Tích phân xác định:

1/ Bài toán diện tích hình thang cong: .........................................................................................2

2/ Định nghĩa tích phân xác định:..................................................................................................3
3/ Điều kiện khả tích (intergrability condiction): .........................................................................3
4/ Các tính chất của tích phân xác định:........................................................................................6
5/ Công thức Newton – Leibnitz: ...............................................................................................9
6/ Tính gần đúng tích phân xác định:..........................................................................................11
a/ Đa thức nội suy: ...............................................................................................................11
Công thức hình thang: ...........................................................................................................12
Công thức Simpson:...............................................................................................................13
7/ Ứng dụng hình học của tích phân xác định:...........................................................................15
7.1/ Tính diện tích hình phẳng: ............................................................................................15
...............................................................................................................................................17
..............................................................................................................................................17
7.2/ Trường hợp biên của hình phẳng cho trong tọa độ cực ................................................19
7.3/ Tính độ dài đường cong phẳng .....................................................................................19
7.4/ Tính thể tích vật thể ......................................................................................................21
7.5/ Tính thể tích vật thể tròn xoay.......................................................................................22
7.6/ Tính diện tích mặt tròn xoay..........................................................................................23
8/ Sơ đồ ứng dụng tích phân.......................................................................................................24
9/ Tích phân suy rộng ................................................................................................................25
9.1/ Trường hợp cận lấy tích phân là vô hạn:........................................................................25
9.2/ Trường hợp hàm số lấy tích phân ko bị chặn.................................................................26
9.3/ Tiêu chuẩn so sánh:........................................................................................................26
9.4/ Hội tụ tuyệt đối..............................................................................................................28
Cách đưa tích phân suy rộng loại 2 về tích phân suy rộng loại 1..........................................28
Bài tập .........................................................................................................................................28
..............................................................................................................................................29
1/ Xét sự hội tụ của các tích phân suy rộng:..........................................................................29
..............................................................................................................................................31
.............................................................................................................................................32
...............................................................................................................................................33
..............................................................................................................................................34
12/ Xét sự hội tụ của tích phân: ...........................................................................................34
13/ Xét sự hội tụ của tích phân: ..........................................................................................35
2/ Tính các tích phân sau........................................................................................................36
...............................................................................................................................................36
...............................................................................................................................................37
...............................................................................................................................................38
...............................................................................................................................................38
..............................................................................................................................................39
...............................................................................................................................................41
1
 ...............................................................................................................................................42
...............................................................................................................................................42
...............................................................................................................................................42
...............................................................................................................................................44
...............................................................................................................................................45
...............................................................................................................................................45
...............................................................................................................................................45
3/ Dùng định nghĩa tính các tích phân:..................................................................................46
4/ Tính các đạo hàm: .............................................................................................................48
5/ Tính các giới hạn................................................................................................................48
..............................................................................................................................................48
.............................................................................................................................................49
..............................................................................................................................................49
..............................................................................................................................................51
..............................................................................................................................................52
..............................................................................................................................................53

1/ Bài toán diện tích hình thang cong:

Cho hàm số y = f(x), xác định, liên tục trên khoảng đóng [a, b]. Xét hình thang cong AabB là
hình giới hạn bởi đồ thị hàm số f(x) trên [a, b], các đường thẳng x = a, x = b và trục hoành Ox.
Ta định nghĩa diện tích S của hình thang cong AabB.
Ta chia đoạn [a, b] thành n đoạn nhỏ bởi các điểm chia:
x o ≡ a < x1 < x 2 < ...x i −1 < x i < ...x n = b ta gọi cách chia đó là 1 phân điểm P
( )
Bay gio, tu cac diem chia x i i = 0, n ta dung cac duong thang x = x i ,

nhu the ta da chia hình thang cong AabB thành n hình thang cong nho Pi −1x i −1x i Pi i = 1, n ( )
moi hình thang cong nho dó có day ∆x i = x i − x i −1 i = 1, n . ( )
Theo gia thiet, hàm so f ( x ) lien tuc tren [ a, b ] , nên cung liên tuc trên [ x i −1 , x i ] , i = 1, n ( )
do dó f ( x ) dat dc giá tri nho nhat mi = min f ( x)
x∈[ x i −1,xi ]
and giá tri lon nhat Mi = max f ( x ) ⇒ mi ≤ f ( x ) ≤ Mi ⇒ mi .∆x i ≤ f ( x ) .∆x i ≤ Mi .∆x i
x∈[ x i −1,x i ]
Về mặt hình học: tích số mi .∆x i chính là diện tích của hình chữ nhật trong có chiều rộng là
∆x i và chiều dài là mi . Tích số Mi .∆x i chính là diện tích của hình chữ nhật ngoài có chiều
rộng là ∆x i và chiều dài là Mi , hình thang cong nhỏ thứ i Pi −1x i −1x i Pi luôn bị các hình chữ
nhật trong và ngoài kẹp
Gọi S* and S* là tổng các diện tích của các hình chữ nhật trong và ngoài, để cho gọn, gọi S* là
tổng trong and S* là tổng ngoài, luôn có bdt:

2
 n n
S* ≤ S* , S* = ∑ mi .∆x i , S* = ∑ Mi .∆x i
i =1 i =1
n n n
from mi .∆x i ≤ f ( x ) .∆x i ≤ Mi .∆x i ⇒ ∑ mi .∆x i ≤ ∑ f ( x ) .∆x i ≤ ∑ Mi .∆x i
i =1 i =1 i =1
n n n
⇒ lim ∑ mi .∆xi = ∆xlim→0 ∑ f ( x ) .∆xi = ∆xlim→0 ∑ Mi .∆xi = S
∆x i →0 i =1 i i =1 i i =1

2/ Định nghĩa tích phân xác định:

Define
Cho hàm số f(x) xác định và bị chặn trong khoảng đóng [a, b], chia [a, b] thành những khoảng
nhỏ bởi 1 phân điểm P, trong mỗi khoảng nhỏ  xi −1,xi  lấy 1 điểm
ci tùy ý sao cho : x i −1 ≤ ci ≤ x i ( i = 1, 2,..n )
n
Và lap tong: A = ∑ f ( ci ) .∆x i with ∆x i = x i − x i −1
i =1
if when n → ∞ and max ∆x i → 0 A có gioi han huu han I lim A = I
∆x i →0
thi I dc goi là tich phan xac dinh cua hàm so f ( x ) lay trên khoang dong [ a, b ]
b
và kí hieu là : I = ∫ f ( x ) .dx
a
Khi đó, ta cũng nói rằng hàm số f(x) khả tích (intergrable) in [a, b]
b
Diện tích (area) hình thang cong AabB là: S = ∫ f ( x ) .dx
a

3/ Điều kiện khả tích (intergrability condiction):

* Định lí (theorem): dk (condiction) để (of) hàm số (function) f(x) khả tích (intergrability) trên
[a, b] là: lim ( S − s ) = 0
∆x i →0

3
 n n
trong do s = ∑ mi .∆x i là tong tich phan duoi, S = ∑ Mi .∆x i là tong tich phan tren
i =1 i =1
b  n 
Cm ( prove ) : gia su ton tai tich phan I = ∫ f ( x ) .dx = lim A  A = ∑ f ( ci ) .∆x i 
∆x i →0  
a  i =1 
⇒I−ε<A<I+ε
n n n
from mi .∆x i ≤ f ( x ) .∆x i ≤ Mi .∆x i ⇒ ∑ mi .∆x i ≤ ∑ f ( x ) .∆x i ≤ ∑ Mi .∆x i
i =1 i =1 i =1
n n n
⇒ lim
∆x i →0 i =1
∑ mi .∆xi = lim ∑ f ( x ) .∆xi = ∆xlim→0 ∑ Mi .∆xi = I
∆x i →0 i =1 i i =1
⇒ lim s = lim A = lim S = I ⇔ lim ( S − s) = 0
∆x i →0 ∆x i →0 ∆x i →0 ∆x i →0

gia su ( assume ) có ( has ) lim ( S − s) = 0 mà s ≤ I ≤ S, s ≤ A ≤ S ⇒ A − I < ε

∆xi →0
⇒ f kha tich ( intergrable ) trên [ a, b ]
let ωi = Mi − mi ωi dc goi là dao dong cua f trong [ x i −1 , x i ]
n n
suy ra ( derive ) : S − s = ∑ ( Mi − mi ) ∆x i = ∑ ωi .∆x i
i =1 i =1
and can be write dieu kien ( condition ) kha tich ( intergrable ) duoi dang :
n
lim ∑ ωi .∆xi = 0
∆x i →0 i =1
* Định lí 2 (theorem 2nd): If f(x) liên tục (continuous) in [a, b] thì (derive) f(x) khả tích
(intergrable) trên [a, b]
Cm: because f(x) continuous in closed interval (khoảng đóng) [a, b] derive (suy ra) f(x) liên tục
đều (uniformly continuous) in [a, b] do đó (therefore) with any (bất kì) ε > 0 luôn (always) tìm
được (found) ε1 > 0 sao cho (so that)
x i − x i −1 < ε1 with x i −1, x i ∈ [ a, b ] always have f ( x i ) − f ( x i −1 ) < ε ⇒ ωi < ε
n n n
⇒ ∑ ωi .∆x i < ε∑ ∆x i < ε ( b − a ) ⇒ lim ∑ ωi .∆xi = 0
i =1 i =1 ∆xi →0 i =1
Do đó (therefore) f(x) khả tích in [a, b]
* Theorem 3 third: If f(x) bị chặn (bounded) and đơn điệu (monotone) in [a, b] derive f(x) khả
tích (intergrable) in [a, b]:

4
Cm: giả sử f(x) đơn điệu tăng in [a, b],
ε
ε1 = because f ( x ) don dieu tang nên f ( b ) − f ( a ) > 0
f ( b) − f ( a )
n n
cho ∆x i < ε1 , i = 1, n ⇒ ∑ ωi .∆x i < ε1 ∑ f ( x i ) − f ( x i −1 )  = ε1 ( f ( b ) − f ( a ) ) = ε
i =1 i =1
n
⇒ lim ∑ ωi .∆xi = 0 therefore f ( x ) intergrable in [ a, b ]
∆x i →0 i =1

* Examples (VD):
1
* Calculate I = ∫ x 2 .dx because f ( x ) continuous ( lien tuc ) in [ 0,1]
0
1 n
⇒ f ( x ) intergrable ( kha tich ) in [ 0,1] ∫x
2
.dx = lim ∑ ci 2 .∆x i
∆x →0
i i =1
0
i 1− 0 1
choose ci ∈ [ x i −1, x i ] , ci =
⇒ ∆x i = = ( chia [ 0,1] thành n khoang nho bang nhau )
n n n
khi do ∆x i → 0 ⇔ n → ∞, therefore :
1 n ( n + 1) ( 2n + 1) 1
1 n 2
i 1 1 n 2
∫ x 2
.dx = lim ∑   . = lim ∑
n →∞ i =1 n  n n →∞ n 3 i =1
i = lim
n →∞ n 3
.
6
=
3
0

b
* Calculate I = ∫ sin x.dx because f ( x ) = sin x continuous ( lien tuc ) in [ 0,1]
a
⇒ f ( x ) intergrable ( kha tich ) in [ 0,1] therefore ( do dó ) can be choose phan diem sao cho :
b−a
x o = a,...x i = a + ih with h = , i = 1, n khi do max ∆x i = ∆x i = h
n
b n
choose ci = a + ( i − 1) h ⇒ ∫ sin x.dx = lim ∑ sin ci .h
h →0 i =1
a
n
h
n n ∑ sin ( a + ( i − 1) h ) .h.2sin 2
dat A = ∑ sin ci .h = ∑ sin ( a + ( i − 1) h ) .h = i =1
h
i =1 i =1 2sin
2

5
 n
  h  h 
∑ cos  a + ( i − 1) h − 2  − cos  a + ( i − 1) h + 2   .h
 
= i =1
h
2sin
2
  h   1  h    h  h 
cos  a − 2  − cos  a +  n − 2  2   h  cos  a −  − cos  b −  h
        2  2  
= =
h h
2sin 2sin
2 2
( because a + nh = b )
h
b
  h  h 
⇒ I = ∫ sin x.dx = lim 2  cos  a −  − cos  b −   = cos a − cos b
h →0 sin h   2  2 
a
2

4/ Các tính chất của tích phân xác định:

1/ Trong định nghĩa ta giả thiết a < b, if a < b thì ta hiểu là hướng lấy tích phân thay đổi. Khi ấy
a b
ta có phân hoạch: a = x o > x1 > ... > x n = b ⇒ ∆x i = x i +1 − x i < 0 ⇒ ∫ f ( x ) dx = − ∫ f ( x ) dx
b a
b b b
2/ Tích phân xác định ko phụ thuộc biến: ∫ f ( x ) dx = ∫ f ( t ) dt = ∫ f ( y ) dy
a a a
a
3/ ∫ f ( x ) dx = 0
a
b c b
4/ ∫ f ( x ) dx = ∫ f ( x ) dx + ∫ f ( x ) dx
a a c
Cm : gia su a < c < b and f ( x ) kha tich tren [ a, b ] . Xét 1 phân diem P trong do diem c
b c b
dc chon làm diem chia : ⇒ ∑ f ( di ) .∆x i = ∑ f ( di ) .∆xi + ∑ f ( di ) .∆xi di ∈ ∆xi
i =a i =a i =c
b c b
⇒ lim
∆x i →0 i =a
∑ f ( di ) .∆xi = lim
∆x i →0 i =a
∑ f ( di ) .∆xi + lim ∑ f ( di ) .∆xi
∆xi →0 i =c
b c b
⇒ ∫ f ( x ) dx = ∫ f ( x ) dx + ∫ f ( x ) dx
a a c

6
 b b
5/ ∫ f ( x ) dx ≤ ∫ f ( x ) dx ta cm tinh kha tich cua f ( x )
a a
if in [ x i −1, x i ] i hvae f ( x i ) − f ( x i −1 ) ≤ f ( x i ) − f ( x i −1 )

therfore ( do dó ) , if ki hieu ωi* là dao dong cua hàm so f ( x ) in [ x i −1, x i ] , thi ωi* ≤ ωi

ωi* = f ( x i ) − f ( x i −1 ) , ωi = f ( x i ) − f ( x i −1 )

⇒ 0 ≤ ∑ ωi*.∆x i ≤ ∑ ωi .∆x i because f ( x ) kha tich in [ a, b ] ⇒ ∑ ωi .∆x i → 0

⇒ ∑ ωi*.∆x i → 0, therefore f ( x ) kha tich in [ a, b ]
b b
∑ f ( ci ) .∆xi ≤ ∑ f ( ci ) .∆xi ⇒ ∫ f ( x ) dx ≤ ∫ f ( x ) dx
a a

b b b
6 / If m ≤ f ( x ) ≤ M, x ∈ [ a, b ] ⇒ m ∫ dx ≤ ∫ f ( x ) dx ≤ M ∫ dx
a a a
b
⇔ m ( b − a ) ≤ ∫ f ( x ) dx ≤ M ( b − a )
a
7/ Định lí trung bình 1: cho f(x) khả tích trên [a, b], and m ≤ f(x) ≤ M with x ∈ [a, b], khi đó
tồn tại c sao cho:
b
∫ f ( x ) dx = c ( b − a ) , m ≤ c ≤ M if f ( x ) lien tuc in [ a, b ]
a
b
⇒ ton tai d sao cho : ∫ f ( x ) dx = f ( d ) ( b − a )
a
b b
1
Cm : ta có m ( b − a ) ≤ ∫ f ( x ) dx ≤ M ( b − a ) and dat c = f ( x ) dx
b−a ∫
a a
gia su f ( x ) lien tuc in [ a, b ] ⇒ theo dinh li ve cac giá tri trung gian,
ton tai d ∈ [ a, b ] sao cho f ( d ) = c; m ≤ c ≤ M

8/ Định lí trung bình 2: Giả sử: 1/ f(x) và tích f(x).g(x) khả tích trên [a, b]
2/ m ≤ f(x) ≤ M 3/ g(x) ko đổi dấu trên [a, b] (g(x) ≥ 0 or g(x) ≤ 0)
4/ f(x) liên tục in [a, b].

7
 b b
khi dó : ∫ f ( x ) .g ( x ) dx = f ( c ) ∫ g ( x ) dx a≤c≤b
a a
Cm : gia su g ( x ) ≥ 0 ⇒ m.g ( x ) ≤ f ( x ) .g ( x ) ≤ M.g ( x )
b b b
⇒ m.∫ g ( x ) dx ≤ ∫ f ( x ) .g ( x ) dx ≤ M.∫ g ( x ) dx
a a a
b b b
because g ( x ) ≥ 0 ⇒ ∫ g ( x ) dx ≥ 0, if ∫ g ( x ) dx = 0 ⇒ ∫ f ( x ) .g ( x ) dx = 0
a a a
b

b ∫ f ( x ) .g ( x ) dx
if ∫ g ( x ) dx > 0 ⇒ a =d m≤d≤M
b
∫ g ( x ) dx
a

a
because f ( x ) lien tuc in [ a, b ] ⇒ ton tai c ∈ [ a, b ] sao cho f ( c ) = d

x
9/ Cho G ( x ) = ∫ f ( t ) dt, x ∈ [ a, b ]
a
If f(t) khả tích trên đoạn [a, b] thì G(x) liên tục đối với x ∈ [a, b]
Cm: cho x 1 số gia ∆x = h sao cho x + h ∈ [a, b], khi đó ta có:
x+h x x+h x+h
G ( x + h) = ∫ f ( t ) dt = ∫ f ( t ) dt + ∫ f ( t ) dt = G ( x ) + ∫ f ( t ) dt
a a x x
x+h
⇒ G ( x + h) − G ( x) = ∫ f ( t ) dt = d.h
x
with m ≤ d ≤ M, m = inf f ( t ) , M = sub f ( t )
[ x,x + h ] [ x,x + h ]
⇒ lim  G ( x + h ) − G ( x )  = lim d.h = 0
h →0 h →0
⇒ lim G ( x + h ) = G ( x ) ⇒ G ( x ) lien tuc tren doan [ a, b ]
h →0
If f(t) liên tục tại t = x thì G(x) có đạo hàm tại x và G ' ( x ) = f ( x )

8
 G ( x + h) − G ( x)
I have : = d, because f ( t ) continuous at t = x
h
⇒ f ( x ) − ε < f ( t ) < f ( x ) + ε, t ∈ [ x, x + h ] ,
because m = inf f ( t ) , M = sup f ( t ) , t ∈ [ x, x + h ]
⇒ f ( x ) − ε ≤ m ≤ M ≤ f ( x ) + ε, because m ≤ d ≤ M
⇒ f ( x) − ε ≤ d ≤ f ( x) + ε ⇔ d − f ( x) < ε
G ( x + h) − G ( x)
⇒ G ' ( x ) = lim = lim d = f ( x )
h →0 h h →0

x
Cách 2 : Cho G ( x ) = ∫ f ( t ) dt
a
x +h
G ( x + h) − G ( x) 1 
x
⇒ G ( x ) = lim
'
= lim  ∫ f ( t ) dt − ∫ f ( t ) dt 
h →0 h h →0 h  
 a a
x +h x+h
1 1
= lim ∫ f ( t ) dt, f ( x ) = ∫ f ( x ) dt
h →0 h h
x x
x +h
1
⇒ G ( x ) − f ( x ) = lim
'
∫  f ( t ) − f ( x )  dt
h →0 h
x
f ( x ) lien tuc trên doan [ a, b ] ⇒ ∀ε > 0, f ( t ) − f ( x ) < ε voi x − t < ε1
x +h x +h
1 1
⇒A= ∫ f ( t ) − f ( x )  dt < ∫ ε.dt = ε ⇒ lim A = 0 ⇒ G ' ( x ) = f ( x )
h h h →0
x x

b
∫ f ( x ) = F( b) − F( a ) = F( x )
b
5/ Công thức Newton – Leibnitz: a
a
If f(x) continuous in [a, b], and if F(x) là 1 nguyên hàm của f(x) thì:
b
∫ f ( x ) = F( b) − F( a ) = F( x )
b
a
a

9
 x a
Cm : Cách 1: ∫ f ( t ) dt = F ( x ) + C ⇒ ∫ f ( t ) dt = F ( a ) + C = 0 ⇒ C = −F ( a )
a a
b
⇒ ∫ f ( t ) dt = F ( b ) + C = F ( b ) − F ( a )
a
Cách 2 : Lay phan hoach bat kì cua doan [ a, b ] : a = x o < x1 < x 2 < ... < x n = b,
G ( b ) − G ( a ) = G ( x1 ) − G ( x 0 )  +  G ( x 2 ) − G ( x1 )  + ... + G ( x n ) − G ( x n −1 ) 
Dùng cong thuc Larrange cho tung doan [ x i , x i +1 ] , ta duoc :
G ( b ) − G ( a ) = f ( co ) ∆x o + f ( c1 ) ∆x1 + ... + f ( cn −1 ) ∆x n −1 voi ci ∈ [ x i , x i +1 ]
Nhu vay G ( b ) − G ( a ) dc bieu dien o dang tong tích phân cua
b
hàm f ( x ) trên doan [ a, b ] . Cho ∆x i → 0, ta dc : G ( b ) − G ( a ) = ∫ f ( x ) dx
a

x
Cách 3 : Dat G ( x ) = ∫ f ( t ) .dt ⇒ G ' ( x ) = f ( x ) , Dat u ( x ) = F ( x ) − F ( a ) − G ( x )
a
⇒ u ' ( x ) = F' ( x ) − G ( x ) = f ( x ) − f ( x ) = 0 ∀x ∈ [ a, b ]
'

u ( a ) = 0, u ( x ) − u ( a ) = u ' ( c ) ( x − a ) = 0 c ∈ [ x,a ] ( because u' ( x ) = 0 ∀x ∈ [ a, b] )

x b
⇒ u ( x ) = u ( a ) = 0 ⇒ G ( x ) = ∫ f ( t ) .dt = F ( x ) − F ( a ) ⇒ ∫ f ( t ) .dt = F ( b ) − F ( a )
a a
 n n n 
Tính gioi han : I = lim  + + ... + 
n →∞  n 2 + 12 n 2 + 22 n2 + n2 
n n n
n n n 2 2 2
dat I n = + + ... + = n + n + ... + n
n 2 + 12 n 2 + 22 n 2 + n 2 n 2 + 12 n 2 + 22 n2 + n2
n2 n2 n2
 
 
1 1 1 1 
In = + + ... +
n   1 2 2
2 2
n 
1+   1+   1+   

 n n n 

10
 1
Xét hàm f ( x ) = continuous in [ 0,1] , do dó kha tich tren [ 0,1]
2
1+ x
1− 0 1 1 i
dùng phan diem deu ∆x i = = và các diem chia : x o = 0, x1 = ,..., x i =
n n n n
1
dx 1 π
⇒ lim I n = I = ∫ = arctan x 0 =
2 4
01+ x
n →∞

6/ Tính gần đúng tích phân xác định:

a/ Đa thức nội suy:
Cho truoc n + 1 giá tri cua hàm f ( x ) trong doan [ a, b ] :
f ( x1 ) = y1 , f ( x 2 ) = y2 ,..., f ( x n ) = y n
Da thuc bac n : Pn ( x ) = a n .x n + ... + a1.x + a o , a n ≠ 0 sao cho :
Pn ( x i ) = f ( x i ) = yi
Đa thức Pn ( x ) được gọi là đa thức nội suy của hàm f(x).
Định lí: nếu tồn tại đa thức nội suy Pn ( x ) của hàm f(x) thì đa thức đó là duy nhất.
Cm: Giả sử có 2 đa thức Pn ( x ) , Qn ( x ) cùng là đa thức nội suy của f(x).Lúc đó theo định
nghĩa, ta có:
Pn ( x i ) = yi , Qn ( x i ) = yi ⇒ hiệu Pn ( x ) − Q n ( x ) là 1 đa thức có bậc ≤ n và triệt tiêu tại n + 1
giá trị khác nhau x i , i = 1, n + 1 ( vì Pn ( x i ) − Q n ( x i ) = yi − yi = 0 ) . Do vậy đa thức hiệu
Pn ( x ) − Q n ( x ) phải bằng đa thức 0, ⇒ Pn ( x ) = Qn ( x )
Đa thức nội suy Larrange:
( x − x 0 ) ( x − x1 ) ... ( x − xi−1 ) ( x − xi+1 ) ... ( x − x n )
Put pi ( x ) =
( xi − x 0 ) ( x i − x1 ) ...( x i − xi−1 ) ( xi − xi +1 ) ...( xi − x n )
1 khi i = j
⇒ pi ( x ) là da thuc bac n và : pi x j =  ( ) 0 khi i ≠ j
( x − x 0 ) ( x 2 − x1 ) ( x 2 − x 2 ) ...( x − x n )
p1 ( x 2 ) = 2 =0
( x1 − x 0 ) ( x1 − x 2 ) ... ( x1 − x n )
n
Put L n ( x ) = ∑ yi .pi ( x ) ⇒ Ln ( xi ) = yi
i =0
L n ( x ) dc goi là da thuc noi suy Larrange

The second putting

11
 ( x − x1 ) ( x − x 2 ) ...( x − xi −1 ) ( x − x i+1 ) ...( x − x n )
Put pi ( x ) =
( xi − x1 ) ( x i − x 2 ) ...( xi − xi −1 ) ( x i − xi+1 ) ... ( xi − x n )
1 khi i = j
⇒ pi ( x ) là da thuc bac n và : pi x j =  ( )
0 khi i ≠ j
n
Lap da thuc L n ( x ) = ∑ yi .pi ( x ) ⇒ Ln ( xi ) = yi
i =0
L n ( x ) dc goi là da thuc noi suy Larrange

Noi suy bac nhat n = 1 ( noi suy tuyen tính ) :

y ( x − x 2 ) y2 ( x − x1 )
L1 ( x ) = y1.p1 ( x ) + y2 .p 2 ( x ) = 1 +
x1 − x 2 x 2 − x1
Noi suy bac 2 : L2 ( x ) = y1.p1 ( x ) + y 2 .p 2 ( x ) + y3 .p3 ( x )
( x − x 2 ) ( x − x3 )
trong dó : p1 ( x ) = ,
( x1 − x 2 ) ( x o − x 3 )
( x − x1 ) ( x − x3 ) ( x − x1 ) ( x − x 2 )
p1 ( x ) = , p3 ( x ) =
( x 2 − x1 ) ( x 2 − x3 ) ( x 3 − x1 ) ( x 3 − x 2 )
Tính gần đúng tích phân xác định:
Công thức hình thang:
b
Tính I = ∫ f ( x ) dx f ( x ) xác dinh và lien tuc trên [ a, b ]
a
Dùng he phân diem deu, chia [ a, b ]
thành n doan con bang nhau boi các diem chia :
b−a
x1 = a, x 2 = a + h,..., x i +1 = a + i.h,..., x n = b, h = ∆x i = x i +1 − x i =
n
b x2 x3 xn
⇒ I = ∫ f ( x ) dx = ∫ f ( x ) dx + ∫ f ( x ) dx + ... + ∫ f ( x ) dx
a x1 x2 x n −1
De tính I, ta thay f ( x ) bang các da thuc noi suy bac nhat Larrange trong các doan
[ x1, x 2 ] , [ x 2 , x3 ] ,... [ x n −1, x n ] ,
on interval [ x1 , x 2 ] : f ( x ) ≈ L1 ( x ) = y1.p1 ( x ) + y2 .p 2 ( x )

12
 x − x2 x − x1
p1 ( x ) = , p2 ( x ) = ,
x1 − x 2 x 2 − x1
doi bien : x = x1 + h.t, khi x = x1 ⇒ t = 0, khi x = x 2 = x1 + h ⇒ t = 1
x + h.t − x 2 x1 + h.t − x1 − h
dx = h.dt, p1 ( x ) = 1 = = − ( t − 1) ,
−h −h
x − x1 x + h.t − x1
p1 ( x ) = = 1 = t ⇒ L1 ( x ) = y1.p1 ( x ) + y 2 .p 2 ( x ) = y1 ( 1 − t ) + y 2 .t
x 2 − x1 h

x2 x2 1  1 1 
⇒ ∫ f ( x ) dx ≈ ∫ L1 ( x ) dx = h ∫  y1 ( 1 − t ) + y 2 .t  dt = h  − ∫ y1 ( 1 − t ) d ( 1 − t ) + ∫ y 2 .t.dt 
 
x1 x1 0  0 0 
 (1− t) 2 
1 1
  t 2   h ( y1 + y 2 )
= h  − yo   + y1   =
  2  
 2   2
  0 0
x3 xn
h ( y 2 + y3 ) h ( y n −1 + y n )
Tuong tu : ∫ f ( x ) dx = ,..., ∫ f ( x ) dx =
2 2
x2 x n −1
b
 y1 + y n  b − a  y1 + y n n −1 
⇒ I = ∫ f ( x ) dx ≈ h  + y 2 + y3 + ... + y n −1  =  + ∑ yi 
 2  n  2 i=2 

a

b
2
( )
Script tính gần đúng tích phân xác định ∫ sin x .dx theo công thức hình thang:
a
a = input('nhap vao can duoi a: ');
b = input('nhap vao can tren b: ');
x = a:10^(-3):b;
y = sin(x.^2);
y1 = 0;
for i = 2 : 1 : length(x) - 1
y1 = y1+y(i);
end
I = ((b - a)/length(x))*( y1 + y(1)/2 + y(length(x))/2)

Công thức Simpson:

Khi xây dựng công thức hàm thang chúng ta đã xấp xỉ f(x) bằng các đa thức nội suy bậc nhất,
bây giờ ta sẽ xấp xỉ f(x) bằng các đa thức nội suy bậc 2, do đó trong mỗi khoảng chia cần 3 nút,
vì thế phải chia đoạn [a, b] thành 2n khoảng bằng nhau bởi các điểm chia:

13
 b−a
a = x1 < x 2 < x 3 < ... < x i < ... < x 2n +1 = b, x i +1 = x i + i.h, h =
2n
b x3 x7 x 2n +1
⇒ I = ∫ f ( x ) .dx = ∫ f ( x ) .dx + ∫ f ( x ) .dx + ... + ∫ f ( x ) .dx
a x1 x5 x 2n −1
x3
De tính ∫ f ( x ) .dx ta xap xi f ( x ) bang da thuc noi suy Larrange bac 2 :
x1
L 2 ( x ) = y1.p1 ( x ) + y 2 .p 2 ( x ) + y3 .p3 ( x ) ,

( x − x 2 ) ( x − x3 ) ( x − x1 ) ( x − x 3 )
p1 ( x ) = , p2 ( x ) = ,
( x1 − x 2 ) ( x1 − x3 ) ( x 2 − x1 ) ( x 2 − x3 )
( x − x1 ) ( x − x 2 ) x3 x3
p3 ( x ) = , f ( x ) .dx ≈ ∫ L 2 ( x ) .dx
( x 3 − x1 ) ( x 3 − x 2 ) x∫ x
1 1
make the change of variable x = x1 + h.t ⇒ dx = h.dt, when x = x1 ⇒ t = 0,
when x = x 3 = x1 + 2h ⇒ t = 2, and x = x1 + h.t = x 2 − h + h.t = x 3 − 2h + h.t
⇒ x − x 2 = h ( t − 1) , x − x 3 = h ( t − 2 )
( x − x 2 ) ( x − x3 ) ( t − 1) ( t − 2 ) t ( t − 1)
p1 ( x ) = = , p 2 ( x ) = − t ( t − 2 ) , p3 ( x ) =
( x1 − x 2 ) ( x1 − x3 ) 2 2

x3 x3
 y1 ( t − 1) ( t − 2 )
2
y3 .t ( t − 1) 
⇒ ∫ f ( x ) .dx ≈ ∫ 2
L ( x ) .dx = h ∫  − y 2 .t ( t − 2 ) +  dt
 2 2 
x1 x1 0

(
2  y1 t 2 − 3t + 2 ) − y . t 2 − 2t + y3.( t 2 − t )  dt
= h ∫  2 ( ) 2 
2
0
 
2 2 2
h.y1  t 3 3t 2   t3 2  h.y3  t 3 t 2  h ( y1 + 4y2 + y3 )
= . − + 2t  − h.y 2  − t  + . −  =
2  3 2  0  3  0 2  3 2  3
0

x5 x 2n +1
h ( y3 + 4y 4 + y5 ) h ( y 2n −1 + 4y 2n + y2n +1 )
Similiarly: ∫ f ( x ) .dx ≈ ,..., ∫ f ( x ) .dx ≈
3 3
x3 x 2n −1
b h ( y1 + y 2n +1 ) + 4 ( y2 + y 4 + ... + y2n ) + 2 ( y3 + y5 + ... + y2n −1 ) 
⇒ I = ∫ f ( x ) .dx ≈ 
3
a

14
 b h ( y1 + y 2n ) + 4 ( y2 + y 4 + ... + y2n −2 ) + 2 ( y3 + y5 + ... + y 2n −1 ) 
⇒ I = ∫ f ( x ) .dx ≈ 
3
a
b
2
( )
Script tính gần đúng tích phân xác định ∫ sin x .dx theo công thức Simson
a
a = input('nhap vao can duoi a: ');
b = input('nhap vao can tren b: ');
x = a:10^(-3):b;
y = sin(x.^2);
y1 = 0; y2 = 0;
for i = 2 : 2 : length(x) - 2
y1 = y1+y(i);
end
for j = 3 : 2 : length(x) - 1
y2 = y2+y(j);
end
I = (b - a)/(3*length(x))*(4*y1 + 2*y2 + y(1) + y(length(x)))

7/ Ứng dụng hình học của tích phân xác định:

7.1/ Tính diện tích hình phẳng:
Dien tích hình thang cong gioi han boi các duong thang :
b
y = 0, y = f ( x ) , x = a, x = b là : S = ∫ f ( x ) dx
a
Truong hop hình phang gioi han boi các duong :
b
y = f1 ( x ) , y = f 2 ( x ) , x = a, x = b ⇒ S = ∫ f1 ( x ) − f 2 ( x ) dx
a

Truong hop duong cong cho duoi dang tham so :

x = m ( t ) , y = n ( t ) , dat y = f ( x ) = b ( t ) , dx = m' ( t ) dt
t2
x = a1 = m ( t1 ) , x = b1 = m ( t 2 ) ⇒ S = ∫ m ( t ) .n ( t ) dt
'

t1

dat x = g ( y ) = m ( t ) , dy = n ' ( t ) dt,

t4
y = a 2 = n ( t3 ) , y = b2 = n ( t 4 ) ⇒ S = ∫ n ( t ) .m ( t ) dt
'

t3

15
Ex : Calculate dien tích hình elip :
x2
+
y2 2
=1⇒ y =
(
b2 a 2 − x 2 ) ⇔ y = ±b a2 − x2
2 2
a b a2 a

b a2 − x2 −b a 2 − x 2
⇒ y1 = , y2 = , a 2 − x 2 ≥ 0 ⇔ −a ≤ x ≤ a
a a
a 
b a 2 − x 2 −b a 2 − x 2 
a y2 a
 b a2 − x2
⇒ S = ∫ dx ∫ dy = ∫ − dx = 2 ∫ dx
 a a  a
−a y1 −a   −a
a
b a2 − x2 4b
because y ( x ) = là hàm chan theo x ⇒ S = ∫ a 2 − x 2 dx
a a
0
a
4b  a 2 x x a2 − x2 
 = 2ab.arcsin1 = πab
= arcsin +
a 2 a 2 
 0

Tinh ( calculate ) ∫ a 2 − x 2 dx − a ≤ x ≤ a
x
Dat x = a sin t ⇒ dx = a cos tdt ⇒ t = arcsin
a
Vay ( so ) : ∫ a 2 − x 2 dx = ∫ a 1 − sin 2 t.a cos tdt = a 2 ∫ cos 2 tdt
1 + cos 2t  t sin2t 
= a2 ∫ dt = a 2  + +C
2 2 4 

a2 x 2a 2 sin t.cos t a2 x a 2 sin t. 1 − sin 2 t

= arcsin + +C= arcsin + +C
2 a 4 2 a 2

2x x2
a . 1−
a2 x a 2 2 2
a 2 + C = a arcsin x + x a − x + C
= arcsin +
2 a 2 2 a 2

16
 a a
* I= ∫ f ( x ) .dx = 2∫ f ( x ) .dx with f ( x ) là hàm chan : f ( x ) = f ( − x )
−a 0
a
* I= ∫ f ( x ) .dx with f ( x ) là hàm chan : f ( x ) = f ( − x )
−a
0 a 0
I= ∫ f ( x ) .dx + ∫ f ( x ) .dx trong ∫ f ( x ) .dx dat x = − t ⇒ dx = −dt, x = −a ⇒ t = a
−a 0 −a
0 a a a
⇒ I1 = − ∫ f ( − t ) .dt = ∫ f ( t ) .dt = ∫ f ( x ) .dx ⇒ I = 2∫ f ( x ) .dx f ( x ) = f ( −t ) = f ( t )
a 0 0 0

a
* I= ∫ f ( x ) .dx = 0 with f ( x ) là hàm le : f ( x ) = −f ( − x )
−a
a
* I= ∫ f ( x ) .dx with f ( x ) là hàm le : f ( x ) = −f ( − x )
−a
0 a
I= ∫ f ( x ) .dx + ∫ f ( x ) .dx
−a 0
0
trong ∫ f ( x ) .dx dat x = − t ⇒ dx = −dt, x = −a ⇒ t = a
−a
0 a a
⇒ I1 = − ∫ f ( − t ) .dt = − ∫ f ( t ) .dt = − ∫ f ( x ) .dx
a 0 0
a a
⇒ I = − ∫ f ( x ) .dx + ∫ f ( x ) .dx = 0 f ( x ) = f ( − t ) = −f ( t )
0 0
Cách 2 : Calculate S theo cách bieu dien pt tham so cua elip :
2π 2π 2π
 x = a.cos t
 0 ≤ t ≤ 2π ⇒ S = ∫ y.dx = ∫ b.sin t. ( −a.sin t ) dt = ab ∫ sin 2 t.dt
 y = b.sin t 0 0 0
2π  π 1 − cos 2t 2π π
1 − cos 2t 1 − cos 2t  1 − cos 2t
S = ab ∫ .dt = ab  ∫ .dt + ∫ .dt  = 2ab ∫ .dt
2  0 2 2  2
0 π 0

( because cos 2t là hàm tuan hoan chu kì π : cos 2 ( t + π)  = cos t )

π
 2t − sin2t 
S = 2ab   = πab
 4 0

17
 T a a +T T
Ta có : ∫ f ( x ) dx = ∫ f ( x ) dx + ∫ f ( x ) dx + ∫ f ( x ) dx ( 1) f ( a ) = f ( a + T )
0 0 a a +T
T
x =a+T⇒t =a
Xet I3 = ∫ f ( x ) dx Dat t = x − T ⇒ dt = dx
x=T⇒t=0
a +T
0 a a a
I3 = ∫ f ( t + T ) dt = − ∫ f ( t + T ) dt = − ∫ f ( t ) dt = − ∫ f ( x ) dx ( 2 )
a 0 0 0
T a +T
The (2) vào (1) ta dc ∫ f ( x ) dx = ∫ f ( x ) dx
0 a

2π 2π−π π π
∫ f ( cos t ) dt = ∫ f ( cos t ) dt = ∫ f ( cos t ) dt = 2 ∫ f ( cos t ) dt
0 0−π −π 0
( because f ( cos t ) là hàm chan f ( cos t ) = f ( cos ( −t ) ) )
2π 2 π−π π
∫ f ( sin t ) dt = ∫ f ( sin t ) dt = ∫ f ( sin t ) dt = 0 with f là hàm le
0 0−π −π

Calculate area bounded by 2 curves : y 2 = 2px, x 2 = 2py

x2 x = 0
⇒ y1 = 2p.x , y2 = , y1 = y 2 ⇔ 
2p  x = 2p
2p y2 2p 
x2 
⇒ S = ∫ dx ∫ dy = ∫  2p.x −  dx
 2p 
0 y1 0 
2p
 1
+1 x 3  3
 2  2.4p2 ( 2p ) 4p 2
= 2p.x 2 − = − =
3 6p  3 6 3
 0

18
Calculate area figure limited by cycloide line :
 x = a ( t − sin t )
 0 ≤ t ≤ 2π và truc hoành Ox
 y = a ( 1 − cos t )
2π 2π 2π
∫ ( cos )
2
∫ ( 1 − cos t )
2 2 2
S= ∫ y.dx = a .dt = a t + 1 − 2cos t .dt
0 0 0
2π 2π
2  cos 2t + 1   3t sin2t 
=a ∫  + 1 − 2 cos t  .dt = a 2  − 2sin t +  = 3πa
2

0  2
2 4 0
7.2/ Trường hợp biên của hình phẳng cho trong tọa độ cực
Giả sử đường cong của hình phẳng cho trong tọa độ cực. Để tính diện tích của hình quạt cong
giới hạn bởi 2 tia φ = a, φ = b (a < b) và cung AB » của đường cong r = r(φ), ta chia góc AOB·
thành n góc nhỏ, kí hiệu là ∆ϕi , i = 1, n , như thế hình quạt AOB¼ được chia thành n hình quạt

nhỏ có diện tích ∆Si xấp xỉ bằng diện tích hình quạt tròn ∆Si ≈ ( i )
r 2 ϕ .∆ϕi
⇒ diện tích hình
2
n r ( ϕ ) ∆ϕ
2 b
r ( ϕ ) dϕ
2
quạt cong AOB = lim ∑
n →+∞ i =1
i
2
i
=∫
2
a

Ex : 1 / Calculate area hình tròn bán kính R

2π
1 2
Pt duong tròn bán kính R trong toa do cuc là r = R S = ∫R .dϕ = π.R 2
2
0
2 / Tính dien tích gioi han boi duong hình tim : r = a ( 1 + cos ϕ ) , a > 0
2π 2π−π π
a2 2 a2 2 a2 2
S=
2 ∫ ( 1 + cos ϕ ) dϕ =
2 ∫ ( 1 + cos ϕ) dϕ =
2 ∫ ( 1 + cos ϕ) dϕ
0 0−π −π
2π
∫ ( cos )
2a 2
= ϕ + 2 cos ϕ + 1 dϕ
2
0
π
sin 2ϕ  3πa 2
2  3ϕ
( Because cos ϕ là hàm chan ) S = a  + 2sin ϕ +  =
 2 4 0 2

7.3/ Tính độ dài đường cong phẳng

Cho hàm số y = f(x) liên tục và có đạo hàm liên tục trên đoạn [a, b], AB » là đồ thị của f(x).
Lấy trên cung AB » những điểm
M o ( x o , f ( x o ) ) , M1 ( x1, f ( x1 ) ) ,..., M n ( x n ,f ( x n ) ) with x o = a, x n = b .
Ta gọi độ dài s của cung AB » là giới hạn của độ dài đường gấp khúc M o M1...M n khi n → ∞

19
 n
dat a = Mi Mi +1 ⇒ s = lim ∑ Mi Mi+1,
a →0 i = 0
uuuuuuuur
Mi Mi +1 = ( x i +1 − x i , f ( x i +1 ) − f ( x i ) ) = ( ∆x i , ∆yi )

⇒ Mi Mi +1 = ( ∆x i ) 2 + ( ∆yi ) 2 . Theo cong thuc Larrange :

∆yi = f ( x i +1 ) − f ( x i ) = f ' ( ci ) .∆x i x i ≤ ci ≤ x i +1 ⇒ Mi Mi +1 = 1 + f '2 ( ci ) .∆x i
n b
⇒ s = lim ∑ 1+ f '2
( ci ) .∆xi = ∫ 1 + f '2 ( x ) .dx
a →0i =0 a
Truong hop duong cong cho duoi dang tham so : x = x ( t ) , y = y ( t ) , t ∈ [ a, b ]
y' ( t ) b
chi can thay y ( x ) ='
, dx = x ( t ) .dt ⇒ s = ∫ x '2 ( t ) + y'2 ( t ) .dt
'
x ( t)
'
a

Truong hop duong cong cho trong he toa do cuc :

r = f ( ϕ ) , ϕ ∈ [ a, b ] , x = r ( ϕ ) .cos ϕ, y = r ( ϕ ) .sin ϕ,
coi x, y dc bieu dien theo tham so ϕ ta dc :
x ' ( ϕ ) = r ' ( ϕ ) .cos ϕ − r ( ϕ ) .sin ϕ, y' ( ϕ ) = r ' ( ϕ ) .sin ϕ + r ( ϕ ) .cos ϕ
b
⇒x '2
( ϕ) + y ( ϕ) = r ( ϕ) + r ( ϕ) ⇒ s = ∫
'2 2 '2
r 2 ( ϕ ) + r '2 ( ϕ ) .dϕ
a

x2
Ex : Calculate do dài cung parabol : y =,p>0
2p
lay tu goc toa do den diem M có hoành do x :
x x 2 x
x 1
s = ∫ 1 + y ( x ) .dx = ∫ 1 +   .dx = ∫ x 2 + p 2 .dx
'2

0 0 p p
0
x
1  2 2 2 2 2 
=  x. x + p + p .ln x + x + p 
2p  0
1  2 2 2 2 2 
=  x. x + p + p .ln x + x + p − ln p 
2p  
 
1  2 2 2 x + x 2 + p2 
= x. x + p + p .ln
2p  p 
 

20
 dx 2 t2 − a2
*∫ set x 2 + a 2 = t − x ⇒ x 2 + a 2 = ( t − x ) = t 2 − 2t.x + x 2 ⇒ x = ,
x2 + a2 2t

( ) ( ) dt = 4t 2 − 2t 2 + 2a 2 dt = t 2 + a 2 dt
' '
t 2 − a 2 .2t − ( 2t ) t 2 − a 2
dx =
( 2t ) 2 4t 2 2t 2

t2 + a2
dt
dx 2 dt
⇒∫ =∫ 2t = ∫ = ln t + C = ln x + x 2 + a 2 + C
x2 + a2 t2 − a2 t
t−
2t

2
u = x 2 + a 2
2 x.dx
*I=∫ x + a dx dat  ⇒ du = , v=x
= 2 2
 dv dx x +a
2 2 x 2 .dx 2 2 x2 + a2 − a2
⇒ I = x. x + a − ∫ = x. x + a − ∫ dx
2 2 2 2
x +a x +a
2 2 2 2 a 2 .dx
I = x. x + a − ∫ x + a dx + ∫ = x. x 2 + a 2 − I + a 2 .ln x + x 2 + a 2
x2 + a2
1 
⇒ 2I = x. x 2 + a 2 + a 2 .ln x + x 2 + a 2 ⇒ I =  x. x 2 + a 2 + a 2 .ln x + x 2 + a 2 
2 

* Tính do dài duong cycloide : x = a ( t − sin t ) , y = a ( 1 − cos t ) , 0 ≤ t ≤ 2π

2π 2π
s= ∫ x '2
( t ) + y ( t ) .dt = a ∫ ( 1 − cos t ) 2 + sin 2 t.dt
'2

0 0
 2t 
2π 2π  1 − cos 
2 ( 1 − cos t ) .dt = 2a  2
=a ∫ ∫ 2
.dt
0 0
2π 2π 2π
2 t t t
= 2a ∫ sin
2
.dt = 2a ∫ sin .dt = 4a − cos
2 20
= 8a
0 0

7.4/ Tính thể tích vật thể

Cho 1 vật thể A giới hạn bởi 1 mặt cong và 2 mặt phẳng x = a, x = b, a < b
Giả sử ta biết diện tích S thiết diện của vật thể trên mặt phẳng vuông góc với trục Ox là S =
S(x), trong đó x là hoành độ giao điểm mặt phẳng cắt trục Ox, S(x) liên tục trong đoạn [a, b], a
≤ x ≤ b . Ta sẽ định nghĩa thể tích vật thể trên. Chia đoạn [a, b] thành n đoạn nhỏ bởi các điểm
chia: a = x o < x1 < ... < x n = b
21
Qua mỗi điểm chia x i ta dựng 1 mặt phẳng vuông góc trục Ox, các mặt phẳng đó chia vật thể A
thành n vật thể nhỏ. Trên mỗi đoạn [ x i , x i +1 ] lay 1 diem ci , dựng hình hộp giới hạn bởi các mặt
phẳng x = x i , x = x i +1 .
Thể tích của hình hộp đó là S ( ci ) .∆x i , ∆x i = x i +1 − x i ⇒ thể tích của vật thể A là:
n b
VA = lim ∑ S ( ci ) .∆xi = ∫ S ( x ) .dx
n →+∞ i =1
a

x2 y2 z2
Ex : Tính the tích cua elipxoit : + + =1
a 2 b2 c2
Cat elipxoit boi 1 mat phang vuong góc voi truc Ox tai diem có hoành do x ∈ [ −a,a ]
y2 z2 x2 y2 z2
se dc thiet dien là 1 elip có pt : + =1− hay + =1
b2 c2  a2
2 
2
 2 
2
b 1− x  c 1− x 

 a 2  
 a 2 
 x2 
Theo VD 7.1 dien tích elip dó là : S ( x ) = πbc  1 − 
 a2 
 
a  a a
x2  2πbc  2 x3 
⇒ V = πbc ∫  1 −
 a2 
 dx =
2πbc
a2 0
∫
2 2
a − x dx = ( )
 a .x −
a 2 
 =
3 
4πabc
3
−a   0

7.5/ Tính thể tích vật thể tròn xoay

Giả sử phải tìm thể tích vật thể tròn xoay tạo bởi hình thang cong AabB giới hạn bởi đường y =
f(x), x ∈ [a, b], và trục Ox khi quay nó quanh trục Ox.
Giả sử f(x) liên tục trong [a, b], khi đó mọi thiết diện vuông góc trục Ox đều là mặt tròn có tâm
nằm trên Ox và có bán kính là y = f(x), nên diện tích f(x) của thiết diện ứng với hoành độ x là:
b
S ( x ) = π.y = π.f
2 2
( x ) ⇒ V = π∫ f 2 ( x ) .dx
a
Tương tự, nếu hình thang cong CcdD giới hạn bởi đường x = g(y), y ∈ [c, d], trục Oy, thì thể
tích vật thể tròn xoay tạo bởi hình thang cong khi cho nó quay quanh trục Oy được tính theo
d
công thức: V = π ∫ g ( y ) .dy
2

22
Ex : Tính the tích cua vat the tròn xoay tao boi elip :
x2 y2
+ = 1 khi cho elip quay quanh truc Ox
2 2
a b
a
b2
Ta có : y = 2
a 2 (a 2
−x 2
) ⇒ V = π ∫ y2 .dx
−a
a a
πb 2 2πb2
∫ (a ) .dx = ∫( a )
2 2 2
= −x − x 2 .dx
a 2 −a a2 0
a
2πb 2  2 x3  4πab 2
=  a .x −  =
2  3  3
a  0

7.6/ Tính diện tích mặt tròn xoay

» , đồ thị của hàm số y = f(x), x ∈ [a, b], với f(x), f ' ( x ) liên tục trong [a, b], cho
Xét cung AB
» quay quanh trục Ox và tính diện tích mặt tròn xoay này.
cung AB
» những điểm
Lấy trên cung AB
M o ( x o , f ( x o ) ) , M1 ( x1, f ( x1 ) ) ,..., M n ( x n ,f ( x n ) ) , a = x o < x1 < x 2 < ... < x n = b

khi quay quanh Ox, dây cung Mi Mi +1

sinh ra 1 mat nón cut có dien tích xung quanh là :

π.Mi Mi +1 f ( x i ) + f ( x i +1 ) , trong dó : Mi Mi +1 = ( ∆xi ) 2 + ( ∆yi ) 2 .

Theo cong thuc Larrange :
∆yi = f ( x i +1 ) − f ( x i ) = f ' ( ci ) .∆x i x i ≤ ci ≤ x i +1

⇒ Mi Mi +1 = 1 + f '2 ( ci ) .∆x i

Do dó diên tích cua mat tròn xoay là :

n
S = lim ∑π 1 + f '2 ( ci ) . f ( x i ) + f ( x i +1 ) .∆x i
n →+∞ i =1
n b
= lim
n →+∞
∑ 2π. f ( ci ) 1+ f '2
( ci ) .∆xi = 2π∫ f ( x ) 1 + f '2 ( x ) .dx
i =1 a
( 2 f ( ci ) ≈ f ( x i ) + f ( x i +1 ) )

23
Trường hợp đường cong có pt x = g(y), g(y) liên tục trong [c, d] thì điện tích mặt tròn xoay
d
sinh ra bởi cung của đồ thị x = g(y) quay quanh trục Oy là: S = 2π ∫ g ( y ) . 1 + g ( y ) .dy
'2

c
Area of vòng xuyến bằng tổng diện tích sinh bởi 2 nửa đường tròn khi quay quanh Ox.

Ex: Calculate area of hình vòng xuyến sinh bởi đường tròn x 2 + ( y − b ) 2 = a 2 ( b > a ) quay
quanh trục Ox
Nửa đường tròn trên có pt: y1 = b + a 2 − x 2
Và nửa đường tròn dưới có pt: y 2 = b − a 2 − x 2
x2
' 2
Trong ca 2 truong hop ta có : y =
a2 − x2
( )
a 2 a 2
⇒ S1 = 2π ∫ y1 ( x ) . 1 +  y'1 ( x )  = 2π ∫  b + a2 − x2 . 1 + x .dx
    2 2
  a −x
−a −a
a 2 a a
a dx
= 2π ∫  b + a 2 − x 2  . .dx = 2πab ∫ + 2πa ∫ dx
  2 2
−a a −x 2
−a a − x
2
−a

a 2 a 2
S2 = 2π ∫ y 2 ( x ) . 1 +  y '2 ( x )  = 2 π ∫  b − a 2 − x2 . 1 + x .dx
    2 2
  a −x
−a −a
a a
dx
= 2πab ∫ − 2πa ∫ dx
2 2
−a a −x −a
a a
dx dx
⇒ S = S1 + S2 = 4πab ∫ = 8πab ∫
−a a2 − x2 0 a2 − x2
 1   x
a
 because f ( x ) = là hàm chan  ⇒ S = 8πab.  arcsin  = 4π2 ab
   a 0
 a2 − x2 

8/ Sơ đồ ứng dụng tích phân

a/ Sơ đồ tích phân:
giả sử cần tính 1 đại lượng A(x) phụ thuộc x, x biến thiên trong đoạn [a, b], ngoài ra A(x) thỏa
tính chất cộng:
nếu chia [a, b] thành 2 khoảng [a, c] và [c, b]
thì A(x) trên đoạn [a, b] = A(x) trên đoạn [a, c] + A(x) trên đoạn [c, b]
Sơ đồ tích phân: chia đoạn [a, b] thành n phần bởi phân điểm: a = x o < x1 < x 2 < ... < x n = b
24
Phân tích A thành tổng của n số hạng:
n n b
A = ∑ Ai , Ai ≈ f ( ci ) ( x i +1 − x i ) ci ∈ [ x i +1 − x i ] ⇒ A ≈ ∑ f ( ci ) ( x i +1 − x i ) = ∫ f ( x ) .dx
i =1 i =1 a
b/ Sơ đồ vi phân:
Neu có ∆A ≈ f ( ci ) .∆x ⇒ ∆A = f ( x ) .∆x + o ( ∆x ) ⇒ dA = f ( x ) .dx ( dA là vi phân cua A )
b
⇒ A = ∫ f ( x ) .dx
a

Ex: Lực đẩy giữa 2 điện tích cùng dấu e1 and e2 đặt cách nha 1 khoảng r dc cho bởi công
e1.e2
thức: F = 2
r
Giả sử điện tích e1 dc đặt ở gốc tọa độ O, hãy tính công của lực F sinh ra do điện tích e2 di
chuyển từ điểm M1 (có hoành độ a) đến điểm M 2 (có hoành độ b) trên Ox.
Gọi A(x) là công của lực đẩy F sinh ra do e2 di chuyển từ điểm M1 có hoành độ x đến điểm M
có hoành độ x + dx sao cho dx rất bé. Vì dx bé nên có thể coi lực đẩy F trong đoạn [x, x + dx]
ko đổi
e .e e .e
F = 1 2 , A = F.x ⇒ dA = F.dx = 1 2 .dx
x2 x2
Vậy công của lực đẩy F sinh ra khi e2 di chuyển từ điểm M1 đến M 2 là:
b b b
e1.e2 1 1 1
A = ∫ dA = ∫ .dx = −e1.e2 .   = e1.e2  − 
2  x a a b
a a x

9/ Tích phân suy rộng

9.1/ Trường hợp cận lấy tích phân là vô hạn:
b
Nếu tồn tại lim
b→+∞
∫ f ( x ) .dx thì giới hạn đó được gọi là tích phân suy rộng của hàm số f(x)
a
trong khoảng [a, +∞]
b +∞
Khi đó ta nói tích phân suy rộng hội tụ, và kí hiệu là: lim
b→+∞
∫ f ( x ) .dx = ∫ f ( x ) .dx
a a
Nếu ko tồn tại giới hạn thì ta nói tích phân phân kì
Tương tự:
b b b +∞ c +∞
lim
a →−∞
∫ f ( x ) .dx = ∫ f ( x ) .dx, b→+∞
lim ∫ f ( x ) .dx = ∫ f ( x ) .dx = ∫ f ( x ) .dx + ∫ f ( x ) .dx
a −∞ a →−∞ a −∞ −∞ c

25
9.2/ Trường hợp hàm số lấy tích phân ko bị chặn
Xét hàm số f(x) ko bị chặn tại điểm b trong đoạn [a, b], f(b) ko xác định và b được gọi là điểm
b−c
bất thường của f(x). Nếu tồn tại giới hạn lim
c →0
∫ f ( x ) .dx thì giới hạn đó được gọi là tích phân
a
b
suy rộng của hàm f(x) trên đoạn [a, b] và tích phân ∫ f ( x ) .dx hội tụ, kí hiệu:
a
b b−c
∫ f ( x ) .dx = clim
→0
∫ f ( x ) .dx
a a
Nếu f(x) ko bị chặn tại điểm c ∈ [a, b] thì ta định nghĩa:
b c b  c −d b 
∫ f ( x ) .dx = ∫ f ( x ) .dx + ∫ f ( x ) .dx = lim  ∫ f ( x ) .dx + ∫ f ( x ) .dx 
d →0  
a a c  a c+d 

9.3/ Tiêu chuẩn so sánh:

+∞ +∞
Cho f(x) ≥ 0, điều kiện để tích phân ∫ f ( x ) .dx hội tụ là ∫ f ( x ) .dx ≤ L (L là hằng số)
a a
Định lí: cho 2 hàm số f(x) và g(x) khả tích trên mọi khoảng hữu hạn [a, b] (a < b) và
+∞ +∞
0 ≤ f ( x ) ≤ g ( x ) ∀ x ≥ a Khi dó : a / If ∫ g ( x ) .dx hoi tu thì ∫ f ( x ) .dx hoi tu
a a
+∞ +∞
b / If ∫ f ( x ) .dx phân kì thì ∫ g ( x ) .dx phân kì
a a
f ( x)
c/ If tồn tại giới hạn lim = k ( 0 < k < +∞ ) thì các tích phân suy rộng
x →+∞ g ( x )
+∞ +∞
∫ f ( x ) .dx and ∫ g ( x ) .dx sẽ cùng hội tụ or cùng phân kì
a a
Cm: Theo định nghĩa giới hạn:
f ( x) f ( x)
lim = k ⇒ k −ε< < k + ε ⇔ g ( x ) ( k − ε) < f ( x ) < g ( x ) ( k + ε)
x →+∞ g ( x ) g( x)
+∞ +∞ +∞ +∞
⇒ ∫ f ( x ) .dx < ( k + ε ) ∫ g ( x ) .dx ⇒ if ∫ g ( x ) .dx hoi tu thì ∫ f ( x ) .dx hoi tu
a a a a

26
 +∞ +∞
f ( x)
If lim
x →+∞ g ( x )
= 0 and if ∫ g ( x ) .dx hoi tu thì ∫ f ( x ) .dx hoi tu
a a
f ( x) f ( x) f ( x)
Cm : lim =0⇒ < ε ⇒ −ε < <ε
x →+∞ g ( x ) g( x) g ( x)
+∞ +∞
⇒ f ( x ) < ε.g ( x ) ⇒ ∫ f ( x ) .dx < ε. ∫ g ( x ) .dx
a a
+∞ +∞
⇒ if ∫ g ( x ) .dx hoi tu thì ∫ f ( x ) .dx hoi tu
a a

+∞ +∞
f ( x)
If lim
x →+∞ g ( x )
= +∞ and if ∫ g ( x ) .dx phân kì thì ∫ f ( x ) .dx phân kì
a a
+∞ +∞
f ( x) f ( x)
Cm : lim = +∞ ⇒ > ε ⇒ f ( x ) > ε.g ( x ) ⇒ ∫ f ( x ) .dx > ε. ∫ g ( x ) .dx
x →+∞ g ( x ) g( x)
a a
+∞ +∞
⇒ if ∫ g ( x ) .dx phân kì thì ∫ f ( x ) .dx phân kì
a a
Cho 0 ≤ f(x) ≤ g(x), f(x) and g(x) khả tích trên (a, b] với x = a là điểm bất thường. Khi đó
b b
a / If ∫ g ( x ) .dx hôi tu thì ∫ f ( x ) .dx hôi tu
a a
b b
b / If ∫ f ( x ) .dx phân kì thì ∫ g ( x ) .dx phân kì
a a
f ( x)
c/ If ton tai gioi han lim =k ( 0 < k < +∞ )
x →a + g ( x )
b b
thì ∫ f ( x ) .dx hôi tu khi ∫ g ( x ) .dx hôi tu
a a

f ( x) b b
d / If lim = 0 and if ∫ g ( x ) .dx hôi tu thì ∫ f ( x ) .dx hôi tu
x →a + g ( x ) a a
f ( x) b b
e / If lim = +∞ and if ∫ g ( x ) .dx phân kì thì ∫ f ( x ) .dx phân kì
x →a + g ( x ) a a

27
9.4/ Hội tụ tuyệt đối
+∞ +∞
If tích phân ∫ f ( x ) .dx hội tụ thì tích phân ∫ f ( x ) .dx hội tụ
a a
f+f  f+f f −f 
Cm : Dat f + = ⇒ 0≤ f+ ≤ f f − = ≥ 0
2  2 2 
f −f  f −f f +f 
Dat f − = ⇒ 0≤f− ≤ f  f − = ≥ 0 
2  2 2 
+∞ +∞ +∞ +∞
±
∫ f ≤ ∫ f mà ∫ f hoi tu ⇒ ∫ f ± hoi tu ⇒ f = f + + f − hoi tu
a a a a

b b
Cho a là điểm bất thường của f(x), If tích phân ∫ f ( x ) .dx hội tụ thì tích phân ∫ f ( x ) .dx hội tụ
a a
Cách đưa tích phân suy rộng loại 2 về tích phân suy rộng loại 1
b
Cho tích phân suy rộng ∫ f ( x ) .dx với a là 1 điểm bất thường. Đổi biến:
a
1 1 1 −du
u( x) = ⇒ x ( u ) = + a, khi x → a + ⇒ u → +∞, u ( b ) = , dx =
x−a u b−a u2
1
b b −a +∞
 1   −du   1   du 
⇒ I = ∫ f ( x ) .dx = ∫ f  a +    = ∫ f  a +  
u   u2  u   u2 
a +∞  1 
b −a

Bài tập
+∞
dx +∞ π
1/ ∫ = [ arctan x ] 0 = arctan ( +∞ ) − arctan ( 0 ) =
2 2
0 1+ x
0
dx 0 π
2/ ∫ = [ arctan x ] −∞ = arctan ( 0 ) − arctan ( −∞ ) =
2 2
−∞ 1 + x

+∞ +∞ +∞ if p < 1 +∞
 x1−p 
dx  1− p dx +∞
3/ ∫ =  = a With p = 1: ∫ = ( ln x ) a = +∞
x p

 1 − p  a  if p > 1 x
a 1 − p a


28
 +∞
b
*I= ∫ eax .sin bx.dx =
0 a 2 + b2
1 / I = ∫ e−ax .sin bx.dx dat u = e−ax , dv = sin bx.dx
cos bx
⇒ du = −a.e−ax , v = ∫ sin bx.dx = −
b
e−ax .cos bx a
⇒ ∫ e−ax .sin bx.dx = − − ∫ cos bx.e−ax .dx
b b
Tính ∫ e−ax .cos bx.dx dat u = e−ax , dv = cos bx.dx
sin bx
⇒ du = −a.e−ax , v = ∫ cos bx.dx =
b
−ax e−ax .sin bx a −ax
⇒ ∫e .cos bx.dx = + ∫ e .sin bx.dx
b b

−ax −e−ax .cos bx a  e−ax .sin bx a −ax 

⇒ I = ∫e .sin bx.dx = −  + ∫ e .sin bx.dx 
b b  b b 

−b.e−ax .cos bx a.e−ax .sin bx a2
I= − − .I + C
b2 b2 b2
⇒ b2 .I = −b.e−ax .cos bx − a.e−ax .sin bx − a 2 .I

ax −e−ax ( a.sin bx + b.cos bx )

⇒ I = ∫ e .sin bx.dx = +C
a 2 + b2
+∞ +∞
 −e−ax ( a.sin bx + b.cos bx )  b
ax
⇒ I = ∫ e .sin bx.dx =   =
2 2
0 
 a + b  a 2 + b2
0

1/ Xét sự hội tụ của các tích phân suy rộng:

29
 +∞ +∞ +∞
dx dx dx
1/ I = ∫ 2 3 2
< ∫ 2
mà tích phân ∫ 2
hôi tu ⇒ I hoi tu
1 a+x . b+x 1 1
x.x 3 x.x 3
3  3 
+∞  x2
x 2 .dx 1 x. x
2/ J = ∫ , ta có : lim  ÷  = lim = +∞
1 1+ x
2 x →+∞ 1+ x


2 x



x →+∞ x 1+ x 2
( )
+∞
dx
mà tích phân ∫ x
phân kì ⇒ tích phân J phân kì
1

1 1−c
dx dx 1−c π
3/ ∫ = lim ∫ = lim ( arcsin x ) 0 = lim arcsin ( 1 − c ) =
2 c →0 1 − x2 c→0 c →0 2
0 1− x 0
0 0
dx dx π
4/ ∫ = lim ∫ = lim  − arcsin ( −1 + c )  =
2 c→0   2
2 c→0
−1 1 − x −1+ c 1 − x
b
dx
5 / Xét su hoi tu cua tích phân I = ∫
m
a ( b − x)
( a < b, m > 0 ) , x = b là 1 diem bat thuong
b −c
b −c  − ( b − x ) − m +1 
−d ( b − x )
I = lim ∫ = lim  
m −m + 1
a ( b − x)
c→0 c →0  
 a
b −c
 ( b − a ) − m +1   1 ( b − a)
− m +1 
= lim   = lim  − 
c→0  ( m − 1)  c→0  ( m − 1) c m −1 ( m − 1) 
 a  

− m +1  ( b − a ) − m +1
( b − a) 1  khi 0 < m < 1
= + lim c− m +1 ⇒ I =  ( 1 − m )
( 1 − m) ( m − 1) c→0 
+∞ khi m > 1

30
 1
f ( x ) .dx
6 / Xét su hoi tu cua tích phân : I = ∫
2
0 1− x
trong dó f ( x ) là hàm so liên tuc trên [ 0,1]
dx cos a.da
dat x = sin a ⇒ dx = cos a.da, = = da,
2 2
1− x 1 − sin a
π
c
f ( x) arcsin c 2
I = lim ∫ = lim ∫ f ( sin a ) .da = ∫ f ( sin a ) .da
c→1− 0 1 − x 2 c→1− 0 0

1
( − ln x ) .dx
7/ J=∫
0 xp
1
( − ln x ) .dx 1 1 −du
7/ J=∫ doi bien : u = ⇒ x = ⇒ dx = , khi x → 0+ , u → +∞
0 xp x u u 2

1  − ln u −1 
 ( )   −du  = 1 −u p .ln u.du = +∞ up−2 .ln u.du
khi x → 1, u → 1 ⇒ J = ∫ u −p
 2 
 u 
∫ u2
∫
+∞ +∞ 1
c
p−2
J = lim ∫x .ln x.dx ( because tích phân xác dinh ko phu thuoc bien )
c→+∞
1

−1 p−2 p−2 x p−1

dat u = ln x ⇒ du = x .dx, dv = x .dx ⇒ v = ∫ x .dx =
p −1
c
c  ln x.x p−1  c p−2
x .dx
⇒ J = u.v − lim ∫ v.du = lim   − lim ∫
c→+∞ c→+∞  p − 1  c→+∞ p −1
1 1 1
c
 ln x.x p−1 x p−1 
= lim  − 
c→+∞  p − 1 2
( p − 1) 1

 ln c.cp−1 cp −1 + 1  −1
J = lim  −  ⇒ J hoi tu with 0 < p < 1, J =
c→+∞  p − 1 ( p − 1) 2  ( p − 1) 2


31
 1
dx
8/ I= ∫ , ta có 1 − x 2 ≥ 1 − x ⇔ x − x 2 ≥ 0 ⇔ 0 ≤ x ≤ 1
4 2
0 1− x
1
dx
1
−d ( 1 − x )
⇒ with x ∈ [ 0,1] , I = ∫ <∫
4 2 41− x
0 1− x 0
1 1
 1 
− +1  4 3
−d ( 1 − x )  − ( 1 − x ) 4   −4 ( 1 − x )  = 4
1
mà K = ∫ =  =
41− x 1  3  3
0  − +1   0
 4 0  
⇒ tích phân K hoi tu ⇒ tích phân I hoi tu

π
2
p
9/ I= ∫ ( tan x ) .dx
0
khi p < 0 thì tích phân J có điểm bất thường là x = 0, khi p > 0 thì tích phân J có điểm bất
π
thường là x =
2
 
 
 p 1   p 1 
Ta có : lim ( tan x ) ÷  = 0 limπ ( tan x ) ÷
x →0  p
x  p 
x→  π  
2  − x
 2  
   p
p  π
 ( sin x ) .  − x  
 p 
( sin x ) 1  = lim  2   =1
= lim  ÷ 
π p p p 
x →  ( cos x ) π   x→ π    π   
2  − x 2 sin
   2
− x 
 2     

32
 π π 
 dat t = − x, khi x → , t→0 
2 2
 
  p  
   π − x    tp  
 ⇒ lim   2  
= lim   = 1
 π  p  t →0  ( sin t ) p  
 x → 2   sin  π − x      
    2  
  
 
π π π
2 dx 2 dx 2
p
mà tích phân and ∫ hoi tu ⇒ I = ( tan x ) .dx hoi tu
∫ ∫
p p
0x 0  π − x 0
 
2 

1
b −1
10 / I = ∫ x a −1 ( 1 − x ) .dx
0
with a > 1 and b > 1 thì I hội tụ, with a < 1 điểm x = 0 là điểm bất thường, with b < 1 điểm x =
1 là điểm bất thường. Phân tích I thành 2 tích phân:
1 0,5 1
a −1 b −1 a −1 b −1 b −1
I = ∫x (1− x) .dx = ∫ x (1− x) .dx + ∫ x a −1 ( 1 − x ) .dx
0 0 0,5
0,5
b −1
I1 = lim ∫ x a −1 ( 1 − x ) .dx
c→0+ c

a −1 b −1 ( 1 − x ) b−1 b −1
with a < 1, dk de I1 hoi tu : x (1− x) = < (1− x)
x1−a
⇔ x1−a > 1, x ∈ [ 0,1] ⇒ 1 − a < 1 ⇔ a > 0 vay tích phân I1 hoi tu khi a > 0

c
b −1
I2 = lim ∫ x a −1 ( 1 − x ) .dx
c→1− 0,5

a −1 b −1 x a −1
with b < 1, dk de I2 hoi tu : x (1− x) = < x a −1
( 1 − x ) 1−b
1− b
⇔ (1− x) > 1, x ∈ [ 0,1] ⇒ 1 − x ∈ [ 0,1] ⇒ 1 − b < 1 ⇔ b > 0
vay tích phân I2 hoi tu khi b > 0
Vậy tích phân I hội tụ khi a > 0 and b > 0

33
 +∞
11/ L = ∫ x a .e− bx
0
+∞
11/ L = ∫ x a .e− bx 0 ≤ a, b ∈ R, ta có :
0

 a − bx 1 
K = lim  x .e ÷ = lim   = lim
 a +2 ' 
 x

 xa +2 


( )

x →+∞  x 2  x →+∞  e bx  x →+∞  ebx ' 
  ( )
 ( a + 2 ) x a +1 
'
= lim   dùng quy tac LHospital a + 2 lan ta có :
x →+∞  b.e bx 
 
( a + 2 ) !x a −[ a ]
K = lim with sign [ a ] là phân nguyên cua a, [ a ] < a < [ a ] + 1
x →+∞ ba + 2 .ebx

'
dùng quy tac LHospital thêm 1 lân nua ta dc :

( a + 2 ) !x a −[ a ] −1
K = lim =0 ( because a − [ a ] − 1 < 0 )
x →+∞ ba + 2 .ebx
+∞ +∞
 1 dx
mà tích phân ∫ = −  = 1 hoi tu ⇒ tích phân L hoi tu
2  x
1 x 1

+∞
12/ Xét sự hội tụ của tích phân: I = ∫ x p−1.e− x .dx
0
+∞
12 / Xét su hôi tu cua tích phân I = ∫ x p −1.e− x .dx
0
with p ≥ 1 so tích phân I hoi tu, with p < 1 so x = 0 là diem bat thuong cua I
1 +∞
p −1 − x
Phân tích I thành 2 tích phân : I = ∫ x .e .dx + ∫ x p −1.e− x .dx
0 1
1

I1 = ∫ x p −1.e− x .dx, ta có : lim  x p−1.e− x ÷
x →0 
1
x1−p
 0 −x
 = lim x .e
 x → 0
(
=1 )
0
1 1  x −1+ p+1 
1 1
dx dx 1 cp  with p > 0
J1 = ∫ = lim ∫ = lim   = − lim = p
1− p 1− p  
0x c→0+ c x c →0 +  p +
c p c→0 p −∞ with p < 0

34
 1
So I1 = ∫ x p−1.e− x .dx hôi tu with p > 0
0
+∞  x p +1 
p −1 − x  p−1 − x 1 
I2 = ∫ x .e .dx, ta có: lim  x .e ÷
x →+∞ 
 = lim 
x 2  x →+∞  e x 
=0
1
+∞
dx
mà J 2 = ∫ 2
hoi tu ⇒ I2 hôi tu voi moi p. So I = I1 + I 2 hôi tu with p > 0
1 x

+∞
13/ Xét sự hội tụ của tích phân: I = ∫ sin x 2 .dx
0
+∞
13 / Xét su hoi tu cua tích phân I = ∫ sin x 2 .dx,
0
dt
doi bien : x = t ⇒ dx =
2 t
+∞ +∞
1  sin t.dt sin t.dt 
1
1 sin t.dt
⇒I=
2 ∫ t
= ∫
2 t
+ ∫
t


0 0 1
1
sin t sin t sin t.dt
Because lim = lim . t = 0 nên tích phân I1 = ∫ hôi tu
t →0 t t →0 t t
0

+∞ +∞
sin t.dt d ( cos t )
I2 = ∫ t
=− ∫ t
1 1
1
− −1
1 − t 2 .dt −dt
u= ⇒ du = = , dv = d ( cos t ) , v = cos t
t 2 2t. t
 cos t +∞  −1  +∞ cos t.dt   cos t 
+∞
1
+∞
cos t.dt

⇒ I2 = −   − 2  ∫  = −  −2 ∫
 t 1   0 t. t   t 1 t. t
 0
+∞
cos t 1 cos t.dt
Because
t. t
≤
t. t
, so I3 = ∫ t. t
hôi tu tuyêt dôi
0
+∞
⇒I= ∫ sin x 2 .dx hôi tu
0

35
 π
2
( sin x ) 2 2 ( sin x ) 2
14 / I = ∫ e .dx, ta có : 0 ≤ ( sin x ) ≤ 1 ⇒ e ≤ e
0
≤e
0
π π π π
2 2 2 2
sin x ) 2 π sin x ) 2 π
⇒ 1 ∫ dx ≤ ∫ e( .dx ≤ e ∫ dx ⇔ ≤ ∫ e( .dx ≤ e.
2 2
0 0 0 0
18
cos x.dx cos x 1
15 / I = ∫ , ta có < < 10−4 = 10−2 ,
4
10 1 + x 1 + x4 1 + 104
18 18
cos x.dx −2 −2
x ∈ [ 10,18] ⇒ ∫ < 10 ∫ dx = 8.10
4
10 1 + x 10

2/ Tính các tích phân sau

b
dx
1/ I = ∫ =π
a ( x − a) ( b − x)
b
dx
1 / Calculate I = ∫ change variable : x = a.cos 2 c + b.sin 2 c
a ( x − a) ( b − x)
⇒ dx = −2a.cos c.sin c.dc + 2b.sin c.cos c.dc = 2sin c.cos c ( b − a ) .dc

( x − a ) = a.cos2 c + b.sin 2 c − a = a ( cos2 c − 1) + b.sin 2 c = sin 2 c ( b − a )

( b − x ) = b − a.cos2 c − b.sin 2 c = b ( 1 − sin 2 c ) − a.cos2 c = cos2 c ( b − a )
⇒ ( x − a) ( b − x) = ( b − a ) 2 .sin 2 c.cos2 c = ( b − a ) .sin c.cos c
π π
π 2 2sin c.cos c ( b − a ) .dc 2
x = a ⇒ c = 0, x = b ⇒ c =
2
I= ∫ ( b − a ) .sin c.cos c = 2 ∫ dc = π
0 0

36
 +∞
dx π
2/ I= ∫ 4
=
2 2
0 1+ x
+∞
dx 1
2 / Calculate I = ∫ 4
, change variable x =
t
0 1+ x
0
−dt  −dt 
1
⇒ dx =
t2
⇒I= ∫ −4  2 
+∞ 1 + t  t 
+∞ +∞ +∞
t 4 .dt x 2 .dx
I= ∫
dt
= ∫ ( nhân tu và mau cho t ) , I = ∫
4
2
0 t 1+ t
−4
( ) 2
0 t 1+ t
4
( ) (
0 1+ x
4
)
+∞
dx
+∞
x 2 .dx (
+∞ 1 + x 2 .dx )
⇒ 2I = ∫ + ∫ = ∫
0 1+ x
4
(
0 1+ x
4
) 0 ( 1 + x4 )
1  
1 (
+∞ 1 + x 2 .dx ) 1  x2 
+∞ 1 +
 .dx
⇒I= ∫ = ∫
2
0 ( 1 + x4 ) 2 
0  x2 +
1 

 x2 

1
doi bien z = x − ⇒ dz = dx +
dx dx 1 + x
=
2
,
( )
x x2 x2
khi x → 0+ , z → −∞, khi x → +∞, z → +∞
2
2  1 1 1
x + =  x −  + 2x. = z 2 + 2,
x2  x x
+∞ +∞
1 1 
dz z  π
⇒I=
2 ∫ z2 + 2 = 2 2 arctan 2  = 2 2
−∞ −∞

37
 +∞
ln x
3/ ∫ 2
.dx = 0
0 1+ x
+∞
ln x 1 −du 1
3 / Calculate ∫ 2
.dx change variable: x =
u
⇒ dx =
u2
, ln x = ln   = − ln u
u
0 1+ x
when x → +∞, u → 0, when x → 0+ , u → +∞
+∞ 0 +∞ +∞
ln x  du  − ln u
ln u ln x
⇒ ∫ .dx = ∫ . −  = − ∫ .du = − ∫ .dx
2 2 2 2 2
0 1+ x +∞ 1 +  1   u  0 1+ u 0 1+ x
 
u
+∞
ln x
⇒ 2. ∫ 2
.dx = 0
0 1+ x

 x b 
b a
e − ex 
4 / K = ∫  .dx = 0
 x 
a 
 
 x b   x   b 
b a
e − ex   ea   ex 
b b
K = ∫  .dx = ∫   .dx − ∫   .dx = I − J
x x x
a  
 a  
 a  

     
2
 ab 
b u b.dx du 2
x .du   .du −ab.du a.b
= − 
u
Put = ⇒ − = ⇒ dx = − = ,x= ,
x a x2 a ab ab u2 u
when x → b, u → a, when x → a, u → b
 b u
b x  a u  b a
e u  −ab.du  e
J=  ∫  dx =  e a .  ∫  = ∫
du = I ⇒ K = I − I = 0
x  ab  2 u
a  
 b 
 u  a
 

38
 +∞ 2 π
5/ I= ∫ e− x .dx =
2
0
+∞ +∞
−x2 −x −x2
2
with we have : x > 1, x > x ⇒ − x < − x ⇒ e 2
<e ⇒ ∫ e .dx < ∫ e− x .dx,
0 0
+∞
and J = ∫ e− x .dx is convergence.
0
c
( ) 0 = c→+∞
−x c
J = lim ∫ e . − d ( − x ) = lim −e − x lim  −e− c + e0  = 1,
c→+∞ c→+∞  
0
+∞ 2
So I = ∫ e− x .dx is convergence
0
Consider function f ( t ) = ( 1 + t ) .e− t ,

( )
'
we have : f ' ( t ) = ( 1 + t ) .e− t + ( 1 + t ) . e− t = e− t − ( 1 + t ) .e− t = t.e− t
'

f ' ( t ) = 0 ⇔ t = 0, f '' ( t ) = e− t − t.e− t ⇒ f '' ( 0 ) = 1 > 0

⇒ f max = f ( 0 ) = 1 ⇒ ( 1 + t ) .e− t < 1
Replace t = ± x 2 , we obtain 2 inequality :

( ) ) (
2 2 2 1
1 − x 2 .e x < 1 and 1 + x 2 .e− x < 1 ⇒ 1 − x 2 < e− x <
1 + x2

With 0 < x < 1 có : e− n.x > ( 1 − x 2 ) ,

2 n 2 1
with x > 0: e− n.x <
( 1 + x2 )
n

Consider: xem xét, obtain: thu được, inequality: bất đẳng thức, convergence: sự hội tụ.

39
 1 1 +∞ +∞
⇒ ∫ 1− x ( 2 n
) .dx < ∫ e − n.x 2
.dx < ∫ e − n.x 2
.dx < ∫
dx

( )
n
0 0 0 0 1 + x2

+∞ 2
I1 = ∫ e− n.x .dx, doi bien u = x n
0
+∞ +∞
u du 1 −u 2 1 2
⇒x= ⇒ dx = ⇒ I1 = ∫ e .du = ∫ e− x .dx ( 1)
n n n 0 n 0
1
( )
n
I2 = ∫ 1 − x 2 .dx, doi bien x = cos t
0
π
⇒ dx = − sin t.dt, khi x → 0 ⇒ t = arccos x → ,
2

0
∫( )
n
khi x → 1 ⇒ t → 0 ⇒ I2 = 1 − cos 2 t . ( − sin t.dt )
π
2
π
2
2n +1 2n!!  n 
= ∫ ( sin t ) .dt =
( 2n + 1) !!
( 2)  2n!! = 2.4.6...2n = ∏ 2i 
 
0  i =1 

+∞
dx −dt
I3 = ∫ , doi bien x = cot t ⇒ dx = ,
( 2 n
)
2
0 1+ x sin t

1 1 1
= = = sin 2 t
( 1 + x2 ) 1 + cot t 2
1+
cos t 2

sin 2 t
π
khi x → 0 ⇒ t → 0, khi x → +∞ ⇒ t → ,
2
π
2n
0
( sin t ) . ( −dt ) 2
2n − 2 ( 2n − 3) !! π
⇒ I3 = ∫ sin 2 t
= ∫ ( sin t ) .dt = . ( 3)
( 2n − 2 ) !! 2
π 0
2

40
 +∞
2n!! 1 −x 2 ( 2n − 3) !! π
( 1) + ( 2 ) + ( 3) ⇒
( 2n + 1) !! n 0∫
< e .dx < .
( 2n − 2 ) !! 2
2  +∞ 2 2
 2n!!  2   ( 2n − 3) !!  π2
− x
⇒ n   <  ∫ e .dx  < n   .
 ( 2n + 1) !!  
 0

  ( 2n − 2 ) !!  4
2  +∞ 2 2
 2n!!   n ( 2n − 1)  ( 2n − 3) !!  π2
n 1 −x2
⇔ . .   < ∫ e
 .dx  <   . ( 4)
2n + 1 ( 2n + 1)  ( 2n − 1) !!    ( 2n − 1)  ( 2n − 2 ) !!  4
 0 

2 2
 2n!!  1  ( 2n − 2 ) !!  1 π
Wallis formula : lim   = lim   =
n →+∞  ( 2n − 1) !!  2n + 1 n →+∞  ( 2n − 3) !!  2n − 1 2

 ( 2n − 3) !!  2  n   n  1
⇒ lim   ( 2n − 1) = , lim   = lim  =
n →+∞  ( 2n − 2 ) !!  π n →+∞  2n + 1  n →+∞  2n + 1  2
+∞ +∞ 2
π  2  π 2 π
( 4 ) ⇔ <  ∫ e .dx  < ⇒ ∫ e− x .dx =
− x
4 4 2
 0  0

2 2
 2n!!  1  ( 2n − 2 ) !!  1 π
6 / Wallis formula : lim   = lim   =
n →+∞  ( 2n − 1) !!  2n + 1 n →+∞  ( 2n − 3) !!  2n − 1 2
π π π
2 2 2
2n +1 2n 2n −1
Cm : Ta có ∫ ( sin x ) .dx < ∫ ( sin x ) .dx < ∫ ( sin x ) .dx
0 0 0
2n!! ( 2n − 1) !! π ( 2n − 2 ) !!  n 
⇒ < . <  2n!! = ∏ 2i 
( 2n + 1) !! 2n!! 2 ( 2n − 1) !! 


i =1 
2 2
 2n!!  1 π  2n!!  1
⇒  . < <  .
 ( 2n − 1) !!  ( 2n + 1) 2  ( 2n − 1) !!  2n
2 2
 2n!!  1  2n!!  1
mà lim   . = lim   . =I
n →+∞  ( 2n − 1) !! ( 2n + 1) n →+∞  ( 2n − 1) !! 2n
2 2
π  2n!!  1 π  2n!!  1 π
⇒ < lim   . < ⇒ I = lim   . =
2 n →+∞  ( 2n − 1) !! ( 2n + 1) 2 n →+∞  ( 2n − 1) !! ( 2n + 1) 2

41
 n −1
n − cos x ( sin x ) + ( n − 1) In −2
* In = ∫ ( sin x ) .dx =
n
n n −1 n −2
* In = ∫ ( sin x ) .dx dat u = ( sin x ) ⇒ du = ( n − 1) ( sin x ) .cos x
dv = sin x.dx ⇒ v = − cos x
n −1 n −2
⇒ In = − cos x ( sin x ) + ( n − 1) ∫ ( sin x ) .cos2 x

* ( n − 1) ∫ ( sin x )
n −2
.cos 2 x.dx = ( n − 1) ∫ ( sin x )
n −2
( )
. 1 − sin 2 x .dx

(
= ( n − 1) ∫ ( sin x )
n −2
− ( sin x )
n
) .dx = ( n − 1) ( I n − 2 − In )
n −1
⇒ In = − cos x ( sin x ) + ( n − 1) ( I n −2 − In )
n −1
⇒ n.I n = − cos x ( sin x ) + ( n − 1) I n −2

n
π π
∏ ( 2i − 1)
2
2n
2
2n i =0 π ( 2n − 1) !! π
* J 2n = ∫ ( sin x ) .dx = ∫ ( cos x ) .dx = n 2
=
2n!! 2
.
0 0
∏ 2i
i =1
n
π
2 ∏ 2i
2n +1 i =1 2n!!
* J 2n +1 = ∫ ( sin x ) .dx =
n
=
( 2n + 1) !!
0
∏ ( 2i + 1)
i =0
π π
 − cos x ( sin x ) n −1  2
2
n ( n − 1) J n −2 ( n − 1) J n −2
* Jn = ∫( )
sin x .dx = 
 n
 +
 n
=
n
0  0
π
2 π 1 π ( 2n − 1) J n −2
J o = ∫ dx = , J 2 = J o = ,...J 2n =
2 2 4 2n
0
n
π π
∏ ( 2i − 1)
2
2n
2
2n π ( 2n − 1) !! π
⇒ J 2n = ∫ ( sin x ) .dx = ∫ ( cos x ) .dx = i =0 = .
n 2 2n!! 2
0 0
∏ 2i
i =1

42
 2π π /2 π 3π /2
2n 2n 2n 2n
⇒ ∫ ( sin x ) .dx = ∫ ( sin x ) .dx + ∫ ( sin x ) .dx + ∫ ( sin x ) .dx
0 0 π /2 π
2π π /2
2n 2n 4 ( 2n − 1) !! π
+ ∫ ( sin x ) .dx = 4 ∫ ( sin x ) .dx = 2n!!
.
2
3π/2 0

π /2
π /2 J 2n.J 2n −1
J1 = ∫ sin x.dx = [ − cos x ] 0 = 1, J3 = 1 ,..., J 2n +1 =
2 2n + 1
0
n
π /2 ∏ 2i
2n +1 i =1 2n!!
⇒ J 2n +1 = ∫ ( sin x ) .dx =
n
=
( 2n + 1) !!
0
∏ ( 2i + 1)
i =0
π/2 π /2 0 n
n π n   π 
Jn = ∫ ( sin x ) .dx dat t = − x ⇒ dt = −dx ⇒
2 ∫ ( sin x ) .dx = − ∫  sin  − t   .dt
 2 
0 0 π /2 
π /2 π /2
n n
= ∫ ( cos t ) .dt = ∫ ( cos x ) .dx
0 0

2π π /2 π 3π /2
2n +1 2n +1 2n +1 2n +1
⇒ ∫ ( sin x ) .dx = ∫ ( sin x ) .dx + ∫ ( sin x ) .dx + ∫ ( sin x ) .dx
0 0 π /2 π
2π π /2
2n +1 2n +1 2n!!
+ ∫ ( sin x ) .dx = 4 ∫ ( sin x ) .dx = 4 ( 2n + 1) !!
3π/2 0

43
 +∞
te− t π2
7/ I= ∫ 1 − e−2t
.dt =
8
0
+∞
te− t π2
7/ I= ∫ 1− e −2t
.dt =
8
0
+∞ 1 − e−2k.n.t
Since ∑e
k =0
−2kt
= lim
n →+∞ 1 − e −2t
=
1− e
1
−2t ( because e−2kt ∈ [ 0,1] ) ,
+∞ +∞ ∞ ∞ +∞
te− t −( 2k +1) t
t.e (
− 2k +1) t
I= ∫ −2t
.dt = ∫ ∑ t.e dt = ∑ ∫ dt
0 1− e 0 k =0 k =0 0
du
then put u = ( 2k + 1) t ⇒ dt =
( 2k + 1)
∞ +∞ ∞
1 1 3 π2
= ∑ . ∫ u.e− u du = ∑ = ζ (2) = .
2 2 4 8
k =0 (2k + 1) 0 k =0 (2k + 1)

Put dx = e− u .du ⇒ x = − ∫ e− u .d ( −u ) = −e − u , and put y = u ⇒ dy = du

+∞ +∞ +∞ +∞ +∞
+∞
∫ y.dx = [ x.y ] 0 − ∫ x.dy =  −u.e− u  + ∫ e− u .du = 0 +  −e− u  =1
 0  0
0 0 0

( u ) 'u
lim u.e −u
= lim
u
= lim = lim
1
=0 ( LHospital
'
formula )
u →+∞ u →+∞ e u
e ( )
u →+∞ u '
u
u →+∞ e u

44
 1
( −1) n .n!
n
* ∫ x . ( ln x ) .dx =
a

0 ( a + 1) n +1
1
1
n
1 1  x a +1  1
* I = ∫ x . ( ln x ) .dx, Consider integral : I ( a ) = ∫ f ( x,a ) .dx = ∫ x .dx = 
a a
 =
0 0 0  a + 1  0 a + 1

f 'a ( x, a ) = x a .ln x continuos ∀x ∈ (0, 1],

there is discontinuity which should be omitted at x = 0, because : lim x a .ln x = 0
x →0
1
( −1) 1 '' 1
2 ( −1) 2 .2
⇒ I ( a ) = ∫ x .ln x.dx =
' a
, I ( a ) = ∫ x . ( ln x ) .dx =
a
,
2 3
0 ( a + 1 ) 0 ( a + 1)
3 n
(I 3) ( a ) = x a . ( ln x ) 3 .dx = ( −1) .2.3 ,..., I( n ) ( a ) = x a . ( ln x ) n .dx = ( −1) .n!
1 1
∫ 4 ∫ n +1
0 ( a + 1) 0 ( a + 1)
Discontinuity: điểm gián đoạn, omitte: bỏ qua, consider: xem xét.
1
−1
* ∫ x n .ln x.dx =
0 ( n + 1) 2
1 2
π2
t log t
8/ I= ∫ .dt = −1
2 8
0 t −1
1 2
π2
t log t
8/ I= ∫ .dt = −1
2 8
0 t − 1
+∞ −1
Since ∑ t 2k = with t ∈ [ 0,1]
k =0 t2 −1
+∞ 1 +∞ 1 π2
⇒ I = − ∑ ∫ t 2k + 2 .ln t.dt = ∑ = −1
2
k =0 0 k =0 ( 2k + 3) 8

45
3/ Dùng định nghĩa tính các tích phân:
2
1 / I = ∫ e x .dx, xét hàm so f ( x ) = e x , x ∈ [ 1, 2] ,
1
f ( x ) liên tuc trên doan [ 1, 2] nên kha tích
trên doan [ 1, 2] . Chia doan [ 1, 2] thành n doan bang nhau boi hê phân diem :
1 2 i n 1
x o = 1, x1 = 1 + , x 2 = 1 + ,...x i = 1 + ,..., x n = 1 + = 2, ∆x i = ,
n n n n n
n i
1 n 1+ n
choose ci = x i , ⇒ I = lim ∑ e .∆x i = lim ∑e xi
n →+∞ i =1 n →+∞ n i =1
i
e n n
= lim ∑
n →+∞ n i =1

n →+∞ 


1 
e = e lim ( e − 1) ÷  n e − 1 ÷  
n 
( )
 1 
'
( ) ( )
 n 1 '
n
Because lim  e − 1 ÷  = lim  e − 1 ÷   
n →+∞  n  n →+∞  n nn
 
 1  ' 1 
'
  −1   −1  
= lim   . e ÷    = lim   .n e ÷ 
n n
  = lim e = 1
n →+∞  n  n 2
 n  n  n →+∞  n  2
  n   n →+∞
2
⇒ I = ∫ e x .dx = e ( e − 1)
1

b
dx 1
2/ I=∫ ( a < b ) , Xét hàm so f ( x ) = , x ∈ [ a, b ] .
2
ax x2
Chia [ a, b ] thành n doan bang nhau
boi hê phân diem : x o = a, x1 = a + ∆x, x 2 = a + 2∆x,...
n( b − a)
x i = a + i.∆x, x n = a + n.∆x = a + =b
n
b−a
∆x = , choose ci ∈ [ x i , x i +1 ] , ci = x i .x i +1
n
1 1 1 1  1 1 
⇒ f ( ci ) = = = =  − 
ci 2 x i .x i +1 ( a + i.∆x ) ( a + ( i + 1) ∆x ) ∆x  a + i.∆x a + ( i + 1) ∆x 

46
 b n −1 n −1 1  
dx 1 1
⇒I=∫
2
= lim
n →+∞
∑ f ( ci ) ∆x = n→+∞
lim ∑  −  .∆x
∆x  a + i.∆x a + ( i + 1) ∆x 
ax i =0 i =0  
n −1  1 1  1 1
I = lim ∑ − = −
∆x →0 i =0  a + i.∆x a + ( i + 1) ∆x  a b

1
3 / I = ∫ a x .dx, Xét hàm so f ( x ) = a x , x ∈ [ 0,1] , f ( x ) kha tích trên doan [ 0,1]
0
Chia doan [ 0,1] thành n doan bang nhau boi hê phân diêm :
x o = 0, x1 = 0 + ∆x, x 2 = 0 + 2∆x,..., x i = 0 + i.∆x,...,
1 1
x n = 0 + n.∆x = n. = 1, ∆x =
n n
n n 1
Choose ci = x i ⇒ I = lim
n →+∞ i =1
∑ f ( ci ) .∆x = lim
n →+∞
∑ a xi .
n
i =1

 1 n   1 
n i
   n 
1   − 1 :  a − 1  
= lim ∑a n = lim   a n 
n →+∞ n i =1 n →+∞   
 
1 
     n  

'
 1 
 1
1 a n − 1  1
'
    .a n .ln a
a −1
n  n nn
Because lim = lim = lim
n →+∞ 1 n →+∞  1 ' n →+∞ 1
'
n    
nn n n
1 1
a −1
= lim a .ln a = ln a ⇒ I = a x .dx =
n
∫
n →+∞ ln a
0

47
4/ Tính các đạo hàm:
y x
d t2 d t2 x2
dx ∫ dx ∫
1/ e .dt = − e .dt = − e
x y

x3 a x3  x2 x3
d dt d  dt dt  d dt d dt
2/ I= ∫ = ∫
dx 2 1 + t 4 dx  2 1 + t 4
+ ∫
4
=−
dx ∫ 4
+
dx ∫ 4
x  x a 1 + t  a 1+ t a 1+ t

x2  x2 
I1 = −
d
∫
dt
=
d 
∫ ( )
dt  2 '
. x =
2x
dx
a 1+ t
4
( )

d x2  a 1 + t4 



x
1 + x2( )
4

 x3   x3 
I2 =
d 
∫
dt = d 
∫
dt
( )
 . x3 '
dx 
 a 1+ t
4 
 ( )

 d x3  a 1 + t 4




x

5/ Tính các giới hạn

 1 1 1 1 
1 / I = lim  + + + ... +  ( a > 0, b > 0 )
n →+∞  n.a n.a + b n.a + 2b n.a + ( n − 1) b 
 
1 1 1 1 1 
I = lim  + + + ... + ,
n →+∞ n  a a + b a + 2b
a+
( n − 1) b 
 n n n 
1 i.b 1 n −1
Xét hàm so f ( x ) = , x ∈ [ 0,1] , Dat ci = , ∆x = ⇒ I = lim ∑ f ( ci ) .∆x
a + b.x n n n →+∞ i =1

 a
1 1 dx +  1
dx 1  b 1   a 
=∫
a + b.x b ∫ x + a
= = . ln  x +  
b   b 0
0 0
b
1 a+b  a  1  a + b 
I = ln   − ln    = .ln  
b  b   b  b  a 

48
 1 1 2 n
2 / I = lim  1 + + 1 + + ... + 1 +  , Xét hàm sô f ( x ) = 1 + x , x ∈ [ 0,1]
n →+∞ n  n n n
1
 1 
+1
n 1
 ( x + 1) 2 
i
n
1
Dat x i = , ∆x = ⇒ I = lim ∑ f ( x i ) .∆x = ∫ x + 1.dx = 
n n →+∞ i =1 1 
2
= 2 2 −1
3
( )
0  +1 
 2 0

1 n ( 2n ) ! 4
3 / lim =
n →+∞ n n! e
1 n ( 2n ) ! 1 n  n + 1  n + 2   n + n  n
 i
3 / In = = ( n + 1) ( n + 2 ) ...( n + n ) = n    ...   = n ∏ 1 + 
n n! n  n  n   n  i =1  n

1  n  i  1 n  i
⇒ ln In = .ln  ∏ 1 +   = .∑ ln 1 + , Xét hàm sô f ( x ) = ln ( 1 + x ) , x ∈ [ 0,1]
n  i =1  n   n i =1  n 
n 1
i 1 1  i
Put x i = , ∆x = ⇒ lim ( ln In ) = lim ∑ ln 1 +  = ∫ ln ( 1 + x ) .dx
n n n →+∞ n n →+∞ i =1  n 
0
dx
Put u = ln ( 1 + x ) ⇒ du = , dv = dx = d ( x + 1) ⇒ v = x + 1,
1+ x
1 1 1
1 4
⇒ ln ( 1 + x ) .dx = u.v − v.du = ( x + 1) .ln ( 1 + x )  − dx = 2ln 2 − 1 = ln 22 − ln e = ln
∫ ∫ ∫
0 e
0 0 0
4 4
lim ( ln In ) = ln ⇒ lim I n =
n →+∞ e n →+∞ e

b
1  n  a b
 a + b   a + b 
4 / lim n ∏ ( n.a + i.b )  =   . 
n →+∞ n  i =1   a   e 
 
b c3 − c 2
1  n  1  n 
4 / I n =  n ∏ ( n.a + i.b )  =  n ∏ ( n ( c1 + c2 ) + i ( c3 − c 2 ) ) 
n  i =1  n  i =1 
   
tách a = c1 + c2 , b = c3 − c 2
⇒ a − c1 = c3 − b = c2 , c1 = a − c2 , c3 = b + c 2 ⇒ c1 + c3 = a + b
c3 −c2 c3 −c2
 n  n( c + c ) + i( c − c )     n i( c − c )  n
1 2 3 2
In =  n ∏   =  ∏  c1 + c 2 + 3 2  
 
 i =1 

n    i =1 n  

49
 c3 −c2
 n  i ( c3 − c2 )   n c3 − c2  n  i( c − c ) 
ln In = ln  ∏  c1 + c2 +   = .ln  ∏  c1 + c2 + 3 2  
  n n   n
 i =1   i =1 
c3 − c2 n  i( c − c ) 
ln In = .∑ ln  c1 + c2 + 3 2 ,
n i =1  n 

c −c
Xét hàm sô f ( x ) = ln ( c1 + x ) , x ∈ [ c2 , c3 ] , ∆x = 3 2 ,
n
c −c
x i = c2 + i.∆x = c2 + i. 3 2
n
n c3
⇒ lim ( ln In ) = lim ∑ f ( xi ) ∆x = ∫ ln ( c1 + x ) .dx,
n →+∞ n →+∞ i =1
c2
1
Dat u = ln ( c1 + x ) ⇒ du = ,
c1 + x

dv = dx = d ( c1 + x ) ⇒ v = c1 + x
c3 c3
c
⇒ ∫ ln ( c1 + x ) .dx = ( c1 + x ) ln ( c1 + x )  3 − ∫ dx
c2
c2 c2
= ( c1 + c3 ) ln ( c1 + c3 ) − ( c1 + c2 ) ln ( c1 + c2 ) − ( c3 − c2 )
= ( a + b ) .ln ( a + b ) − a.ln a − b
a+b a+b
= a. ( ln ( a + b ) − ln a ) + b. ( ln ( a + b ) − 1) = a.ln   + b.ln  
 a   e 
b
1  n 
lim ( ln I n ) = u ⇒ lim I n = lim n ∏ ( n.a + i.b ) 
n →+∞ n →+∞ n →+∞ n  
 i =1 
 a +b   a +b 
a.ln   b.ln    a + b a  a + b  b
=e  a  .e  e =
  . 
 a   e 

50
 n i
n2
i 1
5 / lim
n →+∞
∏  n  = 4
i =1 e

n i n
 i 
i  i  2 
5 / I n = n 2 ∏   = ∏   n 
i =1  n  i =1  n  

 n i 
  i  n2  1  n  i   1 n
i
i
⇒ ln In = ln  ∏    = ln  ∏    = .∑ i.ln  ,
2  n  2
 i =1  n   n  i =1    n i =1  
n
 
1
Xét hàm sô f ( x ) = ln x x = x.ln x, x ∈ [ 0,1] , ∆x = ,
n
n 1
i
x i = i.∆x = ⇒ lim ( ln I n ) = lim ∑ f ( x i ) ∆x = ∫ x.ln x.dx,
n n →+∞ n →+∞ i =1
0

dx x2
Dat u = ln x ⇒ du = , dv = x.dx ⇒ v =
x 2
1 1 1 1
 x 2 .ln x  1  x2  1
⇒ ∫ x.ln x.dx =   − ∫ x.dx =  −  = −
0  2  0 2 0  4  0 4
1
1 − 1
lim ( ln I n ) = − ⇒ I n = e 4 =
n →+∞ 4 4e

 ia  −
1
n  i a +1 
a +1 2
=e ( )
 
6 / lim ∏   n
n →+∞ i =1  n  
 

51
  ia   ia 
n 
 i  a +1    i  a +1
n 
6 / In = ∏   n  ⇒ ln In = ln    n ∏ 
i =1  n    i =1  n 



   
 n ia  n
1  i  = 1 . ia .ln  i ,
 n a +1 ∑
= ln ∏    
n k +1  i =1  n   i =1 n
 
a 1
Xét hàm sô f ( x ) = ln x x = x a .ln x, x ∈ [ 0,1] , ∆x = ,
n
1
i ia n
a
x i = i.∆x = ⇒ x i = , lim ( ln In ) = lim ∑ f ( x i ) ∆x = ∫ x a .ln x.dx,
n a
n n →+∞ n →+∞ i =1
0

dx a x a +1
Dat u = ln x ⇒ du = , dv = x .dx ⇒ v =
x a +1
1 1
1  x a +1.ln x  1
1  x a +1  1
a k
⇒ ∫ x .ln x.dx =   − ∫ x .dx =  −  =−
0  a + 1  0 a + 1 0  ( a + 1) 2 
  ( a + 1) 2 0
1
−
1 ( a +1) 2
lim ( ln In ) = − ⇒ In = e
n →+∞ ( a + 1) 2
2
n
a +1 3
.∑ ln 2  .ia = e ( )
1 i
7 / lim
n →+∞ n a +1 i =1 n
1 n 2 i  a 2 1
7 / In = .∑ ln  .i , Xét hàm sô f ( x ) = x a . ( ln x ) , x ∈ [ 0,1] , ∆x = ,
n a +1 i =1  n  n
a
i i
x i = i.∆x = ⇒ x a =   ,
n n
n 1
2
lim ( ln In ) = lim ∑ f ( x i ) ∆x = lim ∫ x a . ( ln x ) .dx,
n →+∞ n →+∞ i =1 c →0
c

2 2.ln x.dx x a +1
Dat u = ( ln x ) ⇒ du = a
, dv = x .dx ⇒ v =
x a +1

52
 1
1  x a +1. ( ln x ) 2  2
1
a
⇒ lim ∫ x .ln x.dx = lim   − . lim ∫ x a .ln x.dx
c →0 c →0  a +1  a + 1 c →0
c  c c

  x a +1.ln x 
1 1 
−2  1
= lim   − lim ∫ x .dx 
a

a + 1 c→0  a + 1  a + 1 c→0 
 c c 
1
 2.x a +1  2
lim ( ln I n ) = lim   =
c→0  ( a + 1) 3  3
 c ( a + 1)
n →+∞

2
n
1 ( a +1) 3
2 i  a
a +1 ∑
⇒ lim In = lim . ln  .i = e
n →+∞ n →+∞ n i =1 n  

π n  i.π  ( 2k − 1) !! π π n  i.π  2k!!

8 / lim .∑ sin 2k   = . 9 / lim .∑ sin 2k +1   =
n →+∞ 2n i =1  2n  2k!! 2 n →+∞ 2n i =1  2n  ( 2k + 1) !!
π n  i.π  2k
8 / In = .∑ sin 2k  , Xét hàm sô f ( x ) = ( sin x ) ,
2n i =1  2n 
 π π i.π
x ∈  0,  , ∆x = , x i = i.∆x = ,
 2  2n 2n
π
π n  i.π  2k
2 ( 2k − 1) !! π
lim I n = lim .∑ sin 2k   = ∫ ( sin x ) .dx = .
n →+∞ n →+∞ 2n i =1  2n  0 2k!! 2

π n  i.π  2k +1
9 / In = .∑ sin 2k +1  , Xét hàm sô f ( x ) = ( sin x ) ,
2n i =1  2n 
 π π i.π
x ∈  0,  , ∆x = , x i = i.∆x = ,
 2 2n 2n
π
π n  i.π  2
2k +1 2k!!
lim I n = lim .∑ sin 2k +1   = ∫ ( sin x ) .dx =
n →+∞ n →+∞ 2n i =1  2n  0 ( 2k + 1) !!

53
 sin x
∫ tan t.dt
10 / I = lim 0
x →0 tan x
∫ sin t.dt
0
 0
 because lim tan x = lim sin x , nên gioi han can tìm có dang
x →0 x →0 0
 
 ta có the dùng quy tac LHospital
'
dc 
 

'
 sin x 
 ∫ tan t.dt 
  tan ( sin x )
 0 x
I = lim = lim =1
x →0  tan x '
 x →0 sin ( tan x )
 ∫ sin t.dt 
 
 0 x
( because when x → 0, sin x ≈ tan x ≈ x )
'
x x 2

2
∫ ( arctan x ) .dx ∫
 ( arctan x ) .dx 

11 / lim 0 = lim  0 
x →+∞ x →+∞ '
x2 + 1  x2 + 1 
 
 
( arctan x ) 2 ( arctan x ) 2 2 π
2
π2
= lim
2x
= lim
x
= lim ( arctan x ) =  =
x →+∞ x →+∞ x →+∞ 2 4
2 x2 + 1 1
x 1+
x2

∈ ∉ ⇔⇒⇐∩ ∪ ⊃ ⊂ ∀ ∃ ×

1/ Cho (give) hình phẳng (plane figure) D giới hạn bởi (limit of) các đường
y = x; y = 2 − x; y = 0 . Tính thể tích của khối tròn xoay tạo thành khi quay hình D xung quanh
trục Oy

54
 y = x ⇒ y ≥ 0 ∧ x = y2
Mien D gioi han boi
y = 2−x⇒ x = 2− y
 y = 1 ( nhan )
Pt tung do giao diem : y 2 = 2 − y ⇔ y 2 + y − 2 = 0 ⇔ 
 y = −2 ( loai )
1 1
VOy = π∫ y ( ) − ( 2 − y ) dy = π∫ ( y4 ) − ( 2 − y ) 2 dy
2 2 2

0 0
∀x ∈ [ 0;1] , ( y 4 ) − ( 2 − y ) ≤ 0
2

1 1
 y3 y5 
( )
nên VOy = π∫ 4 − 4y + y 2 − y4 dy = π  4y − 2y 2 +
 3
− 
5 
0 0
 1 1  32π
= π 4 − 2 + −  = ( dvtt )
 3 5  15

2/ Cho parabol (P) y = 3x 2 và đường thẳng d qua M(1, 5) có hệ số góc là k. Tìm k để hình
phẳng giới hạn bởi (P) và d có diện tích nhỏ nhất.
Ta có pt duong thang (d) : y − 5 = k ( x − 1) ⇔ y = kx − k + 5
Pt hoành do giao diem cua (P) và (d): 3x 2 = kx − k + 5 ⇔ 3x 2 − kx + k − 5 = 0
2
∆ = k 2 − 12k + 60 = ( k − 6 ) + 24 ≥ 24, ∀k ∈ ¡
 k− ∆
x A =
 6
⇒ (d) luôn cat (P) tai A và B. 
x = k + ∆
 B 6
x
xB  kx 2  B
 2
S = ∫ k ( x − 1) + 5 − 3x dx =  + ( 5 − k) x − x 
3
  2
xA   x A
 kx 2   kx 2 
= B + ( 5 − k ) x B − x B  −  A + ( 5 − k ) x A − x 3A 
3
 2   2 
   

55
S= (
k 2
2
) (
x B − x 2A + ( 5 − k ) ( x B − x A ) − x 3B − x 3A )
k
= ( xB − xA )  ( xB + xA ) + 5 − k − xA
2
2
( 2 
+ xA xB + xB  )
2 b2 c k 2 k − 5
x A + x A x B + x B = ( x A + x B ) − x A .x B =
2 2
− = −
2 a 9 3
a
∆ k k  k 2 k − 5  ∆  2
S=  . +5−k − −  = 3k + 90 − 18k − 2k 2 + 6 ( k − 5 ) 
3  2 3  9
 3   3.18  

3
=
∆ 2
54
( 1  2
)
k − 12k + 60 =  k − 12k + 60 
54  
3
1  2 
=  ( k − 6) + 24  So Smin ⇔ k = 6
54  

3/ Tính diện tích hình phẳng giới hạn bởi các đường : y = x2, trục Ox, tiếp tuyến tại điểm M có
hoành độ bằng 3.
pt tiep tuyen tai diem M là : y − y M = y ' ( x M ) ( x − x M )
⇔ y − 9 = 2.3 ( x − 3) ⇔ y = 6x − 9
y = x2 ⇔ x = y ( x ≥ 0)

Dien tích cân tìm gioi han boi 2 duong :  y+9
 y = 6x − 9 ⇔ x =
 6
y+9
pt tung do giao diem cua 2 duong: y = ( y ≥ −9 ) ⇔ 36y = y2 + 18y + 81
6
⇔ y 2 − 18y + 81 = 0 ⇔ y = 9 pt truc Ox : y = 0

9
y+9 y+9
Vay S = ∫ y− dy ∀y ∈ [ 0;9 ] : y − ≤0
6 6
0
9
9  2 
 y+9   y 9y 2 y 3  27 27 9
Vaäy : S = ∫  − y  dy = +
 12 6
− = + − 18 = ( dvdt )
3 
0 
6 4 2 4
 0

2
4/ Tính diện tích hình phẳng giới hạn bởi đồ thị (C) : y = − x + 4x − 4 , tiệm cận xiên của (C)
x −1
và hai đường thẳng x = 2, x = 5

56
 − x 2 + 4x − 4 1
Hàm sô dc viêt thành : y = = −x + 3 −
x −1 x −1
1
Vì lim = 0 nên tiêm cân xiên cua (C) là y = − x + 3
x →±∞ x − 1
5 5
 1  −1 −1
Vay S = ∫  − x + 3 −  − ( − x + 3) dx = ∫ dx With x ∈ [ 2;5] ⇒ <0
 x −1 x −1 x −1
2 2
5
1 5
nen S = ∫ dx =  ln x − 1  = ln 4 − ln1 = 2ln 2
x −1 2
2

2
5/ Cho hình giới hạn elip : x + y2 = 1 quay quanh trục hoành. Tính thể tích của khối tròn xoay
4
được tạo nên.
x2 2 2 x2 4 − x2 1
Elip + y =1 ⇔ y =1− = ⇔y=± 4 − x2
4 4 4 2
Vì elip có a 2 = 4 ⇒ a = ±2, b 2 = 1 ⇒ b = ±1
nên hình gioi han elip là : − 2 ≤ x ≤ 2
2 2 2
π x3 
∫( )
π
VOx = π ∫ y 2 dx = 4 − x 2 dx =  4x − 
4 4  3 
−2 −2 −2
π  8  8   8π
=  8 − −
  −8 +  = ( dvtt )
4  3  3   3

6/ Tính thể tích của khối tròn xoay được tạo thành do quay xung quanh trục Oy hình phẳng giới
hạn bởi đường tròn tâm I (3;0), bán kính R = 2.
2
pt duong tròn tâm I ( 3;0 ) , R = 2 là ( x − 3) + y2 = 4
2
⇔ ( x − 3) = 4 − y 2 ⇔ x − 3 = ± 4 − y 2 ⇔ x = 3 ± 4 − y 2
Vì duong tròn có tâm I ( 3;0 ) , R = 2 nên − 2 ≤ y ≤ 2

2 3− 4− y 2 2
 
VOy = π ∫ dy ∫ dx = π ∫  3 + 4 − y 2  2 −  3 − 4 − y 2  2 dy
    
−2 −2 
3+ 4− y 2
2 2
= π ∫  6.2 4 − y 2  dy = 12π ∫ 4 − y 2 dy
 
−2 −2

57
 2
2   π π
Goi I = ∫ 4 − y dy Dat y = 2sin u 

u ∈  − 2 ; 2   ⇒ dy = 2cos udu

−2
π
y = −2 ⇔ sin u = −1 ⇔ u = −
2
π
y = 2 ⇔ sin u = 1 ⇔ u =
2
π π π
2 2 2
I= ∫ 4 − 4sin 2 t 2 cos udu = 4 ∫ cos u cos udu = 4 ∫ cos 2 udu
π π π
− − −
2 2 2
π
π
2  π  π 
 1 
= 2 ∫ ( 1 + cos 2u ) du = 2  u + sin 2u  2 = 2  −  −   = 2π ⇒ VOy = 24π2 ( dvtt )
π  2 − π  2  2 
− 2
2
2 2
7/ Tính diện tích của hình phẳng giới hạn bởi các đường : y = 4 − x và y = x
4 4 2
(Đại học khối B – 2002)

x2 x2 x2 x4 x4 x2
pt hoành do giao diem 2 duong là : 4 − = ⇔ 4− = ⇔ + −4=0
4 4 2 4 32 32 4
 x 2 = 8 ⇔ x = ±2 2 2 2
x2 x2
⇔ S= ∫ 4− − dx
 x 2 = −16 (loai) −2 2
4 4 2

x4 x2 x2 x2
With x ∈  −2 2; 2 2  , + −4≥ 0⇒ 4− − ≥0
32 4 4 4 2
2 2  2 2  2 2 2 2 2
 x x  x x2
nên S = ∫ 4− − dx = ∫ 4 − dx − ∫ dx = A − B
 4 4 2 4 4 2
−2 2   −2 2 −2 2
2 2
1 2   π π
A=
2 ∫ 16 − x dx Dat x = 4sin t  t ∈  − 2 ; 2   ⇒ dx = 4cos t.dt
  
−2 2

58
 2 π
x = −2 2 ⇔ sin t = − ⇔t=−
2 4
2 π
x = 2 2 ⇔ sin t = ⇔t=
2 4
π π
1 4 4
A= ∫ 16 − 16sin 2 t.4 cos tdt = 8 ∫ cos t cos tdt
2 π π
− −
4 4

π π
4 4
A=8 ∫ cos 2 tdt = 4 ∫ ( 1 + cos 2t ) dt
π π
− −
4 4
π
 1 4 π 1  π 1 
= 4  t + s in2t  = 4  + −  − −   = 2π + 4
 2 − π  4 2  4 2 
4
2 2 2 2
x2 x3 
B= ∫
4 2
dx =   =
1 
12 2  −2 2 12 2 
16 2 − −16 2  =
 3
8
( )
−2 2
8 4
Vay S = A − B = 2π + 4 − = 2π + ( dvdt )
3 3

2
8/ Tính diện tích hình phẳng giới hạn bởi các đường : y = x − 4x + 3 và y = x + 3 (Đại học
khối A – 2002)
pt hoanh do giao diem cua 2 duong la : x 2 − 4x + 3 = x + 3

 x ≥ −3  x ≥ −3
   x ≥ −3 x = 0
⇔   x 2 − 4x + 3 = x + 3 ⇔   x 2 − 5x = 0 ⇔ ⇔
 2  2 x = 0 ∨ x = 5 x = 5

  x − 4x + 3 = − x − 3 
  x − 3x + 6 = 0(VN)
x 0 5 5
x 2 − 4x + 3 − x − 3 0 – 0

59
 5

( )
5 5 5  x2  55
S = ∫ x + 3 − x − 4x + 3 dx = ∫ ( x + 3) dx − ∫ x − 4x + 3 dx = 
2 2
+ 3x  − I = −I
 2  0 2
0 0 0
5
I = ∫ x 2 − 4x + 3 dx Giai pt x 2 − 4x + 3 = 0 ta có : x = 1 ∨ x = 3
0
x 0 1 3 5
x 2 − 4x + 3 + 0 – 0 +
1 3 5
( ) ( )
Ta có : I = ∫ x − 4x + 3 dx − ∫ x − 4x + 3 dx + ∫ x 2 − 4x + 3 dx
2 2
( )
0 1 3
1 3 5
 x3 2
  x3   x3  4 4 20 28
=  − 2x + 3x  +  − + 2x − 3x  +  − 2x 2 + 3x  = + +
2
=
 3  0  3 1  3 3 3 3 3 3
55 28 109
S= − = ( dvdt )
2 3 6

60