2i.sin   sin   i a +
 2   2  sin ( ) 
nx 2 
x
= = ⇒W= .e
 bx   bx  x
−2i.sin   sin   sin  
 2   2  2

40
  bnx 
sin  
 2    b ( n − 1)    b ( n − 1)  
= .  cos  a + x
  + i.sin  a +  x  
 bx    2    2   
sin   
 2 
 bnx 
sin  
n
 2   b ( n − 1)  
⇒ S1 = ∑ cos ( a + kb ) x  = Re W = .cos  a +  x ,
k =1  bx  
 2  
sin  
 2 
 bnx 
sin  
n
 2   b ( n − 1)  
S2 = ∑ sin ( a + kb ) x  = Im W = .sin  a +  x
k =1  bx  
  2  
sin  
 2 

dx dx x dx
1/ ∫ =∫ Dat
a
= u ⇒ du =
a
⇒ dx = a.du
a2 − x2 x
2
a 1−  
a
dx 1 a.du x
⇒∫ = ∫ = arcsin
a2 − x2 a 1 − u2 a

'
dx a −a. ( sin t ) dt −a.cos t.dt a
2/ ∫ dat x = ⇒ dx = = t = arcsin
x2 − a2 sin t sin 2 t sin 2 t x
−a.cos t.dt 1
⇒I=∫ .
sin 2 t a2
− a2
2
sin t
−a.cos t.dt 1 − cos t.dt sin t dt t 1 a
=∫ . =∫ . = −∫ = − ln tg = − ln .arcsin
sin 2 t 1 − sin 2 t sin 2 t cos t sin t 2 2 x
a
sin 2 t

41
 dx
3/ ∫ Dat x 2 + a 2 = t − x ⇒ x 2 + a 2
x2 + a2
2 t2 − a2
= ( t − x) 2
= t − 2t.x + x ⇒ x = 2
,
2t

( t 2 − a 2 ) .2t − ( 2t ) ( t 2 − a 2 )
' '
4t 2 − 2t 2 + 2a 2 t2 + a2
dx = dt = dt = dt
( 2t ) 2 4t 2 2t 2

t2 + a2
dt
dx 2 dt
⇒∫ =∫ 2t = ∫ = ln t + C = ln x + x 2 + a 2 + C
x2 + a2 t2 − a2 t
t−
2t

4/ ∫
dx
=∫
dx
=∫
dx
( i2 = −1)
x2 + a2 ( )
2 2
x2 − −1.a x 2 − ( i.a )

'
i.a −i.a. ( sin t ) dt −i.a.cos t.dt i.a
dat x = ⇒ dx = = t = arcsin
sin t sin 2 t sin 2 t x
−i.a.cos t.dt 1 −a.cos t.dt 1
⇒I=∫ . =∫ .
sin 2 t −a 2 2 sin 2 t −1 + sin 2 t
− ( i.a ) a
2
sin t sin 2 t

−a.cos t.dt 1 − cos t.dt sin t

=∫ . =∫ .
sin 2 t − cos 2 t sin 2 t i.cos t
a
sin 2 t
1 dt t 1 i.a  1 i
=− ∫ = i.ln tg = i.ln tg  .arcsin  − = − = − ( −i ) = i = −1
i sin t 2 2 x  i i2
dx
mà ∫ = ln x + x 2 + a 2 + C
x2 + a2
1 i.a 
vay ta có bài toán tim hang so C sao cho : i.ln tg  .arcsin  + C = ln x + x 2 + a 2
2 x 

42
5/ ∫
dx
=∫
dx
=∫
dx
=∫
dx
( i2 = 1)
x2 + a2 ( )
2 2 2
− −1.x + a2 a 2 − ( i.x )  i.x 
a 1−  
 a 
i.x i.dx a.du i.a.du
Dat = u ⇒ du = ⇒ dx = = = −i.a.du
a a i 2
i
dx −1 i.a.du i.x
⇒∫ = ∫ = −i arcsin +C
2
a −x 2 a 1− u 2 a
i.x
Vay ta có bài toán : tim hang so C sao cho : − i arcsin + C = ln x + x 2 + a 2
a

dx dx
6/ ∫ =∫ Dat ( i.x ) 2 + a 2 = t − i.x
2 2 2
a −x ( i.x ) +a 2

2
⇒ − x 2 + a 2 = ( t − i.x ) = t 2 − 2t.ix − x 2

( ) ( ) ( ) ( ) dt
' '
2
t −a 2 t2 − a2 i − t2 − a2 i −i t 2 − a 2 .2t + ( 2t ) i t 2 − a 2
⇒x= = = , dx =
2t.i 2t.i 2 2t ( 2t ) 2
(
−i t 2 + a 2 ) dt
−i4t 2 + 2t 2 .i − 2i.a 2 (
−i 2t + 2a 2 2
) = −i ( t 2
+a 2
) dt ⇒ dx 2t 2
=
4t 2
dt =
4t 2 2t 2
∫ =∫
t − i.x
x2 + a2

t2 + a2 t2 + a2 t2 + a2
dt dt dt
2 2 2
=∫ 2t =∫ 2t =∫ 2t

t − i.
2
( 2
− t −a i ) t+
i 2
(t 2
−a 2
) t−
(t2 − a2 )
2t 2t 2t
t2 + a2
dt
2 dt
=∫ 2t = ∫ = ln t + C = ln i.x + a 2 − x 2 + C
( t2 + a2 t
)
2t

43
 dx dx x dx
mà ∫ =∫ Dat
a
= u ⇒ du =
a
⇒ dx = a.du
a2 − x2 x
2
a 1−  
a
dx 1 a.du x
⇒∫ = ∫ = arcsin
a2 − x2 a 1 − u2 a
x
Vay ta có bài toán : tim hang so C sao cho : ln i.x + a 2 − x 2 + C = arcsin
a

dx dx dx
7/ ∫ =∫ =∫
a2 − x2 ( −1) ( x 2 − a 2 ) i ( x2 − a2 )
=∫
i.dx
=∫
−i.dx
( i2 = −1)
i2 ( x2 − a2 ) ( x2 − a2 )
'
a −a. ( sin t ) dt −a.cos t.dt a
dat x = ⇒ dx = = t = arcsin
sin t sin 2 t sin 2 t x

− ( −i ) a.cos t.dt 1 i.a.cos t.dt 1

⇒I=∫ . =∫ .
sin 2 t a2 2 sin 2 t 1 − sin 2 t
−a a
sin 2 t sin 2 t
i.cos t.dt sin t dt t 1 a
=∫ . = i.∫ = i.ln tg = i.ln tg  .arcsin  + C
sin 2 t cos t sin t 2 2 x
1 a x
Vay ta có bài toán : tim hang so C sao cho : i.ln tg  .arcsin  + C = arcsin
2 x a

44