Nht Bn thng c bit n vi ci tn:X s mt tri mc hay X s Hoa anh o.

t nc ny l mt qun o hnh cnh cung nm sn ng ca i lc cu u v cu pha Ty Bc Thi Bnh Dng, bao gm bn hn o chnh: Hokkaido, Honshu, Shikoku v Kyushu, cng vi nhm o Ryukyu (Okinawa) v nhiu hn o nh khc.Vi nn vn ha a mu sc, nt truyn thng an xen nt hin i, Nht Bn lun c nhng l hi din ra xuyn sut trong nm. n Nht Bn c rt nhiu ni thu ht du khch, v bn khng th gh thm Tokyo - ni c xem l bn rn nht trn th gii, hay thnh c Nara v Kyoto ...

Nht Bn l quc gia c tnh ng nht v sc dn v vn ha. Ngi dn khng c ngun gc Nht ch chim hn 1% tng dn s vo nm 1993. Sc dn nc ngoi ng nht l Triu Tin nhng nhiu ngi Triu Tin sinh trng ti Nht Bn ni ting Nht khng khc g ngi Nht Bn c. Sc dn ny trc kia b k th ti ni lm vic v ti mt s phng din trong i sng hng ngy. Sc dn ngoi quc th hai l ngi Trung Hoa ri v sau cn c mt s dn lao ng gm ngi Philippines v ngi Thi. Vn ha Nht Bn l mt trong nhng nn vn ha c sc nht th gii, vn ha Nht pht trin mnh m qua thi gian t thi k Jmon cho ti thi k ng thi, m trong chu nh hng c t vn ha chu , chu u v Bc M. Ngh thut truyn thng Nht

Bn bao gm cc ngnh ngh th cng nh ikebana, origami, ukiyo-e, chi, g sn mi v gm s; cc mn ngh thut biu din nh bunraku, nhy, kabuki, n, rakugo, ngoi ra cn phi k n nhng nt c sc truyn thng khc nh tr o, Bud, kin trc, vn Nht v c gm Nht. m thc Nht Bn hin nay l mt trong nhng nn m thc ni ting nht trn th gii. X hi Nht Bn c cc nt c bit v giao thip. Ngi Nht thng ci cho bng cch gp ngi xung v h thp ty thuc a v x hi ca c hai ngi. y l mt du hiu quan trng t l s knh trng. Mt nt phong tc khc l vic trao i danh thip. Mi ln gii thiu hay gp mt u cn ti tm danh thip v vic nhn tm danh thip bng hai tay l mt c ch l . Tm danh thip c in r rng v khng c vit tay trn . Trong vic giao thip, ngi Nht thng khng thch s trc tip v vic trung gian ng mt vai tr quan trng trong cch gii quyt mi hon cnh kh khn. Cng nh i vi nhiu ngi chu khc, ngi ngoi quc ti Nht Bn cn phi bnh tnh trc mi iu khng va , khng nn ni gin v lun lun nn n n ci. 1. T tng v Tn gio Thn o (Shint) l mt tn gio a thn, c ngun gc t nhng tn ngng thi c xa Nht Bn. Ngi ta th cng cc s vt, hin tng c coi l c nng lc linh thing trong t nhin v x hi, nh nh ni, con sng, bin, mt tri, ma, dng bo, cc v anh hng v t tin mong c s ph h, ch che trong cuc sng hin ti. Nhng truyn thuyt v ngun gc thn linh ca Hong tc tr thnh mt phn quan trong ca gio l Thn o. T Thn o (Shint) ch nhng nghi l t thn v n th c thy xut hin rt sm, nhng phi n tn cui th k th XII thut ng ny mi mang ngha ch mt loi gio l tn gio nht nh. Thn o c mt qu trnh kt hp lu di vi Pht gio di dng tn ngng Thn Pht tp hp. u th k XIX mt phong tro Thn o phc c ni ln

v dn chim u th, Pht gio b tch ra khi Thn o v b coi l mt tn gio ngoi lai. Sau ci cch Minh Tr v c bit trong Chin tranh Th gii th II, Thn o c cc nh chc trch a ln thnh quc gio. Kt thc Chin tranh Th gii th II qun ng Minh chim ng Nht Bn, gii th Thn o Nh nc- mt t chc Thn o c coi l c lin quan n vic c sy t tng dn tc cc oan v ch ngha qun phit. Theo Hin php Nht Bn sau chin tranh, Thn o khng cn c hng bt k mt c quyn no v tn ti bnh ng nh cc tn gio khc. Ngy nay trong thc dn chng Thn o tn ti song song v i khi ho trn vi Pht gio. Nhiu ngi Nht kt hn theo nghi thc Thn o v c mai tng theo nghi thc Pht gio. Theo thng k, Nht Bn l quc gia Pht gio c hn 85% dn s theo o Pht. Hin Nht Bn c 75.000 cha vi gn 200.000 s. Pht gio c truyn vo Nht Bn khong nm 552 sau cng nguyn t vng quc Bch T (nay thuc Triu Tin). Lc by gi quc vng Bch T c mt s on mang n biu Thin hong Nht Bn mt pho tng Pht qu v mt s sch kinh in nh Pht. Tuy lc u c gp mt s kh khn, song nh c s bo tr ca N hong Suiko (593-628), c bit l ca Thi t Shotoku (574622), Pht gio c truyn b rng khp t nc. u th k th IX Pht gio Nht Bn ch yu phc v cho gii qu tc cung nh. n thi Hei-an (794- 1185) xut hin v pht trin hai tng phi ln l Chn Ngn tng v Thin Thai tng. Bc vo thi Kamakura (11851333) Pht gio trn qun o ny pht trin rc r vi s truyn b ca hng lot cc tng phi mi khc t Trung Quc nh Thin tng (Zen), To ng tng, Tnh Th tng... em li hy vng c gii thot cho ng o cc tng lp dn chng. Di thi Tokugawa (1603-1867), do s kim sot cht ch ca chnh quyn nhm ngn chn nh hng ca Kit gio, Pht gio v sinh hot ca h thng cha chin trn khp Nht Bn cng gp nhiu tr ngi. Trong thi

Minh Tr, chnh sch quc gio ho Thn o lm cho Pht gio phi tri qua mt giai on y kh khn, khng t cha chin, tng Pht b hu hoi. Sau Th chin th II, xut hin hng lot t chc tn gio mi vi t cch nhng phong tro Pht gio m mt s t chc ln trong l Soka Gakkai, Rissh Kseikai, Reiykai...Trong sut lch s pht trin lu di Nht Bn, Pht gio khng ch n thun l mt tn gio m cn gp phn ng k vo vic lm giu nn ngh thut v vn tri thc ca Nht Bn. Kit gio c truyn vo Nht Bn t na cui th k XVI v c pht trin n u th k XVII. Nhng tn u tin l nhng ngi ang cn mt biu tng tinh thn mi trong mt x hi c nhiu bin ng ri ren, nhng ngi hy vng lm giu trong bun bn hay mun c k ngh mi, nht l k ngh sn xut v kh ca phng Ty. Tuy nhin, chnh quyn Tokugawa (1603-1867) cho rng Kit gio l nguy c e do s n nh ca trt t va c thit lp nn cm n hot ng. Kit gio b cm cho n tn gia th k XIX- khi Nht Bn li m ca ra th gii bn ngoi. Trong s tn Kit gio Nht Bn hin nay tn Tin lnh nhiu hn tn Thin cha. Ngoi Thn o v Pht gio ra, Nho gio, du nhp vo Nht Bn khong th k th VI cng gp phn rt ln vo vic to ra ci gi l t tng Nht Bn. Tng t Vit nam v Triu tin, Nho gio gip Nht Bn to ra thit ch chnh tr cht ch v to ra mt x hi c ng cp trn di. Cho n thi im hin by gi Nho gio vn cn nh hng rt ln trong x hi Nht Bn. Bn cnh cn phi k n C c gio. Mt tn gio c truyn vo Nht Bn t na cui th k XVI v c pht trin n u th k XVII. Tn gio ny to ra mt lung gi mi thi vo x hi phong kin Nht bn. N ng gp mt phn rt ln vo vic to nn mt nc Nht Bn cng thnh nh hin nay. C th ni c im c bn cu tn gio Nht Bn l s uyn chuyn

linh hot. Tt c c Nht Bn ho cho ph hp vi iu kin c bit ca x s hoa anh o. 2. Phong tc, tp qun, thi quen Cng vi s thay i v s ngi trong gia nh, np sng hin nay ca ngi Nht Bn khc ngy trc do vic dng cc my mc gia dng, do s ph bin cc loi thc phm n lin v ng lnh, cc loi qun o may sn v cc phng tin hng ngy khc. Nhng tin nghi ny gii phng ngi ph n khi cc rng buc v gia chnh, cho php mi ngi c d thi gi tham gia vo cc hot ng gii tr, gio dc v vn ha. Cc tin b v cng bng x hi cng lm mt i tnh k th v giai cp, v qu trnh gia nh, v i a s ngi Nht Bn thuc giai cp trung lu, cn c vo li tc ca h. Ngy nay mc d Nht Bn l mt quc gia tn tin nhng trong x hi Nht, vai tr v cc lin h nam n c n nh r rng.Thi xa, Nht Bn theo ch mu h, ngi ph n c vai tr ln hn nam gii. T khi thi k samurai pht trin, ngi n ng li chim vai tr c tn. D rng tinh thn gii phng ph n c du nhp vo Nht Bn t cui th k 19 nhng hin nay trong i sng cng cng, ngi ph n vn v th thp hn nam gii v bn ngoi x hi, ngi nam vn gi vai tr ln hn mt cht. Theo cn bn, ngi n vn l ngi ca "bn trong" (uchi no) v ngi nam vn l ngi ca "bn ngoi" (soto no). Phm vi ca ngi ph n l gia nh v cc cng vic lin h, trong khi ngi chng l ngi i kim sng v a ht tin lng v cho ngi v. Thi xa, ngi ph n trn 25 tui m cha c chng thng b nam gii coi nh "c khuyt im no ". Nhng nay Nht Bn li l nc c ph n ly chng rt mun, thm ch l sng c thn m khng c chng (Nht Bn hin nay l nc c ph n ly chng rt t v t l sinh thp nht Chu . Ti cc cng ty, nh my, ca hng... ngi ph n thng c thu mn cho n cc khch mi n. Ngy nay, v th ca ngi ph n c nng ln nhiu trong x hi, nht l t duy ca

lp thanh nin tr - nhng ngi thng khng c quan nim phn bit v suy ngh bo th, c h. - Kimono: Mt nt vn ha Nht Bn

D bn sc vn ha khc nhau, mi dn tc u c mt trang phc truyn thng c trng. C l trong i mnh, khng mt ph n Nht Bn no li khng sm cho mnh t nht mt b Kimono nhng t ai bit c rng b trang phc ny li c ngun gc t nc lng ging Trung Hoa. Kimono l mt trong nhng nim t ho ca ngi Nht v l mt trong nhng biu tng ca t nc ny. V c bn, Kimono l mt chic o chong c gi c nh bng mt vnh khn rng c nh vo ngi cng vi mt s dy ai v dy buc. Hnh nh cc b trang phc c hnh dng ging Kimono m ph n Nht Bn mc ngy nay xut hin trong tranh ca cc ha s Trung Quc t nhng nm u ca th k th nm. Cc thiu n mc nhng b qun o cht liu mm, nh thoi mi vi vy ngn c di ch n u gi i km o hoc mt jacket di thay cho c qun. Cc phc trang ny cng gn ging nh loi qun o gii ch in Nht Bn mc thi . Nhn thc tnh thun tin ca loi trang phc ny, gii ch in Nht Bn chn ra hai loi o qun lm trang phc truyn thng: o rng x t, mc vi qun dnh cho nam v o qun cng vy di dnh cho n.

u th k 7, mt dng qun o lt cht cotton an c hnh dng gn ging Kimono ngy nay c du nhp vo Nht Bn t Trung Quc, n c xem l kiu Kimono trung gian chuyn sang kiu Kimono truyn thng nh ngy nay. Trong sut thi k Vua Heian cm quyn Nht Bn (794-897), Kimono vn cha c xem l mt loi trang phc ph bin Nht Bn, bi n vn b cho l trang phc du nhp t nc ngoi. Tuy nhin, mt mc quan trng c nh du, l vo nm 894, ngi Nht Bn chnh thc cho ra i mt b Kimono theo kiu ca ring mnh. l mt o di n gt, c cnh tay x v di qut t. Trang phc ny c bit c cc qu b, qu c a chung trong cc dp l lt, h thng mc nhiu lp cng mt lc, thm ch c th n 20 lp. Nhng khng v qu nhiu lp nh vy m mu sc v cht liu b xem nh. Ngc li, chng c la chn ht sc k cng tng lp mt, s phi mu gia cc lp cng ht sc c ch trng. S phn bit mu sc gia cc lp th hin c o, gu tay v chn vy mc bn trong. Trang phc ca nam gii cng gn ging ca n, tuy nhin c may km vi mt qun chn bn trong. Khi tng lp v s o ln nm quyn Nht Bn thi Kamakura (1192-1333) v Muromachi (1338-1573), h a Kimono t v tr l phc tr thnh trang phc thng ngy. phn bit vi cc trang phc ngy thng, cc v s o chn hakama lm trang phc khi ln v i. Hakama bao gm mt qun di mc vi mt o cht liu mm c di rt ng tay. Ngy nay, hakana vn c cc v s mc trong cc cuc thi u v thut, c bit l mn kendo. Mt thay i ng k i vi trang phc Kimono xy ra vo thi tr v ca vua Edo (1603-1868) khi ng tay o c may gn li v s ra i ca obi (mt khn rng tht ngang bng), nhm lm cho trang phc ph hp hn vi cc hot ng thng ngy ca ngi ph n Nht. K t , kiu dng ca Kimono c thay i cht t. Ngy nay, a s cc ph n Nht Bn xem qun o ty l thng phc th

Kimono vn c mc trong cc dp nghi l, ci xin, tang ma, tic mng nm mi v mt s ngy l khc. Tri qua thi gian, hnh dng ca obi cng phn no thay i. u tin n c thit k ra ch lm cho Kimono c gn li, ngy nay obi c mt trong trang phc ph n Nht nh mt ph liu khng th thiu, vi chc nng thm m l ch yu. Obi c phn loi da vo cht liu lm nn n, b rng ca bn obi hoc cc kiu tht dng ring cho cc dp nghi l khc nhau. Hnh n l kiu tht ph bin nht, thng xut hin trong trang phc ca nam, n cha lp gia nh hoc cc c, cu b hc sinh. Thng thng mt obi c rng 15cm v chiu di hn 1m. Mt obi dng vi Kimono mc thng ngy c an bng si lanh loi tt hoc t la v thng c bn b hn cc obi i km l phc. Cch tht obi cng l vn gy s t m i vi nhng ai c nh tm hiu vn ha Nht Bn. n nay, tng cng c tt c 300 kiu tht khc nhau, nhng trong ch c mt s kiu ph bin hn c, tiu biu nht l kiu taiko (hnh xoy trng nh mt ci trng). Kiu tht ny thng xut hin trn trang phc ca nhng ph n c chng, trong khi hnh n li c cc thiu n cha chng a chung. tht c obi, ngi ta phi thit k cho n mt chn . Chn Obi-ita c dng dt, m ly phn eo ngi mc, gip gi o Kimono ng v tr v to mt nn vng chc cho obi. Obi-makura hay cn gi l obi gi m, tc l mt lp m c thit k lng vo pha trong dy obi to cho n mt hnh dng cng cp hn. Obi-age thng c lm t cht cao su, dng obi-makura. Trc y, cc obi c mu sc bt k, ch cn ph hp vi s thch ca ngi mc, nhng t khi xut hin obi-age, nht thit mu ca obi phi cng tng vi phn cn li ca o. Obi-jime l dy c may bng la, hoc satin c vin dng tht vng quanh obi. Obi -dome l mt que hnh ci xin c tc dng tht obi-jime c cht hn. Thc cht Obi

-dome ch l mt ph liu lm cho trang phc Kimono p hn ch hon ton khng mang tnh bt buc. Khng ch l trang phc ca qu b, qu c, Kimono cn l trang phc ca nam gii v tr em. Kimono ca nam gii thng c mu sc nh nhn hn ca n, thm ch ch c mt mu, khng hoa vn, ha tit. Trong cc dp nghi l, n ng thng mc mt loi Kimono may bng la en c trang b trn nhiu nc nh mu trng (nm nc nh c v nm v tr trn o l hai vai, hai ngc v ng ni cu vai pha sau lng), ting Nht gi l o kuro-montsuki. o kuromontsuki c tht bng di la trng. C o c th may bng vi trng, xm hoc nu. Ngi ta cn khoc thm vo bn ngoi kuromontsuki mt o chong lng (cng bng la en). Tr em Nht thng mc Kimono trong cc l hi ma h v hi pho bng. Mt dp khc m tr em Nht khng th khng mc Kimono l l hi Shichigosan, c t chc vo ngy 15/11 hng nm. Shichigosan c ngha l "by, nm, ba". V vy Shichigosan cn c gi l l hi ca nhng tr em tui ba, nm, by; vo dp ny, tr em Nht cc tui ny s mc Kimono v i cu nguyn cc nh th o Shinto. Tr em gi mc Kimono mu m, tc buc cao, trong khi cc b trai ch mc kuro-montsuki. Trang phc Kimono bao gi cng i km vi guc g, ma ng c thm v len ngn n na ng chn, ma h th cc loi v c cht liu mng v thong hn. Ni n t nc Ph Tang, ngi ta ngh ngay n x s ca hoa anh o v o Kimono. Ph n Nht Bn vn ni ting v s du dng v kh nng chiu chng li cng duyn dng hn trong trang phc Kimono truyn thng. V Kimono mi vn l nim t ho ca ngi Nht... - Ngy tt Nht Bn

Tt l dp l quan trng nht trong nm ca ngi Nht l khi cho n v thn Toshigamisama n thm nh. Nhng phong tc tp qun n Tt ca Nht Bn cng t nhiu c nhng im tng ng vi cc nc chu khc v cng c nhng nt c sc ring ca mnh. Trc khi Tt n, mi nh u trang tr cy Tng (kadomatsu) trc ca. Tng truyn rng, v thn Toshigamisama s h gii v tr n trong cy Tng ny. Ngy xa ngi ta thng dng cy Tng vo ngy 13/12 l ngy bt u cc cng vic chun b n Tt. Cn gn y l ngy 27 hoc 28 nhng ngi ta trnh khng dng cy Tng vo ngy 29 v m giao tha. Ngy 29 c s 9 trong ting Nht cng m c vi ch kh, cn trang tr cy vo m giao tha c gi l Hitoyokazari c hiu l ch nghnh n thn trong mt m nn b cho l tht l. Ngoi ra trn khung ca ca khng t gia nh Nht cn trang tr cc vt phm nh an bng l mu trng, qu qut, thng bn bng c, di giy trng Tng tng trng cho tr mi khng gi; qu qut mu da cam, c m c ging nh "i i" trong ting Nht, tng trng cho mun i thnh vng; thng bn bng c c treo in th hoc ni th cng, knh dng ln thn linh cu ti lc; l cy mu trng ni ln s trinh bch khng t vt; cn di giy trng mang ngha ty sch vt nh v xua ui t ma. Ngoi ra, ngi Nht thng ly tm hm lm trang sc v n c hnh dng ging nh

c gi khom lng, v vi cnh giu sang ph qu, c nh trng th n Tt ngi Nht cng lm v sinh nh ca tht sch s vo nhng ngy cui nm, ting Nht gi l Osouji. Ln v sinh ny s lm sch tt c mi ngc ngch nh nht trong nh m quanh nm khng c thi gian dn dp. Trong khi , cc b m cng chun b nhng mn n ngy Tt nh lm bnh Tt v nu mn n tng hp. Bnh Tt tng trng cho s may mn, c lm vo ngy 28 hoc 30 Tt. Lm bnh trong ngy 29 b cho rng t phi n bnh kh, ngha l quanh nm phi nm tri kh au. Mn n quan trng nht ca nm mi l mn Tt v nu tng hp. Mn Tt thc cht l mn n ngt, lm bng cc nguyn liu thng thng nh r cy ngu bng, trng c, c sardin kh, to n, khoai lang, ht d Ngi Nht dng nhng mn n n gin nhng giu ngha tng trng ny n tt l xut pht t tm l cu c vn s tt lnh. Bnh tt thp cm v mn ragu khoai s, c rt, rau xanh nu ln trong mt ni cng giu ngha tng trng hn. y l nhng cng, ng thi cng l mn n dnh cho nhiu ngi, nhiu ngi c hng lc thn linh v nim sung sng. Nhng lt c rt tng trng cho mi quan h gn b ha thun ca mi thnh vin trong gia nh. Cn nhng ca khoai s tng trng cho sc mnh ty tr t kh. m 30 Tt, c nh quy qun n ba tt nin, ri cng ngi n giao tha. ng 12 gi m, ting chung nh cha thng qua knh truyn hnh truyn i khp c nc. Ngi Nht tin rng 108 ting chung cha s xua ui 108 con qu s. Trong ting chung ngn nga, mi ngi chc tng nhau v cng ngi vo ch ca mnh. Ch nh ngi trn cng, rt qut ra tuyn c li chc mng nm mi, c nh ng thanh chc tng, sau cng n bnh tt, ung ru thn. Ngi ta tin rng v thn Toshigamisama s truyn cho gia ch mt ngun sinh lc mi vo nhng chic bnh Tt nn sau khi cng thn, nhng chic bnh ny s c chia ra cho mi ngi cng thng

thc tip nhn ngun sinh l c. Ngun sinh lc ny c gi l (toshidama) c ngha l sc mnh ca thn Toshigamisama. y cng chnh l ngun gc ca (toshidama) c ngha l l x. Ngi ta thng cho qu, bnh hoc tin cho tr con khi chng n thm v chc Tt cu mong cho chng c khe mnh, gia tc c an khang thnh vng. Xut hnh u nm, i l cha, cu may cho c nm cng l mt cng vic trng i ca ngi Nht Bn. Ting Nht gi l (Hatsumoude). Mi nm s c mt hng tt khc nhau gi l (ehou) nn mi nm ngi ta ch i n cha hng tt ca nm thi. Khi ving cha, vic u tin l ra tay v sc ming. Sau ngi i l s tin n tung vo hm cng c trc in th my ng tin, gi l tin hng hoa dng ln thn pht, chp tay ly 2 l, v tay 2 pht, chp tay li cu nguyn v cui cng ly 1 l. Hnh l xong, mi ngi np tin rt th hoc mua mt mi tn thn, cu mong thn linh che ch cho mnh c sng mt nm yn n. K t mng 1 tr i, cp di i chc Tt cp trn, bn b thn thch v b con phng xm cng chc tt ln nhau, ngi i k li v cng tp np. Ngi Nht coi y l cuc thm ving u Xun, v gi 3 ngy u thng ging l ba ngy chc tng. Thng ging tr thnh thng ha thun. Nh nh u s k tn v bt ch trc cng, khch i chc Tt s li a ch hoc gi danh thip vo trong cun s, ni n nh. Cng c ngi khi i chc Tt mang theo nhiu chic khn tay nh c tn mnh, tng cho mi nh mt chic. Tng nhau thip mng nm mi cng l nt c sc trong phong tc n mng nm mi ca ngi Nht. Nht Bn l nc pht hnh thip chc mng nm mi nhiu nht trn th gii. Phng php a thip mng ca bu in Nht rt c bit. Trc ht tp trung ton b cc thip chc mng nm mi ri em gi n nh ngi nhn vo ng ngy mng 1 Tt. Ngy ny, mi ngi ngi ngm nhng tm thip chc tt mun hnh mun v t mi ni gi n, n li qu kh,

ch n tng lai. y qu thc l s hng th c bit. Thip chc mng nm mi khi ngun t Trung Quc, nhng ngi Nht Bn sng to thm tc l m Trung Quc khng c, l nu nm y trong nh c ngi qua i, h s khng c nhn hay gi thip nm mi cho bt k ai. Tp tc ny ra i t Pht gio. Pht gio ch trng, trong thi k tang khng n nhng ni vui chi gii tr, khng n o m hoc ch chn linh nh, m cu nguyn cho ngi cht vo chn vnh hng bng s tnh tm v vic lm thm lng ca mnh. n ngy mng 4 thng ging, cc c quan, x nghip bt u lm vic. Ngy ny, cc cng s, cng ty u chun b ba tic n gin cc ng s nng cc chc nhau. Sau , mi ngi li tr v vi nhng cng vic thng ngy - Phong tc bng tn trc nh ngi nh Nht Bn Nhng tm bng tn hnh ch nht vi nhng ch Hn (kanji) m tn ch nh. Mt s bng cn ghi c a ch. Bng tn c gn bn ngoi ca nh hay trn ct cng nh. i khi chng bin mt, bi v c ngi d oan rng nh cp bng tn s gip thi . Bng tn ch nh tr nn ph bin vo hu bn th k th 19. Mi cho n thi y ch c ngi thuc giai cp trn (v s o) mi c php c tn h gia nh. Sau khi dn thng c php c tn h, ngi ta bt u c tp qun treo bng tn ngoi ca nh. Tp qun ny cng ph bin khi dch v bu chnh lan rng ra khp mi min t nc. Vo thi y, a s nh ca thng dn u lm bng g cho nn cho nn bng tngia nh cng c lm bng g. Nhiu bng tht th s n gin - ch l mt ming g no cn li sau khi lm nh xong, mang tn gia nh ch nhn. - Mt s l hi tiu biu Mc du l nn kinh t ng th hai trn th gii, nhng nhng l hi hng nm ca Nht Bn vn cn nh nguyn vn. Mi ma u c nhng l hi khc nhau, mang m bn sc vn ha v tn ngng ca

mi vng. Tham gia vo nhng l hi ny chng ta s c dp hiu thm v lch s, vn ha v con ngi ti y, cng nh thm yu mn t nc hoa anh o. Nht Bn trong mt nm c rt nhiu nhng ngy din ra cc s kin sinh hot vn ho l nghi c tnh nh k. Nhng ngy ny c chia mt cch tng i lm hai loi: L hi (Matsuri) v ngy l hng nm (Nench gyji). L hi (Matsuri) l ci vn c ca Nht Bn, bt ngun t nhng tn ngng Thn o, cn ngy l hng nm (Nench gyji) l khi nim rng hn ch cc s kin vn ho din ra nh k theo ma trong nm, rt nhiu trong s l nhng ngy l c ngun gc t Pht gio hay t Trung Quc. Ngy l hng nm (Nench gyji) c din ra gn vi tng ma to thnh mt th lch v cc ngy l hng nm. C nhng l hi (Matsuri) cng l nhng s kin trong lch nhng ngy l hng nm, nhiu s kin ngy l trong nm mang c tnh cht ca l hi. Sau y l mt vi trong s nhng l hi v ngy l hng nm in hnh. L hi bp b (Hina matsuri) c t chc vo ngy mng 3 thng Ba. Cc gia nh c con gi by mt b bp b Hina (gm c bp b hnh Thin hong, Hong hu, nhng ngi hu v nhc cng trong b trang phc cung nh c xa), t chc n bnh hishimochi v ung ru shirosake (sake trng) mng ngy hi. Ngy tr em (Kodomo no Hi) din ra vo mng 5 thng Nm. Ngy xa gi l tt oan ng v tr thnh ngy ngh ton quc Nht Bn t nm 1948. Mc d gi l ngy tr em nhng thc ra l ngy l dnh cho cc b trai. Cc gia nh c con trai thng treo trn nc nh mnh nhng di c hnh c chp tng trng cho sc mnh v trong nh by bp b hnh v s v o gip. L Bon (Urabon, Obon) c t chc vo thng By (c vng li t chc vo thng Tm) t ngy 13 n 15. y l dp ngi Nht tng nh linh hn t tin khut. Theo nghi l truyn thng, ngi ta chun b n t tin v nh bng cch lau chi nm m, dn ng

i t m v nh v cng nhng con nga v tru bng rm bn nh phng tin i li ri t la hay thp n lng t m n nh ch li cho linh hn t tin v ngi thn cht bit li i v, lm c cng gia tin ti nh v c hnh iu nhy Bon c bit c tn l odori quanh khu vc c dn. Bon l mt dp l quan trng trong nm, c c thnh vin trong gia tc d c sng xa nhau bao nhiu th ngy ny cng c tr v t hp bn nhau lm l cng t tin ng b. L Vu Lan (hay cn gi l L x ti vong nhn) vo dp rm thng by m lch hng nm l mt nt vn ha truyn thng tt p ca ngi Vit Nam. Nht Bn cng c mt l hi mang ngha tng t, Thng gi l Obon din ra vo thng 8 dng lch. Ti l hi, cc gia nh Nht Bn thng quy qun li vi nhau trong mt t ngh kh di, gi l k ngh Obon. K ngh ny thc s l nhng ngy gia nh i vi nhng ngi Nht Bn. Trong dp ny, hu ht nhng ngi ang xa u v thm cha m, ng b ca mnh, hoc i ving m nhng ngi thn trong gia nh. y cn l l hi ca ton nc Nht, mang sc mu linh thing v mt cht huyn b c t chc ti c Kyoto th mng. L hi Obon mang ngha l linh hn ca nhng ngi khut s quay tr li ni trn th, n cng ging nh ngy rm thng by l ngy X ti vong nhn (hay cn gi l L Vu lan) nc ta. Vit Nam ta c tc t vng m dng n T tin, ng b v nhng ngi khut, th Nht Bnphong tc ny cng gn nh vy. cng ca cc gia nhNht Bn l nhng chic bnh kho, lm t bt go nhiu mu sc cng vi nhng gi hoa qu gm nhiu chng loi c trnh by rt p mt. Trong dp l Obon, mt s l hi pho hoa ln cng c t chc cc ni trn t nc Nht Bn. Nhiu hot ng tn ngng c ngi Nht Bn t chc k nim L hiObon ny. c bit nht l L dng la soi ng cho linh hn ca nhng ngi khut quay tr v tri (sau khi gh v thm trn th trong dp Obon) vo m 16 thng 8. L hi ny thu ht rt

nhiu ngi Nht Bn cng nh du khch t khp cc ni trn th gii n chim ngng. Trong L dng la linh thing ny, 5 m la ln s c t ln ln lt trn 5 ngn ni xung quanh Kyoto trong khong mt gi ng h. y chnh l hnh nh tuyt vi gia m ma h ca C Nht Bn. Cc m la c sp xp theo hnh dng ca cc ch Hn nm ngn ni, bt u bng ngn ni ch i (Daimonji), Diu (Myo), Php (Ho), Thuyn (Funagata), ch i nh nh ni nh hn gi l Hidari-Daimonji, gn vi Cha Vng, v kt thc bng m la c hnh Torii, c ngha l Cng ln tri. Mc d c nhiu gi thuyt khc nhau v ngun gc L dng la ny, nhng a s cho rng, phong tc ny bt u vo thi Muromachi (1336-1573). Trong khi dng la, c nhng ngi tham gia t la v nhng ngi i xem u gi nhng li cu nguyn n t tin qua nh sng ca ngn la. Sau khi cc m la chy ht, cc iu ma ca L hiObon s c t chc cha Yusen-ji di chn cc ngn ni. Cc iu ma truyn thng thng din ra trong khong mt ting ng h. 3. Nhng nt vn ha c trng Vn ho Nht Bn ngy nay l kt tinh thnh qu lao ng hng ngn nm ca nhng c dn trn qun o Nht Bn, l s kt hp sng to nhng gi tr vn ho bn a v cc gi tr vn ho nc ngoi, cng do vy, l ni hi t ca vn ho phng ng v phng Ty.

Trc khi c tip xc vn ho u tin vi Trung Quc trn qun o ny tn ti nhng cng ng ngi vi nhng c trng sinh hot vn ho ring. Nhng gi tr tinh thn th hin nhn sinh quan v th gii quan c o ca nhng c dn c xa trn qun o ny cn lu li kh r nt trong cc vt phm ch tc, cc truyn thuyt, nht l trong nhng tn ngng a thn m sau ny c gi chung l Thn o. S nh hng ca vn ho Trung Quc, c bit l ch Hn, Pht gio, Nho gio, o gio bt u vo th k th IV sau cng nguyn lm thay i to ln din mo vn ho Nht Bn t li sng trong triu nh Thin hong n sinh hot ngoi dn chng. Cng vi thi gian cc gi tr vn ho ny dn dn bin i, kt hp vi cc gi tr vn ho bn a, nht l vi Thn o tn ti, pht trin v to nn nhng nt c trng ring ca vn ho Nht Bn. Khong gia th k XVI xut hin nhng ngi phng Ty u tin n Nht Bn em theo s nh hng ca nhng tri thc khoa hc phng Ty v Kit gio. Tuy nhin phi n cuc ci cch Minh Tr (1868) th tip xc ca Nht Bn vi vn ho phng Ty mi tr nn m nt. Vi ng li m ca t nc hc hi phng Ty, ch trong vi thp k sau Nht Bn tr thnh mt quc gia hng mnh vi c s kinh t, th ch chnh tr v m hnh x hi, vn ho hin i- iu m phng Ty phi mt hng th k mi c c. Sau kt thc Chin tranh Th gii th II, mc d l mt nc bi trn vi nn kinh t kit qu song nh tinh thn quyt tm cao Nht Bn to nn mt k tch trong phc hi kinh t. n gia nhng nm 1960 Nht Bn c sc mnh cnh tranh trn trng quc t. Theo , nn vn ho hin i cng nhanh chng pht trin ngy mt a dng trn c s pht huy nhng gi tr truyn thng v tip thu nhng thnh qu tin b ca vn ho nc ngoi. Tuy l mt nn vn ho pht trin mang tnh hn dung, song vic tip thu cc thnh qu vn ho nc ngoi ca Nht Bn khng phi l

vic vay mn, sao chp cng nhc, m lun lun l qu trnh tip thu c ci bin. T tng, tn ngng, li sng nc ngoi mt khi c du nhp vo Nht Bn u buc phi bin i ph hp vi h gi tr vn ho bn a v tn ti nh l ci c tnh c o Nht Bn. Chnh nh vy m ngy nay Nht Bn khng ch l mt cng quc hng u th gii v kinh t m cn l t nc c nn vn ho pht trin a dng v giu bn sc Ngn ng v phong tc ca ngi Nht gm nhng thnh t vn ha ca c phng Bc ln phng Nam. Di gc s dng v c php, r rng ting Nht thuc h ngn ng Altai ca cc dn tc pha Bc lc a chu , song trong t vng li c nhiu t gc t pha Nam. Trong cc tp qun v tn ngng, ta thy cc l nghi gn vi vn ha la nc vn c ngun gc pha Nam; cn huyn thoi lp nc bi v thn - ng t ca ni ging - t thin ng xung h gii th c ngun gc pha Bc. V vy, ngi ta cho rng dn c y c xut x t c phng Bc ln phng Nam, n qun o Nht Bn t thi tin s v qua mt qu trnh ho trn cc chng tc dn dn to ra dn tc Nht Bn. 4. i sng vn ha S kt hp ca ngh thut in khc g truyn thng vi vn ha phng Ty dn n s ra i ca Manga, mt th loi truyn tranh ni ting c trong v ngoi nc Nht. S nh hng ca Manga n th loi hot hnh dn n s pht trin th loi hot hnh c trng ca Nht c tn gi l Anime, nh s pht trin v bo ca Manga v Anime m cc tr chi game video ca Nht cng pht trin mnh m t thp nin 1980. - Hi ha T lu, tranh Nht Bn vn c cng nhn l c kh nng gi v p thin nhin rt tinh t, hoc nhng bc tranh o th cch th hin rt d cm xc lng ngi. Khch snh iu ti cc phng tranh thy ngay nhng nt c trng y v rt hm m. Hon cnh sng tc tranh

li thng kh tm c. Trong khi , nu bit chng, ta c th phn bit c sc thi ca nhng bc tranh cha r xut x. Tranh Nht xut hin u tin di s bo tr ca cc tng phi Pht gio v gii qu tc triu nh. Sau , cc v tng qun lnh o v gii thng nhn l nhng nh bo tr rt ham chung tranh. Ha s a s l chuyn nghip, d Pht gio c khuyn khch v tranh lm phng tin nh tm. c bit thi k Edo (1615-1868), mt s dn tr thc Nht Bn bt chc gii Nho gia Trung Hoa v tranh, xem l mt trong nhng sinh hot khng th thiu ca tng lp thng lu vn ha cao. Pht gio l yu t xc tc sm nht, quan trng nht i vi s pht trin ngnh ha Nht Bn. Bt u t th k VII, v nhiu th k sau, khi thng khi trm, mt s ln kiu tranh Pht gio thnh hnh lc a chu c ngi Nht hp thu v ng ha. Pht gio khi du nhp vo t Nht phn chia thnh nhiu tng phi. Mi tng phi cao mt s kha cnh no trong h thng gio l tng qut. Cho nn s khc bit v quan im v php mn tu tp khin ni dung v chc nng ca tranh cng khc. D thuc trng phi no, vi ch mt bc tranh hay c b tranh, ha s cng c gng to mt cnh tr, hoc gy nhng khonh khc tc ng mnh m vo tm ngi xem, khin lng tin h c vng mnh, hoc tng trng thm nim tin sn c, v chuyn ha cuc sng thng ngy thnh an lc, gii thot. Vo th k XIII, trong cuc bin ng x hi rng ln lt quyn cai tr ca vng triu Nht Bn, cc phong tro Pht gio mi ca gii bnh dn khng chp nhn li tu Pht theo kiu huyn b v c quyn ng cp di s bo h ca vng triu. H ch trng theo nhng ng li trc tip, thng tt v qun bnh hn tin n gic ng gii thot. Tng phi ln nht ca h, tng Tnh , ly tn theo mt ci Pht huy hong, an lc, l ci ti sanh ca nhng k ch cn nht tm tu theo nim tin n gin nhng chc tht nht.

Pht t Tnh hm m nhng bc tranh v cc v B tt hin ha, y lng t v d thn cn, thng ha hin vo i, cu nhn th. Th loi tranh raigozu thng v c Pht Di , v Pht gio ch ca tng phi Tnh , v ch B tt hin xung trn rc thn thc ngi mi cht. Loi tranh ny treo ni ngi hp hi d thy, cho tm c an n. Vng triu Nht Bn cng ng vai tr quan trng trong vic quyt nh ni dung v chc nng ca ngnh hi ha, v phn nhiu cc thi ho c i xut thn t hong tc. Th h cho thy cc vn ca nhn loi v ca tm mi ngi phn nh ni thin nhin. Gio l nh Pht ni v tnh v thng, tm b ca vn php lm m nt thm nhng bi hc t thin nhin ca cc thi ho y. Do , ch chnh yu ca ngnh hi ha Nht Bn vn l cc dng v ca thin nhin tri t qua bn ma. Tranh thut s, k chuyn, ni ln phong cch vng gi, nhng tp tc li sng ca vua quan triu nh, cng l ngun ti phong ph khc. Thi k Edo, nhng thay i x hi nng cao quyn hn ca gii thng nhn cho php h hp thu khiu thm m v tp tc ca gii qu tc. Cho nn mt thng nhn bun ru sa k giu c t ha s Ikeda Koson (1806-1866) v b tranh p miu t nhng nghi l ca hong tc. Tranh Nht Bn ti cc phng trng by phn ln c ha va c mc ch gio dc, va thng lm. Tuy nhin, hai mc ch ny thng khng hn c ranh gii r rt. Tranh ti cc phng trng by c xp loi theo ch , c th l cng giai on lch s, hoc cng ti, hay nh du mt thi im no trong qu trnh pht trin nt ha ring ca mi ha s. Truy tm bi cnh sng tc v lu hnh ca tt c cc bc tranh trong mt nh bo tng l cng vic rt nn lng, nu khng mun ni l khng th thc hin ni. Tuy nhin, mi khi ngi ta c th to lp li gc tch, ngha ca mt bc tranh, ta cng c c hi thy r c nhng giao xen phc tp gia cc vai tr x hi v m hc ca bc tranh y.

- Hot ng in nh in nh Nht Bn c xem l nn ngh thut v cng nghip in nh ca Nht Bn. Trong sut hn 100 nm qua k t ngy ra i (20/6/1899), in nh Nht Bn tri qua nhiu giai on thng trm nhng vn lun c nhng tc phm c sc v nhng th mnh ring, trong phi k ti cc b phim hot hnh Nht Bn, hay anime. Hai b phim u tin c lm ti Nht Bn l Bake Jizo v Shinin no sosei, u c thc hin nm 1898. B phim ti liu u tin, Geisha no teodori c lm thng 6 nm 1899. im khc bit ca cc b phim cm Nht Bn so vi cc nn in nh khc l bn cnh i ng to m thanh v nhc phim ti rp chiu, cn c s xut hin ca ccbenshi, nhng ngi dn chuyn c nhim v c li thoi v cc on tng thut cn thit. Ngi sao in nh Nht Bn u tin l mt din vin kch kabuki tn l Onoe Matsunosuke, ng ny tham gia ng hn 1000 b phim (ch yu l phim ngn) trong khong thi gian t 1909 n 1926. Onoe v o din Makino Shozo l nhng ngi c cng ph bin th loi jidaigeki (nhng b phim lch s ly bi cnh Nht Bn thi Edo) vi cng chng Nht. N din vin in nh chuyn nghip u tin ca cng nghip in nh nc ny l Takagi Tokuko Nagai, b xut hin trong 4 b phim ca hng phim do Hoa K u t Thanhouser Company thc hin t nm 1911 n nm 1914[. Trong giai on ny, c mt s b phim cm ng ch c sn xut, c bit l nhng tc phm ca o din Mizoguchi Kenji, tuy vy a s b ph hy trong Trn ng t Kant nm 1923 v sau l trong nhng cuc khng kch sut Th chin th hai ca qun i ng Minh xung Nht Bn. Trong thp nin 1930, trong khi cc b phim cm tip tc c sn xut vi s lng ln th cc b phim c ting cng bt u xut hin. Cc b phim c ting ng ch thi k ny l ba tc phm ca Kenji Mizoguchi, Gion no shimai (1936),Naniwa erejii (1936) v Zangiku

monogatari (1939). Ngoi ra cn c th k nNinjo kami fusen (1937) ca o din Yamanaka Sadao hay Tsuma Yo Bara No Yoni (1935) ca Naruse Mikio, b phim Nht u tin c pht hnh rng ri ti M. Cui nhng nm 1930, s kim sot ca chnh quyn i vi cng nghip in nh cng b sit cht, cc b phim b kim duyt k lng c bit l cc tc phm c xu hng thin t nh phim ca Daisuke Ito. V Khi Th chin th hai n ra th ngnh in nh Nht Bn lm vo tnh trng hot ng cm chng. Tuy vy y li l giai on chng kin s xut hin ca mt trong nhng ngh s in nh v i nht ca Nht Bn, o din huyn thoi Kurosawa Akira, ng thc hin b phim u tay,Sanshiro Sugata vo nm 1943. Thp nin 1950 chng kin giai on pht trin nh cao ca in nh Nht Bn vi ba tc phm vo hng kinh in ca in nh th gii, l Rashomon (1950), By Samurai (1954), c hai u do Kurosawa thc hin, v b phim ca o din Ozu Yasujiro, Tokyo monogatari (1953). Ring Rashomon ca Kurosawa Akira mang v cho Nht Bn Gii Oscar cho phim ngoi ng hay nht u tin v em li cho ngi sao in nh ln ca Nht sau ny l Mifune Toshiro vai din t ph. Trong thp nin ny in nh Nht Bn cn c hai gii Oscar phim ni ting nc ngoi khc, l Jigokumon (1954) ca o din Kinugasa Teinosuke v Miyamoto Musashi (1955) ca o din Inagaki Hiroshi. Nm 1954, o din Honda Ishir gii thiu b phim khoa hc vin tng Gojira, mt tc phm c ni dung chng chin tranh thng qua cu chuyn ca mt con th bin thnh qui vt do v kh ht nhn. Godzilla nhanh chng ph bin cc nc phng Ty v tr thnh mt biu tng quc t ca Nht Bn, n cng m u cho dng phim rt c trng ca in nh nc ny, dng phim kaiju (phim qui vt).

in nh Nht Bn tip tc c nhng b phim xut sc trong thp nin 1960, trong phi k ti tc phm kinh in Yojimbo (1961) ca Kurosawa Akira. Nm 1967 o din Suzuki Seijun thc hin b phim siu thc v yakuza (cc t chc ti phm c t chc Nht) c tn Koroshi no rakuin , tuy khng c nh gi cao thi im ra i nhng v sau y c coi l b phim hnh s kinh in, tr thnh ngun cm hng cho nhiu o din ni ting nh Ng V Sm, Park Chan-wook hay Quentin Tarantino. Bn cnh cc b phim c ti quen thuc, cc o din thuc th h Ln sng mi Nht Bn nh Nagisa Oshima, Kaneto Shindo, Susumu Hani v Shohei Imamura cng cho ra i cc b phim c tnh sng to cao nh Seishun Zankoku Monogatari (1960), Nihon no yoru to kiri (1960) hay Koshikei (1968). Nm 1964 o din Teshigahara Hiroshi cho ra i b phim ng nh Suna no onnatc phm ny ginh gii thng c bit ca ban gim kho (Prix du Jury) trong Lin hoan phim Cannes v gip Teshigahara tr thnh ngi chu u tin c c gii o din xut sc nht ti Gii Oscar. Mt b phim Nht Bn khc cng ginh gii thng ca ban gim kho trong Lin hoan phim Cannes l Kaidan (1965) ca o din Kobayashi Masaki. Mt dng in nh mi, dng phim pinku eiga (phim khiu dm loi nh, vn c coi l phim in nh) bt u pht trin Nht t u thp nin 1970, c bit l sau s ra i ca b phim gy nhiu tranh ci Ai no Korda (1976), mt tc phm ni v v n Sada Abe gy ting vang trong x hi Nht nhng nm trc chin tranh. B phim ny tuy l c coi l phim in nh nhng vt qua gii hn kim duyt thng thng khi quay trc tip nhng cnh quan h tnh dc tht ca hai din vin, kt qu l phim phi thc hin di danh ngha do mt cng ty in nh Php u t v sau khi ra i n cng cha bao gi c chiu bn y chnh Nht Bn.

Trong thp nin ny, o din Fukasaku Kinji cng hon thnh lot phim ni ting v ti yakuza, Jingi naki tatakai, lot phim ny cc k thnh cng v c ngh thut v thng mi, chng c coi l nhng phim ti phm kinh in ca in nh Nht Bn, hay "B gi" Nht Bn. Vn l t nc hng u th gii v ngh thut truyn tranh, nhng phi ch n thp nin 1980 cc b phim hot hnh Nht Bn (anime) mi bt u gy ting vang th trng in nh trong nc v th gii. Nm 1984, o din phim hot hnh ni ting Miyazaki Hayao thc hin b phim Kaze no Tani no Naushika nm 1984 m u cho lot phim hot hnh ni ting ca ng sau ny. Thnh cng ca Naushikac ni tip bng b phim Akira (1988) ca Otomo Katsuhiro, tc phm ny nh du bc tin vt bc ca phim hot hnh Nht c v k thut thc hin v ti khi phn nh cc vn x hi v thi s ng quan tm lc , Akira cho n nay vn c coi l mt trong nhng tc phm xut sc nht th loi phim hot hnh ca in nh th gii. Cng nm ny, o din Takahata Isao cng cho ra i b phim hot hnh phn chin ni ting M om m, M om m c nhiu nh ph bnh phim ni ting, trong coi Roger Ebert coi l mt trong nhng b phim phn chin hay nht tng c thc hin. S pht trin ca phim hot hnh cng dn n s pht trin ca cc Seiy, cc din vin lng ting cho nhn vt hot hnh, nhiu ngi trong s ny tr nn ni ting hoc tr thnh din vin thc s nh tsuka Chikao. Cng trong nhng nm 1980, in nh Nht Bn tip tc truyn thng thng li ti cc gii thng in nh uy tn vi 2 gii Cnh c vng ti Lin hoan phim Cannes cho cc phim Kagemusha (1980) ca Kurosawa v Narayama bushiko (1983) ca Imamura Shohei. Shohei sau ny cn ginh thm mt gii Cnh c vng khc cho b phim Unagi (1997) v l 1 trong s t i 4 o din tng c 2 phim

chin thng ti hng mc quan trng nht Lin hoan phim Cannes (cng Francis Ford Coppola, Alf Sjberg v Bille August). Thp nin 1990 v 2000 cng l giai on thnh cng nht ca hot hnh Nht Bn khi Miyazaki Hayao lin tc cho ra i cc tc phm thnh cng c v mt ngh thut v thng mi, trong ng k nht l Cng cha Mononoke (1997) v Sen to Chihiro no Kamikakushi (2001), hai b phim hot hnh u tin ph k lc doanh thu ti th trng in nh Nht Bn. Sen to Chihiro cng l b phim hot hnh u tin ginh gii Phim hot hnh hay nht ti Gii Oscar. Bn cnh Miyazaki cn phi k ti mt lot o din anime thnh cng khc nh Oshii Mamoru vi Kkaku Kidtai(1995) hay Kon Satoshi vi Perfect Blue (1997), Sennen Joy (2001) v Tky Goddofzzu (2003). Nhng nm cui th k 20 cn chng kin s bng n ca cn st phim kinh d Nht (J-Horror) trn ton th gii vi nhng b phim ni ting nh Ringu (1998), Ju-on(1998), Kairo (2001) v Yogen (2002). Tt c cc b phim ny u c Hollywood hoc in nh Hn Quc lm li, thm ch o din phim kinh d ni ting Nakata Hideo cn c mi sang M ch thn lm li phin bn Hollywood cho b phim ca ng. - i sng m nhc, ngh thut m nhc Nht Bn mn nhiu nhc c v phong cch t cc quc gia lng ging v pht trin thm cc nt c trng ca Nht, in hnh nh n Koto c gii thiu vo Nht t th k th 9 v 10, hay nh th loi kch N t th k 14 v m nhc dn gian i chng, vi nhng cy n nh shamisen, c truyn b ti Nht t th k 16. m nhc phng Ty, c gii thiu vo Nht cui th k 19, gi tr thnh mt phn ni ti quan trng trong vn ha Nht Bn. Nc Nht thi hu chin tranh th gii th hai b nh hng nng n bi m nhc M v m nhc hin i chu u, iu ny dn n s pht trin ca dng m nhc gi l J-pop.

 Nht, Karaoke c xem l hot ng vn ha ph bin nht Nht. T thng 11 nm 1993, c quan cc hot ng vn ha tin hnh mt cuc thm d, kt lun rng c nhiu ngi Nht ht Karaoke hn l tham gia vo cc hot ng vn ha truyn thng nh trit hoa hay tr o. Ngh thut Geisha

Nht Bn cn ni ting vi ngh thut Geisha, hay cn gi l ngh gi theo ting Nht l nhng ngi sng bng ngh thut. H c nhiu k nng nh n ht, ma, k chuyn, pha tr, c o luyn k v sng trong mt khun kh nht nh. Cc Geisha ngy nay hu ht phi tt nghip Trung hc hoc c khi phi tt nghip i hc, cng vic ca h l biu din nhng k nng ngh thut v tr chuyn vi khch hng. Xut hin vo khong th k 17, n nay Geisha c mt truyn thng lu i, vi nhiu k nng c o, v l mt nt c trng rt c o ca ngi Nht. Hin nay, s lng Ngh gi Nht Bn khng cn nhiu nh trc na, tuy nhin vn cn mt s khu vc ti Nht Bn c s lng Geisha kh ng k nh Gion vPontocho, v mt s khu ph hoa kh ni ting ti Tokyo. Yosakoi - S kt hp gia truyn thng v hin i.

Loi hnh ngh thut cng c bit n ti Nht l Yosakoi. y l mt loi hnh ngh thut hin i c trng ca Nht Bn, c xem l s kt hp gia truyn thng v hin i. N l mt bin th ca iu ma ma h truyn thng Awa Odori, c khai sinh t tnh Kochi vo nm 1954. Yosakoi l phng ng ca Kochi, ngha l m nay mi bn n. Cu ni ny tr thnh tn gi ca iu ma trong dp l hi ca tnh Kochi, v t Yosakoi cng tr thnh tn ca l hi ny. L s kt hp gia cc ng tc ma truyn thng Nht Bn v m nhc hin i nn Yosakoi rt si ng v mnh m. Cc iu ma thng c dn dng cho nhng i ma ng ngi. Ai cng c th tham gia ma Yosakoi, bt k tui tc hay gii tnh. y cng l s kin ni bt trong cc k l hi th thao thng c cc trng cp mt, cp hai v cp ba Nht t chc. iu ma i km vi cc bi dn ca ca Kochi vi ci tn Yosakoi-Buchi, tc giai iu Yosakoi. Bunraku - Ngh thut kch ri c o Bunraku l ngh thut kch ri chuyn nghip ca Nht Bn. Ging nh kch kabuki, bunraku l mt hnh thc ngh thut lu i, do tng lp th dn pht trin trong thi k Edo (1603-1867). T bunraku c ngun gc tng i mi. Trong s nhiu nh ht ri ca thi k Edo, duy nht ch c Bunraku-za, do Banrakuken Uemura lp nn vo u th k 19 Osaka, hot ng hiu qu v mt thng mi trong x

hi Nht hin i, v bunraku tr nn c ngha l kch ri chuyn nghip. Biu din bunraku bao gm 4 yu t: cc con ri bng mt na hoc 2/3 kch thc ngi tht; chuyn ng ca cc con ri do nhng ngi iu khin m trch; ting ni ca cc nhn vt do mt ngi k chuyn gi l tayu ph trch; v m nhc do mt ngi chi loi n 3 dy gi l shamisen. tng tnh phc tp, mi con ri trong vai cc nhn vt chnh do 3 ngi iu khin. Ri bunraku khng phi c iu khin bng dy. Ngi iu khin chnh dng tay v bn tay tri con ri, ng thi iu khin c cu kim sot chuyn ng ca m mt, nhn cu, lng my v ming; cn dng tay phi iu khin tay phi ca con ri. Ngi tr l th nht ch ph trch iu khin tay tri con ri trong khi ngi tr l th 2 iu khin 2 chn ca con ri.Nhng ngi iu khin cc con ri thng mc qun o en, ch ngi iu khin chnh h mt cn cc tr l thm ch chp kn u tr nn v hnh trong mt khn gi. Mt ngi tayu phi lng ting cho tt c cc con ri trn sn khu, bao gm c nhn vt n ng, ph n ln tr em, nn ging ni phi c m vc rng. Mt c im ni bt v m thanh trong bunraku l ting nhc trm du dng ca n shamisen, tri ngc vi m thanh cao ca n shamisen tenor trong kch kabuki. Trong kch kabuki c th s dng gin nhc gm 10 n shamisen tr ln nhng trong bunraku thng thng ch c mt nhc cng m thi. Trong bunraku, chuyn ng ca cc con ri phi khp vi cu chuyn k ca tayu v m thanh n shamisen. Nhc cng chi shamisen thng thng l ngi quyt nh tc k chuyn v thi gian i vi hnh ng ca con ri. V lch s ca ngh thut ri Nht Bn, nhng sch u tin c ghi li l vo th k 11. Ngi ta cho rng thm ch trc , nhng th sn lang thang kim tin thm bng cch dng cc con ri nh din

kch mua vui ti cc th trn. V sau nhiu ngi nh c ti Sanjo trn o Awaji, ni sinh ra ngnh kch ri chuyn nghip. Trong th k 15 v 16, nhng ngi m ht rong k chuyn lch s thng dng biwa, mt loi n c ngun gc t Ba T, gn ging vi n t b ca Vit Nam. Ri cch k chuyn thay i ng k vo th k 16 vi s pht trin ca hnh thc k chuyn gi l joruri. Cng trong khong thi gian , n shamisen c a t Okinawa n Nht Bn v c nhng ngi k chuyn joruri a chung hn n biwa. Trong khi , nhng ngi chi shamisen sng tc ra cc khc nhc mi, c nh hng n cch k chuyn joruri. S phi hp ny l khi ngun ca bunraku, to s hp dn cho tng lp th dn, nhng ngi thang bc thp trong x hi nhng dn dn chi phi v kinh t, ngh thut v vn ha trong thi i mi. Vo gia th k 17, nh ht ri pht trin mnh m Osaka v Kyoto, ni nhng ngi biu din ri v ngi k chuyn joruri c nhiu sng to mi v ngh thut. Trong thi k ny, s phi hp gia ngh s k chuyn ti ba Takemoto Gidayu I Osaka v nh vit kch v i nht thi k Edo, ng Chikamatsu Monzaemon, gp phn chuyn bunraku t mt hnh thc gii tr qun chng thnh nh ht ngh thut. Vo th k 18, nhiu k thut nh chuyn ng m mt v ming c pht minh v hin vn s dng trong bunraku ngy nay. C th ni kch kabuki v kch ri bunraku c nhng mi lin h qua li. Cc din vin kabuki chu nh hng bi phong cch ca nhng ngi k chuyn trong bunraku v thm ch bt chc nhng iu b c cch iu ha ca cc con ri. Ngc li, nu mt sng to nht nh trong kabuki lm khn gi vui thch, nhng ngi trong ngnh bunraku s a vo cc tc phm ca h. Do b kch kabuki dn dn ln t, bunraku tr nn suy st t na sau th k 18, tuy cc ngh s biu din t nhng nh cao mi v ngh thut v k thut. Ri trong bi cnh ngi Nht quay sang cc hnh thc ngh thut sn khu phng Ty v pht trin nh ht hin i ring, bunraku khng

th cnh tranh thu ht khn gi. Sau th chin 2, bunraku b lu m v nhiu ngi Nht xa ri nhng kha cnh truyn thng trong vn ha, v vo u thp nin 60, mn ngh thut ny gn nh tr nn khng c gi tr thng mi. Bunraku tn ti c ch yu l nh s h tr ca chnh ph cng nh vic thnh lp Nh ht quc gia Tokyo v Nh ht bunraku quc gia Osaka. Bunraku hi sinh nh hin nay l nh mt xu hng mi tn trng truyn thng trong thanh nin Nht. - i sng vn hc Vn hc Nht Bn l mt trong nhng nn vn hc dn tc lu i nht v giu c nht th gii ny sinh trong mi trng nhn dn rng ln t thu bnh minh ca cc b tc Nht Bn, rt lu trc khi quc gia Nht Bn c thnh lp. Chng ta khng bit ngn ngun ca vn hc thnh vn Nht Bn khi im chnh xc t khi no, ch c th c nh qua nhng tc phm khi nguyn ca vn hc Nht Bn vn c nh gi l kit tc c in nh Vn dip tp th k th 8, thi tuyn tp hp 3 th k thi ca trc ca Nht Bn v cc cun s C s k v Nht Bn th k vn bn ha cc truyn thuyt, huyn thoi lp quc Nht Bn. Theo mt s hc gi c l do nh hng ca u chu lun, lch s vn hc Nht Bn c th c chia ra 3 thi k chnh: C i, Trung c v Hin i, tng ng vi cch phn k lch s kinh in thng gp trong vn hc phng Ty. Tuy nhin, trong cun Nht Bn vn hc ton s do Tokyo Kodansh xut bn, vn hc Nht Bn c chia lm 6 thi k ng vi 6 tp ca cun sch: Thng i, Trung c, Trung th, Cn th, Cn i v Hin i. Cc tc phm u tin ca vn hc Nht Bn bao gm hai cun sch lch s Kojiki v Nihon Shoki cng nh tp th t th k th 8 Man'ysh, tt c u c vit bng Hn t. Vo giai on u ca thi k Heian, h thng k t kana (Hiragana v Katakana) ra i. Cun tiu thuyt The Tale of the Bamboo Cutter c coi l tc phm

k s lu i nht ca Nht. Mt hi k v cuc i trong cung cm c ghi trong cun The Pillow Book, vit bi Sei Shnagon, trong khi Truyn k Genji ca Murasaki Shikibu thng c coi l tiu thuyt u tin trn th gii. Trong thi k Edo, vn hc khng thc s pht trin trong gii Samurai nh trong tng lp ngi chnin. Yomihon, l mt v d, tr nn ni ting v tit l s thay i su kn ny trong gii c gi cng nh tc gi thi k ny. Thi k Minh Tr chng kin mt giai on i xung trong cc th loi vn hc truyn thng ca Nht, trong thi k ny th vn hc Nht chu nhiu nh hng t vn hc phng Ty. Natsume Sseki v Mori gai c coi l nhng vn ho tiu thuyt "hin i" u tin ca Nht, tip c th k n Akutagawa Rynosuke, Tanizaki Jun'ichir, Yasunari Kawabata, Yukio Mishima v gn y hn l Haruki Murakami. Nht Bn c hai nh vn tng ot gii Nobel l Yasunari Kawabata(1968) v Kenzaburo Oe (1994). Bn cnh , Nht Bn cng c bit n thng qua cc loi truyn tranh v tranh bim ha, hay cn gi l Manga. Manga c xem l t c bit ch ring truyn tranh xut pht t Nht Bn. a s ngi Nht xem Manga l mt mn n tinh thn khng th thiu. Ngy nay, Manga khng ch rt ph bin Nht m cn nhiu quc gia tn th gii, thu ht c s quan tm ca rt nhiu ngi thch truyn tranh. - Thng th tr o Nht Bn i vi ngi Nht, ung tr l c mt ngh thut, mt nghi l. Theo ngha thng thng, ngh thut l ci hay, ci p ngi ta chim nghim qua cc gic quan t ngng m bi trnh , ti nng, k nng, k xo cao vt ln trn mc thng thng ph bin hoc khi mt ngh nghip no c thc hin mc hon ho vi trnh iu luyn. Ti y c s tng hp ca tnh sng to ngh thut, tnh cm th t nhin, t tng tn gio v s x giao. Tr o Nht c th gii bit n nh mt li sng truyn thng

ca ngi Nht chnh - l ngh thut dng tr mc hon ho, tun theo nhng quy nh cht ch. S d nh vy bi l tr o a con ngi t ti tinh thn ho knh tch mch. Phong tc ung tr xut hin Nht Bn khong u th k th VIII cng vi s nh hng ca Pht gio. Khong t th k XII, khi cc thin s Nht Bn t Trung Quc tr v mang theo li ung tr mi kiu Tng vi mt loi tr xanh c tn mn gi l mt tr (matcha) th tc ung tr tr thnh ph bin. Sut thi Trung th, vic ung tr lan rng t cc thin vin ti ni dn chng vi nhng phong cch mang tnh thm m khc nhau. Cc hi ung tr v thi hng v tr thu ht ch ca c Thin hong v cc tng qun, cc nh bun giu c. Mc d vic ung tr khng phi dnh ring cho cc thin vin, nhng tr l (Sarei) vi t cch l cc quy tc v nghi thc t m cho vic pha v ung tr l do cc thin s to ra. Sarei mang nhiu c tnh ca Thin, trong s thanh tnh, tnh gin d v mc mc tr thnh nhng c trng thm m v ung tr, do , dn dn tr thnh mt nghi l c tnh ngh thut. Tr o vi nhng c tnh thm m m chng ta c bit n ngy nay t c s pht trin y t th k th XVI. Tr o xut hin t cng lc vi nghi l cm hoa v ung ru sak. Ung tr phi kt hp nhiu c tnh: S hi ho gia cc ung, tn trng m chn v khch, th xc v tm hn phi trong sch, phi t c s tnh tm theo tinh thn thn o. V vy phng tr phi hp, th hin s khim tn, nguyn liu xy dng v cc ng nt phi gin d, trang trng, phi s dng cc cng c bng tre hoc cc vt liu bnh thng khc, trnh khoe giu sang. Tr o th hin lng tin, tm ngha su sc, v p trong phong cch n gin. Tr o va l mt th vui thanh tao ng thi va th hin mt nt p trong vn ho li sng truyn thng ca ngi Nht. tr o, ta tm thy mi quan h ng ho kh gia con ngi vi nhau nh l tnh bn hu, tm thy s tn trng, lng tin. S bnh ng x hi

trong tr o phi chng chnh l c mun l tng v mt x hi thc t. Khi lc vo ngh thut ung tr o khin cho con ngi ta c cm tng rng gn nh trng thi ca ci nit bn ca Pht giotrng thi vng lng, tch dit, sng an nhin t ti, v ng v tha C th ni rng tr o l mt nt p trong vn ho li sng truyn thng ca ngi Nht. Tr o th hin nt p ni tm ca con ngi Nht. ng sau cuc sng no nhit, si ng ca cng quc c nn kinh t pht trin, tr o tm c ch ng vng chc ca mnh gn 7 th k trong lch s vn ho Nht. N th hin nhng gi tr tinh thn y cht nhn vn. V trong x hi ngy cng hin i nh Nht Bn th tr o l mt gi tr vn ho lch s truyn thng c cng c, cao v m rng. - c o ngh thut cm hoa (Ikebana). Cm hoa ngh thut (Ikebana) Nht Bn cn c gi l Hoa o (Kad), c ngun gc t nghi l dng hoa trong cc cha chin t th k th VI, ri dn dn pht trin thnh mt ngh thut vo khong th k th XV vi nhiu nghi thc v trng phi khc nhau. Hoa o khc vi cm hoa thng thng ch n em li s nhn thc v mi lin quan gia khng gian xung quanh vi hoa v cnh l, cch b cc cnh l, vic la chn hoa cng nh cy c s dng lm vt liu. Mt phong cch cm hoa c in v phc tp c t xa, gi l rikka (hoa ng). Phong cch ny tm ti s th hin v trng l ca thin nhin, quy c rng hoa phi c cm theo hnh ni Sumeru, mt ngn ni huyn thoi ca th gii nh Pht tng trng cho ton v tr. Cc vt liu c s dng cho li cm hoa ny u c tnh tng trng. Phong cch ny t ti hong kim vo th k XVII, nay khng cn ph bin na. T th k th XV xut hin li cm hoa t nhin. Cc ngi nh d nh u c Kotonoma- mt khng gian nh tht vo ca cn phng t cc m ngh hay cm hoa. Cc lut l cm hoa theo tr nn gin n mi ngi u c th thng thc c. Cui th k

XVI c li cm hoa t nhin gi l nageire (qung vo) nh l mt phn ca nghi l tr o. Hoa c s dng trong tr o c gi l chabana (tr hoa), ch cn mt bng hoa trong mt bnh hoa to nn cm gic gin d, thun khit, thanh tao. Cm hoa hin i mang nh hng nhiu ca vn ho phng Ty. Phong cch cm hoa moribana (mt rng hoa) m ng t do cho ngh thut cm hoa, tm cch thu nh mt phong cnh hay mt mnh vn. l phong cch cm hoa c th thng thc c bt c u v thch hp vi mi khung cnh. Ngy nay Nht Bn c khong 3000 trng phi ikebana, trong s 3 trng phi c ting nht l Ikenob, Ohara v Sgetsu, vi nhng quy lut c th khc nhau v quan nim, v tng, v phng php,. Mc d vy, nhng trng phi nyu tu trung li mt im l tnh yu thin nhin c nng ln thnh ngh thut. - Nt vn ha trong Sumo Nht Bn l ni duy nht mn Sumo c luyn tp, biu din v thi u mt cch chuyn nghip. Cc v s Sumo (rikishi) thng c hun luyn t nh v cng nhau trong cc trung tm hun luyn. H phi tun theo nhng nguyn tc, truyn thng nghim ngt (quy nh bi Hip hi Sumo) chi phi mi mt t thc n n ung hng ngy cho n trang phc, hnh vi .v.v. Sumo xut hin khong 1500 nm trc v bt ngun t tn gio, mt nghi thc i km vi cc iu ma linh thing dng ln cc v thn o Shinto cu nguyn cho ma mng bi thu. Rt nhiu cc nghi l mang m tnh tn gio vn c gi mi cho n ngy nay. Vo thi Nara, Sumo c gii thiu n giai cp vua cha ti Nht v mt gii u bt u c t chc hng nm. Cc quy lut v k thut thi u bt u c hnh thnh. Khong nm 1192, chin tranh bt u n ra v Sumo c a vo hun luyn trong qun i. Sau khi tng Tokugawa thng nht Nht Bn v bt u thi k Edo thnh vng, cc nhm v s Sumo chuyn nghip hnh thnh (chnh l cc

Samurai hoc Ronin cn kim thm thu nhp) v Sumo tr thnh mn th thao chnh thng ca Nht Bn. Hip hi Sumo Nht Bn ngy nay chnh l bt ngun t nhng nhm v s Sumo thi k Edo. Trn u Sumo din ra trn sn u bng t st vi 1 lp ct ri ln trn. Cc phn khc nhau ca sn u c nh du bng cc bao rm. V s s thi u trong mt vng trn ng knh 4,55 met gi l Dohyo. Pha trn vng Dohyo l mt ci trn c treo bng dy cp m phng n th o Shinto gi l Tsuriyane. Mt trn u thng din ra rt nhanh, ch vi giy n 1 pht, v tt c cc hnh thc nh m, , git tc .v.v. u b nghim cm. Ngi thng trn l ngi y c i th ca mnh ra khi vng Dohyo hoc vt ng i th, lm cho anh ta chm t bng bt c b phn no ngoi lng bn chn. Ch cn 1 phn gt chn nm ngoi vng trn Dohyo hoc chm nh u ngn tay xung mt sn u, bn s b x thua cuc. Him khi trng ti phi phn x v quyt nh ngi thng trn khi c hai v s chm t gn nh cng mt lc v khi , ngi chm t trc s ginh c phn thng. im c bit th v Sumo so vi Boxing v cc mn u vt phng Ty l khng h c quy nh v hng cn. Mt v s Sumo c khi i u vi i th nng gp i trng lng ca mnh. Sumo l mn th thao v thut rt coi trng ng cp v mi v s Sumo u c phn cp r rng trong mt danh sch gi l Banzuke c pht hnh 2 tun trc mi gii u. C 6 ng cp khc nhau: Makuuchi, Juryo, Makushita, Sandanme, Jonidan v Jonokuchi. Ch nhng v s no t n ng cp Juryo tr ln mi c xem l v s Sumo chuyn nghip tht s, c gi l Sekitori v c tr lng. ng cp cao nht l Makuuchi c chia thnh 5 cp bc: Yokozuna, Ozeki, Sekiwake, Komusubi v Maegashira. Cp bc Yokozuna (i v ch) l cp bc cao qu nht v ch mt s t v s t c danh hiu ny.

Sumo chuyn nghip c qun l bi Hip hi Sumo, gm cc thnh vin c gi l Oyakata, vn l v s trc y. Cc v s Sumo sng v luyn tp cng nhau trong cc trng hun luyn ring iu hnh bi 1 Oyakata. Hip hi Sumo v ng cp ca h quy nh rt chi tit v nghim ngt tt c cc hnh vi ng x, trang phc, thc n n ung v hu ht cc mt trong i sng. Mt v s Sumo phi tc di v bi ln theo kiu nh cc Samurai thi Edo, mi ng cp v s khc nhau s c kiu bi tc khc nhau. Khi tip xc vi cng chng, h phi mc trang phc truyn thng ty theo ng cp ca mnh. T ng cp Jonidan tr xung, cc v s mc trang phc truyn thng Yukata v dp Geta. ng cp cao hn (Makushita v Sandanme) h c th mc thm 1 chic o khoc ngn trang tr theo kiu truyn thng bn ngoi o Yukata v mang dp Zori. Nhng v s c cng nhn l Sekitori th mc o chong bng la v h cng bi tc theo kiu trau chut hn, c tn l Oicho. Mi nm c 6 gii thi u Sumo, 3 gii t chc ti Tokyo, 1 gii Osaka, 1 gii Nagoya v 1 Fukuoka. Mi gii bt u vo ngy Ch Nht v ko di 15 ngy. Mi v s tham gia s thi u 1 trn mi ngy. V s no c t l thng cao nht s ginh c chc v ch. Ngoi cp v ch, cn c cc gii khc nh gii Kantosho trao cho v s c tinh thn thi u cao nht, gii Ginosho trao cho v s c k thut gii nht v gii Shukunsho trao cho v s di cp Ozeki gy c n tng nht bng cch nh bi nhiu Yokozuna hoc Ozeki nht. c nhn cc gii trn, v s phi c t nht 8 trn thng trong tng s 15 trn u. Mt nt c sc ca Sumo chnh l cc nghi l truyn thng trang nghim, y mu sc m khng c bt c mn th thao no khc c. Mt trong s l nghi l Dohyo-iri, c thc hin 4 ln trong mi ngy thi u, 2 ln cho ng cp Juryo v 2 cho ng cp Makuuchi. Cc v s s mc Kesho-mawashi, mt chic tp d c trang tr cng phu bng cc hnh thu vi ng vin bng vng v mt

Yokozuna s thc hin cc nghi thc hng ti thn linh v xua ui ma qu khi sn u bng mui. Trong bui l, cc v s s ng thnh vng trn v c gii thiu ti khn gi. Mt nghi l khc na l din ra vo cui ngy thi u sau trn cui cng. Mt Makuuchi c chn s ln sn u v nhn chic cung t trng ti v thc hin iu ma vi chic cung. Nghi l ny bt ngun t thi Edo khi mt v s Sumo thng trn c ban tng mt chic cung v ng thc hin iu ma ny din t nim vui chin thng. 5. Nhng nt tinh ty trong vn ha m thc ca ngi Nht Nhc n Nht Bn th chng ta khng th khng nhc n vn ha m thc ca ngi Nht Bn. Mang trong mnh s tinh ty ca vn ha Nht, m thc ca ngi Nht khng ch n s lng nhiu m ch trng, cu k t hnh thc ti hng v. Nhng mn n nh nhn, thanh tao, vi hng v nh nhng s li mt cm gic lu luyn cho ngi thng thc. Trong cc mn n truyn thng chnh ca ngi Nht Bn ta khng th khng nhc n hai mn chnh l Sushi v Sashimi. Hy tng tng, ta ang ngi trong khng kh yn bnh, m p ca mt nh hng Nht, thng thc hng v thm, cay, nng ca tng mn n, km theo mt bnh Sake truyn thng na, cn g tuyt hn.

m thc Nht Bn c bn b th gii bit n bi nhng mn nh nhng, thanh tao nhng th hin v p tinh ty v s cu k t hnh thc n hng v. Bc tranh vn ha m thc Nht Bn ngy nay l kt qu ca s hi t, s giao thoa ca nhiu lung vn ha m thc th gii. Nhng iu c bit l ngi Nht bit vn dng sng to nhng nt c sc ca nhng nn vn ha bn ngoi v bin i ti tnh ph hp vi khu v, quan nim thm m ca ngi Nht. Nhn vo mn n ngi ta hiu c c im tng a phng; nh hng lch s qua s la chn mn n, k thut trng by Ngi Nht c thi quen n mt vi mn n trong mt thi im nht nh trong nm v mn n c thay i theo cc ma. c trng c bn nht trong cc mn n ca x s Ph Tang l khng cao n s lng nhng li c bit ch trng n cch trang tr, phi mu nguyn liu to nn nhng mn n hp dn, c mu sc bt mt v hng v thm ngon. Tuy nhng mn n kh gin d nhng ngi Nht gi vo c tm lng v th hin c s tinh t trong tm hn khin chng tr thnh nhng kit tc ngh thut m thc c o c 1 khng 2. chnh l iu lm nn s tinh t v ring bit ca m thc t nc mt tri mc: mn n tao nh, mu sc bt mt, hi ha c mu sc ln hng v, vi hng thm nh nhng, tinh khit li d v mnh m trong lng ngi thng thc. Hn th na, m thc Nht Bn th hin s tinh t trong tm hn ngi Nht cng nh mang trong mnh nhng trit l cao p, su sc v cuc sng: S thanh tao, nh nhng trong thm su mi ngi, s gn gi, giao cm gia thin nhin v con ngi Qua mn n, ngi Nht mun gi gm trong n truyn thng m thc lu i, kht vng giao ha, lm ch thin nhin. Ngi ta bo m thc Nht c thng thc bng mt qu khng qu cht no. Ch cn nhn vo cch bi tr tinh t, kho lo ngi ta

 bit c ngay l nhng mn n ca t nc mt tri mc. Ngi Nht lun sng to tm ra cch trng by mn n mt cch t m, ch n tng chi tit mu sc, hnh dng ca mn n v cc loi chn a trn bn n. Trong , ngi Nht c nhng quan nim c trng v m thc nh quan nim tam ng: ng v, ng sc, ng php. C th: Ng v bao gm: ngt, chua, cay, ng, mn. Ng sc c: trng, vng, , xanh, en. Ng php c: sng, ninh, nng, chin v hp. Chnh v vy, mn n Nht mang mt v p tot ln t ng nt cho n cch phi mu. Ch cn nhn mu sc hi ha, ti tn y chng ta c th cm nhn c v thanh thanh, tinh khit bn trong. Nhng mn n c ch bin nh nhn, xinh xn, hng v thanh tao, nh nhng khng qu nng m. Tuy vy chng li c kh nng nh thc gic quan ngi thng thc bi tnh thm m cng hng v thm ngon.

Khng ch p mt, ngon ming, mn n Nht cn p ng c nhu cu v sc kho: t bo, t ngt, v s dng nhiu cc loi rau u v do chng ang ngy cng c ph bin khp th gii. Mi v cc mn n Nht n gin hn so vi cc mn n ca phng Ty, ngi Nht mun gi li nhiu nht hng v, mu sc ca thin nhin trong mn n.

m thc Nht Bn ni ting bi cc mn n truyn thng rt c o kh c th tm thy cc quc gia khc. Trong cc mn n truyn thng chnh ca ngi Nht Bn ta khng th khng nhc n hai mn chnh l Sushi v Sashimi. y khng ch n thun l hai mn n m n cn cha ng c mt phn vn ha Nht Bn, v vy ngi ta coi sushi, sashimi nh l biu tng ca m thc x s Ph Tang. y c xem nh nhng mn em li may mn, hnh phc cho ngi thng thc. c bit, nhng ngy l truyn thng, Sushi xut hin trn bn tic vi mu sc, mi v. C ti hng trm mn Sushi khc nhau vi hng trm cch thc ch bin cu k v phc tp. Sushi chnh l mn n gip bn c th thng thc y nht s tinh t ca nn vn ha x Ph Tang. Xut pht t nn nng nghip la nn trong mi ba n ca ngi Nht th cm c coi l thnh phn chnh. Ba cm ngi Nht ch yu l cm, c, rau v c rt t tht trong thnh phn n. Mi ngi bao gi cng c mt bt cm km vi rau bina, c ci hoc da gp, rong bin sy c dng cun cm hoc n khng. C th n m Udon v Soba thay th cm hay Sushi. Mn khai v l sashimi v kt thc ba n l mt tch tr xanh nng hi. Trc khi n ngi Nht thng ni: "Itadakimasu" - mt cu ni lch s, ngha l "xin mi" nhm nhn mnh s cm n ti ngi ct cng chun b ba n. Khi n xong, h li cm n mt ln na "Gochiso sama deshita" - cm n v ba n ngon. Khng ch n thun l mn n, m thc Nht Bn mang nhng nt p ca vn ha, tm l dn tc, c mun gi gm trong truyn thng m thc lu i, kht vng giao ha, lm ch thin nhin Chnh nhng iu ny li d v mnh m, n tng trong lng ngi thng thc. L biu tng ca m thc Nht, sushi khng ch l mt mn n m n cn cha c mt phn vn ha Nht Bn trong .

Mn sushi u tin xut hin cch y 1.300 nm v n ngy nay th h hng sushi c ti hng trm mn khc nhau vi hng trm cch thc ch bin cu k v phc tp. Cch thng thc mn sushi cng vy, v d nh bn nn thng thc ngay khi mn n c dn ra, nn n c ming sushi, khng chm u c cm vo nc tng v d b mn Hin nay sushi khng ch l mt mn n c o ti Nht m cn ph bin v ni ting ti nhiu quc gia trn th gii. 6. Th thao Nht bn V truyn thng, Sumo c coi l mn th thao quc gia ca Nht Bn v l mt trong nhng mn th thao c lng ngi xem ln nht ti Nht. Cc mn v nh judo, karate v kend cng ph bin v c tp luyn rng ri khp t nc. Sau thi k Minh Tr, rt nhiu mn th thao phng Ty du nhp vo Nht v lan truyn nhanh chng trong h thng gio dc.

Gii Bng chy Nht Bn c thnh lp nm 1936. Ngy nay, bng chy l mn th thao c lng ngi xem ln nht ti quc gia ny. Mt trong nhng cu th bng chy ni ting nht ca Nht l Ichiro Suzuki, ngi tng dnh danh hiu cu th ng gi nht Nht Bn cc nm 1994, 1995, 1996 v hin ang chi cho gii bng chy Bc M. T khi c s thnh lp Gii bng chuyn nghip Nht Bn nm 1992, mn th thao ny cng nhanh chng pht trin mnh m.

Nht Bn l nc t chc Cp bng lin lc a t nm 1981 ti 2004 v l nc ng ch nh World Cup 2002 vi Hn Quc. i tuyn bng quc gia Nht Bn l mt trong nhng i bng thnh cng nht chu vi ba ln dnh chc v ch cp bng chu . Nht Bn l quc gia u tin chu t chc mt k Th vn hi, l Th vn hi Ma h 1964 t chc ti Tokyo. Golf, ua t, gii ua t Super GT v Formula Nippon cng l nhng mn th thao ni ting Nht. ng ua Twin Ring Motegi c Honda hon thnh xy dng nm 1997 a mn ua cng thc 1 ti Nht. Trt Bng Ngh Thut cng l mt trong cc mn th thao ph bin ti Nht Bn; c bit vi s cnh tranh gia Mao Asada v Kim Yuna gn y ni ln nh mt hin tng v thu ht c rt nhiu s quan tm ca cng chng Nht Bn. 7. Nhng di sn vn ha, thng cnh ni ting Nht Bn l mt x s c phong cnh c coi l mt trong nhng ni p nht th gii, c nh gi l 1 trong 10 t nc tuyt vi nht trn th gii (nm 2010) v cng l i din chu duy nht c mt trong danh sch ny vi bn ma thay i r rt: ma xun vi hoa anh o n dn t nam ln bc, ma h cy ci xanh mt, ma thu l phong (momiji) thm t bc xung nam, ma ng tuyt trng tinh khi. Ni Ph S (Fujisan) l ngn ni cao nht Nht Bn, nm gia ng bng, li c tuyt bao ph ni phn nh ni, l ngun cm hng ca rt nhiu vn s v thi s x Ph Tang cng nh ca cc vn ngh s, trong c cc nhip nh gia v ha s khp bn phng. Du lch Nht Bn thu ht 8.300.000 du khch nc ngoi trong nm 2008, nhnh hn Singapore v Ireland. Nht Bn c 14 di sn th gii, bao gm thnh Himeji, c Kyoto (Kyoto, Uji v thnh ph Otsu). Du khch nc ngoi cng gh thm Tokyo v Nara, ni Ph S, khu trt tuyt nh Niseko Hokkaido, Okinawa, i tu cao

tc shinkansen v tn dng li th ca khch sn Nht Bn v mng li cc onsen. Cc im du lch l cc di sn vn ha th gii ca Nht Bn Cha Hry ( Hry-ji, Php Long t) l mt ngi cha Ikaruga, huyn Nara. Tn y l Php Long Hc Vn T ( Hry Gakumonj), c bit n vi tn nh vy do y l ni va nh mt trng dng, va l mt tu vin. Ngi cha c bit n nh mt trong cc kin trc bng g c tui th cao nht th gii v l mt ni linh thing ni ting Nht Bn. Vo nm 1993, c ghi tn vo "Cc thng cnh di sn th gii c UNESCO cng nhn" v c chnh ph xp loi di sn quc gia.

Ngi cha Horyuji Nht Bn Gusuku l t ca ngi Okinawa ngha l "lu i" hay "pho i". Vit bng Kanji theo ngha "lu i", , pht m l shiro. C nhiu Gusuku v cc di sn vn ha Ryukyu c UNESCO tng danh hiu Di sn vn ha th gii.

Gusuku Thnh Himeji ( Himeji-j?) l mt khu phc hp gm 83 ta nh bng g ta lc trn mt khu vc i ni bng phng huyn Hyogo. Thng c bit n vi tn Hakurojo hay Shirasagijo (Lu i hc trng) do c sn ph mt lp mu trng tinh xo bn ngoi. c vinh d l k quan u tin c UNESCO cng nhn v l Di sn vn ha Nht Bn u tin (thng 12/1993). Mt trong ba lu i n khch ving ng nht Nht cng vi ta lu i Matsumoto v Kumamoto.

Thnh Himeji Khu tng nim Ha bnh Hiroshima thng c gi l Mi vm nguyn t ( Genbaku Dome), Hiroshima, l mt phn ca Cng vin tng nim ha bnh Hiroshima. Vo nm 1996 c UNESCO cng nhn di sn th gii.

Cc cng trnh kin trc lch s c Kyoto nm ri rc 17 a im trong ba cng trnh Kyoto, Ujin thuc ph Kyoto v Otsu huyn Shiga. Gm c 3 cha pht gio, 3 n Thn o v mt lu i. Ring 38 c s kin trc c chnh ph lit vo danh sch Di sn quc gia, 160 kin trc khc vo danh sch Cc cng trnh vn ha quan trng. Tm khu vn thng cnh c bit v bn vi Thng cnh p. Cng nhn nm 1994. Cc cng trnh lch s Nara c. Nara l th ca Nht Bn, Heijo-kyo, c thnh lp vo nm 710. Thnh ph ny p v ni ting nht Nht Bn trong thi k trc nm 784, khi th ca Nht c chuyn n ni khc. Lch s Nht Bn gi thi ny l thi k Nara. Tn chnh thc ca th thi c gi l Heij Ky, c xy dng theo m hnh ca Trng An, Nh ng, Trung Quc, nay l Ty An. Theo sch c ca Nht Bn Nihon Shoki, tn gi "Nara" c ngun gc t narashita ngha l "lm phng". Vo thi Nara, o Pht c chnh quyn ng h mnh m. Chnh v vy, nhiu ngi cha ln c xy dng ti Nara v vn cn li cho n tn ngy nay. Hi , vic xy dng nhng ngi cha ln th Pht c ngh rng s bo v vua v nc Nht. Vo thi gian ny, Nht c quan h rt tt vi Trung Quc, lc l thi nh ng pht trin cc thnh, v Nara l ni tip thu nhng sn phm vn ha, ngh thut ca thi ng. Nhng cng trnh xy dng, ngh thut, iu khc... thi vn cn li n ny nay v c xp vo ti sn quc gia ca t nc hoa anh o. Nm 2010, thnh ph Nara t chc l k nim 1300 nm th c Nht Bn. Thng 12 nm 1998, y ban Di sn th gii chn ring mt s khu vc v nhng kin tr c lch s ca Nara, gm c di tch ca cc cung in, rng cy, cha chin... c xy dng vo khong 1300 nm trc y, hi m Nara l th ca Nht Bn, l di sn vn ha th gii. Cc b phn ca di sn vn ha c Nara gm: Cha Todai,

Kho bu Hong gia Shoso, Cha Kofuku, n Kasuga, Cha Gango, Cha Yakushi, Cha Toshodai, Di tch Cung in Heijo, Rng nguyn sinh Kasugayama. Trc , vo nm 1993,qun th kin trc Pht gio khu vc cha Horyuji cng Nara c chn l di sn th gii. Lng lch s Shirakawa-go v Gokayama trn thung lng sng Shogawa tri di t ranh gii huyn Gifu v Toyama pha Bc Nht Bn. Shirakawa-go (, "Sng nh bc") ta lc khu lng Shirakawa huyn Gifu. Nm ngn niGokayama () b chia ct gia khu lng c Kamitaira v Taira Nanto, tnh Toyama.

Lng c Shirakawa-go Thn x Itsukushima (, Itsukushima Jinja) l mt ngi n Shinto trn o Itsukushima (tn c l Miyajima) thnh ph Hatsukaichi, huyn Hiroshima. Mt vi cng trnh ti y cng c chnh ph cho vo danh sch "Di sn quc gia". M bc Iwami Ginzan ( Iwami Ginzan?) l mt khu vc khong sn ti thnh ph Oda, huyn Shimane, thuc o Honshu. c UNESCO ghi tn nm 2007. Dy ni Kii hay bn o Kii ( Kii Hant?) - mt trong cc bn o ln nht Honshu. Vng ni Shirakami ( Shirakami-Sanchi?) (a ht ca thn) nm bc Honshu. Cc ngn ni ny tri di vng chc

theo cc khu rng nguyn thy t huyn Akita n Aomori. Tng cng 1. 300 km trong 169,7 km c vo danh sch UNESCO. Vn quc gia Shiretoko ( Shiretoko Kokuritsu Ken?) chim phn ln bn o Shiretoko tn cng ng bc o Hokkaido[82], theo ngi Ainu ngha l "Ni tn cng Tri t". Mt trong cc c s tn gio ho lnh nht ca Nht. Cng vin cng l ni c ng ca loi gu ln nht Nht Bn, c th trng thy khu o tranh chp Kunashiri t y. Ngoi ra cng vin cn c thc nc nng Kamuiwakka-no-taki. Theo ngi Ainu y l dng nc ca cc v thn. c cng nhn vo nm 2005 cng vi mt phn o Kuril do Nga kim sot.

Vn quc gia Shiretoko Nikko ( Nikk-shi?, "nh nng") l mt thnh ph nm trn vng i ni thuc huyn Tochigi. Cch Tokyo 140 km v pha bc v gn 35 km v pha ty ca Utsunomiya, th ph ca Tochigi, ni qung lng tm ca Tng qun Tokugawa Ieyasu (Nikko Tosho-gu) v ngi chu trai Iemitsu (Iemitsu-byo Taiyuin) cng khu n Futarasan. Shodo Shonin lp n Rinno vo 782, theo sau khng lu l n Chuzen-ji nm 784, bao quanh l lng n cha Nikk. n ca Nikko Tosho-gu c hon tt

vo 1617 l mt trong cc ni n khch hnh l ng nht thi Edo. Nikko Tosho-gu, n Futarasan v Rinno-ji hin cng l Di sn c UNESCO cng nhn. Yakushima ( Yakushima?) l mt o din tch 500 km v gn 15.000 c dn, nm v pha nam ca Kyushu huyn Kagoshima, b chia ct khi Tanegashima bi eo bin Vincennes vi ngn ni cao nht ca o Myanoura 1.935 m. c vy quanh bi rng rm dy c, c trng vi cy thng liu ( Nht gi l Sugi) v nhiu h cy quyn.