Giao Trinh Co Hoc Dat

Copyrigh By focebk.
com
Design By haughtycool
CHNG I
Copyrigh By focebk.com
Trang
M u
1. nh ngha v i tng nghin cu:
c hc t l mt ngnh ca c hc ng dng chuyn nghin cu v t.

Hu ht cc cng trnh xy dng u t trn t, ngha l dng t lm nn cho cc
cng trnh, s khc cc cng trnh nh nn ng, , p t th li dng t lm
vt liu xy dng. V vy, mun cho cc cng trnh c tt, ngha l cng trnh n
nh, bn lu v tit kim th nht thit phi nm r cc tnh cht ca t khi dng
n lm vt liu xy dng hay lm nn cho cc cng trnh xy dng.
Nh vy i tng nghin cu ca c hc t l cc loi t thin nhin, l
sn phm ca qu trnh phong ha cc gc lp trn cng ca v qu t. Mi
loi phong ha c tc dng ph hy gc khc nhau v n to ra cc loi t khc
nhau. c im c bn ca t l mt vt th gm nhiu ht rn ring r khng gn
vi nhau hoc gn kt vi nhau bng cc lin kt c sc bn nh hn nhiu ln so
vi sc bn ca bn thn ht t. Do qu trnh hnh thnh t m chng tn ti
rng trong t v rng ny li c kh nng thay i di nh hng ca tc ng
bn ngoi. Ngoi ra trn b mt ht t c nng lng, chng gy ra cc hin tng
vt l v ha l phc tp, dn n lm thay i cc tnh cht vt l v c hc ca
t. V vy khi nghin cu t phi nghin cu n ngun gc hnh thnh v cc
iu kin t nhin m t tn ti.
2. c im v ni dung ca mn hc:
C hc t l mn hc cn vn dng cc hiu bit v t t cc mn khoa hc

khc c lin quan nh a cht cng trnh, th cht hc... V ng thi vn dng cc
kt qu ca cc ngnh c hc khc nh c hc cc vt th bin dng (l thuyt n
hi, l thuyt do, l thuyt t bin). Trn c s ca cc l thuyt ny, C hc t
xy dng c cc l thuyt ring ph hp vi cc qu trnh c hc xy ra i vi
t. Tuy vy ngoi cc nghin cu l thuyt, cc nghin cu thc nghim, thc
nghim v cc quan trc thc t cng ng vai tr quyt nh trong nghin cu s
dng t trong xy dng.
T cc nghin cu l thuyt v cc nghin cu thc nghim, C hc t tp
trung gii quyt cc nhim v v ni dung c bn sau:
- Xc lp cc quy lut c bn v cc qu trnh c hc xy ra i vi t, ng
thi xc nh c cc c trng tnh ton ng vi cc qu trnh xy ra .
- Nghin cu s phn b ng sut trong t, quan h gia ng sut v bin
dng di tc dng ca ngoi lc.
- Gii quyt cc bi ton v bin dng, v cng , v n nh cc nn t,
v mi dc cng nh bi ton p lc t tc dng ln tng chn.
3. S lc lch s pht trin ca mn hc
C hc t l mn hc c hnh thnh chm hn nhiu so vi cc mn hc

ng dng khc, nhng t lu loi ngi c nhng nghin cu v t, tuy nhin do
x hi lc hu nn cc kin thc v t xy dng ch nm mc nhn thc cm
tnh, cha c nng cao thnh nhn thc l ln. Nhiu nh khoa hc c nhng
cng hin to ln v c cng xy dng nn mn c hc t ngy nay. y ch
gii thiu hai nh bc hc c cng lao ln n s pht trin ca c hc t.
Cng trnh khoa hc u tin ca C hc t l ca C.A Coulomb (1736 1806) thiu t k s cng binh, vin s vin khoa hc Php, nm 1773 a ra l
CHNG I
Trang
lun ni ting v cng chng ct ca t v cng l ngi u tin xy dng

c phng php xc nh p lc t ln vt chn. Tri qua hai th k v cho n
ngy nay, cc phng php ca ng vn c s dng rng ri.
S hnh thnh ca c hc t nh mt mn khoa hc c lp vi h thng
hon chnh v cc phng php ring bit ca n c xem nh bt u t nm
1925, khi K.Terzaghi (1883-1963) cho xut bn cun C hc t trn c s vt l
ca t.
Nm 1963 Hi ngh khoa hc quc t v C hc t - Nn mng hp ln th
nht v sau c 4 nm hp mt ln. Hi ngh C hc t - Nn mng v cc hi
tho khoa hc lin quan cng c t chc nhiu nc v khu vc.
n nay, C hc t tr thnh mt mn khoa hc vi nhiu ni dung
phong ph, gm nhiu lnh vc khc nhau nhm p ng s pht trin mnh m ca
cng nghip, xy dng.
Vit Nam , C hc t c bt u nghin cu t nm 1956. n nay i
ng nhng ngi lm cng tc nghin cu C hc t trng thnh c v cht
lng v s lung, sc gii quyt cc bi ton a dng v phc tp do thc t xy
dng cc cng trnh ra. Tuy vy do iu kin kinh t v x hi cn hn ch nn
trang thit b chuyn nghnh u t cha y v ng b, v vy vic pht trin
kin thc v cng ngh v C hc t cn i hi nhng n lc ln hn.
CHNG I
Trang 10
chng i: bn cht vt l ca t v phn loi t

1. s hnh thnh ca t
1.1. Qu trnh phong ha:
S ph hoi v lm thay i thnh phn ca gc di tc dng vt l, ha
hc ca cc yu t khc nhau gi l qu trnh phong ha. Do tc dng ca phong
ha nn cc khi ca nham thch quyn khng th gi nguyn c trng thi
ban u ca n, m lun thay i, b v vn, b ri ra, b cc dng nc v gi cun
i, hnh thnh cc lp t ph quanh phn ln mt ngoi ca v qu t. Do vy, khi
s dng t lm nn cng trnh, lm mi trng, hoc vt liu xy dng, cn phi
xt n s bin i khng ngng xy ra cc lp t bn trn ca v qu t.
Da vo c trng bin i ca gc v s nh hng ca cc tc nhn
phong ha, c th chia ra phong ha vt l, phong ha ha hc v phong ha sinh
hc. Trong , theo quan im v xy dng, ch c phong ha vt l v phong ha
ha hc l ng c quan tm nghin cu.
Phong ho vt l: Sinh ra ch yu c lin quan vi s thay i ca nhit ,
gy nn n nhit khng u v th tch, lm cho cc gc b ph hoi v phn vn
ra thnh nhng ht to nh khng u nhau, nhng khng lm thay i v thnh phn
ha hc ca khong vt. Do sn phm ca phong ha vt l to ra cc loi t ri
( dm, cui si, cc ht ct, v.v ) c thnh phn khong vt tng t vi gc.
Phong ho ho hc: Sinh ra l do cc tc nhn nh nc, xy, axit cacbonic
v cc axit khc ha tan trong nc, lm cho cc gc b ph hoi km theo s
thay i thnh phn khong vt mi n nh hn, to ra cc loi t st khc nhau
c kch thc ht nh v cc k nh, phn ln khng phn bit bng mt thng
c. Cc nhm ht st nh ny phn ln cha nhiu ht n khong thuc ba nhm
khong vt - Mnmrilonit, Ilit v Kaolinit. Tt c nhng khong cht ny u c
cu to tinh th bn mng, nhng c nng lng b mt khc nhau, Mnmrilonit
hot ng mnh hn c v Kaolinit l yu nht.
Thng thng qu trnh phong ha vt l v ha hc xy ra cng mt lc v
h tr cho nhau. vng kh hu kh lnh th phong ha vt l l ch yu, cn vng
kh hu nng m, nh nc ta chng hn, th phong ha ha hc ng vai tr quan
trng hn.
Cc sn phm cui cng ca s phong ha c th nm ngay ti ch hnh
thnh ban u ca n hoc c th b di chuyn i ch khc bi dng nc hoc gi
v to thnh cc dng trm tch ca t.
1.2. Cc dng trm tch ca t:
- Trm tch tn tch (Eluvian) : L trm tch ca nhng sn phm phong ha
cc lp v nm ngay ti ch hnh thnh ban u ca n. c im ni bt l bao
gm cc ht c dng gc cnh nhn sc khng th phn loi theo kch thc ht, v
thnh phn thch hc ni chung rt ging gc. nc ta, do kh hu nhit i
nn qu trnh phong ha ha hc xy ra mnh lit hn v bin cc loi gc thnh
cc loi t st c mu , nu, vng, thng gi l t Laterit. Qu trnh Laterit ha
ny l qu trnh hnh thnh t ch yu nc ta.
- Trm tch sn tch (Deliuvian) : Ch yu c tch ly li sn dc v
chn sn dc, cng nh cc khonh thp st ng chia nc. Trm tch ny c
to thnh do nc ma cun tri cc sn phm ri xp ca phong ha t nhng vng
CHNG I
Trang 11
cao hn a xung. c im gm cc loi t ri rc, cc ht t nh ln vi
nhng ht rt ln, khng n nh, thng hay b trt l theo mt lp gc bn
di, c b dy ca lp t rt khng ng u.
- Trm tch bi tch (Aluvian): l tt c cc sn phm c to thnh bng
mi cch sng, hp thnh cc trm tch cc thung lng c, hin i v lng sng.
c im ca loi trm tch ny l c tnh phn lp theo quy lut v thnh phn ht
ca chng, t cc lp bn trn thng l t loi st v ct mn, n cc lp bn di
thng c cu to bi t ct ln t si v cui.
- Trm tch tam gic tru v h sng tru: c hnh thnh do sng mang vt
liu n v lng ng vng ca sng v cc khc sng cht. Trm tch ny c
c trng bi s tn ti cc lp bn st, bn hu c cha c nn cht my, ct
mn, ct pha st ... Cc t thuc loi ny thng c dy v din tch phn b ln,
to thnh mt khi do c tnh nn ln.
- Trm tch bin: L s tch ly di y bin cc vt liu do dng nc
mang n. Thnh phn v tnh cht ca loi trm tch bin ny ph thuc rt nhiu
vo s tn ti cc cht hu c thc vt v ng vt sng di y bin. Trm tch
ny ch yu l cc t st v t bn ph bin trn mt din tch rt rng ln v
c c trng bi nhng tnh cht rt khc nhau ty theo tui v lch s hnh thnh
ca chng.
Vi s m t tm tt cc loi trm tch trn, th thy r rng cc t trong
thin nhin rt khc nhau, v bn cht vt l ca chng cc k phc tp. T qu
trnh hnh thnh ca t n hon cnh hin ti ca chng, tt c nhng yu t
to nn nhng tnh cht c o ca cc t thin nhin.
1.3 nh hng ca mi trng a - vt l n tnh cht ca t.
Vi cc vn trnh by trn, c th thy r rng mi trng a - vt l
c nh hng rt ln n s hnh thnh ca t, nn khi nghin cu t khng th
tch ri nhng iu kin lch s t nhin hnh thnh v tn ti ca t c.
Chng hn, ty theo tui v ton b lch s trc y ca s hnh thnh
chng, cc loi t st thin nhin c nhng tnh cht rt khc nhau. V d: cc t
st Cambri tui khong 500 triu nm th chc chn rng, trong thi gian di
chu tc dng ca nhng p lc ln thay i, b p mt nc trong tng b phn v
b kh i, v.v... Cc t st ny tri qua mi qu trnh ha hc v ha - l xy
ra, ngay c nhng qu trnh xy ra vi nhng tc rt nh hon ton khng th
nhn bit c trong mt khong thi gian tng i ngn. Mt khc, cc qu trnh
dnh kt cc k chm xy ra trong mt thi gian di cng c nh hng n kt cu
v c cu ca t loi st . Tt c cc qu trnh to nn tnh cht hon ton
c bit ca cc t st Cambri so vi cc t st khc. Theo kt qu nghin cu th
cc t st ny c th coi nh vt liu cng nht n hi, c kh nng chu ti ln.
Tri vi cc t st Cambri, cc loi t st (trm tch bin, h, m) hin i
thng cn t c nn cht, chng thng c trng thi n nho v c sc chu ti
khng ng k.
i vi cc t ct cng vy, chng ph thuc rt ln vo iu kin hnh
thnh ca chng, c loi ct trng thi rt cht, c loi th li ri xp, thm ch c
loi ct trng thi huyn ph d sinh hin tng ct chy.
CHNG I
Trang 12
Do , khi nghin cu cc t thin nhin c xt n tc dng tng h ca
chng vi mi trng xung quanh v s bin i lin tc cc tnh cht ca chng, th
cn phi ch nhiu n lch s ca chng, ngha l ch n cc iu kin v din
bin ca qu trnh hnh thnh cng nh hon cnh a - vt l ca s hnh thnh t.
Qu trnh "ha " c mt ngha quan trng trong s hnh thnh cc tnh cht mi
ca t. Cc hin tng ti kt hp (s nn cht, s dnh kt) v kin to (ch yu l
s trt xung ca mt phn v qu t) c th to nn nhng iu kin c kh nng
lm thay i thnh phn v kt cu ca t, hn na, cng vi nhng p lc v nhit
thch hp, chng c th dn ti hin tng bin cht, ngha l thay i hon ton
cc ri bng cch kt dnh li, kt tinh li cc ht khong vt ca chng n khi
thnh cc khi lin.
Do cc tnh cht ca t ph thuc rt nhiu vo nhng tc dng ca mi
trng xung quanh, nn trong C hc t, khi chn cc s tnh ton cn phi xt
n hon cnh t nhin m t tn ti. Cn vic xc nh cc c trng tnh ton ca
t th cn m bo sao cho cc mu t th nghim phn nh c trng thi tn ti
t nhin ca n. p ng c yu cu trn, cc mu t dng th ngim phi
c gng lm sao m bo cho kt cu ca n t b ph hoi nht.
2.
Cc thnh phn cu to ca t v tc dng ln

nhau gia chng
Nh trn trnh by, t thin nin l mt vt th phn tn bao ph phn ln
b mt ca v qu t. Do khi nghin cu cc t thin nhin cn phi ch rng
chng l mt h thng phc tp, c tc dng tng h ln nhau gia cc thnh phn
rn (cng), lng v kh.
Trong trng thi t nhin, quan h gia cc nhm ht ring r c ngha c
bn v c bit l s c mt ca s lng cc ht rn nh v cc k nh trong t,
chng c din tch b mt ring ln nht v do c hot tnh cao nht.
Trng hp tng qut, t gm ba thnh phn: Cc ht khong cht rn
thng chim phn ln th tch ca t, th lng chim mt phn hay ton b
khong trng gia cc ht rn ca t v thnh phn kh chim phn cn li trong
cc l rng ca t, gm ch yu l khng kh. Cc tnh cht ca nhng thnh phn
ny, t l s lng gia chng trong t, cc tc dng in phn t, ha - l, c hc
v cc tc dng tng h khc gia cc thnh phn ca t quyt nh bn cht
ca t.
2.1. Thnh phn rn (cng) ca t:
Thnh phn rn ca t ch yu gm cc ht khong vt nguyn sinh hoc
th sinh, thng gi l ht t, c kch thc t vi xentimet n vi phn trm,
phn nghn milimet. Cc tnh cht ca t ph thuc vo thnh phn khong cht
ca chng.
2.1.1. Thnh phn khong ca t:
Thnh phn khong cht ca t ph thuc ch yu vo thnh phn khong
ca gc v vo mc tc dng ca phong ho i vi cc gc y. Ty theo
mc tc dng ca phong ha khc nhau, thnh phn khong s khc nhau, ngay
c khi do cng mt loi gc sinh ra, do n c nh hng khc nhau n tnh
CHNG I
Trang 13
cht vt l v c hc ca t. Cc khong vt to thnh t trong thin nhin c th
phn thnh hai nhm nh sau: Khong vt nguyn sinh v khong vt th sinh.
Cc khong vt nguyn sinh: Thng gp trong t thin nhin l Fenpat,
thch anh v mica. Cc ht t c cha thnh phn khong ny thng c kch thc
ln. i vi cc nhm ht ln thng t khi khc nhau v tnh cht c - l ca
chng, ngay c nhng loi t c lch s khc nhau, ng thi thnh phn khong
cng khng c nh hng nhiu ti tnh cht c - l ca chng.
Cc khong vt th sinh: Chia thnh hai loi khc nhau ty theo tnh cht
ha tan trong nc. Trong s cc khong vt th sinh khng ha tan trong nc,
thng gp nhiu nht l Mnmrilnit, Ilit v Kaolinit, cc khong vt ny cn gi
l khong vt st, v chng l thnh phn ch yu ca cc ht st (nh hn 0,005mm
v loi c bit nh hn 0,002mm). Cc khong vt ny c cu to kt cu phn t
dng tm r rt, nhng tnh hot ng keo b mt rt khc nhau. i vi thch anh,
tnh hot ng keo b mt gn bng khng, i vi Kaolinit khong 0,4, i vi Ilit
l 0,9 v Mnmrilonit t 1,5 n 7,2 ty theo n cha ion canxi (Ca++) hay ion
Natri (Na+). T c th thy rng, thnh phn khong cht ca t ch nh hng
ch yu n cc ht t nh v cc nh, v rng cc ht t cng nh th t din tch
(m2/g) ca chng cng ln, do hot tnh keo ca khong vt c pht huy y
nht, m nh trn trnh by, hot tnh keo ca cc loi khong vt khc nhau
th rt khc nhau, dn n tnh cht c - l ca t cng khc nhau.
Cc khong vt th sinh ha tan trong nc thng gp l: Canxit, mica
trng, thch cao v mui m,v.v...
2.1.2. Thnh phn ht ca t:
Trong t nhin t do cc ht to nh c thnh phn khong vt khc nhau hp
thnh. Kch thc ca cc ht thay i trong mt phm vi rt rng ln, t hng chc,
hng trm xentimet nh cc hn tng, cui, n vi phn trm, vi phn nghn
milimet nh ht st. Ht t cng nh th t din tch cng ln, do nng lng
mt ngoi cng ln v tnh cht ca t cng phc tp. Cn i vi t ht to th l
rng gia cc ht ln, nn tnh thm nc ln hn t ht nh. iu ni ln rt
nhiu tnh cht c - l ca t c lin quan n thnh phn ht ca t. Tuy vy
cng cn lu rng chng ta khng th nh gi mt cch nh lng nh hng
ca thnh phn ht n tnh cht ca t c, bi v tnh cht ca t cn do nhiu
yu t phc tp khc quyt nh, hn na ty iu kin c th nh hng ca chng
cng rt khc nhau.
Khi nghin cu thnh phn ht ca t, trc ht phi tin hnh phn tch ht
t phn chia tt c cc loi ht c kch thc cc ht khc nhau thnh tng
nhm. Trong mi nhm kch thc c th thay i trong mt phm vi nht nh
nhng c bn chng c nhng tnh cht c - l gn ging nhau. Mi nhm nh vy
gi l nhm ht. Lng cha tng i ca cc nhm ht trong t (Tnh theo phn
trm trong tng khi lng t kh) gi l thnh phn ht ca t hay cn gi l
thnh phn cp phi ca t.
Hin nay, ty theo tng nc v ty theo mc ch s dng m gii hn
ng knh khi phn chia cc nhm ht v t l gia cc nhm ht khi phn loi t
cng c t nhiu khng hon ton thng nht. nc ta, vic phn chia cc nhm
ht theo mc ch xy dng hin nay thng dng bng phn loi (I-1) sau y:
CHNG I
Trang 14
Bng (I - 1): Phn nhm theo ng knh ht

Nhm ht
Phn
Kch thc ht
Tnh cht chung
nhm
(mm)
Ln
>800
ln
Va
800 - 400
hc
Nh
400 - 200
Rt ln
200 - 100
Tnh thm ln, khng dnh, dng cao ca
dm
Ln
100 - 60
cui
nc mao dn rt nh, khng gi c nc
Va
60 - 40
Nh
40 - 20
Th
20 - 10
Sn, si
Va
10 - 5
Nh
5-2
Th
2 - 0,5
D thm nc, khng dnh, dng cao ca
nc mao dn khng ln, gp nc khng n
Va
0,5 - 0,25
Ht ct
ra, khi kh khng co li, ri rc, khng th
Nh
0,25 - 0,05
hin tnh do, tnh nn ln nh.
Tnh thm nh, hi dnh khi t, nc mao
Th
0,05 - 0,01
Ht bi
dn
dng ln tng i cao v nhanh, gp
Nh
0,01 - 0,002
nc n ra, kh khng co nhiu.
Hu nh khng thm nc, tc dng ca nc
mng mng r rt, lc m c tnh do, tnh
Ht st
< 0,002
dnh ln, gp nc n ra nhiu, kh co li
nhiu, tnh nn ln ln.
Th nghim phn chia cc nhm ht t gi l th nghim phn tch ht,
ty theo kch thc ht to nh m k thut phn tch c khc nhau. Ni chung trong
nhng phng php phn tch thnh phn ht, ch yu chng ta mi ch dng hai
loi chnh nh sau:
- Phng php dng ry: Phng php ny dng cho cc loi t ht ct v
ln hn. Ngi ta dng mt h thng ry c ng knh l to nh khc nhau, tin
cho vic s dng thng ngi ta dng loi ry c ng knh l trng vi gii hn
ng knh ca cc nhm ht phn chia nh trn. nc ta dng ry nh nht l
0,1mm, cn Bc M v mt s nc Ty u ngi ta nh s ry theo s lng l
trn mt ins vung, ry nh nht l No200 tng ng vi kch thc mt l l
0,074mm. Do nguyn nhn ny 0,074 c cc nc trn xem l bin tiu chun
gia vt liu ht th v ht mn.
- Phng php thu lc: Phng php ny da trn c s nh lut Stokes,
trong tc ca cc ht hnh cu lng chm trong mi trng lng l hm s ca
ng knh v trng lng ring ca ht t. Trong s cc phng php th nghim
da trn nguyn l ny, nc ta thng dng nht l phng php t trng k,
dng xc nh thnh phn ht ca t ht bi v ht st. Ni chung phn tch ht
ca t st l mt vn ht sc phc tp, hin nay cn nhiu vn cha c
nghin cu k cng, chng ta cn c bit lu ti. Cch tin hnh c th ca tng
phng php c th xem trong cc ti liu hng dn th nghim t v cc ti liu
CHNG I
Trang 15
c lin quan. Nu trong t ng thi c c hai nhm ht nu trn th phi kt
hp c hai phng php th nghim trn xc nh.
Kt qu th nghim phn tch ht ca t c biu th bng ng cong cp
phi ca t, v trn h trc ta bn logarit, trong trc honh biu th logarit
ca ng knh ht cn trc tung th biu th lng cha phn trm ca nhng ht c
ng knh nh hn mt ng knh cho no . Chng hn theo kt qu phn
tch, biu din bi ng cong cp phi I ca t hnh (I -1) th lng cha ht bi
l 72%, lng cha ht ct 17% v lng cha ht st l 11%.
100% tng
Ht cui
Ht si
Ht ct
Ht st
Ht bi
100%
Ht ct
83% (17%)
B'
I) D10=0,0046mm
D60=0,041mm
Cu=9
II) D10=0,17mm
D60=0,40mm
Cu=2,35
50
10
0
100
II
Ht bi
(72%)
I
A'
10
1,0
0,1
0,01
11%
Ht st
(11%)
0,001(mm)
Hnh I - 1:ng cong tch ly ht

ng cong cp phi ca t c dng xc nh tn gi, ng knh c
hiu v h s khng ng u ca t. xc nh tn t, sau khi v c ng
cong cp phi (ng cong tch ly ht), cn tm ra lng cha tng i ca cc
nhm ht ct, ht bi v ht st trong t. Da vo kt qu v dng cc bng
phn loi t (bng I-5) xc nh tn ca loi t ang xt ng thi lm c s
cho vic nh gi cc tnh cht c - l ca n.
H s khng ng u c k hiu l Cu v c xc nh theo cng thc:
Cu =
D 60
D10
(I - 1)
D10 l ng knh m nhng ht bng n v nh hn n chim 10%, cn D60

l ng knh m nhng ht c kch thc bng v nh hn n chim 60% tng khi
lng t kh. i vi loi t trn hnh (I -1) ng knh ny tng ng vi im B
v D60 = 0,041mm. H s khng ng u ca mt loi t cng ln, th t c
cu to bi cc ht c kch thc cng khng u nhau, ngc li khi Cu cng nh
th t cng u ht. Thng thng trong thc t h s khng ng u ch p dng
cho cc loi t ri. Cc loi ct si, ct th v ct va, nu c h s khng ng
u ln hn 3 th c gi l ct khng u, v c xem l c cp phi tt, v lc
ny cc l rng gia cc ht ln c cc ht nh xen k v lp kn, lm cho cht
ca t tng ln v tnh thm gim i, ng thi t c tnh ln nh v kh nng
chng ct ln khi chu tc dng ca ti trng ngoi.
Nh phn trn trnh by, gia kch thc cc ht t v thnh phn khong
ca chng c mi lin quan mt thit vi nhau. V d : vi nhng ht c kch thc
ln hn ht ct thng c thnh phn khong ging vi gc, cc ht c kch
thc ca ht ct thnh phn khong vt ca chng thng thuc loi nguyn sinh,
trong cc ht ln thng cha cc khong vt km n nh, d b ph hy do
phong ha gy nn nh Fenft, Mica en, v.v... Cn cc ht nh th phn ln c
CHNG I
Trang 16
cha khong vt n nh, kh b phong ha nh thch anh. T c th thy rng,
mc d cng thuc loi ht ct, nhng t gm cc ht c kch thc ln nh khc
nhau th dn n nhng tnh cht c - l cng khc nhau. i vi cc ht st th ch
yu do khong vt th sinh to nn, trong c cc ht kch thc tng i ln
thng l nhng ht khong vt loi Kaolinit, cn nhng ht c kch thc nh ht
keo l nhng ht khong vt loi Mnmrilorit, nhng ht c kch thc trung bnh
gia hai loi trn th thng l nhng ht khong vt loi Ilit.
2.1.3. Hnh dng ht t:
Hnh dng ht t rt khc nhau t dng hnh cu n dng tm mng v hnh
kim, do m tnh cht ca t s khc nhau khi hnh dng ca cc ht khc nhau.
Thng thng cc nhm ht c kch thc ln nh ht ct tr ln th c hnh
dng trn nhn hoc sc cnh. Trong trng hp ny hnh dng ca ht t s c nh
hng nhiu n tnh cht ca t, chng hn trong nhm cc ht ct gm nhng ht
thch anh c gc cnh sc nhn, nh chng c th xen k vo nhau xp xp
c cht hn so vi nhm cc ht c cng kch thc nhng c dng trn nhn.
i vi nhng nhm ht c kch thc nh (nh ht st hay ht keo), bng
knh hin vi in t ngi ta xc minh rng hu nh tt c chng u c hnh
dng bn tm r rt hoc l trong nhng trng hp ring c dng hnh kim phng
di. Trong trng hp ny hnh dng ca ht t t lm nh hng n tnh cht ca
t m tnh cht ca t ch ph thuc ch yu vo thnh phn khong ca chng.
Nh trn trnh by, thnh phn khong ca cc ht t li c quan h mt thit
vi mc phn tn ca chng, mc phn tn ca t khc nhau dn n chng
c t l din tch khc nhau.
Theo kt qu phn tch cc mu t (Bng I -2) cc ht thuc nhm ht st c
t din tch rt ln, do nng lng mt ngoi ca chng cng rt ln v to nn
cho chng nhiu tnh cht ring bit khc.
Bng I -2 : T din tch ca cc khong vt st
Tn khong vt
Mnmrilonit
Ilit
Kaolinit
T s kch thc
cc chiu
100 100 1
20 20 1
10 10 1
Kch thc thc t tnh bng anstron

(0,001)
Chiu di v chiu
Chiu dy
rng
1000 - 5000
10 - 5
1000 - 5000
50 - 500
1000 - 20000
100 - 1000
T din tch tnh

bng m2/g
800
80
10
Theo bng (I -2) c th thy rng b mt (t din tch) ca nhng nhm ht

st rt nh (nh khong st Mnmrilonit) t ti vi trm mt vung trong mt
gam t. iu quan trng cn phi ch na l cc khong vt nhm Mnmrilonit
khng nhng ch c t din tch ln m cn c kh nng hp th ln nht v tnh n
mnh nht khi gp nc. iu ny c th c gii thch bi cu trc tinh th ca
chng.
Trn hnh (I -2) trnh by cu to mng li tinh th (kt cu phn t) ca
Kaolinit v Mnmrilonit. Mng tinh th n v ca Kaolinit c nm lp in t vi
mng li tinh th bt ng.
V gia hai tinh th n v tip gip nhau c lin kt cht [gia - 6(O) v
+6(OH)] nn chng kh tch ri nhau, lm cho Kaolinit t n khi gp nc. Cn
CHNG I
Trang 17
mng tinh th ca Mnmrilonit c by lp in t v mng li tinh th di ng
c, v lp in t ca hai tinh th n v gn nhau quay vo nhau l cc in t
ca xy c in cng du [gia-6(O)v -6(O)] v gia chng c lc y, nn chng
d b tch ri nhau, cng chnh v th nn n d cho cc phn t ca nc chui
vo gia lm dn rng cc mng li tinh th ca Mnmrilonit ra, lm cho ht
khong vt ny c tnh n ln khi gp nc.
-6(O)
-6(O)
+6(OH)
4(Al)
7.2A
9.3A
Truc b
4O+2(HO)
4(Al)
4O+2(HO)
Truc c
Truc c
4O+2(OH)
+4(Si)
-6(O)
+6(OH)
-6(O)
+4(Si)
+4(Si)
-6(O)
Truc b
a) Kaolinit
a) Monmorilonit
Hnh I - 2: Cu to mng tinh th ca Kaolinit v Mnmorilonit

2.2. Thnh phn nc trong t:
Trong cc t thin nhin lun lun cha mt lng nc nht nh no .
Nc l mt thnh phn c tc dng rt cht ch vi cc ht t, nht l i vi cc
loi t ht nh v c cha cc cht hu c. Do mi lin quan tc dng tng h
lm nh hng rt ln n tnh cht c - l ca t. Ty theo dng tn ti ca
nc trong t, nc c tc dng khc nhau v dn n hnh thnh cc tnh cht
khc nhau ca t, do cn phi phn loi nc trong t trc khi nghin cu nh
hng ca n n cc tnh cht ca t.
Ty theo nhim v, mc ch c th ca tng ngnh m vic nghin cu nc
trong t theo tng kha cnh khc nhau. Theo quan im v xy dng th ch yu
nghin cu s nh hng ca nc i vi tnh cht xy dng ca t nn. Da vo
quan im ny c th phn loi nc trong t theo s sau:
Nc
trong
t
- Nc trong khong vt ca ht t
- Nc kt hp mt ngoi ht t - Nc ht bm
- Nc lin kt - Nc lin kt mnh
- Nc lin kt yu
- Nc t do : - Nc mao dn
- Nc trng lc
2.2.1. Nc trong khong vt ca ht t:

L loi nc tn ti nhng v tr nht nh trong mng tinh th ca khong
vt di dng ion (H+ v OH-) hoc di dng phn t (H2O). N ch c th tch ra
khi khong vt nhit cao (4000 - 5000), thc ra n l mt b phn ca khong
vt loi nc ny t nh hng n tnh cht c - l ca t, nn theo quan im xy
dng th khng c ngha quan trng.
2.2.2. Nc kt hp mt ngoi ht t:
Nc kt hp mt ngoi ht t l loi nc c gi li trn b mt ht t
do tc dng ha hc, ha - l v in phn t. Tnh cht ca loi nc ny khc hn
vi nc thng thng, n khng chu chi phi bi trng lc, v cng khng truyn
CHNG I
Trang 18
p lc thy tnh. Ty theo mc bm cht ca nc vo ht t, nc kt hp mt
ngoi c th phn ra nh sau:
- Nc ht bm : L loi nc bm rt cht vo ngay mt ngoi ca ht t.
N khng c kh nng ha tan cc loi mui, khng th trc tip di chuyn t ht
t ny sang ht t khc, t trng ca loi nc ny ln hn 1 v c gi tr khong
1,5. Lng cha nc ht bm ph thuc vo tng loi t, vi t ct l 0,5%, vi
t st pha l 5 7% v i vi t st l 10 20%. Khi t st ch c nc ht bm
th t trng thi rn.
- Nc lin kt: L loi nc bao ngoi nc ht bm v c th phn ra
thnh hai loi: nc lin kt mnh v nc lin kt yu.
Nc lin kt mnh: L nc c gi li trong t bi cc lc ht phn t,
nc ny p cht vo t, c khi dng p lc hng chc kG/cm2 cng khng th tch
n ra khi ht t c. Khi thnh to nc lin kt mnh thng thot ra mt lng
nhit kh ln, bi v khi kt hp cc phn t nc b ht cht vo trn mt ht v mt
nng lc hot ng t do, do ng nng bin thnh nhit nng phng ra ngoi.
N khng chu tc dng ca trng lc, ch khi n hp th y nhit nng th n
mi thot khi ra khi mt ht trng thi hi nc. V vy nc lin kt mnh c
nhng tnh cht khc hn nc thng thng, t trng ca n t 1,2 n 1,5. m
tng ng vi b dy ln nht ca nc ht bm v nc lin kt mnh gi l m
phn t ti a. Nc lin kt mnh c th chuyn t ht t c b dy mng nc
ln n ht t c b dy mng nc nh di tc dng ca lc ht phn t. Khi
trong t tn ti (c mt) nc lin kt mnh th t trng thi na rn v cha th
hin tnh do.
Nc lin kt yu: L phn bc ngoi cng ca nc lin kt, chim phn ch
yu trong mng nc lin kt. Khi thnh to nc lin kt yu ny khng pht nhit,
iu chng t rng cc phn t nc trong lp ny khng b mt qu nhiu ng
nng bin thnh nhit nng nh lc thnh to nc lin kt mnh. Nhng lc ht
gia ht t v cc phn t nc trong lp nc lin kt yu cng kh ln, do n
cng c nhng tnh cht khc hn nc thng thng. T trng ln hn 1, cng ra xa
lp nc lin kt mnh th cc phn t nc trong lp nc ny sp xp cng t st
cht hn. V vy, cc phn t nc trong lp nc ny c th di chuyn chm chp
t ht ny sang ht kia m khng cn phi qua trng thi hi. Nc lin kt yu
khng chu tc dng ca trng lc, nhit kt tinh nh hn 00C. Khi t c cha
loi nc ny v nu kt cu ca t b ph hoi th t s th hin tnh do, nhng
nu trng thi thin nhin th d t c cha nc lin kt yu, t st cng khng
xut hin tnh do, V.A.Priklonxki gi l trng thi do ngm.
2.2.3. Nc t do:
Nc t do l loi nc ngoi phm vi tc dng ca lc in phn t ca
ht t do n c th chuyn dch trng thi lng di tc dng ca ngoi lc
nh p lc thy tnh v p lc mao dn v c th phn thnh nc mao dn v nc
trng lc.
- Nc mao dn: Nc mao dn l nc chim mt phn hay ton b l rng
ca t v c b mt gii hn bi cc mt khum. Khi t cha bo ha nc, cc
mt khum ca nc to thnh trong lng t, cn khi t bo ha nc th cc
mt khum to thnh trn b mt mc nc mao dn (Hnh I-3).
CHNG I
Trang 19
hk
h
hk
Trong t t st chiu cao mao dn c th

mt t
t ti vi mt (v kch thc l rng nh). Ct
q=o.hk
mt khum lom
nc mao dn c th to ra mt p lc ph cho t.
i bao hoa
Cn trong t ct, do kch thc l rng ln nn
mao dn
chiu cao mao dn nh xem nh khng ng k.
Pk
Tuy nhin, khi cc ht nh, vic hnh thnh
MNN
nhng mt khum v do lc cng b mt lm cho
cc t ct ht nh dng nh c mt dnh no
mt chun
khi t.
a)
b)
- Nc trng lc: Nc trng lc l loi
Hnh
I-3
nc tn ti trong cc l rng ca t v c nhng
tnh cht thng thng ca nc trng thi lng ni chung. Nc ny vn ng
di tc dng ca trng lc. Theo quan im xy dng, i vi loi nc ny chng
ta cn lu xt n cc vn sau: kh nng ha tan v phn gii ca nc, nh
hng ca p lc thy tnh i vi t v nh hng ca lc thm do s chuyn
ng ca nc trong t i vi tnh n nh ca t.
2.3. Thnh phn kh trong t:
Nu cc l rng trong t thin nhin m khng cha y nc, th kh
(thng l khng kh) s chim ch trong cc l rng y. Cn c vo s nh hng
ca kh i vi tnh cht c - l ca t, th c hai dng kh c bn trong t cn
phi xt n l kh t do v kh ha tan trong nc. Cc kh t do li chia ra lm kh
thng thng vi kh tri v kh khng thng thng vi kh tri - gi l kh kn.
Thnh phn ca cc kh trong t c th khc bit rt nhiu so vi kh tri,
chng hn nh trong cc kh sinh ra trong qu trnh sinh ha (mtan v nhng kh
khc) c th ng vai tr quan trng, cng nh trong c cha nhiu xitcacbon
c ln Sunfua v cc kh khc m cc kh ny khng ng k trong khng kh.
Cc kh thng thng vi kh tri c nhit v p sut gn ging nhit
v p sut ca khng kh im ang xt. Khi c tc dng ca ti trng ngoi ln
t th cc kh ny d dng thot ra khi t.
Cc kh kn (Kh khng thng vi kh tri) thng gp trong cc t dnh, ch
yu l trong t st. S xut hin ca cc kh kn trong t st c lin quan ti kch
thc to nh khc nhau ca cc ng l rng chng cht phc tp trong t. Loi
kh kn ny tn ti trong cc ng l rng ca t, trong tnh trng b cch ly
khng c kh nng vn ng, thng thy khi c cc mng nc, cng nh nc
mao dn v nc t do bt ng chon mt phn l rng.
S tn ti kh kn trong t dnh c nh hng ln ti tnh cht c hc ca
t, cc bc kh ny s lm gim tnh thm ca t, lm tng tnh n hi v c nh
hng ti qu trnh nn ln ca t di tc dng ca ti trng ngoi.
Kh ha tan trong nc, ty theo thnh phn ha hc c th nh hng khc
nhau ti thnh phn khong vt ca t. Mt s kh to ra qu trnh xy ha, mt s
khc li to ra qu trnh cacbonat ha t, v.v... Khi nhit tng ln v p lc gim
i, kh ha tan trong nc cc l rng tch ra v tr thnh kh t do, lc xy ra
s ph hoi kt cu ca t. iu ny cn c xt ti khi o h mng, v khi ly
mu cc l khoan ln phn tch cc tnh cht c hc ca t trong phng th
nghim.
2.4. Cc tc dng qua li gia cc thnh phn trong t:
CHNG I
Trang 20
2.4.1. Lc in phn t v v hydrat ca t:

Nh trnh by phn trc, ht t c kch thc cng nh th t din tch
ca n cng ln v ti mt mc phn tn nht nh no ca cc ht t, th cc
lc in phn t (hot nng) trn b mt chng s th hin mt cch mnh m, cc
lc ny s quyt nh bn cht tc dng gia cc ht khong vt vi nhau, cng nh
gia chng vi mi trng nc. Nguyn nhn ca s hnh thnh cc lc in phn
t ny c th gii thch nh sau:
Mng tinh th ca cc khong vt st c cu to bi cc nguyn t cc
nguyn t ha hc, b tr theo mt quy lut nht nh nh hnh (I -2). Phn ln
nguyn t bn trong mng li tinh th cc ht khong cht trung ha, ngha l
in dng ca ht nhn trong chng cn bng vi in m ca cc in t. Khi mt
nguyn t trung ha mt hay nhn thm mt hoc mt s in t, th n tr thnh
mt ion mang in dng (cation) hay in m (anion). Nu bn trong cc ht
khong vt cc ion c in tch khc du cn bng, th ngc li cc in tch t do
khng c cn bng bi in tch ca cc ion khc. V vy m ht khong vt tr
nn nh nhng vt mang in. Theo ti liu th nghim cho thy rng i vi cc ht
st, in tch trn mt ngoi ca chng thng l c du m (rt t khi mang du
dng). Chnh do trn b mt ca ht khong vt mang in tch t do nh vy, nn
khi cc ht st trong mi trng nc lun lun c xy ra cc tc dng tng h
vt l v ha hc nht nh v to thnh hot tnh hot ng b mt ca chng.
Cng in tch b mt ca cc ht ch yu ph thuc vo thnh phn khong v
mc phn tn ca ht. Nu c cc ht khong ca mt cht bt k nh, n mc
tnh hot ng ca n c nh hng cn bn n cc tnh cht c - l ca chng,
th ngi ta ni rng cht trng thi keo, v hot tnh b mt gi l hot tnh
keo. Kch thc cc ht keo t thay i trong khong t 1 0,1micron, kh nng
ca cc ht chuyn ng Brao (do cc sc y phn t to ra) v kh nng ng t
trong nc khi c cht in gii l nhng tnh cht keo in hnh.
Hot tnh b mt ca cc ht khong cht th hin rt r qua cc tc dng
tng h ca chng i vi cc phn t nc. Nh bit, nc gm nhng phn t
lng cc, mt bn l ion hyr (H+) mang in dng v mt bn l ion (OH-)
mang in m. V th khi nm trong in trng do cc ht khong vt st to ra, th
cc phn t nc lng cc u b ht v pha ht st v c sp xp c nh hng
trong in trng, hnh thnh mng nc kt hp mt ngoi ht t nh trn trnh
by.
Lc ht in phn t ca cc ht khong ch c tc dng mnh trong mt
phm vi nht nh gn mt ht t. Tr s ca cc lc ny xc nh theo cu to phn
t ca ht, gn b mt ca ht khong vt th n rt ln, nhng xa dn mt ht t
n gim rt nhanh cho n bng khng. Phm vi tc dng ca cc lc in phn t
cng ph thuc vo thnh phn nc trong t v theo ti liu ca Gtbe cc lc
in phn t c tc dng trong khong t vi lp n vi chc lp phn t nc,
chiu dy chung ca lp ny theo riaghin l nh hn 0,1.
Trang 21
Cc phn t nc c hp th vo b mt cc ht khong vt, n lt n li
ht cc lp khc to thnh lp v hyrat bao quanh cc ht khong vt v c nh
hng ln n cc tnh cht c - l ca t.
Trn hnh (I-4) c trnh a)
b)
by s tc dng tng h
ca cc lc in phn t trn
bin phn cch ht rn vi
nc, cng nh s ca s
lin kt (nh hng) ca cc
phn t nc trong in
trng ca ht t.
Hat t
Nhng lp phn t tip
xc trc tip vi b mt cc
ht khong vt chu nhng lc
ko mnh nht, cho nn nng
Nc hut bam
cc phn t nc v ion l
Nc lin kt manh
ln nht v chng rt kh di
Nc lin kt yu
ng. Ra xa dn, cc lc in
c)
phn t gim nhanh nn nng
v ion gim xung v
chng cng c tnh di ng
Khoang cach
ln. Cho n mt khong cch
Hnh I-4:
a)S b tr cc phn t nc trong in trng ca
no th cc phn t nc
ht t
cng s khng nh hng v
b) S b tr cc phn t nc xung quanh ht t
trng thi t do i vi cc
c) Quan h gia lc ht in phn t v khong cch
lc b mt. Trn hnh (I -4) c
k t mt khong vt
trnh by s lc biu bin
i ca cc lc in phn t ty theo khong cch n b mt ht t. t s ny
c th nhn xt rng, tr s ca lc in phn t gim nhanh theo tng ca
khong cch, chng mi micron cc lc ny c tr s khng ng k, khng vt
qu trng lc ca cc ht phn b. T c th thy rng trng thi ca nc trong
t c quan h cht ch vi lc ht in phn t ca ht t v cng chnh l c
s phn loi nc trong t c trnh by phn trn.
dy ca nc kt hp mt ngoi (nc mng mng) c nh hng rt ln
n tnh cht ca t st. V vy, nm c cc nhn t nh hng n dy ca
lp nc ny tc l nm c quy lut bin i tnh cht c - l ca t, y l mt
vn quan trng c ngha thc t ln. Chng ta bit rng, bt c mt ht st
no khi tc dng vi nc u sinh ra tng in kp (hay gi l lp lng in), tuy
cch thnh to tng in kp c khc nhau ty tng loi khong vt v mi trng
nc xung quanh. in th nhit ng v in th in ng cng thay i ty theo
thnh phn khong vt, thnh phn v nng ion cng nh pH ca mi trng.
V vy cng l nhng nguyn nhn ch yu nh hng n dy ca lp nc
mng mng. Chng hn khi cc cation nm trong phm vi lp nc mng mng,
cng vi b mt ht t mang in tch m to thnh tng in kp. in th ln
nht (Nhit ng lc ) l cc Cation c nh ca ht khong, s h thp (gim
dn) in th theo chiu ny lp nc mng mng n mc in th dung dch
Lc in phn t
CHNG I
CHNG I
Trang 22
nc t do th tng ng vi th in ng (gi l th nng in ng ). C th

thy rng th nng in ng cng ln th b dy lp nc mng mng cng cng
ln. mt khc, v chu sc ht ca lc in phn t, nn lp nc mng mng c tnh
nht ln hn nc thng thng.
Khi khong cch ac ca hai ht t (hnh I -5) nh hn tng s bn knh nh
hng ca lc ht in phn t ad & cd th nc trong phm vi edfb ng thi phi
chu nh hng lc ht in phn t ca c hai ht, do tnh nht ca n tng i
ln.
Khong cch gia hai ht cng nh th r rng
tnh nht ca nc mng mng gia hai ht cng ln
hat
v cc ht cng kh b x dch. Ngc li, b dy
a d b c hat
t
t
nc mng mng cng ln, th khong cch gia cc
ht cng ln, th tnh nht ca nc mng mng gia
hai ht cng nh, v cc ht cng d dng b x dch
ln nhau. L lun nc mng mng ny hin nay
Hnh I-5
c dng kh rng ri gii thch mt s tnh cht
c bit ca t dnh nh c, tnh dnh, tnh co, tnh m cht .v.v...
B dy nc mng mng cn ph thuc vo nng ion trong dung dch
(mi trng xung quanh) v vo tnh a nc ca ht khong. Nng ion trong
dung dch ln th in th in ng gim xung, do b dy ca nc mng
mng cng gim v ngc li. i vi tnh a nc ca ht khong, th nh thc t
cho thy nh hng ca yu t ny th hin r rt cc t st thuc loi
Mnmrilonit c kh nng ht nc ln cn cc t st thuc loi Kaolinit t ht
nc th n th hin khng r rt.
Do nc mng mng chu nh hng ca lc ht in phn t, nn khng th
dng phng php thot nc thng thng (trng lc) rt nc ra c.
Nhng nu c tc dng ca in trng, chng hn nh khi cm cc cc in dng
v m vo trong t st v cho dng in chy qua, th lc s xut hin hin
tng "vn in" v "thm in" lm cho cc ht t cng vi lp nc ht bm
xung quanh mang in tch m chuyn dch v pha cc dng ca in trng "vn
in cn nc mng gm nhng cation th chuyn v cc m "thm in". Nu ti
cc m b tr thit b ht nc th c th rt nc i c. Nguyn l "thm
in", thot nc ny trong thc t thng c dng rt nc l rng, v do
lm tng cng chu lc ca cc tng t kh thm nh cc tng t st yu.
2.4.2. S trao i ion trong t:
thy r c tc dng ca s trao i ion trong t, cn phi xt n kh
nng hp th ca t i vi cc cht cng, lng v kh khc nhau, cc ion, phn t
v cc ht keo t mi trng xung quanh. S hp th trong t, c bit l trong t
st, c bn cht phc tp v thng gm mt s qu trnh din bin ng thi.
K.K.Geroytx (1933) ngh phn bit nm dng hp th: c hc, vt l, ha - l,
ha hc v sinh hc. Nhng dng hp th quan trng hn c l hp th ha - l hoc
cn gi l kh nng trao i ion. Chnh kh nng ny lm nh hng nhiu n
tnh cht ca t.
Nc cha trong cc l rng ca t t nhiu u c ha tan cc loi mui
khc nhau, nn khi tip xc vi cc ht khong vt s xy ra hin tng: Cc cation
CHNG I
Trang 23
b hp th ra khi dung dch tham gia ha hp vi thnh phn khong ca t, thay
vo ch chng c mt s lng tng ng cc cation khc t lp khuych tn ca
thnh phn khong vt chuyn sang dung dch. Gia cc cation ca lp khuych tn
thuc thnh phn khong vt ca t v cc cation ca dung dch bao gi cng c s
Hp th trao i cht. Khi trao i ion, th trn b mt ht khong vt ca t c
nhiu bin i mnh m v dn n nh hng cc tnh cht ca t nh l tnh
thm, tnh do, lc mao dn, v.v...
Trong iu kin t nhin, trng thi trao i ion trong t st gp ch yu l
cc Cation: H+, K+, Na+, Ca++, Mg++, t hn l Fe3+, Al3+ t hn na l mt s anion
ca cc axt ftphoric, Silicic, cacbonic v cc axit khc. Trong ring hai cation
Ca++ v Na+ thng c cha trong cc t dnh nhiu hn c.
Cc nhn t nh hng n kh nng trao i ion ca t bao gm thnh
phn khong, mc phn tn, c im kin trc ca ht t, nng ca cht
in gii trong dung dch, tr s pH ca dung dch v tnh cht ca ion trao i.
Kh nng trao i ca cc khong vt th sinh mnh hn cc khong vt
nguyn sinh, ng thi trong cc khong vt th sinh, ring loi cc mng tinh th
km vng chc nh Mnmrilonit li c kh nng trao i mnh so vi loi c mng
tinh th bt ng nh Kaolinit. Trong cng mt loi khong vt th mc phn tn
cng ln th kh nng trao i cng mnh, v lc nng lng mt ngoi ln. Nu
t b ph hoi kt cu thin nhin th kh nng trao i cng mnh, lc ny cc
lin kt gia cc ht b ph hng.
V pha dung dch trong t m xt, th khi tr s pH gim nh, nng
cation H+ s tng ln lm cho cc cation khc kh xm nhp vo trong mng nc,
do kh nng trao i ca t i vi cc cation ny s b gim i.
Thc nghim cn cho bit rng, nng cht in gii trong dung dch tng
ln th kh nng trao i ion cng tng. Ngoi ra, tr cation H+, cn i vi cc
cation khc, khi ha tr cng ln th kh nng trao i ion cng s mnh ln, ng
thi trong cc cation cng ha tr th kh nng trao i tng ln cng vi s tng ca
bn knh ion. V vy c th sp xp cc cation theo trnh t t trao i mnh n trao
i yu nh sau: Al+++> H+>Ca++>Mg++>K+>Na+.
S trao i ion trong t c nh hng rt ln n cc tnh cht c - l ca
loi t st. Bit c sc cha hp th ca t v thnh phn ion b hp th, c th
phn on gn ng v tnh cht ca t v nhng bin i c th ca chng khi
thay i iu kin ha - l. Tuy vy hin nay ch mi c trng c nh hng ny
mt cch nh tnh, vn cn cha thit lp c quan h nh lng gia tnh cht
ca t vi thnh phn cation b hp th. Chng hn, st Mnmrilni cha Natri
di dng cation trao i (b hp th) c th hp th nc hai ba ln ln hn so vi
st nh vy cha Canxi. St Mnmrilnit Natri c tnh trng n, tnh nn ln,
do ln hn nhiu, bn b hn nhiu, thm nc b hn so vi st
Mnmrilnit Canxi. Ngoi ra da vo s trao i ion trong t, ngi ta c th ci
to c mt s tnh cht ca t nn nhm phc v cho vic xy dng cc cng
trnh c an ton v r tin. V d, nu t st hp th nhiu ion Na+ v Ca++, th
tnh ht nc, tnh do, v tnh nn ln ca n kh ln. gim cc tnh cht y
ngi ta cho mt dng in mt chiu chy qua t m cc dng ca n cu to
bng Al. Bi v cation Al+++ s y cc cation Ca++ v Na++ ra ngoi v hp th vo
t, lm cho t c tnh ht nc v tnh nn ln gim i rt nhiu.
CHNG I
Trang 24
3. C cu v kt cu ca t:
Thnh phn rn (cng) ca t l mt tp hp gm cc ht to nh khc nhau,
cc tnh cht ca t khng nhng ph thuc vo thnh phn ca t m cn ph
thuc vo hnh thc tn ti ca t nh cch sp xp cc ht, mi lin kt gia cc
ht, v.v.... Cng nh gia cc tp hp to thnh t, tc l ph thuc vo c cu v
kt cu ca t.
3.1. Kt cu ca t:
Kt cu ca t l s sp xp c tnh quy lut ca cc ht hoc cc m ht
t c ln v hnh dng khc nhau trong qu trnh trm tch. Kt cu ca cc t
thin nhin l yu t quan trng nht, xc nh cc tnh cht c - l ca t nh l
nn v mi trng xy dng cng trnh, v n xc nh bn v tnh bin dng
ca t di tc dng ca cc lc ngoi.
Cc lc in phn t tc dng gia cc gia cc ht khong vt, cc lc tc
dng gia ht v nc cng nh t s ca chng vi trng lng ht c ngha quan
trng khi to thnh kt cu ca t thin nhin. Cc tnh cht ca mi trng lng
ng c nh hng c bn n kt cu to thnh ca cc khong cht chm lng v
r rng lc ny, kch thc cng nh hnh dng v thnh phn khong vt ca cc
ht t chm lng u c ngha quan trng.
Da trn c s thnh to v s nh hng ca n n tnh cht ca t thin
nhin, ngi ta thng phn tch kt cu ca t ra lm ba loi c bn, bao gm kt
cu ht n, kt cu t ong v kt cu bng.
3.1.1. Kt cu ht n:
Hnh thnh do s chm lng t do ca cc ht tng i th (ln hn
0,05mm) trong mi trng nc. Trong trng hp ny, trng lng ca ht ln hn
lc ht gia chng nn chng c sp xp theo cch ht n da vo ht kia (hnh I
-6). Vi loi kt cu ht n ny thng thy trong cc loi t ct tng i th,
t ct, si cui.
i vi cc t ct, th trong loi kt cu n ny c th phn bit thnh hai
loi ht khc nhau l kt cu ri xp v kt cu cht. cc t ct c kt cu ri xp
th cc ht trng thi khng n nh, ng thi gia cc ht c khi c cc l rng
tng i ln, vt qu kch thc ca chng. cc t ct c kt cu cht th tnh
hnh xy ra ngc li. Nh trn ta bit kt cu ca t c quan h mt thit vi
iu kin trm tch v ln ca c ht, do m trong thin nhin t gp loi kt
cu cht cc ht nh, m gp nhiu cc loi ht to.
3.1.2. Kt cu t ong:
Hnh thnh do s lng chm t do ca cc ht tng i nh trong nc do
trng lng cc ht khng thng ni lc ht phn t gia chng nn chng khng
th tip tc chm xung m lng ng li ngay ch u tin chng chm n lp
trm tch, do to thnh kt cu t ong. Vi dng kt cu ny, cc ht t trng
thi khng n nh. ( Hnh I-6b)
3.1.2. Kt cu bng:
Nu cc ht khong vt lng chm trong nc c kch thc ca ht keo th
chng s pht sinh chuyn ng Brao v chng s trng thi huyn ph mt thi
gian lu. Nu thm vo hn hp mt cht in gii (Ca2Cl, hoc l cht khc) th lc
CHNG I
Trang 25
y gia cc ht gim i v cc ht c kh nng xch gn li, ri lin kt vi nhau
thnh cc m ht hnh thnh kt cu bng nh hnh (I - 6c). Loi kt cu ny rt
khng n nh v thng gp trong trm tch bin.
t trong thin nhin do cc ht ln nh khc nhau to thnh, v vy kt cu
ca t khng n gin nh cc kt cu c bn ni trn. Thng thng trong cng
mt loi t c th gp c hai hoc ba loi kt cu .
Trong qu trnh to thnh v tn ti kt cu, trong t v nht l trong cc t
st hnh thnh ra cc lin kt ni ti, gn lin cc ht hoc cc m ht khc nhau
gi l lin kt kt cu
S c mt ca cc lin kt kt cu trong t, cng ca chng, sc bn v
tnh n hi ca chng l nhng yu t quan trng xc nh phm cht ca t v
nn t di cc cng trnh.
Cc lin kt kt cu hoc l xut hin khi cc ht chm lng trong nc hoc
l hnh thnh trong qu trnh tn ti. Da theo thi gian xut hin m cc lin kt kt
cu phn bit ra l lin kt nguyn sinh (s cp) v lin kt th sinh (th cp).
Lin kt nguyn sinh to ra bi cc lc phn t tc dng tng h gia cc
ht khong vt cng nh gia cc ht khong vt vi nc. c im ca lin kt
ny thng l c tnh n hi v tnh do nht.
Lin kt th sinh xut hin do kt qu ca s gi i ca cc ht keo, s kt
dnh li ca chng v do nhng qu trnh kt dnh ca cc mui ha tan trong nc.
i khi cc lin kt th sinh gi l cc lin kt gia cng (Theo N.Ia.nhixp).
Cc lin kt cng ca t u thuc lin kt ny. c im ca chng l c tnh
cng ch b ph hoi khi cc ht c mt chuyn v tng i vi ln nht nh.
Khc vi cc lin kt nguyn sinh, cc lin kt th sinh b ph hoi theo dng gy
dn v mt khi b ph hoi th khng th phc hi li c.
Chng ta cn lu rng, d thuc loi lin kt nguyn sinh hay th sinh, cc
lin kt trong t u c cng km xa cng ca bn thn ht t. Chnh
iu ny cng vi c im ca t l mt mi trng ri, lm cho t khc hn cc
loi vt liu lin tc v mt tnh cht c - l ca chng.
Nh trn trnh by, kt cu ca t nh hng rt ln n tnh cht c - l
ca t, cho nn m bo c nhng s liu phn nh ng tnh hnh t nhin ca
t, cc th nghim t phi c tin hnh vi cc mu t khng b ph hoi kt
cu t nhin. Tuy nhin, v hn ch v mt k thut ly mu cng nh do tnh cht
ca cng vic th nghim, nn cc mu th nghim trong phng hu nh u b ph
hoi kt cu t hay nhiu, do kt qu nghin cu cc tnh cht ca t trong
phng th nghim c hn ch v mc chnh xc. Chnh v vy, nn hin nay ngi
ta ang t ra phng hng cn p dng nhiu cc phng php th nghim trc
tip ngoi hin trng th mi mang li kt qu chnh xc, phn nh ng thc t
iu kin lm vic ca t thin nhin.
3.2. C cu ca t:
C cu ca t l tp hp tt c nhng c im c trng cho tnh khng
ng b nht trong s phn b cc yu t kt cu v c hc ca n trong cc lp t.
Trong qu trnh hnh thnh ca n, c cu ca t chu tc ng ca nhng iu
kin hnh thnh cc trm tch t, chng hn nh tnh tun hon khi chm lng cc
ht trong nc chy v nc nm yn cng nh chu tc ng ca nhng bin i
sau v phng v tr s ca p lc bn ngoi, lm cho cc lp t b un cong
CHNG I
Trang 26
hoc hnh thnh dng phin. Ngi ta thng chia C cu ca t thnh nhng dng
c bn sau y:
3.2.1. C cu lp: L loi c cu ph bin nht v th hin r rt trong cc trm tch
lng sng, m, h v bin cn nc, bao gm cc lp ct, st xen k nhau, ty s
tn ti v cch sp xp ngi ta c th phn bit thnh c cu lp ngang v c cu
lp nghing. C cu lp ca cc t c biu hin r rt v ton b tnh a dng ca
n lm cho cc t khng ng hng, ngha l cc tnh cht c - l ca nhng t
y (chng hn nh tnh thm, sc chng ct, tnh n hi, v.v...) s rt khc nhau
theo cc hng khc nhau.
3.2.2. C cu Pocphia: Th hin cc loi trm tch mnh ln, bao gm cc ht th
(si, sn ,ct) v cc ht st phn tn u tham gia vo sc bn ton phn chng cc
tc dng ca cc lc ngoi, nhng cc tnh cht nh l tnh nn ln, tnh thm, sc
chng ct, tnh n hi ca t s ch yu ph thuc vo cc tnh cht ca vt liu
phn tn nh c nhng mnh th nm trong .
3.2.3. C cu lin: Thng gp cc loi t st v t bn c trong qu trnh a
cht chu nhng p lc ln, cng nh mt s t hong th v st pha hong th
cha nn cht nhng dnh kt bng cc mui.
V c cu ca t c nh hng rt ln ti tnh cht c - l ca n nn khi
thm d v thit k cn phi ch n yu t ny mt cch thch ng. Hnh (I -7)
s gii thiu cc loi c cu bn ca t.
a) Kt cu n
a) Kt cu t ong
a) Kt cu bng
Hnh I-6:Cc dng kt cu ca t
a) Dang c cu lp b) Dang c cu pocphia c) Dang c cu lin
Hnh I-7: Cc dng c cu ca t
CHNG I
Trang 27
Qh
Vh
Qn
Qk
Vn Vk
Vr
.4. Cc ch tiu vt l ca t
Thng thng t c ba thnh phn to nn l rn - lng - kh. Trong t
nhin t l gia ba thnh phn ny thay i rt nhiu, c bit l thnh phn nc,
c khi cha y trong cc l rng ca t. T l gia ba thnh phn ny thay i th
trng thi vt l cng thay i theo. T l phn phi v trng lng v th tch ca
ba thnh phn trong t gi chung l cc ch tiu tnh cht vt l ca t.
Trong cng tc xy dng, nh gi c tnh cht v kh nng chu lc
ca t, ngi ta phi da vo cc ch tiu vt l v c hc ca n. Nhng ch tiu c
hc (tnh nn ln, tnh chng ct, v.v...) ca t s c trnh by trong cc chng
c lin quan vi ch tiu ny, y ch trnh by cc ch tiu vt l ca t.
Vic xc nh tr s cc ch tiu vt l ca t l mt vn rt quan trng, v
n c dng rng ri trong tnh ton thit k cng trnh. Ty theo tng loi t, ty
theo nguyn nhn to thnh v iu kin tn ti ca t m cc ch tiu vt l ca
cc loi t rt khc nhau. Trong cc ch tiu vt l ca t, c loi th phi trc tip
lm th nghim mi xc nh c - gi l cc ch tiu xc nh bng th nghim, c
loi th c th tnh ton t cc ch tiu th nghim m ra - gi l cc ch tiu tnh
ton, ngoi ra trong cc ch tiu ny c nhng ch tiu dng nh gi (hay xc
nh) trng thi ca t, ta c th a v mt nhm gi l cc ch tiu xc nh trng
thi ca t.
tin cho vic nghin cu cc ch tiu vt l ca t, ta cng thng nht
dng cc s quy c trn hnh (I - 8) v cc k hiu sau y:
VK, Vn, Vh, Vr,V: L th tch kh, nc, ht rn, l rng, v th tch ca ton
b mu t ; Qn , Qh, v Q: l trng lng phn
Trng lng
Th tch
nc, ht rn v ton b mu t cn m, n l th
Kh
tch ht, l rng trong mt n v th tch.
4.1. Cc ch tiu vt l xc nh bng th
Nc
nghim
4.1.1 Dung trng ca t:
Ht t
Hay cn gi l trng lng th tch t
nhin ca t, l trng lng ca mt n v th
tch t trng thi t nhin, n v thng dng
l g/cm3 hay T/m3 N/cm3, KN/ m3, xc nh theo Hnh I - 8: S quy c ba
pha ca t v t l gia chng
cng thc :
=
Q
V
(I-2)
T nh ngha c th thy rng dung trng ca t ph thuc vo thnh phn

khong, rng cng nh lng cha nc ca t. Khi xc nh cn dng mu
nguyn dng v ty theo tng loi t m chn dng cc phng php th nghim
cho thch hp. t loi st, ht nh dnh kt, d ct, ta c th dng phng php dao
vng, t vn to, t cha si, cui khng ct c bng dao vng th ta nn dng
phng php bc parafin. Ngoi thc a trong iu kin nht nh ta c th o h,
xc nh trng lng v th tch t trong h o xc nh dung trng ca t.
Thng thng tr s dung trng ca cc loi t trong thin nhin nh sau:
t ct t (1,45 1,85)T/m3; t ct pha, st pha t (1,40 1,65)T/m3; t st pha
khong 1,75T/m3; t st b nn cht t (1,8 2,1)T/m3.
CHNG I
Trang 28
4.1.2. m ca t:
m ca t l t s gia trng lng nc cha trong t v trng lng
ht t trong mt khi t t nhin, n v thng tnh l phn trm, c khi dng s
thp phn v c xc nh theo biu thc sau:
W=
Qn
.100
Qh
(I -3)
Tr s m ca t thay i ph thuc vo lng nc cha trong t, ph

thuc vo mt phn b ca ht, tc l ph thuc vo kt cu ca t.
m t nhin ca t c tr s thay i trong khong rt rng t vi phn
trm n vi chc phn trm. xc nh tr s m ca t ngi ta tm trng
lng ca mu t trc v sau khi sy nhit 1000C1050C n trng lng
khng i, t bit c trng lng nc (Qn) v trng lng ht (Qh). Khi th
nghim m ca cc t bnh thng, nhit sy kh thng l 1000C1050C,
nc t do v nc kt hp mt ngoi b bc hi ht v xem nh t kh tuyt i.
Nhng i vi t cha nhiu cht hu c,nhit sy kh 1000C1050C l qu cao.
Ngoi thc a tit kim thi gian, c th dng phng php t cn, b
mu t vo hp, nh cn cho ti bo ha ri t, theo kinh nghim t chng ba
ln th kt qu gn ging nh phng php sy kh. Phng php ny khng p
dng cho t c cha cht hu c.
4.1.3. Trng lng ring ht t (h):
Hay cn gi l trng lng th tch ht t, l trng lng ca mt n v th
tch phn ht (ct) t ca chng, n v tnh bng: g/cm3 T/m3, N/m3, KN/m3.
Trng lng ring ht t c xc nh ch yu bng phng php t trng, theo
nh ngha trong vt l hc th t trng ca t bng:
Qh
Q
=
, h = h
(I - 4)
o .Vh
Vh
T trng ca t khc vi trng lng ring ht t l, n l i lng khng
th nguyn cn tr s th bng nhau.
T trng ca t khng ph thuc vo l rng v m ca t m ch
ph thuc v t trng ca cc ht khong vt c trong t. T trng ca cc t thin
nhin thay i t 2,5 - 2,8. t cha mn hu c th t trng nh hn t cha cc
khong vt nng (pirit, st oxt) th t trng ln hn, t trng ca t st thng ln
hn t trng ca t ct. T trng c xc nh bng phng php bnh o t trng.
Khi xc nh t trng ca t cha cc mui d ha tan phi dng cc cht lng hu
c trung tnh thay cho nc, nh du ha, bezen, v.v...
Tr t trng ra, khi xc nh dung trng v m ca t bng th nghim,
phi dng cc mu t nguyn dng. Tuy nhin, v trong qu trnh ly mu v
chuyn ch cc mu kh trnh cho chng khi b thay i dung trng v m,
nn kt qu th nghim cng khng trnh khi sai s, l cha k n sai s do k
thut thao tc trong khi lm th nghim. Nn hin nay ngi ta ang c xu hng
tm cch xc nh trc tip cc ch tiu dung trng v m ca t ngay hin
trng. Phng php dng cht ng v phng x xc nh dung trng v m
ca t hin trng, hin nay ang c p dng v mang li mt s kt qu v
kinh nghim tt.
CHNG I
Trang 29
4.2. Cc ch tiu vt l xc nh bng tnh ton:

4.2.1. Dung trng kh (k):
Dung trng kh l trng lng ca ht t trong mt n v th tch t t
nhin v l ch tiu biu th cht ca t. n v thng dng g/cm3 hoc T/m3
N/cm3, KN/m3 v c xc nh theo biu thc sau:
k =
Qh
V
(I -5)
Tr s ca dung trng kh thng thay i trong khong (1,2 1,9)T/m3, tr

s ca dung trng kh c th xc nh qua tnh ton t dung trng v m ca t.
Theo nh ngha ca m c th vit:
Q
V( k )
k =
W= n =
(I- 6)
Qh
V. k
1+ W
Tr s dung trng kh ph thuc vo rng ca t v l mt ch tiu kt
cu ca t. V vy ngi ta thng dng biu th trng thi kt cu ca t, khi
k cng ln tc l t cng cht, k cng nh th t cng xp.
4.2.2. rng ca t:
rng ca t hay cng c th gi th tch l rng trong mt n v th tch
t t nhin. Theo nh cch gi trn c th nh ngha nh sau: rng ca t l
t s gia th tch l rng trong t v th tch t trng thi t nhin, n v
thng dng l phn trm, nhng khi tnh ton thng biu th bng s thp phn.
n=
Vr
.100
V
(I-7)
Ch tiu ny c th xc nh c da trn c s bin i t cc biu

thc trn:
(I-8)
n = 1- m = 1 - k
. 0
4.2.3. H s rng ca t:
H s rng ca t l t s gia th tch l rng trong t v th tch ht t
trong mu t , ch tiu ny thng c biu th bng s thp phn, theo nh
ngha c th vit:
e=
Vr
Vh
(I- 9)
T biu thc (I -9) c th khai trin thm nh sau:

e=
Vr
n.V
n
=
=
V Vr (1 n )V 1 n
(I -10)
Tng t c th vit:
e.Vh
V
e
(I-11)
n= r =
=
V Vh + e.Vh 1 + e
H s rng ng vai tr quan trng c bit trong C hc t (khi tnh ln
v.v...), v vy xc nh h s rng cn phi lm chnh xc n mc c th lm c.
Ni chung trong thc t thng dng e biu th mc rng ca t thin nhin
thun li hn nhiu khi dng rng n. V d trong trng hp no i chng na
th tch ht cng l mt tr s khng i. T biu thc (I -9) c th nhn thy rng,
CHNG I
Trang 30
tr s e cng ln th th tch l rng trong t cng ln v do cng chng ct
cng gim nh, tnh nn ln cng ln, v ngc li.
4.2.4. m ton phn ca t:
m ton phn ca t, thc ra l mt ch tiu ph tr ca C hc t.
m ton phn ca t ngha l m v l thuyt ng vi lc nc cha y cc l
rng trong t, do c biu thc xc nh l:
Q (b oha )
n.V. 0
=
= e. 0
(I - 12)
Wtf = n
(1 n ).V.. 0
Qh
h
4.2.5. bo ha ca t:
Theo nh ngha, bo ha l t s gia th tch nc trong mt khi t v
th tch l rng ca t trong khi t , hay cng c th nh ngha nh sau.
bo ha l t s gia m t nhin v m ton phn, ch tiu ny thng c
biu th bng s thp phn, theo nh ngha c th vit:
Vn
Vr
G=
Hoc G =
W . h
W
=
Wtf
e. 0
(I- 13)
4.2.6. Dung trng bo ha ca t

Dung trng bo ha l dung trng ca t khi cc l rng ca t cha y
nc. Trong trng hp ny t ch gm hai thnh phn to nn, l ht rn v
nc, d ta c biu thc xc nh nh sau:
bh =
Qh + Qn (b oha)
V
(I- 14)
4.2.7. Dung trng y ni ca t

Dung trng y ca t l dung trng ca t khi b ngp di mt nc t
do, tc l bng t s gia trng lng ni ca phn th rn trong khi t v th tch
ca khi t :
Qh 0 .Vh 0 ( 0 )
(I -15)
=
V
1+ e
Ni chung tt c cc ch tiu trn u c th da vo cc nh ngha v cc
ch tiu v s lin h v th tch v trng lng gia cc thnh phn rt ra cc
biu thc cn thit. n gin ha trong vn tnh ton ngi ta lp sn cho
mt s cc biu thc hay ng dng nh trong bng (I -3).
n =
CHNG I
Trang 31
Bng I- 3: Biu thc tnh i cc ch tiu thng dng

STT
Ch tiu cn xc nh
Cng thc
e=
e=
H s rng
e=
o (1 + 0 , 01 w )
h
1
k
n
1 n
rng
n=
G=
e
1+ e
.0,01W
0 (1 + 0,01W )
bo ha
6
G=
0,01W .
e
h =
k
1 n
Trng lng ring ht

8
h = . o
k = h (1 n )
9
Trng lng ring kh
10
k =
n =
11
Trng lng ring y ni
12
1+ 0,01W
( 1) o
1+ e
n = nn o
Ghi ch: H s 0,01 t trc i lng W l chuyn t s phn trm sang s

thp phn.
4.3. Cc ch tiu nh gi trng thi ca t:
Trc khi xy dng cc cng trnh trn mt nn t no cng vic u tin
i vi chng ta l cn phi tm hiu trng thi vt l ca nn t , nh gi s
b tnh cht ca n v cc mt nh cng v bin dng, v.v....
Hin nay ngi ta thng dng hai khi nim c bn ni ln trng thi vt
l ca t nn l: cht i vi t ri v st i vi t dnh.
4.3.1. i vi t ri:
4.3.1.1. Ch tiu nh gi cht ca t ri:
CHNG I
Trang 32
cht t nhin ca cc t ri l ch tiu quan trng nh gi trng thi
ca t ri khi lm nn cho cc cng trnh. V nhng loi t ri ny hon ton
khng c tnh do, cho nn trng thi vt l ca n c biu th bng cht l hp
l nht, n c xc nh t cc s liu th nghim trong phng v hin trng.
Theo cc ti liu tnh ton v thng k cc h s rng trng thi cht nht
v xp nht c xc nh trong phng th nghim i vi cc loi ct thch anh
thuc cc ngun gc khc nhau, sau i chiu v iu chnh li vi cht t
nhin ca n ngi ta lp bng (I-4) phn loi cht ca t ct theo h s rng
nh sau:
Bng I - 4: Tiu chun v cht ca t ct
cht
Loi ct
Cht
Cht va
Xp
Ct si, ct to, ct va
e < 0,55
0,55 e 0,70
e > 0,70
Ct nh
e < 0,60
0,60 e 0,75
e > 0,75
Ct bi
e < 0,60
0,60 e 0,80
e > 0,80
Ngoi ra ngi ta cn a ra ch tiu cht tng i k hiu l D nh

gi trng thi ca t ct v c nh ngha nh sau:
D=
emax e
emax emin
(I - 16)
Trong : emax - L h s rng ca t ct trng thi xp nht, c xc

nh trong phng th nghim bng cch nh ct kh vo bnh c vch o dung
k
v tnh emax.
tch khng c chn ng, t xc nh c min
emin - L h s rng ca t ct trng thi cht nht c xc nh
trong phng th nghim, bng cch ct vo bnh c vch o dung tch, rung cht
k
v tnh emin.
t xc nh c max
e - L h s rng ca t ct trng thi t nhin.
Cn c vo cht tng i D ngi ta nh gi cht ca t ct nh sau:
D 1/3
t ct xp
1/3< D 2/3
t ct cht va
2/3< D 1
t ct cht
Vic xc nh cht ca t ct bng th nghim trong phng vn cn nhiu

nhc im do bin php thc hin trng thi xp nht, cht nht cha m bo
chnh xc, cn mang tnh ch quan. Hn na h s rng t nhin eo ca ct cng
kh xc nh c v khng ly c mu t nguyn dng. Khi c th dng cc
phng php th nghim ti hin trng xc nh cht ca t ct trng thi
t nhin ca n, trong thc t thng dng cc phng php th nghim xuyn ng
v xuyn tnh s c gii thiu chng VI.
CHNG I
Trang 33
Bng (I-5) v (I-6) gii thiu trng thi ( cht) ca t thng qua kt qu
th nghim hin trng bng xuyn ng v xuyn tnh.
Bng I - 5 : cht theo th nghim xuyn ng
S ln ba ri (N)
cht tng i (D)
Trng thi ca t
14
< 0,2
Rt xp
59
0,2 0,33
Xp
10 29
0,33 0,66
Cht va
30 50
0,66 1,0
Cht
> 50
>1
Rt cht
Bng I - 6 : Sc khng mi xuyn theo cht ca t ct (100 Kpa)

Ct th
Ct va
Ct nh
su
(m)
Cht
Cht va
Cht
Cht va
Cht
Cht va
150
150 - 100
100
100 - 60
60
60 - 30
10
220
220 - 150
150
150 - 90
90
90 - 40
4.3.1.2. Ch tiu nh gi m ca t ri
i vi t ri, mc kh hay m, t nh hng n cng ca t, nn
n gi nguyn c kt cu t nhin ca n khi m thay i. Tuy vy, chn
su t mng cc cng trnh trn nn t ct th c trng ny li rt cn. V vy
theo qui phm v nn dng bo ha phn loi trng thi ca t ct nh sau:
G 0,5
: Thuc t hi m
0,5 < G 0,8 : Thuc t m

G > 0,8
: Thuc t bo ha nc
4.3.2. i vi t dnh
i vi t dnh th khng th tch ri trng thi cht ring r vi trng
thi m, i vi t dnh khi lng nc cha trong t thay i th trng thi vt
l ca t s thay i. Cc loi t dnh c th tn ti trng thi cng khi m rt
nh, v khi m tng dn ln th t bt cng chuyn dn sang trng thi do,
m tip tc tng na th t s dn n trng thi chy nho. Cc trng thi vt l
ca t phn nh mt phn b ca ht t trong mi trng nc. nh gi
trng thi ca t dnh ngi ta dng c trng st (hay c), k hiu l B.
Cng thc nh ngha ca st l:
B=
W Wd
Wnh Wd
(I - 17)
Trong : W, Wnh, Wd - L m t nhin, gii hn nho v gii hn do ca t

- Gii hn nho (Wnh): l m ranh gii gia trng thi do v trng thi
nho. N c xc nh bng cch nho t t nhin vi nc cho n trng thi m
khi th qu chu tiu chun nng 76gam, u nhn 300. Mi chy ln su vo t
10mm trong 5 giy. Hoc Ty u v M th dng cch lm ca Casagrande: Cho
Trang 34
t nho trn vo mt bt chm cu (r = 54mm, t dy 8mm), ct t thnh hai
phn mt rnh hnh ch V, lm rung bng cch nng ln th ri xung. Nu sau 25
ln nh vy hai m t va chp vo nhau th
r=
54
t ti gii hn nho, em xc nh m
mm
ca t y th l gii hn nho ca t (Hnh
2mm
I - 9).
8mm
CHNG I
- Gii hn do (Wd) l m ranh gii

gia trng thi cng v trng thi do. N
c xc nh bng m ca t m ta c
Hnh I-9
th ln t trn mt tm knh m cho kh dn
v hnh thnh cc dy t c ng knh 3mm,
di 10cm khi cc dy t ny bt u rn nt.
Theo quy phm hin nay ngi ta phn trng thi ca t dnh theo cc trng
thi nh bng (I - 7).
Bng I - 7 : nh gi trng thi ca t dnh
t v trng thi
t ct pha ( ct) :
- Rn
- Do
- Chy (nho)
t st pha v st ( st, st):
- Rn
- Na rn
- Do
- Do mm
- Do chy
- Chy ( nho)
st B
B<0
0B1
B>1
B<0
0 B 0,25
0,25 < B 0,5
0,5 < B 0,75
0,75 < B 1
B>1
Trng thi ca dnh t cn c th xc nh bng phng php xuyn tnh

hin trng. Tuy vy, khi s dng cc kt qu cng cn phi kim tra li theo ch
tiu st xc nh qua m.
Bng I - 8: Xc nh trng thi ca t theo kt qu xuyn tnh
Sc khng mi xuyn (Kpa)
Trng thi ca t
10.000
Cng
10.000 - 5.000
Na cng
5.000 - 2.000
Do
2.000 - 1.000
Do mm
< 1.000
Do chy
CHNG I
Trang 35
5. phn loi t
t c thnh to trong t nhin rt khc nhau v ngun gc, thnh phn,
cu trc v tnh cht ca n. Do khng th nghin cu v xc nh cc tnh cht
ca t nu khng h thng ha chng li theo mt quy nh nht nh, tc khng
phn loi chng. V nu c phn loi chng, th mi c c s la chn cc phng
php nghin cu ph hp vi thc t t nhin hn, t c phng hng ng n
s dng t vo mc ch xy dng cc cng trnh. phn loi t, khi chn cc
c trng cn phi ch lm sao cho cc c trng ny tha mn cc yu cu sau:
- Phn nh c mt cch khch quan v y cc c im ca t l mt
sn vt t nhin, thng xuyn chu nh hng ca mi trng xung quanh.
- Phi thch hp vi mc ch s dng t vo xy dng cng trnh.
phn loi t ri v t dnh, hin nay ngi ta u xut pht t quan
im cho rng, cc loi t d c lch s hnh thnh khc nhau, nhng chng c
thnh phn ht hoc ch s do ging nhau th chng c nhiu tnh cht c l ging
nhau, cc tnh cht c l ny cho php cung cp c c trng xc nh v cht
lng xy dng i vi tng loi.
i vi t ri, do tnh dnh khng c nn ln v thnh phn cp phi ca
ht t c kh nng phn nh c y cc tnh cht c l ca t nh tnh thm,
tnh nn ln v cng chng ct, v.v... Do theo qui phm hin nay, vic phn
loi t ri theo bng (I - 9).
i vi t dnh: Nh phn tch trn, trng thi do l mt trng thi c
bit quan trng ca cc loi t dnh, tnh do ca t dnh l kt qu tc dng tng
h gia ht t v nc. Do khi phn loi t dnh lm nn cng trnh ngi ta
da vo ch tiu ch s do l thch hp nht, ch s do k hiu l hoc l IP
(Index plastic) theo bng phn loi (I - 9)
=IP = Wnh - Wd
(I - 18)
Trong :Wnh , Wd - l m gii hn nho v m gii hn do ca t.

Bng I - 9 : Phn loi t theo quy phm Vit Nam QPXD 45-78 (CHNII 15-74)
S th t
Tn t
Cn c phn loi
t ri
Hm lng c ht
Tng ln
Ct ht c d > 200mm chim trn 50%
Dm cui
Si sn
Ct sn
Ct th
Ct ht c d > 0,5mm chim trn 50%
Ct va
Ct nh
Ct bi
Ct ht c d > 0,1mm chim t hn 75%
CHNG I
t dnh
Trang 36
Ch s do IP
ct
IP < 7
10
st
7 IP < 17
11
St
IP 17
Trong t thin nhin cn gp mt loi t c kt cu km n nh gi l t

bn. c im ca loi t ny l c kt cu d b ph hoi khi chu tc dng ca ti
trng ngoi cn rt nh.
V vy trong tiu chun xy dng, cc t ny c xp thnh mt loi ring
bit, bao gm cc t dnh giai on u hnh thnh, c to bi trm tch kt
cu trong nc c cc qu trnh vi sinh vt v trng thi t nhin c m vt
qu m gii hn nho v h s rng vt qu cc tr s trong bng (I - 10). Tn
bn c qui nh theo ch s do nu phn trn.
Bng I - 10 : Phn loi t bn
Loi bn
H s rng
- Bn ct
e 0,9
- Bn st
e 1,0
- Bn st
e 1,5
Vic phn loi t c th khc nhau vi cc nc khc nhau, v ngay cng

mt nc, cc nghnh khc nhau. Vi mc ch s dng t khc nhau, c th c
nhiu cch phn loi khc nhau.
Theo AASHTO (American Association of State Highway and Transportion
officials): Cc t c chia thnh 8 nhm, t v c c chia thnh 7 nhm tng
t t A-1 n A-7. Cc nhm ny c chia thnh 12 nhm ph. t c thnh phn
hu c cao c xp loi A-8. Cc t c cha vt liu ht mn u c nh r
thm bng cc ch s nhm ca n, ch s cng cao, t cng km thch hp tc l
km n nh.
Ch s nhm c xc nh:
G(n) = (F-35)[0,2+0,005(Wnh-40)]+0,01(F-15)(IP-10)
(I-19)
Trong : F - Phn trm qua ry N0200 ( 0,074mm), biu th bng mt s nguyn.

Wnh - Gii hn nho (chy)
IP - Ch s do ( Index Plastic).
Cc c trng ca nhm v ph nhm khc nhau v trnh t phn loi c
trnh by theo bng (I-11).
Theo h thng phn loi thng nht cu M USCS ( Unified Soil
Classification System - USCS-ASTM. D2487), cc t ht th c chia thnh:
+ Si v t si c k hiu l G.
+ Ct v t ct c k hiu l S.
CHNG I
Trang 37
Mi loi si v ct c chia nh thnh 4 nhm:

+ Vt liu tng i sch, cp phi tt, k hiu W (Well graded).
+ Vt liu cp phi tt vi cht gn kt rt tt, k hiu l C ( Clay).
+ Vt liu tng i sch, cp phi xu, k hiu P ( Poor graded).
+ Vt liu th cha ht mn, khng bao gm cc nhm trc k hiu M ( Silt)
t ht mn chia lm ba nhm:
+ t ct rt mn v bi khng hu c, k hiu N.
+ t st khng hu c, k hiu C.
+ t st v bi hu c, k hiu O.
Mi nhm trong ba nhm ca t ht mn ny, li c chia nh theo gii hn chy:
+ t ht mn c Wnh< 50 c tnh do thp, k hiu L ( Low plasticity)
+ t ht mn c Wnh> 50 c tnh do cao, k hiu H ( High plasticity)
t nhiu hu c nh t m ly, than bn c tnh nn ln ln, khng chia
nh m xp thnh mt nhm, k hiu Pt, cc c trng lin quan ca cc nhm khc
nhau cho theo bng (I-12).
Bng I-11: Phn loi t v cc hn hp nhm ht t ca Hip hi ng b quc
gia M M-145 ( AASHTO).
Phn loai chung
Phn loai nhom
Vt liu hat ( 35% hoc thp hn qua ry N 200)

A-1
Vt liu set-bui( ln hn 35%

o
qua ry N 200)
A-1-a A-1-b
A-2-4 A-2-5 A-2-6 A-2-7
A-4
A-5
A-6
Phn tch bng ry

% qua ry
o
No 10
max 50
N o 40
max 30 max 50 min 51
N 200
max 15 max 25 max 10 max 35 max 35 max 35 max 35 min 36 min 36 min 36
c trng cua phn
o
qua ry N 40
Gii han chay(Wnh)
Ch s deo IP
max 6
ch s nhom (G)
0
cac loai vt liu hp Vun a
thanh chnh thng soi va cat
gp
anh gia chung
khi phn cp
A-7
A-7-5
A-7-6
A-2
A-3
min 36
khng
deo
max 40 min 41 max 40 min 41 max 40 min 41 max 40 min 41
max 10 max 10 min 11 min 11 max 10 max 10 min 11 min 11
0
Cat
mn
<4
Soi va cat cha set hoc bui
Hoan hao n tt
<8
<12
t bui
<16
<20
t set
Trung bnh n xu
CHNG I
Bng I
Trang 38
12:H thng phn loi t thng nht
( Unified Soil Classification System USCS-ASTM D.2487)

Ky hiu
Soi cui
GW
sach khng
hoc t co
t soi hat nho
cui >50
t soi
GP
% lng
o i hn
cu
hat co
50%
ng
trn ry
knh lo n
N 200
(0,074mm) hn mt Soi cui
d
ry N 4
ln hat nho GMu
(4,76mm)
(hat nho
ang k)
GC
t soi
o
cu
i hn
50%
trn ry
N 200
(0,074mm)
Cat sach t SW
hoc
khng co
hat nho
SP
Cat<50
% lng
hat qua
m
t ry
o
N4
(4,76mm) Cat co ln
hat nho
Ky hiu
ML
t hat
nho>50%
qua mt
o
ry N 200
(0,074mm)
Bui va set
co gii
han chay
< 50
Bui va set
co gii
han chay
> 50
Ham lng
soi cui, cat
xac nh t
ng cong
cp phi.
Soi cui ln bui
Tuy theo
cat ( trong xy
ham lng
dng ng phn hat nho hn
o
bit GMd va
mt ry N
GMu; LL<28; IP 200 t soi
< 6 la d, LL> 28 la cui phn
u)
bit nh sau:
Soi cui ln set
cat
Cat cp phi tt,
co ln t soi, t
hoc khng co hat
nho
Cat cp phi kem,
cat ln soi , t hoc
khng co hat nho
(D30)
=1-3
[(D60)x(D10)]
Khng at nhng ch s
yu cu cho GW
Cac gii han
Atterberg thp
hn ng A
hoc IP<4.
Cac gii han

Atterberg thp
hn ng A
vi IP>7.
Cac gii han

Atterberg trn
ng A, IP trong
khoang 4 - 7 cn co
tn kep.
Cc=
(D30)
=1-3
[(D60)x(D10)]
** Ln hn Khng at nhng ch s
12%: GM, yu cu cho SW
GC, SM, SC
*** T 5%
n 12%:
cn dung
mt tn goi
kep
Soi cui ln set

cat
Tn goi in hnh
Cac gii han

Atterberg thp
hn ng A
hoc IP<4.
Cac gii han
Atterberg thp
hn ng A
vi IP>7.
Vung gach cheo,IP

trong khoang 4 - 7
cn co tn kep.
Tiu chun phn loai theo phong th nghim
Bui v c va cat rt mn, cat

nho ln bui set, deo nho
MH
Bui v c, cat nho nhiu mica hoc

diatomic, t bui, bui an hi
Pt
Cc=
* t hn 5%:
GW, GP,
Cu= D60 >6
D10
SW, SP
OL
CH
Cu= D60 >4

D10
Set v c, deo t thp

n trung bnh, set ln soi
cui, set ln cat, set ln bui
Bui hu c, set ln bui hu
c deo thp
CL
OH
t co lng
hu c cao
Soi cui cp phi

tt, soi cui ln
cat, khng hoc t
hat nho
Soi cui cp phi
kem, soi cui ln
cat, t hoc khng
co hat nho
Cat ln bui. ( Ch
s d, u nh trong
d loai GM)
SMu
SC
Phn chia rng
Tn goi in hnh Tiu chun phn loai theo phong th nghim
Set v c, deo cao, set beo

Set v c, deo t trung
bnh n cao, bui hu c
Than bun hoc cac cht co
hu c cao
IP
60
Ch s deo
Phn chia rng
50
40
30
20
10
Biu tnh deo

CH
ng
OH va MH
CL
CM-M
ML va OL
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90
Gii han chay
CHNG I
Trang 39
.6. mt s tnh cht c - l thng xy ra trong t

6.1. Tnh dnh ca t
Nh chng ta bit, ch c cc loi t dnh mi c tnh dnh cn i vi
cc loi t ri hon ton khng c tnh dnh. Tnh dnh l kh nng chu lc ko
(d rng lc rt nh) ca cc loi t dnh. S d cc loi t ny c th chu c
lc ko, v gia cc ht t dnh c nhng lin kt kt cu gi cht n li vi nhau,
cng chnh nh c lc dnh m cc khi t st trong thin nhin c th gi c
mi dc thng ng n mt chiu cao nht nh no , chiu cao ny s c tnh
ton chng IV. Da vo bn cht v nguyn nhn to thnh n, ngi ta c th
phn ra thnh hai loi nh sau:
Lc dnh do lc ht phn t gy ra: Da theo l thuyt nc mng mng
trnh by, th lc ht phn t c th pht sinh trc tip gia hai ht t vi nhau,
hoc pht sinh qua cc ion (cation) trung gian gn lin hai ht vi nhau, hoc c th
do sc cng mt ngoi ca cc mng nc mao dn c trnh by trn. Lc
dnh ny c c tnh c bit l c kh nng phc hi li sau khi b ph hoi nu c
c nhng iu kin nh lc hnh thnh ban u. Loi lc dnh th hai l do cc
lin kt xi mng v cc lin kt kt tinh c sn gia cc ht, lc dnh ny c to
thnh do kt qu ca s ha gi cc cht keo, s kt tinh hoc ti kt tinh cc loi
mui ha tan trong nc, v.v... Thuc loi lc dnh ny th khng c kh nng phc
hi sau khi b ph hoi - loi lc dnh ny c tnh cht cng, dn, ngc li vi
loi lc dnh do lc ht phn t li c tnh n hi v tnh do nht.
6.2. Tnh co v n ca t
Tnh co v n ca t st l hai mt ngc nhau ca mt qu trnh. Khi lng
nc cha trong t thay i th s sinh ra hin tng co v n ca t, tc l, tnh
co l kh nng gim th tch trong qu trnh bc hi nc, cn tnh n l kh nng
tng th tch ca t dnh khi ngm nc.
Trong t nhin hin tng trng n thng rt hay gp do nc ma, nc
mt t, nc di t chy vo cc vng t dnh trng thi kh, c bit cc
vng kh hu kh ro. Hin tng trng n thng lm cho cng ca t
gim xung, ton b khi t b bin dng v ph hng, do gy ra nhiu tc hi
cho cc cng trnh xy dng trn nn t , ph hoi tnh n nh ca b dc, b
ng, gy bng nn, v.v...
Khi t st b kh th nc trong mng nc bao quanh dn dn b bc hi,
trong qu trnh , trc ht nc mao dn b bc hi trc v khi t bt u co
li. Mng nc bao quanh mng dn lm tng nng ion trong tng ion tri du,
do lc ht ca cc ion i vi ht st xung quanh tng ln, vt qu lc y
gia cc ht st do tch in cng du gy ra. V vy cc ht t b ht li gn nhau
hn v khi t cng co thm na, v n mt lc no vic gim th tch ngng
li (tng ng vi khi lc y gia chng t ti mt th cn bng mi vi lc ht)
th trn mt khi t xut hin cc vt nt c hnh chn chim. chnh l bn cht
ca tnh cht co rt th tch khi kh ca t loi st. m ca t ng vi thi
im gi l gii hn co. Khi t co th chuyn v ca cc im trong khi t xy
ra khng ging, do gy ra tnh hnh ng sut khng u v lm cho khi t nt
n, cng gim i, tnh thm tng ln, v vy khi dng t p , p p, hay
p ng th cn phi ch n hin tng ny. Ngc li, khi t st kh, mng
nc ti ch tip xc gia cc ht c chiu dy nh. Sau nu gp nc c nng
ion thp hn nng ion trong tng tri du gia cc ht, th mt s ion trong
tng tri du s chy ra ngoi nc t do. Do tc dng ca lc ht in phn t ca
cc ht t nn cc phn t nc s thm nhp vo nhng ni mng nc c chiu
CHNG I
Trang 40
dy nh v tch cc ht t ra, gy nn hin tng trng n ca t. Tc dng n
ca t c nh hng ln n cc cng trnh xy dng, do cn phi c ch
thch ng trong khi thit k v xy dng cng trnh. i vi cc tng chn chng
hn, khi t p sau tng n ra th s xut hin mt p lc ph thm tc dng ln
tng, nh hng n tnh n nh ca n. Tuy nhin, khng phi lc no hin
tng n ca t cng c hi, tri li cng c trng hp c th li dng tnh n ca
t phc v cng trnh. iu ny c th tht r trong thc t, ngi ta c th dng
p lc phun dung dch st Mnmrlnit c tnh n ln vo cc l rng hoc khe nt
b knh v t nn lm gim tnh thm cho b knh v t nn.
Tnh cht trng n v co rt c lin quan mt thit vi s bin i dy
ca mng nc bao quanh ht t, v vy cc nguyn nhn nh hng n tnh cht
trng n v co rt ca t s bao gm cc nhn t ch yu nh: Thnh phn
khong vt, thnh phn ht, thnh phn ha hc v nng ion trong dung dch, kt
cu, c im mi lin kt gia cc ht v rng ca t.
6.3. Tnh tan r ca t:
Tnh cht tan r ca t l tnh cht ca t khi b vo nc th pht sinh hin
tng mt ht tnh dnh v tr thnh mt khi ri rc. Hin tng tan r c th l do
hin tng trng n pht trin m thnh. Trong nhng iu kin nht nh khi hin
tng trng n pht trin n mt lc no , th do mng nc khuch tn dy ln
n tr s ln nht, cc ht st khng cn ht chung cc ion hay cc phn t nc
na, lm mt mi lin kt keo nc gia cc ht v cc ht st b r ri trong nc.
Cc loi t st c tnh thm nh, ni chung tc tan r chm, hin tng
tan r thng pht trin dn dn t ngoi vo trong, t khi tan r thnh tng cc. Nu
t c l rng ln th trc ht nc ngm vo cc l rng ny gy ra ng lc khng
ng u trong khi t v u tin t s b tan r dc theo cc mt mm yu thnh
tng cc to nh hnh dng bt k. Cc t loi st do hm lng ht st cao nn tc
ng ca tng khuch tn n tnh cht tan r kh r rt, thi gian mng nc
khch tn t n dy ln nht di hn, lc ht gia cc ht cn tng i ln. V
vy, hin tng tan r trong t loi st l mt qu trnh pht trin tip theo qu trnh
trng n.
Hin tng tan r c lin quan mt thit vi hin tng trng n cho nn cc
nhn t nh hng ca n cng l thnh phn khong vt, thnh phn ht, thnh
phn ha hc v nng ion trong trong dung dch cha trong t v nc, kt cu
v c cu ca t.
Khi nh gi tnh cht tan r ca t ngi ta thng dng cc ch tiu sau:
- Thi gian tan r: l thi gian tan r hon ton ca mt mu t nht nh.
- c im v cc hin tng xy ra trong qu trnh tan r.
- Tc tan r, tnh bng hm lng phn trm phn t b tan r so vi mu
t ban u trong mt n v thi gian.
Tnh tan r ca t c mt ngha thc t rt ln khi nh gi t lm vt
liu p p, p , p ng, nh gi n nh ca b dc, b knh o, nh gi
tnh cht chng xi l ca t v.v... Cn c vo c tnh tan r ca t ta c th phn
on mc nh hng n vic thi cng, s dng cc cng trnh m t ra
bin php x l, phng cho thch hp.
6.4. Hin tng Tikxotrofia trong t:
Trong thc t c th gp trng hp: Khi di nh hng tc dng ca mt
ti trng ng, mt s t st v t bn c th chuyn sang trng thi chy nho ri
bin thnh dung dch, lc ny t hon ton mt ht lc dnh kt cu, v nu sau
mt thi gian khng tc dng ti trng ng na, cc t y li hon ton phc hi
cc c tnh c nh l kt cu, st, rng, v.v... Qu trnh c th lp i lp
CHNG I
Trang 41
li nhiu ln. Hin tng xy ra nh trn gi l hin tng Tikxotrofia. t mang
tnh cht ny gi l t Tikxotrofia.
Qua thc nghim ngi ta nhn thy rng, hin tng Tikxotrofia ch xy
ra khi c y cc iu kin sau:
- t cha nhiu ht phn tn nh nh ht keo, c bit l cha nhiu
Bentnt hay ni r hn l cha nhiu loi khong vt Mnmrilnit.
- t phi bo ha nc.
- t chu tc dng ca ti trng ng.
Da vo cc iu kin trn c th nhn thy rng hin tng Tikxotrofia
thng hay xy ra nhng loi t trm tch tr, cha nhiu ht keo.
V hin tng c nh hng rt ln ti iu kin n nh ca cc cng
trnh xy dng, do trong xy dng cn phi quan tm ch n, c bit l khi
thi cng ng cc c th gy ra nh hng hoc lm h hng cc cng trnh ln cn.
6.5. Hin tng bin long ca t ct:
Hin tng bin long (chy lng) ca t ct c th gp cc t ct nh no
nc, khi chu ti trng rung nhng iu kin nht nh. Nu cc loi ny c
dng lm nn cho cc mng my, hoc lm vt liu p cc , p th trong nhng
iu kin y, t nn s b n ra ngoi, hoc khi t p s b sp, gy nh
hng tai hi cho cng trnh.
Hin tng bin long ny c gio s N.M.Gerxevanov v gio s
N.N.Maxlov ch r rng: t ct nh bo ha nc pht sinh hin tng chy lng
(bin long) l v, khi c tc dng ca ti trng ng th p lc nc l rng xut
hin t ngt v c tr s ln ti v tr tc dng ca ti trng ng , ri truyn i
rt nhanh ln ton b khi t bo ha nc. Trong nhng trng hp nu tr s p
lc vt qu trng lng bn thn ca t trong nc (ng vi dung trng y
ni), th cc im tip xc gia cc ht b ph hoi v t chuyn sang hon ton
nh mt dung dch (hnh I - 10).
Cng chng ct ca t ct lc ny hu
nh bng khng v c khi t hon ton mt sc
chu ti, dn n s ph hoi cng trnh. V nu nh
ngng tc dng ti trng ng th p lc nc l
rng ca n gim xung, cc ht ct li dch li gn
nhau v sp xp theo mt dng kt cu cht hn
trc, ngha l rng ca n nh hn trng thi
Hnh I-10
ban u. Cn c vo cc ti liu nghin cu ngi ta
thy rng hin tng bin long d xy ra hn c
cc t ct c hnh dng trn nhn, ng knh D10 ca ht b hn 0,1mm, h s
khng ng u Cu < 5 v rng (n) vo khong 0,44 ng thi trong t c cha
mt t ht st.
Hin tng bin long c nh hng ln n cc cng trnh xy dng, do
vic phng, trnh hin tng ny xy ra l s cn thit i vi chng ta v hin
nay thng dng cc bin php sau y:
- Gim bt cng ca ti trng ng.
- Lm tng cht ca t ct.
- Tng cng kh nng thot nc ca t ct.
- Ci thin tnh hnh phn b ng sut trong t.
Ni chung cc bin php thng khng p dng ring r nhau, m c p
dng kt hp cht ch vi nhau th mi mang li hiu qu ln nht.
6.6. Tnh m cht ca t:
CHNG I
Trang 42
t c tnh cht l: di tc ng c hc nh rung, nn, nn cc ht t s
dch chuyn to thnh mt kt cu mi cht hn. Tnh cht ny ca t rt thun li
cho vic dng t lm vt liu xy dng nhng cng trnh bng t nh p nn
ng,,p. Trong thc t khi lm nn ng, p p, p v gia c nn
thng cn phi m t ti mt cht cn thit cho cc cng trnh nu trn
bn vng, n nh v cc tnh thm, tnh nn ln, v.v... gim i. Cc yu t ch
yu nh hng n vic m cht t l: cp phi ca t, m ca t, cng m
nn. Trong phn ln cc trng hp ngi ta khng th to ra c mt cp phi
nh mun (bng cch pha trn cc c ht) m ch c th chn bi khai thc t
p cng trnh. Ngha l chp nhn mt cp phi t nhin tng i thch hp cho
vic m cht. Nh vy, vic nghin cu tnh m cht ca t ch cn tm mi quan
h gia dung trng kh ( k), m (W) v cng m (A), t c th chn c
dung trng kh, m tha mn vi yu cu ca cng trnh, ng thi ng vi cng
m nn nh nht. Vic la chn ny da trn kt qu th nghim m cht t.
Nguyn l th nghim:
Nu t kh, m nh th cng m nn s
tiu hao vo vic khc phc ma st gia cc ht m
khng lm cho t cht li c bao nhiu. Ngc li
nu t qu t, m cao th mng nc lin kt
cng dy y cc ht xa nhau, lm cho t khng th
cht c. Nh vy vi mt cng m nn xc nh,
cn phi c mt m tt nht khi m nn t s
t c cht cao nht.
Dng c th nghim trong phng (Hnh I - 11)
l mt hnh tr trn bng kim loi, bn di c tm
lt, bn trn c vnh ko di c th tho ri c.
Qu m c hnh tr trn x vo mt cn thng v di
ng, cn c tc dng dn hng v khng ch cao
ri, ngoi ra l cn v cc dng c th nghim m.
Cch th nghim:
Cn dn hng
Qu m
Vng ph
Nm vn
kho, m
Ci m
Mu t
Tm lt
Chun b mt lng t dng, khong 6Hnh I-11

8kg, hong kh trong khng kh, nghin nh (ch
khng lm v ht), loi b nhng ht to qu 20mm. Dng mt ng o th tch o
lng nc a vo mu t. Ti nc vo mu t bng cch phun ma trn rt
cn thn trong thi gian lu m bo mu t m u. Nu t l loi st th ph
mu bng vi m trong nhiu gi trc khi em m nn.
Cn ci khi cha c mu t. Cho mu t vo ci tng lp, thng lm nm
lp. Vi mi lp u m (bng cch th ri qu m mt chiu cao xc nh) 55
nht m, ch sao cho cc nht m phn b u trn mt mu. Sau khi m xong,
tho vnh ko di mt trn, gt mu t bng mt ci. Cn li ci m c cha y
t. Cui cng tho mu t ra khi ci, ly 2-3 mu nh (trn - 10g), em th
nghim xc nh m.
Lp li th nghim vi mu t th hai, gia tng lng nc phun ti vo mu
t (khng qun trn cn thn v tht lu): tip tc th nghim cho 5-6 mu. Vi mi
CHNG I
Trang 43
mu th nghim ta xc nh c trng lng th tch t (t) v tng ng vi n

l m W, hoc trng lng th tch t (kh) k v m W.
g
n
ng
co
no
n
cG
=
1
3
Kt qu th nghim c th hin
(Kg/cm )
bng ng cong, trn th c trc k
tung biu th k = f(W), trc honh biu
th W (Hnh I -12). Theo ta xc nh
0
10
c m m nn tt nht ng vi
n=
mt cng m nn xc nh. Nu thay
60
n=
i cng m nn ta thy: Khi tng cng
0
=3
n
m nn ln th m tt nht nh i
mt cht (im cc tr dch v bn tri),
20
n=
tt c cc ng cong k = f (W) u
tim cn mt ng thng gi l ng
bo ha.
Wopt
G=0,8
W(%)
Hnh I-12: Cc ng cong m cht
Th nghim m cht nu trn

ngi ta thng gi l th nghim Proctor (tn ngi xut th nghim u tin).
Da vo nguyn l th nghim m cht nu trn, sau ny ngi ta ci bin i,
nn cc nc khc nhau c quy nh khc nhau v th nghim m cht.
* Th nghim proctor thng thng:
Ci m cht c ng knh bng 10cm, chiu cao ci m l 12,70cm, th
tch ci m l 1000cm3. m c ng knh y l 10cm, trng lng qu m
2,5kg. Tm lt y c ng knh 10cm.
Cch th nghim :
- Cho qu m ri t do vi chiu cao 30,5cm, s lp t m l 3, chiu dy
lp t l 4cm, s nht chy m cho mi lp l 25 chy, nng lng n v
5,4kG.cm/cm3.(Nng lng n v c tnh l: trng lng qu m nhn vi chiu
cao ri nhn vi s nht m cho mi lp nhn vi s lp t m nn, kt qu
chia cho th tch ci m).
* Th nghim proctor ci tin:
Ci m cht c ng knh bng 12,5 cm, chiu cao ci m 12,70cm , th
tch ci m 2224cm3. m c ng knh y l 5,08cm, trng lng qu m
4,54kg.
Cch th nghim:
- Cho qu m ri t do vi chiu cao 45,7cm, s lp t m nn l 5, chiu
dy mi lp 2,5cm, s nht m cho mi lp l 55, nng lng n v
25KG.cm/cm3.
* Th nghim proctor do cng binh M ci tin:
Ci m cht c ng knh l 15,24cm, chiu cao ci m 12,70cm, th tch
ci m l 2317cm3. m c ng knh y l 5,08cm, trng lng qu m l
4,54KG, tm lt y dy 5,08cm v ng knh l 15,24cm.
CHNG I
Trang 44
Cch th nghim:
-
Cho qu m ri t do vi chiu cao 45,7cm, s lp t m l 5, chiu

dy mi lp 2,5cm, s nht m 55, nng lng n v 24,5KG.cm/cm3.
* Th nghim CBR ( California Bearing Ratio)

M v mt s nc, trong xy dng ng t thng dng ch s CBR (
vit tt ca tn California Bearing Ratio - Ch s chu ti CBR), l t s biu th
bng phn trm gia p lc to s xuyn ngp mt tr xuyn trong t ta xt vi p
lc to s xuyn ngp nh th trong vt liu tiu chun. Kch thc tr xuyn, tc
v su xuyn c chun ho.
Dng c th nghim ( hnh I-13): Tr xuyn tit din 3 inch2 ( 19,35cm2), di
khong 20cm, gn vo mt gi c gn lc k v ng h o chuyn v; mt c
cu vitme vi tay quay nng hp mu to ra s xuyn ngp ca tr xuyn.
Hp mu l mt ci m cht
kiu Proctor Cng binh M ci tin,
nhng chiu cao ci ln hn, bng 7
inch (17,78cm); ngoi ra c nhng tm
cng vnh khuyn t trn mu t
trong ci m dng gia ti ln mu
t, tr xuyn i qua l tm cc tm.
Hnh I-13: Dng c th nghim CBR

90
Ti trng tc dng (kG/cm2 )
Cch th nghim: u tin mu

t c m cht nh th nghim
Proctor Cng binh M ci tin vi
m sai lch 60,5% m m nn tt
nht. Dng cc tm vnh khuyn gia ti
ln mt mu bng ti trng t chu
trong t nhin, nhng trng lng ti
thiu cc tm vnh khuyn l 10 lbs
(4,54kG). a hp mu vo di tr
xuyn, tc dng lc 10 lbs tr xuyn
tip xc vi mu. G ng h o
chuyn v t ln thnh ci m v a
v 0. Bt u qu trnh p tr xuyn,
thao tc sao cho tc xuyn l khng
i v ng bng tc tiu chun ho
l 1/20 inch trong mt pht
(1,27mm/pht). Trong qu trnh xuyn
ghi chp p lc xuyn ng vi cc
su xuyn 0,64; 1,27; 1,91; 2,54; 5,08
v 7,62mm.
80
70
60
50
40
30
20
10
0
10
12
14
ngp su,mm
Hnh I - 14: ng cong ng sut
Kt qu o c trnh by trn th th nghim CBR ( Hnh I - 14)

Tnh c cc ch s chu ti:
bin dng
CHNG I
p ( 2,54 )
70,00
Trong :
100% v
P5, 08 )
105,00
Trang 45
100%
P(2,54) v P(5,08) - p lc lm tr xuyn su 2,54 v 5,08 mm.
70,00 v 105,00 - p lc lm tr c cng su xuyn nh th i vi

vt liu tiu chun ly lm gc so snh.
Gi tr u c ly lm tr s chu ti CBR tr khi gi tr sau ln hn. Trong
trng hp gi tr sau ln hn, khi kin ngh lm li th nghim, nu kt qu lm
li vn nh vy th ly gi tr th hai lm ch s chu ti, nu khng th ly gi tr th
nht lm ch s chu ti.
6.7. Tnh thm ca t:
Nh chng ta bit, tt c cc loi t trong thin nhin u c l rng, cc
l rng ny thng ni lin nhau. Cho nn cc loi t trong thin nhin t nhiu u
thm nc. Tnh thm l mt c tnh quan trng ca t, cn c ch n khi
nghin cu cc tnh cht c hc ca chng. Ty theo mc thm nhiu hay t, lu
lng nc thm ln hay b trong t m qu trnh nn ln ca t kt thc
nhanh hay chm. Trong khi nc thm qua t cn xut hin p lc thy ng, gy
ra hin tng xi n t nn di cc cng trnh xy dng ni chung v di cc
cng trnh thy li ni ring, ngoi ra cn gy ra cc hin tng st l cc mi dc.
6.7.1. nh lut thm
Qua hng lot cc cng trnh nghin cu ca X.A.RZa, N.M. Gerxevanov,
Darcy, Pavlovski.v.v.... cho thy rng i vi cc loi t ct va, ct nh, cng nh
cc loi t st do. S chuyn ng ca nc trong t c lit vo loi chy tng.
Do , i vi cc loi t ny, nghin cu hin tng thm, c th p dng nh
lut Darcy:
Q = K.F.t.J
(I - 19)
trong :
Q - l lng nc thm qua mt ct F trong thi gian (t).
F - l din tch mt ct vung gc vi dng thm.
t, K - l thi gian v h s thm nc ca t.
J - l Gradien thy lc.
Theo nh lut thm ny, lng nc thm chy qua mt mt ct nht nh v
trong thi gian nht nh l t l vi gradien thy lc, thi gian thm v din tch
mt ct y. Nu k hiu lng nc thm trn mt n v din tch v trong mt
Q
th ta c : V = K.J (I-19). ( Khi qu trnh nc thm
n v thi gian l : V =
F .t
trong t din ra theo quy lut chy tng th lu tc thm V t l thun vi gradien
thy lc J). Biu thc ( I-19) chnh l biu thc ton hc ca nh lut thm.
Thc t nc ch thm qua cc l rng ca t, cho nn lu tc thm thc ln
hn nhiu lu tc thm V xc nh theo biu thc (I - 19'). Tuy vy, trong tnh ton
cng trnh, n gin ha v tin li ngi ta vn dng V theo biu thc (I -19').
T biu thc (I - 19'), ta thy rng, khi gradien thy lc m bng mt (J = 1)
th h s thm K chnh l lu tc thm V, cho nn h s thm K cng c n v tnh
l (cm/s) nh lu tc thm.
Nhiu th nghim nghin cu cho thy rng, h s thm K ph thuc rt
nhiu yu t, nh thnh phn cp phi, rng, kt cu ca t, thnh phn dung
dch nc l rng v lng cha cc kh kn, tc l ph thuc vo loi t. H s
thm ca mt s loi t trong thin nhin c th thay i nh sau:
CHNG I
t ct
A' ct
A' ct
St
Trang 46
K = 1.10-11.10-4 m/s
K = 1.10-3 1.10-6 m/s
K = 1.10-51.10-8 m/s
K = 1.10-71.10-10 m/s
6.7.2. Gradien thy lc ban u ca t st:

V
Nu theo biu thc (I - 19') ca nh lut Darcy
a
b
3
th vn tc thm v gardien thy lc c lin h vi
nhau bng mt ng thng (a) trn hnh (I - 15). Tuy
vy, bng nhiu cng trnh thc nghim cho thy rng
ng thng i qua gc ta ch ng vi cc loi t
ri .Cn i vi cc loi t st th biu lin h gia
2
vn tc thm v gradien thy lc l mt ng cong lm
1
J
xung v ch khi gradien thy lc tng i ln th quan
J Jo 1' J'
h mi l ng thng (ng b trn hnh I-15) . J0 c
Hnh I-15
gi l gradien thy lc ban u ca t st. tin dng, thay cho J0 ngi ta ko
di on thng ca ng quan h J - V cho gp trc J ti im J'. Thay cho J0 ngi
ta dng J' vit biu thc nh lut Darcy cho t st l:
v = K(J - J')
( I - 20)
S d t st xy ra hin tng nu trn l v trong t st c nc lin kt,

cho nn quy lut thm loi t ny phc tp hn nhiu so vi t ri, nh hng
ca nc lin kt ny ti hin tng thm rt mnh m cc t st phn tn cao, c
chiu dy mng nc lin kt bng kch thc cc l rng trong t.
6.7.3. p lc thy ng trong t:
H2
p lc thy ng c th xc nh mt cch d
dng trong trng hp nc thm qua t c ct nc
p khng di chuyn. Gi s c trng hp thm qua
mt ng t c chiu di l L v din tch mt ct l
F, di tc dng ca s chnh lch ct nc (H1 - H2)
nh trn hnh (I - 16).
H1
Trong qu trnh thm, do s chuyn ng ca nc trong t m n to ra

mt p lc ln cc ht t v c xu hng cun cc ht t tri theo, do khi xc
nh ni lc trong t nn cn phi bin p lc - Gi l p lc thy ng. Ngc
li, t s c mt lc cn bng p lc thy ng tc
dng ln khi nc di chuyn.
Hnh: I - 16
Da vo hnh (I - 16) c th thit lp phng trnh cn bng ng ca t, c

cc lc tc dng ln khi nc di chuyn nh sau:
(H1 - H2). F. 0 + T. F .L + J' = 0
Trong :
(H1 - H2).F.0 - l lc gy ra thm

T
- l lc cn n v
T.F.L - l lc cn ca khi t
(I-21)
CHNG I
J'
Trang 47
- l lc qun tnh.
Do vn tc thm ca nc trong t rt nh nn c th b qua lc qun tnh

J nn ta c:
(H1 - H2).F. 0+T.F.L = 0
(I - 21')
T y rt ra:
T=
H1 H 2
. 0 = J . 0
L
(I - 22)
Trong : J - l gradien thy lc

V do p lc thy ng k hiu l D c cng tr s vi lc cn, nhng ngc
chiu vi lc cn T nn biu thc xc nh p lc thy ng s l:
D = J. 0
(I - 23)
Trong thc t tnh ton cng trnh, p lc thu ng c p dng rt nhiu,
nh khi tnh ton n nh mi t trong trng hp mc nc hai bn mi t chnh
lch nhau, hoc khi tnh ton n nh ca y h mng khi thi cng bng cch ht
nc t bn trong h.
Bi tp : V d I - 1:
Dng 1 dao vng c th tch l 50cm3 ly mu t nguyn dng, trng
lng ca t t l 95 gam, trng lng sau khi sy kh l 75 gam, t trng ht ca
t xc nh c l = 2,68. Tnh dung trng t nhin , m W, h s rng v
bo ha G ca t.
Trnh t tnh ton nh sau:
- Tnh dung trng t nhin:
Theo cng thc (I-2) ta c:
Q 95
=
= 1,9 (g/cm3)
V 50
- Tnh m ca t:
Theo nh ngha ta c:
W=
Qn
Q Qh
95 75
.100 =
.100 =
.100 = 26,70%
75
Qh
Qh
- Tnh h s rng:
Theo cng thc (1) bng (I-3) ta c:
e=
0 (1 + 0,01.W )
1 =
2,68.1.(1 + 0,01.26,7 )
1 = 0,79
1,9
- Tnh bo ha G:
Theo cng thc(6) bng (I-3) ta c:
G=
0,01.W. 0,01.26,7.2,68
=
= 0,91
e
0,79
CHNG I
Trang 48
V d I-2: Mt mu t st nng 250 gam vi dung trng = 2,0 g/cm3, t

trng ht = 2,7, m t nhin W = 32%.
By gi mun tng m ca ton b mu t ln tu 35%, hi phi thm
lng nc vo l bao nhiu?
Gii: Mun tnh c lng nc thm vo, ta cn tm lng nc ng vi
m 30% v 35%.
- Trc ht cn tm dung trong kh (v cn tm trng lng ht Qh).
Theo cng thc (10) bng (I-3) ta c:
K =
2
=
1 + 0,01W 1 + 0,01.32
Theo cng thc (I-5) ta c th tnh c trng lng ht nh sau:

Qh = K.V = K.
2
250
Q
=
.
= 189,4( g )
1 + 0,01.32 2
- Trng lng nc ng vi m 32% l:

Qn (32%) = Q - Qh = 250 - 189,4 = 60,6(g)
Theo nh ngha:
W=
Qn
, do ta c th tnh c trng lng nc 35% tc l:
Qh
Qn(35%) = 0,35.Qh = 0,35.189,4 = 66,2 (g)

Do trng lng nc phi thm l:
Qn (35%) - Qn (32%) = 66,2 - 60,6 = 5,6 (g)
V d I - 3: C mt cng trnh xy ra s c ngi ta cn phi iu tra tm
ra nguyn nhn ca s c , mt trong nhng cng tc iu tra khng th thiu
c l tm hiu tnh hnh nn t t di cng trnh . Chng may v iu kin
khch quan mt trong nhng lp t di cng trnh khng cn s liu m ch c
nhng ch tiu sau: t trng ht = 2,68, m W = 24%, ch s do = 12, st
B = 0,4, bo ha G = 0,8. Hi c th xc nh c dung trng t nhin , gii
hn nho Wnh, gii hn do Wd ca t hay khng? nu c th tr s ca chng
bng bao nhiu?
Gii : c th xc nh c dung trng t nhin rt ra t cng thc tnh e,
trc ht ta cn xc nh h s rng:
H s rng ca t c th xc nh t cng thc :
G=
0,01.W. 0,01.24.2,68
0,01.W.
=
e=
=0,804
G
0,8
e
Mt khc ta c:
e=
0 (1 + 0,01.W )
1
.(1 + 0,01W )
1+ e
CHNG I
Trang 49
2,68.1(1 + 0,01.24 )
= 1,84 (g/cm3)
1 + 0,804
T cng thc (I-17) ta c:

B=
W Wd
W Wd
=
Wnh Wd
Vy gii hn do ca t s l:
Wd = W - B. = 0,24 - 0,4.0,12 = 0,192 = 19,2%
Do ta c gii hn nho ca t s l:
Wnh = + Wd = 12 + 19,2 = 31,2%
V d I-4: Xc nh tn v trng thi vt l ca mt loi t khi bit = 2,01
t/m , t trng ht = 2,77, gii hn nho Wnh = 40,8%, gii hn do Wd = 19,8%,
m t nhin W = 26,27%.
3

- Tnh ch s do theo cng thc (I-18):
= Wnh - Wd = 40,8 - 19,8 = 21,0%
- Tnh st theo cng thc (I-17):
B=
W Wd
26,27 19,8
= 0,588
21,0
- Tnh h s rng theo cng thc:

e=
. 0 (1 + 0,01.W )
1 =
2,77.1.(1 + 0,01.26,27 )
1 = 0,74
2,01
Kt lun: t st trng thi do mm.

V d I-5: Xc nh tn t v trng thi vt l ca mt loi t khi bit cc s liu
th nghim trong phng nh sau: Dung trng ca t = 1,89 g/cm3, t trng ht =
2,69; m t nhin W = 13,5% v s liu cho nh bng sau:
Bng I-13: C nhm ht v lng cha.
ng knh ht (mm)
>10
10-2
2-0,5
0,50,25
0,250,1
<0,1
Tng
cng
Khi lng mi nhm (g)
10
13
12
50
Phn trm mi nhm (%)
12
20
26
24
10
100

T s liu cho trn ta c th khng nh rng y khng phi l t dnh,
m l t ri.
1) Xc nh tn t v h s khng ng u:
T kt qu phn tch ht bng trn ta c:
Nhng ht c ng knh trung bnh > 10mm chim 8% khi lng
CHNG I
Trang 50
Nhng ht c ng knh trung bnh > 2mm chim 8+12=20% khi lng
Nhng ht c ng knh trung bnh > 0,5mm chim 20+20=40% khi lng
Theo bng (I-9) v theo kt qu tch lu phn trm khi lng cc nhm ht
nu trn, thy khi lng nhng ht c ng knh > 0,25mm chim 66% tng khi
lng ( >50%), cho nn t ny l t ct va.
Hnh (I-17) biu th ng cong tch lu ht ca loi ct .
T hnh (I-17) ta c: D60=0,5mm, D10 = 0,1mm
%
100
Hat
Hat
set
bui
Hat cat
Mn Nho
Hat
Va
To
soi
80
Cu= 0,5 =5
0,1
50
30
2,7
3,0
3,38
1,00
8,06
2,38
0,25
0,50
2,03
1,70
0,05
0,10
1,0
0,01
0,005 0,7
d Lgd
mm
10
Hnh I-17 : ng tch ly ht.

- H s khng ng u ca ct l:
Cu =
D 60 0,5
=
=5>3
D10 0,1
Nh vy ct khng u ht.
2. Xc nh ca c trng vt l cn thit
Theo cng thc (I-18) ta c h s rng:
e=
0 (1 + 0,01W )
1 =
2,69.1(1 + 0,01.13,5)
1 = 0,603
1,89
Theo cng thc (6) bng (I-3) ta c bo ha:

G=
Kt lun:
0,01.W .
0,01.13,5.2,69
= 0,59
0,603
0,5 < G = 0,59 < 0,8
- ct m
0,55 < e = 0,603 < 0,65
- ct cht va
CHNG II
Trang
51
chng ii: xc nh ng sut trong NN t

1. Khi nim
Xc nh ng sut trong t khi c ti trng ngoi tc dng, cng nh di
tc dng ca trng lng bn thn ca t l mt vn c tc dng thc t ln. V
khng c nhng hiu bit v tnh ton c th v s phn b ng sut trong t thuc
phm vi nghin cu, th khng th gii quyt c nhng vn m ngoi thc t
quan tm nh: Nghin cu tnh n nh, cng chu ti v tnh hnh bin dng
ca t nn di mng cc cng trnh xy dng, v.v...
Tu nguyn nhn gy ra ng sut trong t m c th phn bit cc loi ng
sut sau:
+ ng sut trong t do trng lng bn thn ca t gy ra gi l ng sut
bn thn.
+Ti trng ca cng trnh tc dng ln nn t thng thng qua mng m
truyn ln nn t. Do , ng sut mt tip xc gia y mng v nn t gi l
ng sut tip xc.
+ ng sut trong nn t do ng sut y mng gy ra gi l ng sut ph
thm.
Vn nghin cu s phn b ng sut trong t, c cc nh khoa hc
trn th gii quan tm gii quyt t lu, trn c lnh vc l thuyt v thc nghim.
Cho n nay, trong c hc t khi gii quyt cc vn phn b ng sut trong t
ngi ta vn p dng cc cng thc ca l thuyt n hi. Nh chng ta bit, t
khng phi l mt vt liu n hi, m l vt liu n hi c tnh rng cao. Cho nn,
khi s dng l thuyt n hi tnh ng sut trong nn t cn c nhn nhn mt
cch thn trng, lun ch n nhng hn ch l thuyt (khng k n y
nhng iu kin thc t) v lun xt n kh nng sai khc ca nhng tr s tnh
ton theo l thuyt n hi so vi thc t.
Nh bit, t l mt vt th nhiu pha to thnh, ng sut trong t bao
gi cng bao gm ng sut tip nhn bi cc ht rn (gi l ng sut hu hiu h) v
ng sut truyn dn bi nc (gi l ng sut trung tnh - hay l p lc nc l rng
U). Trong phn tnh ton ng sut trong chng ny, s ch cp n ng sut tng
cng ni chung m khng phn bit h v U.
Do t l mt vt liu ri, gia cc ht t c l rng. Cho nn khi ni ng
sut ca t ti mt im, l ni ng sut trung bnh gi nh ti im trn mt
n v tit din ca c ht t v l rng, ch thc ra khng phi l ng sut tc
dng ln ht t. Ngoi ra cng cn phi lu rng, tr s ng sut s xt trong
chng ny tng ng vi khi bin dng ca t hon ton n nh di tc dng
ca ti trng.
CHNG II
Trang
52
2 phn b ng sut do ti trng ngoi gy ra

2.1 Bi ton c bn - Tc dng ca lc tp trung
Trong thc t, t khi c th gp trng hp lc tp trung tc dng trn nn
t. V ti trng tc dng bao gi cng thng qua y mng m truyn n t nn
trn mt din tch nht nh. D vy, bi ton ny vn c mt ngha rt c bn v
mt l thuyt v cng l c s gii quyt cc bi ton ng sut khi ti trng phn
b trn nhng din tch v hnh dng nht nh. Khi nghin cu trng thi ng sut
ca t di tc dng ca lc tp trung c th phn bit thnh ba trng hp: Lc
tp trung tc dng thng ng trn mt t, lc tp trung tc dng nm ngang trn
mt t v lc tp trung t trong t, c ba trng hp trn khi xc nh ng sut v
chuyn v trong t, u xem nn t l mt bn khng gian bin dng tuyn tnh.
2.1.1 Lc tp trung tc dng thng ng trn mt t
P
Xt mt im M bt k trong nn
O
R
t c xc nh trong to cc l R v
hoc to Decac M(x,y,z), khi trn mt
phng na khng gian bin dng tuyn tnh
c tc dng mt lc tp trung. Bi ton c
bn ny c nh khoa hc Php J.
Boussinesq gii quyt v rt ra cc biu thc
tnh ton ng sut v chuyn v ti im
M(x,y,z) t nm1885 nh sau:
M(x,y,z)
Hnh II.1
S tc dng ca lc tp trung
ng sut php tuyn:

Z =
3P z 3
.
2 R 5
(II-1a)
(2 R + z ).y 2 z
1
2
3
R 3
R (R + z ) (R + z ) .R
2
y = 3P y .z + 1 2
5
2 R
1
(2 R + z )x 2 z
2
3
R 3
R (R + z ) (R + z ) .R
2
x = 3P x .z + 1 2
5
2 R
(II-1b)
(II-1c)
ng sut tip tuyn

zy = yz =
3P y.z 2
.
2 R 5
xz = zx =
3P x.z 2
.
2 R 5
(II-2)
xy = yx = 3P xyz 1 2 . (2 R + z )xy
5
2
3
2
3
R
(R + z )
.R
CHNG II
Tng ng sut chnh:
= x +y +z =
Trang
P
(1 + ) z3
53
(II - 3)
Cc chuyn v theo chiu ca cc trc:

2
W(Oz) = P (1 + ) z 3 + 2 (1 ). 1
2 . .E 0 R
(II - 4a)
U(Ox) = P (1 + ) x .z3 (1 2 ).
x
R (R + z )
(II - 4b)
V(Oy) = P (1 + ) y.z3 (1 2 ).
y
R (R + z )
(II - 4c)
2 . .E 0 R
2 . .E 0 R
Trong : , E0 - l h s n hng, mun tng bin dng ca t.

R=
x 2 + y 2 + z 2 , x,y,z - l to ca im cn tnh .
V tr ca im M trn hnh (II-1) c th xc nh qua to z v r ca n,

nn R =
z 2 + r 2 , thay vo biu thc (II-1a) ta c:
Z =
3P
.
2.Z 2
1
r
1 +
z
(II - 5)
5
2
Trong : r l khong cch tnh t trc Oz n im ang xt

T biu thc (II-5) ta c th vit:
z = K.
P
z2
(II - 6)
Trong tr s K l hm s ph thuc vo t r/z v s tra bng (II -1).

P1
P2
P3
x
T biu thc (II - 6) c th nhn xt

rng, i vi nhng im gn im t lc
tp trung, ng sut nn z s t ti tr s ln
v t trng thi bin dng do v cng
chnh l nhc im ca phng php tnh
ton ny. Do i vi nhng im ny,
ngi ta coi vic tc dng ca ngoi lc c
thay th bng nhng lc b mt, v mt tnh
hc tng ng vi lc P.
M(x,y,z)
Nu trn mt t c nhiu lc tp
trung P1, P2, P3, v v... tc dng nh hnh (II-
r1
r2
r3
Hnh II-2: Trng hp c

nhiu lch tp trung tc dng
CHNG II
Trang 54
2), th ng sut ti mt im bt k trong nn t s c tnh bng tng ng sut
ca tng lc gy ra ti im . Nu dng k hiu nh hnh (II - 2) th ta c biu
thc sau:
1 n
Z = 2 . K i .Pi
z i =1
(II - 7)
V d II-1:
Trn mt t tc dng mt lc tp trung thng ng P=60T. Xc nh ng
sut thng ng ti im A c su 2m v cch trc t lc 1m. (Hnh II-3).
Gii: Cho bit z = 200cm, r = 100cm
Nn ta c: r/z = 100/200 = 0,5, tra theo bng (II-1) s c tr s ca
K=0,2733.
ng sut nn thng ng ti im A s l:
z = 0,2733.
60.000
= 0,41 (kG/cm2)
200x 200
Bng cch tng t, xc nh ng sut nn z ti nhng im khc c cng

su z=200cm th s c kt qu c trnh by nh trn hnh (II-3a) theo dng
biu ng sut nn thng ng. Da vo biu z hnh (II-3a) ta c nhn xt
rng, cng xa trc Oz th tr s ng sutz cng gim dn. Nu nh tnh v v biu
phn b ng sut nn thng ng z cho nhiu im trong nn t v ni cc
im c cng tr s z vi nhau th s thu c cc ng cong ng ng sut hay
cn gi l ng ng p nh trn hnh (II-3b).
P=60T
P=60T
2m
x
O A B
x
0,4
0,3
0,2
2
0,1kG/cm
a)
b)
Hnh II-3.a) ng sut nn trong t su 2m; b) Cc ng ng ng sut
2.1.2 Trng hp lc tp trung tc dng nm ngang

trn mt t.
i vi trng hp lc tp trung nm ngang tc
dng trn mt t c mt ngha rt ln i vi cc
cng trnh thu li: Bi ton ny c cc nh khoa
hc Trung Quc (Huang Wen - Hsi) gii quyt vi biu
thc tnh ng sut thng ng l:
z
y
M(x,y,z)
z
Hnh II - 4
CHNG II
Z =
Trong :
Trang
3Q xz 2
2 R 5
55
(II - 8)
R2 = x2 + y2 + z2
2.1.3 Trng hp lc tp trung thng ng tc dng trong nn t hnh (II - 5)

Trong thc t khi tnh ton cng trnh, c khi
cn phi xc nh ng sut v chuyn v ca t nn
di tc dng ca lc tp trung t ngay trong nn
t (v d: Khi phn tch cc th nghim nn su, khi
nghin cu s lm vic ca cc, v v ...) . Bi ton
ny c R.Midlin gii. Vi cc k hiu nh
hnh (II - 5), biu thc tnh ng sut nn thng ng
z v chuyn v thng ng W s tnh l:
Z =
(0,0,-c)
(0,0,c) R1 R2
P
r
(1 2 )(z c) + (1 2 )(z c) 3(z c)

P
[
8.(1 )
R 13
R 32
R 15
M(x,y,z)
Hnh II-5
3(3 4 )z (z + c ) 3c(z + c )(5z c ) 30c.z (z + c )
] (II - 9)
R 52
R 72
2
P
(3 4 ) + 8(1 ) (3 4 ) + (z c) +
[
16.G(1 ) R 1
R2
R 13
2
W=
(
3 4 )(z + c ) 2 2cz 6c.z (z + c )
+
+
]
R 32
Trong :
R 52
(II - 10)
c - l chiu su t lc tp trung.
G=
E0
l mun trt.
2(1 )
R 1 = r 2 + (z c ) 2 , R 2 = r 2 + (z + c ) 2
Eo, - M un bin dng v h s n hng ca t.

r - Khong cch t trc tc dng ca lc tp trung n im ang xt.
z- To im ang xt.
2.2 Phn b ng sut trong trng hp bi ton khng gian
2.2.1 Trng hp ti trng phn b u trn din tch hnh ch nht
Nh trnh by phn trn, trong thc t khng c lc tc dng ti mt
im, m ch c ti trng tc dng cc b. xc nh ng sut ti mt im bt k
trong nn t, di tc dng ca ti trng phn b u trn din tch hnh ch nht
nh hnh (II-6). C th gii quyt bi ton ny bng cch, ly mt din tch chu ti
CHNG II
v cng nh dF = dd v xem ti trng tc
dng trn nh mt lc tp trung dp =
p.dd tc dng ti trng tm ca din chu
Trang
dp
56
p (kG/cm )
y,
z
ti . p dng biu thc (II-1) ca

J.Boussinesq tnh ng sut thnh phn Z
ti im M bt k, ri tch phn din tch F
s thu c biu thc tnh ng sut di tc
dng ca ton b ti trng hnh ch nht
nh sau:
M(x,y,z)
a1
y,
ZM =
a1
Hay:
3pz
2
3 + b1 + a1
b1 a1
d.d
[(x )
+ (y ) + z
M(x,y,z)
2 5/ 2
b1
x,
b1
(II-11)
Hnh II-6: Trng hp ti trng

phn b u trn din hnh ch nht
Trong : a1, b1 - l na cnh chiu

di v na cnh ngn ca hnh ch nht.
Gii phng trnh tch phn (II-11) rt
phc tp, nn khng c p dng rng ri trong thc t. Di y ch gii thiu cc

biu thc V.G Carotkin xc nh ng sut nn thng ng trong cc trng hp
n gin l:
i vi cc im nm trn ng thng ng i qua tm din chu ti hnh
ch nht c cnh bng 2a1v 2b1 (hnh II-6) s l:
b1 .a 1
b1 .a 1 .z b12 + a 12 + 2.z 2
2.p
arctg
=
+
2
2
2

z
b
a
z
b12 + z 2 a 12 + z 2 . b12 + a 12 + z 2
+
+
1
1
0
Z
)(
(II-12)
i vi cc im nm trn ng thng ng i qua gc din tch chu ti

hnh ch nht c cnh bng 2a1 v 2b1 :
gZ =
4.a 1 .b 1 .z 4 b 12 + 4a 12 + 2 z 2
4.a 1 .b 1
2 .p
(II-13)
+ arctg
2
2
2
4 .b 2 + z 2 4 a 2 + z 2 . 4 .b 2 + 4 a 2 + z 2
+
+
z
4
.
b
4
.
a
z
1
1
1
1
1
1
)(
Vic tnh ton cc tr s ng sut s n gin hn nhiu, nu s dng cc

bng h s t l gia ng sut v cng ti trng tc dng, lp cho nhng im
su khc nhau i vi cc din chu ti khc nhau. Trong trng hp ny cc
biu thc (II-12) v (II-13) c dng tng ng nh sau:
i vi cc im nm trn trc i qua tm tm din chu ti:
z0 = K 0 . p
i vi cc im nm trn trc i qua gc din chu ti:
(II-12')
CHNG II
gz = K g .p
Trang
57
(II-13')
Trong : K0 v Kg - cc h s ph thuc vo a/b v z/b tra theo bng

(II-2) v (II-3).
Phng php im gc:
Mun xc nh ng sut ca mt im bt k trong nn t, nh trn trnh
by, c th dng biu thc tch phn tng qut (II-11). Tuy vy, nu lm nh th th
vic tnh ton s rt phc tp. n gin ho vn tnh ton ngi ta thng
dng phng php da vo ng sut ca nhng im nm trn trc i qua gc din
tch chu ti hnh ch nht gi l phng php im gc, do D.E.Polsin ra u
tin (1933). Bn cht ca phng php ny l bin im ang xt thnh im gc
chung ca cc din chu ti hnh ch nht nh c phn chia ra:
C ba trng hp c bn:
1. im M ang xt nm trong phm vi din chu ti (hnh II-7.a): ng sut
ti im M c tnh bng tng ng sut gc do ti trng tc dng ln bn din chu
ti Mgah, Mhbl, Mlcf v Mfdg v ta c:
ZM = (K gI + K gII + K gIII + K gIV ). p
(II-14)
p - Cng ti trng phn b u ( kG/cm2).
Trong :
K gI , K gII , K gIII , K gIV -Cc h s gc xc nh theo bng (II-3), ph thuc vo hai
t s a/b v z/b, trong a v b l chiu di v chiu rng hnh ch nht ang xt

tng ng ni trn, z - su im ang xt.
2. im M ang xt nm trn chu vi din chu ti (hnh II-7.b): ng sut ti
im M bng tng ng sut gc do ti trng tc dng trn hai din chu ti hnh ch
nht Mabe v Mecd v ta c:
ZM = K gI + K gII .p
(II-15)
3. im M ang xt nm ngoi din chu ti (hnh II7.c): Khi im M nm

ngoi din chu ti hnh ch nht abcd, th cn gi nh c nhng din tch chu ti
"o" nh trong hnh (II-7.c) v tnh tr s ZM theo biu thc nh sau:
ZM = K gI + K gII K gIII K gIV .p
Trong :
K gI - H s gc tra bng ng vi hnh ch nht Mhae
K gII - H s gc tra bng ng vi hnh ch nht Mebf

K gIII - H s gc tra bng ng vi hnh ch nht Mgcf
(II-16)
CHNG II
Trang
58
K gIV - H s gc tra bng ng vi hnh ch nht Mgdh

b
II
III
M
I
a
b
f
c
III
g
IV
I
d
II
f e
II
a)
b)
IV
d
c)
Hnh II-7: S phn chia din chu ti hnh ch nht khi xc nh ng sut theo
phng php im gc.
V d II-2: C ti trng p = 4 kG/cm2 phn b u trn mt din tch hnh ch nht
c kch thc: (20 10)m2. Xc nh ng sut ph thm z ti nhng im nm
di tm cc chiu su 5 m, 10 m v 15 m.
Gii: Tnh tr s a/b v z/b ri tra bng (II-2) tm tr s K0:
a 20
= = 2 , Khi
b 10
th :
z=5m;
z 5
= = 0,5; K 0 = 0,734; Z = 0,734 4 = 2,94 kG / cm 2 .
b 10
z = 10m; th :
z 10
= = 1,0; K 0 = 0,470; Z = 0,470 4 = 1,88 kG / cm 2
b 10
z = 15m; th :
z 15
= = 1,5; K 0 = 0,288; Z = 0,288 4 = 1,15 kG / cm 2
b 10
V d II-3: Ti trng nh v d (II-2) xc nh ng sut ph thm ti cc im L, M

su 5 m v c v tr trn mt bng nh trn hnh (II-8).
Gii: Dng phng php im gc ta c:
do i xng nn Kg(LIAB) = Kg(LIDC)

Xt hnh ch nht LIAB ta c:
A
10m
5m
5m
Ti im L: ZL = K g (LIAB) + K g (LIDC) .p
a 20
z 5
= = 4; = = 1 , Tra bng (II-3) ta
b 5
b 5
I
L
D
20m
Hnh II-8
c: Kg(LIAB) = 0,204
Vy ZL =2x0.204x4=1,63kG/cm2
Ti im M: ZM = K g (MIAH ) + K g (MIDG ) K g (MLBH ) K g (MLCG ) .p
hay ZM = 2 K g (MIAH ) K g (MLBH ) .p
H
M
G
10m
CHNG II
i vi hnh ch nht MIAH:
Trang
59
z 5
a 30
= = 6; = =1; Kg(MIAH) =0,205
b 5
b 5
i vi hnh ch nht MLBH:
z 5
a 10
= = 2; = =1; Kg(MLBH) =0,200
b 5
b 5
Vy ZM = 2[0,205 0,200].4 = 0,04 kG / cm 2
Qua hai v d trn c th nhn xt rng: Cng i xung su hoc cng ra xa
khi tm din tch tc dng ca ti trng th tr s ng sut ph thm Z cng gim dn.
2.2.2 Trng hp ti trng phn b trn din tch hnh ch nht theo biu tam
2
gic:
p (kG/cm )
Trong trng hp ny, cng nh
trong trng hp ti trng phn b u trn
din tch hnh ch nht. Ta ly mt din
tch chu ti phn t v cng nh dF =
d.d v xem ti trng tc dng trn
phn b dF nh mt lc tp trung dp =
p().d.d tc dng ti trng tm ca phn
a1
a
a1
A
b1
b1
b
x,
y,
d
d
D
M(x,y,z)
t nh trn hnh (II-9). p dng biu

Hnh II-9
thc (II-1.a) ca J.Boussinesq tnh ng
sut thnh phn z ti im M(x,y,z) bt k trong nn t, ri tch phn din tch ta
s thu c biu thc tnh ng sut di tc dng ca ton b ti trng phn b trn
din tch hnh ch nht theo biu tam gic nh sau:
p() =
p
.1 +
2
b1
(II-17)
Trong : p() - Cng ti trng ti phn t c din tch dF = d.d.

p - Cng ti trng ln nht tc dng trn din tch hnh ch nht.
- To ca phn t dF.
b1 - Na cnh song song vi chiu c ti trng thay i.
Nh vy lc tp trung dp ti trng tm ca phn t s l:
dp =
.1 + .d.d
2
b1
(II-18)
Biu thc tng qut tnh Z trong trng hp ny s l:
CHNG II
ZM =
3 . p .z
4 .

1 +
.d . d
b 1
3 + a 1 + b1
a 1 b1
[(x )
+ (y ) + z
2
Trang
60
(II-19)
2 5/ 2
Trong : a1,b1 - l na cnh chiu di v na cnh chiu rng ca din chu

ti hnh ch nht.
, - L to ca im t lc tp trung dp.
x,y,z - L to ca im M ang xt.
Sau khi tch phn phng trnh (II-19) ta s thu c biu thc tnh ng sut
thnh phn z cho mt im c v tr bt k. D nhin, vic thc hin tnh ton vi
biu thc trn rt phc tp, nn ngi ta khng dng trc tip biu thc , m trong
thc t ch gii cho trng hp n gin nht. l trng hp, xc nh ng sut
nn thng ng ca nhng im bt k nm trn trc thng ng i qua cc im
gc pha c cng ti trng ln nht (D) v cc im gc pha c cng
ti trng nh nht (A).
Trng hp, i vi nhng im nm trn trc thng ng i qua gc (A) ta
c x = a1 v y = -b1:
ZA =
3 . p .z
4 .

1 +
.d . d
b 1
3 + a 1 + b1
a 1 b1
[(a
) + ( b 1 ) + z
2
2 5/ 2
(II-20)
Trng hp i vi nhng im nm trn trc thng ng i qua im gc D

ta c (x = a1; y = b1):
ZD =
3 . p .z
4 .

1 +
.d . d
b 1
3 + a 1 + b1
a 1 b1
[(a
) + (b 1 ) + z
2
2 5/ 2
(II-21)
n gin cho vic tnh ton cc biu thc trn, ngi ta lp bng xc
nh h s t l, nn cc biu thc (II-20) v (II-21) c th vit di dng rt gn
nh sau:
i vi nhng im nm trn trc i qua gc A:
ZA = K A .p
(II-20a)
i vi nhng im nm trn trc i qua gc D:
ZD = K D .p
(II-21a)
Trong : KA v KD - h s ph thuc vo hai t s a/b v z/b tra theo bng

(II-4) v (II-5).
p - Tr s ti trng ln nht tc dng trn din chu ti hnh ch nht
(kG/cm2)
CHNG II
Phng php im gc:
Trang
61
Trong trng hp tnh ng sut ti mt im bt k trong nn t, di tc

dng ca ti trng phn b trn din tch hnh ch nht theo quy lut hnh tam gic.
Ta c th bin im ang xt thnh im gc ca cc din chu ti nh, ri tu thuc
vo v tr ca im ang xt m chia din chu ti thnh cc trng hp c bn v p
dng phng php im gc xc nh ng sut. Phng php ny c ng dng
rng ri trong thc t xt s phn b ng sut trong nn t cng nh tnh ln
cng trnh khi xt n nh hng ca cc mng cng trnh ln cn.
a) Trng hp im M ang xt nm trn chu vi hnh ch nht: (hnh II-10.a)
Qua im M ta phn hnh ch nht ln ABCD thnh hnh ch nht I v hnh
ch nht II (hnh I tng ng vi hnh ch nht ABMN, hnh II tng ng vi hnh
ch nht MCDN). Nh vy, hnh ch nht I chu ti trng phn b theo quy lut
hnh tam gic c cng ln nht l p1 im M tng ng vi im D xt
trn. Hnh ch nht II c ti trng tc dng theo quy lut hnh thang, do c th
phn thnh ti trng phn b u trn hnh ch nht c cng l p1 v ti trng
phn b theo quy lut hnh tam gic trn din tch hnh ch nht (hnh II-10.a) c
cng ln nht l (p-p1). Vy ng sut nn Z ti im M do ton b ti trng gy
ra trong trng hp ny c th tnh theo biu thc nh sau:
ZM = K ID .p 1 + K gII .p 1 + K IIA (p p 1 )
(II-22)
Trong : K DI , K gII , K AII - l h s gc ca hnh I v hnh II nh phn trn xt.

b) im M ang xt nm trong din chu ti hnh ch nht hnh (II-10.b)
Bng cch phn tch tng t nh trn v k hiu nh trn hnh (II-10.b) ta c
th tnh ng sut nn thng ng Z ti im M do ton b ti trng gy ra nh sau:
III
III
(II-23)
ZM = K ID + K IID .p 1 + K gIV .p1 + K IV
A (p p 1 ) + K g .p 1 + K A (p p 1 )
c) im M ang xt nm ngoi din chu ti hnh ch nht.

Khi im M nm ngoi din chu ti hnh ch nht c th xy ra hai trng
hp: im M ang xt nm ngoi v pha c cng ti trng ln nht l p v
im M ang xt nm ngoi v pha c cng nh nht (hay l p = 0).
Trng hp khi im M ang xt nm ngoi v pha c cng ti trng
ln nht l p, ta cn gi nh c nhng din chu ti o nh trn hnh (II-10.c), vi
cch gi nh nh vy kt hp vi s phn tch lc tc dng trn cc din tch gi
nh , ta cng c th tnh ng sut nn thng ng Z ti im M trong trng hp
ny nh sau:
Nu ta k hiu: Hnh I l hnh MLBI; hnh II l hnh MLAH, hnh III l hnh
MKCI v hnh IV l hnh MKDH th ta c:
CHNG II
Trang
IV
IV
ZM = K ID .p1 + K IID .p1 K gIII .p + K III
D (p 1 p ) + K g .p + K D (p 1 p ) (II-24)
62
Trng hp khi im M nm ngoi v pha c cng ti trng nh nht

(p = 0). Bng cch phn tch nh trn hnh (II-10.d) v k hiu hnh I l hnh MLCI;
hnh II l hnh MLDH; hnh III l hnh MKBI v hnh IV l hnh MKAH. Ta c th
tnh ng sut nn Z ti im M trong trng hp ny nh sau:
[(
) ]
IV
ZM = K IA + K IIA .(p p 1 ) K gI + K gII .p1 K III
D + K D .p 1
p1 p
p1 p
B
C B
I
II
I
A
a)
II
b)
IV
M
III
D A
c)
p1
I
(II-25)
p
p1
B
M M
H
d)
Hnh II-10: S ng sut theo phng php im gc i vi trng hp ti trng

phn b trn din tch hnh ch nht theo quy lut hnh tam gic
2.2.3 Trng hp ti trng phn b u trn din tch
hnh trn
2r
Gi s c ti trng p phn b u trn din tch

hnh trn tm O c bn knh r. Cn xc nh ng sut
do ti trng gy nn nhng im nm trn ng
thng ng i qua mt im C bt k trn mt t.
tnh ng sut nn thng ng Z ca mt im M bt k
trong nn t trong trng hp ny, ta cng tch ra mt
din tch phn t v cng nh dF = d.d., v xem ti
trng tc dng trn din phn t nh mt lc tp trung
dp = p..d.d tc dng ti trng tm ca din phn t
p (kG/cm )
M(x,y,z)
z
r
dF
c1
Hnh II-11
nh hnh (II-11). p dng biu thc (II-1) ca
J.Boussinesq tnh ng sut thnh phn Z ti mt im M bt k, ri tch phn
trn ton b din tch,
ta s thu c biu thc tnh ng sut di dng ca ton b ti trng phn b u trn
din tch hnh trn nh sau:
3.p.z 3
=
2.
M
Z
.d.d
R5
0
Trong : R2 = z2 + c12 m c12 = b 2 + 2 2.b.. cos

r - L bn knh hnh trn ca din chu ti.
(II-26)
CHNG II
Trang 63
b - L hnh chiu ca khong cch t im ang xt ti tm hnh trn trn
mt phng nm ngang.
- L khong cch t lc tp trung dp ti tm hnh trn.
Do ta c th vit:
3.p.z 3
=
2.
M
Z
.d.d
( 2 + b 2 + z 2 2.b.. cos )5 / 2
0 0
(II-27)
Sau khi tch phn v gii phng trnh (II-27) ta c biu thc rt gn di
dng nh sau:
ZM = K tr .p
(II-28)
Trong : Ktr- H s ph thuc vo hai t s b/r v z/r tra theo bng (II-6).
Nu tnh ng sut thnh phn Z cho nhng im nm trn trc thng ng i
qua tm hnh trn chu ti th biu thc Z c dng nh sau:
= p .1
0
Z
2
1 + (r / z )
3/ 2
o
= K Tr .p
(II-29)
Trong : K Tro - l h s ph thuc v t s r/z tra theo bng (II-7).

p
- Cn ch rng chng ta c th vn dng kt qu

tnh c trong trng hp trn tnh ng sut ti mt
im bt k trong trng hp ti trng phn b u trn
hnh vnh trn (hnh II-12). Lc ny ch cn tnh hiu ca
hai ng sut Z tng ng vi hai hnh trn c bn knh r1
v r2.
r2
r1
2.2.4 Ti trng nm ngang phn b u trn din tch hnh

ch nht.
y
b
D
dx
C
Pn
dpn
dy
y
Trong trng hp ny ti trng phn b nh

trn hnh (II-13), cng nh cc trng hp trn, ta
phn ti trng nm ngang phn b u, thnh cc
ti trng phn t tp trung nm ngang. Sau p
dng cng thc (II-8) ca trng hp ti trng tp
trung nm ngang, ri tch phn theo ton b din
tch hnh ch nht chu ti, ta s c th tm c
cng thc tnh ng sut Z ti nhng im nm
di hai im gc A,B nh sau:
Hnh II-12
z
Hnh II - 13
CHNG II
ZM =
3.p n .z 3
2.
x.dx.dy
(x 2 + y 2 + z 2 )5 / 2
0 0
Trang
= K n .p n
64
(II-30)
Trong : Kn - l h s ph thuc vo a/b v z/b tra theo bng (II-8).

b - L chiu di cnh song song vi chiu tc dng ca ti trng.
a - L chiu di cnh thng gc vi chiu tc dng ca lc.
Xt v tr s tuyt i m ni, th ng sut ti nhng im c cng su z
di A v B c gi tr bng nhau, nhng v du th khc nhau. V pha im A ng
sut c du m (ng sut ko), cn v pha B th ng sut c du dng (ng sut nn).
i vi nhng im khng nm di gc A v B, khi tnh ng sut Z ta c
th p dng phng php im gc nh cc phn trn trnh by.
2.3. Phn b ng sut trong trng hp bi ton phng
Bi ton phng l bi ton m ng sut phn b trong mt mt no s
khng ph thuc vo to vung gc vi mt phng y. Trong thc t xy dng,
vic xc nh s phn b ng sut ca nn t di cc mng bng tng nh, tng
chn, , p thu cng, nn ng t p, v.v... u c th coi l thuc bi ton
phng. Trong trng hp ny, chiu di ca cng trnh ln hn gp nhiu ln so vi
chiu rng ca n. Do ch cn tch mt phn cng trnh (thng l bng mt n
v chiu di) ra bng hai tit din ngang song song xt, s phn b ng sut di
phn cng trnh s tiu biu cho trng thi ng sut di ton b cng trnh.
Gio s N.P.Pzrevxki (1923,1929) ngi u tin cho li gii v s
phn b ng sut trong trng hp chung ca bi ton phng vi gi thit l s thay
i ng sut ti mt im cho ch ph thuc vo gc to nn bi bn knh vect
v chiu dng ca trc nm ngang. Gio s N.M.Gerxevanov (1933) bng phng
php cc c trng Csi v hm s ng sut c iu kin a ra li gii tng qut
cc phng trnh tch phn ca bi ton phng, sau ny, V.A.Florin (1959) tm ra
c nhiu li gii chi tit hn v bi ton phng.
2.3.1 Trng hp ti trng phn b u theo ng thng:
+
d
p (kG/cm )
O
-
R1
y
z
Hnh II-14
Xt trng hp khi trn mt t c tc

dng mt ti trng thng ng phn b u trn
ng thng di v tn (Hnh II-14) cng nh
trng hp lc tp trung trn b mt na khng
gian bin dng tuyn tnh, trng hp ny, thc
ra khng bao gi c th gp thy trong thc t.
Mc d vy, bi ton ny vn cmt ngha l
thuyt c bn v nghim ca n c dng lm
c s gii cc trng hp c th khc nhau
ca bi ton phng, khi trn mt t c cc ti
M(0,y,z)
CHNG II
trng tc dng vi cc dng phn b khc nhau:
Trang
65
Xt mt on v cng nh d trn trc phn b ti trng, v xem ti trng tc

dng trn nh mt lc tp trung dp =p.d. p dng cng thc (II-1a) ca
J.Boussinesq tm ng sut do lc tp trung dp gy nn ti mt im M trn mt
yoz, sau tch phn t - n + ta s c biu thc tnh ng sut Z ti mt
im M trn mt yoz do ton b ti trng phn b u trn ng thng gy nn nh
sau:
ZM =
3.p.z 3 .d
2.R 5
(II-31)
R = R + = R 1 + 2
R1
2
1
Trong :
2
1
Theo trn hnh (II-14) ta c: = R1.tg hay d = R 1 .

i t 0
1
.d , y gc thay
cos 2
hay t 0 thay vo cng thc (II-31 ) ta c:

2
2
3.p.z 3 / 2
d
=
.2.
2
4
2
2.
0 cos .R 1 + tg
M
Z
V 1+ tg2 =
3.p.z 3
=
.R 14
M
z
5/ 2
(II-32)
1
nn ta c:
cos 2
/2
3.p.z 3
2
(
)
1
sin
.
d
sin
cos
.
d
.R 14 0
0
/2
2.p z 3 2.p
z3
.
.
=
=
R 14 y 2 + z 2
M
Z
Tng t ta c:
y =
2.p y 2 .z 2 p
y 2 .z
. 4 = .
R1
y2 + z 2
YZ = ZY =
2.p y.z 2 2.p

y.z 2
. 4 =
.
R1
y2 + z2
II-33
T cng thc (II-33), ta c nhn xt rng, tr s ng sut thnh phn khng

ph thuc vo tnh cht ca t. Ni mt cch r rng hn l, cc ng sut thnh
phn z, y, v yz trong mt phng yoz khng ph thuc vo cc c trng bin
dng ca bn khng gian bin dng tuyn tnh nh mun bin dng E0 v h s n
hng , ngha l n s ng cho bt c vt th no m s ph thuc gia ng sut v
CHNG II
Trang 66
bin dng c th xem nh s ph thuc tuyn tnh. l mt tnh cht quan trng
ca bi ton phng .
2.3.2 Trng hp ti trng phn b u hnh bng:
Trong trng hp ny nu p dng li

gii ca Flament ta c th tch mt on
phn t c b rng l dy, th dp = p.dy ca
on phn t chnh l cng ti trng
phn b u theo ng thng (hnh II-15) .
p dng cng thc (II-33) ta c cng thc
tnh ng sut Z do ti trng ng thng dp
= p.dy gy nn ti M(y,z) l:
b
p
B
2
dy
d
y
d =
2.p z .dy
.
R4
(II-34)
Hnh II-15
tin cho vic ly tch phn, gii

bi ton ny theo h ta cc, bn knh vect R v gc hp bi phng ca bn
knh vect R vi phng thng ng:
Da trn hnh v (II-15) ta c: y = z.tg v dy =
z
z
.d; cos =
2
R
cos
Thay dy vo cng thc (II-34) v n gin biu thc ta c

d =
2.p
. cos 2 .d
(II-35)
Tch phn phng trnh (II-35) t 1 n 2 ta c biu thc tnh ng sut Z

do ton b ti trng phn b u hnh bng gy nn ti M(y,z) l
M
z
p 2
p
= (1 + cos 2 ).d =
1
2
1
sin 2
2
2
1
(II-36)
p
1
1
M
= . 2 + . sin 2 2 ( 1 ) sin ( 2.1 )
z
2
2

(II-37)
Bng cch lm tng t i vi y v yz ta c cc biu thc sau:

1
p
1
M
= . 2 . sin 2 2 ( 1 ) + . sin ( 21 )
y

2
2
yz =
p
[cos 21 cos 2 2 ]
2.
(II-38)
Tr s 1 ly du (+) khi im M nm ngoi gii hn di ti trng, ly du (-)

khi im M nm trong phm vi di ti trng.
CHNG II
Trang 67
Trong : 1 v 2 l nhng gc c to bi cc ng thng ni t M n
mp A v mp B ca di ti trng vi ng thng ng. tin cho vic tnh ton,
y yz
ngi ta thnh lp bng tnh (II-9) cho cc tr s z ,

v tr s
ti
,
p p
p
p
hai im di mp ti trng c th tra bng (II-10). Ngi ta chng minh rng
phng ca cc ng sut chnh ti mi im trng hoc thng gc vi ng phn
gic ca gc nhn 2 (Hnh II-15), gc 2 c gi tr bng [ 2 ( 1 )] . i vi cc
im M nm trn ng thng ng Oz i qua trc i xng ca di ti trng, do
tnh cht i xng nn 1 = 2 = ; Do :
yz =
p
(cos 21 cos 2 2 ) = 0
2
(II-39)
Nh vy ti cc im nm trn Oz, ng sut ct = 0, v cc ng sut thnh

phn z v y tc dng nh cc ng sut chnh ln nht v nh nht:
z = 1 =
p
(2 + sin 2)
y = 3=
p
(2 sin 2)
(II-40)
T y ta thy rng:
1 + 3 =
2p
.2
(II-41)
T biu thc (II- 41) cho thy: Vi mt tr s nht nh ca cng ti

trng p, tng s ng sut chnh ch ph thuc vo tr s ca gc nhn 2 m thi.
Khi im M trn ng Oz nm ngang trn mt t, gc 2 c gi tr cc i l .
im M cng chuyn xung pha di th gc 2 cng gim dn v cui cng tin
ti khng, khi M tin ti v cc. Nh vy ta thy rng im M cng gn ti trng
bao nhiu th tng ng sut 1 + 3 cng ln by nhiu.
Cng thc (II-40) cho
php chng ta xy dng cc
elp ng sut c trng cho
trng thi ng sut ti mi im
trong nn t. Hai trc ca Elp
ng sut ng vi phng ca
ng sut chnh (Hnh II-16) .
Hnh (II-17) cho thy

nhng biu ng sut z i
vi cc din ngang v dc ca
b
2
0.75b
0.5b
0.25b
p (kG/cm )
0.25b
Hnh II-16: Elp ng sut di ti trng hnh bng
b)
-1.0
z=0,25b
z=0,5b
z=0,75b
z=1b
z=1,25b
z=1,5b
z=1,75b
z=2,0b
a)
y=0
y=0,5b
a)
y=1,5b
y=1,0b
CHNG II
Trang 68
nn t. Hnh (II-18) l cc ung ng ng sut (l ng ni ca cc im cng
tr s ng sut) trong nn t.
0.5
-2b
0.5 1.0
z=0,25b
b)
b
-b
b
0,9
0,7
0,4
0,3
z=1,0b
2b
y
-b
-2b
0,2
0,1
-2b
-b
0,2
5b
0,1
1,5b
3b
4b
z=2,0b
2b
y
0,5b
2b
c)
0,2
6b
0,1
0,2
0,1
2b
Y
b
2b
Hnh II-17: Biu phn b ng sut nn Z Hnh II-18: a- Cc ng ng ng sut

Z
a -Theo chiu su
b- Theo chiu rng
b - Cc ng ng ng sut y
c- Cc ng ng ng sut
V d II-4: Mt ti trng phn b u hnh bng c b rng 10 m, cng

ti trng p = 4kG/cm2. Tm tr s z ti im nm trn trc i xng Oz v cc
su 5m, 10m v 15m.
Gii: y theo bi ton cho ta c: y/b=0. Dng bng (II-9) tra c
Vi
z 5
= = 0,5 ; ta c z = 0,82 ; z = 0,82 p = 0,82 4 = 3,28 kG/cm2
p
b 10
Vi
z 10
= =1,0 ; ta c z = 0,55 ; z = 0,55 p = 0,55 4 = 2,20 kG/cm2
b 10
p
Vi
z 15
= =1,5 ; ta c z = 0,40 ; z = 0,40 p = 0,55 4 = 1,60 kG/cm2
b 10
p
So snh cc kt qu ca v d ny vi kt qu ca v d (II-2) ta thy rng,

vi cng ti trng v chiu rng din tch chu ti nh nhau, ti cng cc su
5m, 10m, 15m. Trong trng hp bi ton phng biu ng sut Z tt dn chm
hn trng hp bi ton khng gian. iu ny cng c th nhn thy ngay bng
a
(II-2), khi cng ln th h s K0 cng gim i chm hn.
b
2.3.3 Trng hp ti trng l di phn b theo hnh tam gic
Trong thc t thng gp cc loi bi ton xc nh ng sut trong t di

tc dng ca ti trng hnh bng phn b khng u, c cng thay i theo
nhng quy lut khc nhau. Trng hp ph bin nht trong nhng loi ti trng nh
CHNG II
Trang 69
vy l trng hp ti trng hnh bng phn b theo quy lut hnh tam tam gic
(Hnh II-19).
dp = p(y).dy
(II- 42)
b
p
Trong ta c:
p (y ) =
zM
Cng nh cc trng hp trn, trong

trng hp ny ta cng tch ra mt phn t
vi b rng l dy, v ti trng dp tc dng trn
on phn t chnh l cng ti trng
phn b u trn ng thng. Do , T hnh
v (II-19) ta c:
2
dy
1
d
yM
y
z
Hnh II-19
p.y
R .d
v y = z (tg ; dy =
b
cos
tg1)
y : p - l cng ca ti trng ln nht ca hnh tam gic
p(y) - cng ca ti trng phn b trn din phn t dy

Thay cc gi tr trn vo cng thc (II - 42) ta c
dp =
p.R .z
.(tg tg 1 )d
b. cos
(II - 42')
Vy ng sut thng ng do ti trng ng thng vi cng dp gy nn

ti M s l :
d =
2.p.z 4 .R
.(tg tg1 )d
R 4 ..b. cos
(II - 43)
Thay z3 = R3cos3 v sau khi gim c ta c :
d =
2.p.z
. cos 2 (tg tg1 )d
.b
(II - 43a)
Tch phn biu thc (II - 43a) t 1 n 2 ta s c biu thc tnh ng sut z
do ton b ti trng hnh bng phn b theo quy lut hnh tam gic gy nn ti im
M(y,z) nh sau :
z =
p.z 2
1
1
sin 2 sin2 1 tg1 2 + . sin 22 1 sin 21
.b
2
2
(II - 44)
Bng cch lp lun tng t ta c biu thc tnh y v yz nh sau :
y =
1
1
p.z 2
cos 2 2lncos2 cos2 1 + 2lncos1 tg12 sin22 1 + sin1
.b
2
2
yz =
p.z
[sin 2 2 sin 21 + 2(1 2 ) tg1 (cos 2 2 cos 21 )]
2 .b
(II - 45)
(II - 46)
CHNG II
Trang 70
tin cho vic tnh ton z, y, yz ngi ta lp bng tnh sn cc tr s
yz
z y
v
(Bng II - 11 v II - 12).
,
p p
p
Hnh (II - 20) di y s minh ho tnh hnh phn b ng sut z di tc
dng ca ti trng hnh bng phn b theo qui lut hnh tam gic. Hnh (II - 20b,c)
biu din cc biu ng sut z trn tit din thng ng v nm ngang trong
nn, t cc biu nhn thy rng, ng sut nn thng ng cc i nm trn ng
thng ng i qua gn trng tm ca ti trng tam gic.
y=0
p
Y
c)
y=0,75b
b)
y=b
a)
b
-1.0 -0.5
0.0
0.5
1.0
1.5
2.0b
R2
R1
z=0,25b
z=1b
Z
(y,z)
z=1,0b
z=2,0b
Hnh II-20: Cc biu phn b ng sut nn theo mt ct thng ng

v nm ngang ca khi t khi c tc dngca ti trng tam gic
V d II - 5 : c ti trng hnh bng phn b theo qui lut hnh tam gic trnh by
trn hnh (II - 21). Tnh tr s ng sut ti cc im A,B v C :
Gii :
Ti im A ta c:
z 5
y 5
= = 1; = = 1
b 5
b 5
5m
Tra bng (II - 11) ta c :
Ti im B :
y 0
z 2,5
= = 0; =
= 0,5; z = 0,127
b 5
b
5
p
3kg/cm2
0
2,5m
z
= 0,241 z = 0,241.3 = 0,72 kG / cm 2
p
z = 0,127 . 3 = 0,38 kG/cm2
Ti im C :
y 2,5
z 2,5
=
= 0,5; =
= 0,5; z = 0,023
b
5
b
5
p
z = 0,023 . 3 = 0,07 kG/cm2
2,5m
5m
B
5m
z
Hnh II - 21
CHNG II
2.3.4. Trng hp ti trng phn b theo dng phc tp :
Trang
71
Trong thc t chng ta thng gp bi ton xc nh s phn b ng sut

trong nn t, trong trng hp trn mt t tc dng bi mt di ti trng phn b
theo dng phc tp (mt ct ngang thn , p t, nn ng p,v.v...). Gp
trng hp ny ta c th phn biu ti trng ra thnh cc ti trng c bn, hnh
ch nht, hnh tam gic. Ri p dng cc cng thc tnh ng sut thnh phn ca
cc ti trng c bn ni trn, sau tng cng li ta c tr s ng sut ti im
cho trc di tc dng ca ton b ti trng phc tp . Ngoi cch gii quyt
trn ra ta c th dng biu ca Osterberg xc nh ng sut trong t khi c
ti trng phn b theo quy lut hnh tam gic, hnh ch nht, hnh thang tc dng
trn mt t trng hp bi ton phng (hnh II - 22). ng sut nn thng ng z
c tnh theo cng thc :
z = I.p
(II - 47)
Trong :
I : l h s ph thuc vo 2 t s
a
b
v
ly theo hnh (II - 22).
z
z
a - l chiu di phn ti trng tam gic

b - l chiu di ti trng hnh ch nht
z - l chiu su ca im c xt.
Tr s ca I xc nh bng biu
(II - 22) bng cch cng cc h s tng
ng vi ti trng bn tri v bn phi
ng thng ng i qua im ang xt,
tc l :
I
0,5
b/z=:
1,0
0,9
0,8
0,7
0,6
0,4
0,3
z =(It + Ip ). p
(II
0,5
47a)
0,4
0,2
It - l h s tng ng vi
phn ti trng pha bn tri ng thng
ng .
0,1
Ip - l h s tng ng vi
phn ti trng pha bn phi.
V d II - 6 : C ti trng phn b
nh trn hnh (II - 23). Hy xc nh ng
sut z ti im M1 v M2, cho bit P = 0,9
kG/cm2
0,3
0,2
z=I.p
0,1
b/z=0
0,01
1,0
10,0
Hnh II 22: Ton Osterberg

xc nh ng sut
Vi im M1
i vi phn ti trng bn tri
a/z
CHNG II
b
a 2
1
= = 1; 1 = = 0,5
z 2
z 2
Trang
72
Da vo biu (II - 22) tm c Itr = 0,397.

i vi phn ti trng bn phi :
b
a 2
3
= = 1; 2 = = 1,5 , Da vo biu (II - 22) tm c Ip = 0,478
z 2
z 2
2
1
Nh vy ta c : M
z = (0,379 + 0,478).0,9 = 0,79 kG / cm
Vi im M2, ta c th dng thm ti trng o KLMN. Nu k c ti trng o th ta c

2m
a 2
b' 8
= = 1 ; = = 4 , do :
z 2
z 2
Ip = 0,499
2m
M
p
N
b"
2m
Nu ch xt ring ti trng o
KLMN ta c :
3m
1m
b1
b2
M1
M2
a 2
b '' 2
= = 1 = = 1 do ta
z 2
z 2
c : Ip = 0,455
Hnh II-23
Vy : zN2 = (0,499 - 0,455).0,9 = 0,04 kG/cm2

2.3.5. Trng hp ti trng hnh bng phn b u nm ngang
Trong thc t c nhiu trng hp, khi tnh

ton nn t, ngoi vic xt trng hp ti trng
thng ng cn phi xc nh ng sut do ti trng
nm ngang gy nn (Hnh II - 24).
tnh ng sut ti mt im bt k trong
nn t, di tc dng ca ti trng hnh bng
phn b u nm ngang, ta c th tnh theo cc
biu thc di y :
z = K'n . pn
y = K''n.pn
Pn
b/2
b/2
Hnh II-24
(II - 48)
yz = K'''n.pn
Trong : K'n, K''n, K'''n - l cc h s ph thuc vo hai t s y/b v z/b, cc
tr s ny tra theo bng (II - 13), cn ch rng chiu tc dng ca ti trng l
chiu m so vi chiu ca trc Oy.
CHNG II
Trang
73
3. phn b ng sut trong nn t c xt n tnh khng

ng nht v tnh khng ng hng ca t
Trn y va trnh by cc phng php xc nh s phn b ng sut trong

nn t, c coi l ng nht ng hng bin dng tuyn tnh, gii hn bi mt
mt phng nm ngang, pht trin ti v hn ra xung quanh, di tc dng ca ti
trng ngoi. Trong thc t thng khng c loi t no nh vy c, khi nim
"ng nht" y ch l khi nim tng i. Bi v ngay trong cng mt loi t
"ng nht" th cc c trng bin dng v tnh cht n hi cng rt khc nhau,
theo hng khc nhau. Tnh cht bin dng ca t khng ging theo cc hng gi
l tnh khng ng hng.
Phn tch nhng kt qu ca bi ton phn b ng sut do ti trng tp trung
tc dng cho thy rng, biu cc ng ng ng sut chnh trong vt th khng
ng hng c dng rt khc nhau.
a)
b)
b')
P
Y
b")
Hnh II - 25 : Biu cc ng ng ng sut chnh trong nn t khng ng

hng di tc dng ca ti trng di: a- Vt th ng hng; b, b', b'' - vt th
khng ng hng khi mi tng quan gia cc mun bin dng khc nhau.
Trn hnh (II - 25) biu din nhng ng ng ng sut chnh trong vt th
ng nht ng hng, (II - 25a) theo li gii ca Flamng v trong vt th khng
ng hng vi mi tng quan gia cc mun bin dng khc nhau, (II - 25b,b',
b'') theo li gii ca S.G.Lxnitxki. Trong trng hp khng ng hng ny, cc
ng ng ng sut chnh c th c mt, hai hoc ba im cc i vi nhng gc
nghing ca nhng ng trc cc i (im li) khng phi lc no cng trng vi
phng ca lc tc dng. Hng ca ch li cng chnh l im nguy him nht
i vi bn vng ca khi t. Sau ny A.V.Stpanov (1950) da trn c s li
gii tng qut ca S.G.Lxnitxki nghin cu t m hn trng thi ng sut trong
bn khng gian khng ng hng, di tc dng ca ti trng trong iu kin bi
ton phng. ng kt lun rng, trong vt th khng ng nht, khng ng
hng, hng ca cc ng sut ln nht khng trng vi phng tc dng ca lc v
cng khng trng vi phng bin dng cc i, ng thi dc theo phng c tr s
mun n hi php ln nht ta thy c hin tng tp trung ng sut, cn dc theo
phng c tr s mun n hi php nh nht ta thy c hin tng phn tn ng sut.
Trng hp n gin nht l bi ton v s phn b ng sut trong khi t
bin dng tuyn tnh c cc mun bin dng khc nhau : theo phng ngang Ey v
theo phng thng ng Ez. Wlf gii bi ton ny di tc dng ca lc tp
trung thng ng v thu c nhng cng thc gn ng sau y cho cc thnh
phn ng sut :
CHNG II
'z = K
Trang
74
2p z 3
.
r 2 .r12
(II - 49)
2 p y 2 .z
= K
.
r 2 .r12
'
y
'
yz
2 p y.z 2
.
= K
r 2 .r12
Trong : r - Khong cch t im t ti trng ng thng ti im ang xt

r1 = K.r; K =
Ex
Ez
(II - 50)
Nu em so snh cng thc a ra v ng sut trong trng hp nn

khng ng hng n gin nht (II - 49) vi cng thc trong trng hp nn ng
hng (II - 33) ta c :
z' =
z
K
; 'y =
y
K
; 'yz =
yz
K
(II - 51)
y : z , y, yz - ng sut trong vt th ng hng.
Khi tc dng lc tp trung trong trng hp bi ton khng gian, ng sut

nn c tnh theo cng thc sau :
'
z
p z 3 (1 + K + K 3 )
'z = . 5
R .K (1 + K )
(II - 52)
Khi K = 1 cc biu thc (II - 49) v (II - 52) ging cc biu thc vit cho bn
khng gian ng nht v ng hng. y cn nhn mnh rng, chnh lch
gia Ez v Ey cng ln th tnh cht khng ng hng th hin cng r rt v nh
hng cng nhiu n tr s ng sut. Theo li gii chnh xc ca L.P.Portaev
(1958) tr s ng sut trong trng hp nn khng ng hng ang xt khng
E
nhng ch ph thuc vo t s y m cn ph thuc c vo h s n hng na.
Ez
V vy, nu mun bin dng theo hng tc dng ca lc ln hn so vi
mun bin dng theo phng vung gc vi n th s quan st thy hin tng tp
trung ng sut v ngc li s quan st thy hin tng phn tn ng sut.
Di y ta xt 2 trng hp n gin v s phn b ng sut trong nn t
khng ng nht khng ng hng.
3.1. Trng hp di nn t l lp cng :
i vi trng hp nn cng trnh l lp t c chiu dy gii hn, nm trn
nn cng khng b nn p (Hnh II - 26). S phn b ng sut trong lp t b nn
p ch yu ph thuc vo kch thc din chu ti v chiu dy ca lp t b nn p
v t chu nh hng vo lc ma st trn mt tip xc gia hai lp cng nh h s
n hng .
CHNG II
(z = h )
p
= 0,822
h
75
Set deo
i vi bi ton phng, khi nn t

chu tc dng ti trng phn b u theo
ng thng, vi gi thit ly h s n hng
= 0,5 th cng thc tnh ng sut nn p
thng ng ln nht z mt tip xc gia
hai lp nh sau :
Trang
(II - 53)
Vi bi ton trn c xt n lc ma st
ca mt tip xc gia hai lp vi nhau nhng
Hnh II-26
li gi thit h s bng khng, ng sut z
ln nht mt tip xc trn trc tc dng lc c tnh theo cng thc sau :
(z = h ) = 0,827
p
h
(II - 54)
i vi nn t ng nht, ng hng, cng iu kin bi ton nh trn, ng

sut z ti su bng z=h tnh theo cng thc sau:
(z = h ) = 0,636
p
h
(II - 55)
Tr s ny nh hn cc tr s tnh z i vi nn khng ng nht ni trn v

chng t rng s c mt ca mt lp cng khng b nn p su no s
dn n hin tng tp trung ng sut nn p theo phng tc dng ca ti trng (tc
l hin tng ng sut z ln hn so vi trng hp nn ng nht v ng hng).
Hin tng tp trung ng sut cn quan st thy trong trng hp ti trng l
mt di phn b u. K.E.Egorov (1939 1960) lp cng thc tnh ton ng sut
ph thm trong nn t c tn ti lp cng ti cc im dc theo ng thng
ng i qua im gia mng bng chu ti trng thng ng, phn b u P ( Hnh
II - 27).
z = K E .p
(II - 56)
z h
Trong : K E = f ( , ) - H s ng sut ph thm trong nn khng ng nht ca
h b1
K.E.Egorov; tra bng (II-14)
z - ta trng tm ca tit din ngang m ti tnh ng sut

h - chiu dy lp chu nn
b1 - na chiu rng ca di ti trng phn b u
CHNG II
Bng II - 14: H s KE ca K.E.Egorov
Trang
1,0
1,0
1,0
1,0
0,8
1,009
0,99
0,82
0,6
1,020
0,92
0,57
0,4
1,024
0,84
0,44
0,2
1,023
0,78
0,37
1,022
0,76
0,36
h/b1
76
z/h
minh ha s phn b ng sut nn cc i

trong lp t ta ln nn khng ln, trn hnh (II - 27)
v nhng biu phn b zmax di tm mng bng vi
nhng chiu dy ca lp chu nn: h = b1, h = 2b1, h =
5b1. tin so snh, ng nt t ch s phn b ng
sut nn cc i khi nn ng nht (h = ). Nhng s
liu dn ra ta thy rng : khi chiu dy ca lp chu nn
h = b1, tr s ng sut nn p z hu nh khng gim
theo chiu su, nhng nu khi h 2b1 th tr s ng sut
nn z gim dn theo chiu su, nhng khng gim
nhiu nh trong trng hp t ng nht v ng
hng.
2b1
2
p(kG/cm )
p
b1
2b1
i vi t
ng nht
5b1
i vi nhng trng hp phc tp hn, khi tc

dng ti trng cc b phn b u (trong iu kin bi
ton khng gian), kt qu tnh ng sut z mt tip
xc di tm din chu ti c M.I.Gorbunov Poxadov ngh tnh theo cng thc sau:
z = K r .p
Hnh II-27
( II-57)
Trong : Kr=f(h/b1,a/b)- H s ng sut M.I.Gorbunov - Poxadov tra bng (II -15)

P - Cng ti trng phn b u trn din chu ti.
Bng II - 15 : H s Kr ca M.I.Gorbunov - Poxadov
h/b1
Hnh trn
Hnh bng
Hnh ch nht
(bn knh b1)
=1
=2
=3
=4
0,25
1,009
1,009
1,009
1,009
1,009
1,009
0,5
1,064
1,053
1,033
1,033
1,033
1,033
0,75
1,072
1,082
1,059
1,059
1,059
1,059
1,00
0,965
1,027
1,039
1,026
1,025
1,025
CHNG II
Trang
1,50
0,684
0,762
0,912
0,911
0,902
0,902
2,00
0,473
0,541
0,717
0,769
0,761
0,761
2,50
0,335
0,395
0,593
0,651
0,636
0,636
3,00
0,249
0,298
0,474
0,549
0,560
0,560
4,00
0,148
0,180
0,314
0,392
0,439
0,434
5,00
0,098
0,125
0,222
0,287
0,359
0,359
7,00
0,051
0,065
0,113
0,170
0,262
0,262
10,00
0,025
0,032
0,064
0,098
0,181
0,185
20,00
0,006
0,008
0,016
0,024
0,068
0,086
30,00
0,001
0,001
0,003
0,005
0,014
0,037
77
3.2. Trng hp nn t gm hai lp, lp di l lp mm yu.
c im ca trng hp ny l quan
st thy hin tng phn tn ng sut, ngha
l s tp trung ng sut gim so vi trng
hp nn ng nht, ng hng, nhng
gim khng ln nh trng hp di nn t
l lp cng. Da trn c s hm s ca
Bessel, Biot gii bi ton khng gian di tc
dng lc tp trung, tm ra cng thc tnh
ng sut thng ng ln nht trn mt tip
xc gia hai lp t (hnh II - 28):
(z = h ) = 0,45.
p
h
p(kG/cm2)
E1, 1
St cht
E2, 2
St yu
Hnh : II - 28
(II - 58)
Nu em so snh tr s z = h trong cng thc (II - 58) vi tr s ng sut tnh

trong iu kin nn ng nht, ng hng, ta thy tr s ng sut ln nht gim
khong 6%. Do , trong thc t tnh ton ngi ta thng b qua nh hng ca
lp t mm yu nm di tng thm h s an ton trong cng thc tnh ton ng
sut. K.E.Egrov gii bi ton v s phn b ng sut di mng bng trong nn
t gm hai lp: lp trn c chiu dy hu hn h v lp di ph bin ti v tn theo
chiu su v cc pha. ng sut z cc i trn mt tip xc gia hai lp t, di tc
dng ca ti trng phn b u hnh bng c tnh theo biu thc :
z = Ke.p
(II - 59)
Trong Ke - h s ph thuc vo t s 2h/b v tham s =
E 1 1 22
v
.
E 2 1 12
c tra theo bng (II - 16), y b l b rng ca ti trng hnh bng.

Cn ch rng, cc tr s Ke tra trong bng (II - 16) ca K.E.Egrov u
khng xt n ng sut tip tuyn ti mt tip xc. Hin tng phn tn ng sut,
quan st thy mt cch r rt khi chiu dy lp t trn ln hn 1/4 chiu rng
mng.
CHNG II
Trang
Bng (II - 16):Bng gi tr h s Ke trong cng thc (II-59) ca K.E.Egrov
2h/b
=1
=5
= 10
= 20
1,00
1,00
1,00
1,00
0,5
1,02
0,95
0,87
0,82
1,0
0,90
0,69
0,58
0,52
2,0
0,60
0,41
0,33
0,29
3,33
0,39
0,26
0,20
0,18
5,00
0,27
0,17
0,16
0,12
78
V d II - 7 : Nn t gm hai lp : lp trn l ct dy 2m, lp di l bn.

Hy xc nh xem ng sut nn p trn mt tip xc gia ct v bn c vt qu p
lc cho php i vi bn l 1 kG/cm2 hay khng, nu trn mt lp t ct tc dng
ti trng hnh bng vi b = 2m v cng phn b u P = 2kG/cm2, cho bit E1 =
150 kG/cm2, E2 = 30 kG/cm2, 1 = 2 = 0,2.
Gii : Trc ht xc nh h s :
=
E 1 1 22 150
.
=
=5
E 2 1 12
30
Chiu su tng i :
2h 4
= = 2 ; Tra theo bng (II - 16) ta c Ke = 0,41
b 2
Do : z=h = 0,41 . P = 0,41 . 2 = 0,82 kG/cm2

Do : ng sut z ti mt tip xc gia hai lp t khng vt qu p lc
cho php i vi t bn (1kG/cm2).
4. phn b ng sut tip xc di y mng.
Trong cc phn trn chng ta ch mi nghin cu bi ton phn b ng sut

trong t nn, di tc dng ca ti trng ngoi khc nhau m ta cha xt n vn
ti trng t trn t nh th no. Nhn chung, tr cc cng trnh xy dng
bng t p nh , p, nn ng, v.v.., ti trng bn ngoi khng trc tip tc
dng ln nn, m c truyn cho t thng qua mng. p lc do ton b ti trng
ca cng trnh (bao gm c trng lng bn thn mng) thng qua y mng m
truyn ti t nn nh th gi l p lc y mng. p lc ny tc dng trc tip trn
mt tip xc gia y mng v nn t nn ngi ta cn gi l p lc tip xc.
Mun xc nh c tnh hnh phn b ng sut trong nn t th trc ht phi bit
c tnh hnh phn b p lc di y mng nh th no.
CHNG II
Trang 79
Nh cc kt qu nghin cu cho thy, s phn b p lc y mng ph thuc
vo nhiu nhn t nh dng ti trng t trn mng, cng ca mng, tnh bin
dng do trong t nn,v.v... Cho n nay, vn cha c c mt phng php hon
chnh no xc nh chnh xc s phn b p lc di mng c xt n y
cc nhn t nh hng . Cc phng php xc nh p lc y mng hin nay
thng dng trong thc t ch l nhng phng php gn ng. C hai phng php
chnh, l phng php h s nn v phng php nn bin dng tuyn tnh.
Phng php c dng rng ri hn c l phng php coi t nn nh mt mi
trng bin dng tuyn tnh c cc nh khoa hc N.M.Gerxevanov v
I.A.AMacheret xut u tin (1935) v sau ny c V.A.Florin, M.I.GorbunovPoxaov v B.N.Jemoskin hon chnh thm. Bn cht ca phng php ny l coi
nn t nh mi trng bin dng tuyn tnh v c xt n cc chuyn v n hi
ca tt c cc im nm trong v nm ngoi phm vi chu ti.
Da vo c trng cng, ngi ta phn chia cc mng cng trnh thnh 3
loi : mng mm, mng cng v mng c cng hu hn.
* Mng mm: L mng c kh nng bin dng hon ton cng cp vi kh
nng bin dng ca t nn. p lc di y mng lc ny phn b hon ton ging
nh ti trng tc dng ln mng. Ngha l tr s p lc y mng trn mt t nn
ti mi im trong phm vi din chu ti u bng cng ca ti trng ti im
.
* Mng cng: L mng c kh nng bin dng v cng b so vi t nn,
hoc bn thn mng khng b bin dng, lc ny xut hin mt phn lc t pha t
nn tc dng ln mng. Chnh phn lc ny, mt mt s gy ra cc ni lc trong
kt cu mng v mt khc c phn lc tc l s c mt ti trng tng t tc dng
ln nn t c cng tr s nhng khc du. V vy vic nghin cu p lc di
mng cng c mt ngha thc t ln, kim tra cng ca mng, tnh ton kt
cu mng, tnh ln cui cng cng nh xc nh s phn b ng sut di su trong
nn t.
* Mng cng hu hn: l loi mng c cng trung gian gia hai loi mng
ni trn. Kh nng bin dng ca lai mng ny tuy b nhng khng phi v cng
b so vi kh nng bin dng ca t nn.
Vi gii hn trong gio trnh ny, y ch trnh by phng php xc nh
s phn b ng sut di y mng cng, cn i vi mng mm v mng c
cng hu hn s c trnh by trong gio trnh Nn v mng. tnh ton p lc
di y mng trong trng hp ny, thng thng ngi ta xem y mng l
phng. Nh vy, biu chuyn v W0 (x) ca cc im y mng s c dng hnh
ch nht hoc hnh thang vi phng trnh: W0 (x) = A.X + B (trng hp bi ton
phng) hoc gii hn bi mt mt phng c nghing nht nh vi phng trnh
: W0 (x,y) = A.x + B.y + C (trng hp bi ton khng gian)
CHNG II
Trang 80
Cc phng trnh c bn tnh ton ng sut y mng di y c thnh
lp trn c s cc gi thit sau:
- Mng lun lun tip xc vi mt nn, do chuyn v theo ng thng
ng ca mi im trn mt nn (trong phm vi y mng) u bng ln ca
im tng ng ti y mng.
- Gia ti trng bn ngoi v phn lc ton b ca t nn i vi mng c s
cn bng tnh hc. Phn lc ca t nn c ln bng p lc y mng, nhng
ngc chiu.
4.1. Trng hp bi ton khng gian:
O
p(, ). Nu xem lc ny l lc tp trung th

theo cng thc (II-4) ca J.Boussinesq, di
tc dng ca lc tp trung dp = p(,).d.d
chuyn v thng ng dW ca mt im
M(x,y) no trn mt t nn vi z = 0 s l:
dW =
p(, ).d.d
(1 2 )
.E.R
(II-60)
x,
Xt mt im A (, ) bt k trn mt
nn trong phm vi y mng F (hnh II-29). Vi
phn din tch ti A l dF = d. d. p lc y
mng tc dng trn dF l
R
M(x,y)
x
y,
Hnh II-29: S tnh trong

trng hp bi ton khng gian
Vy di tc dng ca ton b p lc y mng trn ton b din tch F, th

chuyn v ng ca im M (x, y) trn mt t s l:
1 2
W=
.E
p(, )d.d
( x ) 2 + ( y ) 2
(II-61)
Nu Ax + By + C l phng trnh chuyn v ca im M' (x,y) ti y mng

(V tr ca M' hon ton trng vi M) th ta c phng trnh:
1 2
.E
p(, )d.d
( x ) + ( y )
2
=Ax + By + C
(II-62)
Ngoi ra, iu kin cn bng tnh hc cn cho ta cc phng trnh sau:
F p(, ).d.d = P;
F .p(, )d.d = M(y);
=
.
p
(
,
)
d
.
d
M
(
x
);
(II-63)
Trong : A, B, C - Cc h s ca phng trnh chuyn v. Khi mng chu ti

trng trung tm th chuyn v ti mi im u nhau (tc l khng ph thuc vo x
v y , v A = B = 0)
CHNG II
Trang 81
P, My, Mx - Ngoi lc v cc mmen ngoi lc i vi cc trc y v x. Gii
cc phng trnh (II-62) v (II-63), ta s c cng thc cho tr s ng sut y
mng p(x, y) ti bt c im no trn mt nn trong phm vi y mng.
4.1.1. Trng hp mng chu ti trng thng ng ng tm:
N
Trng hp ny p lc y mng phn b u

( Hnh II-30) v c tnh theo cng thc sau:
N N
P= =
F a.b
( II-64)
N - Tng ti trng thng ng

x
p - p lc y mng
x
O
Trong :
b
y
F - Din tch y mng

a, b- Cnh di v cnh ngn ca mng
Hnh II-30
4.1.2. Trng hp mng chu ti trng thng ng lch

tm hai chiu
Trng hp ti trng tc dng ti m B bt

k trong phm vi y mng( Hnh II-31), p lc y
mng ti im A bt k ti y mng c tnh
theo cng thc sau:
( II-65)
B
x
A
x
y
F - Din tch y mng
Hnh II-31
N - Tng ti trng thng ng

Jx, Jy - M men qun tnh i vi trc xx v
b.a 3
a.b 3
;Jy =
yy: J x =
12
12
Trong : x, y l to ca im A cn tnh
p lc y mng. To x ly du (+) khi cng pha
vi ex i trc yy v du (-) nu pha bn kia trc
yy, to y xt tng t nh trn.
ex
ey
My
N Mx
+
.y +
.x
F Jx
Jy
b
y
P=
ex
N
pmin
pmax
b
y
Mx - Mmen i vi trc x-x, Mx = N.ey

My - Mmen i vi trc y-y, My = N.ex
ex
B
x
O
4.1.3. Trng hp mng chu ti trng thng ng

lch tm mt chiu
y
Hnh II-32
x
a
ex, ey - lch tm ca ti trng theo trc x

v theo trc y
CHNG II
Trang 82
Nu ti trng N t trn mt trc no , chng hn trn trc x-x (Hnh II32), lc ey=0, do p lc ti y mng mp A v B c xc nh theo biu
thc sau:
max
Pmin
=
6e
N
(1 x )
F
b
( II-66)
4.2. Trng hp bi ton phng
Cng lp lun tng t nh i vi bi ton khng gian, ta cng c th vit

c cc phng trnh chuyn v cn bng trong trng hp ny.
p dng cng thc chuyn v ca mt im M (x, 0, 0) di tc dng ca ti
trng phn b u trn ng thng vi cng dp = p() d ta c phng trnh
sau:
2 1 2
W= .
E
+b / 2
b / 2 p() ln | x | d = A.x + B
(II - 67)
V cc phng trnh cn bng tnh hc c

th vit nh sau:
p()d = P
+b / 2
p
(
)
d
M
=
b / 2
+b / 2
b / 2
(II - 68)
Trong : b - Chiu rng y mng

A, B - Cc h s ca phng trnh chuyn v
P- Tng hp cc ti trng bn ngoi tc dng ln mng
`
M- Tng hp mmen cc lc tc dng i vi gc ta O.
Kt hp gii hai phng trnh (II - 67) v (II - 68) ta s c cng thc tnh
p lc y mng p(x).
4.2.1. Trng hp mng cng hnh bng chu ti trng trung tm
S phn b ng sut di mng bng cng

(Hnh II - 33) c xc nh theo cng thc sau:
p(x) =
2 .p m
x
. 1
b1
Trong :
(II - 69)
pm - p lc trung bnh y mng
b/2
b/2 M(x,0,0)
z
y - Khong cch t tm mng n im ang
po=0.637pm
xt
Hnh II-33
CHNG II
b1 - Na chiu rng mng
Trang
83
Cng thc (II - 69) chng t rng s phn b ng sut di y mng bng
cng tng t nh trng hp bi ton khng gian v c dng yn nga (Hnh II 33). Tr s p lc tip xc ti trng tm tit din ngang ca mng bng mt tr s
khng i p0 = 0,637pm, ngha l ln hn mt cht so vi trng hp hnh trn.
Theo kt qu nghin cu v ng sut nn di mng cng trong bn
khng gian n hi khng ng hng ca G.N.Cavin th s phn b p lc tip xc
khng ph thuc vo tnh cht bt ng hng ca mi trng v vn biu din bng
cng thc (II - 69).
4.2.2. Trng hp mng cng hnh bng chu ti trng lch tm
i vi mng hnh bng ch cn tnh p lc

y mng cho 1m di mng, do cng thc c
tnh nh sau:
max
Pmin
=
6e
N
(1
)
b
b
( II-70)
pmin
Tu theo lch tm e, biu p lc y a)
mng s c dng nh sau: ( Hnh II-34).
Khi e< b/6, biu c dng hnh thang (Hnh

b) pmin = 0
II-34a)
e N
pmax
e N
pmax
e N
Khi e= b/6, biu c dng hnh tam gic
(Hnh II-34b)
c)
pmax
pmin < 0
Khi e> b/6, tn ti biu ng sut m, tc ti
xut hin lc ko (Hnh II-34c)
Hnh II-34
Do t nn khng c kh nng chu ko
cho nn trong thit k mng cc cng trnh thng khng p lc y mng tn ti

dng biu m v biu tam gic, v vy trong qu trnh thit k cn phi iu
chnh ti trng cng trnh hng v tm mng p lc y mng phn b cng u
cng tt.
5. phN B ng sut do trng lng bn thn ca t
gy nn
ng sut bn thn ca t hay cn gi l ng sut thng xuyn xut hin do
trng lng ca lp t nm trn gy nn, ng sut ny ph thuc vo dung trng
ca t v chiu su im ang xt, ng sut bn thn ca t xc nh s phn b
ng sut ban u trong khi t nn thin nhin trc khi xy dng.
Nghin cu ng sut bn thn ca t c ngha rt ln khi xc nh bin

dng nn cng trnh cng nh khi nghin cu cc vn v n nh v bn vng
ca khi t.
CHNG II
5.1. Trng hp t nn ng nht
Trang
i vi trng hp t ng nht v nu
mt t nm ngang th tr s ng sut bn thn ca
t s tng theo chiu su z v bng:
0
z
= ( z ).dz
0
bt
y
bt
x
z1
z2
zbt = ( z ).dz
(II - 71)
M1
M2
Trong : (z) - Dung trng ca t thin

nhin thay i theo chiu su z.
- H s nn hng (p lc hng) ca
t : =
84
Hnh II-35
y: - h s n hng ca t.
Nu ch rng, t nn c coi l vt th bn v hn, cho nn bt k mt

phng thng ng no cng l mt phng i xng. Trn mt phng khng th c
ng sut ct c. T suy ra:
yz = zy = xy = 0
(II - 72)
Nu nn t ng nht v do s thay i ca dung trng khng ng k

th c th ly (z) = = const. Do :
zbt = .z
V
(II - 73)
bty = xbt = . zbt = ..z =
.z
1
(II - 74)
Biu phn b ng sut bn thn trng hp t ng nht c dng hnh

tam gic nh hnh (II - 35).
5.2. Trng hp t nn gm nhiu lp
O
x
h1,1
h1
Trong trng hp t gm nhiu lp, ng sut bn

thn zbt c tnh theo cng thc sau:
zbt = 1h1 + 2 h2 + 3 h3 + ... + i hi

= i hi
i =1
Trong : i , hi l dung trng, chiu dy ca

lp t th (i).
h2,n1
h2
h3,2
h3
Hay
(II - 75)
1= n
bt
z
n - s lp t
bt
z =1.h1+2.h2+3.h3
Hnh II-36
CHNG II
Biu phn b ng sut trong trng hp
Trang
85
ny c dng gy khc nh hnh (II - 36).

5.3. Trng hp t nn c nc ngm:
Nu t hon ton bo ho nc, trong

t to thnh hai h thng p lc: p lc ca
h1,1
ring t gi l p lc hu hiu v p lc ca
nc - gi l p lc trung tnh. i vi t di
mc nc ngm, khi tnh dung trng ca t phi h2,n1
k n sc y ni ca nc; dung trng y ni
ca t c tnh theo cng thc sau:
n =
Do : zbt =
0 0
1+ e
0 0
1+ e
h3,2
O
x
MNN
A
B
Set cht
(II - 76)
C
.Z = n.z
zbt( B ) = h1.1 + 1n. h2
(II - 77)
Hnh II - 37
(II - 78)
Trong : 0 - Dung trng ca nc

,e - L t trng v h s
rng ca t
n - Dung trng y ni
MNN
T cng thc (II - 76) c th

nhn thy rng, dung trng ca t
Vung anh hng
di mc nc ngm bao gi cng
tmg ng sut
nh hn dung trng ca t t
ban thn do ha
mc nc ngm
nhin nn biu phn b ng
sut bn thn ca t trong trng
hp ny c dng ng gy khc
nh trng hp t nn khng
Hnh II-37
ng nht (Hnh II - 37).
Thc t chng minh rng khi h mc nc ngm qu nhiu s lm tng
ng sut bn thn ca t v do , gy nn hin tng t b co p, xut hin cc
bin dng mt t v trong mt s trng hp c th dn n s ph hoi hoc s
dng khng bnh thng cc cng trnh xy dng trn mt t (Hnh II - 38).
Nu trong trng hp, t di mc nc ngm l loi t thm nc th

dng cng thc (II - 78) tnh ng sut bn thn, cn trong trng hp pha di
mc nc ngm tn ti mt lp st cht m thc t c th coi l khng thm nc
(hnh II - 37) th cng thc tnh ng sut bn thn nh sau:
CHNG II
Trang
86
Zbt ( A) = 1h1
Zbt (B ) = 1. h1 + n. h2
Ti mt lp st cht :
Zbt (B ) = 1. h1 + 1n. h2 + 0h2
(II - 79)
Zbt (C ) = 1h1 + 1nh2 + 0h2 + 2h3
+ 3h5
(II - 80)
h5
h4
h2
h3
h1
Trong :
1, 2 - dung trng ca t lp th nht v lp th hai
1n - dung trng y ni ca phn t lp th nht nm di mc nc ngm
0 - dung trng ca nc
5.4. Trng hp nc c p:
O
Nu mt trong nhng lp t nn cng
x
trnh cha nc c p, th p lc nc di t
1
MNCA
s lm gim ng sut bn thn ca t nm
MNN
di tng cch nc, mt i lng bng p lc
d ca nc trn nc tng cch nc. Trong
trng hp ny, ng sut bn thn ca t ti
o.(h3-h2)
im M trn hnh (II - 40) c tnh nh sau:
Set cht
2
Zbt( M ) = 1h1 + 1nh2 + 0h2 + 2h4 - 0 (h3 - h2)
3
Trong :
0 - Dung trng ca nc
(h3 - h2) - Tr s chiu cao d ca
nc c p so vi mc nc ngm
Hnh II - 39
Biu phn b ng sut bn thn trong trng hp ny nh hnh (II - 39)

V d II - 8: C mt nn t gm cc lp t nh sau. T trn mt t ti
mc nc ngm su 4m l lp ct pha vi dung trng t nhin l = 1,9 t/m 3.
(Hnh II - 40); tip l lp ct pha dy 4m, nm di mc nc ngm vi trng
lng ring ht t l h = 2,7 t/m3 , rng n = 33%; di cng l lp st cht vi
dung trng t nhin l = 2,04 t/m3. Tnh ng sut do trng lng bn thn t gy
nn ti cc im A, B, C v v biu ng sut .

Ti A: Zbt( A) = 0,0019 400 = 0,76 KG/cm2
i vi lp ct pha nm di mc nc ngm, phi dng dung trng y ni.
Theo cng thc (I - 15) c th vit:
n =
h 0
= (h - 0). m = (h - 0) . (1 - n)
1+ e
= (0,0027 - 0,0010).(1 - 0,33) = 0,0011 kG/cm3
CHNG II
Trang
87
Do ti B: Zbt( B ) = 0,76 + 0,0011 400 = 1,2 (kG/cm2).

Lp st cht khng thm nc, do ti trn b mt ca lp t st cht cn
phi chu trng lng ca lp nc pha trn, do cng ti B:
Zbt( B ) = 1,2 + 400 0,0010 = 1,6 kG/cm2

Ti C: Zbt( C ) = 1,6 + 400 0,0020 = 2,4 kG/cm2
Kt qu tnh ton c th hin trn hnh (II 40).
3m
Cat pha
1m
1=1,9t/m3
MNN
4m
4m
Cat pha
h=2,7t/m3
n=33%
Set cht
3=2,0t/m
C
z
Hnh II - 40
Trang 88
CHNG II
Bng II - 1: Gi tr h s K tnh ng sut z do lc tp trung
r/z
r/z
r/z
r/z
0,4775
0,58
0,2313
1,16
0,0567
1,74
0,0147
0,02
0,4770
0,60
0,2214
1,18
0,0539
1,76
0,0141
0,04
0,4756
0,62
0,2117
1,20
0,0513
1,78
0,0135
0,06
0,4732
0,64
0,2024
1,22
0,0489
1,80
0,0129
0,08
0,4699
0,66
0,1934
1,24
0,0466
1,82
0,0124
0,10
0,4657
0,58
0,1846
1,26
0,0443
1,84
0,0119
0,12
0,4607
0,70
0,1762
1,28
0,0422
1,86
0,0114
0,14
0,4548
0,72
0,1681
1,30
0,0402
1,88
0,0109
0,16
0,4482
0,74
0,1603
1,32
0,0384
1,90
0,0105
0,18
0,4409
0,76
0,1527
1,34
0/0254
1,92
0,0101
0,20
0,4329
0,78
0,1435
1,36
0,0348
1,94
0,0097
0,22
0,4242
0,80
0,1386
1,38
0,0332
1,96
0,0098
0,24
0,4151
0,82
0,1320
1,40
0,0317
1,98
0,0089
0,26
0,4054
0,84
0,1257
1,42
0,0302
2,00
0,9085
0,28
0,3954
0,86
0,1196
1,44
0,0283
2,10
0,0070
0,30
0,3849
0,88
0,1138
1,46
0,0275
2,20
0,0058
0,32
0,3742
0,90
0,1083
1,48
0,0263
2,30
0,0048
0,34
0,3632
0,92
0,1031
1,50
0,0251
2,40
0,0040
0,36
0,3621
0,94
0,0981
1,52
0,0240
2,50
0,0034
0,38
0,3408
0,96
0,0938
1,54
0,0229
2,60
0,0029
0,40
0,3294
0,98
0,0887
1,56
0,0219
2,70
0,0024
0,42
0,3181
1,00
0,0844
1,58
0,0209
2,80
0,0021
0,44
0,3068
1,02
0,0803
1,60
0,0200
2,90
0,0017
0,46
0,2955
1,04
0,0764
1,62
0,0191
3,00
0,0015
0,48
0,2843
1,06
0,0727
1,64
0,0183
3,50
0,0007
0,50
0,2733
1,08
0,0631
1,66
0,0176
4,00
0,0004
0,52
0,2625
1,10
0,0658
1,68
0,0167
4,50
0,0002
0,54
0,2518
1,12
0,0628
1,70
0,6160
5,00
0,0001
0,56
0,2414
1,14
0,0595
1,72
0,0153
5,00
0,0000
Trang
CHNG II
Bng II
89
2: H s Ko tnh ng sut z trn trc i qua tm hnh ch nht chu ti trng phn b u
Mng hnh ch nht vi = a/b
= 2z/b
Mng
trn
1,2
1,4
1,6
1,8
2,4
2,8
3,2
0,0
0,4
0,8
1,2
1,6
2,0
2,4
2,6
3,2
3,6
4,0
4,4
4,8
5,2
5,6
6,0
6,4
6,8
7,2
7,6
8,0
8,4
8,8
9,2
9,6
10
11
12
1,000
0,948
0,756
0,547
0,390
0,285
0,214
0,165
0,130
0,100
0,087
0,073
0,062
0,053
0,046
0,040
0,036
0,032
0,028
0,024
0,022
0,021
0,019
0,012
0,016
0,015
0,011
0,009
1,000
0,960
0,800
0,606
0,449
0,336
0,257
0,201
0,160
0,130
0,108
0,091
0,077
0,066
0,058
0,051
0,045
0,040
0,036
0,032
0,029
0,026
0,024
0,022
0,020
0,019
0,017
0,05
1,000
0,968
0,830
0,654
0,496
0,397
0,294
0,232
0,187
0,153
0,127
0,107
0,092
0,079
0,069
0,060
0,053
0,048
0,041
0,038
0,035
0,032
0,029
0,026
0,024
0,022
0,020
0,018
1,000
0,972
0,848
0,682
0,532
0,414
0,325
0,260
0,210
0,173
0,145
0,122
0,105
0,091
0,079
0,070
0,062
0,055
0,049
0,044
0,040
0,037
0,034
0,031
0,028
0,025
0,023
0,020
1,000
0,947
0,859
0,703
0,558
0,441
0,352
0,284
0,252
0,192
0,161
0,137
0,118
0,102
0,089
0,078
0,070
0,062
0,056
0,050
0,048
0,046
0,038
0,035
0,032
0,030
0,027
0,024
1,000
0,975
0,866
0,717
0,578
0,463
0,304
0,374
0,251
0,209
0,170
0,150
0,130
0,112
0,099
0,087
0,077
0,069
0,062
0,056
0,051
0,046
0,042
0,039
0,036
0,033
0,029
0,026
1,000
0,976
0,870
0,727
0,593
0,481
0,3952
0,321
0,267
0,224
0,190
0,163
0,141
0,123
0,108
0,095
0,085
0,076
0,068
0,062
0,056
0,051
0,047
0,043
0,040
0,037
0,033
0,028
1,000
0,976
0,875
0,740
0,612
0,505
0,419
0,350
0,294
0,250
0,214
0,187
0,161
0,141
0,124
0,110
0,098
0,088
0,080
0,072
0,066
0,060
0,055
0,051
0,047
0,044
0,040
0,034
1,000
0,977
0,878
0,740
0,623
0,520
0,437
0,369
0,0314
0,270
0,233
0,170
0,157
0,139
0,124
0,111
0,100
0,090
0,082
0,075
0,069
0,063
0,058
0,058
0,054
0,050
0,044
0,036
1,000
0,977
0,879
0,749
0,630
0,529
0,449
0,3863
0,329
0,285
0,248
0,218
0,192
0,170
0,152
0,136
0,122
0,110
0,100
0,091
0,084
0,077
0,070
0,065
0,060
0,056
0,050
0,044
1,000
0,977
0,880
0,753
0,639
0,540
0,462
0,400
0,348
0,305
0,270
0,239
0,213
0,191
0,172
0,155
0,141
0,128
0,117
0,107
0,098
0,091
0,084
0,078
0,072
0,067
0,060
0,051
1,000
0,977
0,880
0,754
0,639
0,545
0,470
0,410
0,360
0,320
0,285
0,256
0,230
0,208
0,189
0,175
0,158
0,144
0,133
0,123
0,113
0,105
0,098
0,091
0,085
0,079
0,071
0,060
Mng
bng khi
1,000
0,881
0,777
0,755
0,642
0,550
0,477
0,420
0,374
0,337
0,306
0,280
0,258
0,239
0,223
0,200
0,196
0,184
0,175
0,166
0,158
0,150
0,144
0,137
0,132
0,126
0,114
0,104
CHNG II
90
Trang
Bng II
a/b
z/b
0
0,2
0,4
0,6
0,8
1,0
1,2
1,4
1,6
1,8
2,0
2,2
2,4
2,6
2,8
3,0
3,2
3,4
3,6
3,8
4,0
4,2
4,4
4,6
4,8
5
6
7
8
9
10
3: H s Kg tnh ng sut z trn trc i qua gc hnh ch nht chu ti trng phn b u
1
1,2
1,4
1,6
1,8
2,0
2,4
2,8
3,2
3,6
4,0
10
0,2500
0,2186
0,2401
0,2229
0,1999
0,1752
0,1516
0,1308
0,1123
0,0969
0,0840
0,0732
0,0642
0,0566
0,0502
0,0117
0,0401
0,0361
0,0326
0,0296
0,0270
0,0247
0,0227
0,0209
0,0193
0,0179
0,0127
0,0094
0,0073
0,0058
0,0047
0,2500
0,2189
0,2120
0,2275
0,2075
0,1851
0,1626
0,1423
0,1211
0,1083
0,0947
0,0832
0,0734
0,0651
0,0580
0,0519
0,0167
0,0121
0,0382
0,0348
0,0318
0,0291
0,0268
0,0247
0,0229
0,0212
0,0151
0,0112
0,0087
0,0069
0,0058
0,2500
0,2190
0,2429
0,2300
0,2120
0,1911
0,1705
0,1508
0,1329
0,1172
0,1031
0,0917
0,0813
0,0725
0,0619
0,0583
0,0526
0,0477
0,0433
0,0395
0,0362
0,0333
0,0300
0,0283
0,0262
0,0243
0,0174
0,0130
0,101
0,0080
0,0065
2,500
0,2491
0,2431
0,2315
0,2117
0,1955
0,1758
0,1589
0,1396
0,1241
0,1103
0,0984
0,0879
0,0788
0,0709
0,0640
0,0580
0,0527
0,0180
0,0139
0,0103
0,0371
0,0343
0,0317
0,0291
0,0274
0,0196
0,0147
0,0111
0,0091
0,0074
0,2500
0,2491
0,2437
0,2324
0,2165
0,1981
0,1793
0,1613
0,1446
0,1291
0,1158
0,1039
0,0934
0,0842
0,0764
0,0690
0,0627
0,0571
0,0523
0,0479
0,0441
0,0107
0,0376
0,0348
0,0324
0,0302
0,0218
0,0164
0,0127
0,0102
0,0083
2,500
0,2491
0,2139
0,2329
0,2176
0,1999
0,1818
0,1611
0,1182
0,1331
0,1202
0,1084
0,0979
0,0887
0,0805
0,0732
0,0668
0,0611
0,0561
0,0516
0,0171
0,0139
0,0107
0,0378
0,0352
0,0328
0,0238
0,0180
0,0110
0,0112
0,0092
0,2500
0,2492
0,2441
0,2335
0,2188
0,2020
0,1849
0,1685
0,1530
0,1389
0,1263
0,1119
0,1047
0,0955
0,0875
0,0801
0,0705
0,0677
0,0624
0,0577
0,0535
0,0196
0,0462
0,0136
0,0102
0,0376
0,0276
0,0210
0,0165
0,0132
0,0109
0,2500
0,2492
0,2442
0,2338
0,2191
0,2031
0,1865
0,1705
0,1557
0,1423
0,1300
0,1191
0,1092
0,1003
0,0923
0,0851
0,0786
0,0727
0,0674
0,0626
0,0588
0,0543
0,0507
0,0474
0,0111
0,0417
0,0310
0,0238
0,0187
0,0152
0,0125
0,2500
0,2492
0,2442
0,2338
0,2191
0,2031
0,1865
0,1705
0,1557
0,1423
0,1300
0,1191
0,1092
0,1003
0,0923
0,0851
0,0786
0,0727
0,0674
0,0626
0,0588
0,0543
0,0507
0,0474
0,0111
0,0417
0,0310
0,0238
0,0187
0,0152
0,0125
0,2500
0,2492
0,2443
0,2341
0,2199
0,2040
0,1878
0,1725
0,1584
0,1455
0,1339
0,1236
0,1142
0,1058
0,0982
0,0913
0,0860
0,0793
0,0711
0,0694
0,0660
0,0610
0,0671
0,0540
0,0509
0,0480
0,0368
0,0286
0,0228
0,0186
0,0154
0,2500
0,2492
0,2443
0,2341
0,2200
0,2042
0,1882
0,1730
0,1590
0,1163
0,1350
0,1248
0,1156
0,1073
0,0999
0,0931
0,0870
0,0814
0,0763
0,0717
0,0074
0,0631
0,0597
0,0561
0,0533
0,0504
0,0388
0,0306
0,0216
0,0202
0,0167
0,2500
0,2492
0,2443
0,2312
0,2202
0,2041
0,1885
0,1736
0,1598
0,1474
0,1363
0,1264
0,1175
0,1095
0,1021
0,0959
0,0900
0,0817
0,0799
0,0753
0,0712
0,0674
0,,0630
0,0606
0,0576
0,0547
0,0131
0,0316
0,0283
0,0236
0,0198
0,2500
0,2492
0,2443
0,2342
0,2202
0,2015
0,1887
0,1738
0,1601
0,1178
0,1368
0,1271
0,1181
0,1106
0,1036
0,0973
0,0916
0,0861
0,0816
0,0773
0,0733
0,0696
0,0662
0,0630
0,0601
0,0573
0,0160
0,0376
0,0311
0,0262
0,0222
0,2500
0,2492
0,2443
0,2312
0,2202
0,2016
0,1888
0,1740
0,1601
0,1182
0,1374
0,1277
0,1192
0,1116
0,1018
0,0987
0,0933
0,0882
0,0837
0,0796
0,0758
0,0724
0,0692
0,0663
0,0635
0,0610
0,0506
0,0128
0,0367
0,0119
0,0289
CHNG II
Bng II - 4: Tr s h s KD tnh ng
sut Z ca nhng im nm trn trc
qua gc D do ti trng phn b theo qui
lut tam gic trn hnh ch nht
p (kG/cm2)
y
z
b
C
Trang 91
0,2
0,6
1,0
1,4
1,8
2,0
4,0
10,0
0,0000
0,0223
0,0269
0,0259
0,0232
0,0201
0,0171
0,0145
0,0123
0,0105
0,0090
0,0063
0,0046
0,0018
0,0009
0,0005
0,0000
0,0296
0,0487
0,0560
0,0553
0,0508
0,0450
0,0392
0,0339
0,0394
0,0255
0,0183
0,0135
0,0054
0,0028
0,0014
0,0000
0,0304
0,0531
0,0654
0,0688
0,0666
0,0615
0,0551
0,0492
0,0435
0,0384
0,0284
0,0214
0,0088
0,0047
0,0023
0,0000
0,0305
0,0543
0,0684
0,0739
0,0735
0,0698
0,0644
0,0586
0,0528
0,0474
0,0362
0,0280
0,0120
0,0064
0,0033
0,0000
0,0306
0,0546
0,0694
0,0759
0,0766
0,0738
0,0692
0,0639
0,0585
0,0533
0,0419
0,0331
0,0148
0,0081
0,0041
0,0000
0,0306
0,0547
0,0696
0,0764
0,0774
0,0749
0,0707
0,0656
0,0604
0,0553
0,0440
0,0352
0,0161
0,0089
0,0046
0,0000
0,0306
0,0549
0,0702
0,0776
0,0794
0,0779
0,0748
0,0708
0,0666
0,0624
0,0529
0,0449
0,0248
0,0152
0,0084
0,0000
0,0306
0,0549
0,0702
0,0776
0,0796
0,0783
0,0753
0,0715
0,0675
0,0636
0,0548
0,0476
0,0301
0,0212
0,0139
a/b
z/b
0
0,2
0,4
0,6
0,8
1,0
1,2
1,4
1,6
1,8
2,0
2,5
3,0
5,0
7,0
10,0
Bng (II - 5):Tr s h s KA tnh ng sut Z ca nhng im nm trn trc qua

gc A do ti trng phn b theo quy lut tam gic trn hnh ch nht
z/b
a/b
0,15
0,30
0,60
1,00
1,50
2,00
3,00
6,00
10,00
20,00
0,25
0,50
1,00
1,50
2,00
5,0
0,020
0,031
0,035
0,036
0,037
0,037
0,037
0,037
0,038
0,038
0,021
0,037
0,053
0,060
0,061
0,062
0,063
0,063
0,064
0,064
0,015
0,029
0,051
0,068
0,075
0,078
0,078
0,079
0,080
0,080
0,010
0,020
0,039
0,053
0,063
0,068
0,071
0,071
0,072
0,072
0,007
0,013
0,029
0,039
0,049
0,055
0,059
0,062
0,063
0,063
0,001
0,003
0,006
0,009
0,012
0,017
0,022
0,026
0,028
0,030
CHNG II
p (kG/cm2)
Trang 92
Bng (II - 6):Tr s h s KTr

tnh ng sut nn Z di ti
trng phn b u trn hnh trn
r
0
b
M
x
b/r
0
0,2
0,4
0,6
0,8
1,0
1,2
1,4
1,6
1,8
2,0
10
11
12
0,00
1,000
1,000
1,000
1,000
1,000
0,500
0,000
0,000
0,000
0,000
0,000
0,20
0,993
0,991
0,987
0,970
0,890
0,469
0,077
0,015
0,005
0,002
0,001
0,4
0,949
0,943
0,920
0,860
0,712
0,435
0,181
0,065
0,026
0,012
0,026
0,6
0,864
0,852
0,813
0,733
0,591
0,400
0,224
0,113
0,056
0,029
0,016
0,8
0,756
0,742
0,699
0,619
0,504
0,366
0,237
0,142
0,083
0,048
0,029
1,0
0,646
0,633
0,593
0,525
0,434
0,332
0,235
0,157
0,102
0,065
0,042
1,2
0,547
0,535
0,502
0,447
0,377
0,300
0,226
0,162
0,113
0,078
0,053
1,4
0,461
0,452
0,425
0,383
0,329
0,270
0,212
0,161
0,118
0,086
0,062
1,6
0,390
0,383
0,362
0,330
0,288
0,243
0,197
0,156
0,120
0,090
0,068
1,8
0,332
0,327
0,311
0,285
0,254
0,218
0,182
0,148
0,118
0,092
0,072
2,0
0,285
0,280
0,268
0,248
0,224
0,196
0,167
0,140
0,114
0,092
0,074
2,2
0,246
0,242
0,233
0,218
0,198
0,176
0,153
0,131
0,109
0,090
0,074
2,4
0,214
0,211
0,203
0,192
0,176
0,159
0,140
0,122
0,104
0,087
0,073
2,6
0,187
0,185
0,176
0,170
0,158
0,144
0,129
0,113
0,098
0,084
0,071
2,8
0,165
0,163
0,159
0,151
0,141
0,130
0,118
0,105
0,092
0,080
0,069
3,0
0,146
0,145
0,141
0,135
0,127
0,112
0,108
0,097
0,087
0,077
0,067
3,4
0,117
0,116
0,114
0,110
0,105
0,098
0,091
0,084
0,076
0,068
0,061
3,8
0,096
0,095
0,093
0,091
0,087
0,083
0,078
0,073
0,067
0,061
0,055
4,2
0,079
0,079
0,078
0,076
0,073
0,070
0,067
0,063
0,059
0,054
0,054
4,6
0,067
0,067
0,066
0,064
0,063
0,060
0,058
0,055
0,052
0,048
0,045
5,0
0,057
0,057
0,056
0,055
0,054
0,052
0,050
0,048
0,046
0,043
0,041
5,5
0,048
0,048
0,047
0,046
0,045
0,044
0,043
0,041
0,039
0,038
0,036
6,0
0,040
0,040
0,040
0,039
0,039
0,038
0,037
0,036
0,034
0,033
0,031
z/r
CHNG II
Trang 93
Bng (II - 7):Tr s h s K 0Tr 0 tnh ng sut nn Z ca nhng im nm

trn trc i qua tm din chu ti hnh trn chu tc dng ti trng phn b u.
r/z
K 0Tr
r/z
K 0Tr
r/z
K 0Tr
0,2
0,0571
2,8
0,9620
5,4
0,9940
0,4
0,1996
3,0
0,9684
5,6
0,9946
0,6
0,3695
3,2
0,9735
5,8
0,9951
0,8
0,5239
3,4
0,9775
6,0
0,9956
1,0
0,6465
3,6
0,9808
6,5
0,9965
1,2
0,7376
3,8
0,9835
7,0
0,9972
1,4
0,8036
4,0
0,9857
7,5
0,9977
1,6
0,8511
4,2
0,9876
8,0
0,9981
1,8
0,8855
4,4
0,9891
9,0
0,9987
2,0
0,9106
4,6
0,9904
10,0
0,9990
2,2
0,9291
4,8
0,9915
15,0
0,9997
2,4
0,9431
5,0
0,9925
20,0
0,9999
2,6
0,9537
5,2
0,9933
30,0
1,000
Bng II-8: Tr s h s Kn dng xc nh ng sut nn Z ca nhng im

nm trn trc thng ng i qua hai im gc A v B
Pn
Trang
CHNG II
94
Bng (II - 8)
a/b
0,2
0,4
0,6
0,8
1,0
1,2
1,4
1,6
1,8
2,0
3,0
4,0
10,0
0,0
0,1592
0,1592
0,1592
0,1592
0,1592
0,1592
0,1592
0,1592
0,1592
0,1592
0,1592
0,1592
0,1592
0,1
0,1114
0,1401
0,1479
0,1506
0,1518
0,1523
0,1526
0,1528
0,1592
0,1592
0,1530
0,1530
0,1530
0,4
0,0672
0,1049
0,1217
0,1293
0,1328
0,1347
0,1356
0,1360
0,1365
0,1367
0,1371
0,1375
0,1372
0,6
0,0432
0,0746
0,0933
0,1035
0,1091
0,1121
0,1139
0,1150
0,1156
0,1160
0,1168
0,1169
0,1170
0,8
0,0290
0,0527
0,0691
0,0796
0,0861
0,0900
0,0924
0,0939
0,0948
0,0955
0,0967
0,0969
0,0970
1,0
0,0201
0,0375
0,0508
0,0602
0,0666
0,0708
0,0735
0,0753
0,0766
0,0774
0,0790
0,0794
0,0796
1,2
0,0142
0,0270
0,0375
0,0455
0,0512
0,0553
0,0582
0,0601
0,0615
0,0624
0,0645
0,0650
0,0652
1,4
0,0103
0,0199
0,0280
0,0345
0,0395
0,0433
0,0460
0,0480
0,0494
0,0505
0,0528
0,0534
0,0538
1,6
0,0077
0,0149
0,0212
0,0265
0,0308
0,0341
0,0366
0,0385
0,0400
0,0410
0,0436
0,0473
0,0447
1,8
0,0058
0,0113
0,0168
0,0206
0,0242
0,0270
0,0293
0,0311
0,0325
0,0336
0,0362
0,0370
0,0375
2,0
0,0045
0,0088
0,0127
0,0162
0,0192
0,0217
0,0237
0,0253
0,0266
0,0277
0,0303
0,0312
0,0318
2,5
0,0025
0,0050
0,0073
0,0094
0,0113
0,0130
0,0145
0,0157
0,0167
0,1176
0,0202
0,0211
0,0219
3,0
0,0015
0,0031
0,0045
0,0059
0,0071
0,0083
0,0093
0,0102
0,0110
0,0117
0,0140
0,0150
0,0159
5,0
0,0004
0,0007
0,0011
0,0014
0,0018
0,0021
0,0024
0,0027
0,0030
0,0032
0,0043
0,0050
0,0060
7,0
0,0001
0,0003
0,0004
0,0005
0,0007
0,0008
0,0009
0,0010
0,0012
0,0013
0,0018
0,0022
0,0030
10,0
0,0005
0,0001
0,0001
0,0002
0,0002
0,0003
0,0003
0,0004
0,0004
0,0005
0,0007
0,0008
0,0014
z/b
CHNG II
Bng (II - 9): Bng tr s
Trang 95
yz
z y
;
v
dng cho trng hp ti trng hnh
p
p p
bng phn b u:
y/b
0,25
0
z/b
0,0
0,1
0,25
0,35
0,50
0,75
1,00
1,25
1,50
1,75
2,00
3,00
4,00
5,00
6,00
z
p
yz
1,00
1,00
0,96
0,91
0,82
0,67
0,55
0,46
0,40
0,35
0,31
0,21
0,16
0,13
0,11
1,00
0,75
0,45
0,31
0,18
0,08
0,04
0,02
0,01
-
yz
z
p
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1,00
0,99
0,90
0,83
0,74
0,61
0,51
0,44
0,38
0,34
0,31
0,21
0,16
0,13
0,10
1,00
0,69
0,39
0,29
0,19
0,10
0,05
0,03
0,02
0,01
-
0,0
0,1
0,25
0,35
0,50
0,75
1,00
1,25
1,50
1,75
2,00
3,00
4,00
5,00
6,00
yz
z
p
0,00
0,04
0,13
0,15
0,16
0,13
0,10
0,07
0,06
0,04
0,03
0,02
0,01
-
0,50
0,50
0,50
0,49
0,48
0,45
0,41
0,37
0,33
0,30
0,28
0,20
0,15
0,12
0,10
0,50
0,44
0,35
0,29
0,23
0,14
0,09
0,06
0,04
0,03
0,02
0,01
-
0,32
0,31
0,30
0,28
0,26
0,20
0,16
0,12
0,10
0,08
0,06
0,03
0,02
-
y/b
1,5
1,0
z/b
0,5
2,0
yz
z
p
0,00
0,02
0,05
0,08
0,13
0,16
0,16
0,14
0,13
0,11
0,10
0,06
0,03
-
0,00
0,00
0,00
0,01
0,02
0,04
0,07
0,10
0,11
0,13
0,14
0,13
0,12
0,11
0,10
0,00
0,03
0,07
0,10
0,12
0,14
0,14
0,12
0,10
0,09
0,07
0,03
0,02
-
z
p
yz
0,00
0,01
0,02
0,04
0,08
0,15
0,19
0,20
0,21
0,21
0,20
0,17
0,14
0,12
0,10
0,00
0,08
0,17
0,20
0,21
0,22
0,15
0,11
0,08
0,06
0,05
0,02
0,01
-
yz
z
p
0,00
0,00
0,01
0,02
0,04
0,07
0,10
0,10
0,10
0,10
0,10
0,07
0,05
-
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,02
0,03
0,04
0,06
0,07
0,08
0,10
0,10
0,09
-
0,00
0,02
0,04
0,05
0,07
0,10
0,13
0,11
0,10
0,09
0,08
0,04
0,03
-
0,00
0,00
0,00
0,01
0,02
0,04
0,05
0,07
0,07
0,08
0,08
0,07
0,05
-
CHNG II
Tr s
Trang 96
dng cho trng hp ti trng hnh bng

p
Bng (II - 10)
0
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5
0,6
0,7
0,8
0,9
1,0
1,2
1,4
1,6
1,8
2,0
2,2
2,4
2,6
2,8
3,0
3,2
3,4
3,6
3,8
4,0
4,2
4,4
4,6
4,8
5,0
6,0
7,0
8,0
9,0
10,0
Ti trng hnh
bng phn b
u, thng ng
(xt cc im
nm di A, B)
0,0000
0,9365
0,8743
0,8146
0,7578
0,7048
0,6560
0,6110
0,5704
0,5335
0,5000
0,4423
0,3949
0,3556
0,3228
0,2952
0,2716
0,2513
0,2338
0,2184
0,2048
0,1928
0,1821
0,1725
0,1638
0,1560
0,1488
0,1423
0,1363
0,1308
0,1257
0,1051
0,0903
0,0792
0,0704
0,0635
Ti trng hnh
bng phn b
u nm ngang
(xt cc im
nm di A)
0,0000
1,4690
1,0371
0,0939
0,0306
0,5123
0,4231
0,3540
0,2995
0,2559
0,2206
0,1679
0,1312
0,1050
0,0856
0,0710
0,0598
0,0510
0,0439
0,0382
0,035
0,0297
0,0264
0,0239
0,0213
0,0193
0,0176
0,0160
0,0147
0,0135
0,0125
0,0087
0,0064
0,0049
0,0039
0,0032
Ti trng hnh
bng phn b theo
hnh tam gic (Xt
cc im nm di
A)
0,0000
0,1469
0,2074
0,2382
0,2522
0,2561
0,2538
0,2478
0,2396
0,2303
0,2206
0,2014
0,1837
0,1679
0,1541
0,1421
0,1315
0,1223
0,1142
0,1070
0,1006
0,0949
0,0898
0,0832
0,0810
0,0772
0,0737
0,0705
0,0670
0,0649
0,0624
0,0523
0,0450
0,0395
0,0351
0,0317
S ti trng
y
A
z
b
pn
A
y
B
z
b
p
y
CHNG II
b
Tr s ca h s
dng cho trng hp ti

p
trng hnh bng phn b theo hnh tam gic
p (kG/cm2)
y
Trang 97
z
y/b
z/b
0
0,25
0,50
0,75
1,00
1,50
2,00
3,00
4,00
5,00
6,00
Bng II - 11
-1,5
-1,0
-0,5
0,25
0,5
0,75
1,0
1,5
2,0
2,5
0,000
0,002
0,006
0,014
0,020
0,033
0,050
0,051
0,047
0,041
0,000
0,003
0,016
0,025
0,048
0,061
0,064
0,060
0,052
0,041
0,000
0,001
0,023
0,042
0,061
0,096
0,092
0,080
0,067
0,057
0,050
0,000
0,075
0,127
0,153
0,159
0,145
0,127
0,096
0,075
0,059
0,051
0,250
0,256
0,263
0,248
0,223
0,178
0,146
0,103
0,078
0,062
0,052
0,500
0,480
0,410
0,335
0,275
0,200
0,155
0,104
0,085
0,063
0,053
0,750
0,643
0,477
0,361
0,279
0,202
0,163
0,108
0,082
0,068
0,053
0,50
0,421
0,353
0,293
0,241
0,185
0,153
0,104
0,075
0,065
0,053
0,000
0,015
0,056
0,108
0,129
0,124
0,108
0,090
0,073
0,061
0,050
0,000
0,003
0,017
0,024
0,045
0,062
0,069
0,071
0,060
0,051
0,050
0,000
0,000
0,003
0,009
0,013
0,041
0,050
0,050
0,049
0,047
0,045
Bng II
12: Tr s ca
y
p
yz
p
dng cho trng hp ti trng hnh bng, phn
b theo hnh tam gic.

y/b
-1,00
-0,75
-0,5
-0,25
0,00
+0,25
+0,5
+0,75
z/b
0,01
0,1
0,2
0,4
0,6
0,8
1,0
1,2
y/ p
0,006
0,015
0,467
0,718
0,487
0,249
0,026
0,005
yz/ p
0,000
-0,001
-0,313
0,009
0,010
0,010
0,005
0,000
y/ p
0,054
0,132
0,321
0,452
0,376
0,233
0,116
0,049
yz/ p
-0,008
-0,034
-0,272
0,040
0,075
0,078
0,044
0,008
y/ p
0,097
0,186
0,230
0,259
0,269
0,219
0,146
0,084
yz/ p
-0,028
-0,091
-0,231
0,016
0,108
0,129
0,075
0,025
y/ p
0,128
0,160
0,127
0,099
0,130
0,148
0,142
0,114
yz/ p
-0,071
-0,139
-0,167
-0,020
0,104
0,138
0,108
0,060
y/ p
0,116
0,112
0,074
0,046
0,065
0,095
0,114
0,108
yz/ p
-0,093
-0,132
-0,122
-0,025
0,077
0,123
0,112
0,080
y/ p
0,093
0,077
0,046
0,025
0,035
0,062
0,085
0,091
yz/ p
-0,096
-0,112
-0,090
-0,021
0,056
0,100
0,104
0,085
y/ p
0,072
0,053
0,029
0,013
0,020
0,041
0,061
0,074
yz/ p
-0,089
-0,092
-0,068
-0,017
0,040
0,079
0,091
0,083
y/ p
0,048
0,038
0,020
0,009
0,013
0,028
0,047
0,058
yz/ p
-0,080
-0,076
-0,053
-0,014
0,030
0,065
0,081
0,077
CHNG II
1,4
2,0
Trang 98
y/ p
0,042
0,027
0,014
0,007
0,008
0,019
0,033
0,045
yz/ p
-0,070
-0,062
-0,042
-0,010
0,023
0,051
0,066
0,069
y/ p
0,019
0,012
0,005
0,002
0,003
0,008
0,015
0,022
yz/ p
-0,046
-0,037
-0,023
-0,006
0,012
0,028
0,041
0,048
Bng II - 13: Tr s ca h s K'n, K''n v K'''n dng cho trng hp ti trng hnh
bng phn b u, nm ngang
y/b
z/b
0,01
0,1
0,2
0,4
0,6
0,8
1,0
1,2
1,4
2,0
-1,00
-0,75
-0,5
-0,25
0,00
+0,25
+0,5
+0,75
K'n
0,001
0,001
0,318
0,001
0,000
-0,001
-0,318
-0,001
Kn''
0,699
0,024
2,645
0,697
0,000
-0,697
-2,645
-1,024
Kn'''
-0,008
-0,021
-0,494
-0,935
-0,848
-0,935
-0,494
-0,021
K'n
0,011
0,042
0,315
0,039
0,00
-0,039
-0,315
-0,042
Kn''
0,677
0,917
0,154
0,618
0,000
-0,618
-1,154
-0,937
Kn'''
-0,082
-0,180
-0,437
-0,685
-0,752
-0,685
-0,437
-0,180
K'n
0,038
0,116
0,306
0,103
0,000
-0,103
-0,306
-0,116
Kn''
0,619
0,759
0,731
0,459
0,000
-0,459
-0,731
-0,759
Kn'''
-0,147
0,270
-0,376
-0,469
-0,538
-0,469
-0,376
-0,270
K'n
0,103
0,199
0,274
0,159
0,000
-0,159
-0,274
-0,199
Kn''
0,461
0,456
0,350
0,216
0,000
-0,216
-0,356
-0,456
Kn'''
-0,208
-0,274
-0,269
-0,215
-0,260
-0,215
-0,269
-0,274
K'n
0,144
0,212
0,234
0,147
0,000
-0,147
-0,234
-0,212
Kn''
0,319
0,272
0,189
0,101
0,000
-0,101
-0,189
-0,272
Kn'''
-0,204
-0,221
-0,188
-0,143
-0,129
-0,143
-0,188
-0,221
K'n
0,158
0,197
0,194
0,121
0,000
-0,121
-0,0094
-0,107
Kn''
0,217
0,167
0,105
0,050
0,000
-0,050
-0,0105
-0,197
Kn'''
-0,177
-0,169
-0,130
-0,087
-0,070
-0,087
-0,0130
-0,169
K'n
0,157
0,175
0,159
0,096
0,000
-0,096
-0,159
-0,175
Kn''
0,147
0,105
0,061
0,027
0,000
-0,027
-0,061
-0,105
Kn'''
-0,146
-0,127
-0,091
-0,055
-0,046
-0,055
-0,091
-0,127
K'n
0,147
0,153
0,131
0,078
0,000
-0,078
-0,131
-0,153
Kn''
0,102
0,068
0,037
0,013
0,000
-0,013
-0,037
-0,068
Kn'''
-0,117
-0,096
-0,067
-0,037
-0,026
-0,037
-0,067
-0,096
K'n
0,133
0,132
0,108
0,061
0,000
-0,061
-0,108
-0,132
Kn''
0,072
0,045
0,024
0,009
0,000
-0,009
-0,024
-0,045
Kn'''
-0,094
-0,073
-0,047
-0,026
-0,017
-0,026
-0,047
-0,073
K'n
0,096
0,085
0,064
0,034
0,000
-0,034
-0,064
-0,085
Kn''
0,027
0,015
0,007
0,003
0,000
-0,003
-0,007
-0,015
Kn'''
-0,049
-0,035
-0,020
-0,010
-0,006
-0,010
-0,020
-0,035
CHNG II
Trang 99
chng III
Trang 99
chng iii : bin dng V LN Ca NN t

1. khi nim chung
Mt trong nhng nhim v ch yu ca nhng ngi lm cng tc xy dng
l phi m bo iu kin n nh v bn vng ca cng trnh vi cc hao ph vt
liu, bin php an ton v sc lao ng t nht. Cho nn vic nghin cu cht lng
nn t hay ni mt cch khc l vn d xc nh bin dng ca t di tc dng
ca ti trng ngoi l mt vn phc tp v rt quan trng, c ngha v mt l
thuyt v thc tin ln trong thit k nn mng cng trnh.
t l mi trng ri rc phn tn v c tnh rng ln, do khi chu tc
dng ca ti trng cng trnh v trng lng bn thn t, t nn s b bin dng,
do th tch l rng gim i khi nc v khng kh trong l rng thot ra ngoi v cc
ht rn sp xp li trng thi cht hn lm cho mt nn h thp xung, hin tng
ny gi l ln ca nn t.
Khi xy dng cng trnh, ngi thit k lun lun quan tm n tr s ln
v c bit l kh nng ln khng u gia cc b phn ca cng trnh, bi v tr s
ln tuyt i ca nn t d c ln nhng nu ging nhau mi im th khng
gy ra s nguy him m ch dn ti nhng kh khn cho vic s dng cng trnh.
Nhng ln khng u ca nn t s gy ra nhng ng sut ph thm trong cc
kt cu ca cng trnh, c bit l trong cc h kt cu siu tnh v do c th lm
cho cng trnh b h hng. ln khng ng u xut hin trong t nn di
mng cng trnh c th do nhiu nguyn nhn trc tip hoc gin tip. Chng hn
nh trong t nn di mng cng trnh c nhng ti bn hoc cc lp t yu phn
b khng u, hoc do ti trng tc dng trn cc mng khc nhau, hoc do cc
mng c kch thc khc nhau t lin nhau, hoc do mc nc ngm thay i v.v...
Trong cc trng hp va nu trn, cn c vo tnh hnh a cht v hnh thc kt
cu ca mi loi cng trnh c th m chn bin php xy dng thch hp.
Cn ch rng, bin dng ca t c c im khc vi bin dng ca vt th
lin tc, l mi quan h gia bin dng v thi gian. i vi cc vt liu lin tc,
bin dng ca n t ti tr s n nh ngay sau khi c tc dng ca ti trng Cn
i vi t, th bin dng xut hin ng thi vi ti trng tc dng nhng phi tri
qua mt thi gian mi t n tr s n nh. Do vn tnh ln theo thi gian
ca nn t cng l vn ht sc quan trng.
Nh vy nhim v tnh ton v thit k nn mng v phng din ln cn
phi c m bo cc iu kin ch yu sau y:
Stt Sgh
Stt Sgh
St Stgh
tt gh
(III-1)
chng III
Trang100
Trong : Stt, Stt , St , tt : L ln tuyt i, ln khng ng u, ln theo

thi gian v gc nghing tnh ton ca cng trnh.
Sgh, Sgh, Stgh, gh : L ln tuyt i, ln khng ng u, ln
theo thi gian v gc nghing gii hn ca cng trnh theo quy trnh quy nh.
Xc nh ln ca cng trnh trn nn t thin nhin l mt vn ht sc
phc tp, v bn thn t l mt mi trng phc tp gm nhiu pha (ht, nc, kh)
cho nn hin nay cng c rt nhiu l thuyt khc nhau xc nh tr s ln.
2. tnh bin dng ca t
Tnh bin dng ca t l s chuyn v ca cc ht t, di tc dng ca ti
trng nn. Bin dng ca t thc cht l qu trnh sp xp li cc ht rn km theo
s gim th tch l rng v ng thi lm tng cht ca t. Chnh s c mt ca
cc l rng ny lm cho tnh nn cht ca t gp hng trm hng nghn ln tnh
nn cht ca cc vt th rn khc. T ta thy rng, nu xc nh c qu trnh
nn cht ca t tc l ta xc nh c bin dng ca t v gii quyt c vn
ln ca cng trnh. C s l lun nghin cu bin dng ca t l nguyn
l quan h tuyn tnh gia bin dng v ng sut.
2.1. Cc nghin cu v tnh cht bin dng ca t:
2.1.1. Th nghim nn ln khng n hng v nh lut nn ln ca t:
Th nghim nn ln mu t trong phng c thc hin trong thit b nn
(Hnh III-1a). B phn ch yu ca thit b ny gm 1 hp cng c, trong c 1
dao vng d cng vi mu t e. cho nc trong cc l rng c th thot ra
trong qu trnh nn t, mu t c lt trn v di bng hai tm thm km
vi giy thm hnh trn f. Khi th nghim ti trng c truyn ln mu t qua
mt np truyn lc g. Bin dng ca mu t tng thi gian c o bng mt
chuyn v k h. Qu trnh th nghim ti trng c tng tng cp. ng vi mi cp
ti trng, i mu t n nh v ln mi tip tc tng cp khc.
e
AO
P
5
Pi
A
Vr
e1
F
e2
Vh
h
h'
D
a
E
c
a)
b)
O pO p1
p2
c)
pi
Hnh III-1.a) S thit b nn; b) S mu t phn t; c) ng cong nn ln
p(kG/cm )
chng III
Trang101
Xt mt mu t phn t c chiu cao ban u l h v gi s mu t phn t

ny gm hai phn th tch ht rn v th tch l rng ng vi h s rng ban u l
e0. T gi thit c ngha thc tin, di tc dng ca ti trng p, bin dng ca
mu t phn t ch do s gim th tch l rng gy ra, cn th tch ht rn th khng
thay i, c th dng s mu t (hnh III-1b) lp quan h gia bin thin th
tch ca mu t v h s rng:
V e o e i
=
V
1 + eo
(III-2)
Nhng V = h.F v V = h.F (F - din tch mt ct ngang ca mu t, h:

chnh lch chiu cao trc v sau khi nn ln ca mu t).
Do t biu thc (III-2) suy ra:
h = S =
Vy
ei = e0 -
e0 ei
.h
1 + eo
S
(1 + e 0 )
h
(III-3)
Biu thc (III-3) c dng lp quan h gia h e = f(p)(hnh III-1c).

Quan h biu din kh nng nn cht ca mi loi t di tc dng ca ti trng
ngoi, v trong C hc t thng gi l ng cong nn. nghin cu tnh n ca
t ngi ta gim ti theo tng cp v tin hnh o n ca t theo tng cp cho
n khi hin tng n kt thc.
Nh vy ng cong nn c hai nhnh: nhnh th nht c, thu c khi tng
ti trng gi l ng cong nn, v nhnh th d thu c khi gim ti, gi l ng
cong n (hnh III-1c). Nhiu th nghim chng minh rng qu trnh nn v qu trnh
n ca t l nhng qu trnh khng hon li. Ngha l ng cong nn khng trng
vi ng cong n.
ng cong nn p c trng cho kh nng nn cht ca t, c ngha l kh
nng gim rng di tc dng ca ti trng ngoi. Vi cc t c tnh nn ln
ln, khi tng ti trng nn, h s rng gim nhanh, ng cong nn h thp t ngt.
Ngc li vi cc t c tnh nn ln t, vi cng p lc n v nh vy lng bin
thin ca h s rng rt nh, ng nn p thoi. Tnh nn ln ca t ng vi ti
trng p1 c c trng bi dc ca ng cong nn p ti im ng vi p1 y
(im c). Nu tng cho p1 mt gia s p no th theo hnh (III-1c), h s rng e
gim i mt lng e vi im tng ng vi p1 ta c.
lim
P0
e
= - tg = -a
p
(III-4)
Trong : a = tg - h s gc ca on thng CD, c trng cho tnh nn ln

ca t, gi l h s nn ln.
Hay vit di dng vi phn th c :
chng III
Trang102
de
= a
dp
suy ra :
de = -adp
(III-5)
Vi lng bin thin khng ln lm ca p lc nn (khong 1-3kG/cm2),

on cong CD ca ng cong nn c th coi gn ng l ng thng. Do
phng trnh (III-5) c th vit di dng:
e1 - e2 = a (p2 - p1)
(III-6)
Quan h (III-5) hoc (III-6) l mt trong nhng quan h quan trng ca C

hc t, hay ni r hn quan h chim mt v tr ch o trong tt c mi vn
thc t xc nh ln di cng trnh. Quan h c gi l nh lut nn ln v
c pht biu nh sau: "Vi nhng lng bin thin khng ln lm ca p lc nn,
bin thin ca h s rng t l bc nht vi bin thin ca p lc y".
Trong thc t xy dng thng da vo tr s ca h s nn ln a1-2 ( h s
nn ln ca t vi bin thin p lc trong khong t 1-2kG/cm2) phn chia tnh
nn ln ca t nh sau:
t c tnh nn ln nh khi a 0,001 cm2/kG .
t c tnh nn ln va khi 0,001 < a 0,1 cm2/kG.
t c tnh nn ln ln khi a > 0,1 cm2/kG.
Nu nn t cho n ti trng pi ta s c ng cong nn a (Hnh III-1c),
sau d ti ht ta c ng cong n EF(c) khng trng vi ng cong nn ban
u. Nhnh mi ca ng cong nn khi cp ti trng ln hn cp ti trng khi ct
ti s li trng vi ng cong nn ban u. Nh vy cng mt khong p lc nn,
bin dng ca t ph thuc vo chu trnh nn ca t. ng cong nn a gi l
ng cong nn s cp, cn ng cong nn b gi l ng cong nn th cp. Thc
nghim chng t rng ng cong nn l mt ng cong logart, do ta c:
e i = e o Cc log
pi
po
(III-7)
Trong : eo - H s rng ng vi p lc nn po ( tr s po ng sut bn thn

ca t ti v tr ly mu).
Cc - Thng gi l ch s nn.
Do : C c =
eo ei
p
log i
po
(III-7')
Ta thy rng, ch s nn Cc l hng s i vi mt loi t v khng c th

nguyn, cn h s nn ln a khng phi l hng s i vi mt loi t, n tu thuc
vo tr s ca ti trng tc dng v c th nguyn: cm2/kG.
chng III
Trang103
Nu biu din kt qu th nghim nn e

trn th e=f(logp) nh hnh (III-2), ta s
s
c hai on thng: on u ss c dc
s
pc
k
nh, on sau tt c dc ln, hai on thng
t
ny ni nhau bi mt on cong v chng gp
nhau im k, im ny tng ng vi p lc
nn pc m ta gi l p lc tin c kt. Tc l
t
trc y, trong lch s ca n, mu t
c nn n pc. Nh vy on ss c dc
nh v n ng vi chu trnh nn th cp, cn
on tt c dc ln v n ng vi chu trnh
1,0 pc
10 logp
nn s cp. Da vo v tr ( su h) ca mu 0,1
t ly ti hin trng v lm th nghim hay
Hnh III-2: Biu quan h e-logp
da vo h s qu c kt l OCR
(Overconsolidation Ratio) (tc l Rc=pc/po); po - ng sut bn thn ca t ti hin
trng, ngi ta phn bit thnh 3 trng hp sau:
- pc< h: t di c kt, ngha l t cha ln xong di tc dng ca trng
lng bn thn cc lp t ln, tc l OCR<1.
- pc= h: t c kt bnh thng, t ln xong di tc dng ca cc lp
t ln n, tc l OCR=1.
- pc> h: t qu c kt, trong lch s tn ti n tng b nn ln bi mt p
lc ln hn p lc hin ang ln n, tc l OCR>1. Trn th e=f(logp) trn
hnh (III-2) ta d dng xc nh c ch s nn:
C=
e1 e2
log p 2 log p1
(III-8)
Khi p1, p2 nm trong on ss ta c ch s nn ti c kt Cr, cn khi p1, p2 nm

trong on tt ta c ch s nn s cp Cc; e1, e2 l cc h s rng ng vi cc p lc
nn p1 v p2.
Ngoi h s nn ln a trn y m t bin dng ln ca t, trong C hc
t cn thng dng mt s ch tiu khc na l: Mun bin dng E0, H s nn
ln tng i (ao hay mv), M un bin dng khng n hng (M), M un thot
nc (E), M un khng thot nc (Eu).
- Mun bin dng E0 khc vi mun n hi E ch n xt n c bin
dng n hi v bin dng d ca t, trong khi mun n hi E ch xt n cc
bin dng thun tu n hi m thi.
i vi cc t st cng, xc nh mun bin dng E0, khng cn nn
cc mu t ny di ti trng trng phc, m ch cn nn chng mt ln, sau
tnh E0 theo cng thc:
chng III
E0 =
z
z
Trang104
(III-9)
Trong : z l t s gia bin dng ton b S v chiu cao ban u h ca mu t,

S
z =
(III-10)
tc l:
h
i vi cc t st do v t ct ln ht nh th xc nh mun bin
dng E0, cn phi th nghim cc t ny di ti trng trng phc trong thit b nn
khng cho n hng. Lc ny, v cc p lc hng x v y khng phi bng khng,
m c mt gi tr nht nh, nn ln n hi tng i z xc nh theo biu thc
quen thuc trong sc bn vt liu l:
z =
1
[z - (x + y)]
E0
(III-11)
Trong iu kin nn t khng cho n hng, ta c x = y = .z vi l h s

nn hng.
Thay cc gi tr x v y ny vo (III-11) v gii ra cho gi tr ca E0 nh sau:
E0 =
z
(1 2)
z
(III-12)
C th bin i biu thc ny, bng cch biu din h s nn hng quan h
s poatxong ca t. Tng t nh biu thc (III-11) c th vit cho x nh sau :
x =
1
[(x - (z + y)]
E0
(III-13)
V trong iu kin nn ca t khng cho n hng nn x = 0 v nh trn

bit x = y = z nn:
x =
1
[.z - (z + z)] = 0
E0
T y rt ra :
v =
1+
1
(III-14)
T th nghim nn t khng n hng ta c:
z =
s e o e1
=
h 1 + eo
(III-15)
Thay (III-14) v z (III-15) vo (III-12), s c biu thc xc nh

mun bin dng E0 trong th nghim nn t khng cho n hng:
chng III
Trang105
1 + eo
2 2 1 + e o
= .
.
. z
E0 = z 1
e o e1
1 e o e1
(III-16)
2 2
Trong : = 1
1
H s n hng v h s nn hng gn lin vi n bi cng thc (III-14) l

nhng i lng xc nh c bng th nghim. Nh nhiu kt qu nghin cu cho
thy v thay i ty theo loi t, v trong cng mt loi t th ph thuc vo
h s rng, lng cha nc v iu kin tng ti. Khi khng c s liu th nghim
v c th ly theo bng sau :
Bng III-1:H s nn hng v n hng ca t.
Loi t
H s nn hng
H s n hng
t ct
0,33 ~ 0,43
0,25 ~ 0,30
t st cng
0,28 ~ 0,40
0,20 ~ 0,30
t st pha
0,49 ~ 0,59
0,33 ~ 0,37
t st do
0,61 ~ 0,82
0,30 ~ 0,45
- H s nn ln tng i (hay h s nn th tch k hiu l ao (hay mv) l:

ao =
e1 e 2
a
=
( p 2 p1 )(1 e1 ) 1 + e1
(III-17)
- M un bin dng khng n hng l M (hay Es):

M=
1
1
=
a 0 mv
(III-18)
- M un thot nc (E): thu c bng cch th nghim trong iu kin cho

thot nc:
M ' (1 + ' )(1 2 ' )

2 '2
= (1
) M ' = .M '
E=
'
'
1
1
(III-19)
Trong : ' , M h s n hng, m un bin dng khng n hng thu

c trong iu kin thot nc.
- M un khng thot nc (Eu) thu c bng cch th nghim trong iu
kin khng cho thot nc:
M(1 + u )(1 2 ' )
1 2 '
= 1,5M
Eu =
1 '
1 '
(III-20)
Trong : u- h s n hng trong iu kin khng thot nc; u=0,5

(bng ca nc).
chng III
Trang106
Tu theo tng trng hp c th, khi tnh ton ln ca nn t trong thc

t m ta c th s dng m un bin dng ca t khc nhau cho ph hp vi s
tnh ton. Thng thng khi tnh ln khng n hng p dng cho trng hp mng
b, cn tnh ln n hng p dng cho tt c cc trng hp khc. Tuy vy, Vit
Nam ta lu nay vn s dng bi ton khng n hng cho mi trng hp. Kt qu
ny c sai nhng cng c th chp nhn c v h s 0,8 xp x vi 1.
2.1.2. Tnh nn ln ca t:
ln ca nn t gm ba phn: l ln tc thi (Stt), ln c kt thm (Sc)
v ln t bin (St), ngha l:
S = Stt+Sc+St
(III-21)
- ln tc thi l khi nc cha kp thot i, t bin dng nh vt th n
hi.
- ln c kt l do s gim th tch l rng khi nc thot dn ra ngoi.
- ln t bin l do bin dng ca bn thn ht t.
Vic phn bit r rng ba ln nu trn l iu kh khn, tu theo loi t
v tnh cht ca n m ngi ta c th phn bit c nh sau:
i vi t st: Ba ln nu trn l r rng v c th tch bit c. Nhng
nghin cu mi nht cho thy nh sau:
ln tc thi nh, c khi khng phi l qu nh m c th b qua. Trong
mt s trng hp chng c th chim ti 10% tng ln. ln tc thi c
tnh qua moun n hi khng thot nc (Eu).
ln c kt (thm) l phn ch yu, thng chim trn 90% ln tng.
Tuy vy trong mt s trng hp n ch chim khong 50% ln tng.
ln t bin khng nh, nht l i vi t st yu v rt yu. i khi
chng c th chim ti 4050% ln tng.
i vi t ct: Do tnh thm qu nhanh, do khng th tch ri ln tc
thi v ln c kt c, v vy tng ln s l:
S = Stt+c+St
(III-22)
Trong : Stt+c : L ln tc thi v c kt, c tnh qua moun bin dng

Ett+c , thng cng k hiu E0, nu khng ly c mu t nguyn dng v th
nghim, khi tr s E0 s c xc nh qua th nghim hin trng.
ln t bin l ln do bin dng bn thn ca ht t c tnh t sau
khi kt thc qu trnh c kt thm ca t v c tnh theo biu thc l thuyt sau:
St = C.log
Trong :
t2
hi
t1
(III-23)
t1 - thi gian ca thi im kt thc c kt thm.

t2 - ti thi gian tnh ton ln t bin .
C - ch s nn t bin ci bin v c tnh:
C =
C e
e1 e2
=
1 + e1
log(t1 / t 2 )(1 + e1 )
Ce - l ch s nn t bin tnh t th e = f(p).
(III-24)
chng III
Trang107
Thng thng C =(0,015 0,032).Cc : vi t than bn v hu c th C

khong 0,065Cc , thm ch cao hn.
Ring i vi t ct theo Schimertmann cho rng:
St = Stt+c.0,2log(10t2)
(III-25)
2.2. Cc c im bin dng ca t:

2.2.1. Nguyn l bin dng tuyn tnh:
Sh
Sd
p
Nh trong chng I
2
p(kG/cm)
trnh by, t l mt vt th
O
phn tn,vn ri gm cc ht
khong vt ring bit khng lin
kt vi nhau, hoc lin kt vi
nhau bng mt lc khng ng
k. Di tc dng ca ti trng
ngoi cng nh trng lng bn
thn t, ng sut trong t s
b
truyn t ht n sang ht kia qua
S (mm)
cc im tip xc gia cc ht.
a)
b)
V vy m trong l thuyt ng
Hnh III-3: Quan h gia ng sut v bin dng
sut v bin dng p dng cho
trong trng hp tng qut tc dng ca ti trng
t c nhng c im ring
hu hn. a) S ti trng, b) S bin dng
bit. Mt trong nhng c im
quan trng l khi gia ti v ct ti trng, trong t lun lun quan st thy bin
dng n hi v bin dng d. Ngha l t khng tun theo nh lut n hi ca
Hc.
Trng hp tng qut ca s ph thuc gia bin dng v ng sut trong t
l di tc dng ca ti trng cc b (hnh III-3a) trn mt t, biu quan h
gia bin dng tng qut ca t di bn nn v gi tr ti trng ngoi trnh by
trn hnh (III-3b). Khi phn tch quan h gia bin dng v ng sut cn phn bit
i vi loi t: t ri v t dnh.
i vi t ri: Khi tc dng ti trng ngoi ln chng v sau ct ti, u

quan st thy c bin dng n hi v bin dng d, nhng bin dng d quan st
thy thng xuyn hn v thm ch xut hin khi ti trng cn rt nh - l s
chuyn v v s trt ca cc ht ct mt cch tng i vi nhau. Tr s ca bin
dng d bao gi cng ln hn nhiu so vi tr s ca bin dng n hi.
i vi t dnh: c tnh bin dng ca t dnh ph thuc cn bn vo
cng ca ti trng tc dng. Nu khi tc dng ti trng khng ln lm, di tc
dng ca n m trong lc dnh kt ca t khng b ph v th t s bin dng
nh vt th rn, v khi ct ti ch cho tr s bin dng n hi. Tuy nhin trong thc
t rt t gp nhng loi t nh vy, trong nhiu trng hp t dnh c mi lin kt
khng u, mt phn lc lin kt b ph hu ngay vi cp ti trng rt nh, cn phn
khc th b ph hy vi nhng cp ti trng ln hn,v.v... Do trong cc loi t y
chng III
Trang108
khi gia ti v ct ti thng quan st thy c bin dng n hi v bin dng d,

trong bin dng d thng ln hn bin dng n hi.
Bin dng d ca t ch yu do l rng ca t gim nh bi cc ht t di
chuyn v dch st vo nhau sau khi lin kt ca t b ph hoi, l bin dng c
trng cho vt th phn tn ni chung, v cho t ni ring.
Nguyn nhn gy nn bin dng d ca t l:
- Kh nng ca t khng th khi phc li kt cu ban u sau khi ct ti.
- Mi lin kt kt cu ca t v ca cc ht khong vt b ph hy.
- Mt phn khng kh v nc thot ra khi l rng ca t di tc dng ca
ti trng ngoi.
Bin dng n hi ca t sinh ra do:
- Kh nng khi phc li hnh dng ban u ca ct t v bn thn ht t.
- Kh nng khi phc ca lp nc mng mng xung quanh ht t.
- Kh nng khi phc li hnh dng ca cc bc kh kn trong t.
Gio s N.M. Gerxevanov (1931) chng minh rng, s ph thuc gia
tng bin dng v ng sut l s ph thuc tuyn tnh th khi xc nh ng sut trong
t hon ton c c s s dng cc phng trnh ca l thuyt n hi, cn khi xc
nh tng bin dng ca t phi thm iu kin s ph thuc ca h s rng i vi
p lc, thay mun n hi bng mun tng bin dng v h s p lc hng bng
h s n hng. C s l lun y trong C hc t gi l: " Nguyn l bin dng
tuyn tnh " ca t. Nguyn l trn c suy ra khi nghin cu trng hp nn mu
t khng c iu kin n hng.
2.2.2. nh hng ca phng php gia ti v cc iu kin gia ti n bin dng
ca t:
Ti trng ngoi c th t vo t nn bng nhiu phng php khc nhau,
iu kin gia ti v thi gian tc ng ca ti trng cng rt khc nhau. Do lm
nh hng rt ln n bin dng ca t.
a) nh hng ca ti trng tc dng theo chu k n bin dng ca t:
2
p1
chu ky 2
T hnh (III-4) c th nhn thy rng :

Phn bin dng n hi bng hiu s gia
bin dng tng qut v bin dng d thay i khng
ng k.
p(kG/cm)
chu ky 1
Sh Sd
Nu nn t vi mt ti trng p1 cho n khi

n nh v ln ri ct ti cho n khi ht n, sau
tip tc lp i lp li qu trnh nhiu ln vi ti
trng p1 khng i th tnh cht bin dng ca t c
th biu din nh trn hnh (III-4).
S (mm)
Hnh III-4: Quan h p-s khi

ti trng tc dng theo chu k
chng III
Trang109
Bin dng d ca mi chu k u gim i khi s chu k tng ln, nhng tng
bin dng d ca t vn tng ln theo s chu k tc dng tng v khi t t ti
gii hn nn cht, th d s chu k c tng ln nhng tnh cht bin dng ca nhng
chu k tip theo u khng thay i, ngha l ch cn bin dng n hi ch khng
cn bin dng d.
Bin dng tng qut ca t (gm bin dng n hi v bin dng d) tng
dn theo s tng ca s chu k tc dng, cho ti mt tr s no ng vi trng thi
gi l trng thi gii hn nn cht th bin dng tng qut s khng i, ngha l lc
by gi ch xut hin bin dng n hi m thi.
Nhng vn trnh by trn c xc minh hon ton ph hp vi cc
kt qu nghin cu c im n hi ca nn t hin trng, cng nh cc th
nghim trong phng.
b) nh hng ca ti trng tng lin tc n bin dng ca t:
Trong th nghim nn t bng bn nn cng vi ti trng tng lin tc, trng
thi ng sut trong t s chuyn t giai on ny sang giai on khc. Giai on
nn cht, giai on trt cc b v sau mt thi gian tc dng ca ti trng s
chuyn thnh trt mnh (ph hoi hon ton).
Cc kt qu th nghim c phn theo cc giai on c trng ca trng thi
ng sut. Trn hnh (III-5b) pha tri biu din cc chuyn v ng trc cc lp t
trn trc chu ti, cn pha phi biu din chuyn v ngang (trt) ca nhng im
nm trn trc ng qua mp bn nn.
2
pgh(II) p(kG/cm)
pA(I)
1
2
3
S (mm)
a)
b)
Hnh III-5: S chuyn v ca cc ht t theo chiu su.

a) Quan h gia ln s v ti trng p
b) Chuyn v ca cc ht (pha tri trc - chuyn v ng - pha phi trc chuyn v
ngang).
Trong giai on th c ln ton phn ca bn nn ch yu do chuyn v

ng ca t gy nn, trong giai on hai d ln do chuyn v ng v chuyn v
ngang ca ca t to nn vi mc nh nhau v cui cng l khi trt hon ton
ng vi giai on ba e giai on ny chuyn v ngang bt u vt hn chuyn v
chng III
Trang110
ng, mc d c im chung ca bin dng trt vn khng c g thay i. Khi

thit k cc cng trnh, ti trng c xc nh t iu kin khng cho php xy ra
giai on trt, cho nn giai on th nht, giai on nn cht c ngha c bit v
c ch nhiu trong tnh ton ln ca cng trnh .
c) nh hng ca ti trng khng i n c tnh nn ln ca t ct v t st.
Nu tr s ca ti trng tc dng
khng i m nh hn tr s ca ti trng
gii hn ban u theo iu kin cn bng
gii hn (pA), th trong mi im ca t
di din chu ti ch xut hin s nn
cht. S nn cht hon ton v s n nh
ln xy ra trong nhng khong thi
gian khc nhau i vi cc t khc
nhau. y l mt c im lm cho bin
dng ca t khc vi bin dng ca cc
vt th khc.
p(kG/cm)
1
2
S (mm)
Hnh III-6: Quan h ln v thi gian

ca t ct(1) v t st (2).
i vi vt th khc yu t thi
gian khng c tc dng ng k trong bin dng, vi t th ngc li, tuy bin dng
xut hin ng thi vi p lc, nhng phi tri qua mt thi gian nht nh mi t
ti tr s n nh cui cng.
Vi nhng th nghim t trc tip trong iu kin t nhin v quan trc
ln cc cng trnh u chng t rng, vi ti trng khng i quan h gia thi gian
v ln c th biu din theo hnh (III-6).
Trng hp mt c quan st thy cc loi ct, si, cui v ni chung l
cc loi t ht ln vi kch thc ca cc l rng tng i ln. ln ca cc
mng cng trnh t trn cc loi t y, lc khng bo ha cng nh khi bo ha
nc, u xy ra rt nhanh, bi v trong t ht ln, nc v kh c p thot ra rt
d dng t cc l rng, cn ln n nh xy ra trong mt thi gian rt ngn.
Trng hp th hai d xy ra trong cc t phn tn nh, ch yu trong cc
t st v bn, nhng l rng ca chng (c bit trong cc loi t st) trng thi
t nhin thng cha y nc. Tc v ln n nh ph thuc vo tc p
thot nc t cc l rng ra v ph thuc vo tnh t bin ca cc ht ct liu t.
i vi cc loi t st c tnh thm nc yu, qu trnh nn ln xy ra mt cch ht
sc chm chp v ln t n tr s n nh trong khong thi gian ko di.
2.3. Cc nhn t ch yu nh hng n bin dng ln ca t
Bin dng ln ca t ph thuc vo nhiu nhn t m trong ch yu l :
1.- cht ban u ca t: cht ban u ca t c quan h cht ch vi
bn vng ca khung kt cu. t cng cht th khung kt cu cng vng chc, v
tnh ln cng b. V th, i vi cc loi t c rng ln, trc khi xy dng cng
chng III
Trang111
trnh, c khi ngi ta dng phng php nn trc gim rng ban u ca t,
lm cho cng trnh xy dng ln sau t b ln.
2.- Tnh trng kt cu ca t: Kt cu ca t cng b xo trn, th cng lin
kt gia cc ht cng yu i, do tnh nn ln ca t cng tng. Thc t cho
thy rng, cng mt loi t, nhng nu kt cu b xo ng hay ph hoi th t s
ln nhiu hn so vi khi kt cu cn nguyn dng. V vy khi o h mng cng
trnh cn ch ht sc bo v sao cho t di y h khi b ph hoi kt cu.
3.- Lch s chu nn: C th nhn thy trn hnh (III-1c) vi cng mt ti trng nn p
ging nhau, gi tr ca h s rng s khc nhau, ty theo ch n c xc nh theo
ng nn ban u hay ng nn li. ng thi, cng c th thy rng ty theo lc
ban u t c nn n ti trng ln hay b bao nhiu m s c ng nn li
khc nhau. Cc t m trong lch s cha tng chu p lc ln hn ti trng thit k
hin nay, th gi l t nn cht bnh thng. Ngc li, nu b nn di nhng
ti trng ln hn th gi l t qu nn. Do khi tnh ton ln ca nn t di
cng trnh cn phi bit, so vi ti trng thit k, t nn l thuc loi t nn cht
bnh thng hay qu nn, chn ng cong xc nh h s rng e cho thch hp.
4.- Tnh hnh tng ti: Tnh hnh tng ti bao gm ln ca cp ti trng, loi ti
trng v khong thi gian gia hai ln tng ti . Cp gia ti cng ln v tc gia ti
cng nhanh th kt cu ca t cng b ph hoi, v kh nng ln ca t cng ln.
ng thi vi cng gi tr cp gia ti, tc gia ti cng ln th kh nng bin dng
s cng ln. V vy, nh gi c ng n cc s liu th nghim, cn nn cc
mu t theo ng cc quy nh v ln cp ti trng v tc tng ti c ghi
trong cc quy trnh v th nghim t. Ti trng ng lm cho t ct nn cht
nhanh hn so vi t dnh v ngc li di tc dng ca ti trng tnh tnh nn ln
ca t ct rt yu so vi t st.
3. tnh ton ln cui cng ca nn t
Trong thc t hin tng ln ca nn khng xy ra tc thi, m li xy ra
trong mt thi gian sau mi kt thc. ln ca nn t t n tr s ln nht
trong mt khong thi gian no ng vi mt cp ti trng nht nh gi l:
ln cui cng ca nn t .
Hin nay dng hai phng php tnh ton ln cui cng ca nn t l:
Phng php Cng ln tng lp v phng php L thuyt n hi. C hai phng
php ny u da trn c s gi thit t nn l bn khng gian bin dng tuyn
tnh, gi thit ny c xem l tho mn iu kin cho php p dng nh lut nn
ln v l thuyt n hi tnh ton ln cui cng ca nn t.
3.1 Trng hp c bn: ln ca t trong cc trng hp th nghim nn:
3.1.1. Bi ton mt chiu:
Gi s c mt lp t chu nn chiu dy l h (nm trn mt nn cng khng
nn ln) ang trng thi chu ti trng phn b u kn khp trn b mt vi cng
chng III
Trang112
l p1, cn xc nh ln cui cng ca lp t khi n chuyn sang chu ti

trng phn b u p2 kn khp trn mt. Bi ton ny c gi l bi ton mt chiu
c bn. Trong trng hp ny, vi s phn b ca ti trng nh vy, th lp t
ch c kh nng bin dng theo chiu thng ng m khng c kh nng n hng.
V th bi ton ny cng chnh l bi ton xc nh bin dng ca mu t th
nghim nn khng n hng (hnh III-7b).
2
h'
h
p(kG/cm)
Nn cng khng lun

a)
Hnh III-7:
b)
a) S nn lp t khi c ti trng kn khp

b) S nn mu t trong hp nn
xc nh ln ca t trong trng hp ny, c th tnh bng hai cch

nh sau:
Cch I: Nu xt mt mu t phn t c din tch mt ct l F v chiu cao trc
khi nn ln l h. Sau khi nn ln chiu cao ca mu t cn li l h' (hnh III-7b).
Vy lng ln tng ng l S c tnh nh sau :
S = z . h
(III-26)
Trong :
z : l bin dng tng i ca mu t m ta c th tnh c theo
biu thc (III-12) v thay z =p:
z =
p
.
E0
(III-27)
Do ln cui cng ca mu t s l :
S=
p..h
E0
(III-28)
Cch II: cch tnh ny vi gi thit, b qua bin dng n hi ca bn thn ht

t, v xem s nn ln ca mu t ch l do s gim th tch l rng gy ra, ngha
l th tch cc ht t khng thay i trc v sau khi nn. Nn c th vit phng
trnh sau:
F. h. m1 = F.h.m2
(III-29)
Trong : m1 v m2 l th tch ht t trong mt n v th tch trng thi ban u

v sau khi nn v c xc nh theo cng thc :
chng III
m1 = 1/(1+e1)
Trang113
, m2 = 1/(1+e2)
y e1 v e2 l h s rng ca t trc v sau khi nn ln. Thay m1 v m2

vo cng thc (III-29) s c :
F. h.
1 + e2
1
1
= F.h '.
h ' = h.
1 + e1
1 + e2
1 + e1
(III-30)
T hnh (III-7b) c th nhn thy rng ln ton phn S ca t s bng

hiu s gia chiu cao ban u ca mu t v chiu cao cui cng sau khi ln,
ngha l :
S = h - h'
(III-31)
T cng thc (III-30) v (III-31) c th rt ra:

S=
e1 e 2
.h
1 + e1
(III-32)
Nu ch n nh lut nn ln, t cng thc (III-6) c th vit di dng

sau: e1 - e2 = a(p2 - p1) = ap. Do , cng thc (III-32) c xc nh nh sau:
S=
i lng
a.p
.h
1 + e1
(III-33)
a
chnh l h s nn tng i a0 ca t, thay h s a0 vo
1 + e1
(III-33) th s c:
S = a0.p.h
(III-34)
3.1.2.- Trng hp bi ton khng gian

2
dz
p(kG/cm)
Phng php tnh ln, khi p dng trong iu
kin bi ton mt chiu, do khng xt n bin dng
n hng ca t nn thng cho kt qu b hn thc
dx
z
y
t, nht l khi t nn thuc cc loi t st yu hoc
d
cc t st do, c kh nng n hng rt nhiu trong
x
khi ln. Tht vy, khi mt nn chu tc dng ca ti
trng cng trnh, mt im bt k trong nn s chu
ba thnh phn ng sut ph thm php tuyn x,y,z
y
c tc dng gy ra bin dng theo ba hng l
bin dng thng ng v bin dng n hng.V vy Hnh III-8: S khi t
i vi cc cng trnh xy dng trn cc loi t ny, phn t khi bin dng
trong nhiu trng hp, cn tnh ln c xt n bin dng n hng ca t.
tnh ln c xt n bin dng n hng ca t nn, thng xut pht t

cc biu thc sau y ca l thuyt n hi, trong mun n hi E c thay
bng mun tng bin dng ca t E0.
chng III
] (a )
] (b)
] (c)
z =
1
z ( x + y )
E0
y =
1
y ( z + x )
E0
x =
1
x ( z + y )
E0
Xt bin dng th tch tng i
Trang114
(III-35)
V
ca mt khi t phn t c cc cnh
V
bng dx, dy, dz (hnh III-8):
V dx (1 + x ).dy(1 + y ).dz(1 + z ) dx.dy.dz

=
dx.dy.dz
V
(III-36)
Gii ra v b qua cc i lng v cng b bc cao s c:

V
= x + y + z
V
(III-37
Mt khc khi xem bin dng mu t ch do s gim th tch l rng gy ra ta

c:
V e1 e 2
=
1 + e1
V
(III-38)
Cn ch rng gi tr e2 y cn phi c xc nh trong iu kin nn

ln c n hng ca t.
Thay phng trnh (III-35) vo (III-37) v gii chung vi (III-38) s c:
E0 =
1 + e1
(1 2 ).( x + y + z )
e1 e2
(III-39)
Thay E0 vo (III-35a) s c cng thc tnh bin dng tng i ca t

theo trc z trong iu kin bi ton ba chiu (khng gian):
z =
1 z ( x + y ) e1 e 2
1 2. x + y + z 1 + e1
(III-40)
V vy ln ca mt lp t c chiu dy h trong iu kin bi ton ba

chiu l :
S = z.h =
1 z ( x + y ) e1 e 2
.h
1 2. x + y + z 1 + e1
(III-41)
chng III
Trang115
3.1.3 - Trng hp bi ton phng

i vi trng hp ny, v y = 0, nn t cng thc (III-35b) c th rt ra:
y = (x + z) thay y vo cng thc (III-41) s c cng thc tnh ln ca mt
lp t c chiu dy h trong iu kin bi ton hai chiu (bi ton phng):
1 z ( z + x ) e1 e 2
.h
(III-42)
S=
.
1 2.
1
e
+
z + x
1
tnh ln theo cc cng thc (III-41) v (III-42) th, nh trn ni, cn c

gi tr e2 c xc nh trong iu kin nn c n hng. Nhng v th nghim kh
phc tp, nn thng thng vn p dng kt qu ca th nghim nn khng n hng
xc nh e2 nhng lc ny cn ch rng: Nu ch n iu kin nn khng n
hng th :
x = y = z =
Nu gi
z
1
(III-43)
l tng ng sut th :
= x + y + z = z + 2.
1+
. z =
z
1
1
(III-44)
Tng t i vi bi ton phng:
'= x + z =
1
z
1
(III-45)
V vy, khi dng ng cong nn ln e - p xc nh e2 dng trong tnh ln

c xt n n hng th trn ng cong ny phi ly gi tr ca h s rng e2 ng vi
p lc p bng :
i vi bi ton khng gian :p =
i vi bi ton phng :
1
.
1+
p = (1-).'
3.2. Tnh ton ln cui cng ca nn t di mng cng trnh.

3.2.1. Khi nim v p lc gy ln:
p(kG/cm)
hm
p lc gy ln l p lc ph thm do
ti trng ca cng trnh truyn qua mng
xung t nn gy ra ln. Trong thc t, khi
xy dng cc cng trnh th bao gi cng t
mng ca cng trnh thp hn mt t, hay
ni r hn l t mng mt chiu su nht
Hnh III-9
chng III
Trang116
nh no trong t (hnh III-9). V th khng phi ton b ti trng do cng trnh

tc dng trn y mng p gy ra ln, m phn ti trng gy ra ln c xc nh
theo cng thc sau:
gl = p - .hm
Trong :
(III-46)
gl : gi l p lc gy ln;
: dung trng ca t t y mng tr ln;
hm : su t mng.
S d p lc gy ln c xc nh theo cng thc (III-46)l v: Khi xy

mng do vic o h mng, t nn c gim ti mt phn. Do , khi bt u xy
mng cho n khi trng lng ca phn mng bng trng lng ca phn t o i,
th trng thi ng sut ca nn t t y mng tr xung hon ton khng thay i
v do nn t s khng b ln. Nn t ch b ln khi trng lng ca mng v
cng trnh ln hn trng lng khi t b o i, v th gi l: p lc gy ln.
3.2.2. Tnh ton ln cui cng theo phng php cng ln tng lp:
Nu lp t chu nn c chiu dy ln, th biu phn b ng sut nn z do
ti trng ca cng trnh gy ra, c dng gim dn theo chiu su mt cch r rt v
vic s dng trc tip cc cng thc ca bi ton mt chiu s dn n nhng sai s
ln. xc nh ln trong trng hp ny, c th p dng phng php cng ln
tng lp tnh. Ni dung c bn ca phng php ny l em chia nn t thnh
nhng lp nh phn t c chung mt tnh cht bi nhng mt phng nm ngang, sao
cho biu phn b ng sut nn do ti trng ca cng trnh gy nn trong phm vi
mi lp nh thay i khng ng k v ln ton b ca nn t s bng tng
cng ln ca tng lp nh c chia, tc l :
n
S=
Si
(III-47)
i =1
Trong :
S - ln ton b ca nn t;
Si - ln ca lp phn t th i.
Trong trng hp bi ton khng gian, tr s Si c tnh ton theo cng thc sau:
Si = zi .h i =
1
1 2 i
zi i xi + yi e1i + e 2 i
.h i
+
1
e
1i
xi
yi
zi
(III-48)
Trong trng hp bi ton phng tr s Si c tnh theo cng thc sau:
Si =
1 zi i zi + xi
.
1 2 i
zi + xi
). e
1i e 2 i
.h i
1
+
e
1i
(III-49)
Trong : xi , yi , zi - Thnh phn ng sut php trung hnh ca lp t

phn t th i, theo chiu x, y, z;
chng III
Trang117
i - H s n hng ca lp t phn t th i ;
hi - Chiu dy ca lp t phn t th i.
Trong trng hp bi ton mt chiu (Hnh III-10), do khng xt n hin
tng n hng ca t, nn tr s Si c tnh ton theo biu thc n gin sau y:
Si =
e1i e 2i
.h i
1 + e1i
(III-50)
Hoc biu thc (III-50) cn c th vit di dng sau:

Si =
i
.p i .h i
E oi
(III-51)
Si = a0i.pi.hi
Trong :
(III-52)
zi 1 + zi
2
pi =
zi 1 v zi - ng sut nn mt trn v mt di lp t th i (hnh III-10)

ca k hiu khc nh cc phn trn trnh by.
- Khi tnh ton ln theo cc cng thc (III-48), (III-49) v (III-50) cc tr

s zi , xi , yi c xc nh theo nh chng II trnh by, cn cc tr s i; e1i;
e2i th c xc nh bng th nghim.
Da vo kt qu th nghim nn t, c th xc nh c cc tr s e1i v e2i
(hnh III-11). Tr s e1i ng vi tr s p lc ban u pli c ly bng p lc trung
bnh ca mi lp t do trng lng bn thn ca t, ng vi trng thi t nn khi
cha c cng trnh, cn e2i ng vi tr s p lc p2i, c ly bng tng p lc trung
bnh ca mi lp t do trng lng bn thn ca t v do ti trng ngoi gy ra,
ng vi trng thi t nn sau khi xy dng cng trnh.
hm
e
2
p(kG/cm)
e1i
p2i
hi
Ha
ng cong nen lun
e2i
p1i
O
bt
z
Hnh III-10: S tnh ton ln theo

phng php cng ln tng lp
p1i
p2i
p(kG/cm)
Hnh III-11: Biu th nghim nn

ln ca t.
chng III
Trang118
Tr s p lc pli c xc nh theo cng thc

bt
p1i = zi
bt
zi
Trong
(III-53)
zibt1 + zibt
2
(III-54)
= i .hi
bt
zi
(III-55)
i =1
zibt1 v zibt - ng sut mt trn v mt di lp t phn t th i, do trng
lng bn thn ca cc lp t pha trn gy ra;
i - Trng lng th tch (dung trng) ca lp t th i;

Khi t khng bo ho nc th i l trng lng th tch ng vi m t
nhin. Nhng nu t nm di mc nc ngm th biu thc (III-55) tnh i ng
vi trng lng th tch ca t y ni k hiu l n. Tr s ny c tnh theo
cng thc:
n =
( i 0i ). 0
1 + ei
(III-56)
Trong : i v 0 v o - T trng ca t, ca nc v dung trng ca nc.

ei - H s rng ca t ti lp phn t th i.
Xc nh tr s e2i thng phc tp hn so vi e1i v e2i ph thuc vo iu
kin lm vic ca t nn (c n hng hay khng n hng).
Nu t nn c hin tng n hng (ng vi bi ton phng v bi ton
khng gian) th tr s e2i c xc nh nh mc (3.1.2) v (3.1.3) gii thiu.
i vi bi ton mt chiu (ng vi t nn khng n hng) tr s p2i c
xc nh theo cng thc sau:
p2i = pi + p1i
(III-57)
Sau khi tnh ton c cc tr s p1i v p2i ng vi tng trng hp c th

th c th d dng xc nh c cc h s e1i v e2i trn biu th nghim nn ln .
i vi cc nc Ty u - Bc M, khi tnh ln h rt t dng cc biu
thc (III-50), (III-51), (III-52), thay vo h s dng cng thc sau:
p h
p
+ C 2 log c i
Si = C1 log
pc
p 0 1 + e0
Nu p > pc po: th C1 = Cc v C2 = Cr
Nu pc > p >po: th C1 = C2 = Cr
(III-58)
chng III
Trang119
Nu p > po = pc: th C1 = C2 = Cc
L do h thng dng cng thc (III-58) l v, h cho rng ng cong nn
hnh (III-1c) v ng cong (1) hnh (III-2) l khng ng thc t, cn c hiu
chnh li.
Khi p dng phng php cng ln tng lp tnh ln n nh cui cng
ca ton b nn t th cn phi bit cc yu t lin quan nh p lc gy ln, chiu
dy lp t cn chia v chiu su vng nh hng (chu nn).
- p lc gy ln c tnh theo cng thc (III-46) gii thiu.
- Khi chia nn t thnh nhng lp t nh phn t, th cn ch n tnh
cht khng ng nht ca chng. Theo l thuyt th cn chia sao cho trong phm vi
mi lp t phn t, ng sut z xem nh thay i khng ng k. Trong thc t ,
chiu dy lp t phn t thng ly nh hn hoc bng 4/10 chiu rng mng
(hi 0,4b). Khi chia lp cn ch rng, v biu phn b ng sut cc chiu su
gn y mng c dng thay i nhiu nn cc lp phn t y ly mng hn, cn
di c th ly dy hn.
Mt trong nhng yu t quan trng c nh hng trc tip n kt qu tnh
ton ln l vic xc nh chiu su vng chu nn Ha. Nu trong nn t di
mng mt su trong vng chu nn c mt tng cng () th tr s Ha ly bng
ton b chiu dy lp t, k t y mng n tng cng y. Cn cc trng hp
khc, chiu su vng hot ng chu nn c chn theo iu kin sau:
z 0.2 zbt
(III-59)
Trong Z - ng sut ph thm su Ha k t y mng.

V d III-1: Xc nh ln n nh trong trng hp khng xt n bin
dng n hng ca mng hnh vung c kch thc a = b = 400 cm. Mng t
su h = 200 cm. p lc trung bnh di mng 0 = 2,36 kG/cm2. Mng c t
trn lp st dy 320 cm v lp st dy hn 120 cm. c tnh c l ca t nh sau:
- i vi st: = 1,8 t/m3; a01 = 0,02 cm2/kG v 01 = 0,25
- i vi lp st; = 2,0 t/m3, a02 = 0,01 cm2/kG v 02 = 0,30
- Trnh t tnh ton nh sau:
1/ V biu phn t ng sut do trng lng bn thn ca t. p dng cng thc
(III-55) s c:
- su mng z = 0:
Zbt=0 = 0,0018 200 = 0,36 kG / m 2
- su mng z = 320 cm (k t mng):

zbt=320 = 0,018 200 + 0,018 320 = 0,936 kG / cm 2
chng III
-
Trang120
su mng z = 640 cm (k t mng):

btz= 640 = 0,936 + 0,002 x320 = 1,576 kG / cm 2
2/ Xc nh p lc gy ln theo cng thc (III-46):
gl = 2,36 - 0,018.200 = 2,0 kG/cm2

3/ Chia chiu su vng chu nn di y mng thnh cc lp t nh c chiu
dy hi. Da vo quy phm tr s hi s ly bng 0,2 b hoc 0,4 b y chn hi = 0,2b
= 0,2.400 = 80 cm.
4/ Xc nh tr s ng sut nn ph thm zi cc su khc nhau (k t y
mng). Khi din chu ti l hnh vung hoc hnh ch nht, tr s zi c tnh ton
theo cng thc: zi = Ko.gl.
a zi
v , tra theo bng (II-2). Kt qu tnh
b
b
ton tr s zi cc su khc nhau c gii thiu trong bng (III-2)
H s K0 ph thuc vo cc t s
Bng (III-2) Tr s Zi cc su khc nhau ng vi v d (III-1).

Lp
t
st
St
zi (cm)
zi
b
a
b
K0
Zi
(kG/cm2)
1,00
1,000 2,00
80
0,2
1,00
0,960 1,92
160
0,4
1,00
0,800 1,60
240
0,6
1,00
0,606 1,212
320
0,8
1,00
0,449 0,898
400
1,0
1,00
0,396 0,672
480
1,2
1,00
0,257 0,514
560
1,4
1,00
0,201 0,402
640
1,6
1,00
0,160 0,320
Eoi
zibt
(kG/cm2) (kG/cm2)
Si
(cm)
0,36
41,50
9,6
74
1,9
0,936
1,576
5/ Xc nh chiu su vng chu nn, da vo iu kin (III-59) ti su z = 640

cm thy iu kin ny tho mn.
0,320 0,2.1,576 = 0,315 kG/cm2
6/ Xc nh tr s m un bin dng Eoi ca lp t nm trong vng chu nn, theo
biu thc (III-28), (III-33), (III-34) trong tr s ly nh sau: i vi lp st
= 0,83 cn vi st = 0,74.
chng III
Trang121
200cm
- i vi lp st:
0,74
= 2 =
= 74 kG / cm 2
a o 2 0,01
2,0
1,92
1,60
hi
320cm
i vi lp st:
E 02
p(kG/cm)
1,212
0,898
ln ton b ca nn t bao gm
ln lp st v lp st nm trong vng chu
nn.
>1200cm
0,672
7/ Tnh ln n nh theo cng thc (III51)
Ha=640cm
0,83
E 01 = 1 =
= 41,50 kG / cm 2
a 01 0,02
0,514
0,402
1,576
0,32
Hnh III-12: S tnh ton ln
ln trong phm vi lp st:
S1 =
0,83 2,0
0,898
+ 1,92 + 1,60 + 1,212 +
.80
= 9,6 cm
41,5 2
2
ln trong phm vi lp st:
S2 =
0,32
0,74 0,898
= 1,9 cm
.80
+ 0,672 + 0,514 + 0,402 +
2
74
2
ln ca ton b nn t:
S = S1 + S2 = 9,6 + 1,9 = 11,5 cm.
3.2.3 Tnh ton ln cui cng bng cch s dng cc kt qu ca l thuyt n hi
Nh trnh by trn, mc d t nn khng phi l vt th n hi, ngoi
bin dng n hi, cn c c bin dng d, nhng l thuyt n hi vn cn c hiu
qu i vi mi trng t khi ti trng ca cng trnh tc dng ln t nn khng
ln lm. Do , khi tnh ton ln cui cng, c th trc tip s dng nhng thnh
qu t c trong l thuyt n hi. Tuy nhin, xt n c tnh ca t, th
trong tt c cc biu thc c cha tr s E (mun n hi) s c thay bng tr s
mun bin dng ca t E0.
Nh trong chng II trnh by, khi nn t c chiu dy v hn, ln
(chuyn v thng ng) ca nhng im trn mt t (z=0) nm cch im t lc
tp trung P mt on R, c xc nh theo biu thc ca J.Bussinesq:
P 1 02
W(x,y,0) = s ( x, y,0) =
.Eo .R
(III-60)
Cng thc (III-60) l c s lp cc cng thc tnh ton ln n nh cui

cng ca nn t cho cc dng ca ti trng bt k.
chng III
Trang122
Trong : S(x,y,0) - ln ca mt im bt k trn mt t c to x,y.
0, E0 - H s n hng, m un bin dng ca t.

3.2.3.1 Tnh ton ln n nh ca nn t ng nht c chiu dy v hn.
2
p(kG/cm)
Trong trng hp ti trng phn b c cng

l p(, ) trn din tch F (hnh III-13) th tr s
ln ti mt im bt k nm trn mt t, da
vo biu thc (III-60) c xc nh nh sau:
.E o
p(.).d. d
F (x )2 + (y )2
(III-61)
2
0
Da vo cng thc (III-61), ng vi mi loi

din chu ti c th (hnh ch nht, hnh trn, v.v..), c
th tm c cc cng thc tnh ton ln nh sau :
S 0M =
p 1
E 0
b ln
a b
+ +
2 2
a b

2 2
d d
2 + 2
2 p 1 02
E 0
) a ln
M(x,y,0)
d
i vi din chu ti hnh ch nht chu ti trng

thng ng v phn b u: ln ti tm hnh ch
nht M (0,0,0) s l :
2
0
S (x ,y ,0 )
(1 )
=
y,
x,
Hnh III-13: S tnh ton

ln khi ti trng phn b
trn din tch hnh ch nht
a 2 + b2 + b
+
(III-62)
a 2 + b2 b
a 2 + b2 + a
a 2 + b 2 a
ln trung bnh ca hnh ch nht s l:
2 p 1 02
a ln
Sm =
E 0
a 12 + b 12 + b 1
a 12 + b 12 b 1
+ b ln
a 12 + b 12 + a 1
a 12 + b 12 a 1
a 13 + b 13
2 a 12 + b
.
3
b 1 .a 1
) (
3
2 2
1
(III - 63)
Trong : a v b - cnh di v cnh ngn ca din chu ti, a1 v b1 - na

cnh di v cnh ngn ca din chu ti.
Phn tch cc cng thc tm c trn, ng thi kt hp vi nhng nhn
xt trong thc t qua nhng th nghim bn nn c kch thc, hnh dng v cng
khc nhau trong m hnh cng nh hin trng, ngi ta a ra cng thc xc
nh tr s ln n nh i vi din chu ti hnh ch nht nh sau:
S=
p (1 02 ).b.
E0
(III - 64)
chng III
Trang123
- H s c trng cho cng v hnh dng ca mng tra bng (III-3)

H s o ng vi ln ln nht ti tm i vi mng mm, h s c ng vi
ln im gc, h s m ng vi ln trung bnh ca mng v h s const ng
vi ln ca mng tuyt i cng.
Bng (III - 3): Tr s ca h s
Hnh dng mng
const
Trn
0,64
1,00
0,85
0,75
Vung = a / b = 1
1 / 2 0
1,12
0,95
0,88
1,5
1,36
1,15
1,88
2,0
1,53
1,30
1,22
3,0
1,78
1,53
1,44
4,0
1,96
1,70
1,61
5,0
2,10
1,83
1,52
2,23
1,96
7,0
2,33
2,04
8,0
2,42
0,12
9,0
2,49
2,19
10,0
2,53
2,25
2,12
20,0
2,95
2,64
30,0
3,23
2,88
40,0
3,42
3,07
50,0
3,54
3,22
100,0
4,00
3,69
Ch nht : = a / b
6,0
1 / 2 c
3.2.3.2. Tnh ton ln n nh khi nn t gm nhiu lp.

Trong thc t nn t thng gm nhiu lp t c tnh cht c l khc nhau,
do , cng thc tnh ton ln s phc tp hn nhiu, gii quyt vn ny,
K.E.Egorov ngh phng php tnh ton gn ng bng cch i nn t gm
nhiu lp thnh nn t ng nht, trong mi mt lp t trong nn c coi nh
ko di theo c hai pha : pha trn n tn y mng cn pha di t v tn,
ln ca mi lp c th tnh ton theo cng thc (III - 64) vi h s c thay bng
h s K (theo ngh ca K.E.Egorov). ln ton b ca nn t chnh bng tng
ln ca cc lp t .
Nu xt mt lp th i trong nn t, c mt trn ca lp su zi-1 v y
su zi (hnh III - 14)
chng III
Trang124
2
p(kG/cm)
p.b 1 02
K i 1
Szi-1 =
E0
zi-1
ln ca lp t c chiu dy zi-1 l :
zi
(III - 65)
Tng t, ln ca lp t c chiu
dy zi l :
p.b 1 02
Ki
Szi =
E0
(III - 66)
Nh vy ln ca lp t ang xt s
l :
z
Hnh III-14: S tnh ton ln
trong trng hp nn t nhiu lp
p.b 1 02
(K i K i1 )
E0
Si = SZi - SZi-1 =
(III - 67)
V ln ca ton b nn t s l :
1 02i
(K i K i 1 )
i 1 E 0 i
n
S = p.b
(III - 68)
Khi trong nn t c tng cng khng ln nm gn mt t, xt n nh

hng ca s tp trung ng sut, K.E.Egorov ngh nhn biu thc (III - 68) vi
h s hiu chnh M:
1 02i
(K i K i 1 )
i 1 E 0 i
n
S = M.p.b
(III - 69)
H s Ki ph thuc vo t s a/b, z/b, v M c th tra trong bng (III - 4).

Khi xc nh ln ton b bng cch cng tng lp ny, gii hn ca vng
chu nn cng ly theo iu kin (III -59) nh trnh by phn trn.
Phng php tnh ln ny ca K.E.Egorov xt n nh hng ca nhiu
yu t nh bin dng n hng, tnh khng ng nht gia cc lp t, chiu dy
gii hn ca nn cng nh hin tng tp trung ng sut. Theo kt qu quan trc
thc t mt s cng trnh, c th s b nhn xt rng phng php ny cho nhng
kt qu tng i ph hp vi thc t.
Da vo s cc nguyn l trn, hin nay tiu chun xy dng TCXD - 45 - 78
nu cng thc tnh ln ca nn mng ring theo s tnh nn di dng lp
n hi bin dng tuyn tnh c chiu dy hu hn nh sau :
chng III
Trang125
K i K i 1
E 0i
i 1
n
S = p.b.M
(III - 70)
Cc k hiu nh trn trnh by, h s Ki ph thuc vo a/b, h/b tra theo

bng (III - 4), cn h s M = f( h/b) tra theo bng (III - 5).
Cng tng t, trong quy phm tnh ton nn cc cng trnh thu li nu cng
thc tnh ln ti im gc ca mng trong nn t ng nht c dng nh sau :
S=
b.p
.K Z
E0
(III - 71)
Trong : Kz h s ph thuc vo t s: a/b, z/b v 0 , cc tr s KZ ng vi

0 = 0,1 - 0,4 c tra theo bng (III - 6). Trong quy phm ny cng nu cng
thc tnh v bng tnh sn ln trung bnh ca mng khi trong nn t xut hin
tng cng.
Bng III - 4:Tr s ca h s Ki v M
z/b
Hnh
trn
Tr s ca h s Ki khi t s = a / b
=1
= 1,5
= 2,0
=3
=5
M. bng
=
0,000
0,000
0,000
0,000
0,000
0,000
0,000
0,2
0,090
0,100
0,100
0,100
0,100
0,100
0,104
0,4
0,179
0,200
0,200
0,200
0,200
0,200
0,208
0,6
0,266
0,299
0,300
0,300
0,300
0,300
0,311
0,8
0,348
0,381
0,395
0,397
0,397
0,412
0,412
1,0
0,411
0,446
0,476
0,484
0,484
0,484
0,511
1,2
0,461
0,499
0,543
0,561
0,666
0,566
0,605
1,4
0,501
0,524
0,601
0,626
0,640
0,640
0,687
1,6
0,532
0,577
0,647
0,682
0,706
0,708
0,763
1,8
0,558
0,606
0,688
0,730
0,764
0,772
0,831
2,0
0,579
0,630
0,722
0,773
0,816
0,830
0,812
2,2
0,596
0,651
0,751
0,809
0,861
0,885
0,949
2,4
0,611
0,668
0,776
0,841
0,902
0,932
1,001
2,6
0,624
0,683
0,798
0,868
0,939
0.977
0,050
2,8
0,635
0,697
0,818
0,893
0,971
1,018
1,095
3,0
0,645
0,709
0,836
0,913
1,000
1,057
1,138
3,5
0,664
0,732
0,869
0,959
1,062
1,138
1,233
H s
M
1,5
1,4
1,3
1,2
1,1
chng III
Trang126
4,0
0,679
0,751
0,879
0,995
1,111
1,205
1,316
4,5
0,691
0,766
0,918
1,022
1,151
1,262
1,390
5,0
0,700
0,777
0,935
1.045
1,183
1,309
1,450
Bng III - 5:H s M

Cc gii hn ca t s m'= h/b hoc m' =h/r
H s M
0 < m' 0,5
1,0
0,5 < m' 1
0,95
1 < m' 2
0,90
2 < m' 3
0,80
3 < m' 5
0,75
V d III - 2: Xc nh ln n nh theo phng php ca K.E.Egorov ca mng

c kch thc a x b = 300 x 300 cm, p lc trung bnh di mng P= 2,36kG/cm2
. Mng t su h =200 cm. t nn di mng gm hai lp : lp trn l lp
st c 1 = 1,8 t/m3 v E01 = 100kG/cm2, lp di l lp st c 2 = 2,0t/m3 v E02 =
50 kG/cm3. Lp trn c chiu dy 2,4m, lp di dy v tn. H s n hng chung
o = 0,30.
Gii : Trnh t tnh ton nh sau :
1. Xc nh p lc gy ln theo cng thc (III - 46):
gl= 2,36 - 0,0018x200 = 2,0 kG/cm2

2. Xc nh vng chiu su chu nn, su Z = 540 cm (k t y mng) ta c :
Zbt=540 =1,39 kG/cm2
; v Z=540 = 0,26 kG/cm2
Nh vy iu kin Z 0,2.
bt
Z
c tho mn v :
0,26 < 0,2x1,39 = 0,278 kG/cm2

Do chiu su vng chu nn Ha = 540 cm.
3. Xc nh ln n nh theo biu thc (III-69):
a. Xc nh cc h s Ki theo bng (III-4), vi a = 300 = 1
b
v h = 240 = 0 ,80 ,
b
300
Vi a = 1
b
300
do K1 = 0,381.
Ha
540
=
= 1,8 K 2 = 0 , 606
b
300
b. Xc nh h s M. H s M y c ly bng 1,0
chng III
Trang127
c. ln n nh ca mng s l :
S = 300x2,0(1-0,32) ( 0 , 381 + 0 , 606 0 , 381 ) = 5 , 0 cm
100
50
Bng III-6a: Bng gi tr h s Kz trong cng thc (III-71)

a/b
1,0
1,25
1,5
2,0
3,00
5,00
10,00
z/b
0 = 0,1
0,00
0,40
0,090
0,091
0,091
0,091
0,091
0,089
0,095
0,80
0,176
0,177
0,179
0,179
0,178
0,178
0,181
1,20
0,246
0,252
0,255
0,257
0,258
0,275
0,258
1,60
0,299
0,311
0,317
0,323
0,326
0,324
0,324
2,00
0,338
0,358
0,366
0,376
0,383
0,385
0,383
2,40
0,368
0,391
0,404
0,420
0,431
0,433
0,436
2,80
0,391
0,417
0,435
0,456
0,473
0,477
0,478
3,20
0,410
0,440
0,460
0,486
0,507
0,515
0,517
3,60
0,424
0,458
0,481
0,510
0,536
0,550
0,552
4,00
0,436
0,473
0,498
0,532
0,563
0,581
0,583
5,00
0,459
0,500
0,529
0,575
0,616
0,642
0,653
6,00
0,474
0,519
0,552
0,601
0,655
0,691
0,709
8,00
0,494
0,543
0,581
0,634
0,707
0,763
0,794
10,00
0,555
0,619
0,672
0,758
0882
1,040
1,259
Bng III-6b: Bng gi tr h s KZ trong cng thc (III-71)

a/b
1,0
1,25
1,50
2,00
3,00
5,00
10,0
z/b
0 = 0,2
0
0,40
0,079
0,079
0,081
0,079
0,076
0,077
0,077
0,80,
0,159
0,159
0,161
0,160
0,158
0,156
0,160
1,20
0,227
0,231
0,234
0,234
0,233
0,231
0,232
chng III
Trang128
1,60
0,280
0,289
0,295
0,98
0,398
0,296
0,295
2,00
0,319
0,334
0,343
0,351
0,354
0,355
0,352
2,40
0,349
0,369
0,381
0,394
0,401
0,401
0,401
2,80
0,372
0,396
0,413
0,430
0,442
0,445
0,444
3,20
0,390
0,418
0,337
0,460
0,477
0,482
0,482
3,60
0,405
0,436
0,458
0,484
0,505
0,515
0,515
4,0
0,417
0,451
0,475
0,506
0,532
0,546
0,545
5,00
0,440
0,479
0,507
0,549
0,585
0,670
0,613
6,00
0,456
0,498
0,530
0,575
0,624
0,655
0,668
8,00
0,475
0,522
0,559
0,613
0,676
0,728
0,752
10,00
0,485
0,536
0,576
0,635
0,708
0,780
0,814
0,537
0,599
0,651
0,734
0,854
0,007
0,219
Bng III-6c: Bng gi tr h s KZ trong cng thc (III-71) ,0 = 0,3

a/b
1,0
1,25
1,50
2,00
3,00
5,00
10,0
0,4
0,064
0,064
0,064
0,063
0,062
0,061
0,061
0,8
0,138
0,137
0,138
0,135
0,133
0,131
0,133
1,2
0,203
0,206
0,206
0,205
0,201
0,201
0,199
1,6
0,255
0,258
0,265
0,266
0,2640
0,260
0,258
2,0
0,293
0,305
0,312
0,317
0,317
0,316
0,311
2,4
0,322
0,340
0,350
0,359
0,362
0,360
0,357
2,8
0,345
0,367
0,381
0,394
0,402
0,401
0,398
3,2
0,364
0,389
0,405
0,424
0,436
0,439
0,434
3,6
0,379
0,407
0,426
0,448
0,464
0,472
0,466
4,0
0,391
0,421
0,443
0,470
0,491
0,500
0,495
5,0
0,414
0,450
0,475
0,512
0,543
0,559
0,560
6,0
0,429
0,469
0,498
0,539
0,582
0,608
0,614
8,00
0,449
0,493
0,527
0,577
0,634
0,680
0,695
10,00
0,459
0,506
0,514
0,599
0,666
0,731
0,756
0,511
0,570
0,619
0,698
0,812
0,958
0,159
z/b
chng III
Trang129
Bng III-6d gi tr s Kz trong cng thc (III-71)

a/b
1,00
1,25
1,50
2,00
3,00
5,00
10,00
z/b
0 = 0,4
0
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,00
0,4
0,046
0,045
0,044
0,043
0,041
0,040
0,041
0,8
0,111
0,108
0,106
0,104
0,101
0,199
0,099
1,2
0,172
0,169
0,170
0,166
0,162
0,158
0,155
1,6
0,220
0,224
0,225
0,223
0,218
0,213
0,209
2,4
0,287
0,299
0,306
0,312
0,312
0,305
0,300
2,8
0,310
0,326
0,336
0,346
0,349
0,343
0,340
3,2
0,324
0,350
0,332
0,374
0,380
0,376
0,368
3,6
0,340
0,371
0,380
0,398
0,410
0,408
0,401
4,0
0,353
0,379
0,392
0,419
0,435
0,458
0,429
5,0
0,376
0,406
0,429
0,458
0,484
0,494
0,489
6,0
0,387
0,425
0,451
0,487
0,522
0,539
0,538
8,0
0,410
0,450
0,480
0,524
0,572
0,610
0,616
10,0
0,423
0,464
0,498
0,547
0,613
0,659
0,677
0,471
0,525
0,570
0,643
0,749
0,888
0,069
3.2.4. Tnh ton ln c xt n nh hng ca cc mng xung quanh:

Nu bn cnh hoc xung quanh mng ang xt c cc mng khc th khi
tnh ton ln, cn phi xt n nh hng ca cc mng gy nn.
tnh ln c xt n nh hng ca cc mng xung quanh, hin nay thng
dng phng php cng biu ng sut.
Ni dung phng php cng biu ng sut: Do nh hng ca cc mng xung
quanh lm cho ng sut gy ln trong nn t di mng ang xt tng ln v do
, ln cng tng ln. Sau khi v c biu ng sut gy ln tng cng do
cc mng xung quanh gy ra th c th vn dng phng php cng ln tng lp
tnh ln n nh ca mng ang xt (hnh III-15).
Phng php tnh ln c xt n nh hng ca cc mng xung quanh bng
cch cng biu ng sut c u im l dng c trong mi trng hp ti trng
khc nhau v din chu ti bt k.
chng III
Trang130
Theo quy phm QPXD 45-70, nu iu kin sau y c tho mn th cn

thit phi tnh ton ln nh hng ca cc mng xung quanh.
Ka.Lt La
Trong :
(III - 72)
Ka =
0,60
(E 0 100 ) + 1
b
y : 0,60 - H s c th
nguyn (cm3/kg);
Lt
b - Chiu rng mng gy ra

nh hng (cm);
E0 - Mun bin dng trung bnh

ca t trong phm vi chiu dy vng
chu nn (kg/cm2);
B
1
2
3
Lt - Khong cch thc t gia

cc trc mng (cm);
La - Khong cch c xc nh
theo biu (hnh III-16).
a)
b)
La(cm)
1600
La(cm)
1600
1200
2
P=
3k
G
2 /cm 2
/cm
kG
3
P=
800
400
1000
Hnh III-15: Biu ng sut gy ln do

nh hng ca cc mng xung quanh: 1/ Do
mng A, 2/Do mng B gy ra mng A,
3/Biu tng cng
400
200
1000 b(cm)
100
500
b(cm)
Hnh III-16: Biu xc nh tr s La

a. i vi mng hnh vung b, i vi mng hnh ch nht khi a/b7,5
Khi 1 < a/b < 5 th tr s La c th xc nh bng cch ni suy gia hai biu
hnh (III - 16).
V d III-3: Xc nh ln ca mng bng A c xt n nh hng ca mng
bng B theo phng php cng biu ng sut, kch thc v khong cch gia hai
mngA v B c ch r hnh (III-17).
chng III
Trang131
c im v a cht ca t nn nh sau : trn cng l lp t p c trng

lng th tch = 1,7 T/m3, lp th hai l lp ct bi c chiu dy hn 25m. Tnh
cht c l ca lp ct bi nh sau: = 2,66 , = 1,80 T/m3 , W = 23 % , e0 = 0,68 ,
1/ Xc nh p lc gy ln theo cng thc

(III-46):
224
0.009 Mc nc ngm
0.963
448
560
784
1.98
400
1.32
336 0.716
- i vi mng B : glB = 1,95 (0,0017 x 100 + 0,0018 x100) = 1,6

kG/cm2.
hi = 0,4 b = 0,4 x 280 = 112 cm
280
112
- i vi mng A : glA = 1,85 (0,0017 x 100 + 0,0018 x 100) = 1,5

kG/cm2.
2/ Xc nh chiu dy ca mi lp t
phn t v biu ng sut nn trong
phm vi vng chu nn:
t p
Cat bui
320
0.077
480
0.139
640
0.191
800
0.214
0.387
0.334
896
0.294
1008
0.262
960
0.232
1120
0.237
1120
0.241
1232
0.216
1280
0.212
1344
1440
600
8000
Trnh t tnh ton nh sau :
100 100
E0 = 100kG/cm2. chiu su 4,5 m (k t mt t) xut hin mc nc ngm. p lc

trung bnh di mng A l pA = 1,85
600
kG/cm2 v mng B l pB = 1,95
A
B
kG/cm2.
280
0.198
0.183 1440
400
0.204
Hnh III-17: S tnh ton ln ng vi

v d III-3
3/ V biu phn b ng sut nn do bn thn mng A v biu ng sut do

trng lng bn thn ca t gy ra. Kt qu tnh ton c trnh by bng (III-7)
4/ Kim tra iu kin tnh ton ln nh hng. ng vi pB = 1,95 kG/cm2 v
b = 400 cm, tra biu (hnh III - 16) ta c : La = 810 cm. T hnh (III-17) ta c :
Lt = 600 cm. Da vo cc s liu c ta tnh c:
Ka =
0,60
(100 100 ) + 1 = 1,0
400
Thay tt c cc tr s bit vo iu kin (III-72) ta thy tho mn :

1,00.600 = 600 < 810 cm
Do cn phi tnh ton ln nh hng ca my B ln mng A.
5/ p dng phng php im gc, xc nh ng sut trn trc i qua trng tm ca
mng A do ti trng tc dng trn mng B gy ra. Kt qu tnh tonc trnh by
trong bng (III-8).
chng III
Tr s Z v btZ ca mng A
Z (kG/cm2)
z (m)
0,00
1,500
1,12
Trang132
Tr s Z ca mng B gy ra i ng vi A.
btZ (kG/cm2)
Z (kG/cm2)
z (m)
0,35
0,00
0,00
1,322
1,60
0,009
2,24
0,963
3,2
0,077
2,5
0,885
4,80
0,139
3,36
0,716
6,40
0,090
4,48
0,561
8,00
0,214
5,60
0,459
9,60
0,222
6,72
0,387
11,20
0,221
7,84
0,334
12,80
0,212
8,96
0,291
14,40
0,204
10,08
0,262
11,20
0,237
12,32
0,216
13,44
0,189
0,80
Bng III-8
14,40
0,183
1,98
Bng III-7
6/ Xc nh phm vi vng chu nn. Kim tra iu kin khi z = 14,40 m thy hon
ton tha mn. Thc vy su z = 14.40 m ta c:
Z = 0,183 + 0,204 = 0,387 kG/cm2

Nh vy 0,387 < 0,396 v do chiu su vng chu nn Ha = 14,40 m.
7/ Tnh ton ln n nh do bn thn mng A v do mng B gy ra i vi
mng A.
Do bn thn mng A: p dng cng thc III - 51 ta c, y ly = 0,8:
S1 =
0,198
0,8
0,8
1,5
+ 1,322 + .... + 0,216 +
. 112
. 160 .
+
2 100
100
2
0,198 + 0,183
= 5,91 + 0,15 = 6,06 cm.
2
Do mng B gy ra cho mng A:
0,8
0,204
. 160 .(0,009 + 0,077 + ...... + 0,212 +
) = 1,77 cm
100
2
Vy ln ca mng A thc t l:
S = S1 + S2 = 6,06 + 1,77 = 7,83 cm
S2 =
chng III
Trang133
4. L thuyt c kt thm v tnh ton ln THEO Thi

GIAN
Khi thit k cc cng trnh, bit ln n nh cui cng ca nn t cng
cha lm sng t iu kin lm vic bnh thng ca cng trnh m cn phi
bit qu trnh ln ca cng trnh, ngha l phi bit ln ng vi mt thi im
no trong qu trnh xy dng v s dng cng trnh. S d nh vy l bin dng
ln ca t, nht l t loi st khng xy ra ngay v kt thc ngay sau khi ti trng
cng trnh tc dng m cn tng thm trong mt thi gian nht nh, c khi rt di
hng chc nm hoc trm nm mi t n gii hn n nh.
Thc t xy dng trong nhng nm qua chng minh rng, s an ton ca
cng trnh khng nhng ch ph thuc vo tr s tuyt i v ln, mc ln
khng u ca nn t, m cn ph thuc vo tc ln theo thi gian. Trong
nhiu trng hp mc d ln cui cng gia cc b phn ca cng trnh khng
chnh lch nhau ln lm, nhng trong qu trnh c kt (nn cht) ca t, nu tc
ln ln hn gii hn quy nh th c th lm cho ln khng u vt qu gii hn
cho php lm cho cng trnh b h hng.
xc nh ln ca nn t theo thi gian di tc dng ca ti trng,
hin nay c nhiu phng php tnh ton khc nhau, xy dng trn c s nhng l
thuyt khc nhau v s c kt ca t. Tuy nhin tt c nhng l thuyt nu ra ch
gn ng so vi thc t, bi v cc gi thit tnh ton cng nh cc iu kin ban u
v cc iu kin gii cc bi ton c kt ca t cha tha mn c y cc
vn phc tp xy ra trong mi trng t.
Nh ta bit, ln ca nn t l ch do t gim th tch l rng, nu t
bo ho nc, hin tng ln ca t ch xy ra khi nc trong cc l rng phi
ng thi c thot ra ngoi nn t v ngi ta gi l qu trnh c kt thm.
Tu theo nc thm theo my phng m ngi ta gi t c kt theo mt chiu hay
hai chiu v ba chiu.
Thc t th hu ht cc nn t c kt theo hai hoc ba chiu, nhng do kh
khn trong vic xc nh cc iu kin bin thc t nn thng thng ngi ta vn
dng li gii ca bi ton c kt thm mt chiu. Do vy, y ch gii thiu ch
yu phng php tnh ton ln cha n nh theo l thuyt c kt ca TerzaghiGerxevanov. Phng php ny tuy c mt s thiu st nht nh nhng tng i
n gin d dng v chnh xc i vi nn bo ha nc.
Trong thc t, khi tnh ton ln theo thi gian ngi ta thng dng mt
khi nim gi l c kt. Theo nh ngha c kt Ut l t s gia ln St ca
nn t thi im (gian) t ang xt v ln n nh cui cng S ng vi thi gian
t=, tc l:
St
(III - 73)
S
Da vo cng thc trn, c th tnh ton c tr s ln St thi gian t bt
k nu bit c Ut nh sau:
Ut =
chng III
St = Ut . S
Trang134
(III - 74)
y ta c nhn xt rng: thi im t = 0 th c c kt Ut = 0 th St = 0

v khi t = th c kt Ut = 1 v St = S
Trong thi gian 0 < t < th 0 < Ut < 1 v St < S
4.1. L thuyt c kt thm ca K.Terzaghi v phng trnh vi phn c
kt thm
Khi nghin cu vn bin dng cc mu t trong phng th nghim, cng
nh ngoi hin trng cp n vai tr ca c kt nh mt tnh cht c hc c
th ca t, lm cho bin dng ca t ph thuc vo thi gian, ch khng xy ra
tc thi nh cc vt th lin tc khc. nh hng ca qu trnh c kt i vi bin
dng ca t ch th hin r rt, mnh m cc t dnh nh t st, cn i vi cc
t ri th n t c ngha thc t.
P L uc
Hin tng c kt ca cc t st no nc c
1
K.Terzaghi gii thch da trn c s l thuyt c kt thm.
3
Theo l thuyt ny, th yu t quyt nh qu trnh c kt l
s thot nc t do trong cc l rng ra ngoi, do t st c
Nc
tnh thm b, nc l rng khng th thot ra nhanh c,
2
nn bin dng ln ca t cng khng th xy ra tc thi, m
phi c thi gian hon thnh.
m t qu trnh nn ln (qu trnh c kt) ca t.
K. Terzaghi kin ngh mt m hnh c kt, gm mt bnh
cha y nc 1 vi mt l xo 2, gn lin vi mt np pistng
Hnh III-18
c c l (Hnh III-18). Khi cho tc dng trn np bnh mt
ti trng vi cng p, th ngay lc bt u tng ti, ton b ti trng y u do
nc trong bnh tip thu, v l xo cha b bin dng. Tip , di tc dng ca
gradien thy lc tng ln, nc trong bnh bt u thot ra qua l c trn np, p
lc trong nc gim dn, phn ti tng truyn ln l xo tng ln dn v l xo ngy
cng b nn, lm cho np bnh dn dn ln xung, qu trnh c tip tc mi cho
n lc gradien thu lc gim xung bng khng v nc trong bnh khng thot ra
ngoi na. Lc , l xo b nn n mc ti a v np bnh ngng ln. Nh vy, ti
thi im bt k khi 0 < t < ng sut do ti trng ngoi gy ra gm hai phn, ng
sut hu hiu ph (do l xo tip thu) v ng sut trung tnh pw (do nc tip thu), tc
l:
(III
75)
p = p h + pw
y, nu coi nc trong bnh nh l m hnh ha ca nc trong t, cc l

xo coi nh l ct t v cc l ca np pistng coi nh l rng trong t. Th r rng
l hot ng ca m hnh trn y ni ln tng t qu trnh c kt ca t st bo
ha nc trong thc t ca nn cng trnh.
Theo m hnh ny c th nhn thy rng, khi c ti trng cng trnh tc dng,
trong nn t c xy ra s phn b li ng sut, sc chng khng ca ct t tng
ln dn theo thi gian cng vi s tng ca ng sut do ct t tip thu ti trng
chng III
Trang135
dz
ngoi, chnh phn ti trng ph mi lm

2
p
p(kG/cm)
cho cc ht t xch li gn nhau tc l
-
lm cho nn t ln xung, cho nn
mun bit quan h gia ln v thi
gian, th cn phi bit quan h gia ph v
thi gian. Tuy vy cng c th tm quan
ph
pw
h gia pw v thi gian n gin v d
hn.
t1 t2 t3
Thc t cho thy rng, gia cc
kt qu tnh ton ra theo l thuyt c kt
Nn a
thm ny v cc s liu thc o hin
t=0
0<t< t=
trng, i khi c nhng khc bit ln.
Hnh III-19: S tnh ton trong trng
S d, nh vy l v trong l thuyt ny
hp bi ton c kt thm mt chiu
cha xt n nh hng ca mt s nhn
t quan trng (nh: cha xt n s thay i tnh nn, tr s grandien thy lc ban
u, bin dng t bin ca ht t, bin dng ca cc thnh phn trong t v bin
dng tng h gia chng vi nhau v.v...) trong trc ht phi k n vai tr
quan trng ca t bin do tnh nht cc khung kt cu gy ra.
Ngy nay, qua nhiu cng trnh nghin cu ca nhiu tc gi trong v ngoi
nc xc nhn rng hin tng c kt ca cc t dnh no nc khng ch ph
thuc vo s thot nc t do trong cc l rng, m bao gm hai qu trnh chnh: c
kt thm v bin dng t bin ca cc ht t. Theo phng hng , nhiu tc gi
nh: V.A.Florin, V.G.Korotkin, N.NVcrigin, L.Renchilic, Ganillo, Trn Tng C,
R.E.Gibsn v.v... tin hnh nghin cu v kin ngh nhng l thuyt hoc
cng thc thc nghim, nhm lm cho cc kt qu l lun ph hp vi thc t hn.
thnh lp phng trnh c bn ca bi ton c kt thm mt chiu, lm c
s cho vic rt ra cc cng thc tnh ln ca nn t theo thi gian sau ny, u xut
pht t cc gi thit c bn sau y:
- t trng thi hon ton bo ha nc, trong t khng c kh kn hoc
nu c th cng ch chim mt th tch kh nh, c th b qua c.
- Nc trong l rng v ht t xem nh khng nn c
- Qu trnh thot nc l rng ch xy ra theo chiu thng ng.
- Tc ln ca t ch ph thuc vo tc thot nc l rng, khng ph
thuc vo cc yu t khc.
- Tc thm ca nc trong l rng rt nh, do c th p dng c nh
lut arcy trong tnh ton qu trnh c kt ca t.
- H s thm K v h s nn ln a ca t khng thay i trong qu trnh c
kt.
Khi xt qu trnh nn ln ca mt lp t st bo ha nc, c chiu dy l h,
di tc dng ti trng phn b u kn khp (tng t bi ton nn ln mt chiu khi nn mu t st no nc trong thit b khng cho cho n hng, trong thit b
ny tm thm lt di mu c thay bng mt tm kim loi. Do , nc ch
chng III
Trang136
thot ra theo chiu i ln m thi) th ti cc thi im khc nhau biu phn b

p lc hu hiu ph [hoc p lc trung tnh pw c dng ng cong nh hnh (III 19)].
xc nh tr s ca cc p lc ny, mt s tc gi nh K.Terzaghi,
N.M.Gerxovanov v V.A.Florin da vo gi thit c bn l: lng tng lu lng
nc bng lng gim rng ca t. Nu xt lp t phn t c chiu dy dz v
din tch tit din ngang bng mt n v, nm trong khi t su z, theo gi
thit trn c th vit:
n
q
=
t
z
(III - 76)
Trong : q v n - l lu lng nc v rng ca t.

Cng thc (III - 76) l phng trnh c bn ca l thuyt c kt thm ng
thi cng l trng hp c bit ca phng trnh vi phn lin tc trong bi ton
khng gian v chuyn ng ca nc ngm do vin s N.N.Pavlovski a ra (1922).
Theo nh lut thm ca Darcy th lu lng nc q thm qua khi t phn
t t l thun vi tc thm V v tit din F m dng thm i qua, tc l:
H
; ( do F =1x1)
(III - 77)
z
Trong :
KZ : h s thm theo trc z
H : ct nc p tc dng mt ct ang xt, chnh bng chiu
cao ca ct nc trn mt ct y.
q = v . F = Kz .
H=
pw
H
1 p w
=
hay
.
0
z 0 z
(III - 78)
Trong : 0 : trng lng ring ca nc.

Thay cng thc (III - 78) vo (III - 77) sau ly vi phn q theo z s c:
K 2pW
q
= Z.
z
0 z 2
(III - 79)
Mt khc theo nh ngha ca rng l:

n=
Vr
e
=
V 1+ e
(III -80)
Trong qu trnh nn t h s rng e thay i (gim i) nhng v tr s (1+ e)

v t l m xt, th thay i t hn so vi bn thn e v n gin trong vic ly
o hm cho nn c th coi mu s trong cng thc (III -80) l khng i v bng (1
+ etb), trong etb l h s rng trung bnh tnh theo h s rng trc v sau khi chu
ti trng. T c th vit phng trnh (III - 80) di dng gn ng nh sau:
n
e
1
=
.
t 1 + etb t
T nh lut nn ln ca t (cng thc III - 5) c th vit :
(III - 81)
chng III
p
e
= a. h
t
t
Trang137
(III -82)
Theo cng thc (III -75) c th vit:

p
p h
= w
t
t
Thay cng thc (III -83) v (III -82) vo (III -81) s c:
ph = p - pw hay
(III -83)
p
n
a
=
. w
t 1 + e tb t
(III - 84)
Thay cng thc (III - 84) v (III - 79) vo phng trnh c bn ca l thuyt
thm (III - 76) ta c:
hay:
p
KZ 2pw
a
=
. w
.
2
0
1 + e tb t
z
(III - 85)
p w K Z . (1 + e tb ) 2 p w
=
.
0 .a
t
z 2
(III - 86)
Nu k hiu: Cv =
K Z . (1+ etb )
: H s c kt th cng thc (III - 86) c vit
0 .a
gn di dng sau:
2p
p w
= C v . 2w
(III - 87)
t
z
Phng trnh (III - 87) hoc phng trnh (III - 86) l phng trnh vi phn c
kt thm i vi t st bo ha nc trong iu kin bi ton mt chiu, phng
trnh ny cho php xc nh p lc trung tnh pw (hay p lc hu hiu ph) ca nhng
im su z bt k, ti thi im bt k t, khi nn t chu tc dng ti trng
khng i.
4.2. Tnh ton ln ca nn t theo thi gian trong iu kin bi ton mt
chiu:
4.2.1. Trng hp nn ng nht:
4.2.1.1. Trng hp c bn:
Xt trng hp n gin nht, khi lp t c chiu dy h nm trn mt tng
cng khng thm nc v chu tc dng ca mt ti trng phn b u kn khp trn
mt nh hnh (III - 19). Lc ny cng thc tnh ton p lc trung tnh pw, c rt ra
trn c s ca phng trnh vi phn c kt thm (III - 87). Phng trnh ny l
phng trnh vi phn o hm ring loi Parabolic vi cc h s khng i, tng t
nh phng trnh ca bi ton truyn nhit. Nghim ca n c th tm c bng
cch tm cc nghim ring, tha mn cc iu kin bin v t cc nghim ring
tm ra nghim tng qut bng nhng phng php ton hc.
Trong trng hp ny cc iu kin ban u v iu kin bin c tha mn
mt cch d dng, nu da vo s phn tch qu trnh c kt xy ra trong lp t y.
chng III
Trang138
thi gian ban u, ngay khi gia ti th ton b ti trng u do nc trong

cc l rng tip thu. Do , mi im trong t p lc trung tnh pw c gi tr bng
cng P ca ti tng ngoi, cc thi gian trung gian, ngay trn mt t l ni
thot nc ra ngoi, p lc trung tnh ca nc l rng gim xung bng khng (pw
p w
= 0), cn mt tip xc vi tng khng thm nc th
bng khng. Cui cng
z
thi im t = , th mi im trong nn t p lc trung tnh ca nc l rng
hon ton tiu tn v bng khng. Cc iu kin ban u v iu kin bin c th
vit gn nh sau:
Khi
t = 0 v 0 z h
th pw = p
0 < t < v z = 0
th pw = 0
0 < t < v z = h
th
p w
=0
z
(III - 88)
t = v 0 z h th pw = 0
Nu p dng phng php tch bin s tm cc nghim ring tha mn cc
iu kin (III - 88) v vn dng l thuyt chui Fourier t cc nghim ring
tm ra nghim tng qut, th kt qu sau khi gii phng trnh (III - 87) l:
4P i = 1 i 2 . N
i.z
.e
. sin
pw(z,t) =
i =1,3,5... i
2.h
(III - 89)
2 .Cv
. t - Nhn t thi gian

4.h 2
pw(z,t)- p lc trung tnh trong l rng su z ti thi im t ang xt;
e - c s logarit t nhin
i - s nguyn l.
Sau khi xc nh c tr s p lc trung tnh th c th tm c c kt
v ln ca nn t theo thi gian.
Thc vy, ln ca ton b lp t c chiu dy h thi gian t s l:
Trong : N =
St =
0 a o . p h (z, t )dz
h
hoc: St = ao [p p w .(z, t )]d.z

h
(III - 90)
(III - 91)
Tng t nh trn, ln cui cng ng vi thi gian n nh (t = ) s l:

h
St = ao p . dz
(III - 92)
T cng thc tnh c kt c th xc nh nh sau:
0 p w .(z, t )dz
h
0 p.dz
h
Ut =
St
St
= 1
(III - 93)
chng III
Trang139
Nu thay pw(z,t) t cng thc (III-89) vo cng thc (III-93) ta c:

U0,t = 1
8
2
n =
1 i2 .N
e
2
i =1, 3, 5 ... i
(III - 94)
V chui hi t nhanh nn ch cn ly mt s hng u tin cng chnh

xc, tc l:
U0,t = 1
.e N
(III - 94a)
Cng thc (III - 94) l cng thc dng xc nh c kt Ut trong trng

hp trn mt t tc dng ti tng phn b u kn khp, m trong c hc t quy
c gi l trng hp 0.
Tr s ln trong trng hp ny s l:
2
2h
i =
2
8
1
(III - 95)
St = ao. h.p . 1 2 . 2 . e i . N
i =1, 3,5,... i
2
Cng cn ch rng, bi ton c kt
p(kG/cm)
+
thm ang xt (Hnh III - 19) hon ton tng -
ng vi bi ton c kt thm khi lp t c
chiu dy 2h nm gia hai lp thot nc v
chu tc dng ti trng phn b u kn khp
trn mt t (Hnh III -20).
Trong trng hp ny nc t do trong
cc l rng s thm theo c hai chiu ln trn
v xung di.
p
tnh ton p lc nc l rng vn c
th dng cng thc (III - 89) nhng vi s ch
Hnh III-20
rng, tr s h y l mt na chiu dy ca
lp t c kt ch khng phi l ton b chiu dy lp t nh trong trng hp
trn.
4.2.1.2. Cc trng hp ti trng khc:
Ngoi s c kt (trng hp 0) trnh by
trn, trong thc t khi tnh ln ca nn t theo thi
gian cn gp mt s s khc na, c quy c l
trng hp I, trng hp II, trng hp 0 - I v trng
hp 0 -II.
p
Nguyn tc chung gii bi ton c kt thm
ng vi cc s c kt gii thiu trn, l da vo
Hnh III-21: Trng hp I
phng trnh vi phn c kt thm (III - 86) v cn c
vo cc iu kin bin ng vi mi trng hp trn ta c:
Trng hp I: ng vi khi t ln di tc dng ca trng lng bn thn.
Biu phn b ng sut cui cng lc ny khng c dng hnh ch nht- trng
hp 0, m c dng hnh tam gic nh quay ln trn (Hnh III - 21) cng bng cch
chng III
Trang140
tng t nh trng hp 0, ngi ta tm c cng thc tnh ton tr s p lc

trung tnh pw(z,t) c kt U1,t :
1
i
i . .z i 2 N
.
sin
.
sin
.e
2
2
2h
i =1, 3, 5,... i
(III-96)
32 i = 1
32
i 2
. sin . e i . N = 1 3 .e N
3
3
i =1, 3,5,... i
(III-97)
pw (z,t) = 8 . p .
2
i =
c kt :
- Trng hp II: Trong thc t, ng vi trng

hp khi 1 lp t ln di nh hng ca ti trng
cc b tc dng trn b mt, lc ny biu ng sut
do ti trng ngoi gy ra c dng hnh tam gic nh
quay xung di (Hnh III - 22). Tng t nh trn,
cc tr s cn thit tnh ton c th vit di dng
sau:
Tr s p lc trung tnh:
pw(z,t) =
4p
U1,t = 1 -
Hnh III-22: Trng hp II
1
2
i
iz i 2 N
. 1 sin( ) . sin(
).e
2
i
2
2h
i =1, 3, 5,... i
i =
(III - 98)
c kt:
i
2 sin
16
1
2 .e i 2 N = 1 16 (1 2 ). e N
. 1
= 1 2 .
2
i
2
i =1, 3, 5 ,... i
i=
U 2,t
(III - 99)
So snh cc cng thc (III - 94), (III - 97) v (III - 99), c th thy rng c
kt gia cc trng hp 0, trng hp I v trng hp II c s lin h vi nhau v
c biu th qua cng thc n gin sau y:
(III - 100)
U2,t = 2 . U0t - U1,t
Da vo cng thc (III - 100), cho php c th xc nh trc tip c kt
trng hp II qua c kt ca trng hp 0 v trng hp I, cc tr s U0t v U1,t c
th tra bng (III - 9).
Trong thc t, tin cho vic tnh ton theo cc trng hp c th, c th
dng bng (III - 10), trong tr s ca N ph thuc vo c kt Ut. Nu bit
trc c tr s ca Ut th c th tm ngay c tr s ca N tng ng vi trng
hp kho st v ngc li.
Bng III - 9: Tr s ca U0t v U1t
Ut
Uo,t
U1,t
0,01
0,115
0,013
0,10
0,230
0,082
Ut
Uo,t
U1,t
0,70
0,597
0,488
0,80
0,636
0,536
chng III
Trang141
0,20
0,321
0,161
1,00
0,702
0,620
0,30
0,393
0,238
1,50
0,819
0,770
0,40
0,454
0,303
2,00
0,890
0,860
0,50
0,507
0,374
2,50
0,933
0,915
0,60
0,555
0,434
3,00
0,960
0,949
Bng III - 10: Tr s ca N tnh ln theo thi gian

Tr s ca N ng
vi s
Ut
Ut
0,05
0,05
0,06
0,002
0,10
0,02
0,12
0,15
0,04
0,20
Tr s ca N ng
vi s
0
0,40
0,31
0,55
0,13
0,005
0,45
0,39
0,63
0,18
0,010
0,50
0,49
0,08
0,25
0,020
0,55
0,25
0,12
0,31
0,04
0,30
0,17
0,39
0,35
0,24
0,47
Ut
Tr s ca N ng
vi s
0
0,75
1,18
1,42
0,88
0,18
0,80
1,40
1,64
1,08
0,73
0,24
0,85
1,69
1,93
1,36
0,59
0,84
0,32
0,90
2,65
2,35
1,77
0,60
0,71
0,95
0,42
0,95
2,80
3,17
2,54
0,06
0,65
0,84
1,10
0,54
1,00
0,090
0,70
1,00
1,24
0,69
- Trng hp 0-I v 0-II:

Nu ti trng tc
p1
p1
dng trn nn t l mt
t hp ca cc ti trng
ng vi trng hp 0 v I
hoc II th biu phn
b ng sut s c dng
hnh thang.
p2
p2
- Trng hp 0-I:
a)
b)
tng ng vi khi nn t
Hnh III-23:a) Trng hp 0-1; b) Trng hp 0-II
ln, di tc dng ca ti
trng phn b u kn khp v do trng lng bn thn (Hnh III - 23a)
- Trng hp 0-II: tng ng vi khi nn t ln di tc dng ca ti trng
phn b u kn khp v ti trng cc b trn mt t (Hnh III - 23.b)
c kt Ut i vi cc trng hp 0-I v 0-II th c th tnh c da vo
bng (III-11) v da vo cc lin h sau:
(III - 101)
Trng hp 0-I:
N0-I = No + (N1 - No) . J
(III - 102)
Trng hp 0-II:
N0-II = N2 + (No - N2) . J'
chng III
Trang142
p1
. Trong
p2
p1 p lc nn mt trn; p2: p lc nn mt di v c th tra trong bng (III 11).
Bng III - 11: Tr s ca J v J'
Cc h s J v J' trong cc cng thc trn ph thuc vo t s v =
i vi s 0-1
i vi s 0-2
0,0
1,00
0,5
0,36
1,0
1,00
7,0
0,30
0,1
0,84
0,6
0,27
1,5
0,83
9,0
0,25
0,2
0,69
0,7
0,19
2,0
0,71
12,0
0,20
0,3
0,56
0,8
0,12
3,0
0,55
15,0
0,15
0,4
0,45
0,9
0,06
4,0
0,45
20,0
0,13
1,0
0,00
5,0
0,39
Nhn chung khi tnh ton ln ca t nn theo thi gian, trong thc t
thng gp hai trng hp sau y:
- Yu cu xc nh c kt Ut v ln St ca t nn nu bit thi gian
c kt t. Trong trng hp ny, da vo cc s liu cho (nh cc c trng a, KZ,
e, h) c th xc nh c h s c kt Cv theo cng thc (III - 86) v tr s N. Sau
khi xc nh c N, da vo s c kt tng ng vi trng hp bi ton c
th v dng bng (III - 9) hoc bng (III - 10) c th tnh ton c c kt Ut v
do xc nh c ln theo thi gian St.
- Trng hp ngc li so vi trn nu thi gian t c kt cha bit, nhng
c kt Ut c xc nh th c th tm c tr s tng ng vi s c kt
thng qua Ut v da vo bng (III - 9) v (III - 10). Sau khi bit tr s N, c th
tm c thi gian c kt t.
V d III - 4: Xc nh ln ca mt lp t st ng nht trn nn cng
khng thm ng vi thi gian 1 nm v 5 nm sau, cho bit ti trng tc dng ln
lp t phn b u kn khp vi cng p = 2kG/cm2. Lp t dy 5m, h s nn
a
tng i ao =
= 0,01 cm2/kG, h s thm Kz = 1 . 10-8 cm/s
1+ e
- Trc tin cn xc nh s c kt, y l s "0"
- Xc nh tr s :
2 .Cv
N=
.t
4.h 2
K Z . (1 + e1 ) K z
1.10 8 . 3.10 7
=
=
Cv =
= 30000 cm2/nm
a .0
a0 .0
0,01. 0,001
(1 cm/s = 3.107 cm/nm)
chng III
Trang143
3,14 2 . 30000
Nn: N =
. t = 0,3t
4.500 2
- Tnh Ut ng vi t = 1 nm
Bit N = 0,3 . 1 = 0,3, t bng (III - 9) tra ra c Uot = 0,393
- Tnh Ut ng vi t = 5 nm
Bit N = 0,3 . 5 = 1,5; t bng (III - 9) tra ra c Uot 0,819
- Tnh ln n nh ca lp t
S = ao . h . p = 500 . 0,01 . 2,0 = 10cm
- Tnh ln St ng vi t = 1 nm v t = 5 nm theo cng thc (III - 95)
St = Ut . S
v c ng qu trnh ln St t ( Hnh III-24) c th tnh thm cc thi
gian tng ng v kt qu nh bng (III - 12)
Bng (III - 12)
t
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 nm
N
Ut
St
0,3
0,393
3,93
0,6
0,555
5,55
0,9
0,76
6,7
1,2
0,819
7,6
1,5
0,87
8,19
1,8
0,89
6,7
2,1
0,80
8,9
2,4
0,93
9,0
2,3
0,95
9,5
3,0
0,960
9,6 (cm)
p
4
O
10
t (nm)
S=10cm
2
4
6
Hnh III-24: Biu

quan h S-t
trong v d III-4
8
10
S(cm)
V d III - 5: Tnh ln theo thi gian ca mt lp t st ng nht dy 8m, nm

trn lp khng thm nc. ng sut phn b theo dng hnh thang t p1 = 2,4
kG/cm2 mt trn n p2 = 1,6kG/cm2 su z = 8m. Cho bit h s rng trung
bnh ca t ng vi lc ban u l e1 = 0,88 v ng vi p lc p = 2 kG/cm2 l e2 =
0,83 h s thm ca t K = 0,6 . 10-10 cm/s
+ Trnh t cch gii nh sau:
- Trc tin cn xc nh s c kt y thuc s 0-II
2 . K (1 + etb )
- Xc nh tr s N0-II =
.t
4h 2 . 0 .a
Trong : a =
e1 e 2 0,88 0,83
=
= 0,025 cm2/kG
P
2,0
chng III
Trang144
K = 0,6 . 10-8 cm/S = 0,6 . 10-8 . 3 . 107 cm/nm = 1,8 . 10-1 cm/nm
Vy:
N0-II =
- T s : v=
3,14 2 .1,8 .10 1 .(1 + 0,855) 1

= . t t = 19 . N0-II
19
4.800 2 . 0,025.0,001
p1 2,4
=
= 1,5 - t bng (III - 11) tra ra ta c J' = 0,83
p 2 1,6
- Tnh ln n nh ca lp t:
S=h.
e1 e2
0,88 0,83
= 21,3 cm
= 800.
1 + e1
1 + 0,88
Ta t cho: Ut = 0,25. Vy St = S . Ut = 21,3 . 0,25 = 5,3 cm

ng vi Ut = 0,25 tra bng (III - 10) c N0 = 0,12 v N2 = 0,04
N0-II = NII + (N0 - NII). J' = 0,04 +(0,12 - 0,04). 0,83 = 0,105
Do : to2,5 = 19 . N0-II = 19 . 0,105 = 2 nm
Bng cch tnh tng t ta c:
St = 10,7 cm;
t0,5 = 8,5 nm
Ut = 0,5 ;
St = 16,0 cm;
t0,75 = 21,5 nm
Ut = 0,75;
St = 18,1 cm;
t0,85 = 31,0 nm
Ut = 0,85;
Trn c s cc kt qu tnh ton, c th xy dng ng cong ca s ph
thuc gia ln v thi gian (Hnh III - 25)
10
20
30
O
S=21.8cm
t (nm)
10
S(cm)
h3
h2
h1
Hnh III-25: Cho v d III-5

4.2.2. Trng hp nn t gm nhiu lp:
Khi nn t gm nhiu lp t c tnh cht khc nhau vic xc nh ln
theo thi gian tr thnh vn rt phc
p
tp so vi nn t ng nht.
Trong trng hp n gin, khi gia cc
lp t st c xen k cc lp t ct
(Hnh III - 26) th qu trnh c kt ca
ton b nn t s bao gm qu trnh c
kt ca tng lp t ring r nm trong
phm vi chu nn.
Hnh III-26: Trng hp nn nhiu lp
chng III
Trang145
tnh ton ln theo thi gian ca tng lp t, c th s dng cc cng

thc gii thiu phn trn. i vi cc trng hp khc, ngi ta c th dng
phng php sai phn hoc phng php lp tng ng gii bi ton c kt.
Tt c cc phng n nu ra trn ch l cc phng php gn ng, trong phng
php sai phn c dng rng ri hn v c th lp chng trnh cho my tnh in
t, cn phng php lp tng ng tuy n gin nhng km chnh xc.
Phng php sai phn:
Ni dung c bn ca phng php sai phn l thay th cc i lng vi phn
v hn bng cc i lng sai phn hu hn v bin i phng trnh vi phn thnh
phng trnh sai phn ri sau dng cc phng php ton gii tch thng thng
tm ra nghim tng qut.
Trc tin hy kho st trng hp n gin nht l trng hp bi ton mt
chiu trong nn ng nht.
gii bi ton c kt theo phng php sai phn, cn thc hin theo cc
bc nh sau:
- Khi dng phng php ny, cn phi bin i phng trnh vi phn c kt
thm (III-86) biu din di p lc nc l rng pw, thnh phng trnh c kt biu
din di dng ct nc p H. Phng trnh (III-86) khi s l:
H
2H
= Cv . 2
t
z
Trong : H =
(III - 103)
pw
0
- Chia lp t chu nn thnh nhiu lp nh c chiu dy bng nhau bi

nhng mt ct ngang ti cc su: z0 = 0; z1
p
= z; z2 = 2z v.v..... Cc im cn xc nh
tr s ct nc p l giao im gia cc mt
0
ct ngang vi trc z. mi im, tr s ct
nc p c tnh ton vi cc thi gian khc 1
nhau. t0 = 0; t1 = t; t2 = 2t; v.v... (Hnh III 2
3
- 27).
- K hiu ct nc p ti im K 4
thi gian t l Ht,k; ct nc p ti im
Hnh III-27
thi gian tip theo sau l Ht+1,k Cc ct
nc p ti hai im ln cn thi gian t k hiu l Ht, k-1 v Ht,k+1.
- Chuyn cc i lng vi phn v hn thnh cc i lng sai phn hu hn.
Khi c th vit nh sau:
H H t +1,k H t , k
III-104)
=
t
t
H t , k + 1 H t , k H t , k H t , k 1
2
1
H
z
z
.(Ht,k+1+ Ht,k-1- 2Ht,k) (III-105)
=
=
2
z
z 2
z
chng III
Trang146
Thay cc cng thc (III-104) v (III-105) vo cng thc (III-103) sau khi
bin i c l:
Ht+1,k = (1 - 2). Ht,k + (Ht,k+1 + Ht, k-1)
Trong :
= Cv .
t
z 2
(III - 106)
(III - 107)
Trong tnh ton c th, theo V.A.Florin, i vi bi ton mt chiu, tr s

nn ly bng 0,5. Khi cng thc (III - 106) s l:
H
+ H 1,k 1
Ht+1, k = t , k +1
(III - 108)
2
Tc l gi tr ct nc p H ti mt s im nt K v mt thi gian t + 1 bt
k bng tr s trung bnh s hc ca cc gi tr ct nc p ng vi thi gian t = 0.
Sau p dng cng thc (III - 108) lp bng tnh ton tr s ct nc p ng vi
thi gian t1 = t. Tip theo, vi cc kt qu tnh li lp bng cho thi gian t2 = 2 t
v.v... Cn c vo cc tr s H tm c, c th v c biu phn b p lc
nc l rng thi gian bt k.
Khi nn t gm hai lp hoc ba lp, cch gii quyt cn bn khng c g
khc. Chng hn, kho st nn t gm hai lp v gi thit rng y ca lp th hai
khng thm nc.
Nu gi, K1,Z l h s thm lp th nht v K2,Z l h s thm ca lp th hai
v nu chn = 0,5 th t cng thc (III - 107) c th vit:
i vi lp th nht:
K 1Z . (1 + e tb ) t 1
. 2 = 0,5
a .0
z
(III - 109)
i vi lp th hai:
K 2 Z (1 + etb ) t 2
. 2 = 0,5
a . 0
z
(III - 110)
T cc cng thc (III - 109) v (III - 110) rt ra:

K 2Z
K1Z
t1 = t2 .
(III - 111)
Cng thc (III - 111) dng xc nh cc khong thi gian cn thit khi tnh
ton ct nc p.
Da vo cng thc (III - 108) c th tnh ton ct nc p mt thi im
bt k, tr mt phn gii gia hai lp. xc nh ct nc p mt phn gii
gia hai lp, c th da vo iu kin lin tc ca dng nc thm, tc l:
(III - 112)
K1z . H = K . H
z
2Z
z 2
Nu vit iu kin (III - 112) di dng sai phn th ta c:
chng III
K1z . (Ht,k - Ht,k-1) = K2z .(Ht,k-1 - Ht,k)
Trang147
(III - 113)
Hoc:
Ht, k =
K1z H t , k 1 + K 2 Z . H1, k +1
(III - 114)
K1Z + K 2 Z
Nu thay K1Z = n . K2Z th cng thc (III - 114) tr thnh
Ht,4 = Ht,5 -
H t ,5 H t ,3
1,25
(III - 115)
p
0
1
2
h1
H t , k +1 H 0,k 1
1
1+
n
Nu trng hp ang kho st y nh
hnh (III - 28) khi mt phng phn gii trng vi
im nt s 4 v K1Z = 4 . K2Z, lc cng thc
(III - 115) c vit nh sau:
Ht,k = Ht,k+1 -
(III-116)
4
5
h2
Cng thc (III - 115) dng tnh ct 6

nc p i vi cc nt mt phng phn gii 7
gia hai lp t. Kt qu p dng phng php sai 8
phn cho php c th xc nh v v c biu
Hnh III-28
p lc nc l rng thi gian bt k i vi nn
t gm hai lp t.
4.3. Tnh ton ln ca nn t theo thi gian trong iu kin bi ton phng
v bi ton khng gian
Tnh ton ln theo thi gian trong iu kin bi ton phng v bi ton
khng gian th phc tp hn nhiu so vi bi ton mt chiu.
Vi ch tng qut trong qu trnh nn cht cc t bo ha, khng nhng
ch xy ra chuyn ng (thm) ca nc, m cn xy ra chuyn ng ngc chiu
ca cc ht rn, chuyn ng cng tun theo nh lut ng thm ca tnh thm
(theo nh lut gi l nh lut thm tng hp) v cn c vo kt qu thc nghim
gi thit rng vi hnh dng bt k ca ng cong nn, lng bin thin h s rng
ch ph thuc vo tng ng sut chnh , v da vo c s phng trnh vi phn
lin tc chuyn ng ca nc ngm do N.N.Paviovxki lp ra V.A.Florin rt ra
phng trnh vi phn c kt thm i vi t st bo ha nc trong bi ton phng
v bi ton khng gian nh sau:
- i vi bi ton phng:
1 '
H
.
=
+ C'z2H
t 2. 0 t
Trong :
C'z =
K z . (1 + 0 )
2a 0 . 0
0 : h s p lc hng ca t trng thi tnh
(III - 117)
(III - 118)
chng III
Trang148
': tng ng sut chnh im kho st ti trng ngoi gy ra;

2H: ton t Laplace i vi hm s ca ct nc p H
2H 2H
+ 2
H=
y 2
z
2
(III - 119)
- i vi bi ton khng gian:
1 '
H
.
=
+ C''z2H
t 3. 0 t
(III - 120)
Trong :
K Z . (1 + 2. 0 )
3a 0 . 0
(III - 121)
2H 2H 2H
+
+
H=
y 2 x 2 z 2
(III - 122)
C''z =
2
a0 =
a
1 + etb
gii cc bi ton phng v bi ton khng gian trong l thuyt c kt thm

hin nay c th dng phng php tch phn bng s hoc phng php sai phn.
Nu dng phng php sai phn th tr s lc c chn nh sau:
- i vi bi ton khng gian:
K . (1 + etb ) . (1 + 2. 0 ) t 1
= z
.
(III - 123)
=
3a 0 . 0
z 2 6
- i vi bi ton phng:
K . (1 + etb ) . (1 + 0 ) t
1
. 2 =
= z
2.a 0 . 0
4
z
(III - 124)
Sau y ch gii thiu tm tt mt s kt qu gii trong mt s trng hp c

th hay dng trong thc t:
4.3.1. Trng hp ti trng phn b u trn hnh bng (bi ton phng):
tin hnh gii bi ton c kt trong trng
b
hp ny, mt s tc gi kin ngh cc phng
php tnh ton khc nhau theo V.A.Flovin, th dng
p(t/m)
phng php sai phn tm li gii, cn
O
N.N.Verigin cho kt qu di dng gii tch (dng
chui s). Tr s p lc nc l rng pw trong trng
x
hp ny c N.N.Verigin tm ra bng phng
z
php dng xoy tuyn tnh (c ng nghin cu ra
cho bi ton thm khng n nh quanh vai p) v
Hnh III - 29
c vit di dng n gin sau y (Hnh III 29):
chng III
pw = p .W
b
Trang149
.erf V . 1 + W 2 erf (V , W )exp V 2 (III - 125)

2
1+ W
Hoc:
p w .b W
W
.
=
. erf V . 1 + W 2 erf (V , W ) exp V 2 (III - 126)
2
1+ W
p
Trong :
V=
z
;
2 . C Z .t
T s
W=
b
2
(III - 127)
pw .b 5
.10 ph thuc vo cc tham s V v W c th tra bng (III-13)
p
Khi xc nh ct nc cho bi ton c th u tin da vo nhng s liu

cho tnh ra h s c kt Cz ca t, sau xc nh cc i lng V v W, da vo
p .b
cc i lng V, W theo bng (III-13) tm c t s w
. 105 v bi ton
p
c gii quyt.
Bng III - 13: Tr s: 10 5.p w .b / p
W
V
1,00
0,75
0,50
0,30
0,200
0,10
0,05
0,10
0,20
0,50
1,00
2,00
5,00
317
1250
7120
22.500
90.600
156.000
136
72,8
25,7
3,25
1,53
0,386
0,031
541
290
103
24,5
7,47
0,947
0,122
3260
2300
63
152
46
5,43
0,765
11.600
6.600
246
512
18,9
21,7
3,24
57.800
36.200
16400
4.760
1.600
184
26,5
97.800
65.400
32.400
10.800
3.910
50
749
4.3.2. Trng hp ti trng phn b u trn din chu ti hnh ch nht:

i vi trng hp lc phn b u trn din chu ti hnh ch nht ny,
c R.E.Gibson v G.M.Namee tin hnh gii v cho cng thc xc nh c
kt Uc im gc din chu ti trong trng hp nn ng nht:
N
Uc =
1
1
. erf
. erf
dt
t
2 t
2 t
1
1
. erf
. erf
dt
t
2 t
2 t
Trong :
(III - 128)
chng III
N : nhn t thi gian N =
Trang150
C' ' Z t
L2
L : chiu di din chu ti

: t s cnh ca din chu ti
t : thi gian k t thi im t ti trng
C''z : h s c kt tnh theo cng thc (III - 121)
tin cho vic tnh ton, cc tc gi trn lp biu xc nh c kt
Uc ph thuc vo nhn t thi gian N i vi cc tr s khc nhau (Hnh III - 30).
Sau khi xc nh c c kt Uc th c th tnh ton ln St ti im
gc thi im bt k:
(III - 129)
St = Sc . Uc
Sc : ln ti gc ca din chu ti tnh theo cng thc (III-64)
0
0,1
c kt Uc
0,2
0,3
0,4
0,5
0,6
0,7
0,8
0,9
1,0
0,001
0,1
0,01
1,0
10
Nhn t thi gian
Hnh III - 30: Biu xc nh c kt Uc im gc din chu ti

4.3.3. Trng hp lc phn b u trn din chu ti hnh trn:
i vi trng hp ny (Hnh III - 31) N.N.Verigin cho li gii c dng
n gin sau y:
pw= p. erf V
( 1+ W
) (
. erf V 1 + W 2
(III - 130)
Hoc:
pw
p
(V 1 + W 2 )
= erfV -
( 1+W )
2
. erf
(III - 131)
p
O
Trong :
z
V=
,
2. C Z . t
r
W=
z
Hnh III-31
chng III
Trang151
r- bn knh hnh trn.

T s pw.105/p ph thuc vo V v W c th tra bng (III - 14)
Bng III - 14: Tr s pw.105/p

W
0,10
0,20
0,50
1,00
2,00
5,00
4,98
1940
10600
29.300
68.400
80.400
1,00
216
846
5020
16.800
52.600
63.700
0,75
117
456
2750
9850
39500
5.500
0,50
41,4
162
797
3780
21.200
32.400
0,30
10,4
39,2
240
938
6920
13.800
0,20
3,14
12,3
75,4
238
2390
5.500
0,10
0,403
1,67
9,52
43,7
332
873
0,05
0,0648
0,228
1,23
4,72
42,1
115
2h
4.3.4. Trng hp bi ton c kt i xng:

Mt ct I-I
Bi ton c kt i xng trc
R
R
c p dng tnh ton ln theo
thi gian trong trng hp nn t c
I
I
ging ct b tr theo phng thng
r
Kz
ng. Trong trng hp ny, nc l
Kr
rng s thot ra ngoi khng nhng
theo hng thng ng m cn theo c
hng bn knh ca ging ct. Do
2Ro
2Ro
R
R
qu trnh c kt ca nn t c tin
hnh nhanh hn v t mau chng t
Hnh v III-32
n gii hn n nh hn.
Trong trng hp n gin, khi gi thit rng cc c trng ca t nn v ti
trng ca cng trnh l khng thay i theo thi gian (a = const;K= const, p=const).
L.Rendulic kin ngh phng trnh vi phn c kt i xng trc c dng nh sau
: (Hnh III-32).
p w
2p w
= Cz
+ Cr
t
z 2
Trong :
2 p w 1 p w
2 +
r r
r
r - khong cch t im ang xt n trc z;

K .(1 + etb )
Cz = Z
: h s c kt theo hng trc.
a . 0
(III - 132)
chng III
Cr =
Trang152
K r .(1 + etb )
: h s c kt theo hng xuyn tm.
a . 0
KZ v Kr : h s thm ca t theo hng thng ng v theo hng xuyn

tm.
Gio s N.Carillo gii phng trnh (III - 132) vi quan nim rng dng
chy khng gian hng tm c th phn thnh dng chy phng hng tm v dng
chy tuyn tnh. Sau khi gii phng trnh trn N.Carillo ngh cng thc xc
nh c kt ton phn c dng nh sau:
(III - 133)
1 - Ut = (1 - Ur) . (1 - Uz)
Trong :
Ut : c kt ton phn ca t;
Ur v UZ : c kt theo phng hng tm v phng thng ng.
Cc i lng Ur v Uz ly bng
(III - 134)
Ur = F (Nr) v Uz = F1(Nz)
Trong :Nr v Nz : cc tha s thi gian tng ng:
Nr =
C
Cr
.t ; Nz = 2z .t
2
4R
h
(III - 135)
R : khong cch gia cc ging ct thot nc

h : chiu su lp nn cht
xc nh cc hm s F v F1 trong cng thc (III - 134), K.Terzaghi
a ra biu lin h gia c kt Ur v Uz vi tha s thi gian N (Hnh III - 32)
ng cong trung bnh (chm gch) tng ng vi tr s Ur (vi t s
R
=n=
Ro
10 v vi n = 100). Xc nh c c kt Uz v Ur ri th d dng tnh ra c

kt ton phn ca t theo cng thc (III - 133).
10
20
30
n=
10
n= n= 0
20 40
40
15
n=
10 7
n= n= 5
n=
c kt Ur, Uz
50
60
70
80
90
100
-2
4 5 6 7 8 910
-1
4 5 6 7 8 910
-1
4 5 6 7 8 9 10
Nhn t thi gian Nr,Nz

Hnh III-33: Ton xc nh c kt Ur , Uz theo Nr, Nz v n=R/Ro
CHNG IV
Trang 153
chng iV: cng v n nh ca nn t

1. khi nim chung.
Mun cho cc cng trnh xy dng s dng c bnh thng, iu cn thit
l phi m bo cho cc cng trnh khng lm vic trng thi gii hn. Theo
quan nim hin nay, mt cng trnh cng vi nn ca n c gi l trng thi
gii hn khi cng trnh b mt n nh (b trt, lt, ...), hoc khi kt cu cng
trnh b h hng ton b hoc cc b nh hng ti vic s dng bnh thng v an
ton ca cng trnh. Nh vy khi tnh ton v thit k cng trnh, cn phi phn bit
c hai trng thi gii hn: Trng thi gii hn v bin dng v trng thi gii hn
v cng v n nh ca nn.
Trong chng III nghin cu cc bin dng ca nn c th lm cho cng
trnh ln qu mc, nghing qu mc, chnh lch ln gia cc b phn ca cng trnh
qu mc, dn n cng trnh khng th s dng hoc khai thc bnh thng c.
Nhng t nn c th b ph hoi khi ln cha phi l ln lm. l kt qu ca
bin dng trt v tri xung quanh mng.
Bin dng trt: Xut hin
P
di tc dng ca ng sut thnh phn
tip tuyn do trng lng bn thn ca
t cng nh do trng lng ca cng
trnh gy ra. Bin dng trt c th ch
n
tuy
l s chuyn v ngang do phn t t
tip
t
su
t
a
ng
ny trt ln phn t t khc m
t cu
c
g
khan
khng to thnh mt trt. Bin dng
Sc
trt cn c th l s chy lu bin rt
Hnh IV-1
chm, di tc dng ca ti trng
khng i, trong trng hp ny mt trt bin thin khng r rng v bin dng
trt c th l s chuyn v tng i nhanh lm cho phn t n trt ln phn t
kia to thnh mt mt trt nht nh, kh r rt. Trng hp ny xy ra khi ng
sut tip tuyn i vi tt c cc mt phn t trn mt trt ln hn sc chng ct
cc i ca t ti mt trt ny (Hnh IV-1). Vn t ra y l nn cng trnh
phi c tnh ton nh th no trong nn t khng xut hin bin dng trt v
m bo c n nh ca nn. Ni r hn l, cn phi xc nh sc chu ti ca
nn t, t khng ch ti trng gii hn ca cng trnh c php tc dng ln
nn t. "Cng ti trng ngoi t trn nn t sao cho trng thi ng sut
trong t khng dn n tnh trng bin dng trt ph hng nn t gi l cng
chu ti ca t, hay cn gi l sc chu ti ca t".
Vn nghin cu cng chu ti ca nn t c mt ngha thc t rt
ln. Trong thit k cng trnh xy dng, cch la chn kiu mng v su t
mng v.v... u phi da trn c s nh gi ng n sc chu ti ca nn t.
Mun cng trnh va vng chc, bn lu li va tit kim c vt liu xy dng v
hao ph nhn cng khi thi cng, nht nh khng th khng da vo cng
chu ti ca t nn c. Nh vy ni dung ch yu ca vn cng chu ti l
CHNG IV
Trang 154
g? Nh trn trnh by, khi t b trt l do ti mt trt ng sut ct vt

qu sc chng ct S ca t, nh vy r rng cn phi xt n hai yu t: sc chng
ct ca t v ng sut tip tuyn ca t do ti trng ngoi gy ra trong nn t, v
t rt ra cng ti trng ngoi cho php tc dng trn nn t.
Mun gii quyt ng n vn cng chu ti ca nn t, cn kt hp
cht ch ba bin php: Nghin cu l lun, nghin cu thc nghim v quan trc
thc t. C s l lun khi nghin cu bin dng trt l l thuyt n hi - do, hay
ni mt cch chnh xc hn l l thuyt cn bng cc hn. Theo l thuyt ny, s
ph hy n nh ca khi t l do s pht trin cc bin dng trt trong phm
vi mt vng nht nh gi l vng bin dng do, cn s mt n nh ca t ti mt
im l s xut hin bin dng trt hay bin dng do ti im thi. hiu
bit c quy lut thnh to v pht trin vng bin dng do, trc ht cn xt xem
trng thi ng sut ca t nh th no c th xy ra cc qu trnh bin dng trt
v sc chng ct ca t ph thuc vo nhng yu t no?
2. sc chng ct ca t
Sc chng ct ca t hay cn gi l cng chng ct ca t l lc chng
trt ln nht trn mt n v din tch ti mt trt khi khi t ny trt ln khi
t kia, n l yu t ch yu quyt nh i vi s n nh ca nn v an ton ca
cng trnh. Cng chng ct ca t n ph thuc vo ng sut php do ti trng
ngoi tc dng ti mt trt v vo loi t, tnh cht c l ca t.
2.1. Sc chng ct cc hn ca t, nh lut ct ca t.
2.1.1. Th nghim ct t trc tip:
P
Th nghim ct t trc tip c
tin hnh trn my ct trong phng th
nghim. Cc my ct trc tip cu to trn
1
3
c s cho mu t trc tip chu tc dng
ca mt lc, lm cho n b ct theo mt
2
Q
mt phng nh trc. S thit b
dng ct t trc tip gm mt hp ct
bng kim loi, c 2 tht c th trt ln Hnh IV-2: Dng c th nghim ct t
nhau mt cch d dng. Trong 1 tht 1) Tht trn; 2) Tht di; 3) thm
c gi yn khng cho chuyn ng, cn v giy thm.
tht kia c th chuynng song song vi
mt tip xc gia 2 tht (Hnh IV-2). cc kiu ny khc nhau tht trt c th l
tht trn hay tht di ca hp. Ty theo cch tc dng lc ct khc nhau, c th
phn my ct trc tip thnh hai loi: my ct ng bin v my ct ng lc.
Khi th nghim ct, mu t c t trong lng hp ct, vi pha trn v pha
di mu t c lt giy thm v thm.
a. i vi t ri:
CHNG IV
Trang 155
Sau khi nn mu t trn vi mt ti trng thng ng P nht nh, i cho

mu t hon ton n nh v bin dng ln. Ri em ct trc tip mu t vi ti
trng ngang tng dn n mt v tr ti a no (Q), mu t b ct hon ton. Tr
s ng sut ct ti mi im trn mt trt, khi t b trt di p lc nn c
xc nh bng cch ly lc ct chia cho din tch mt ct ca mu t.
Q
P
; tng t
=
(IV - 1)
F
F
Trong :
F : din tch tit din ngang ca mu t.
C lm nh vy, ta thc hin nhiu th nghim xc nh sc chng ct cc
i ca t ng vi mi p lc nn khc nhau (thng l 3 - 4 mu). Da vo cc kt
qu th nghim ct t, c th xy dng th ca s ph thuc gia ng sut nn
v ng sut ct (Hnh IV - 3). Qua nhiu th nghim chng minh rng thc t
ng sc chng ct ca t ri khng hn l mt ng thng, nhng ni chung
ngi ta chp nhn ng sc chng ct ca t ri l mt ng thng i qua gc
ta v nghing vi trc p lc mt gc l .
Biu thc ton hc ca th trt nh sau:
=
Trong :
S = gh = .tg
(IV - 2)
S - sc chng ct cc i ca t;
gh - ng sut ct gii hn;

- p lc nn ;
- gc ma st trong ca t.
tg
.
=
Biu thc (IV-2) l biu thc sc chng
gh
ct ca t ri do C.A.Coulomb tm ra u tin
S=
vo nm 1773 v mang tn nh lut ct ca t Hay thng gi l nh lut Coulomb. nh lut
ny c th pht biu nh sau: Sc chng ct cc
hn ca t ri l sc cn ma st, t l thun vi O
Hnh IV-3
p lc nn thng ng.
b. i vi t dnh:
'
Nh trong chng I trnh by, t dnh

(st, st, ct) khc vi t ri ch l gia
cc ht t lin kt vi nhau bi mng nc hp
+c
g
t
.
th, cc vt cht keo dnh v cc vt cht gn kt
=
gh
ximng. Do , ngay khi bin dng trt cn rt

S=
nh, t dnh cng c mt cng chng
ct nht nh. V vy, i vi t dnh, ngoi

thnh phn ma st trong ra cn c thnh phn
O
lc dnh cng tham gia vo sc chng ct ca

=c/tg
t.
Bng cc th nghim tng t nh t ri,
Hnh IV-4
CHNG IV
Trang 156
ngi ta c th s ph thuc gia ng sut ct v ng sut nn thng ng c

dng mt ng thng ct qua trc tung mt on bng c (hnh IV-4) c xc nh
theo cng thc sau:
S = gh = tg + c
(IV-3)
Trong : c - lc dnh kt n v ca t
Cc k hiu khc nh cng thc (IV-2).
Cng thc (IV-3) l cng thc ton hc ca nh lut Coulomb vit cho t
dnh v c th pht biu nh sau: Sc chng ct cc i ca t dnh l hm s bc
nht i vi p lc nn thng ng v gm hai thnh phn: lc dnh kt c khng
ph thuc vo p lc nn thng ng v . tg t l thun vi lc nn thng ng.
Ni chung vic phn chia hai thnh phn ring bit ca sc chng ct i vi t
dnh l mt vic ht sc kh khn v phc tp. Bi v bt k mt s thay i no tuy
l rt nh ca p lc nn, khng nhng ch lin quan ti phn ny hay phn kia m
lin quan ti c hai phn.
Nu ko di ng Coulomb (Hnh IV-4) gp trc honh O ti O' v chuyn
trc thnh ', ta c h trc to O' th tr s lc dnh kt c c th xc nh bng
cng thc sau:
c = . tg
(IV - 4)
Trong : : p lc dnh ngha l p lc tng ng vi tc dng ca

lc dnh trong t:
=
c
tg
(IV - 5)
Vi h trc to ny, c th biu din cng chng ct ca t nh sau:
S = gh = i.tgi
(IV - 7)
(IV - 6)
Ai
S = gh = ( + ).tg
Cn phi ch rng inh lut C.A.Coulomb
trnh by trn l nhng quan h ng thng, ch
phn nh gn ng cng chng ct ca t. Trong
thc t nhiu kt qu nghin cu cho thy quan h
gia cng chng ct S ca t v p lc php i
tuyn khng phi l ng thng m l dng ng
cong ( Hnh IV-5).
V vy, mt s tc gi kin ngh xc nh
cng chng ct ca t dnh theo cng thc sau:
Hnh IV-5
Trong : i - Gc chng ct, gc nghing ca

on thng ni gc to vi im Ai trn ng Coulomb ng vi ng sut php
i (Hnh IV- 5).
tgi - H s chng ct ca t, c th suy ra t (IV-5a) nh sau:
CHNG IV
tgi =
Tc l:
Trang 157
i b + c b
c
c
=
=
+
= tg +
i
i
i i
i
tgi = tg +
c
i
(IV - 8)
Vi cch xc nh ny, cng chng ct ca t dnh ch dng mt tham

s duy nht l gc i gp chung c yu t ma st v lc dnh li vi nhau.
Trong cc cng thc (IV-2) v (IV-3) cc i lng v c gi l cc tham s
ton hc sc chng ct ca t. Cho n nay, nh lut Coulomb vn c gi tr thc
tin nht nh i vi vic tnh ton cng chu ti v n nh ca cc khi t,
vn cn p dng rng ri trong thc t C hc t, mc d vi nhng tin b mi
trong nghin cu vn ny, thy r nhng im khng hp l ca nh lut ny.
iu cn bn l, theo Coulomb i vi mi trng thi nht nh ca t, cc tham s
v c l nhng hng s, cn theo quan im mi ngy nay th ngay vi cng mt
loi t cc tham s v c thay i ph thuc vo nhiu yu t khc nhau: nh p
lc nn, p lc nc trong l rng, cht, m, v.v....
T nhng phn tch trn, c th nhn ra rng vic xc nh cc tham s v c
bng phng php ct t trc tip trong phng th nghim sao cho ph hp vi tnh
hnh lm vic thc t ca nn t l mt vic kh khn v phc tp, bi v phng
php ny c nhng nhc im sau:
- Vic quy nh trc mt trt l mt s ty tin, khng th xem l hon
ton hp l c. Trong thc t, mu t c th b ct theo nhng mt trt khc vi
mt trt quy nh. T dn n kt qu sai lch i vi nhng t khng ng
nht, d hng v nt n, khng phn nh c ng n tnh hnh lm vic thc t
ca t nn.
- Trong qu trnh ct t, din tch mt ct cng ngy cng b i, do ng
sut ct khng phi c mt gi tr nht nh m lun lun thay i, ng sut ct ti
mt ct tp trung li cc mp mu l ch yu, ngoi ra li cn khng khng ch
c s thot nc.
- Khi th nghim t st cng, ct ht to, t phn lp, t rt yu v.v... th
khng nn dng thit b ct phng thng thng.
Tuy c nhiu nhc im nh k, nhng do u im ca phng php l
thit b, thao tc n gin. Cho nn phng php ct t trc tip hin nay vn c
p dng rng ri trong cc phng th nghim tt c cc nc trn th gii.
2.1.2. Phng php ct t gin tip bng my nn ba trc:
Khc vi trong cc thit b ct trc tip, trong cc thit b ct gin tip, mu
t khng chu mt lc ct trc tip tc dng ln m c nn bi mt t hp cc ti
trng theo chiu cc trc X, Y v Z. Cu to ca my nn 3 trc c th m t s lc
nh sau: bao gm 3 b phn ch yu l: b phn tng ti, b phn o lng v b
phn bnh chu p. B phn bnh chu p lc l mt hp hnh tr trn, cu to rt kn,
vi b mt xung quanh lm bng knh hu c c, np trn v y lm bng kim loi,
nh kha K1 c th bm vo trong bnh mt dch th d (thng l bng nc hay
CHNG IV
Trang 158
glyxrin), mu t e c bc trong mt
mng cao su mng f, t trong bnh chu p
lc nn theo ba trc. p lc nn l p lc thy
Thit b gia
5
tai ng
tnh ca dch th nn 2 = 3; pha trn v
di mu t u c lt mng thm nc.
Pistong g t trn mu t, cho php c th
1 Bung ap lc
2 Dch th
gia ti p lc nn 1 theo phng thng ng,
Mu t boc
3 trong mang cao su
kha K2 c th ng hoc m t do m bo
4 Mang cao su
iu kin thot nc hoc khng thot trong
mu t khi th nghim ct. Cc thin phn k K2
K2
biu th cho b phn o lng, dng o cc
p lc 1, 2 = 3, p lc nc l rng ca
K1
mu t, bin dng ca mu t trong qu Hnh IV-6: S my nn ba trc
trnh ct v.v.... (Hnh IV-6)
Cch th nghim c tin hnh nh sau: t mu t th nghim vo v tr,
sau bm dch c p vo bnh, lc ny tr s ng lc tc dng theo ba trc 1 = 2
= 3 v bng p lc thy tnh ca dch th. Vng trn Mohr biu din trng thi ng
sut trong trng hp ny thu v mt im trn trc . Nu gia ti trng ng P ln
Pistong th tr s ng sut chnh ln nht s l: 1 = P/F, trong F l din tch tit
din ngang ca mu t v 2 = 3 bng p lc thy tnh.
Nh trong gio trnh sc bn vt liu cho thy, khi vt liu chu p lc tc
dng nh m t trn th s ph hoi ca n khng ph thuc vo tr s tuyt i
ca cc ng sut chnh, m ph thuc ch yu vo t s ng sut chnh 1 / 3 . Nh
vy, mu t c th b trt theo mt mt no bng cch gi nguyn tr s 3 ri
p pistong tng 1 cho n khi mu t b ph hoi. Vi cch th nghim ny cn
tin hnh t nht hai mu i vi t dnh, cn t ri ch cn mt mu, vi mu th
nht gi nguyn tr s 3 khng i v tng dn p lc thng ng 1 ti khi mu
t ph hoi. Nh l thuyt vng trn Mohr, c th xy dng c vng trn Mohr
gii hn i vi mu th nht thng qua ng sut chnh ln nht 1 v ng sut
chnh nh nht 3 (vng trn c tm O' trn hnh IV - 7). Mu th hai tng tr s p
lc thy tnh ln 3 ri gi nguyn khng i, sau tng tr s p lc thng ng
cho ti khi mu t ph hoi ng vi '1. Bng cch lm tng t xy dng c
vng trn Mohr gii hn cho mu th hai v th ba. ng bao ca cc vng trn
Mohr gii hn trn l ng biu din nh lut Coulomb, v n l qu tch ca
nhng im nm trong trng thi cn bng gii hn. i vi t ct, ng ny c
dng nh mt ng thng i qua gc ta , cn i vi t dnh th n c dng
mt ng thng ct tung mt tr s bng tr s lc dnh ca t.
Khi c ng biu din nh lut Coulomb v sc chng ct th vic xc
nh cc tham s v c ging nh th nghim ct t trc tip.
Nh trnh by trn, c th nhn thy rng, thit b nn ba trc c nhiu
c im u vit nh: N khng g p mu t phi ph hoi theo mt hoc mt s
CHNG IV
Trang 159
mt phng nh trc, m cho qu trnh bin dng th tch pht trin theo tng
quan gia cc ng sut chnh, cho php xc nh ng b cc ch tiu tnh cht ca
t, iu phi c qu trnh thot nc ng thi xc nh c p lc nc l
rng v c lng nc thot ra, nn hin nay, thit b nn ba trc c khuynh hng
thay th dn cc dng c nn mt trc khng n hng v ct phng.
gh=S
=S=
'+c'
).tg
u
=(
+c
.tg
'
c'
c
O' 3'
3''O''
1'
O'''
1''
Hnh IV-7: ng bao ng sut gii hn khi th nghim ct t bng my nn ba trc
2.1.3. Thit b nn t mt trc:

V nguyn l m ni, th th nghim nn t mt trc c xy dng trn
cng nhng c s l thuyt vi th nghim nn ba trc, ch khc l ti trng nn
hng ny c gi tr bng khng. V vy th nghim ny cn gi l th nghim nn t
khng hn ch n hng.
Mu t lm th nghim c dng hnh tr vi chiu cao ln hn gp 1,5 2,0
ln ng knh. Khi th nghim, mu t c nn di mt ti trng thng ng
P1 vi gi tr tng dn trong iu kin p lc hng 2=3 =0, cho n khi mu t
ph hoi v o c gc nghing gia mt ph hy vi mt phng nm ngang l .
Nu dng vng trn ng sut Mohr biu din kt qu th nghim, th c
th thy rng, trong trng hp nn mt trc, khi 3=0 th ch c th v c mt
vng trn Mohr gii hn m thi, vng trn Mohr ny c ng knh l tr s 1 v
tip xc vi trc tung. ng bao ca Coulomb l ng tip tuyn vi vng trn ti
im m bn knh vect hp vi trc honh mt gc 2 (Hnh IV - 8). T hnh (IV 8- c) c th vit:
V:
= 2 - 900
(IV-9)
1 c 1
=
+ . sin
2 tg 2
(IV-10)
Do : c =
1 1 sin
2
cos
2tg 45 0 / 2
(IV-11)
Phng php th nghim ny ch thch hp vi loi t dnh m bin dng ph

hy khi nn mang tnh cht trt khi ti trng nn rt b, khi bin dng cha qu
10% chiu cao ca mu.
CHNG IV
a)
b)
O
Trang 160
c)
'
h
h
c=gh
O''
Hnh IV
O'
8: S th nghim nn t mt trc v vng trn Mohr gii hn tng ng
Trong cng thc (IV - 11) c cha 2 n s cha bit v c, nn mun dng
n xc nh c th trc ht phi tm bng cch o gc ca mt ph hoi. Tuy
vy, gi tr gc kh o c chnh xc trn mu t, do gi tr ca c tnh theo
cng thc (IV - 11) cng khng c chnh xc. Ring trong trng hp i vi t
st thun ty chu tc dng ct nhanh khng thot nc, th gc ma st trong c th
xem bng khng v lc cng thc (IV - 11) dng xc nh c ca cc t ny
rt gn ch cn l:
1
(IV-12)
2
Nu ch tnh cht ca cc t st thun ty, cng chng ct ch l do
lc dnh kt to thnh th biu thc ton hc vit cho nh lut ct s l:
c=
1
(IV-13)
2
V gi tr ca n c th xc nh trn th ca vng trn Mohr gii hn
bng cch v mt ng thng song song vi trc honh v tip xc vi vng trn
Mohr gii hn nh cao nht ca n (Hnh IV - 8c - ng gch t qung).
2.2. Cc yu t nh hng n sc chng ct ca t:
tnh ton cc nn cng trnh v mt chu ti v n nh, ngoi iu kin
c l thuyt ng dng thch hp, cn cn phi c cc ch tiu chnh xc v cng
chng ct ca t.
Nh trong chng I gii thiu, cc loi t trong thin nhin c cu to
bn thn phc tp, nn cng chng ct ca t khng phi l mt i lng c
nh, m sc chng ct ca t l mt c trng c tnh cht thay i ty theo nh
hng ca nhiu yu t khc nhau. c c nhng s liu tnh ton ng tin cy,
khi th nghim xc nh c trng y, cn phi c gng lm sao cho cc iu kin th
nghim phn nh c ng n tnh hnh lm vic thc t ca t hin trng.
Thc t cho thy rng, cng mt loi t st, nhng khi th nghim trong nhng
iu kin khc nhau (tnh hnh thot nc, tnh hnh gia ti,....) cho kt qu khc
nhau rt xa. i vi t ct, khi th nghim trong nhng iu kin khc nhau nh
th, cng cho nhng kt qu khng ging nhau, nhng mc chnh lch khng ln
lm nh cc loi t st.
S=c=
CHNG IV
Trang 161
S d c cc kt qu khc nhau nh vy l v, cng chng ct ca t ph

thuc vo nhiu nhn t rt phc tp, sau y ta xt n cc nhn t ch yu nh
hng n sc chng ct ca t.
2.2.1. nh hng ca p lc nc l rng trong t:
Mt trong nhng yu t quan trng nh hng n sc chng ct ca t l
p lc nc l rng, p lc nc l rng ny gn lin mt cch cht ch vi tnh
hnh tng ti, tnh hnh thot nc v qu trnh c kt ca t, lm cho cc tham s
sc chng ct v c khng cn l nhng hng s theo quan im ca Coulomb na.
Nh bit, yu t lm cho t cht ln v do cng chng ct ca n
ngy cng tng trong qu trnh c kt l p lc c hiu. Xut pht t quan im
K.Tezaghi kin ngh b khuyt cng thc (IV-3) ca Coulomb bng cch a vo
y p lc c hiu (-U) thay cho tng ng sut , ng thi thay cc tham s sc
chng ct v c ca Coulomb bng cc tr s ' v c' ng vi trng hp khi p lc
c hiu c tch ra khi tng ng sut, v cng thc ton hc biu din nh lut
chng ct c vit di dng sau:
(IV-14)
S = gh = ( - U) tg' + c'
Chnh v th, nn phng php ct t ny c gi l phng php ng sut
c hiu. Thit b th nghim y l thit b nn ba trc. Khi th nghim, bng b
phn o p, i vi mi mu th nghim u xc nh c p lc nc l rng U
ng vi khi mu t bt u b ct. Da vo cc gi tr ng sut 1, 3 v U thu
c, ta tnh cc gi tr (1 - U) v (3 - U), trn c s cc kt qu tnh ton c, v
ra cc vng trn Mohr gii hn ng vi cc ng sut c hiu tc dng trn cc mu
t (ng nt t hnh IV-7). Cui cng, ni lin cc vng trn ny bi mt ng
bao gn ng nh mt ng thng, da vo ng ny c th xc nh c cc
gi tr ' v c'.
Theo A.Cazagrande ngh phn bit sc chng ct ca t th nghim
theo ba s : ct nhanh, ct chm v ct nhanh c kt.
Ni dung c bn ca phng php ct nhanh [c k hiu theo s UU]*:
l nhm lm sao cho trong qu trnh th nghim, nc l rng khng thot c ra
ngoi, mu t khng c c kt di cc ti trng tc dng ln n v cht ca
t khng tng ln so vi cht ban u. thc hin c yu cu , khi ct t
vi my nn ba trc, vi nc y hp K2 cn c ng kn trong sut qu trnh
th nghim, cn th nghim trn my ct trc tip, th c ti trng nn v ti tng ct
u phi c tng ln tc thi cho mu t b ct m nc l rng khng thot
ra. C th nhn xt rng, trong thc t khi ct nhanh vi my ct trc tip, th d
thao tc c thnh tho n u cng kh bo m cho nc l rng hon ton khng
thot ra ngoi. Cc thng s sc chng ct t th nghim ny k hiu u, cu.
Phng php ct chm [c k hiu l s CD]*: Cn bo m cho nc
l rng thot ra ngoi, mu t c c kt y di cc ti trng tc dng ln n
v cht ca t tng ln n mc ti a m c th t n di cc ti trng
y. Mun vy, khi th nghim bng my nn ba trc, vi nc K2 cn lun lun
CHNG IV
Trang 162
m trong qua trnh ct t, cn khi dng my ct trc tip, th cn cho mu t

hon ton c c kt di ti trng nn thng ng, sau tng ti trng ct ln rt
chm. Cc thng s sc chng ct ca th nghim ny thng k hiu , c.
Phng php ct nhanh c kt [c k hiu l s CU]*: l phng php
trung gian gia 2 phng php ni trn. Khi th nghim ct t theo phng php
ny vi my nn 3 trc, vi thot nc K2 cn m trong qu trnh tng ti trng
hng, cn sau , khi tng ti trng nn th ng vi li. Khi dng my ct trc tip
th nghim th cn cho mu t c hon ton c kt di tc dng ca ti
trng nn, sau tng ti trng ct ln tht nhanh. Cc thng s sc chng ct k
hiu l cu, ccu.
Vic phn chia cc trng hp khc nhau ca sc chng ct, c mt ngha
thc t ln. Khi xc nh cc tham s v c nh gi sc chu ti v n nh ca
nn cng trnh, cn phi chn phng php th nghim no phn nh ng vi tnh
hnh lm vic ca t nn trong thc t.
R rng l bn chng ct ca t bt k ph thuc ch yu vo p lc
nc l rng tn ti lc xy ra ph hoi. p lc l rng d c th c to ra do cc
ng sut trc tip tc dng vo t v c xu hng thay i th tch t trong khi ct.
Mt khc, p lc l rng d thng b tiu tan do thot nc. Tc tiu tan p lc
l rng d, v t bn chng ct c th pht trin hin trng th ph thuc
ng k vo tnh thm v kch thc ca khi t chu nh hng ca ng sut ct.
Chng cng ph thuc vo tc tc dng ca ng sut; mt s thay i rt chm
ca ng sut tc dng ln khi t c tnh thm km khng th to ra cc p lc l
rng no ln hn so vi trng hp ng sut tc dng nhanh trong t c tnh thm
nc cao. Cc nhn xt ny l c s nh gi bn chng ct trong cc bi ton
thc t hoc la chn phng php th nghim ct ph hp vi bi ton.
Trong phn ln cc trng hp, ct v cui si vi h s thm ln hn
khong 10-4cm/Sec, c tnh thot nc ln d lm tiu tan p lc l rng do tc
dng ca ti trng trn mng, nn ngi ta b qua nh hng ca p lc nc l
rng n sc chng ct ca t ct. Tuy nhin, cng c nhng trng hp phi ch
n p lc nc l rng khi xc nh sc chng ct l: Khi nh gi n nh ca
mt khi ct nm kh su so vi mt nc t do hoc khi ct c cha mt lng ht
nh no , nu ng sut tc dng rt nhanh v khi khi ct c kch thc ln, th
ng sut c th to ra p lc nc l rng m n khng th tiu tan nhanh duy
tr bn chng ct. Trong cc trng hp , xt n p lc nc l rng (U), trn
c s biu thc chung ca Coulomb cn phi xc nh sc chng ct ca ct nh
kin ngh ca K.Terzaghi:
S = ' = ( U ).tg
(IV-14)
Gc ma st trong () th vn cn phn bit () ng vi trng hp ct chm

v (cu) ng vi trng hp ct nhanh c kt.
Trong t nhin, phn ln t ht mn cha mt lng nc ng k; kh
nhiu t l gn nh bo ha hay bo ho hon ton. V vy bn ca t bo ho
l vn thc tin quan trng cho n nay, vn cn kh khn trong vic o lng
*UU: Unconsolidated
Undrained
Undrained; CD: Consolidated
Drained; CU: Consolidated
CHNG IV
Trang 163
xc nh p lc nc l rng (U) trong thc hnh mt cch rng ri; mt khc thc
t th s phn phi, s chuyn ho gia p lc hu hiu (ht) v p lc nc l rng
khng n gin nh l thuyt c kt thm ca K.Terzaghi m cn ph thuc nhiu
yu t (p lc nc ban u, bn kt cu,v.v...). V vy hin nay trong thc hnh
ngi ta vn s dng rng ri cc biu thc xc nh sc chng ct gii hn ca t
theo Coulomb (IV-3) v theo l thuyt (c kt thm) K.Terzaghi (IV-14), nhng ch
khi la chn cc c trng sc chng ct ca t (,c) ph hp vi s ca bi
ton.
- Khi gia ti nhanh v t hon ton khng thot nc (UU), th t st bo
ho khng c ma st trong (u=0), sc khng ct hon ton do lc dnh sinh ra, ta
gi l sc khng ct khng thot nc ( max = S u = c u = 1 ).

2
- Khi gia ti chm [CD], vi t st c kt thng, sc khng ct hon ton
do ma st trong, cn lc dnh c=0 (vi t qu c kt , ta vn c c>0, nhng c
tng i nh).
- Khi gia ti c kt chm, ct nhanh [CU], sc khng ct c xc nh cu>0
v ccu >0 .
2.2.2. nh hng ca thnh phn khong, hnh dng v cp phi ht t:
i vi t ct, th hnh dng v cp phi ht t ng mt vai tr quan
trng, ht cng to u v hnh dng cng g gh th cng chng ct cng ln.
i vi t st, th trong cc yu t ni trn yu t thnh phn khong c nh hng
ln hn c v chnh thnh phn khong quyt nh chiu dy v nht ca lp
nc mng mng bao quanh ht t, do m n nh hng n lc dnh v cng
chng ct ca t st.
2.2.3. nh hng ca m:
i vi t ct, nh nhiu th nghim cho thy rng, gc ma st trong ca
t trng thi kh v khi m t khc nhau rt t (vo khong 10 - 20), nn nh
hng ca m n cng chng ct ca t ct c th b qua. Cn i vi t
dnh (st), khi m cng tng, th chiu dy lp nc mng mng s cng ln,
cht cng nh lc dnh gia cc ht gim xung v do cng chng ct s b
i. Vai tr ca m vi cng chng ct c mt ngha c bit quan trng
cc t st thun ty. Nh trnh by phn trn, cc t ny, cng chng
ct hon ton ph thuc vo lc dnh, ch khng ph thuc vo p lc. Do , nu
t c m khp ni ging nhau, th c th xy ra tnh hnh cng chng ct
khng thay i theo chiu su ca lp t.
Cc kt qu th nghim ca Gio s N.N.Maslov cho thy rng khi m
tng ln th gc ma st trong v lc dnh kt c s gim xung theo quy lut ng
cong. Do sc chng ct ca t cng yu i rt nhiu. Kt lun ny mt ln na
c chng minh bng cc ti liu th nghim t ca gio s Hough. ng khng
nh rng, i vi tt c cc loi t st, sc chng ct cc hn gim khi m tng
CHNG IV
Trang 164
ln. l c tnh th hin rt r rt ca tt c cc vt th phn tn ni chung v ca

t ni ring.
2.2.4. nh hng ca cht ban u :
cht ban u ca t cng l mt
e
yu t nh hng n sc chng ct ca t,
nhng vai tr nh hng ca n ch th hin
ct ri
cc t ct m thi. C th nhn thy rng, vi
cc t ct cht th lc ma st v lc hc gia egh
ct cht
cc ht vi nhau u ln. Do m cng
chng ct ca cc t ny ln. Cn i vi cc
t ct ri th tri li cc lc ma st v lc hc
gia cc ht vi nhau u b v do m
Hnh IV-9a
cng chng ct ca cc t ny s b hn.
iu ng ch y l, nu t ban
u trng thi cht, th trong qu trnh ct,
p
t ngy cng ri ra, h s rng ngy cng
ct cht
tng dn v tin ti mt tr s gii hn gi l
egh. Ngc li, nu cng mt loi t y,
cv
nhng ban u trng thi ri th trong qu
ct ri
trnh ct t ngy cng cht dn, h s rng
ca n ngy cng gim i v cui cng tin
n tr s egh ni trn (Hnh IV-9a). iu ny
cng c th hin trong nghin cu mi

Hnh IV-9b
quan h gia gc ma st trong v mc bin
dng () ca t. Vi mt loi t ct nhng hai mu c trng thi khc nhau,
mt mu ct cht, mt mu ct ri. Sau em th nghim nn ba trc ta s xc
nh c gc nh hnh (IV-9.b).
Vi ct cht, ban u gc t gi tr cc i l P (n thng l gi tr bo
co t th nghim nn ba trc, do thng k hiu l tc vi tc l vit tt ca
Triaxial compression). Tuy nhin, c ct cht v ct ri (cng loi ct, ch khc v
cht) s cng gi tr cv (cv c ngha l th tch mu t sau khng thay i Constant Volume) mt bin dng cv kh ln. Tu thuc cht v p lc ln mu
t P c th ln hn cv t 080, thm ch cn hn. Vi ct ri, P=cv.
Gc c tnh theo nghin cu ny khng c ghi chp y , an ton trong
thit k nn chn cv
2.2.5 nh hng ca ti trng tc dng:
Cng chng ct ca t ph thuc vo ng sut php tuyn do ti trng
ngoi gy ra, khi ng sut php cng ln th cng chng ct ca t s cng ln,
y l iu khc bit quan trng ca t so vi cc loi vt liu xy dng khc.
2.3. T bin ca t st v s nh hng ca n n cng chng ct:
CHNG IV
Trang 165
T bin l s tng dn cc bin dng th tch v bin dng hnh dng ca vt

liu theo thi gian trong iu kin nhit , ti trng,v.v...khng thay i. Khi xt
n vn c kt ca cc t st, trong chng III cp n vn , s tng dn
bin dng ln ca chng do nh hng tnh nht ca khung kt cu, tc l ni
n t bin ca t y trong iu kin nn ln mt chiu. y, t bin ca cc t
st s c xt n trong iu kin khi t chu ti trng ct.
T bin ca cc t st khi chu ct gn vi s tng dn bin dng hnh dng
ca khung kt cu c tnh nht theo thi gian. Tuy vy, nh nhiu th nghim cho
thy, khng phi vi bt k ln no ca ti trng, trong t st cng xut hin
hin tng y. M ch khi no ng sut ct vt qu mt gii hn nht nh, t st
mi th hin tnh t bin.
Nhiu th nghim chng t rng, quan h gia bin dng tng i ca
mu t theo chiu ngang di cc ti trng ct khc nhau vi thi gian t l mt
ng cong nh hnh (IV-10).
C3
C2
b3
B
A
O
a)
b2
b3
oo
b1
b2
b1
b)
Hnh IV - 10
T hnh (IV-10a) c th nhn thy rng, khi cn b th mu t c mt bin

d
=0, tc l tnh t bin lc ny cha th
dng tc thi, sau tc bin dng
dt
hin c, khi ti trng ct ln hn mt gii hn nht nh, th sau bin dng tc
thi, t chuyn sang mt giai on c trng vi s gim dn ca tc bin dng
d
, v gi l giai on t bin khng n nh (on AB trn hnh IV-10a). Tip ,
dt
d
t chuyn sang giai on t bin n nh vi
=const (on BC). V cui cng,
dt
khi bin dng c gi tr qu ln, th mu t b ph hoi (on CD), gii hn ni trn
gi l thm t bin, cng tng ti trng ct ln qu trn thm t bin, th s ph hoi
ca mu t cng xy ra sm.
Cn c vo cc ng cong quan h - t trn c th thy, cng chng
ct khng gi nguyn mt gi tr c nh, tri li, gim dn theo thi gian. Da vo
cc im b1, b2 v b3 ng vi lc t bt u ph hoi di cc ti trng 1, 2 v 3
khc nhau, c th v c biu quan h - t nh trn hnh (IV-10b). T biu
ny d dng nhn thy rng, ban u, ngay lc mi tng ti trng, cng chng
CHNG IV
Trang 166
ct ca t c gi tr ln nht, k hiu 0. Tip , thi gian ct cng ko di, th

cng chng ct ca t cng gim i, cui cng tin n mt gii hn n nh,
gi tr n nh c gi l cng chng ct lu di ca t, hay cn gi l
gii hn bn vng lu di ca t khi trt.
Theo M.N.Goldstein th s d trong t xut hin bin dng t bin v bn
vng lu di gim dn theo thi gian l do tnh cht bin dng v bn vng ca
t khng ng u cho nn s ph hy cc mt tip xc gia cc ht khng phi
cng mt lc. Ni no m sc chng ct yu nht cc mt tip xc s b ph hy
trc, v c nh vy, s ph hy ny s gy nh hng n cc ht bn cnh v dn
dn hnh thnh trt, " trt" pht trin thnh mt trt. Cc kt qu th nghim
cho hay rng, s gim sc chng ct ca t gy nn bi s ph hy cc mt tip
xc dn v s xoay hng li cc ht dt thng c kt thc trong giai on t
bin u tin, tc l trong giai on t bin tt dn v trong giai on t bin n
nh, trong khi s ph hy cc mt tip xc do vn tip din v c b tr bng
s xut hin cc mt tip xc mi.
Cc gi thuyt gii thch hin tng cng chng ct gim dn theo thi
gian ca cc tc gi u da trn c s l lun v cc lin kt trong t dnh. Nh
bit, ngoi yu t ma st, cng ca t dnh cn ph thuc vo cc lin kt keo
v lin kt cng gia cc ht, hn na khi ph hoi th cc lin kt cng kh hi
phc, cn cc lin kt keo th hi phc c mt phn hoc ton b. Khi ct t th
cc lin kt cng b ph hoi v khng hi phc li, cn cc lin kt keo th b ph
hoi dn dn. Trong qu trnh , cc ht t, ban u sp xp lung tung, dn dn
hng theo phng ct, do lm cho cng chng ct ngy cng gim xung.
Cng chnh nh l lun v cc lin kt trong t st ny, cho php gii thch
v sao trn ng quan h - t c hnh thnh giai on t bin khng n nh. Lc
ny, ng thi vi hin tng mt s lin kt b ph hoi, trong t xy ra tnh hnh
mt s lin kt mi hnh thnh. Qu trnh ny cng tip din th s n lc s lin
kt b ph hoi tng ng vi s lin kt hi phc v ng quan h - t chuyn
sang giai on t bin n nh. Nu ti trng ct ln hn thm t bin, th tip theo
, trong t s lin kt b mt i s nhiu hn so vi s lin kt mi hnh thnh v
cui cng, t s b ph hoi.
Nu mun ct t cho n b ph hoi tc thi, th phi ng thi khc phc c
lc ma st v lc nh bao gm cc lin kt cng v lin kt keo, do cn c ti
trng ct 0 ln. Nu thi gian ct t lu hn, th do s sp xp li ca cc ht, nn
cng chng ct ca t gim i v ti trng cn thit lm cho mu t b
ph hoi cng b i. Thi gian ct t cng lu, th ti trng cn thit cng b v
cui cng tin n gi tr bng .
Tuy nhin, khng phi bt k t no cng th hin tnh cht gim cng
khi ko di thi gian ct nh trn, t ct chng hn, khng th hin tnh t bin khi
ct. i vi cc t st c tnh t bin r rng khi chu nn, vi thi gian ct ln,
cng chng ct khng nhng khng gim m cn tng ln. Mt s tc gi cho
rng, t bin khi ct ch th hin cc t st yu, t thm v c m cao.
CHNG IV
Trang 167
3. Trng thi cn bng gii hn ti mt im trong nn

t v iu kin cn bng gii hn mohr - coulomb
3.1 Trng thi cn bng bn v trng thi cn bng gii hn ti mt im bt
k trong nn t:
Cng chng ct S ca t xc nh theo cng thc (IV-2) v (IV-3) ca
Coulomb l cng m t c th pht huy trn mt mt phng ang xt. Nu
im M nm trng thi cn bng bn (n nh) khi:
< S = tg v
< S = tg + c
Cn im M trng thi cn bng gii hn khi :
= S = tg v
(IV-15)
= S = tg + c
(IV-16)
Trn biu v theo h trc to - , cc iu kin (IV-15) v (IV-16)

c biu din bi v tr ca im c to v ng vi cc ng sut tc dng
trn mt phng ang xt. Nu im y nm thp hn ng biu din cng
chng ct ca Coulomb, th t trn mt phng y trng thi cn bng bn, chng
hn nh im c v d trn hnh (IV - 11). Trng thi cn bng gii hn s ng vi v
tr ca nhng im nm trn ng biu din cng chng ct ca Coulomb, v
d im a v b trn hnh (IV-11).
g
.t
S=
b
a
a)
tg+
.
= =
b)
Hnh IV-11: a) i vi t ri; b) i vi t dnh
xc nh iu kin n nh chng ct ca t ti mt im, cn ch

rng, qua im y c th v v s mt phng v trng thi ng sut ti im c
biu din bng mt vng trn ng sut Mohr. Cn c vo nhng iu va nhn xt
trn, c th thy rng, ti im ang xt, t ch c th trng thi cn bng bn khi
vng trn ng sut Mohr tng ng vi im nm thp hn ng biu din
cng chng ct ca Coulomb (hnh IV - 11b, nt t qung). Nu t ti im
trng thi cn bng gii hn v bt u b ph hoi, th vng trn ng sut
Mohr s tip xc vi ng biu din cng chng ct ca culng ti mt im
(Hnh IV - 11b nt lin). Vng trn ng sut Mohr biu din trng thi ng sut ca
im M, lc ny c gi l vng trn Mohr ng sut gii hn.
3.2 iu kin cn bng gii hn Mohr - Coulomb.
CHNG IV
Trang 168
Xt mt nn t ct chu ti trng trn b mt v mt mt phng ab i qua

im M bt k trong nn t y (hnh IV-12), gi tng ng sut tc dng ti im M
l 0, 0 c th phn tch thnh ng sut php v ng sut tip .
a)
m
ch t phn
nh
III g
t tr
m
ch t phn
nh
I g
Z 1
/4-/2
zy
y
yz
b)
K
o
45-/2
O' H
3
Z
I'
1
Hnh IV - 12
Nh trn trnh by, ti mt im M bt k khi din chu lc thay i th
v cng thay i, v theo Mohr - coulomb khi thay i th sc chng st S ca
t ti im cng thay i. Nu gi gc gia ng sut tng cng 0 v ng sut
php tc dng ti im M l gc lch , th c th nh gi trng thi n nh
chng ct ca t ti im M ang xt thng qua gc lch ny.
Chn h trc to - song song vi phng ca ng sut chnh 1, 3 tc
dng ti im M. V ln trn biu ny ng biu din sc chng ct ca t
theo Coulomb trng thi ng sut ti im M trong trng hp bi ton phng, c
th biu th bng vng trn ng sut Mohr v vi cc ng sut chnh 1 v 3 ca n
(hnh IV-12b). Mt phng ab i qua im M v lm vi phng ca ng sut chnh
nh nht 3 mt gc bng , nu khng phi l mt trt th im K trn vng trn
Mohr ng vi mt phng y s nm thp hn ng chng ct ca Coulomb, on
thng OH s biu din ng sut php tc dng trn mt phng ab, cn on HK th
biu din ng sut tip trn mt phng y (hnh IV - 12.b), v t hnh (IV-12.b) ta
c:
tgHOK =
HK
=
OH
( IV-17)
ng thi cng l tang ca gc lch trn hnh (IV-12a), nn c th
ni rng gc HOK biu din gc lch gia ng sut php v ng sut 0. Mt

khc, cng c th thy rng, vi cc im trn vng trn Mohr ng vi cc mt
phng khng phi l mt trt, gc lch b hn gc ca ng biu din chng
ct ca Coulomb ( < ).
T nhng im trnh by trn, c th i n kt lun rng, nh gi trng
thi n nh chng ct ca t ti mt im bt k, c th dng khi nim gc lch
gia ng sut php tc dng trn cc mt phng i qua im ang xt v tng ng
T s
CHNG IV
Trang 169
sut 0 tc dng trn im y. t ti im y t ti trng thi cn bng gii hn

khi gc lch ln nht max bng gc ma st trong ca t, khi im K trn
(hnh IV-12b) s trng vi im I v gc 2=/2+. Ta c:
max =
(IV-18)
iu kin (IV-18) c th vit di mt dng khc, trong max c biu

din qua cc ng sut chnh 1 v 3 trn vng trn Mohr:
1 3
3
O' I
2
Sin max =
(IV-19)
=
= 1
OO' 1 + 3 1 + 3
2
V vy, iu kin cn bng gii hn ti mt im ca cc loi t ri (thng

c gi l iu kin cn bng gii hn Mohr - Coulomb) c th biu din bng
cng thc sau:
1 3
1 + 3
(IV-20)
+ Trng hp t dnh:
i vi trng hp t dnh, ko di
ng Coulomb S=.tg+c gp trc honh
O ti O" ng thi thay lc dnh bng p lc
dnh t pha v p dng hon ton nh i
O''
vi t ri.
Lc ny:
1 3
IO'
sin max =
=
O" O + OO' 1 + 3 + 2
Hay sin =
1 3
1 + 3 + 2
c
tg
+c
tg
.
S=
Sin =
45-/2
O'
c=c/tg
(IV-21)
(IV-22)
I'
Hnh IV-13
Cng thc(IV-22) l iu kin cn bng gii hn Mohr - Coulomb vit cho t dnh.
Sau khi bin i, cng thc (IV - 22) c th vit di dng tng qut nh sau:
+ 3
3
1
- tg . 1
=c
. 1
cos
2
2
(IV - 23)
Cng thc (IV - 23) l cng thc tng qut, ni ln iu kin cn bng gii hn ti
mt im bt k trong nn t. i vi t ri c = 0.
T cng thc (IV - 22), sau mt s bin i n gin, cng thc ny tr thnh
1 .(1 - sin) = 3 .(1 + sin)+ 2.c.cos
Chia hai v cho (1-sin) ta c:
CHNG IV
1 = 3 .
v ch rng:
Trang 170
1 + sin
cos
+ 2.c.
1 sin
1 sin
1 + sin
cos
= tg2(450 + ) v
= tg(450 + )
1 sin
2
1 sin
2
Do : 1 = 3tg2(450 +/2 )+ 2c.tg(450 + /2)

T cng thc ( IV - 20) ca t ri:
sin =
1 3
1 + 3
Ta c: 1sin + 3sin = 1 - 3
1 (1 sin ) = 3 (1 + sin )
1 = 3.
1 + sin
1 sin
Do : 1 = 3 .tg 2 (450 + / 2)
Nh vy, cc iu kin cn bng gii hn ti mt im bt k trong nn t
cc iu kin (IV -20) v (IV - 22) c th vit di dng sau:
i vi t ri:
1 = 3 . tg2(450 +
)
2
(IV - 24)
i vi t dnh:
)+ 2c .tg(450 + )
(IV - 25)
2
2
Da vo cc biu vng trn Mohr kt hp vi ng biu din cng
chng ct ca Coulomb trn cc hnh (IV - 12 v IV - 13), c th xc nh c v
tr ca cc mt trt i qua im M ang xt t cc quan h hnh hc trn c th kt
lun rng, ti mi im trong nn t t ti trng thi cn bng gii hn, th c mt
mt trt i qua lm vi phng ng sut chnh ln mt nht gc (45 -/2), ng
thi c mt mt trt th hai i qua v lm vi mt trt th nht gc (90 - ).
Mt khc theo l thuyt sc bn vt liu ta c cc quan h sau:
1 = 3 .tg2(450 +
1, 3 =
max
z + y
2
z y

2
z y
=
2
2
+ yz
(IV - 26)
+ 2yz
(IV - 27)
Trong z, y v yz=zy l cc ng sut thnh phn php tuyn v tip tuyn

thuc bi ton phng.
CHNG IV
Trang 171
4. xc nh sc chu ti ca nn t
Nh mc (2.3.2.2) trong chng III trnh by ba giai on lm vic ca
nn t di tc dng ca ti trng tng dn (Hnh IV - 14)
c im ca giai on th nht l gia ln S ca t nn v ti trng P c
quan h gn nh ng thng. Lc ny bin dng ca t ch yu l bin dng ln
theo chiu thng ng, do kt qu ca s gim th tch l rng gia cc ht t. Giai
on ny c gi l giai on nn cht ca t.
a)
pA(pgh(I)) pgh(II) p (kG/cm )
b)
c)
2
3
d)
S (mm)
Hnh IV-14
c im ca giai on th hai l, ln S tng nhanh dn, gia S v p
khng cn quan h ng thng na. t khng nhng b nn cht m cn xut hin
hin tng trt ln nhau gia cc ht t, s trt ban u thng xy ra i vi
nhng im mp mng, ti nhng ni t t ti trng thi cn bng gii
hn, ngha l ng sut php v ng sut tip (ng sut ct) tha mn iu kin.
S = gh= .tg + c
(IV -28)
Trong : ,c - l gc ma st trong v lc dnh n v ca t

gh, - ng sut tip v ng sut php trn mt phng c xt.
Nu tip tc tng p, s trt s pht trin ra nhiu im ri hnh thnh mt
vng trt. V vy, giai on th hai gi l giai on hnh thnh cc vng trt cc
b (Hnh IV-14c).
Theo V.G.Berzantev, u giai on ny di y mng bt u hnh thnh
mt li t hnh nm. cht ca t trong nm ln hn vng t xung quanh.
Nu ti trng p tip tc tng th cc vng bin dng do s lan rng ra ri ni
lin vi nhau, to nn mt khu vc trong t b ph hoi (Hnh IV-11d). Khu
vc ny c gii hn bi mt trt.
II
th ln ca mng tng nhanh t
Khi ti trng P bt u ln hn tr s p gh
ngt. Nm t dnh lin vi y mng coi nh mt chnh th v cng vi mng di

chuyn xung pha di. Cui cng t trt theo mt trt v tri ln trn mt, nn
t hon ton b ph hoi v mt kh nng chu ti. Giai on th ba xy ra nhanh
chng v gi l giai on ph hoi nn.
CHNG IV
Trang 172
Hin tng t tri ch xy ra i vi trng hp mng nng t trn nn t

tng i cht. Cn i vi nhng trng hp khc, nh mng nng t trn nn t
do mm, t xp, mng su, v.v... th lc nn b ph hoi, t khng tri ln. S
ph hoi ca nn t c th hin bng nhng ln rt ln.
I
l ti trng tng ng vi s kt thc ca giai
Ti trng gii hn th nht p gh
on nn cht v s xut hin ca vng bin dng do. Cn ti trng gii hn th hai
II
l ti trng tng ng vi ranh gii gia giai on trt cc b v giai on ph
p gh
hoi nn.
I
C th nhn xt rng, v mt cng th ti trng gii hn th nht p gh
l
an ton, v cho ti khi p t ti gi tr s , t nn vn trng thi nn cht, cha

ch no b ph hoi, ln ca mng cng tng i nh. Cn tnh cht ca ti
II
th khc hn. Ch cn p ln hn tr s l nn t s
trng gii hn th hai p gh
II
nhanh chng b ph hoi, kh nng chu ti ca n s mt i. V vy p gh
chnh l ti
trng ph hoi ca nn t hay cn gi l ti trng cc hn.

V vy, khi thit k cc cng trnh, cn phi tnh ton sao cho ti trng ca
cng trnh truyn ln nn c mt tr s no phi nh hn tr s ti trng cc hn
I
II
v ln hn mt t tr s ca ti trng gii hn ban u (p gh
). Mt ti trng cng
p gh
trnh nh vy th nn c th chu c, c th m bo cng trnh hot ng bnh
thng v lu di. Ti trng gi l kh nng mang ti ca nn t hay cn gi l
sc chu ti ca nn.
V l lun, c rt nhiu phng php khc nhau xc nh sc chu ti ca
nn t. Tuy vy, tt c cc phng php c th phn thnh ba hng gii quyt
nh sau:
- Hng th nht, bao gm cc phng php gn ng, bng cch gi thit
trc mt trt ri t xc nh ti trng cc hn.
- Hng th hai, l hng da vo l lun cn bng gii hn thun ty gii
quyt vn . Cc phng php theo hng ny cng xc nh tr s ti trng cc
hn.
- Hng th ba, p dng l thuyt ca vt th bin dng tuyn tnh kt hp
vi iu kin cn bng gii hn xc nh ti trng gii hn ban u ca nn t.
Sau y, s gii thiu cc phng php tnh ton theo cc hng trn m trong thc
t thng p dng.
4.1. Phng php tnh ton da vo l lun nn bin dng tuyn tnh kt hp
vi iu kin cn bng gii hn ( da vo s pht trin cu vng bin dng
do).
Nh phn trn ni, s bin dng ca nn t chia lm ba giai on; giai
on nn cht, giai on bin dng trt v giai on ph hoi hon ton. Trong giai
on trt lin h gia bin dng v ti trng khng cn l tuyn tnh na. V th
phng php tnh ton ny ch ng khi t nn cn nm trong giai on th nht.
CHNG IV
Trang 173
V phng php tnh ton ny ch xc nh c tr s ti trng gii hn ban u, ri

t suy ra sc chu ti ca nn. Khi dng phng php tnh ton ny cn ch ti
hai gi thit sau: Lc dnh ca t c thay th bng p lc t pha ( gi l p lc
c
v h s p lc hng ca t bng nhau theo mi
dnh) vi cng
tg
hng v bng 1 (v trng thi cn bng gii hn ca t tng ng vi trng thi
do ca vt rn, cho nn h s n hng thng ly bng 0,5 v nh vy h s p
lc hng =
= 1.
1
zmax
4.1.1. Xc nh ranh gii vng bin dng do.

Nu ti mt im trong nn t, ng sut ct vt qu sc chng ct ca t,
th t ti im s b trt v mt sc bn, ngha l im ri vo trng thi
bin dng do. Nu c nhiu im nm trong trng thi bin dng do, th s hnh
thnh mt vng bin dng do. Vng bin dng do thng xut hin u tin di
mp y mng, v pht trin rng ra, cng nh xung theo chiu su khi ti trng p
tng dn. C th nhn xt rng, nhng im nm ngoi vng ny th hon ton n
nh, nhng im nm trong vng ny th hon ton mt n nh, cn nhng im
nm trn ng bin gii ca vng bin dng do th trng thi cn bng gii hn.
Nh vy, chiu su ca vng bin dng do c lin quan n ti trng ngoi tc
dng.
b
p-.h
q=.h
q=.h
Xt trng hp ti trng
phn b u p tc dng trn
hnh bng c chiu rng b (hnh
IV-15). Ti trng q = h l ti
3
1
trng quy i ca lp t t y
2
M
mng tr ln (h l su t
mng, l dung trng ca t
Hnh IV-15: S tc dng ca ti trng hnh bng
t y mng n mt t).
Ti mt im M su z k t y mng, ng sut thng ng zbt do

trng lng bn thn t gy nn tnh theo cng thc:
zbt = (h + z )
(IV - 29)
Nh trong chng II bit, ng sut chnh do ti trng ngoi gy ra ti im

M xc nh theo cng thc:
1,3 =
p h
(2 sin2)
(IV - 30)
Trong : 2 - Gc nhn y mng t M.

Nh vy k c trng lng bn thn ca t, th cc ng sut chnh ti M
c xc nh theo cng thc sau y:
CHNG IV
1 =
p .h
. (2 + sin2) + .(h + z)
3 =
p .h
. (2 - sin2) + .(h + z)
Trang 174
(IV -31)
Nu im M trng thi cn bng gii hn th 1 v 3 phi tho mn iu

kin (IV - 23) tc l:
+3
1 1 3
.
tg . 1
=c
cos
2
2
(IV- 32)
Thay tr s 1 v 3 cng thc (IV - 31) vo iu kin cn bng gii hn

(IV - 32) ta c:
p h
p h
sin 2 sin (
2 + .h + .z ) = c.cos
hoc: z =
p .h sin 2
c
(
2) h cot g
.
sin
(IV-33)
(IV - 34)
Phng trnh (IV - 34) cho tr s su z ca im M bt k nm trn ng

ranh gii ca vng bin dng do. su z l hm s ca gc nhn 2. Mun tm
chiu su ln nht ca vng bin dng do th phi da theo phng php tm cc tr
dz
= 0 , ta c:
ca hm s xut pht t iu kin
d
dz p h cos 2
=
.2(
1) = 0
sin
d
.
(IV - 35)
(IV - 36)
2
Do vy, chiu su ln nht ca vng bin dng do c xc nh theo cng
T ta gii c: 2 =
thc :
zmax =
p .h
c
.(cot g + ) h cot g
2
(IV - 37)
Gii phng trnh (IV - 37) theo p s c cng thc xc nh ti trng pmax
tng ng s pht trin ca vng bin dng do ti su zmax:
pZmax =
cot g +
2
(z max + h +
c
cot g) + h
(IV - 38)
4.1.2 Xc nh ti trng gii hn ban u (pA):

N.P.Puzreski (nm 1929) l ngi u tin gii bi ton nu trn v p
dng tnh ti trng pA tng ng vi zmax = 0, tc l khi vng bin dng do ch
va mi bt u xut hin hai mp y mng:
CHNG IV
pA = .h.
cot g + +
cot g +
.c.ctg
2+
Trang 175
(IV - 39)
cot g +
2
2
Ti trng PA tnh theo cng thc (IV - 39) l ti trng rt an ton, v vng
bin dng do va mi bt u pht sinh, nn t hon ton c kh nng chu ti.
I
Thc t cho thy rng, nu ly ti trng gii hn ban u p gh
ng vi pA th qu
thin v an ton, cho nn mt s tc gi khc ngh "ni" thm phm vi pht trin
ca vng bin dng do.
a)
b)
c)
zmax
zmax
zmax=0
Hnh IV-16: Cc quy nh khc nhau v mc pht trin ca vng bin dng do:
a) theo N. P. Puzrvxki; b) theo N. N. Maxlov ; c) theo I. V. Yaropolxki
T li gii tm ra zmax c th thy rng, khi cc vng bin dng do dn dn

pht trin, th im y ca vng bin dng do (tng ng vi zmax) chy trn
mt vng trn qu tch i qua 2 mp ca y mng vi mt gc nhn 2 =

2
Hnh (IV-16a).
Theo N.N. Maslov ngh ly zmax = b.tg v quy nh ny c ngha l
khng cho php vng bin dng do lan vo phm vi bao gm gia hai ng thng
ng i qua mp y mng (Hnh IV-16b), v ti trng pZmax lc ny s xc nh
theo cng thc:
c
)
.tg
+ .h
cot g + / 2
(b.tg + h +
pZmax =
(IV-40)
I.V.Yaropolxki cho vng bin dng do pht trin ti su ln nht vi

zmax =

b
. cot g ( ) v ti trng pZmax tng ng:
2
4 2
b

c
. cot g( ) + h +
.tg
2
4 2
pZmax =
+ .h
cot g +
2
(IV-41)
CHNG IV
Trang 176
Lc ny cc vng bin dng do ni lin vi nhau, v vy ti trng xc

nh theo cng thc ca Yaropolxki tng ng vi vi trng thi ca nn t bt u
II
mt n nh. C th coi l ti trng gii hn p gh
, tc l ti trng gii hn ca
nn. Cn ti trng xc nh theo cng thc N.N.Maslov c th coi l ti trng cho
php.
Nhn chung, cc phng php da vo l lun nn bin dng tuyn tnh kt
hp vi iu kin cn bng gii hn, u c mt khuyt im chung, v bn thn
cha ng mu thun: Khi hnh thnh vng bin dng do th nn khng cn l
mi trng bin dng tuyn tnh na v vic dng cc cng thc ca l thuyt n
hi tnh ng sut tr nn khng hp l. Do kt qu tnh ton ch gn ng. S
chnh lch cng ln nu cc vng bin dng do cng pht trin rng.
Ngoi ra, cng cn nhiu kin ph phn gi thit h s p lc hng =1 l
khng hp l. Mt s tc gi nh: V.A.Florin, M.V.Malusev, v.v... xt trng
hp 1. Gorbunov - Poxaov cn xt ti c nh hng ca tnh nhm ca y
mng i vi hnh dng cc vng bin dng do.
Tuy vy, nu cc vng bin dng do rt nh, c th coi nh khng ng
k, v cn c vo mc chnh xc yu cu ca cng trnh thc t, th iu gi nh
rng, t l na khng gian bin dng tuyn tnh c th chp nhn c.
Nh vy trong tnh ton thit k cng trnh, tu thuc vo quy m, tm quan
trng ca cng trnh m ngi thit k s chn mt tr s zmax thch hp.
Theo tiu chun thit k nn nh v cng trnh TCXD 45-78 nc ta, vic
tnh ton nn t theo trng thi gii hn th hai ch thc hin c khi trong t
cha xut hin bin dng do, hoc cc khu vc bin dng do cn rt nh. Ngi ta
qui nh rng nu su pht trin ca khu vc bin dng do khng qu 1/4 chiu
rng b ca y mng bng, th bin dng ca nn c th kim tra theo cng thc
tnh ln ca l thuyt nn bin dng tuyn tnh. C ngha l, khi tnh ton bin dng
ca nn theo cng thc tnh ln ca l thuyt nn bin dng tuyn tnh, khi p lc
trung bnh tc dng ln nn di y mng do ti trng ngoi gy ra, khng c
vt qu p lc tiu chun Rtc(t/m2) tc dng ln nn tnh theo cng thc:
Rtc =
m m
m1 .m 2
.Pb / 4 = 1. 2
K tc
K tc
c
.
b / 4 + h + cot g + h
cot g + / 2
(IV-42)
tin vic s dng v xt n nh hng ca tng hm, Rtc c vit di

dng sau:
Rtc =
m1m2
. A.b. + B.h. '+ D.c tc '.h0
K tc
(IV-43)
Trong :
m1, m2 - ln lt l h s iu kin lm vic ca nn t v h s iu kin
lm vic ca nh hoc cng trnh c tc dng qua li vi nn ly theo bng (IV-1).
CHNG IV
Trang 177
Ktc - h s tin cy, tu thuc vo phng php xc nh cc c trng tnh

ton ca t.
- Khi da vo cc kt qu th nghim trc tip cc mu t ti ni xy dng
th Ktc = 1, nu theo ti liu gin tip, dng cc bng da vo kt qu thng k th
Ktc = 1,1.
b - cnh b (b rng) ca y mng (m);
h - chiu su t mng;
', - trng lng th tch t nm pha trn v di chiu su t mng (t/m3)

ctc - tr tnh ton ca lc dnh n v ca t nm trc tip di y mng (t/m2);
h0 = h - ht : chiu su n nn tng hm (m), khi khng c tng hm ly bng
khng.
ht.d - chiu su t mng tnh i k t nn tng hm bn trong nh c tng
hm, tnh theo cng thc:
h td = h 1 h 2 .
kc
(IV-44)
h1 - chiu dy lp t pha trn y mng (m)

h2 - chiu dy ca kt cu sn tng hm
kc - Tr tnh ton trung bnh ca trng lng th tch ca kt cu sn

tng hm (t/m3).
Bng IV- 1: Tr s ca m1, m2
H
s
Loi t
H s m2 i vi nh v cng trnh c s
kt cu cng vi t s gia chiu di ca
4
1,5
1,2
1,4
1,3
1,1
1,3
1,2
1,1
1,3
Ct bi : - Kh v t m
1,2
1,0
1,2
1,1
1,0
1,2
t hn ln c cht nht l st v t
st c st B 0,5
1,2
1,0
1,1
Nh trn c st B > 0,5
1,1
1,0
1,0
t hn ln c cht nht l ct v
t st, khng k t phn v bi
1,4
Ct mn : - Kh v t m
- No nc
No nc
CHNG IV
0 , 25
cot g + tc / 2
(IV - 45a)
tc
B=1+
D=
Trang 178
cot g
tc
(IV - 45b)
+ tc / 2
cot g tc
(IV - 45c)
cot g tc + tc / 2
Trong : tc: gc ma st trong tiu chun ca t nn ti y mng.

Cc tr s A, B v D l hm ph thuc vo gc tc , tra bng (IV-2).
Bng IV - 2: Tr s A, B v D
Tr s tiu chun
ca gc (gc ma
0,00
0,03
0,06
0,10
0,14
0,18
0,23
0,29
0,36
0,43
0,51
0,61
0,72
0,84
0,98
1,15
1,34
1,55
1,81
2,11
2,46
2,87
3,37
3,66
1,00
1,12
1,25
1,39
1,55
1,73
1,94
2,17
2,43
2,72
3,05
3,44
3,87
4,37
4,93
5,59
6,35
7,21
8,25
9,44
10,84
12,50
14,48
15,64
3,14
3,32
3,51
3,71
3,93
4,17
4,42
4,69
5,00
5,31
5,66
6,04
6,45
6,90
7,40
7,95
8,55
9,21
9,98
10,80
11,73
12,77
13,96
14,64
st trong
tc (o)
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30
32
34
36
38
40
42
44
45
CHNG IV
Trang 179
V d IV - 1: xc nh p lc tiu chun di y mng hnh bng rng 1,6m; t

su 1,2m trn nn t st c = 1,98 t/m3; tc = 240 v Ctc = 0,16 kG/cm2; st B
=0,3?
Trnh t tnh ton nh sau: Cn c vo loi t tra bng (IV-1) ta c
m1=1,2 v m2=1,1
Cn c vo tr s ca tc = 240 c th tra trong bng (IV - 2) tm A, B v
D; A = 0,72; B = 3,87; D = 6,45 v Ktc=1,1.
Theo cng thc (IV - 43) c th tnh c Rtc:
Rtc =
1,2x1,1
[(0,72.1,6 + 3,87.1,2).1,98 + 6,45.1,6] = 26,068T / m 2
1,1
4.2 Phng php tnh ton da vo l thuyt cn bng gii hn:

Tnh ton sc chu ti ca nn t da vo l thuyt cn bng gii hn l
nhm m bo bn v tnh n nh ca nn t. Vic tnh ton ny trc ht dng
l thuyt cn bng gii hn, xc nh ti trng gii hn ( pgh) gy ph hoi nn
hon ton, ri sau chia ti trng gii hn cho h s an ton K > 1, ta s nhn c
tr s sc chu ti ca nn:
p
[p] = gh
(IV-46)
K
Nh bit, khi t ti mt im t ti trng thi cn bng gii hn th
s xy ra hin tng trt cc b . Nu ti trng tc dng tng ln dn th hin tng
trt cc b cng pht trin, cc mt trt cc b s ni tip nhau, dn dn to thnh
nhng mt trt lin tc trong vng t trng thi cn bng gii hn. Khi phn tch
tnh hnh trng thi ng sut ti mt im trong t, i n mt nhn xt rng cc
mt trt hp vi phng ca ng sut chnh ln nht mt gc bng (450 - / 2 ).
Mt khc cn ch rng, phng ca ng sut chnh ti mi im trong t cng
thay i tu theo v tr ca im . Nh vy vi nhng iu kin bin khc nhau,
mt trt cng s c hnh dng khc nhau. Ngha l v tr v hnh dng ca mt trt
l do iu kin ca mi bi ton c th quyt O
Y
nh m khng th t gi thit trc mt trt.
z
Hn na, khi ti trng vt qu ti trng gii
yz
hn ban u th gia ng sut v bin dng
zy + yzydy
khng cn tun theo lin h bc nht na, cho
dz
y
nn n lc ny khng th dng cc cng thc
y + y dy
y
zy
dy
ca l thuyt nn bin dng tuyn tnh gii
yz + z yzdz
quyt bi ton c.
z dz
z +
Nguyn l ca phng php tnh ton
z
Z
da theo l thuyt cn bng gii hn l, xt
trng thi cn bng tnh v cn bng gii hn Hnh IV-17: S ng sut tc
ca mt phn t t, da vo vic gii h cc dng i vi phn t t trong
phng trnh vi phn cn bng tnh v iu kin trng hp bi ton phng.
cn bng gii hn ti mt im, xt trng thi
CHNG IV
Trang 180
ng sut ti cc im trong vng trt. Do c th xc nh hnh dng mt trt

mt cch cht ch v tm ra ti trng gii hn.
Trong trng hp bi ton phng, hy xt mt phn t t c cha im M
trong h trc ta vung gc y,z, chiu phng ca Oz hng theo chiu tc dng
ca trng lng (Hnh IV-17). Phn t t c cnh dy v dz, chu tc dng ca y,
z, yz v trng lng bn thn.
Trng thi cn bng ca phn t t c biu th bi hai phng trnh cn
bng tnh v mt phng trnh cn bng gii hn sau y:
z yz
=
(IV - 47a)
+
z
y
yz
z
y
y
=0
(IV - 47b)
2
y ) + 4. yz
2
z + y + 2c. cot g )
= sin2
(IV - 47c)
Vi cc iu kin bin c th, gii h phng trnh trn vi n s cho php

xc nh c ti trng gii hn v dng ng trt.
H phng trnh cn bng trn y do F.Kotter ra ln u tin, t nm
1903, nhng cha c phng php chung gii.
4.2.1 Phng php ca Prandtl - Rankine - Reisner:
Vi quan im, ti trng cng trnh truyn xung nn t rt ln m kch
thc ca mng li b. Do s nh hng ca trng lng bn thn t n hnh
dng ng trt v tr s ca ti trng gii hn l khng ng k, khi c th b
qua nh hng ca trng lng bn thn t ( =0) n gin ho bi ton.
H. Ressner (1925) dng li gii ca W.Rankine v L.Prandtl gii bi
ton sau y ( Hnh IV-18). Trn on AB chu tc dng ti trng thng ng vi
cng p, yu cu dng mng li ng trt, xc nh trng thi ng sut ca
nn v ti trng hng thng ng q tho mn iu kin nn nm trong trng thi
cn bng gii hn. Kt qu ca li gii c th chia nn t thnh ba vng (Hnh IV18). Vng I nm ngay di on AB, theo li gii ca W.Rankine th khi nn t b
mt n nh, t b y t trn xung vng ny c gi l vng p lc ch ng.
Kt qu thu c hai h ng trt lm vi ng thng ng mt gc (/4-/2).
Ti vng III, khi nn b mt n nh, t trong vng b y t di ln trn do y> z
( vng p lc b ng), theo li gii ca ca W.Rankine thu c hai h ng trt
lm vi ng thng ng mt gc (/4+/2).
Ti vng II: Nm 1920 L.Prandtl gii bi ton ny vi iu kin = 0, tc
l coi t nh khng c trng lng. Ti trng gii hn thng ng xc nh theo
cng thc ca L. Prandtl c dng:
p gh = (q + c. cot g).
1 + sin . tg
.e
c. cot g
1 sin
(IV - 48)
CHNG IV
Trang 181
,c- L gc ma st trong v lc dnh n v ca t;

q - l ti trng hng;
e - c s logarit t nhin.
Cng thc trn c th vit gn l:
pgh = Nq.q + Nc.c
(IV - 49)
Trong :
Trong :
Nq =
1 + sin .tg
.e
1 sin
Nc = ( Nq-1)cotg
Theo li gii ca L.Prandtl, ng

trt c dng nh hnh (IV - 18). Trong
vng II h ng trt bao gm, h ng
trt th I l nhng ng xon Logarit c
im cc ti mp mng v xc nh theo
phng trnh:
/2
b
Pgh
q=.h
III
/4+/2
tg
/4/2
II
r = r0 . e , Cn h ng trt th
II l nhng on thng xut pht t im A.

Hnh IV-18
Nm 1938, Novtvxev pht trin
cch gii ca L.Prandtl gii quyt trng
hp ti trng nghing.
P
4.2.2. Phng php V.V.Xclovxki:
Nm 1942, V.V.Xclovski l ngi
u tin ng dng phng phng php s
Pgh
q=.h
gii gn ng h phng trnh vi phn
trn ca F.Kotter cho bi ton phng c xt
Y
b
n trng lng bn thn ca t ( 0).
y l s ng gp v cng to ln trong
vic pht trin v vn dng l thuyt cn
Z
bng gii hn, nghin cu, nh gi s n
nh ca nn t, ca cc mi dc v tnh
Hnh IV-19
ton p lc t ln tng chn.
tin s dng V.V.Xclovxki tnh cho cc trng hp khc nhau v
trnh by kt qu di dng cc bng tnh sn.
Cng thc ca V.V.Xclovxki ch dng c cho cc mng t nng
h
( <0,5) v lc c th thay lp t trong phm vi su t mng h bng ti
b
trng bn q = h. Sau y l cc trng hp thng gp:
a: nn t chu ti trng thng ng, lch tm (Hnh IV - 19)
Ti trng gii hn trong trng hp ny c tnh theo cng thc sau:
CHNG IV
Trang 182
pgh = pT .(c + q.tg)+ q

Trong :
(IV - 50)
pT : h s khng th nguyn ph thuc vo YT v , tra bng (IV-3)

YT =
q . tg + c
.y
Vi: 0 y b
(IV - 51)
T cng thc (IV-50), ta suy ra cc trng hp c bit sau:

+ Khi mng t trn mt t dnh ( h=0, c0) th:
pgh= pt .c
(IV 52)
Trong : pT ph thuc vo YT =
.y
Khi mng t trn t ct ( c=0, q 0, h/b< 0.5)

pgh =q(pT .tg+ 1)
Trong : pT =
q. tg
(IV - 53)
.y
Bng IV- 3: Tr s ca pT
()
YT
0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
9,0
3,5
4,0
4,5
5,0
5,5
6,0
10
15
20
25
30
35
40
6,49
7,73
6,95
7,17
7,38
7,56
7,77
7,96
8,15
8,33
8,50
8,67
8,84
8,34
0,02
9,64
10,20
10,80
11,30
11,80
12,30
12,80
13,20
13,70
14,10
14,50
11,0
12,5
13,8
15,1
16,2
17,3
18,4
19,4
20,5
21,4
22,4
23,3
24,3
14,8
17,9
20,6
20,1
25,4
27,7
29,8
31,9
34,0
36,0
38,0
39,9
41,8
20,7
27,0
32,3
37,3
41,9
46,4
50,8
55,0
59,2
63,8
67,3
71,3
75,3
30,1
43,0
53,9
64,0
73,6
82,9
91,8
101,0
109
118
127
135
143
46,1
73,8
97,1
119
140
160
179
199
218
237
256
275
293
75,3
139
193
243
292
339
386
432
478
523
568
613
658
V d IV - 2: Xc nh biu ti trng gii hn i vi trng hp t nn c =

1,9t/m3; = 250 v c = 5 T/m2; mng rng 4m, t su 1,8 m?
CHNG IV
Trang 183
V ti trng gii hn c biu hnh thang nn ch cn tnh tr s ca cng

ti trng ti hai mp mng, tc l khi y = 0 v y = 4m.
Trong trng hp ny:
q = . h = 1,9 . 1,8 = 3,42 T/m2
Vi: y = 0 v YT = 0; tra bng (IV - 3) c pT=20,7; do :
pgh = 20,7 .(5 + 3,42 . 0,465) + 3,42 = 139,6 T/m2
Vi y = 4 ta c: v YT =
1,9
. 4 = 1,15; tra bng (IV - 3) v dng
3,42 . 0,465 + 5
php ni suy, ta c: pT = 33,8

Do :
pgh = 33,8 .(5 + 3,42 . 0,465)+ 3,42 = 225,8 T/m2
b. Nn t chu ti trng nghing, lch tm (hnh IV - 20):
Thnh phn thng ng ca ti trng gii hn (pgh) trong trng hp ny c
xc nh nh sau:
pgh = N..y + Nq..h + Nc.c
Trong : N, Nq, Nc- cc h s sc
chu ti ca t ph thuc vo gc ma st
trong ca t v gc nghing ca ti
trng, ly theo bng (IV - 4).
(IV - 54)
P
q=.h
Thnh phn nm ngang gh ca ti

trng gii hn xc nh theo cng thc:
Pgh
gh = pgh . tg
(IV - 55)
gh
Biu ti trng tnh theo cng thc
Hnh IV-20
(IV - 54) c dng hnh thang, cc tr s ca
pgh ti im y = 0 v y = b c tnh nh sau (b: chiu rng ca mng hnh bng)
Z
p gh( y =0 ) = Nq..h + Nc.c

p gh( y =b ) = p gh( y =0 ) + N..b
IV - 56
Hai thnh phn thng ng v nm ngang ca tng hp lc ti trng gii hn

xc nh theo cc cng thc sau y:
pgh =
1
.(pgh(y=0) + pgh(y=b)).b
2
IV - 57
gh = pgh.tg
i vi trng hp ti trng lch tm nh trn (c hai trng hp a v b)
thc ra nu mun tnh ton sc chu ti ca nn cho cht ch th khng nhng ch
kim tra tr s pgh v p, m cn phi kim tra c im t ca ti trng na (im t
ca pgh phi trng vi im t ca p do ti trng ngoi tc dng. Nhng theo li
CHNG IV
Trang 184
gii ca V.V.Xcolovxki th ti trng gii hn pgh ch c mt im t nht nh vi

lch tm egh:
b 2 . p gh ( y = b ) + p gh ( y =0 ) 3
.
(IV-58)

3 p gh ( y = b ) + p gh ( y =0 ) 2
Thc t th im t ca p v pgh rt c th khng trng nhau, nh vy vic
kim ton theo cng thc (IV - 46) cng khng chnh xc lm. Trong trng hp
c th dng phng php c tnh quy c gii quyt.
egh =
V d IV - 3: Kim tra n nh ca nn t ct c = 1,8 t/m3; = 300 di mt

mng hnh bng c chiu rng bng 6m, t su 1,5. Ti trng tnh ton c im t
cch trung im y mng mt on e = 0,5m v gm hai thnh phn: Thnh phn
thng ng P = 150 T/m, thnh phn nm ngang T = 26,5 T/m.
- Tnh gc nghing ca ti trng tnh ton:
= arctg
T 26,5
=
= 0,176 = 10 0
P 150
- Xc nh ti trng gii hn theo gc nghing , Cn c vo tr s v , c

th xc nh tr s ca cc h s tnh ton theo bng (IV-4):
Nq = 12,90
N = 7,64
- Dng cng thc (IV-58) tnh tr s thnh phn thng ng ca ti trng

gii hn p gh ( y=0 ) v p gh ( y= b ) ti hai mp cnh y mng.
pgh(y=0) = 12,90 1,8 1,5 = 34,8 (T/m2)
pgh(y=b) = 12,90 1,8 1,5 + 7,64 1,80 6 = 117,3 (T/m2)
- Hp lc pgh ca hai thnh phn thng ng xc nh nh sau:
34,8 + 117,3
Pgh =
.6 = 456,3 (T/m)
2
- Tnh lch tm ca ti trng gii hn theo cng thc (IV-60)
6 2.117,3 + 34,8 3
e gh =
= 0,54m
3 117,3 + 34,8 2
Nh vy, lch tm tnh ton v lch tm gii hn gn bng nhau, c th

so snh Pgh v P theo K:
Pgh 456,3
K=
=
= 3,04
P
150
Bng IV-4: Tr s ca Nq, Nc v N
Nq
10
15
20
25
30
35
40
45
1,57
2,47
3,94
6,40
10,70
18,4
33,30
64,20
134,50
CHNG IV
10
15
20
25
30
35
40
45
Nc
N
Nq
Nc
N
Nq
Nc
N
Nq
Nc
N
Nq
Nc
N
Nq
Nc
N
Nq
Nc
N
Nq
Nc
N
Nq
Nc
N
Nq
Nc
N
6,49
0,17
1,24
2,72
0,09
8,34
0,56
2,46
6,56
0,38
1,50
2,84
0,17
11,0
1,4
3,44
9,12
0,99
2,84
6,88
0,62
1,77
2,94
0,25
14,90
3,16
5,56
12,52
2,31
4,65
10,00
1,51
3,64
7,27
0,89
2,09
3,00
0,32
20,7
6,92
9,17
17,50
5,02
7,65
14,30
3,42
6,13
11,00
2,15
4,58
7,68
1,19
2,41
3,03
0,38
Trang 185
30,2
15,32
15,60
25,40
11,10
12,90
20,60
7,64
10,40
16,20
4,93
7,97
21,10
2,92
5,67
8,09
1,50
2,75
3,02
0,43
46,20
35,16
27,90
38,40
24,38
22,80
31,10
17,40
18,10
24,50
11,34
13,90
18,50
6,91
10,20
13,20
3,84
8,94
8,49
1,84
3,08
2,97
0,47
75,30
86,46
52,70
61,60
61,38
42,40
49,30
41,78
33,30
38,50
27,61
25,40
29,10
16,41
18,70
21,10
9,58
13,10
14,40
4,96
8,43
8,86
2,21
3,42
2,88
0,49
133,50
236,30
96,40
95,40
163,30
85,10
84,10
109,50
65,40
64,40
70,58
49,20
48,20
43,00
26,75
35,75
24,86
25,40
24,40
13,31
16,72
15,72
6,41
10,15
9,15
2,60
3,78
2,70
0,50
4.2.3. Phng php Brzantxev.

V.G.Brzantxev p dng phng php ca V.V.Xclovxki xc nh ti
trng gii hn phn b u (thc cht l tr s trung bnh cng ti trng gii
hn) khi lc tc dng ng tm, i vi c trng hp bi ton phng v bi ton
khng gian.
im tin b trong phng php ny l vic xt ti hin tng thc t tn ti
nm t di y mng. Trong nhiu cng trnh nghin cu bng th nghim nn t
tc gi quan st thy s hnh thnh ca nm t ny. l mt b phn ca t
nn dnh lin vi y mng nh mt th thng nht. S hnh thnh ca nm t c
th gii thch nh sau: Khi mng ln, n c khuynh hng lm chuyn dch t sang
hai bn. Nhng v gia y mng v t c ma st, cng nh trong t c ma st v
lc dnh nn c mt phn t khng di chuyn c. Cho nn khi t dnh lin
vi mng v ngy cng b p cht vo thnh nm t. Nm t hnh thnh do nhiu
yu t nh: nhm ca mng, su ca mng, cht ca t, tnh cht ca ti
trng,v.v... trong ch yu l do s ma st gia y mng v t nn, cng nh
tnh ma st v dnh kt gia cc ht t. Hnh dng ca nm t gn ging nh hnh
tam gic cn vi cnh y l chiu rng y mng, gc nh thng c tr s
khong 600-900. Trong phm vi ca nm, t b nn cht hn t xung quanh.
CHNG IV
Trang 186
Nhiu cng trnh nghin cu chng t rng, nm t c tc dng lm tng sc chu

ti ca nn t.
V.G.Brzantxev d trn nhiu nghin cu thc nghim kt hp phng
php ca V.V.Xclovxki tnh ton v a ra c nhng ng trt tng
i n gin nhng xp x nh nhng ng trt xc nh bng tnh ton ng thi
a ra li gii thc dng xc nh c ti trng gii hn ca nn t cho c bi
ton phng v bi ton khng gian.
a) Trng hp mng nng:
h
b
Qua th nghim thy rng i vi mng nng ( < 0,5 ), t nn b ph hoi

theo kiu t b trt v tri ln mt.
* Bi ton phng: cc ng trt c dng nh hnh (IV-21)
Nm t c dng hnh tam gic cn, hai gc y bng
trong khu vc abc

4
v a'b'c', h ng trt th nht bao gm cc ng thng xut pht t a v a', h
ng trt th hai l nhng cung ca ng xon lgart c phng trnh:
3
Trong :
b ( 4 ).tg 4
rs =
.e
2
- gc qut ca rs so vi ad.
(IV-59)
on db v d'b' hp vi ng nm ngang mt gc bng ( 45o / 2 )

b
Sau
khi
l
l
Pgh
gii h phng trnh
q=.h
q=.h
vi phn cn bng
gii hn i vi d /4/2
d'
/4/2
/4 a'
a /4
v
tng on, s xc
rs
nh c trng thi
b
b'
ng sut ln lt ti
c
d, b, a v c (cng
Z
nh vy, i vi d',
Hnh IV-21: S tnh ton i vi trng hp bi
b' v a') do tnh
ton phng, mng nng.
c tr s ng sut
php v tip ti a, c v a'. Gi thit rng ng sut gia cc im a, c v a', c phn b
theo ng thng v coi nm t nh mt vt rn trng thi cn bng tnh hc di
tc dng ca ti trng gii hn pgh.b, trng lng nm t v cc ng sut trn hai
cnh ac v a'c, V.G.Brzantxev tm c cng thc xc nh ti trng gii hn
trung bnh pgh:
pgh = A0..b + B0.q + C0.c
(IV-60)
trong : q = .h
A0, B0, C0 - cc h s ca sc chu ti, tra bng (IV-5) ph thuc vo .
CHNG IV
Trang 187
Bng (IV-5): Tr s ca A0, B0 v C0
()
16
18
A0
1,7
2,3 3,0 3,8 4,9 6,8 10,8 14,3 39,8 26,2 37,4 50,1 77,3 10,3 159,6
B0
4,4
5,3 6,5
C0
11,7 13,2 15,1 17,2 19,8 23,2 31,5 38
H s
20
22
24
26
30
32
34
36
38
40
42
44
46
9,8 12,3 19,3 24,7 32,6 32,6 54,8 72 98,7 137,2 195
47
47
70 84,7 108,8 141,2 187,5
V d IV-4. Xc nh ti trng gii hn ca nn t di y mng cng hnh bng

rng 4m, t su 1,5m, nn t l st c = 1,8 T/m3, = 220, c = 1 T/m2.
Trnh t tnh ton:
Vi = 220, tra bng (IV-5) c cc tr s A0 = 3,8 ; B0 = 8,0 v C0 = 17,2.
Theo cng thc (IV-62)
pgh= 3,8.1,8.4 + 8.1,8.1,5 + 17,2.1 = 66,1 T/m2
*Bi ton khng gian: i vi mng trn t nng, s tnh ton c dng
nh hnh (IV-22).
Nu ct mng bng mt mt phng thng ng i qua tm y mng th thy
nm t c hnh tam gic cn vi gc y bng 45o. ng trt cng chia lm hai
on khc nhau. on db v d'b' l cc on thng nghing mt gc bng
( / 4 / 2 ) so vi ng nm ngang. Cc gc bac v b'dc u l gc vung. on
bc v b'c l nhng ng xon lgart c phng trnh:
rs =
a 2
cos
trong :
.e
3
.tg .
4 2 2
(IV-61)
a - bn knh mt y mng
- gc qut ca rs so vi ab
Sau khi gii h
phng trnh vi phn cn
bng gii hn i vi
tng on v gii phng
trnh cn bng tnh ca
nm t nh i vi bi
ton phng, s tm c
cng thc tnh ton ti
trng gii hn trung bnh
ca nn t di y
mng trn t nng.
q=.h
/4/2
q=.h
Pgh
/4
/4
/4/2
a'
/2
/2
rs
b'
b
c
Z
Hnh IV-22: S tnh ton i vi trng hp bi

ton khng gian, mng trn t nng.
pgh = Ak..a + Bk .q + Ck.c
(IV-62)
d'
CHNG IV
vo .
Trang 188
Trong : Ak, Bk v Ck - cc h s sc chu ti, tra bng (IV-6) ph thuc
i vi mng c y l hnh vung V.G.Brzantxev ngh p dng cng

thc (IV-62) mt cch gn ng nh sau:
b
p gh = A k .. + B k .q + C k .c
2
(IV-63)
Trong : b - l cnh ca y mng

Bng IV-6: Tr s ca Ak, Bk v Ck
()
16
18
20
22
24
Ak
4,1
5,7
7,3
9,9
14 18,9 25,3 34,6 48,8 69,2 97,2 142,5 126
Bk
5,5
6,5
8,5 10,8 14,1 18,6 24,8 32,8 45,5 64 87,6 127 185
Ck
12,8 16,8 20,9 24,6 29,9 36,4 45 55,4 71,5 93,6 120 161 219
H s
26
28
30
32
34
36
38
40
b. Trng hp mng su va (0,5 < h/b < 2)

i vi nn t tng i cht ( cho khi nn b ph hoi th t tri ln
mt) nhng th nghim chng t rng, nu su t mng tng ng h/b tng
dn th hnh dng ca ng trt cng thay i, ng trt l nhng ng cong
i ln pha mt t theo dc ln, ch khng thoi nh trng hp mng nng.
Ch ti khi gn mt t th mi c mt on thoi v cui cng gp mt t di mt
gc bng ( / 4 / 2 ) (trng hp bi ton phng, hnh IV-23a). Lp t trong
phm vi t mng tng i dy, cho nn khng th dng phng php n gin
thay tc dng ca n bng mt ti trng phn b u q = .h nh trc c. Qua
nghin cu cc tc gi u thy rng, ng sut tc dng trn mt Oy khng phi l
thng ng m l nghing. l tc dng qua li gia cc lp t pha trn v pha
di y mng. Chnh v vy m hnh dng ng trt pha di y mng cng
thay i so vi trng hp mng nng (V.G.Brzantxev v V.A.Iarotsenco)
* Bi ton phng: S tnh ton
nh hnh (IV-23a). Cng thc tnh ton c
dng:
pgh = A..b
(IV-64)
/4/2
Trong : A - h s ti trng, ph
thuc vo v h/b, tra trong bng (IV-7).
II
d'
d
b
III
/4
c
Hnh IV-23a
/4/2
b'
CHNG IV
Trang 189
Bng IV-7: Tr s ca A
()
h/b
0,5
26
14
28
30
32
34
36
17,5 22,5 29,2 41,7 52,7
38
40
42
44
46
72
98,5
137
200
285
1,0
21,3 29,4 34,8 45,2
59
79,5 105,3 146,2 204
295
412
2,0
36,3 48,5 58,9 76,2
99
138
472
667
* Bi ton khng gian: Cng vi phng

php trn, V.G.Brzantxev gii quyt
trng hp mng trn c ng knh y mng
bng 2a. Ti trng gii hn tnh theo cng thc
sau:
pgh = A'k ..a
(IV-65)
177
o
=42
1100
1000
900
100
800
V d IV-5:
Cng vi nn t st nh v d IV-5,
tnh ti trng gii hn i vi trng hp mt
mng c y l hnh vung, c cnh bng 4m,
t su 1,5m.
600
Vi = 220 theo bng (IV-6), Ak = 9,9 ;

Bk = 10,8 ; Ck = 24,6.
331
Ak'
1200
Trong : A'k - h s sc chu ti ly

theo biu (hnh IV-23b)
242
=40
o
o
=38
700
o
=35
500
400
300
200
=32
100
0
0,5
1,0
o
o
=30
o
=26
1,5
2,0
h
2a
Hnh IV-23b: Biu xc nh
Theo cng thc (IV-63):
4
p gh = 9,9.1,8. + 10,8.1,8.1,5 + 24,6.2
2
pgh = 89,6 (T/m2)
V d IV-6 : t nn l ct mn c = 1,9 t/m3 v = 300
Tnh sc chu ti gii hn ca nn t di y mng bng rng 6m, t su
12m.
- y l trng hp bi ton phng vi
h 12
=
= 2 ; Tra bng (IV-7) vi =
b 6
300
c A = 58,9, do : pgh = A..b = 58,9.1,9.6 = 672 (T/m2)
V d IV-7: Vi iu kin a cht nh v d (IV-6). Tnh sc chu ti gii hn ca
nn t di mt mng trn c ng knh bng 6m, t su 12m.
CHNG IV
Trang 190

y l trng hp bi ton khng gian. Tr s ca su t mng tng i
h
= 2; Tra biu (IV-23) c A'k = 240.
2a
6
Theo cng thc (IV-65): p gh = 240.1,9. = 1.370 (T/m2)
2
4.2.4. Phng php K.Terzaghi:
S tnh ton ca
b
K.Terzaghi l vn dng
nhng ng trt nh
q=.h
q=.h
p
trng hp = 0, ng
/4/2
/4/2
/4/2
/4/2
thi c ch n s tn
ti ca nm t m
K.Terzaghi gi thit l
hnh tam gic cn vi gc
Z
y bng cho ph
hp vi cc kt qu ca
Hnh IV-24: S tnh ton i vi bi ton
th nghim nn (hnh IVphng ca K.Terzaghi
25). Nm t phi khc
phc p lc b ng ca t trong khu vc cn bng gii hn hai bn v dnh kt
cht vi y mng, cc mt trt trong vng (II) v (III) c xc nh tng t nh
trong phng php ca Reisner.
Trn c s nhn nh nh vy, K.Terzaghi a ra cng thc tnh ti trng
gii hn trng hp bi ton phng nh sau:
.b
+ N q ..h + N c .c
p gh = N .
(IV-66)
2
Trong : N, Nq v Nc - Cc h s sc chu ti, ph thuc vo gc ma st
v tnh theo biu (hnh IV-25).
Ngoi ra K.Terzaghi cn a ra cc h s kinh nghim vo cng thc (IV-66)
tnh ti trng gii hn trong trng hp bi ton khng gian.
- i vi mng vung c cnh l b:
pgh = 0,4.N..b + Nq..h + 1,3Nc.c
(IV-67)
- i vi mng trn c bn knh R:

pgh = 0,6.N..R + Nq.h + 1,3.Nc.c
(IV-68)
CHNG IV
o
40
Trang 191
Nq
N
30
Nc
o
20
10
60
50
40
30
20
10
20
Nc , Nq
40
60
80
Hnh IV-25: Biu tra N, Nq v Nc
V d IV-8 : Tnh sc chu ti ca nn t st c =1,8 (t/m3), = 220, c = 1

(T/m2) di tc dng ca mng hnh bng c b rng l 4m, t su 1,5m.
Vi = 220 tra th (IV-25) c: N = 6 ; Nq = 8 v Nc = 19.
Theo cng thc (IV-66):
p gh = 6.
1,8.4
+ 8.1,8.1,5 + 19.1 = 62,2 (T/m2)
2
4.2.5. Phng php P..Evkimov - C.C. Goluskevit:

P..Evkimov v Goluskevit dng phng php v tnh ti trng gii
hn hnh bng tc dng trn nn t ng nht. Phng php ny thng c dng
trong cc cng trnh thu li. Ni dung ca phng php P..Evkimov l xc
nh ti trng gii hn, P..Evkimov cng dng cc ng trt ca trng hp
= 0, nhng trong qu trnh tnh ton th vn xt ti trng lng ca t cc khu vc
trt (tc l ch tnh n tng hp lc ca trng lng t tng khu vc, ch khng
xt n trng lng t nh l nhng lc th tch ). Khi t nn trng thi gii hn,
phm vi vng trt bao gm 3 khu vc (hnh IV-26), trong khu vc I, tc l khu
vc ch ng, biu th bi tam gic ABE. on mt trt AB phng nghing vi mt
nn mt gc l , tr s gc nghing ny ph thuc vo gc ma st trong ca t
nn v gc lch ca hp lc tng ti trng cng trnh (Rgh) so vi phng thng
ng.
Tr s ca gc c th xc nh theo cng thc sau:
= 0,5 [arcos(
sin
)+ - ]
sin
(IV-69)
. Bit c gc ny s v c khu vc I. Nu
2
bit b rng y mng l b th s tnh c di ca AB v EB.
Tr s ca gc ABE bng
Khu vc II, tc l khu vc qu , c dng hnh qut EBC, trong ng

BC l ng xon lgarit vi phng trnh:
EC = r = r0.. e.tg = EB. e .tg
Trong :
= 45o / 2 +
(IV-70)
(IV-71)
CHNG IV
Trang 192
T E k EC lm vi mt phng ED mt gc =(45o-/2), nh vy im C
c xc nh, tng t t C k ng thng lm vi mt phng nm ngang ti y
mng mt gc =(45o-/2), im giao ct l im D, nh vy kch thc khu vc
III xc nh.
Khu vc III, tc l khi vc b ng, biu th bi tam gic cn CDE, c hai gc
y l CDE = CED = (45o-/2)=.
T , s c gc BEA c k hiu l v tnh theo biu thc sau:
(IV-72)
Lc dnh ca t c xt bng cch cho mt p lc ph thm tc dng

vung gc vi nn v c tr s bng = c / tg
Trng lng t trong cc khu vc I, II v III c k hiu l P1, P2 v P3 v
tnh theo cc cng thc sau y:
p1 = 0,5..b.r0 . sin
(IV-111a)
r 2 r02
.
p2 =
4.tg
(IV-111b)
p3 = 0,5..r2.cos
(IV-111c)
Cc i lng c dng ex, trong cc cng thc trn c tnh theo bng (IV-8).
Cc lc tc dng ln khi t trt bao gm ti trng gii hn pgh, ti trng
tng ng , trng lng t P1, P2, P3 cc phn lc R1, R2, R3 v khi xt tng
khi t ring bit, th cn cc phn lc T1, T2. Khi t trng thi cn bng gii
hn, cc lc R1, R3 v T1, T2 lm vi php tuyn ca mt tc dng mt gc bng .
Phn lc R2 c xem nh tc dng trn on EE', trong EE' l giao im ca
AB v DC. Cc vng t trt c coi nh nhng khi vt th rn.
V a gic lc, iu kin khi trt ABCDE cn bng l a gic lc phi
khp kn. Vic xt s cn bng ca ton khi v v a gic lc cho ton h c
thc hin bng cch ln lt xt cn bng v v a gic lc cho tng khu I, II, III ni
tip nhau bt u t khu III n khu II v khu I. Kt qu th hin trn hnh (IV-26).
R gh
= c/tg
t gh
q= . h
P gh
E
P1
o
=45
/2
T'1
T1
P3
P2
T2
o
=45
/2
R1
E'
= /2
= /2+ v
= /2 /2+ v
R2
R3
P3+(+q)ED
'
T gh
= c/tg
T'
p gh
Trang 193
.b
CHNG IV
R3
T2
T '2
P2
R2
T1
R1
R2
T2
R3
AB
EB
EE'
DC
EC
T '1
P1
T1
'
R gh R 1
Hnh IV-26 : S tnh ton theo phng php P..Evkimov-C.C.Goluskevit
Phng php ny c th c s dng theo hai trng hp khc nhau:

-Nu ti trng thit k p bit trc, tc l gc nghing bit, t c th
tnh c ti trng gii hn pgh, ri kim tra h s an ton theo iu kin (IV-46).
Ti trng pgh tm c bng cch v a gic lc (hnh IV-26), thnh phn
thng ng v thnh phn nm ngang ca ti trng gii hn xc nh theo cng thc:
p gh =
gh =
R gh
b
R gh
b
cos
. sin
(IV-74.a)
(IV-74.b)
Trng hp mng chu ti trng lch tm th dng b rng mng hu hiu

(b) thay cho b rng ton b mng (b):
b = b - 2e
(IV-75)
Trong e l lch tm ca ti trng.

- Nu ti trng cha bit, tc l gc cng cha
gh
gh
O
bit th khng th lm nh cch trn c. Lc ny gi
nh mt lot cc tr s , ri dng phng php ni
trn tm pgh v gh, sau dng ng cong quan h

gh = f(Pgh) nh hnh (IV-27). Sau khi thit k cng
(p gh gh )
trnh v c tr s ca ti trng thit k p v s xc p gh
nh c im M trn th . Nu M nm ng
trn ng cong = f(p) th t nn trng thi cn
bng gii hn (h s an ton Kt = 1), im M pha
trong ng cong th t nn n nh. Ngoi ra nu c p gh
tr s ca ti trng thng ng p th c th dng ng
cong tm ti trng gii hn nm ngang gh lc
Hnh IV-27
coi p = pgh. Cng c th lm ngc li, bng cch xut
CHNG IV
Trang 194
pht t ti trng nm ngang tm ti trng gii hn thng ng pgh lc ti

trng c coi nh ti trng gii hn.
thun tin trong tnh ton sc chu ti ca nn khi thit k cng trnh thu,
ti trng gii hn c th xc nh da vo cng thc gii tch tnh pgh, c thnh lp
trn c s a gic lc hnh (IV-26).
Thnh phn thng ng ca ti trng c xc nh theo cng thc sau:
pgh(y) = N..y + Nq.q + Nc.c
(IV-76)
Thnh phn tip tuyn vi y mng:
(x)gh = pgh(y).tg
(IV-77)
Trong : q= h - Ti trng hng

0 y b to ca im cn tnh
N, Nq, Nc - Cc h s ti trng gii hn ph thuc vo gc v tra theo
bng (IV - 9).
, , c - l dung trng, gc ma st trong v lc dnh ca t nn

b - b rng mng
Khi gp trng hp mng chu ti trng lch tm th b rng mng c chn
l b rng mng hu hiu (b): b = b - 2e; trong e l lch tm ca ti trng.
Nh vy, xc nh c sc chu ti ca nn t i vi cc cng trnh
thu, cn phi tin hnh cc bc sau y:
-
Gi s nhiu gi tr ca gc : ( = 0; = 0,14; = 0,34; = 0,94).
- Vi mi tr s , tnh cc cp tr s pgh, gh, theo cng thc (IV- 76, IV-77).

-
V ng cong quan h pgh - gh nh hnh (IV - 27).
- -Cp gi tr pgh v gh ca im no trn ng congvi gc ng bng vi

gc nghing ca ti trng thc t cng trnh, th cp gi tr chnh l ti trng gii
hn cn tm.
- Da vo iu kin (IV - 46) s nhn c tr s sc chu ti hoc kim tra bn
vng v tnh n nh ca nn t.
Bng IV-8: Tr s ex vi x = .tg
X
0,00
01
02
03
04
0,05
06
07
08
09
ex
1,0000
1,0101
1,0202
1,0305
1,0408
10513
1,0618
1,0725
1,0833
1,0942
x
0,40
41
42
43
44
0,45
46
47
48
49
ex
1,4918
1,5068
1,5220
1,5373
1,5527
1,5683
1,5841
1,6000
1,6161
1,6323
x
0,75
76
77
78
79
0,80
81
82
83
84
ex
2,1170
2,1383
2,1598
2,1815
2,2034
2,2255
2,2479
2,2705
2,2933
2,3164
x
1,10
11
12
13
14
1,15
16
17
18
19
ex
3,0042
3,0344
3,0649
3,0957
3,1268
3,1582
3,1899
3,2220
3,2544
3,2871
CHNG IV
0,10
11
12
13
14
0,15
16
17
18
19
0,20
21
22
23
24
0,25
26
27
28
29
0,30
31
32
33
34
0,35
36
37
38
39
0,40
1,1052
1,1163
1,1275
1,1388
1,1503
1,1618
1,1735
1,1853
1,1972
1,2092
1,2214
1,2337
1,2461
1,2586
1,2712
1,2840
1,2969
1,3100
1,3231
1,3364
1,3499
1,3634
1,3771
1,3910
1,4049
1,4191
1,4333
1,4477
1,4623
1,4770
1,4918
0,50
51
52
53
54
0,55
56
57
58
59
0,60
61
62
63
64
0,65
66
67
68
69
0,70
71
72
73
74
0,75
1,6487
1,6653
1,6820
1,6989
1,7160
1,7333
1,7507
1,7683
1,7860
1,8040
1,8221
1,8404
1,8589
1,8776
1,8965
1,9155
1,9348
1,9542
1,9739
1,9937
2,0138
2,0340
2,0544
2,0751
2,0959
2,1170
0,85
86
87
88
89
0,90
91
92
93
94
0,95
96
97
98
99
1,00
01
02
03
04
1,05
06
07
08
09
1,10
Trang 195
2,3396
2,3632
2,3869
2,4109
2,4351
2,4596
2,4843
2,5093
2,5345
2,5600
2,5857
2,6117
2,6379
2,6645
2,6912
2,7183
2,7456
2,7732
2,8011
2,8292
2,8577
2,8864
2,9154
2,9447
2,9743
3,0042
1,20
21
22
23
24
1,25
26
27
28
29
1,30
31
32
33
34
1,35
36
37
38
39
1,40
41
42
43
44
1,45
46
47
48
49
1,50
3,3201
2,3535
3,3872
3,4212
3,4556
3,4903
3,5254
3,5609
3,5966
3,6328
3,6693
3,7062
3,7434
3,7810
3,8190
3,8574
3,8962
3,9354
3,9749
4,0149
4,0552
4,0960
4,1371
4,1787
4,2207
4,2631
4,3060
4,3492
4,3929
4,4371
4,4817
Bng IV-9. H s ti trng gii hn N, NC, Nq theo phng php Evokimov-Goluskevit

(tnh theo )
(0)
10
12
H s
0
0,1
0,3
0,5
0,7
0,9
0,4089
0,3984
0,3598
0,3037
0,2340
0,1485
NC
14,643
14,399
13,855
13,218
12,440
11,356
Nq
2,0580
2,0237
1,9473
1,8577
1,7484
1,5960
0,5968
0,5742
0,5070
0,4184
0,3145
0,1929
NC
14,016
13,715
13,052
12,288
11,374
10,133
Nq
2,4714
2,4184
2,3014
2,1667
2,0056
1,7866
0,8407
0,8001
0,6914
0,5578
0,4084
0,2417
NC
13,989
13,617
12,807
11,891
10,818
9,3988
Nq
2,7935
2,8945
2,7223
2,5276
2,2995
1,9978
CHNG IV
14
16
18
20
22
24
26
28
30
32
36
40
Trang 196
1,1584
1,0908
0,9227
0,7274
0,5182
0,2951
NC
14,381
13,921
12,930
11,831
10,571
8,9502
Nq
3,5857
3,4708
3,2240
2,9500
2,6357
2,2316
1,5732
1,4660
1,2136
0,9340
0,6465
0,3537
NC
15,118
14,547
13,335
12,016
10,536
8,6856
Nq
4,3351
4,1713
3,8238
3,4458
3,0210
2,4905
2,1179
1,9527
1,5809
1,1867
0,7971
0,4181
NC
16,182
15,471
13,985
12,398
10,660
8,5492
Nq
5,2577
5,0269
4,5440
4,0285
3,4635
2,7778
2,8368
2,5872
2,0465
1,4965
0,9740
0,4889
NC
17,583
16,697
18,870
12,959
10,915
8,5081
Nq
6,3996
6,0772
5,4122
4,7169
3,9728
3,0967
3,7915
3,4188
2,6395
1,8779
1,1826
0,5669
NC
19,358
18,250
15,998
13,693
11,287
8,5420
Nq
7,8211
7,3773
6,4634
5,5323
4,5602
3,4512
5,0700
4,5173
3,3998
2,3499
1,4293
0,6530
NC
21,570
20,178
17,392
14,605
11,769
8,6381
Nq
9,6036
8,9836
7,7435
6,5026
5,2401
3,8459
6,7963
5,9796
4,3805
2,9368
1,7224
0,7483
NC
24,305
22,548
19,090
15,709
12,362
8,7881
Nq
11,855
10,998
9,3107
7,6621
6,0295
4,2863
9,1494
7,9429
5,6548
3,6709
2,0720
0,8541
NC
27,684
25,455
21,141
17,029
13,069
8,9870
Nq
14,720
13,538
11,241
9,0545
6,9490
4,7785
12,394
10,608
7,3255
4,5958
2,4911
0,7919
NC
31,872
29,027
23,619
18,596
13,900
9,2321
Nq
18,402
16,754
13,637
10,738
8,0253
5,3302
16,922
14,264
9,5362
5,7696
2,9966
1,1034
NC
37,092
33,435
26,616
20,454
14,868
9,5222
Nq
23,178
20,893
16,632
12,781
9,2906
5,9502
32,530
26,507
16,492
9,2122
4,3588
1,4170
NC
51,963
45,776
34,706
25,281
17,290
10,240
Nq
37,754
33,258
25,215
18,367
12,562
7,4400
66,014
51,714
29,605
15,093
6,4272
1,8186
NC
76,506
65,611
47,007
32,200
20,552
11,159
Nq
61,196
55,504
39,444
27,019
17,245
9,3633
CHNG IV
Trang 197
V d IV-9: Cho mt mng cng trnh c chiu rng b = 10m, t trn nn t dnh
ng nht, c gc ma st trong = 100, lc dnh n v c = 0,1 (kG/cm2), trng
lng th tch y ni n = 1 (t/m3). Mng chu ti trng ng tm, thng ng P =
120 T/m. Xc nh h s an ton n nh, cho bit mc nc trong nn ngang mc
nc y mng.
Dng phng php gii mt trt ca P..Evkimov - Goluskevit tnh
pgh mt n v chiu di tnh.
- Tnh cc gc ca mt trt trong trng hp ti trng ng gii hn ( = 0):
= = 450+
10 0
= 45 0 +
= 50 0
2
2
= 450-/2+=450-10/2+50=900=1,57(radian)
- Tnh cc cnh ca khi trt:
0,766
sin
sin 50 0
r0 = EB = b.
= 10.
= 10.
= 7,8m
0
0,984
cos
cos10
r = r0 .e tg = 7,8.e1,57. tg10 = 7,8.e1,57.0,176 = 7,8.1,31 = 10,25m
0
ED = 2.r. cos 450 = 2.10,25. cos 40 0 = 2.10,25.0,766 = 15,7m

2
Da vo cc s liu nu trn, c th xy dng c h thng mt trt nh

hnh (IV-28).
Tnh cc lc: P1 = 0,5. dn .b.r0 . sin = 0,5.1.10.7,8. sin 50 0 = 29,87 (T/m)
P2 = n.
r 2 r02
10,25 2 7,8 2
= 1.
= 62,8 (T/m)
4.tg
4.tg10 0
P3 = 0,5.n.r2 .cos = 0,5.1.10,252.cos100 = 51,7 (T/m)

P3. = P3 + .ED = 51,7
1
.15,7 = 141 (T/m)
tg10 0
Tnh i lng ph:

cos 900
e tgcos
e 0,276
= arctg
+ = arctg
sin
sin 90 0
+ 50 0 10 0 = 92 0 ,48'
Da vo cc i lng trn v a gic lc nh hnh (IV-28) ta tm c Pgh

= dg = 214 (T/m).
Suy ra :
Pgh = dg .b = 214
1
.10 = 214 56,7 = 157,3 (T/m)
tg10 0
H s an ton n nh Kt l:
CHNG IV
Kt =
Pgh
P
b=10m
Trang 198
157,3
= 1,31
120
a
15.70m
45+10/2=40
P=120T/m
=5,6T/m
=50
=50
o
I
=90
40
III
40
P 3+ED . =144T/m
o
=92 48'
40
II
P 2 =62.8T/m
c
o
P 1 =29.87T/m
P gh =214T/m
Hnh IV-28
4.2.6 Phng php ca J.Brinch Hansen:
45+/2=50
45+/2=50
Trng hp nn t ng nht, trng thi n nh, mng c y phng, tr

s ph ti cc pha ca mng khng khc nhau nhiu qu 25%, thnh phn thng
ng ca ti trng gii hn c tnh theo cng thc bn kinh nghim ca J.Brinch
Hansen m TCXD45-78 gii thiu l:
p gh = A 1 .b. I + B1 . 'I .h + D1 .c
(IV-78)
Ti trng gii hn ngang:
gh = p gh .tg
150
(IV-79)
100
Trong : A1, B1, D1 - cc h s khng th

nguyn, xc nh theo cng thc:
(IV-80)
B1 = q.iq.nq
H s , q,c
A1 = .i.n
50
40
(IV-81)
D1 = c.ic.nc
30
c
q
20
10
5
4
3
2
1
(IV-82)
, q v c : Cc h s sc chu ti,
ph thuc gc ma st trong 1 ca t nn; tra
theo biu hnh (IV-29).
i, iq v ic - Cc h s nh hng gc
0,2
0,4
0,6
0,8
1,0
tgI
Hnh IV-29: Biu cc h s sc

chu ti.
CHNG IV
Trang 199
nghing ca ti trng ph thuc vo gc ma st trong , ca t nn v gc nghing

ca tng hp lc cc ti trng ti mc y mng tra theo biu (hnh IV-30).
n, nq v nc - Cc h s nh hng ca t s cnh y mng hnh ch nht:
n = 1 + 0,25 / n ; nq = 1 + 1,5 / n ; nc = 1+ 0,3 / n ; n = l / b
(IV-83)
l, b - chiu di v chiu rng ca mng, trng hp ti trng tc dng lch
tm ly l/b vi l, b, tnh theo cng thc (IV-75).
I, 'I - trng lng th tch ca t di v trn mt y mng.

c, h - lc dnh n v ca t v chiu su t mng.
i
iq
tg
tg=
=0,
1
2
0,
tg=
0,
0,1 1
0,2
0 0
0,5,4 ,3
1,0
6
0,
7
0, 0,80,9
6
0, ,7
0 ,8
0 0,9 1,0
3
0,
0,2
ic
0,1
0,
2
0,3
0,5 0,4
4
0,
5
0, 0,6
1,0
0,8
0,7
0,6
0,5
0,4
0,3
7
0,
8
0,
0,1
9
0,
1,0
0,2
0,4 0,6
tg/tgI
0,8
1,0 0
0,2
0,4 0,6
tg/tgI
0,8
1,0 0
0,2
0,4 0,6
tg/tgI
0,8
1,0
Hnh IV-30: Biu cc h s gc nghing ti trng
i vi cc cng trnh cu cng: Theo quy phm CH-200-62 ca Lin X

(nay l cng ho Lin bang Nga). Khi kim tra cng ca nn theo trng thi gii
hn th nht th dng cc cng thc ca Berzanxev cho cc nn t ct khi gc
nghing gia tng hp cc ti trng v ng thng ng nh hn 50 ( <50), cn
khi gc nghing ln hn 50 th dng cng thc tnh ton ca V.V Xcolovski.
Song song vi vic dng cc cng thc ca l thuyt cn bng gii hn ni
trn, khi cha c cc c trng tnh ton ca t ( v ), hoc i vi t dnh,
thng dng cng thc kinh nghim xc nh sc chu ti tnh ton R (chng
nn) ca t nn (T/m2) nh sau:
R = 1,2{R'.[1+K1 (b-2)] + K2.'(h-3)}
(IV-84)
Trong : R'- sc chu ti qui c ca t ly theo bng (IV-10, IV-11 v IV-12);

b - chiu rng hoc ng knh ca y mng (m); khi b>6 th vn ly b=
6m;
h - su t mng (m);
' - trng lng th tch trung bnh ca t pha trn y mng (t/m3);
i - trng lng th tch (t/m3) ca lp t c chiu dy hi (m) trong phm vi
su t mng.
CHNG IV
Trang 200
K1 v K2 - cc h s ly bng (IV-13)
Bng IV-10: Tr s R' (kG/cm2) ca t st.
st B
Tn loi t
H s
rng
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5
0,6
ct, vi
0,5
3,5
3,0
2,5
2,0
1,5
1,0
A<5
0,7
3,0
2,5
2,0
1,5
1,0
st, vi
0,5
4,0
3,5
3,0
2,5
2,0
1,5
1,0
10 A15
0,7
3,5
3,0
2,5
2,0
1,5
1,0
St vi
10
0,5
30
6,0
25
4,5
20
3,5
15
3,0
10
2,5
2,0
1,5
A>20
0,6
5,0
3,5
3,0
2,5
2,0
1,5
1,5
08
40
30
25
20
15
10
y: A - ch s do : khi tr s A nm trong khong 5-10 v 15-20 th ly

tr s R' trung bnh gia ct v st, cng nh gia st v st. i vi st cng
(B<0), tr s R' c xc nh theo kt qu th nghim [R' = 1,5Rn]
Rn - cng ph hoi ca mu t khi b nn theo mt trc.
Bng IV-11 :Tr s R' (kG/cm2) ca t ct trong nn t.
Trng thi ca t
Tn t v m
Cht
Cht va
- Ct si v ct th (khng ph thuc
m)
4,5
3,5
- Ct va + hi m
4,0
3,0
3,5
2,5
3,0
2,0
2,5
1,5
- Ct bi + hi m
2,5
2,0
+ rt m
2,0
1,5
+ bo ha nc
1,5
1,0
+ rt m, bo ha nc
- Ct mn + hi m
+ rt m, bo ha nc
Bng IV-12: Tr s R' (kG/cm2) ca t vn th.

Tn t
- dm (cui) c ct lp y cc l rng
6,0-10,0
- dm (si) t nhng mnh vn ca kt tinh
5,0-8,0
- dm (si) t nhng mnh vn ca trm tch
3,0-5,0
CHNG IV
Trang 201
Bng IV-13: Tr s K1 v K2.

K1 (m-1)
K2
- Cui, si, ct si, ct th, ct va
0,10
0,30
- Ct mn
0,08
0,25
- Ct bi, ct
0,06
0,20
- st, st cng v na cng
0,04
0,20
- st, st do v do mm
0,02
0,15
Tn loi t
Nu mng t ti ni c nc mt th tr s ca R c cng thm vi s

hng 0,1H1 (kG/cm2), trong H1 l chiu su k t mc nc thp nht ti y
sng.
4.3. Phng php tnh ton da vo gi thit trc mt trt .
Khi nn t ph hoi, t trt theo mt mt trt nht nh. Hin tng ny
c nhiu ngi nhn thy t lu. Nhng vn xc nh mt trt mt cch
chnh xc, l mt vn ht sc kh khn v phc tp, cho nn trc y mt s tc
gi gi nh trc mt trt l nhng mt gy khc (phng php ca
X.I.Belzetxki, N.M Gerxvanov, Packer, v.v...), ri t iu kin cn bng tnh ca
khi t nm trong phm vi gii hn bi mt trt tm ra ti trng gii hn ca
t nn, v xc nh s n nh ca cng trnh .
Tt nhin, iu gi nh khng ph hp vi thc t, cho nn sau ny c
nhiu tc gi ra phng php tnh ton da vo gi thit trc mt trt l mt
hnh tr trn (phng php ca Petecxon; H.Kreg W.Fellenius, v.v...) c tha
nhn l ng tin cy hn v c dng chnh thc trong cc quy trnh, quy phm
thit k nn mng cng trnh.
Ni dung ch yu ca cc phng php mt trt hnh tr trn l dng cch
"m dn" xc nh c mt trt nguy him nht, tc l tm h s n nh trt ca
khi t di y mng c h s n nh nh nht.
Mun th, t mt im O
bt k ly lm tm, v mt cung
trn i qua mp y mng (hnh
IV-31). Chia khi t trt thnh
nhiu mnh nh thng ng c
chiu rng l b. Ti trng y
mng c quy ra trng lng t
tng ng.
Tt c cc lc tc dng trn
mt mnh t u truyn xung
mt trt nh trn hnh (IV-31)
biu th.
Pgh
B
bi
Ti i
li
gi Ni
Hnh IV-31: S tnh ton theo phng

php mt trt hnh tr trn.
Lc Ti = Gi.sini lm cho
mnh t trt trn mt trt (Gi l lc tc dng trn mnh t th i)
Lc chng trt xc nh theo cng thc:
CHNG IV
Trang 202
Si = Ni.tg1 + cili = Gicosi.tgi + cili
(IV-85)
Trong : i - gc ma st trong ca t trong phm vi cung trt li tng

ng vi mnh th i;
ci - lc dnh n v ca t trong phm vi cung trt li;
li - chiu di cung trt tng ng vi mnh th i;

i - gc to bi ng thng i qua im gia ca cung trt li ti
tm O v ng thng ng.
Nh vy, h s n nh ca nn l t s gia m men chng trt v m men
gy trt, c xc nh nh sau:
i =n
K=
Mg
Mt
i=n
Gi cos i .tg i + ci .li

i =1
i =1
(IV-86)
i=n
Gi .sin i
i =1
Bng phng php "m dn" tnh ton nhiu cung trt tm c mt trt
nguy him nht, tc l lc y K c tr s nh nht (Kmin). Sau so snh Kmin vi h
s cho php (thng ly t 1,2-1,5). Nu Kmin nh hn tr s cho php tc l trng
hp khng an ton, cn thit k li.
T , c th nhn thy rng, phng php tnh ton cung trt hnh tr trn,
trnh by trn khng xc nh c ti trng gii hn, cng khng xc nh
c mt trt tng ng vi trng thi gii hn, tc l khng th cho bit c v
tr ca mt trt c th xy ra. Cho nn, c phng php tnh ton v h s n nh
K cng ch c tnh qui c m thi. Mun xc nh c ti trng gii hn th phi
tm c h s n nh trt Kmn = 1, thc hin c vic ny cng rt phc tp.
5 n nh ca mi dc
Mi dc l mt khi t c mt mt gii hn l mt dc (hnh IV-32). Mi
dc c hnh thnh hoc do tc dng t nhin (sn ni, b sng, b h v.v...) hoc
do tc dng nhn to (ta luy nn ng t o, t p, h mng, knh o, thn
p t, , v.v...)
Mt trong nhng dng ph hoi n nh mi dc l hin tng t trt (gi
tt l hin tng trt) Trt l s chuyn ng ca khi t trn sn dc di tc
dng ca trng lc. chnh l mt hin tng a cht cng trnh ng lc gy
nhiu tn tht v nguy hi cho tt c cc cng trnh xy dng trn sn dc.
vai dc
mt dc
chn dc
goc dc
Hnh IV-32
mt nh
Cc yu t gy mt n nh cho
mi dc thng l do ti trng ngoi, trng
lng bn thn ca t, p lc nc l
rng, lc ng t v cc yu t khc.
Tham gia gi cho mi dc n nh l lc
dnh v ma st trong ca t. Cng cn lu
CHNG IV
Trang 203
rng trong mt s trng hp, yu t chng trt c th l trng lng bn thn

ca t, v d t dng lm b phn p. Cc c trng cng chng ct ca t
mi dc thng thay i ln do nh hng ca ma, nng theo ma, do khi tnh
ton kim tra n nh ca mi dc cn chn cc gi tr ca cc c trng ny trong
ma bt li nht.
Thc t chng trt chng t rng nhiu khi rt kh t c kt qu
mong mun do cha xt n y cc nhn t gy ra hin tng trt. Chnh v
vy m ngy cng xut hin nhiu phng php mi tnh ton n nh mi dc.
Tuy nhin khi ra phng php tnh ton, cc tc gi c gng bo m tnh cht
l thuyt "n thun" v iu dn n s phc tp thm ca bn thn cc
phng php, thm vo , do vic nghin cu cha y cc nhn t nh hng
n n nh ca mi dc, nn tt c cc phng php v s tnh ton u phi
da trn mt s gi thit nht nh, cho nn gi tr thc t ca phng php cha
c r rng v cha ng tin cy hon ton.
V c s l lun m ni th bi ton n nh ca mi t thuc cng mt loi
vi cc bi ton sc chu ti ca nn t v p lc t ln tng chn. V vy, xt
s n nh ca cc mi dc, cc tc gi cng dng nhng phng php tng t nh
cc phng php c dng gii quyt hai bi ton trn, cc phng php ny
bao gm hai nhm:
+ Nhm phng php theo l thuyt cn bng gii hn ca khi rn ( gi
thit trc hnh dng ca mt trt). c im ca nhm phng php dng mt
trt gi nh l khng cn c trc tip vo tnh hnh c th ca ti trng v tnh cht
c l ca t p quy nh mt trt cho mi dc, m xut pht t kt qu quan
trc lu di cc mt trt ca mi dc trong thc t a ra gi thit n gin ho
v hnh dng mt trt ri t nu ln phng php tnh ton, ng thi xem khi
trt nh l mt vt th rn trng thi cn bng gii hn.
Phng php tnh ton da vo gi thit mt trt l mt hnh tr trn do
K.E.Pettecxon ngh t nm 1916, v sau c nhiu nh nghin cu v n nh
mi dc xc nhn, gi thit ny l ph hp vi thc t, nht l i vi nhng mi dc
ng nht. ng k nht i vi cc phng php tnh ton theo gi thit ny l
phng php ca W.Fellenius, H. Krey-Bishop, O.Frelix, K.Terzaghi, R.R.TSugaev
v.v...
Phng php tnh ton da vo gi thit mt trt l mt phng gy khc, ch
thch hp cho mt s trng hp nh: mi dc gm nhiu lp t c tnh cht c l
khc nhau, hoc khi trong nn c lp t yu, hoc mi t ta trn mt gc.
Nhc im ch yu ca cc phng php nu trn l coi khi t b ph
hoi nh mt c th, gii hn bi mt trt v mt mi dc, ng thi xem trng
thi ng sut gii hn ch xy ra trn mt trt m thi.
+ Nhm phng php da vo l thuyt cn bng gii hn thun tu:
Nhm l thuyt ny da trn gi thit chnh cho rng, ti mi im trong
khi t p u tho mn iu kin cn bng gii hn. Vic mt im b mt n
CHNG IV
Trang 204
nh c gii thch l do s xut hin bin dng trt ti im , cn mi t mt

n nh l do s pht trin ca bin dng trt trong mt vng rng ln gii hn ca
khi t p. Cng lao ln ng gp cho trng phi l lun ny phi k n W.J.W
Rankine, F.kotter v sau ny khng ngng c hon thin thm ca L.Prandlt, H.
Reissner, v V.V Xocolovxki...
Nhn chung, nhm phng php da vo l thuyt cn bng gii hn thun
tu vn m phng c gn ng trng thi ng sut trong khi t b ph hoi, v
mt ton hc mang tnh logic cao, nhng vn cn hn ch l vn cha k c bin
dng th tch ca khi t. Do li gii bi ton n nh ca mi dc theo phng
php ny rt phc tp, tn nhiu cng sc, cho nn phng php tnh ton ny cha
c p dng rng ri trong thc t v kim nh n nh mi dc.
Nhm phng php dng mt trt gi nh cho trc c cc nhc im nu
trn. Nhng tu theo tnh hnh c th ca tng cng trnh m gi nh trc cc mt
trt cho ph hp, ng thi phng php tnh ton ny n gin hn v thin v
mt an ton hn so vi phng php da vo l thuyt cn bng gii hn, chnh
l u th ca phng php ny m trong thc t hin nay ang c p dng rng
ri hn.
Vic tnh ton n nh mi t l mt nhim v cn thit xc nh hnh
dng, kch thc ca mi t mt cch hp l nht. Khi vn dng cc phng php
tnh ton phn tch n nh ca mi t cn phi xt n tnh hnh lm vic ca c
khi t nn, v cc yu t nh hng n s n nh ca mi t khng ch bao
gm hnh dng mi t cng nh cng v ti trng bn ngoi tc dng ln n,
m cn c tnh hnh bin dng ca nn t na.
5.1. iu kin n nh ca t trn mi dc.
5.1.1. iu kin n nh ca t ri l tng kh hoc ngp nc:
B
MNN
'
D
T
t ri l tng l loi t
ch c lc ma st m khng c lc
dnh kt (c=0, 0). Mi dc c
cu to bi t ri nm trong trng
thi cn bng, nu mi phn t t
nm trn b mt mi dc cng
trong trng thi cn bng. Xt iu
kin cn bng ca phn t t ti
im M (hnh IV-33). Trng lng
G ca phn t c th phn tch thnh
hai thnh phn lc tc dng.
'
Hnh IV-33: S phn tch n inh mi t

ri l tng khi kh hoc ngp nc
Lc php tuyn N v lc tip tuyn T:

N = G.cos
(IV-87)
T = G.sin
(IV-88)
CHNG IV
Trang 205
Lc T c xu hng lm cho phn t t chuyn dch xung pha di chn

dc. Cn lc php tuyn N kt hp vi ma st ca t trn mt mi dc to thnh lc
S = N.tg chng li lc gy trt T.
iu kin cn bng cc lc tc dng ln phn t phi tha mn iu kin
sau:
(IV-89)
hay
T=S
G.sin = G.cos.tg
do
tg = tg
(IV-90)
; hay =
Cng thc (IV-90) ni ln rng: gc nghing gii hn ca mi dc cu to

bi t ri bng gc ma st trong ca t.
Mi dc s n nh nu gc hp bi mt nghing ca mi dc vi phng
nm ngang khng vt qu gc ma st trong ca t v n nh ca mi dc
khng ph thuc vo chiu cao ca n.
Trong trng hp t bo ha nc v c dng thm (hnh IV-50) th p lc
thy ng ca nc thm qua sn dc s nh hng n tr s gc dc t nhin.
Xt mt phn t t vi th tch bng mt n v ti im M trn mt mi,
ni dng nc thm chy thot ra ngoi (hnh IV-33). Th lc gy trt tc dng ln
khi t phn t ny gm:
T= G'.sint = n .sint
(IV-91)
D = 0.i = 0.sint
(IV-92)
Lc chng trt tc dng ln khi t phn t l:

S = N.tg = G'.cost.tg = n.cost.tg
(IV-93)
Trong :D - p lc thy ng tc dng ln khi t phn t
n, 0 - dung trng y ni, v dung trng ca nc

i - dc thy lc ti im chy ra ca dng thm v dng thm
chy men theo mt mi dc th i c tnh theo cng thc:
h
i=
= sin t
l
t - gc mi dc n nh khi c xt n nh hng ca dng thm.
Nh vy khi phn t t trng thi cn bng th phi tha mn iu kin sau:
T+D=S
hay
n.sint + 0.sint = n.cost.tg

tgt =
dn
dn + o
.tg
(IV-94)
(IV-94)
(IV-95)
CHNG IV
Trang 206
Nh vy, t cng thc (IV-95) c th thy rng, p lc thy ng c tc dng

lm gim nh gn gp i gc mi dc n nh so vi trng hp khng c p lc
thy ng. Tc l khi khng c dng thm ch cn l mi dc n nh, cn khi
c dng thm th yu cu mi dc phi c gc dc ' 1/2 mi m bo n nh.
5.1.2. iu kin n nh ca t dnh l tng:
B
Xt mi t thng ng AB trn
hnh (IV-34), v gi thit rng khi trt
khi t s trt theo mt phng AC lm
vi mt phng nm ngang mt gc v
to ra lng th trt ABC.
t dnh l tng l loi t ch c

lc dnh kt ch khng c lc ma st (=0,
c 0).
G
T
Hnh IV-34: S phn tch n nh

ca mi t dnh l tng
y, lc tc dng gy trt
chnh l trng lng G ca lng th trt ABC c tnh bng tch s ca dung trng
t v th tch ca lng th trt (tnh theo mt mt di), tc l;
G =.
h.BC
1
.1 = .h. cot g
2
2
(IV-96)
Trng lng G ca lng th trt ABC phn thnh hai thnh phn l lc
php tuyn N v lc tip tuyn T.
- Lc chng trt S c xc nh l: S = N.tg + AC .c; v t dnh dnh l
tng c =0, v AC = h/sin nn ta c:
S=
c.h
sin
(IV- 97)
Trong : c l lc dnh kt n v ca t.
Lc gy trt ca lng th trt ABC l:
T = G. sin =
.h 2
2
. cot g . sin
(IV-98)
Nh vy,khi lng th trt ABC trng thi cn bng phi tha mn iu

kin sau:
S=T
c.h
.h 2
=
. cot g . sin
sin
2
(IV-99)
CHNG IV
h=
2c
4.c
=
. sin . cos . sin 2
Trang 207
(IV-100)
Chiu cao h 90 ng vi khi s dng ti a tt c cc lc dnh ca t, (ngha

0
l chiu cao m khi cha xy ra mt trt) c xc nh khi sin2 ln nht bng

mt hoc 2 = 900; = 450. iu chng t rng d c trt theo mt mt trt
bt li nht th mi dc cng t c mt tr s ti thiu trng thi cn bng l:
h 90 =
4c
(IV-101)
Tuy nhin, xt v mt nh hng ca ma nng n lc dnh kt n v v s

huy ng ca lc dnh trn mt trt t O Omax nn gi tr h90 = 2c/.
Nh vy khi h 900 > 2c / th mi t b trt
(IV-101.a)
h 900 < 2c / th mi t n nh
(IV-101.b)
Ni tm li, cc t dnh, ty theo dung trng v lc dnh ca t, mi dc

c th gi thng ng ti mt chiu cao xc nh theo cng thc (IV-101.b).
5.1.3. Trng hp t c c lc ma st v lc dnh kt ( 0 v c 0):
Trong trng hp ny, vic xc nh n nh ca mi t s rt kh khn
v phc tp, thm ch khi khi t ng nht v sc khng ct ca t c xem nh
khng thay i theo thi gian. Hin nay c nhiu phng php tnh n nh mi dc
cho trng hp ny, ng thi vi s tr gip ca my tnh in t v cc phn mm
tnh ton, do vn tnh n nh mi dc tr nn thun li v d dng hn rt
nhiu . Trong phm vi gio trnh C hc t ny, ch gii thiu mt s phng php
m trong thc t hin nay thng p dng.
5.2 Phn tch n nh mi dc theo phng php mt trt cung trn hnh tr.
Phng php mt trt cung trn hnh tr l
O
phng php gn ng c p dng rng ri trong
A
D
thc t tnh n nh mi dc. Bn cht ca
R
phng php l xc nh h s n nh ca mi dc
i vi mt trt nguy him nht. H s n nh
trt l t s mmen ca tt c cc lc chng trt
C
v mmen ca tt c cc lc gy trt i vi tm
B
trt cho trc, cn mt trt c gi thit l cung
trn c bn knh R ( Hnh IV-35).
Hnh IV-35
5.2.1 Trng thi cn bng gii hn ca mi dc:
Xt khi t trt ABCDA gii hn bi mt
trt (theo hnh IV-35). Khi khi t nm trng thi cn bng gii hn, tnh cht
ca t c c trng bng gc ma st trong gii hn gh v lc dnh kt n v gii
hn cgh. Nh vy vi mt khi trt nht nh nm trong trng thi cn bng gii
hn c th tm c nhiu cp tr s gh v cgh khc nhau tho mn iu kin cn
bng gii hn. Tc l c th lp c ng cong cgh =f(gh) vi mt khi t bt k
(hnh IV-36).
CHNG IV
Trang 208
Mi im nm trn ng
cgh, K (c)
cong quan h cgh =f(gh) cho ta
mt cp tr s gh v cgh tng ng
cgh ( gh =0)
vi trng thi cn bng gii hn
ca khi t trt. Nu mi dc
X
ang xt c cp tr s v c thc
m to ca n nm trn ng
cong quan h cgh =f(gh) (v d
cgh=f (gh)
im X) th mi dc trng thi
n nh, cn trng hp ngc li
Y
khi to ca cp v c nm
gh (cgh =0) gh ,K()
pha di ng cong quan h cgh
=f(gh) (v d im Y) th mi dc
Hnh IV-36: ng cong quan h cgh=f(gh)
b trt.
Nu gi K l h s n nh hay h s an ton ca khi t p, th h s ny
chnh l t s so snh to cp tr s v c thc ca vt liu p vi to cc
im nm trn ng cong quan h cgh =f(gh). Nu to cp tr s v c thc ca
vt liu p nm pha trn ng cong quan h cgh =f(gh) th K>1 v ngc li, nm
pha di th K<1.
Nh vy vic tnh ton n nh ca mt mi dc bt k l i lp ng cong
quan h cgh =f(gh). Phng trnh biu th ng cong ny gi l phng trnh cn
bng gii hn ca khi t trt.
lp phng trnh ny, cc tc gi nghin cu v n nh ca mi dc u
da vo cng thc ni ting ca C.A.Coulomb:
gh =cgh + gh.tggh
(IV-102)
Trong : gh - ng sut tip gii hn ti im bt k trn mt trt trng
thi cn bng gii hn;
gh- ng sut php gii hn (vung gc vi mt trt) trng thi cn
bng gii hn;
gh - Gc ma st trong ca t ng vi trng thi gii hn ca t.
lp phng trnh cn bng gii hn, hin nay cc tc gi thng da vo
hai loi m hnh tnh ton sau y:
* M hnh tnh ton th nht:
x
Chia khi t trt ra thnh nhiu
o
ct thng ng, mi ct t c gii hn
bi hai mt phng thng ng v c
xem nh mt vt rn nguyn khi ta trn
R
A
B dg
cung trt, cc tc gi nghin cu trn c
E1
s m hnh ny gm G.Cry, K.
Terzaghi.
E2
Xt mt ct t phn t bt k i
Tgh
gh
C
trong khi t trt (Hnh IV-37), trong
dNgh dcgh
trng hp tng qut v khi t trng
dp' dp
thi cn bng gii hn, cc lc tc dng
ln ct t ny gm:
Hnh IV-37: S tnh ton n nh
+ Trng lng bn thn ca ct
theo phng php phn mnh
t phn t dg=b.h. i qua im M trung
O
CHNG IV
Trang 209
tm y ct t.
Trong :
b - B rng ca ct t;
h - Chiu cao trung bnh ca ct t
- Dung trng t nhin ca t
+ Lc E1 tc dng bn tri ct t
+ Lc E2 tc dng bn phi ct t
Lc E1 ,E2 l ngoi lc i vi ct t ang xt th i v trong trng hp tng
qut c tr s v phng cha bit.
+ Phn lc dp l tng hp ca ba thnh phn: thnh phn php tuyn dNgh,
lc dnh kt dcgh, tip tuyn vi cung trt, lc ma st dTgh tip tuyn vi cung trt.
Nu khng tnh n lc dnh dcgh th hp lc ca dNgh, v dTgh l dp', trng thi
cn bng gii hn dp' c phng to vi php tuyn OM mt gc gh. Nh vy
phng tc dng ca phn lc dp' ca ct t bt k u phi tip tuyn vi vng
trn tm O c bn knh r0 = R.singh, vng trn ny gi l vng trn ma st.
Trong :
O - Tm ca bn knh cung trt;
R - Bn knh ca cung trt.
Do mi ct t u trng thi cn bng gii hn, nn cc lc nu trn to
thnh a gic lc khp kn, ch rng hai lc tng h E1 v E2 c th xem nh l
nhng ni lc ca khi t trt cho nn khi xt tng qut ton khi t trt th
khng cn xt n n.
* M hnh tnh ton th 2:
M hnh ny do D.Taylor,
o
A.I.Ivanov ... kin ngh. Theo cc tc gi
E0
ny, khi t trt c xem nh mt vt
A
B
rn nguyn khi v ti mi im trn mt
trt chu tc dng ca ng sut tip
tho mn cng thc ca C.A.Coulomb
g
(IV-102) khi trng thi cn bng gii
dcgh
gh
C
hn. Khi khi t trng thi cn bng
dNgh dTgh
gii hn th khi t ny chu tc dng
E0
dp'
ca cc lc sau y (Hnh IV-38):
Hnh IV-38: S tnh ton n nh khi
xem khi t nh vt rn nguyn khi.
+ Nu xt c ngoi lc trn b mt,

th khi t c trng lc g theo phng Eo-Eo bt k, cn nu khng c ngoi lc tc
dng trn b mt th lc ny ch gm c trng lng bn thn v c phng thng
ng i qua tm ca khi trt, y l yu t ch yu gy ra trt ca khi t v c
tr s bng din tch mt ct ngang nhn vi dung trng t nhin ca t.
+ Lc dnh phn t dcgh = cgh.ds tc dng trn mt phn t din tch mt trt,
c phng tip tuyn cung trt.
Trong :
cgh - Lc dnh kt n v ng vi khi t t trng thi gii hn;

ds - Chiu di phn t cung trt.
+ Phn lc phn t dp' gm tng hai lc: lc php tuyn dNgh v lc ma st

dTgh tc dng tip tuyn vi cung trt.
dNgh = gh.ds
(IV-103)
CHNG IV
dTgh = dNgh.tggh
Trang 210
(IV-103)
Vi gh - l ng sut php gii hn ti im ang xt. Phn lc phn t dp' i

qua trng tm ca phn t din tch v to vi ng php tuyn mt gc bng gh.
Do mi phn lc phn t dp' trn mt trt u tip tuyn vi vng trn ma st.
Vn tnh ton n nh mi dc l cn c vo s phn tch lc tc dng i
vi hai loi m hnh tnh ton nu trn, trn c s , lp biu thc tnh h s n
nh.
Phn tch hai loi m hnh tnh ton nu trn cho ta thy rng: Vi loi m
hnh th nht (chia khi t trt thnh nhiu ct t thng ng) tuy tnh ton c
phc tp, nhng c ng dng rng ri trong thc t. Bi n c th d dng tnh
ton vi cc mi dc khng ng nht. Loi m hnh tnh ton th 2 khng th p
dng cho mi dc khng ng nht nn t c dng trong thc t.
5.2.2 Phng trnh cn bng gii hn:
Xt khi t trt ABC trn hnh (IV-37), khi khi t trng thi cn bng
gii hn th tng momen ca cc lc tc dng i vi tm O phi bng khng:
M o = 0 Hoc
Trong :
M gt = M ct
(IV-105)
M gt : Tng momen gy trt ly i vi tm O;

M ct : Tng momen chng trt ly i vi tm O;
T c th vit c phng trnh cn bng gii hn di dng tng qut:
X.dg = R.tggh . dN gh + R.c gh . ds
(IV-106)
Trong : dN gh = ( gh .ds ) : Vi ds l di on cung trt gii hn

trong ct t ang xt. Cc k hiu khc biu th trn hnh (IV-37).
Vn c bn y l xc nh c tr s dNgh trong cng thc (IV-106).
Trc ht thy rng trng lng bn thn dg l nguyn nhn ch yu pht sinh ra
phn lc dNgh. Do mun xc nh dNgh cc nh nghin cu u i tm s lin h
gia phn lc dNgh vi dg th hin di dng:
=
dN gh
(IV-107)
dg
Hin nay c nhiu phng php xc nh . Sau y ch trnh by phng

php chnh c lin quan n vic lp cng thc tnh h s n nh ca mi dc.
5.2.3 Phng php tnh n nh mi dc:
5.2.3.1 Phng php ca K.Terzaghi
CHNG IV
Trang 211
Bng cch chia khi t trt ra thnh

nhng ct t thng ng, K.Terzaghi
Phn tch lc tc dng i vi mi ct t gm 4

lc c bn: dg, dcgh, E1, E2, vi s tnh ton nh
hnh (IV-39).
K.Terzaghi gi thit rng cc lc E1, E2 c
phng tip tuyn vi im M trung tm y cung
trt ca ct t ang xt. Nh vy i vi mt ct
t bt k c 4 lc dg, dcgh, E1, E2 u i qua im
M. T s phn tch nh vy ta xc nh c:
=
dN gh
dg
= cos
dg
E1
gh
dNgh
dcgh
E2
dg
dTgh+dcgh+(E1-E2)
(V-107)
Cui cng phng trnh cn bng gii hn c

th vit di dng:
Hnh IV-39: S tnh ton theo

phng php ca K.Terzaghi
Xdg = R dg. cos .tg gh + Rc gh . ds
(IV-108)
Phn tch phng php ca K.Terzaghi thy rng tng s cc lc E trong

ton khi t trt khng bng khng, v nhng lc E ca cc ct t c gc
nghing khc nhau m tr s ca lc E ln hai ct t k nhau li bng nhau. Nh
vy s tnh ton ca K.Terzaghi khng tho mn phng trnh cn bng tnh hc
(phng trnh hnh chiu cc lc theo phng ngang v phng ng), n gin
ho tc gi khng xt n thnh phn E1, E2 v Terzaghi a ra cng thc tnh n
nh mi dc nh sau:
K=
Trong :
( gi .cosi .tgi + ci .li )

gi .sini
(IV-109)
gi - Trng lng ca mnh th i;

ci, i - gc ma st trong v lc dnh n v ti mnh i;
li - Chiu di cung trt thuc mnh th i.

5.2.3.2 Phng php p lc trng lng ca R.R.Tsugaev
Sau khi phn tch cc phng php tnh ton theo cn bng gii hn ca
Cray v Terzaghi, Gio s Tsugaev tnh ton vi nhiu mi dc khc nhau v rt
ra hai kt lun:
- Vi nhng mi dc tng i thoi: m>22,5, mt trt thng n su
xung nn. Lc h s c th ly bng 1. Mi dc cc , p t trong thu li
thng l thoi hn nn c th dng =1 tnh ton. Lc phng trnh cn bng
gii hn ca mi dc tng i thoi c dng:
CHNG IV
Xdg = R dg.tg
gh
Trang 212
+ Rcgh ds
(IV-110)
Phng php ny gi l phng php p

lc trng lng v tr s p lc php tuyn phn
t Ngh xc nh trc tip bng trng lng ca
ct t ang xt.
- Vi nhng mi dc m< 22,5, mt
trt khng n su xung nn v c dng gn
ging mt phng.
dNgh=dg.cos
dg
Hnh IV-40: S tnh ton theo

Tr s c th tnh bng: =cos. Lc
phng php p lc trng lng
phng trnh cn bng c dng ging
phng trnh (IV-108) ca Terzaghi. n
gin khi tnh ton c th ly =cos=Const. Trong l gc hp bi dy cung
AC vi phng ngang. (Hnh IV-40).
Phng trnh cn bng gii hn trong trng hp ny c dng:
Xdg = R.1,05. cos dgtggh + R.c gh ds
(IV-111)
Trong : 1,05 - H s iu chnh do ly gc thay cho ca Terzaghi.

Cng thc tnh n nh mi dc c R.R Tsugaev a ra nh sau:
K = R
Trong :
( Z n .tg i ) + R . ( ds n .c i )
( Z n . X n ) b . ( Z n . X n )
(IV-112)
R - Bn knh cung trt;

b - b rng mnh th i;
Xn - Khong cch t trc OY n trung tm y mnh i ang
xt;
dsn - Chiu di on cung trt thuc mnh i ang xt;
Zn = i .h i - Vi i l dung trng cc lp t c chiu cao
tng ng zi thuc mnh th i ang xt;
i, ci - gc ma st trong v lc dnh n v ti y mnh th i

ang xt.
5.2.3.3. Phng php ca W.Fellenius:
CHNG IV
Trang 213
Cng bng cch chia khi t thnh nhng ct thng ng nh Terzaghi: Xt

mt mnh i bt k (hnh IV-41), cc lc tc dng ln mnh phn t ny gm: trng
lng mnh gi; tng cc lc php tuyn Ti; tng cc lc php tuyn Ni v tng cc
lc thu ng Ui trn phng tip tuyn vi y mnh; tng cc lc tng tc gia
cc mnh i vi mnh i-1 v mnh i+1; Ei-1 v E1+1. Theo Fellenius ngh chp nhn
l " Tng hnh chiu ca tt c cc lc tng tc gia cc mnh th i vi i-1 v i+1
trn phng php tuyn bng 0", do lc php tuyn Ni ch do gi gy ra. Cho nn
phng trnh cn bng gii hn xc nh trong iu kn ny trng vi cng thc
(IV-108) ca K. Terzaghi.
O
tac
lc gia
a
u
c
h manh
ng ng
H g t i cac
dun nh i v (i-1)
m a 1) va
(i+
xi
i
R
xi
R
dgi
Ei-1
gi
Ti
Ei+1
Ni
Ti
Ui li
li
Ni
Hnh IV-41: S tnh ton theo phng php phn mnh ca Fellenius
H s n nh ca mi dc trong trng hp khng c ti trng ngoi tc dng

xc nh theo quy c nh sau:
K=
M men sc chng trt gii han

M men trt do trong lng ban thn t
(IV-113)
T iu kin hnh chiu ca tt c cc lc tng tc gia cc mnh ln

phng php tuyn l bng 0, do hnh chiu ca tt c cc lc tc dng ln mnh
i trn phng php tuyn s l:
Ni + Ui gi cosi = 0
(IV-114)
Trong : Ui = u i .l i
ui - p lc nc l rng ti mnh th i
li - Chiu di cung trt ca mnh th i

Do ta c: Ni = gi cosi ui li
(IV-115)
M men chng trt ca lng th t trt tnh nh sau:

M
ct
i =1
i =1
= R [ tg ( g i cos i u i l i ) + c li )
(IV-116)
CHNG IV
Trang 214
M men gy trt ca lng th t :

M
i =1
R . g i Sin
(IV-117)
Vy c th nh gi mc n nh ca mi dc qua h s K, tr s ca n l:
n
K =
c . l i + tg ( g i cos i u i l i )
i =1
i =1
i =1
g i sin
(IV-
118)
Trong : c, - Lc dnh kt n v v gc ma st trong ca t;
i - Gc hp bi ng ni t im gia y cung trt ca mnh th i vi

tm O so vi ng thng ng;
gi - Trng lng ca mnh t th i c tnh:
g i = X i .h i
(IV-119)
Xi - B rng ca mnh th i;
Vi :
hi - Chiu cao trung bnh ca mnh th i;
- Dung trng t nhin ca t.

Nu mi dc c cu to gm nhiu lp t c tnh cht khc nhau, th cng
thc tnh h s n nh ca mi dc s l:
n
K=
c l + tg (X h
i
i =1
i =1
X h
i
i =1
cos i u i l i )
Sin i
(IV-120)
Trong : i, ci - gc ma st trong v lc dnh n v ca lp t m y cung

trt i qua;
- Dung trng t nhin trung bnh ca cc lp t mnh th i;

n
j= 1
jZ
h
(IV-121)
i
Vi: n - s lp t;
CHNG IV
Trang 215
j - Dung trng t nhin ca lp t j trong mnh i c chiu cao tng

ng l Zj.
5.2.3.4. Phng php phn mnh ca W.Bishop:
Phng php ny ca Bishop cng da trn c s chiu khi t trt ra thnh
nhng ct thng ng, phn tch nhng lc tc dng i vi mi ct t gm cc lc
c bn: Trng lng mnh gi, tng cc lc tip tuyn Ti, tng cc lc php tuyn Ni,
v tng cc lc thu ng ui trn phng php tuyn vi y mnh i, tng cc lc
tng tc gia cc mnh i vi mnh i-1 v mnh i+1 l Ei-1 v Ei+1 nh hnh (IV-42).
Nhng y Bishop gi thit l tng hp lc bng khng (v cn bng) trn phng
nm ngang. Do tm c dNgh ta phi chiu cc lc ln phng thng ng,
lc tng hnh chiu ca cc lc tng tc gia cc mnh (Ei-i, Ei+1) trn phng
thng ng s bng khng v lc php tuyn dNgh by gi cng ch do gi gy ra. T
phn tch trn, h s xc nh trong trng hp ny l =cos v phng trnh cn
bng gii hn xc nh trong trng hp ny trng vi cng thc (IV-108) ca
K.Terzaghi.
O
xi
i
Hng cua lc tac
dung tng h gia
manh i vi cac manh
(i+1) va (i-1)
R
dgi
xi
R
Ei-1
gi
Ti
Ei+1
Ni
Ui li
li
Ti
Ni
Hnh IV-42: S tnh ton theo phng php phn mnh ca Bishop
T iu kin hnh chiu tt c cc lc tc dng ln mnh i trn trc thng ng
bng khng ta c:
( N i + U i ) cos i g i + Ti sin i = 0
Trong :
Ti =
N i tg + c.l i
; Ui =ui .li ; V
K
(IV-122)
l i =
X i
cos i
K - l h s n nh
Thay cc gi tr trn vo cng thc (IV-122) ta c tr s Ni l:
CHNG IV
Ni =
1
.c.Xi tgi
K
1
cosi [1 + .tg.tgi ]
K
Trang 216
g i u i Xi
(IV-123)
Tng t nh trn, ly m men ca cc lc chng trt v lc gy trt vi

tm O ta c cng thc tnh h s n nh l:
n
K=
[c.X i + (g i u i X i )tg] / M i ( i )
i =1
(IV-124)
g i sin i
i =1
Trong : Mi (i ) = cosi [1+
tg.tgi
]
K
i, ci - gc ma st trong v lc dnh n v ca lp t m y cung trt i

qua;
Xi , hi, - B rng ca mnh th i v chiu cao trung bnh ca mnh th i;

ui,i - p lc nc l rng v dung trng t nhin trung bnh t nhin ca t
ti mnh th i.
R rng, phng php ny, h s n nh K c mt c hai cng thc (IV123) v (IV-124) nn phi dng phng php th ng dn c tr s ng K.
Ngha l trc ht phi gi thit h s n nh K=1 v phi, sau thay vo cc
biu thc (IV-123) v (IV-124) tnh lp nhiu vng cho n khi tr s gi thit v tr
s tnh ra xp x nhau th thi.
Do vy, vn t ra l phi tm c mt cung trt no (hay tm trt no)
nguy him nht, ngha l cung trt c h s n nh nh nht (Kmin), t c th
nh gi s n nh ca mi dc.
Nu
Kmin < th mi t mt n nh
Kmin =1 th mi t trng thi cn bng cc hn
Kmin > 1 th mi t n nh
Ty theo tm quan trng v tnh hnh chu ti khc nhau ca mi dc, ng

thi nhm m bo an ton cho mi dc, h s n nh nh nht ny phi ln hn
h s n nh cho php [Kat] c nu trong quy phm. Do v tr tm trt nguy
him nht ph thuc vo bin s l lc dnh kt v gc ma st trong ca t, hai bin
s ny c lin h vi nhau bng mt phng trnh, cho nn gii bi ton loi ny
ch c th tin hnh bng cch "tm dn"
gim nh khi lng tnh ton, nm 1927 W.Fellenius da vo kt qu
ca cc cng trnh nghin cu ca mnh a ra phng php xc nh v tr mt
trt nguy him nh sau:
CHNG IV
Trang 217
Trc ht, ng tm tm ca cung trt nguy him nht vi gi thit t ch c

lc dnh kt ( = 0, c 0), bng cch xy dng im giao nhau gia hai ng
thng k t mp di v trn (A v B) ca mi dc hp vi mt mi dc v mt
phng nm ngang nh dc di gc 1 v 2 (hnh IV-43a) tr s ca cc gc 1 v
2 ph thuc vo kch thc mi dc v ly theo bng (IV-14) v cung trt nguy
him nht i qua chn mi dc.
b)
a)
ng cong
h s K
Kmin
Kmin min
O
n
O
m
B
1:m
1:m
2H
A
M
4,5H
Hnh IV-43
Bng IV-14: Tr s ca 1 v 2
H s mi dc : m
1()
28
25
25
25
25
25
2()
34
35
35
36
37
37
Nu xt n c lc dnh kt v lc ma st trong ca t th tm cung trt

nguy him s chuyn dch ln pha trn hay xung pha di ng OM theo mt
ng cong rt thoi, c th xem nh mt ng thng. V tr ca im M c xc
nh l t pha di chn mi dc ly mt on bng chiu cao mi dc H, v ko
di theo phng nm ngang (v pha mi dc) ly mt on bng 4,5H c im
M. Ni O vi M s c ng thng OM v ko di thm ra mt on. Gi thit
mt s tm trt O1, O2, O3, O4... nm trn on ko di v v nhng cung trt
tng ng i qua A, ng thi xc nh c nhng h s tng ng K1, K2, K3, K4
... Da vo biu ca nhng h s n nh ny (hnh IV-43.b) c th xc nh
c tr s n nh nh nht Kmin, ng vi tm trt nguy him nht trn ng ko
di (tm Omin). V ng PQ vung gc vi ng ko di t ng thng OM i
qua Omin v chn cc tm trt O'1, O'2, O'3, O'4 ,... trn ng PQ v v cc cung
trt ca nhng tm O' ny v cng i qua A. ng thi tnh c cc h s n nh
tng ng K'1, K'2, K'3, K'4...
T biu h s n nh ny c th xc nh c h s n nh nh nht
Kmin hay cn k hiu l Kmin.
Theo nghin cu ca V.V.Fanev, tm trt nguy him ca mi dc thng
nm trong gii hn ca mt cung hnh qut c to bi hai ng thng i qua
trung im ca mi dc: mt ng thng ng v mt ng lm vi on di
ca mi dc mt gc 850 (hnh IV-44). Cung ca hnh qut ny c bn knh R1 v
cung ngoi c bn knh R2. Tr s R1 v R2 xc nh theo bng (IV-15).
CHNG IV
Trang 218
Bng IV-15: Tr s ca R1/H v R2/H

1
R1/H
0,75
0,75
1,00
1,50
2,20
3,00
R2/H
1,50
1,75
2,30
3,75
4,80
5,50
R1
H
Theo bng (IV-15), H - l chiu cao

ca mi dc. Theo phng php ny, sau
khi xc nh c vng tm trt nguy
him nht abcd (Hnh IV-44), c th gi
thit nhiu tm trt nm trong , mi
tm trt s xc nh c mt bi s ca
h s n nh K tng ng, cui cng s v
c nhng ng ng mc ca K (c
cng tr s K). Sau chn mt tm trt
trong phm vi ng ng mc K c tr s
nh nht xc nh Kmin ri xt s n
nh ca mi dc.
R2
H s mi dc m
Hnh I-44: Phm vi xc nh tm

Thc t tnh ton cho thy rng,
cung trt theo V.V. Fanev.
trng hp nn t ng nht, khng c ti
trng tc dng v khng c dng thm th v tr mt trt thng i qua chn mi
dc. Cn nhng trng hp khc mt trt c th i vo pha trong hoc i ra pha
ngoi chn mi dc. Do khi kim tra n nh ca mi dc cn phi gi nh thm
cc mt trt c im ra trn mi dc v nm ngoi chn mi dc.
Khi xc nh c h s n nh nh nht Kmin,min tng ng vi tm trt
nguy him nht, nh th bi ton gii quyt xong, ly tr s ca h s Kminmin so
snh vi h s n nh cho php nh gi mc n nh ca mi dc ang xt.
CHNG v
Trang 219
chng V: tnh ton p lc t ln lng tng chn.

1. khi nim chung.
Tng chn l kt cu cng trnh dng gi khi t p hoc vai h o sau
tng khi b st trt. Tng chn t c s dng rng ri trong cc ngnh xy
dng, thy li, giao thng. Khi lm vic lng tng chn tip xc vi khi t sau
tng v chu tc dng ca p lc t. V d trong xy dng dn dng v cng nghip
tng chn thng c dng trong cc nh c tng hm, trong xy dng cu ng
dng chng nn ng p hay nn ng o su, dng lm m cu, tng
bo v cc sn dc t nhin v nhn to khi b trt, st hoc st l. Trong cc
cng trnh xy dng thy li, tng chn thng c dng trong cc cng trnh trm
thy li, tng chn thng c dng trong cc cng trnh trm thy in trn sng,
lm b phn ni tip gia p trn hoc nh ca trm thy in vi cc cng trnh t
v sn b, chng cng c dng trong cc cng trnh vn ti nh u thuyn hoc
dng trong h thng dn nc thuc trm thy in nh mng nc, b lng, ngoi ra
tng chn cn c dng rng ri i ph vi cc qu trnh xm thc v bo xi,
bo v b sng, b bin, v.v hnh V-1 l mt ct ca mt s loi tng chn : a)
ng p ; b) ng o ; c,d) M cu ; g) tng bn cng nc ; h) tng tng hm .
b)
a)
c)
bung
ngm
g)
d)
h)
Hnh V-1: Mt ct mt s loi tng chn

Chng ta nn lu rng, i vi cc cng trnh thy cng, c mt s b phn
ca kt cu cng trnh khng phi l tng chn t nhng c tc dng tng h vi
t v cng chu p lc ca t ging nh tng chn t. Do , khi nim v tng
chn c m rng ra cho tt c nhng b phn ca cng trnh c tc dng tng h
gia t tip xc vi chng. p lc t l mt trong nhng ti trng ch yu tc dng
ln tng. V vy khi thit k v xy dng cc tng chn, trc ht cn xc nh c
tr s, im t, phng v chiu tc dng ca p lc t, l ti liu quan trng trong
thit k tng chn
1.1. Phn loi tng chn t.
Ngi ta c th phn loi tng chn da trn cc c s mc ch sau y :
Theo mc ch xy dng, theo c tnh cng tc ca tng, theo chiu cao tng, theo
vt liu xy dng tng, theo nghing ca tng hay theo phng php thi cng xy
dng tng, theo cng,v.v Trong vic phn loi tng theo cng l yu t
quan trng nht tnh ton s lm vic ng thi gia tng chn v t. Theo cch
phn loi ny, tng c phn thnh cc loi sau:
CHNG v
Trang 220
- Tng mm: L loi tng sinh ra bin dng un khi chu tc dng ca p lc
t. Loi tng ny thng l nhng tm g, thp, b tng ct thp ghp li do
chiu dy nh hn nhiu so vi chiu cao v b rng ca tng. Nu bn thn tng
chn t b bin dng (un) th n s lm thay i iu kin tip xc gia lng tng
chn vi khi t p sau tng, do lm thay i tr s p lc t tc dng ln lng
tng v cng lm thay i dng biu phn b p lc t theo chiu cao tng. S
n nh ca loi tng ny c quyt nh bng cch chn chn tng vo trong nn
t, tng cng s n nh v cng ca tng ngi ta thng dng neo tng
vo khi t (Hnh V-2.a)
- Tng cng: L loi tng khng c bin dng un khi chu p lc t m ch
c chuyn v tnh tin v xoay. Nu tng cng xoay mp di th nh thng c xu
hng tch ri khi khi t p v chuyn v v pha trc. Nu tng cng xoay
quanh mp trn th chn tng s ri khi khi t, loi tng ny thng dng vt liu
gch, hc, b tng hc, b tng, tng c chiu cao, chiu dyv b rng gn
bng nhau. n nh ca loi tng ny thng c quyt nh do trng lng bn
thn tng, do loi tng ny cn c tn gi l tng Trng lc (Hnh V-2.b)
- Tng bn trng lc: Loi tng ny thng c cu to bi cc cu kin b
tng ct thp hoc nhiu tm b tng ct thp ghp li vi nhau. Tng ny c chiu
dy nh hn nhiu so vi chiu cao v b rng ca tng. n nh ca tng quyt
nh khng nhng ch do trng lng bn thn tng v bn y m cn do trng
lng khi t p nm trn bn mng (Hnh V-2.c).
nh tng
Lng tng
R
a)
b)
y tng
c)
Hnh V-2
1.2. p lc t v iu kin sn sinh ra p lc t.
Nh chng ta bit, tng chn t l mt kt cu cng trnh dng gi cho
khi t sau tng c cn bng, khi b . Khi c tng chn t, do trng lng
ca khi t sau tng v ti trng trn b mt khi t (nu c), cho nn s sinh
ra mt p lc t tc dng ln lng tng, ty theo hnh thc chuyn v ca tng m
trng thi ng sut ca khi t sau tng s khc nhau, do tr s ca p lc t ln
tng cng khc nhau. V vy, trc khi xt n vn tnh ton p lc t, cn phi
bit iu kin sn sinh ra chng.
Da trn c s th nghim nghin cu tng tc gia t v tng, vi t sau
tng l ct ht va. K.Terzaghi cho bit rng, di nh hng ca trng lc, khi
t sau lng tng lun lun c xu hng chuyn dch v khi gp sc phn khng ca
tng th s to ra p lc tc dng ln tng. p lc ny ph thuc vo tnh cht c l
ca t, kch thc hnh hc ca tng v n ph thuc rt nhiu vo chuyn v ca
tng.
CHNG v
Trang 221
Nu tng tuyt i cng, v hon ton khng chuyn v t sau tng n nh,
th khi t sau tng trng thi cn bng tnh, p lc t tc dng ln lng tng lc
ny gi l p lc tnh v k hiu bng Et.
Khi tng chuyn dch v pha trc hoc quay vi mt gc rt nh quanh mp
trc ca chn tng (hnh V-3a), th khi t sau lng tng s dn ra, p lc t ln
tng s gim dn khi chuyn dch ca tng tng. Khi chuyn dch t n gi tr
nht nh (theo K Terzaghi gi tr ny l =0,10,5%H, H: chiu cao ca tng) th
xut hin cc vt nt trong t, khi t sau tng s b trt xung theo cc vt nt,
ngi ta gi l mt trt ch ng. p lc t tng ng khi xut hin mt trt gi l
p lc ch ng v k hiu l Ec.
Ngc li nu do tc dng ca lc ngoi tng chuyn dch ngang hoc ng v
pha sau (hnh V-3.b) th khi t sau tng s b p li, do m p lc t ln tng
s tng dn ln khi chuyn dch ca tng tng. Khi chuyn dch ln (khong
=15%H )trong t xut hin vt nt v khi t sau tng b y trt ln trn ngi
ta gi l mt trt b ng. p lc t tc dng ln tng tng ng khi xut hin mt
trt gi l p lc b ng v k hiu l Eb.
C
a)
A
Hng trt
Hng trt
Ec
Ec
Mt trt
Mt trt
b)
A
Hng trt
Hng trt
Eb
Eb
Mt trt
Mt trt
Hnh V-3
Hnh (V-4) : Cho kt qu th nghim
E
m hnh tng chn ca K.Terzaghi. T hnh
(V-4) ta thy rng, gi tr ca p lc t tc
dng ln tng chn ph thuc hng v tr s
E
b
chuyn v ca tng i vi t. Trong c hai
trng hp, khi tng chuyn v tng dn v
pha ny hay pha kia n cc tr s gii hn
Eo
Ec
no (c v b) th p lc t tc dng ln
0
tng gim hoc tng n cc tr s gii hn l
H
0.01
~
0.05
0,001
~
0,005
p lc ch ng hoc p lc b ng, sau p
lc t tc dng ln lng tng chn hu nh
Hnh V-4
khng bin i na (ng vi trng thi cn
bng gii hn) v phn t sau lng tng s b ph hoi (trt) theo mt mt BC no
CHNG v
Trang 222
trong khi t p (hnh V-3). T nhn xt trn ta thy rng p lc ch ng ca

t c chiu cng vi chiu chuyn v ca tng, cn p lc b ng ca t th c
chiu ngc vi chiu chuyn v ca tng.
Nhn chung, tt c cc loi tng chn u lm vic iu kin ht sc phc
tp, do vic xc nh gi tr p lc hng thc t tc dng ln cng trnh chn t l
mt vn rt kh khn, nn cc gi tr p lc hng tnh ton c theo cc phng
php hin c, k c phng php c gi l chnh xc nht hin nay cng cha cho
c li gii phn nh ng thc t.
1.3. Cc l thuyt tnh ton p lc t ln tng chn.
L thuyt p lc t l mt trong nhng vn quan trng v phc tp ca C
hc t. gii quyt vn ny, n nay c kh nhiu thuyt v p lc t theo
nhng quan im khc nhau. Tuy nhin, c th thy rng tt c cc l thuyt y thuc
v hai loi c bn khc nhau.
- Loi khng xt n cng ca tng v loi c xt n cng ca tng
(c th tham kho trong cc ti liu chuyn su v tng chn).
- Loi khng xt n cng ca tng gi thit tng tuyt i cng v ch xt
n cc tr s p lc t trng thi gii hn l p lc ch ng v p lc t b ng.
Thuc loi ny c th phn thnh hai nhm.
a) Nhm theo l thuyt cn bng gii hn ca khi rn.
Cc l thuyt theo nhm ny u gi thit khi t trt sau tng chn, gii
hn bi mt trt c hnh dng nh trc, nh mt khi rn trng thi cn bng gii
hn. i din cho xu hng l thuyt ny l l thuyt C.A.Coulomb (1773) v sau
c I.V.Pngxele, K.Culman, ... pht trin thm.
b) Nhm theo l thuyt cn bng gii hn phn t (im):
Nhm l thuyt ny ch trng tnh ton cc tr s p lc t ch ng v p lc
t b ng vi gi thit cc im ca mi trng t p t trng thi cn bng gii
hn cng mt lc. L thuyt ny c gio s V.L.M.Rankine ra nm 1857 sau
c nhiu tc gi pht trin thm v c bit n nay l thuyt cn bng gii hn
phn t c pht trin rt mnh m, trc ht phi k n cc cng trnh nghin cu
l thuyt ca vin s V.V.Xclovski. Ngoi ra cn c X.X.Geluskvits thnh cng
trong vic gii cc bi ton v l thuyt cn bng gii hn bng phng php gii,
bng h vng trn c trng.
n nay, l thuyt tnh ton p lc t c xt n cng ca tng (tng
mm) cha c nghin cu y bng l thuyt tnh ton p lc t ln tng cng
loi ny c pht trin theo hai hng.
Xu hng tnh gn ng theo cc biu thc tnh ton p lc t ch ng v p
lc t b ng i vi tng cng.
Xu hng tnh tng mm nh dm ta ln nn n hi v dng cc loi m
hnh c hc v nn gii. Cc phng php theo xu hng ny khng nhng cho
php xc nh p lc t ln tng mm (tc l phn lc nn) m cn xc nh c c
chuyn v ca tng mm na.
L lun p lc t ca Xcolovski hin nay c coi l mt l lun cht ch v
mt ton hc, cho kt qu vi chnh xc kh cao v ng vi cc quan st thc t,
song cn b hn ch ch yu ch cch thc hin li gii qu phc tp, cha a ra
c cc li gii v bng tnh sn cho mi trng hp cn thit trong tnh ton thc t.
Cn l lun p lc t ca C.A.Coulomb ch c coi l l lun gn ng do
nhng hn ch ca cc gi thit c bn. Song hin nay l lun ny vn c dng ph
bin tnh p lc t ch ng ln tng chn, v tnh ton tng i n gin, c kh
nng gii c nhiu bi ton thc t phc tp v cho kt qu chnh xc trong
CHNG v
Trang 223
trng hp tnh p lc t ch ng, cn khi xc nh p lc b ng ca t th sai s

li qu ln so vi thc t.
2. PHNG PHP XC NH P LC TNH CA T LN Tng chn
Xt bi ton mt t sau tng phng, nm ngang, t sau tng ng nht nm
trong trng thi cn bng bn, lng tng phng thng ng. Vi gi thit s c mt
ca tng khng lm thay i iu kin lm vic ca t. Khi p lc ca t tc
dng ln mt phng lng tng chnh l p lc hng trn mt phng trong nn khi
khng c tng. Do khi t trng thi cn bng tnh nn p lc gi l p lc tnh.
Cng p lc t tnh c xc nh theo cng thc sau:
Po = K o . .z
(V-1)
Trong : - : l dung trng ca t

z: su ca im M cn tnh
Ko h s p lc hng ca t . H s ny c th xc nh bng th nghim hoc
tnh theo cc cng thc sau:
o
1 sin
Ko =
;
K0 =1-sin
;
Ko =
1 o
cos
Hoc c th ly theo bng (V-1) sau:
Bng V-1: H s p lc hng K0
Tn t
Ct
St
st nh
st
H s K0
0,430,54
0,540,67
0,670,82
0,821,00
V t trng thi cn bng bn nn vng Mohr biu din ng sut ti im M
nm di ng C.A.Coulomb (Hnh V-5).
Biu din cng p lc t tc dng ln tng c dng tam gic, do tng
p lc t tnh tnh theo cng thc:
Et =
1
H 2 .K o
2
(V-3)
V im t cch y tng 1/3 H.
z z
c
P0
+c
Ec
H
3
P0
Hnh V-5
3. L THUYT P LC T CA C.A.COULOMB.
Nh chng ta bit, trong nhm theo l thuyt cn bng gii hn ca khi rn
c xu hng xem khi t trt sau tng chn, gii hn bi mt trt c hnh dng
nh trc: L mt phng (C.A.Coulomb), l mt cong (W.Fellenius), l mt hn hp
gia phng v cong (L.Rendulic).
CHNG v
Trang 224
Do tnh phc tp trong tnh ton ca xu hng xem mt trt l mt cong hay
mt hn hp, hn na kt qu cng khng sai khc nhiu so vi xu hng xem mt
trt l mt phng ca C.A.Coulomb, nn trong phn ny ch trnh by xu hng xem
mt trt l mt phng.
L thuyt p lc t ln tng chn ca C.A.Coulomb da trn c s ca cc gi
thit sau y :
- Tng tuyt i cng khng bin dng, mt trt l mt phng.
- Lng th trt xem nh mt khi rn tuyt i c gii hn bng hai mt
trt : mt pht sinh trong khi t v mt lng tng. Gi thit ny cho php ta thay
cc lc th tch v lc b mt tc dng ln lng th trt bng cc lc tng ng nh
trng lng G ca lng th trt, phn lc R t khi t bt ng v phn lc E t pha
tng.
- Xt khi t trt trng thi cn bng gii hn, ngha l trng thi ng vi
thi im bt u trt (tr s p lc t ch ng tnh ton c xc nh tng ng
vi lc y ca lng th trt ln tng, cn tr s p lc t b ng c xc nh
tng ng vi lc chng ca lng th trt ln tng). Vi gi thit ny cho php ta
tha nhn cc gc lch ca cc phn lc ti cc mt trt bng gc ma st trong
(gia khi t bt ng v lng th trt) v gc ma st ngoi (gia t v lng
tng) ng thi a gic lc (G, Ec, R) khp kn.
3.1. Tnh ton p lc ch ng ln nht ca t theo l thuyt C.A.Coulomb.
3.1.1. Tnh ton p lc ch ng ln nht ca t ri theo l thuyt C.A.Coulomb
Gi s c mt tng chn cng
vi lng tng phng AB, chn gi
a
khi t p (t ri) sau lng tng
vi mt t c dng bt k, khng chu

e
tc dng ca ti trng ngoi (hnh V-6).
Nu gi l gc nghing ca lng
g
tng so vi phng thng ng v
l gc hp bi mt trt gi thit no
e
vi phng nm ngang, th ti thi
r
im xy ra trt s xut hin hai mt
trt AB v BC, to thnh lng th trt
b
ABC.
Theo gi thit 2 v 3 th phng
Hnh V-6
ca hai phn lc Ec v R c xc nh
bi gc ma st ngoi v gc ma st trong nh hnh (V-6). iu kin cn bng gii
hn c tha mn khi tam gic lc (G, Ec, R) khp kn. Do , da vo h thc lng
ca tam gic lc (hnh V-6): c th rt ra biu thc sau y ca p lc ch ng i
vi t ri ln lng tng cng.
sin ( )
E c = G.
(V-4)
sin ( + )
Trong : G - Trng lng ca lng th trt ABC ;
- Gc trt ;
- Gc nghing gia Ec v phng thng ng v xc nh bng:
(V-5)
= 900 - -
- Gc nghing ca lng tng.
Tng t ta c biu thc tnh R :
CHNG v
R = G.
Trang 225
sin
sin ( + )
(V-6)
Trong phng trnh (V-4) do i lng G thay i theo , nn Ec l hm s ca

. tnh ton n nh ca tng phi da vo p lc ch ng ln nht Ecmax ca t
tc dng ln lng tng. Do , gii c bi ton p lc t C.A.Coulomb dng
nguyn l cc tr a thm vo mt phng trnh na. Nguyn l cc tr tc l gc
ng vi tr s p lc ch ng ln nht (Ecmax) ca t ri ln lng tng cng c
xc nh t iu kin:
dE c
(V-7)
=0
d
T phng trnh (V-4) c th thy rng hm s
Ec = f () bin thin theo dng ng cong (hnh V-7) e
ng cong ny s ct trc ti cc im khi =
e
hoc =900+ , tcl Ec = 0. Nu v ng thng tip
tuyn vi ng cong v song song vi trc s xc
nh c tr s p lc ch ng ln nht (Ecmax) v tr s
gc trt 0.
xc nh c tr s ln nht ca Ec trong cc
tr s c th c, ngi ta phi gi thit nhiu mt trt
90+
O
BC c th xy ra, t xc nh c tr s Ecmax. Da
Hnh V-7
vo cc iu kin ca bi ton t ra (hnh dng lng
tng, hnh dng mt t p, v ti trng ngoi tc dng ln khi t p, v.v ...) hin
nay thng dng cc phng php sau y xc nh p lc ch ng ln nht Ecmax
ca t.
3.1.1.1. Thnh lp cng thc tnh ton p lc ch ng ln nht ca t ri theo
phng php gii tch.
Phng php gii tch ch dng gii bi ton vi trng hp mt t phng v
lng tng phng (hnh V-8). T y tng B trn hnh (V-8). K trc ma st BD hp
vi phng nm ngang mt gc bng gc ma st trong ca t . V cng t B v trc
chun BK hp vi lng tng mt gc ( + ). Nh vy trc chun BK s to vi
ng ko di ca trc ma st mt gc bng .
c
c max
ec
a)
hkc
b)
c)
Hnh V-8
Gi s BC l mt mt trt bt k v c gc trt tng ng l . T A v C k
cc ng AE, CF song song vi trc chun BK. T hnh (V-8) ta thy rng tam gic
BCF ng dng vi tam gic lc nn ta c :
CHNG v
E c = G.
Trang 226
CF
BF
(V-9)
1
G = ..AB.AC. sin
2
0
= 90 - +
- dung trng ca t
Trong :
vi
(V-10)
CF
1
. sin
E c = ..AB.AC.
BF
2
Thay (V-10) vo (V-9) ta c :
(V-11)
v CF // AE nn ta c :
AC = AD.
EF
FD
v CF = AE.
ED
ED
(V-12)
AB.AE.AD EF.FD
1
Thay (V-12) vo (V-11) ta c : E c = .. sin .
.
BF
ED 2
2
(V-13)
T biu thc (V-13) ta thy rng AB, AE, AD v ED hon ton khng
ph thuc vo gc trt , cho nn tr s cc i ca p lc ch ng (Ecmax) s tng
EF.FD
.
ng vi tr s cc i ca bin lng
BF
Nu ta t :
AB.AE.AD
1
v
A = .. sin .
ED 2
2
vi l do trn ta c : Ecmax = A.Xmax
X=
EF.FD
BF
(V-14)
Do im C cha xc nh dn n F cng cha xc nh c nn t BF = x l

n s, BE = a v BD = b l nhng s bit.
(x a )(b x )
(V-15)
Ta c :
X=
x
Da vo iu kin (V-7) v (V-14) ta c :
cc i ca xmax =
cc i ca X l :
dX
= 0 , sau khi gii ra ta c tr s
dx
a.b v em thay tr s ny vo phng trnh (V-15) ta c tr s

X max =
b a
(V-16)
Xt tam gic ABD ta c gc ADB =- th theo h thc sin trong tam gic lng ta c
sin ( )
cos( )
AB = b.
; AD = AB.
sin
sin ( )
cos( )
AE = AB.
; DE = b a
sin
Thay AB, AD, AE, DE v (V-16) vo (V-14) ng thi rt gn ta c :
1
cos 2 ( )
1
E c max = . . AB 2 .
.
(V-17)
2
2
sin
1+ a / b
H
a
, v nu t Z = ta c th vit di dng sau :
cos
b
a
a AB sin ( + ) sin ( )
Z= =
=
.
, thay Z vo cng thc (V-17)
b AB b
sin cos( )
Mt khc ta c: AB =
CHNG v
1
2
ta c: E c max = . .H 2 .K cd
Trong :
Trang 227
(V-18)
Kc - l h s p lc ch ng ca t v bng
K cd =
cos 2 ( )
1
.
2
2
cos . sin
sin ( + ). sin ( )
1 +
sin . cos( )
(V-19)
H - l chiu cao tng chn ; - gc ma st gia t p v lng tng c th

ly theo bng (V-2) ; cc i lng khc nh hnh v (V-8).
* Cc trng hp c bit.
- Trng hp tng thng ng vi lng tng nhn, mt t sau lng tng
nghing di gc bng gc ma st trong ca t, tc l ( = 0, = 0 v = ).
Do :
Kc = cos2
(V-20)
- Trng hp lng tng nghing, lng tng trn nhn v mt t nm ngang
tc l ( = 0 , = 0 v 0). Do ta c :
2
0
K cd = tg + tg 45
(V-21)
cos
Ly du (+) khi tng nghing dng cn du (-) khi tng nghing m

- Trng hp tng thng ng, lng tng trn nhn v mt t sau lng tng
nm ngang, tc l ( = 0 , = 0 v = 0). Do ta c :
(V-22)
K cd = tg 2 45 0
Bng V-2: Tr s gc ma st gia t p v lng tng.

c im tng chn
Gc ma st
Lng tng trn nhn, thot nc khng tt
0 /3
Lng tng nhm, thot nc tt
/3 /2
Lng tng rt nhm, thot nc tt
/2 2/3
T cng thc (V-18) ta thy rng, p lc ch ng (Ec) t l thun vi chiu
cao tng. Do vy cng p lc t ch ng tc dng ln tng ti su Z c
tnh nh sau:
Pc =
dEc
d 1
= ( .z 2 .K cd ) = .z.K cd
dz
dz 2
(V-23)
Biu cng p lc t ch ng ca t ln tng theo chiu su c dng

hnh tam gic nh trn hnh (V.8-b). im t ca p lc t ch ng nm trng
tm biu cng p lc, trong trng hp ny, trng tm ca biu nm trn
y tng l H/3, phng tc dng ca Ec nghing mt gc so vi php tuyn ca
lng tng.
3.1.1.2. Xc nh p lc ch ng ln nht ca t theo phng php gii.
Phng php ny vn da trn nhng gi thit c bn v nguyn l tnh ton
ging nh phng php gii tch, ch khc l dng cch v xc nh p lc ch ng
3.1.1.2.1. Phng php K.Culman.
Phng php ny c dng cho mi trng hp khi tng ng hoc nghing
mt t sau tng c dng bt k, v c xt n nh hng ca lc ma st gia t v
tng. Bn cht ca phng php ny l da vo nguyn tc xy dng tam gic lc
khp kn (Hnh V-9). gii quyt bi ton ny K.Culman da trn c s tnh cht
CHNG v
Trang 228
sau y:
C4
C3
C2 Co
Gi s c mt trt BC
C
C1
e
lm vi mt nm ngang mt gc
a4
(hnh V-9). T B k trc
a
a3
chun BK lm vi lng tng
ao
g4
g a2
g
mt gc ( + ) v cng t B k
g3
a
go
ng BD lm vi mt nm
r
g2
a1
g
ngang mt gc l , ri t C k
k
g1
ng song song vi BK ct BD
+
ti F, (hnh V-9) th tam gic
B
BCF s ng dng vi tam gic
b)
a)
lc G,R,Ec. Nu ly on Bg
Hnh V-9
trn BD biu th trng lng G
ca lng th trt BCA (cnh G trong tam gic lc GREc) v t g k ng thng song
song vi BK ct mt trt BC ti a, th on ag biu th tr s p lc ch ng Ec ng
vi mt trt BC gi nh. (V tam gic Bag cng ng dng v bng tam gic lc
G.R.Ec).
Da trn c s ca tnh cht K.Culman ra cch v nh sau : V nhiu
mt trt "c th" BC1, BC2 ... BCn, v cng bng cch tng t nh trnh by trn
s xc nh c cc giao im a1, a2 ... an. Nh vy tm c cc vect biu din p
lc ch ng Ec1, Ec2, ... Ecn tng ng vi cc mt trt gi nh. Ni cc im ai ta
c mt ng cong trong h trc to xin KBD gi l ng cong Culman (C).
ng cong ny c tung ln nht l a0g0 (a0 l im tip tuyn ca ng thng vi
ng cong v song song vi BD), biu din p lc ch ng ln nht Ecmax ca t ri
ln lng tng cng. Mt trt tnh ton BC0 s i qua im a0 c tung ln nht a0g0
(hnh V-9).
d
3.1.1.2.2. Phng php G.Rebhan.
c c
a
Phng php ny c th p
dng cho mi trng hp. Da vo
f
g
cc gi thit tnh ton p lc t ca
Coulomb. Rebhan a ra hai nh l
d
u
gi l nh l Rebhan.
e
k
- Din tch ca lng th trt
r
+
ABC ng vi tr s Ecmax bng din
tch ca tam gic lc BCF v trn vt

b
ca mt trt.
- Tr s Ecmax bng dung trng
ca t nhn vi din tch tam gic
Hnh V-10
CUF l tam gic cn c CF = UF).
Bn cht ca phng php ny
l da vo cc gi thit ca C.A.Coulomb. Tr s p lc ch ng ca t ln tng xc
nh theo cng thc (V-4).
sin ( )
E c = G.
(V-4).
sin ( + )
Theo A.C.Coulomb th tr s Ec cn tm l ln nht, do da vo nguyn l
cc tr ta ly o hm biu thc trn theo v cho trit tiu tm tr s Ecmax ta c :
0
CHNG v
dEc dG sin ( )
+
=
.
d d sin ( + )
cos( ). sin ( + ) sin ( ). cos( + )
=0
+ G.
sin 2 ( + )
dG
sin
hay :
sin ( ) + G.
=0
d
sin ( + )
Trang 229
(V-24)
(V-24')
cos( - ) . sin ( - + ) - sin ( - ) . cos ( - + ) = sin

Do ta c th rt ra biu thc xc nh trng lng lng th trt ng vi mt
trt c p lc t ch ng ln nht tc dng ln lng tng.
dG sin ( ). sin ( + )
.
G=
(V-25)
sin
d
Mt khc theo hnh v (V-10) ta c [dG] = . dt ( BC0C) (tr s tuyt i). Do
d nh nn ta c th vit :
[dG ] = 1 ..BC 2 .d
2
V tng th G gim cho nn ta c :
1
(V-26)
dG = [dG ] = ..BC 2 .d
2
Hn na t tam gic BCF ta c :
sin
BC = BF .
(V-27)
sin ( + )
V
Thay biu thc (V-27) v (V-26) vo (V-25) ta c :

G=
1
. .BC .BF . sin ( ) = .dt (BCF )
2
(V-28)
Mt khc theo hnh v (V-10) ta c :

G = . dt( ABC)
(V-29)
Do ta c :
dt( ABC) = dt( BCF)
(V-30)
Cng thc (V-30) l ni dung nh l th nht ca Rebhan.
Theo nh l th nht ca Rebhan th t biu thc (V-28) thay vo biu thc (V4) ta c tr s ca p lc ch ng ln nht Ecmax l :
E c max = .dt (BCF ).
sin ( )
1
sin . sin ( )
= . .BF .CF .
sin ( + )
2
sin ( + )
cng theo hnh v (V-10) ta c lin h :

sin ( + )
BF = CF.
sin ( )
Do khi thay (V-32) vo (V-31) ta c :
E c max =
1
. .CF 2 . sin
2
(V-31)
(V-32)
(V-33)
1
.CF 2 . sin chnh bng din tch ca tam gic cn CUF nn ta c :
2
Ecmax = . dt( CUF )
(V-34)
CHNG v
Trang 230
(Tam gic CUF c v nh sau : ly F lm

tm chp on FC xung trc BD ta c FU
c0c1 c2 c c
d
c4
3
a
= FC).
Da trn c s hai nh l trn
f f4
f3
f
2
G.Rebhan v M.G.Beskin ngh phng
f0f1
php th xc nh v tr mt trt ng vi
u
Ecmax nh sau:
k
+
Sau khi v c ng chun BK
lm mt gc ( + ) vi lng tng v ng
b
BD lm vi mt phng nm ngang mt gc l
f,s
(hnh V-11), ta v nhiu mt trt bt k
BC0, BC1, BC2 ... BCn. T cc im C0, C1, C2
s0
f
... Cn ta v cc ng thng song song vi trc
s1
s2
i
f3
chun BK, v nh th ta c cc tam gic lc
s4
s3
f0 f1 f2
v trn vt cc mt trt l BC0F0 , BC1F1 ,
... BCnFn (hnh V-11). Tnh cc din tch ca
x0 x1 x2
x3
x4
x
tam gic ABCi v BCiFi gi (t) chng l fi v
Si. T chn tng B, theo mt t l nht nh
Hnh V-11
t cc tung c tr s bng fi v Si tng
ng vi cc honh Xi ca cc im Ci. Ni cc u mt ca cc on thng ta
c hai ng cong f v S. T giao im I ca hai ng cong , ta dng ng
thng ng gp mt t ti C. Ni C vi B ta c v tr mt trt BC tnh ton tng
ng vi Ecmax, bi lc ny ta c din tch lng th trt ABC bng din tch tam gic
lc BCF v trn vt mt trt ca n. Nu t C ta k ng thng song song vi trc
chun BK ta s c on CF, tnh Ecmax theo cng thc (V-33).
3.1.2. Tnh ton p lc ch ng ln nht ca t dnh theo l thuyt C.A.Coulomb.
Vic tnh ton p lc t ch ng ln nht, c xt n nh hng ca lc dnh
kt l iu rt cn thit. Trc y, khi thit k thng hay b qua nh hng ca lc
dnh v cho rng n ch c pht huy trong mt iu kin nht nh, cn khi trong t
p xut hin vng bin dng do di tc dng ca trng lng bn thn t cng nh
do nh hng ca ti trng ngoi trn mt t p, hoc khi t nm trong nc
(thng thy t p sau tng chn thuc cc cng trnh thu li), cng nh khi
nhit ca mi trng xung quanh thay i, lm cho kt cu ca khi t b ph hoi,
th nh hng ca lc dnh khng cn na. R rng nh gi nh hng ca lc dnh
nh vy l cha tho ng.
L lun p lc t ca
c
Coulomb c th m rng i vi t
Ec
a
c
p l t dnh, khi xc nh p lc
Ec
c0
ch ng Ecd ca t dnh, vn da
Et
g
vo cc gi thit v nguyn l tnh
ton nh t ri, nhng thm vo
gi thit, lc dnh ca t p c
r
g
To=co.AB
r
e
xem nh tc dng theo phng ca
mt trt v phn b u trn mt

T=c.BC
b
trt. Nh vy nh hng ca lc
a)
b)
dnh c xt n qua hai lc tc
dng ln hai mt trt, trn mt
Hnh V-12
trt th nht, lc dnh c xc
nh theo cng thc (xt bi ton phng):
CHNG v
Trang 231
T = c.BC
(V-35)
Lc dnh tc dng ln mt trt th hai (lng tng) bng :
T0 = c0 . AB (V-36)
Trong : c - lc dnh n v ca t p
c0 - lc dnh n v ca t p vi lng tng.
Trong trng hp ny a gic lc gm nm lc (G, R, T, T0 v Ecd) hp li cng
phi khp kn. Da vo a gic lc (hnh V-12.b) c th thit lp c cng thc ca
p lc ch ng trong trng hp ny di dng :
(V-37)
Ecd = Ec - ET
Trong tnh ton nhiu khi phc tp ngi ta khng xt n lc dnh trn
lng tng m ch xt n lc dnh trn mt trt BC.
sin( )
Ec = G
Trong :
sin( + )
cos
ET = T
sin( + )
tm c tr s p lc ch ng ln nht ca t dnh (Ecdmax) cng tin hnh
tng t nh i vi t ri.
3.2. Tnh ton p lc b ng nh nht ca t tc dng ln lng tng chn.
Nu di tc
c
dng ca lc ngoi,
tng chn chuyn
a
+
v v pha t v gy
Zkb
r
g
z
ra trng thi cn
eb
bng gii hn b h
g '
r
eb
ng, th t sau
tng c kh nng
b
b trt ln theo
hkb
mt trt BC v BA
b)
a)
(hnh V-13). trng
Hnh V-13
thi cn bng gii
hn, lng th ABC chu tc dng ca cc lc:
Trng lng bn thn G ca lng th trt ABC ;
Phn lc R ca phn t cn li i vi lng th ABC ;
Phn lc Eb ca lng tng i vi lng th trt.
V lng th ABC trng thi cn bng gii hn v c xu hng trt ln trn,
nn phng v chiu ca cc lc tc dng c th biu th nh trn hnh (V-13a). H lc
tc dng ln lng th cn bng nn tam gic lc khp kn. T h thc lng trong tam
gic lc c th d dng rt ra cng thc ca Eb. nh sau :
sin ( + )
Eb = G.
(V-38)
sin ( + + )
Cng thc (V-38) cho thy rng Eb l mt hm s ca v tr s ca E s thay
i khi thay i, ngha l ng vi nhng mt trt khc nhau, Eb s c nhng tr s
khc nhau. Theo gi thit ca C.A.Coulomb, tr s p lc b ng Eb l tr s nh nht
ca Eb v mt trt ng vi Ebmin l mt trt nguy him nht.
Mun tm Ebmin, c th dng phng php gii tch hoc phng php gii
tng t nh trng hp tnh p lc ca t ch ng.
CHNG v
Trang 232
i vi t ri, kt qu ca phng php gii tch cho trng hp mt t phng

nghing mt gc so vi phng nm ngang, biu thc p lc b ng c dng nh
sau:
.H 2
(V-39)
Eb min = K bd .
2
Trong :
cng thc sau :
K bd =
Kb - h s p lc b ng, trong trng hp tng qut tnh theo

cos 2 ( + )
sin ( + ). sin ( + )
cos 2 . cos( )1
cos( ). cos( )
(V-40)
Trng hp c bit nu lng tng thng ng , mt tng trn nhn, mt ng

nm ngang = = = 0, s c :
Kb = tg2(450 + /2)
(V-41)
Cng p lc t b ng ti im bt k theo chiu cao ca tng c xc
nh theo cng thc sau:
Pb =
dEb
d 1
= ( .z 2 dZ ) = zK bd
dz
dz 2
(V-42)
p lc b ng Eb tc dng ti im cch chn tng mt khong H/3, phng

tc dng nghing vi php tuyn lng tng mt gc .
Tr s p lc b ng tnh theo phng php ca C.A.Coulomb ln hn tr s
thc t rt nhiu v sai s cng ln khi cng ln. S d c sai s ln nh vy l v do
gi thit v mt trt ny khng ph hp vi thc t. Tuy nhin, khi = = = 0, th
kt qu tng i ph hp vi thc t hn.
Lc dnh ca t lm tng tr s p lc b ng, nhng khi iu kin mi trng
(nhit , m) thay i th tr s ca n thay i nhiu. V vy m bo an ton
cho cng trnh thit k, trong thc t tnh ton p lc b ng, thng b qua nh
hng ca lc dnh
4. CC PHNG PHP DA VO L THUYT CN BNG GiI HN.
Cc phng php tnh ton p lc ch ng ln nht ca t ln lng tng
cng theo thuyt to c th trng thi cn bng gii hn C.A. Coulomb tuy c u
im l n gin v trong nhiu trng hp cho kt qu mc chnh xc m
thc t yu cu, nhng mt s trng hp li cho kt qu khng ph hp vi thc t
nn khng th dng c. V d khi tnh ton p lc b ng theo thuyt to c th ta
c kt qu qu ln v khi tnh ton p lc ch ng ln nht (Ecmax) ca t ri trong
mt s trng hp cho kt qu km chnh xc.
Cc phng php tnh ton p lc t ln lng tng cng theo thuyt cn bng
gii hn khc phc c nhng nhc im ca thuyt to c th, v thuyt cn
bng gii hn khng da vo cc gi thit gn ng nh dng mt trt cho trc
(phng hoc cong) hoc gi thit v khi t trng thi cn bng gii hn c hnh
thnh di dng c th. M coi trng thi cn bng gii hn s xy ra khng phi ch
ti cc im trn mt trt, m tt c mi im trong vng t mt n nh. Lc ny,
t khp cc ni trong vng u c xu th trt theo nhng ng trt bao gm hai
h khc nhau v to thnh mt mng li kn khp trong phm vi vng t b ph hoi.
4.1 Tnh ton p lc t theo l lun W.J.W.Rankine.
CHNG v
Trang 233
Da vo trng thi ng sut trong vt th bn khng gian v hn v iu kin

cn bng gii hn ti mt im trong bn khng gian W.J.W.Rankine ra
phng php tnh ton p lc t ch ng v b ng ca t ln tng b qua ma st
gia t v tng, ngha l ng sut phn b trn mt tip xc gia t v tng trong
trng hp c tng v khng c tng nh nhau.
4.1.1.Trng hp t ri: ( 0,c=0) lng tng thng ng, mt t nghing mt gc
so vi phng ngang.
Xt mt phn t t M c hai mt thng ng v hai mt song song vi mt t
su z nh trong trng hp xc nh p lc tnh ca t ln tng.
Gi s tng dch chuyn ra pha ngoi hoc vo pha trong nn t. Gi tr ca
z = const , cn gi tr y thay i trong khong y min y y max tu thuc vo s
chuyn v tng i gia tng v t. Do vy, ta c th dng v s vng trn ng sut
Mohr i qua im a c tm nm trn trc . Trn hnh (V-14) vng trn 1 tm O1 th
hin trng thi ng sut y bt k v vng trn 2,3 tm O2, O3 tng ng th hin
trng thi cn bng gii hn cc tiu gy nn p lc ch ng y min v trng thi cn
bng gii hn cc i gy nn p lc b ng y max ln tng. Vng trn 1 ct trc ti
cc im T1 v S1, vng trn 2 ct trc ti cc im T2 v S2 v vng trn 3 ct trc
ti T3 v S3. Trong trng hp ny c th chng minh c rng gi tr ca ng sut
trn mt thng ng tng ng vi ba trng thi ng sut ca phn t k trn l:
tg
=
g
Zz
d
o
d'
o2
2
o1 o3
a'
b'
c'
Hnh V-14
- Trng thi ng sut tng ng vi vng trn 1:
(V-43)
y = Ob '
- Trng thi cn bng gii hn cc tiu tng ng vi vng trn 2 (cng p
lc ch ng).
(V-44)
Pc = y min = Od ' = Od
- Trng thi cn bng gii hn cc i tng ng vi vng trn 3 (cng
p lc b ng).
(V-45)
Pb = y max = Oc ' = Oc
xc nh Ymin ta xt ring vng trn 2 (hnh V-14):
y min Od ' Od OK Kd
=
=
=
z
Oa Oa OK + Ka
Trong : OK = OO2 cos ;
(V-46)
Kd = Ka = r 2 O2 K 2 ; r = OO 2 sin
CHNG v
T ta c : Pc = y min =
cos sin 2 sin 2

cos + sin 2 sin 2
Trang 234
. Z
(V-47)
Pc = y min = .z.K cd
Hay :
(V-48)
Trong : Kc - h s p lc ch ng c tnh nh sau :

cos sin 2 sin 2
K cd =
. cos
cos + sin 2 sin 2
(V-49)
h
o
t2
d'
MF c
hnh
I
s2
o2
MF
chn
h
a'
III
III
pc = cd Z cos
b)
a)
c)
HnhV-15
Do p lc ch ng ca t ln tng chn c xc nh theo cng thc sau:
Ec =
1
.H 2 .K cd
2
(V-50)
Cc ng dT2v dS2 trn hnh (V-15) ch hng cc mt phng chnh III v I.

Khi mt im nm trong trng thi cn bng gii hn, th ti s xut hin hai mt
trt ct nhau mt gc (900-) v hp vi mt phng chnh I mt gc = 45 0

2
Trn hnh (V-15b,c) cho thy cc h ng trt v biu cng p lc ch ng .

Tng t vi vng trn 3, ta c:
(V-51)
Pb = y max = OC ' = .z.K bd
Trong : Kb - h s p lc b ng c xc nh:
cos + sin 2 sin 2
K bd =
. cos
(V-52)
cos sin 2 sin 2
V p lc b ng Eb ca t ln tng c xc nh theo cng thc :
Eb =
1
.H 2 .K bd
2
(V-53)
Trng thi ng sut b ng ca mt im, cc mt trt, biu cng p

lc b ng th hin trn hnh (V-16).
t3
s3
a)
c'
III
nh
ch
MF
I
nh a'
ch
F
3
M
o3
III
pb = bdZ cos
z
I
b
b)
Hnh V-16
c)
CHNG v
Trang 235
4.1.2. Trng hp i vi t dnh: ( 0; c 0) mt t nm ngang (=0) v lng

tng thng ng (=0).
Trng thi ng sut ti im M chiu su z, khi khi t ang trng thi cn
bng bn th lc thnh phn ng sut thng ng c xc nh nh sau:
z = .z
(V-54)
cn thnh phn ng sut php ca mt phng thng ng s l:
Y = .z.K 0
(V-55)
Nu xem khi t l bn khng gian v hn th mi mt phng thng ng u
l mt phng i xng ca bn khng gian, do trn mt phng thng ng v ngang
ng sut tip u bng khng. T suy ra rng ng sut php trn mt phng nm
ngang z v trn mt phng thng ng y u l ng sut chnh tng ng l I v III.
T hai ng sut chnh ny c th dng vng trn Mohr biu th (Hnh V-17). Do
im M ang trng thi cn bng bn nn vng trn Mohr I nm di ng bao
cng chng ct ca Coulomb.
Khi tng dch chuyn ra ngoi khi t, th khi t b ko gin ra pha hng
do ng sut ca mt phng nm ngang z khng thay i, cn ng sut php ca
mt phng ng y s b gim dn, cho n khi t tha mn iu kin cn bng gii
hn th dng li (gi l trng thi ch ng Rankine), lc y t cc tiu v k hiu
l Pc, Pc l ng sut chnh nh nht, cn z =.z l ng sut chnh ln nht. Vng trn
Mohr II c dng t cc ng sut trn s tip xc vi ng bao cng chng ct
ca Coulomb, nu t gin ra tip th ch c th dn n trng thi chy do ch khng
lm thay i trng thi ng sut .
Khi tng dch chuyn v pha khi t, th khi t s b p li t hai pha hng
th ng sut php ca mt phng ng y khng ngng tng ln, cn z khng i, cho
n khi khi t tha mn iu kin cn bng gii hn (gi l trng thi b ng ca
Rankine) th y t gi tr cc i, k hiu l Pb, lc Pb l ng sut chnh ln nht
cn z =.z l ng sut chnh nh nht. Vng trn Mohr dng t hai gi tr ng sut
ny l vng III tip xc vi ng bao Coulomb (hnh V-17.b). Do khi khi t trng
thi gii hn ch ng, mt ng sut chnh ln nht l mt phng ngang cho nn mt
trt lm vi mt phng ng mt gc (450-/2) cn khi khi t trng thi cn bng
b ng th mt ng sut chnh ln nht l mt phng ng cho nn mt trt lm vi
mt phng ngang mt gc (450-/2) (Hnh V-17.c,d). T s phn tch nu trn, W.J.W.
Rankine a ra cc cng thc tnh ton p lc t ch ng v b ng tc dng ln
tng chn nh sau.
a
c)
=
z
z
y
45
0
+c
= tg
45+
0
a)
pc K
0
45
0
III
pb
45
0
Phng ng sut
chnh ln nht
II
b
Ko dn ra
b)
Hnh V-17
d)
p co li
2 phng ng sut
chnh ln nht
0
45
2
45
0
CHNG v
Trang 236
a/ Xc nh p lc ch ng:
- Xt trng thi ng sut ti im M ta c
(V-56)
z =.z =1
(V- 57)
Pc =3
Do im M trng thi cn bng gii hn, nn ng sut ti im M phi tho
mn iu kin cn bng gii hn Mohr - Coulomb nu trong Chng IV. T cng thc
(IV-28) ta c:
(V-58)
1 = 3 .tg 2 (45 0 + ) + 2c.tg (45 0 + )
2
Thay (V-57) v (V-58) vo (V-56) ta c:
.z = Pc .tg 2 (45 0 + ) + 2c.tg (45 0 + )

Pcd = .z.K cd
hay :
Trong :
K cd =
2
2c K cd
(V-59)
(V-60)
= tg 2 (45 0 ) - h s p lc ch ng theo l
2
tg 2 (45 0 + )
2
lun Rankine
T cng thc (V-60) ta c th thy rng cng p lc t ch ng trong t
dnh gm hai thnh phn: mt phn do trng lng t gy ra (.H.Kc) c tc dng
y tng ra, cn phn kia do lc dnh ca t gy ra p lc m ( 2c K cd ) khng ph
thuc chiu cao tng c tc dng nu tng li, tc lm gim p lc t ln tng. Kt
qu tnh ton c th hin trn hnh (V-18), trong tn ti phn biu m ade c
tc dng ko tng li. Trong thc t tnh ton ngi ta thng b qua vai tr nh
hng ca lc dnh n cng p lc t ln tng vi l do l lp t p ny trn
mt thng b nh hng nhiu ca mi trng thay i trong t nhin, nn khng th
pht huy ht vai tr ca n.
z
M
e
Z
Pc
Ec
(H-Zo )
3
.. c
a)
2c Kc
H/3
b)
Ec
..c
c)
Hnh V-18
Nu loi b vai tr phn biu m th biu phn b p lc t ch cn phn
tam gic abc.
Nh vy ti a th Pcd = 0 = z 0 K cd 2c K cd
T rt ra: z 0 =
2c
(V-61)
. K cd
Trong : z0 - chiu su gii hn nh hng ca lc dnh;
Tr s tng p lc t ch ng c tnh bng din tch ca biu abc (Hnh V-18):
( H z 0 )(zK cd 2c K cd )
E cd = dtabc =
(V-62)
2
CHNG v
Trang 237
Thay z0 t cng thc (V-61) vo cng thc (V-62) ta c:

2c 2
1
Ecd = H 2 .K cd 2cH K cd +
(V-63)
p lc ch ng Ecd tc dng ti im cch chn tng mt khong (
(H z0 )
)
3
(Hnh V-18)
- Trong trng hp t p l t ri (0, c=0) th t cng thc (V-60) suy ra:
(V-64)
Cng p lc ch ng: Pc =zKc
1
2
Tng p lc t ch ng: E c = H 2 K cd
(V-65)
T ta thy rng cng thc ny s trng vi trng hp c bit theo li gii

gii tch ca C.A.Coulomb (V-22). Biu phn b cng v im t ca p lc
ch ng cho trong hnh (V-18).
b/ Xc nh p lc b ng.
V mt l do no lm cho tng chn chuyn dch v pha khi t p, n
lm cho khi t p b p li t hai pha, v khi khi t t ti trng thi cn bng
gii hn b ng th cc thnh phn ng sut ti im M c xc nh nh sau:
Z = .z = 3
(V-66)
v Pb =1
(V-67)
Thay cng thc (V-66) v (V-67) vo iu kin cn bng gii hn MohrCoulomb (V-59) ta c:
Pbd = zK bd + 2c K bd
(68)
Trong : K bd = tg 2 (45 0 + ) - l h s p lc b ng theo l lun Rankine.

2
H/3
T cng thc trn ta

2c Kb
thy rng cng p lc t
b ng gm hai phn, l
(.z.Kb) do trng lng ca
z
z
khi t gy ra v (2c K bd )
H
M
E
Pb
Eb
do lc dnh gy ra. C hai phn
p lc u c tc dng chng
li tng. Lc dnh ca t
lm tng p lc t b ng ln
b
b + 2c Kb
tng.
a)
b)
c)
Biu phn b cng
p lc t b ng ln tng
Hnh V-19
nh hnh (V-19c) biu ny
c dng hnh thang. Tng gi tr p lc t b ng trong trng hp ny c tnh
bng din tch ca biu hnh thang .
E bd =
1
H 2 .K bd + 2c.H . K bd
2
(V-69)
V im t tm hnh thang.
- Trong trng hp t p l t ri ( 0, c=0) th t cng thc (V-68) ta suy
ra cng p lc t b ng s c tnh l:
(V-70)
Pb = .H.Kb
v tng p lc t b ng l:
CHNG v
E bd =
1
H 2 K bd
2
Trang 238
(V-71)
4.2. Tnh ton p lc t theo l thuyt V.V.Xclovski

Thc t cho thy rng s c mt ca tng chn trong t s lm thay i iu
kin lm vic ca nn t sau lng tng rt nhiu. Chnh v vy cn a vo tnh ton
khng nhng iu kin bin trn mt t m cn c iu kin bin mt tip xc
gia t v tng, chnh l yu t ma st gia t v tng. Khi xut hin p lc t
ch ng (hoc b ng), trong nn t p sau tng ng thi xut hin khi trt
gii hn bi hai mt trt v mt t t nhin. Mt trt th nht xy ra trong khi t
nh hnh (V-20).
Trong trng hp nu mt phng lng tng trn nhn, ma st gia t v tng
nh hn ma st trong ca t th mt trt th II chnh l mt phng lng tng nh
hnh (V-20.a). Trng hp b mt lng tng gh gh, nhm ln, ma st gia t v
tng ln hn ma st trong ca t, mt trt th II thng xy ra trong t st lng
tng hnh (V-20.b). Cn trng hp lng tng qu thoi, gc nghing lng tng ()
ln th mt trt th II cng thng xy ra trong t nhng cch lng tng mt qung
(Hnh V-20.c). Chnh yu t ma st lm thay i tnh hnh ng sut trong t nn. Khi
t nm trong trng thi cn bng gii hn khng phi ton b tha mn iu kin cn
bng gii hn cc tiu n thun, hoc cn bng gii hn cc i n thun nh W.J.W
Rankine quan nim, m trong nn t c th xut hin nhiu vng khc nhau vi
nhng iu kin cn bng gii hn khc nhau; tu thuc vo tnh hnh ti trng v ma
st gia t v tng.
V bi ton
p lc t ln
Mt trt 2
Mt trt 2
Mt trt 2
tng chn v bi
ton n nh ca
nn t, v thc
cht u thuc bi
ton cn bng gii
c)
hn ca cc khi
b)
a)
t, nn trong
Hnh V-20
trng hp tng
qut khi , v
u khc khng, xc nh p lc t ch ng, v p lc t b ng ln tng, cn
phi xut pht t h phng trnh quen thuc sau y trnh by chng IV, bao
gm hai phng trnh cn bng tnh ca bi ton phng v mt phng trnh cn bng
gii hn :
z zy
+
=
z
yz
y
y
=0
(V-72)
y ) + 4 2 zy
2
+ y + 2c. cot g )
= sin 2
V.V.Xclovxki gii h phng trnh ny mt cch cht ch, li gii cho

php xc nh chnh xc v tr v hnh dng mt trt ca khi t sau lng tng trong
iu kin cn bng gii hn, trong trng hp tng qut, cc ng trt trong lng th
CHNG v
Trang 239
t b ph hoi sau lng tng bao gm hai h

ng cong to thnh mt mng li kn khp
A
C
y
trong phm vi lng th .
Bit c hnh dng mt trt v gii
I
hn cc vng t trng thi cn bng gii hn
II
trong lng th trt. Nh cc im nm trong
III
vng I (ACD) tha mn iu kin cn bng gii
D
hn cc tiu, cc im nm trong vng III
(ABE) tha mn iu kin cn bng gii hn
E
cc i cn cc im nm trong vng II (ADE)
B
l vng chuyn
tip, ng thi da vo iu kin bin ca bi
Hnh V-21
ton tng ng, ng rt ra cc biu thc gii
tch cho php xc nh c p lc ch ng v b ng ca t ln tng. Tuy vy, do
nhng s phc tp v i hi khi lng ln, nn dn n vic p dng trong thc t
i vi phng php ny b hn ch. (Hnh V-21).
- i vi trng hp khi lng tng nghing, mt t p sau tng nm ngang
v ma st gia lng tng v t p khng th b qua c ( 0, 0 v =0), th p
lc ch ng v b ng ca t ln tng theo l thuyt ca Xllovski c tnh theo
biu thc sau:
H 2
(V-73)
E c = *cd .
2
H 2
(V-74)
Eb = *bd .
2
Trong : *cd , *bd - H s p lc ch ng v b ng theo thuyt Xllovski c tra
trong bng (V-3) v (V-4).
Trng hp khi (=0, =0 v =0) th biu thc tnh ton p lc ch ng v b ng u

trng vi cng thc c rt ra theo l thuyt ca W.J.W Rankine v l thuyt ca C.A.
Coulomb.
Bng V - 3: H s p lc t ch ng *cd theo li gii ca l thuyt Xclovski.
0
10
20
30
40
-30
-20
-10
10
20
30
40
0,49
0,58
0,65
0,70
0,72
0,73
0,72
0,67
0,45
0,64
0,61
0,66
0,69
0,70
0,69
0,64
10
0,43
0,51
0,58
0,64
0,67
0,69
0,68
0,63
0,27
0,35
0,42
0,49
0,54
0,57
0,60
0,59
10
0,23
0,31
0,38
0,44
0,50
0,53
0,56
0,66
20
0,22
0,28
0,35
0,41
0,47
0,51
0,53
0,54
5,28
4,42
3,65
0,33
0,40
0,46
0,50
0,52
15
8,76
7,13
5,63
0,29
0,36
0,42
0,46
0,48
30
11,72
9,31
7,30
0,27
0,33
0,39
0,43
0,46
0,06
0,11
0,16
0,22
0,29
0,35
0,42
0,46
20
0,05
0,09
0,13
0,19
0,25
0,32
0,38
0,42
40
0,04
0,07
0,11
0,17
0,23
0,29
0,38
0,41
CHNG v
Trang 240
Bng V-4: H s p lc t b ng *bd theo li gii ca l thuyt Xclovski.

0
10
20
30
40
-30
-20
-10
10
20
50
60
1,53
1,53
1,49
1,42
1,31
1,18
1,04 0,89
0,71
0,53
1,71
1,69
1,64
1,55
1,43
1,28
1,10 0,93
0,74
0,55
10
1,88
1,79
1,74
1,63
1,50
1,33
1,15 0,96
0,76
0,55
2,76
2,53
2,30
2,04
1,77
1,51
1,26 1,01
0,77
0,56
10
3,26
3,11
2,89
2,51
2,16
.1,80
1,46 1,16
0,87
0,61
20
4,24
3,379
3,32
2,86
2,42
2,00
1,63 1,25
0,92
0,63
5,28
4,42
3,65
3,00
2,39
1,90
1,49 1,15
0,85
0,60
15
8,76
7,13
5,63
4,46
3,50
2,70
2,01 1,45
1,03
0,69
30
11,72
9,31
7,30
5,67
4,35
3,29
2,42 1,73
1,23
0,75
11,27
8,34
6,16
4,60
3,37
2,50
1,86 1,35
0,95
0,64
20
26,70
8,32
13,02
9,11
6,36
4,41
2,98 1,99
1,33
0,81
40
43,23
29,40
20,35
13,96
9,43
6,30
4,16 2,67
1,65
0,96
30
40
Trong thc t iu kin lm vic ng thi gia t p v tng chn phc tp

hn nhiu so vi cc vn c cp trn. iu kin cng phc tp, chnh
xc i hi cng cao th s tnh ton cng phi st vi thc t, tuy nhin mc
chnh xc ca bi ton so vi thc t li ph thuc ch yu vo d liu u vo nh
tnh cht ca t , trng thi ng sut trong nn, ma st gia t v tng, v cc yu t
khc, i hi phi nghin cu k.
5. TNH TON P LC T LN TNG CHN TRONG CC TRng
hp thng gp.
cq
Trong thc t thng gp nhng trng hp phc tp nh c ti trng trn mt

t, tng c b gim ti, mt t gy khc, tng c gc nghing ln, nh hng ca
nc, ca t p khng ng nht v.v... v di y ta s ln lt xt mt s cc
trng hp .
5.1. Trng hp ti trng ngoi tc dng trn mt t.
5.1.1. Ti trng ngoi phn b u v kn khp trn mt t.
5.1.1.1. t p l t ri, lng tng nghing, mt t phng nghing
q
Trn mt t phng sau lng
2
tng AB c ti trng q (tn/m ) tc
A
C
dng thng ng v phn b u, kn
khp nh hnh (V-22), trong trng

hp ny, do nh hng ca ti trng
trn mt t lm tng lc y ca t H
vo tng, v c th lm thay i c
G
hnh dng ln phm vi mt trt.
R
Trong thc hnh tnh ton dng l
B
Pcq
lun ca Coulomb xc nh p lc
Q
ch ng v b ng ca t ln
Hnh V-22
CHNG v
Trang 241
tng chn cho trng hp ny c th thun li hn. Trn hnh (V-22) th hin s
tnh ton p lc ch ng ca t ln tng chn theo phng php Coulomb.
Nu khi trt xy ra th s trt theo mt trt BC, v ch nhng phn ti trng
nm trong phm vi lng th trt (on AC) mi c nh hng ti p lc ca t trn
tng. Do trong trng hp ny s tam gic lc c dng nh hnh (V-22). T
ta c th vit biu thc tnh Ecq nh sau :
sin ( )
E cq = (1 + )G
(V-75)
sin ( + )
Trong : Ecq - l p lc ch ng ca t khi c ti trng ngoi
Q - l tng ti trng ngoi trn on AC, cn G l trng lng ca lng
th trt.
- Cc k hiu khc , , : u nh trn ta quy c.
(V-75')
Hoc ta c th vit: Ecq = (1 + ) Ec
Trong : Ec - l p lc ch ng ca t khi khng c ti trng ngoi. Nu ta chng
dE cq
dE c
Q
khng ph thuc vo gc th
s tng ng vi
,
minh c t s =
d
G
d
ngha l gc ng vi Ecmax cng chnh l gc ng vi Ecqmax. iu ni ln rng
s c mt ca ti trng ngoi phn b u v kn khp trn mt t khng nh hng
n tr s ca gc trt tnh ton.
(V-76)
Theo hnh (V-22) ta c : Q = ACq cos
Trong : - gc nghing gia mt t v mt phng nm ngang.
1
H . cos( )
(V-77)
G = .dt (ABC ) = AC
2
cos
T (V-76) v (V-77) ta c :
2q cos . cos
Q
ACq cos
(V-78)
= =
=
cos( ) H cos( )
G 1
AC H
2
cos
R rng t s hon ton khng ph thuc vo gc . Do t biu thc (V75') ta c th vit :
1
E cq max = (1 + ).E c max = (1 + ) K cd H 2
2
(V-79)
Cng p lc t Pcq s l :
Pcq = .K cd .H + K cd . .q
cos . cos
cos( )
(V-80)
T biu thc (V-80) ta thy Pcq c hai thnh phn : .Kc.H nh trng hp
cos . cos
khng c ti trng ngoi phn b u, cn K cd . .q
l cng p lc do ti
cos( )
trng phn b u gy ra. Vy biu ca Pcq c dng hnh thang, hnh (V-22), (phn
gch ngang).
5.1.1.2. t p l t dnh, lng tng thng ng v mt t nm ngang.
i vi trng hp ny c th dng biu thc tnh ton ca Rankine hoc
Coulomb xc nh Ec hoc Eb. Nh phn trn ta thy p lc t tc dng ln tng
chn trong trng hp ny s lm gia tng thnh phn ng sut thng ng mt i
lng bng q, tc l :
(V-81)
Z=z + q
CHNG v
Trang 242
V vy cng thc xc nh cng p lc t ch ng v b ng rt ra t

iu kin cn bng gii hn Mohr -Coulomb s c xc nh nh sau:
Pcdq = zK cd + q.K cd 2c K cd
(V-82a)
Pbdq = zK bd + q.K bd + 2c K bd
(V-82b)
Biu phn b cng p lc ch ng nh trn hnh (V-23), cn biu
phn b cng p lc b ng nh trn hnh (V-24) .
q
2c
kc
Hkc
(Hkc + qKc -2 c k c )
2 c kc - qK c
z0=
a) qKc < 2c kc
Hkc
qKc - 2 c kc
c) qKc > 2c kc
b) qKc = 2c kc
Hnh V-23
q
5.1.2. Ti trng phn b u v khng kn khp trn mt
t phng.
Hnh (V-25) cho thy trn mt t trong phm vi
on AK khng c ti trng ngoi phn b u tc dng.
Trng hp ny cng p lc ch ng c th xc
nh theo phng php gn ng.
v biu cng p lc t ch ng trong
qKb Hkb
trng hp ny ta c th thc hin cch v nh sau : T
im K (mp ca ti trng trong hnh V-25.a) ta k hai
2 c kb
ng thng KT v KS to vi phng nm ngang mt
Hnh V-24
gc bng v . T ta thy rng ti trng ngoi phn
b u ch nh hng t im S tr xung, cn trong phm vi TS biu cng c
dng chuyn tip nh hnh (V-25.a). Kt qu nhn c biu cng p lc t l
(ATSBBSTA).
Nu trong trng hp ti trng phn b u trong on KK1 thuc phm vi ca
lng th t trt ABC (hnh V-25.b), th cch v biu cng tng t nh trn. T
hai mp K v K1 ca ti trng phn b u, ta k hai ng thng K1S1 v KS to vi
mt phng nm ngang mt gc . Ti trng ngoi phn b u trn on KK1 ch nh
hng trong phm vi t S n S1, vi mt gi tr cng p lc t gia tng bng
q. K cd cn trong phm vi AS v S1B hon ton khng chu nh hng ca ti trng q.
Kt qu nhn c biu phn b cng p lc l (ASS1BBS1S1SSA).
h
T
H
q
C
T'
a)
S'
K1 C
S'1 S''1
S1
S1
S'
H
S''
T
S
B'
B'
b)
c qKc
Hnh V-25
qKc
CHNG v
Trang 243
5.2. Trng hp lng tng gy khc v mt t phng.

thch hp vi iu kin chu lc,
a1
trong thc t tng chn t c khi c
a
cu to vi lng tng c dng gy khc
a
H1
AB.
xc nh p lc t ln cc
b1
b1
b''
b'1 1
tng loi ny, ngi ta thng xc nh
H2
2
ring r cho mi on ca lng tng, ri
sau cng tt c cc din tch ca cc
b'
biu cng li, c th nh sau :
b
b
i vi on lng tng AB1, th
Hnh V-26
vic xc nh biu cng p lc t
tin hnh nh cc phn trn trnh by
(din tch phn AB1 B1'' ). i vi on lng tng B1B, th ko di on ny cho gp mt
t ti A1 v tin hnh tnh ton p lc t nh i vi tng A1B, c gc nghing lng
tng 2, cn gc nghing ca mt t vn l . Thc t v khng c on B1A1 nn
biu cng p lc t ca on B1B ch l phn hnh thang ( B1 BB ' B1' ) c chiu
cao bng chiu cao ca on tng l H2), v biu cng p lc t chung
cho c lng tng v phn din tch gch ngang ( AB1 BB ' B1' B1'' A) trong hnh (V-26).
5.3. Trng hp t p sau tng gm nhiu lp.
Khi t p sau tng chn c nhiu lp t khc nhau. gii quyt bi ton
ny, ni chung l rt phc tp, c bit l khi mt t nghing v cc lp t phn b
khng song song. Do , hin nay trong tnh ton, ngi ta thng dng cc phng
php gn ng. Mun xc nh c p lc ch ng ln nht Ecmax ca t ln lng
tng cng, ngi ta thng : Coi p lc ca mi lp t cn xc nh khng ph thuc
vo p lc ca cc lp t khc, ngha l khi xc nh p lc t ta c th xc nh cho
tng on tng tng ng vi mi lp t c tnh cht c l khc nhau.
Trng hp n gin, khi lng tng thng ng, mt t nm ngang v lp t
song song vi nhau (hnh V-27). Ta s xc nh p lc ring r cho tng lp t, bng
cch xy dng biu phn b p lc t cho mi lp ri da vo cc biu
tnh tr s p lc ch ng ca ton b khi t tc dng ln lng tng.
i vi lp t th nht (lp trn cng), biu phn b p lc t c v theo
cc phng php thng thng trnh by trn c dng hnh tam gic vi nh
cao ngang vi nh tng, tr s cng p lc t ch ng ti y ca tam gic
c xc nh theo biu thc sau :
Pcd = 1 H 1 K cd 1 2c1 K cd 1
(V-83)
Kt qu nhn c biu phn b cng p lc t nh Hnh (V-27.a)
tnh p lc ca lp t th hai, ta gi thit trng lng ca lp t trn tc
dng nh ti trng ngoi phn b u v lin tc c cng l q = 1h1. Tr s cng
p lc t ch ng ti y ca lp t th hai c xc nh nh sau:
Pcd = 2 H 2 K cd 2 + 1 H 1 K cd 2 2c 2 K cd 2
(V-84)
Kt qu biu cng p lc t ch ng phn b trn on BC nh hnh
(V-27.b)
Trong :
K cd 1 = tg 2 ( 45 0 1 / 2) cn K cd 2 = tg 2 (45 0 2 / 2)
CHNG v
Trang 244
Nu hai lp t c gc ma st trong v lc dnh bng nhau (1=2=) v

c1=c2=c th biu phn b cng p lc t ln ton b chiu cao tng ABC s l
din tch (OabcdO) nh trn hnh (V-27.c).
a)
z0 =
H1
2 c1
1 kc1
1 H1k c1
2 c1 k c1
( 1 H1kc1- 2 c 1 kc1 )
2 c1 kc1
b)
H2
2 H2k c2
1 H1k c2
2 c 2 kc2
2 H2k c2
( 1 H1k c2 - 2 c 2 k c2 )
2 c 2 k c2
c)
2c
kc
=0
2 2 c 2
H2
z0 =
d
=0
1 1 c 1
H1
2 H2k c
b
( 1 H1kc - 2 c kc )
2 c kc
Hnh V-27
Hnh (V-28) trnh by dng biu phn b cng p lc ch ng ca t
ri khi cc lp t c ch tiu c l khc nhau.
Biu Hnh (V-28.a) vi iu kin 1>2 v 1=2 do dc ca biu
trong phm vi su H1 thoi hn trong phm vi H2.
Biu Hnh (V-28.b) do 1<2 v 1=2 cho nn Kcd2<Kcd1, v vy dc ca
biu trong phm vi H2 dc hn trong phm vi H1 dn n p lc t c bc nhy
ti mt lp, ti bd = 1 H 1 K cd 2 < bc = 1 H 1 K cd1 .
Biu Hnh (V-28.c) do 1>2 v 1=2 nn c dng ngc li v bc nhy
p lc t ti mt lp, c th bd = 1 H 1 K cd 2 > bc = 1 H 1 K cd1 .
A
1 1
Pc1 =
H1
b
2 2
1 H1k c
c
Pc1 =
b
Pc1 =
1 H1k c11
c
Pc2= 1H1k c2
H2
1 H1k c1
d
Pc2 =
(1 H1 + 2 H2 ) k c (1 H1 + 2 H2 ) kc2 (1 H1 + 2 H2 ) kc2
a) 1 = 2
1 > 1
b) 1 < 2
1 = 2
Hnh V-28
c) 1 > 2
1 = 2
1 H1k c2
CHNG v
Trang 245
5.4. Trng hp t p sau tng c nc ngm.

Trong thc t, i vi cc cng trnh
C
cng, thy li v mt s cng trnh khc,
trong t p sau tng thng c nc
ngm. Do khi tnh ton p lc t ln
1 H1
tng chn chng ta cng cn xt n vai tr
Hs =
A
.n
A
nh hng ca n. Ni chung khi gii quyt
mnn
H1
bi ton ny cng gp nhiu kh khn khi
b1
B1
B'1 B''1
mt t p sau tng nghing ( 0).
Nhng s n gin cho vic tnh ton, khi
H2
gc nghing khng ln lm thng l gi
thit mt nc ngm v mt t song song
vi nhau, ri tin hnh tnh ton bnh thng
B
B'
B''
B
nh cc phng php trnh by trn.
Do nh hng ca mc nc ngm
Hnh V-29
trong t p sau tng, nn p lc t ln
tng cng khc i. Trong trng hp ny p lc t tc dng ln tng bao gm hai
thnh phn : thnh phn p lc hu hiu v thnh phn p lc thy tnh (hnh V-29).
Biu phn b p lc t trn on tng AB1 khng b ngp nc, v theo
phng php thng thng v c dng hnh tam gic vi cng p lc ln nht ti
y l :
(V-85)
Pc = . Kc. H1
tnh ton p lc t ln on lng tng B'B b ngp nc, th xem lp t
trn khng b ngp nc, nh ti trng ngoi phn b u, lin tc v i n thnh mt
lp t tng ng c cng dung trng vi t b ngp nc, chiu dy ca lp t
tng ng s l :
.H 1
Hs =
(V-86)
dn
Trong : Hs - chiu dy lp t tng ng k t mt nc ngm
H1 - chiu dy lp t khng b ngp nc
, n : dung trng v dung trng y ni ca t p sau tng.

Ti y B ta c : PC ( B ) = dn ( H 2 + H s ).tg 2 45 0 2
(V-87)
Biu phn b cng p lc ca t ln on H2 l tam gic CBB nhng ta

ch ly phn hnh thang B1 BB ' B1'' pha di.
- p lc thu tnh l: n=o.H2
(V-88)
'' ' ''
Biu phn b p lc thu tnh l tam gic B1 B B
p lc ch ng ca t tc dng ln tng chn bng tng din tch cc biu
phn b cng p lc t ( AB1 BB ' B '' B1'' B1' A) nh Hnh (V-29).
Bi tp V-1 : Cho tng chn thng ng (=0) vi chiu cao 10m. t p sau
tng l t ri vi cc ch tiu c l sau: =1,8T/m3 ; =300, mt t sau tng
nghing mt gc =120.
Yu cu xc nh p lc t ch ng theo phng php Coulomb v Rankine?
Gii:
1/. Xc nh p lc t ch ng theo l thuyt Coulomb:
CHNG v
Trang 246
- Tnh h s p lc t ch ng: theo bng (V-2) chn =
30 0
= 15 0
2
cos ( )
sin( + ). sin( ) 2
]
cos( + ) cos( )
cos 2 . cos( + )[1 +
K cd =
K cd =
K cd =
cos 2 30 0
sin 45 0. sin 18 0 2
1. cos15 0 [1 +
]
cos15 0 cos(12 0 )
0,866 2
0,7071x0,309 2
10,9659[1 +
]
0,9659 x0,999
Error! Not a valid link.
= 0,3565
- Tnh p lc ch ng:
1
1
H 2 .K cd = .1,8.10 2.0,3565 = 32,085T / m
2
2
H 10
im t ca Ec cch chn tng
= m . Kt qu th hin trn Hnh (V-30a)
3
3
Ec =
2. Xc nh p lc ch ng theo l thuyt Rankine.

- Tnh h s p lc ch ng theo cng thc (V-49) ta c
K cd =
cos12 0 sin 2 30 0 sin 2 12 0

cos12 + sin 30 sin 12
0
. cos12 0 =
0.98 0,25 0,04

0,98 + 0,25 0,04
.0,98 = 0,35
- Tnh p lc ch ng:
1
1
H 2 K cd = .1,8.10 2.0,35 = 31,75T / m
2
2
H 10
- im t ca Ec cch chn tng
= m.
3
3
Ec =
3. Xc nh p lc b ng theo l thuyt ca Rankine

- Tnh h s p lc b ng theo cng thc (V-52) ta c
K bd =
cos12 0 + sin 2 30 0 sin 2 12 0

cos12 sin 30 sin 12
0
. cos12 0 =
0.98 + 0,25 0,04

0,98 0,25 0,04
.0,98 = 2,71
- Tnh p lc b ng tc dng ln tng

Eb =
1
1
H 2 K bd = .1,8.100.2,71 = 243,9T / m
2
2
So snh kt qu tnh ton, ta thy tnh ton t hai phng php nu trn cho kt
qu xp x nhau, kt qu th hin trn hnh (V-30b).
=
Ec
=12
5
,08
32
T/m
=15
1
=3
Ec
H =10m
H =10m
=12
=15
H/3=3,3m
a)
H/3=3,3m
b)
Hnh V-30
T/m
,7 5
CHNG v
Trang 247
1
= .1,8.10 2.0,3565 + 0,6978.10 = 39,063T / m
2
- im t ca Ecq ng vi trng tm ca biu

cng hnh thang, nm cch chn tng mt
on bng:
H=10m
Trng hp nu trn b mt ca khi t sau tng chu tc dng ti trng thng

ng v phn b u kn khp vi cng q=2T/m2 (Hnh V-31) th ta c th p dng
phng php ca Coulomb tnh nh sau:
Theo cng thc (V-80) ta c th tnh cng p lc t ti cc im trn lng
tng:
- Ti nh tng (A) lc H=0
cos . cos
1. cos12 0
Pcq = K cd .q.
= 0,3565.2.
= 0,6978T / m 2
cos( )
cos(12 0 )
- Ti chn tng (B) lc H=10m
cos . cos
Pcq = .HK cd + K cd .q.
= 1,8.10.0,3565 + 0,6978 = 6,417 + 0,6978 = 7,145T / m 2
cos( )
- Tng p lc t ch ng tc dng ln
q
tng l:
1
cos . cos
E cq = H 2 K cd + K cd .q.H .
2
cos( )
=12
1 Pcq ( B ) + 2.Pcq ( A) 1
7,145 + 2.0,6978
H.
= .10.
= 4,23m
3
Pcq ( B ) + Pcq ( A)
3
7,145 + 0,6978
T/m
63
0
,
39
=
Ec =15
4,23m
0,6978T/m 2 6,417T/m2
Hnh V-31
Kt qu tnh ton c th hin trn hnh (V-31).
Bi tp: V-2: Cho mt tng chn cao 10m, lng tng thng ng v trn
nhn, t p sau tng l t dnh, mt t p phng v nm ngang chu tc dng ca
ti trng thng ng phn b u vi cng q=2,5T/m2. t p c cc ch tiu c
l nh sau: =1,9t/m3; =180; c=1,2T/m2
Yu cu: Tnh v v biu p lc t ch ng tc dng ln tng trong
trng hp khng c ti trng v c ti trng tc dng trn mt t?
tnh ton trong trng hp ny c th s dng phng php Rankine hoc
Coulomb u c c.
* Tnh cng p lc ch ng khi cha c ti trng tc dng:
Theo cng thc (V-81) ta c:
Pcd = .z.K cd 2c. K cd
Tnh h s p lc ch ng:
K cd = tg 2 (45 0 / 2) = tg 2 (45 0
18 0
) = (0,7265) 2 = 0,5279
2
Cng p lc t ti nh tng:
Pcd ( A) = 2c K cd = 2.1,2. 0,5279 = 1,744T / m 2
Cng p lc t ti chn tng:

Pcd ( B ) = .H .K cd 2c. K cd
= 1,9.10.0,5279 2.1,2. 0,5279 = 8,2861T / m 2
CHNG v
Tnh z0: z 0 =
2c
. K cd
2.1,2
1,9. 0,5279
Trang 248
= 1,74m
Tnh p lc ch ng tc dng ln tng chn, theo cng thc (V-49) ta c:

1 2
2c 2 1
2.1,2 2
H K cd 2c.H K cd +
= .1,9.10 2.0,5279 2.1,2.10. 0,5279 +
= 34,2279T / m
2
2
1,9
H z 0 10 1,74
=
= 2,75m
- im t ca p lc ch ng Ecd cch chn tng:
3
3
E cd =
Kt qu c th hin trn hnh (V-32)

* Khi c ti trng ngoi tc dng; cng p lc t c tnh theo cng thc
(V-81):
Pcdq = .z.K cd + qK cd 2c K cd
- Tnh p lc do nh hng ca ti trng ngoi:
q.K cd = 2,5.0,5279 = 1,3197T / m 2
- Tnh cng p lc t ti nh tng:

Pcdq ( A) = q.K cd 2c. K cd = 2,5.0,5279 2.1,2. 0,5279 = 0,425T / m 2
Tnh cng p lc t ti chn tng:
Error! Not a valid link.-
Tnh z0:
z0 =
2c
K cd
2.1,2
1,9 0,5279
2,5
= 0,4243m
1,9
Tnh p lc t ch ng:
E cdq = dt (Oab ) =
1
1
( H z 0 ).ab = (10 0,4243).9,6051 = 45,9877T / m
2
2
im t ca p lc ch ng Ecdq cch chn tng mt khong:

H z 0 10 0,4243
=
= 3,1919m
3
3
Kt qu tnh ton c th hin trn hnh (V-33).
Zo=1,74m
Zo=0,4243m
H=10m
H=10m
Ecdq = 45,977T/m
Ec =34,2279T/m
3,1919m
2,75m
B
-1,744T/m2
8,2861T/m 2
-0,425T/m2
9,6051T/m 2
Hnh V-33
Hnh V-32
6. NHN XT PHM VI P DNG L THUYT P Lc T LN
CHNG v
Trang 249
TNG CHN
T cc kt qu nghin cu thc nghim v p lc t i vi t ri, cho thy
trong trng hp cn bng gii hn ch ng, mt trt theo gi thit C.A Coulomb
khng khc nhau my so vi mt trt thc t, do tr s p lc ch ng theo l
thuyt Coulomb ch nh hn tr s thc t rt t. Ni chung khi =150, th tr s p
lc t ch ng theo l thuyt Coulomb ph hp vi thc t, c bit khi =0 s sai
khc khng ng k. Ngc li theo l thuyt Coulomb tnh p lc b ng th cho
kt qu kh xa vi thc t. Vi gc ma st trong ca t p =160 th sai khc 17%,
=300 th sai khc gp i, vi =400 sai khc khong 7 ln. Ngoi ra khi gc ma st
ngoi cng ln th sai khc cng ln, nht l khi /3 th sai khc tng ln r rt.
V vy trong thc t t dng l thuyt ca C.A. Coulomb xc nh p lc t b
ng. L thuyt p lc t ca C.A. Coulomb c th p dng rng ri i vi lng
tng thng ng hoc nghing, mt tng trn nhn hoc nhm, mt t nm ngang
hoc nghing, nhng hn ch t p l t ri, cn i vi cc trng hp phc tp
nh t p l t dnh, t p thnh lp, mt t c hnh dng tu , trn mt t
chu ti trng bt k v.v... u c th p dng l thuyt p lc t ca Coulomb bng
cc phng php gii Culman, Rebhan xc nh p lc t ch ng rt c hiu
qu.
L thuyt p lc t ca W.J.W.Rankine xut pht t s phn tch trng thi
gii hn ti mt im trong khi t vi gi thit ng sut phn b trn mt tip xc
gia t v tng trong trng hp c tng v khng c tng nh nhau, ngha l b
qua ma st gia t v tng. T s phn tch Rankine xc lp c cc cng
thc tnh ton p lc tnh ca t ln tng v cc cng thc xc nh gi tr p lc t
ln tng vi tt c mi trng thi ca t trong c p lc ch ng v b ng
(1857). L thuyt ny khng xt n ma st gia t v tng l mt tn ti ln, dn
n sai khc v hn ch phm vi ng dng l thuyt ca Rankine. Mc d vy, ng
trn quan im pht trin, l thuyt p lc t ca Rankine vn rt c gi tr.
L thuyt p lc t ca V.V.Xclovski cng xut pht t s phn tch trng
thi gii hn ti mt im trong khi t nhng c xt n nh hng ca ma st gia
t p v lng tng, chnh yu t ny lm cho s phn b ng sut trong khi t
thay i, trong nn t c th xut hin nhiu vng khc nhau vi nhng iu kin cn
bng gii hn khc nhau. Phng php tnh ton ny i hi khi lng tnh ton ln,
nn dn n vic p dng trong thc t i vi phng php ny b hn ch, thng
thng nu p dng trong trng hp c bit (=0, =0,=0) th cc kt qu ca
Xclovski, Rankine v Coulomb gn nh trng hp nhau.
7. Mt s vn cn ch khi tnh ton p lc t ln
tng chn.
7.1. Vic chn cc ch tiu c l ca t p :
Nhng ch tiu c l ca t p xc nh c trong phng th nghim, hoc
hin trng dng nh gi tnh cht cng trnh ca t p, cc tnh cht ny
quyt nh iu kin xy dng cng trnh, kt cu, gi thnh, tui th v tnh an ton
ca cng trnh ni chung, nh hng trc tip n kt qu tnh ton p lc t ln
tng chn ni ring. V vy khi th nghim xc nh cc ch tiu (, C, ) cn phi
ch b mu t sao cho c trng thi - "tng t" vi trng thi lm vic ca t p
sau tng, ng thi phi coi vic la chn ng n nhng gi tr tiu biu nht ca
cc c trng dng trong cc cng thc tnh ton p lc, n nh ca cng trnh l
mt vn c bn khng th thiu c trong nghin cu a cht cng trnh.
CHNG v
Trang 250
Nhng c trng tnh cht a cht cng trnh xc nh c t nhng mu t

c kch thc khng ln ly t cc h thm d hoc ch b trong phng th nghim,
thng khng tiu biu c cho ton b khi t hoc tng t ang nghin cu, v
nhng gi tr ca chng thng rt phn tn ngay c khi khi t hoc tng t c
coi l ng nht. Nguyn nhn ca s phn tn ny c th do tnh cht khng ng
nht ca khi t hay tng t, do s ph hoi cc b kt cu t nhin v m khi ly
mu, bo qun v chuyn ch, do sai s khi xc nh chng trong phng th nghim
khng k n s khng chnh xc ca thit b th nghim hoc ca vic ghi chp v.v.....
V nhng l do k trn m trong vic x l v chn cc c trng c l ca t
phc v cho vic tnh ton cn phi thn trng trong khu la chn ny.
Mt khc cng cn ch rng gi tr v phng tc dng ca p lc t dnh
(ch ng v b ng) u ph thuc vo tr s gc ma st gia t p vi tng
(gc ma st ngoi ca t p) v lc dnh n v tc dng ln mt lng tng. Gc ma
st gia t p vi tng v lc dnh n v tc dng ln mt lng tng ph thuc
vo nhiu yu t nh loi v trng thi ca t p, vt liu lm tng, nhm v
hnh dng mt lng tng v iu kin a cht thy vn trong t p, v.v... Hin nay
cha c cch xt chnh xc nh hng ca cc yu t ti gi tr gc ma st ngoi v
lc dnh n v gia lng tng v t p m trong thc t chng thng c chn
theo kinh nghim.
i vi gc ma st ngoi (), ni chung hin nay cc tc gi nghin cu v n
u cho rng gi tr ca n khng th ln hn gc ma st trong () ca t.
Theo T.C.X.D. 57 - 73 : i vi t ri, ni chung ly gi tr = / 2 , nu c
cn c chc chn, c th chn gi tr nh sau : Trng hp tng c lng nhm nhiu
(lng tng bc thang), c th ly = ; trng hp t p l ct ht nh bo ha
nc v khi trn mt t p c ti trng ng tc dng hoc trng hp lng tng
chn c phun hoc trt bitum lm lp ph cch nc, c th ly = 0.
Trng hp t p l t dnh : tiu chun ngh ly < / 2 v trong nhng
trng hp ring ly = 0.
i vi vic chn gi tr lc dnh n v gia t p vi tng. Theo
I.P.Prokofev cho rng khi c lc dnh n v th gc gia phng p lc t vi php
tuyn lng tng s ln hn gc ma st gia t vi tng , t tc gi ngh
rng, trn thc t c th ly gc nghing gia phng p lc t vi php tuyn lng
tng bng gc ma st trong ca t. Vy c th xem quan nim ny l mt cch xt
gin tip nh hng ca lc dnh n v ti mt lng tng i vi p lc t ln tng
chn.
Theo K.Terzaghi : quan nim rng cng chng trt gia t vi tng ()
c th gi thit tun theo nh lut C.A.Coulomb do cng thc ca c dng sau :
= p.tg + c2
(V-89)
Trong : - gc ma st gia t v lng tng
c2 - lc dnh n v gia t v tng.
Gi thit ny c ngha thc tin ch nh c th xc nh c v c2
bng th nghim mt cch n gin, tuy nhin iu khng phi bao gi cng c th
chp nhn c.
CHNG v
Trang 251
L thot nc
Ni tm li, lc dnh n v gia t p v tng c th xem nh bng khng

trong trng hp mt lng tng tng i nhn v t p ngp trong nc hoc c
th t n gi tr bng lc dnh n v ca t p khi mt lng tng rt nhm. Dng
t dnh p sau tng chn s km hiu qu do t dnh c gc ma st trong b,
hn na lc dnh ca t s gim i khi b ngm nc, v vy trong thit k i khi b
qua khng xt n lc dnh
7.2. nh hng ca s n t v p lc thy ng :
Khi tng chn t, chn gi khi t sau
tung l khi t dnh, th khi gp nc khi t ny
s c hin tng tng n, v do lm tng p lc
t ln tng. Hin tng ny hin nay cha c
phng php tnh ton no cp n, nhng trn
thc t nh hng ca s n t i vi p lc t ln
tng thng c xt n qua h s an ton.
i vi mt s cng trnh thy li, thng
gp trng hp nc thot ra t t sau tng, do
Hnh V-34
c th pht sinh p lc thy ng, lm nh hng
n trng thi ng sut ca t p sau tng. Trong
trng hp ny, thc t thng c b tr vt thot nc lng tng Hnh (V-34)
gim p lc , nn trong tnh ton thng khng xt n nh hng .
7.3. Bin php lm gim p lc t ln tng :
Mc ch ca vic lm gim p lc t
ln tng l gim kch thc tit din
H1
tng v cui cng l h gi thnh cng
tm gim ti
1H1Kc
trnh. Tuy nhin, ch trong nhng trng hp
nht nh vi nhng bin php thch hp, th
vic gim p lc t ln tng mi em li
H1
c hiu qu mong mun.
gim p lc t ln tng, thng
2H2Kc
dng bin php chn loi t p thch hp
Hnh V-35
hoc thay i hnh dng tit din tng.
Nu t p c trng lng n v nh,
gc ma st trong v lc dnh ln th p lc t ln tng s nh. Nhng trong thc t
kh chn c loi vt liu l tng nh vy, m thng dng cc loi t ti ni xy
dng. Khi p t sau tng, nu m nn tt, cng c th lm gim p lc ch ng
ln tng. Ni chung, nu khng c yu cu phng thm th c th dng vt liu ht to
nh ct, si, khi,v.v... p sau tng. Nhng i vi tng chn ca cc cng trnh
thy li thng khng cho php thm trong khi t p, mt khc nhiu khi phi tn
dng cc vt liu ti ch, nn cng thng dng t dnh p sau tng. Trong trng
hp ny, khi tnh ton p lc t ch ng, phi k n nh hng ca lc dnh, nhng
cn thn trng trong vic chn tr s lc dnh tnh ton, mt khc cn phi ch ti
nh hng ca tnh n ca t ti p lc t tc dng ln tng.
Thay i hnh dng tit din tng cng l mt bin php ph bin lm gim
p lc t ln tng. Hnh (V-35) trnh by loi kt cu tng thng gp trong thc t.
Trng hp tng c chiu cao ln, gim p lc ca t mt cch tt nht
CHNG v
Trang 252
pha sau tng, ti chiu su no cn lm mt tm gim ti (Hnh V-35). Tm gim

ti ny chia tng thnh hai on, t p di tm gim ti gy ra p lc ch ng
onh H2. Nu tm gim ti vn ra ln th hiu qu lm gim p lc ln tng
on H2 cng ln, v lc t p trn tm gim ti coi nh khng gy nh hng i
vi lng tng H2 .
CHNG vi
Trang
CHNG vi
Trang 253
CHNG VI: CC TH NGHIM T HIN TRng

tnh ton v thit k nn mng cc cng trnh xy dng, cu ng, thu
li, ta cn phi bit cc ch tiu tnh cht c-l ca t nn. Cc ch tiu ny thng
c xc nh trong phng th nghim i vi cc mu t ly c t cc l khoan
hin trng. Phn ln cc ch tiu c-l ca t phi c xc nh trn cc mu
t cn nguyn dng, nhng vi cch th nghim trong phng thng thc hin vi
cc mu t c kch thc nh, mu t c th b mt tnh cht nguyn dng do qu
trnh ly mu, vn chuyn, bo qun v th nghim gy tc ng khng tt n mu
t th nghim. Ngoi ra trong nhiu trng hp khng th ly c cc mu t
nguyn dng t cc loi t ri v cc loi t st yu trng thi nho. Do ta bt
buc phi tin hnh th nghim hin trng trn t t nhin. T cc s o ca th
nghim hin trng ta c th suy ra c cc c trng tnh cht ca t theo tng
quan thc nghim c thit lp.
Vic khoan v ly mu t v lm th nghim thng tn km nhiu nn s
lng l khoan v s lng mu ly v th nghim thng b hn ch, do s lm
gim mc tin cy, tiu biu i din cho vng t rng ln cn kho st. Ngc
li th nghim hin trng n gin, nhanh chng, r tin hn, do c th lm vi
mt dy hn v lin tc trong mt ct t ca l khoan. V vy, s c mt ca s
liu th nghim hin trng lm cho ti liu kho st nn t c tin cy cao hn
rt nhiu v gip cho chng ta tm c nhng gii php nn mng hp l, tit kim,
ng thi trnh c nhng s c do khng nm chc c tnh hnh ca nn t.
Nhc im ca th nghim hin trng l cha to ra c mt trng thi c
hc n gin, r rng. Do cc i lng o c thng l cc ch tiu mang tnh
quy c, chu nh hng ca nhiu yu t v kh a vo trc tip vi s tnh
ton l thuyt.
6.1 Th nghim xuyn tiu chun (SPT).
y l phng php th nghim xc nh sc khng xuyn ca t ti y h
khoan khi xuyn ng mu (kch thc tiu chun) bng cch ng ba theo tiu
chun v ly mu ph hu lm cc th nghim phn loi t. Tn SPT l tn gi
tt theo ting Anh: Standard Penetration Testing. Chnh t vic ly mu t bng
cch ng ngp mt ng thp vo trong t m Terzaghi xut th nghim SPT
t nm 1927. Ngy nay cc nc Chu u t dng, nhng cc nc Bc M vn
dng rng ri SPT.
6.1.1. Nguyn l th nghim:
Nguyn l c bn ca th nghim ny l s dng lc ri t do ca ba nng
63,5kg t cao l 760mm xung u xuyn. S ln ba ri (N) ng mu
xuyn c vo trong t mt chiu su 300mm (sau khi n cm xung t nh
trng lc v b ng) c coi l lc khng xuyn (N).
CHNG vi
Trang 254
76
476
152
6.1.2. Thit b v cch th nghim:

ng ly mu tiu chun ( th
u ni
nghim SPT) l ng thp rng gm hai
na v tr c lp ghp li nh vng
ct v b chuyn tip dng ni ng
51
ly mu, vi ng knh ngoi D=51mm
v ng knh trong d=38mm (Hnh VIng mu
1a)
th nghim trc ht phi
38
khoan to l n tn chiu su th
nghim, thit b khoan phi m bo
khoan v lm sch y h khoan trc
u ct
khi h ng mu xung v phi m bo
l th nghim xuyn c thc hin
a)
b)
trong t tng i nguyn trng. Tip
Hnh VI-1
theo lp ng mu vo cn v h b ng
ly mu xung y h khoan (Hnh VI-1b), ri dng ba nn nh cho ng mu cm
vo t khong 150mm. ng ba th nghim ri cao tiu chun, m s nht
p N1 ng mu ngp vo t 150mm; lm tip ln th hai m s nht p N2
ng mu ngp vo t 150mm tip theo. Ly tr s N=N1+N2 l s nht p ng
mu ngp vo t 300mm. Sau khi th nghim rt ng ly mu ln, b i v thu ly
mu t em v th nghim trong phng. Thng thng c khong 1,5m chiu su
th nghim mt ln.
6.1.3. Hiu chnh s c.
Lc khng xuyn (N) ph thuc vo nng lng hu ch ca ba v chiu su
ca im th nghim, do sau khi th nghim xong cn phi hiu chnh s c khi
th nghim.
Nng lng ton phn do ba ri l: E=63,5kg x 0,76m 48,3kg.m.
Tuy vy, nng lng E ny khng hon ton chuyn ti ng ly mu, m n
cn mt mt nng lng xy ra cc phn sau:
- Mt mt nng lng do ma st gia ba ri vi trc dn hng, ma st gia
dy ko vi rng rc.
- Mt mt nng lng do ngi th nghim khi th dy ba ri, ngi th
nghim khng th t do m vn hi nu dy li.
- Mt mt nng lng do ma st gia t v l khoan vi cn xuyn.
Bng (VI-1) trnh by nng lng hiu qu trung bnh thng k mt s
nc tham kho. cc nc ang pht trin, thit b SPT ph bin l loi nhn,
s dng dy ko trn rng rc. Vi loi ny. cc nc tin tin, nng lng hiu
qu chn l 4565%. Vit Nam, chng ta cha c thng k nhng an ton, c
th tm ly nng lng hu ch t khong 3555%. Do ta cn phi chun ho (N)
CHNG vi
Trang 255
v mt gi tr c cng hiu qu, cc nc tin tin, ngi ta coi 60% l nng

lng hu ch trung bnh. Do thng quy i N v N60 (60% v nng lng hu
ch).
Bng VI-1: Nng lng hiu qu (%) ca mt s thit b SPT.
Loi SPT
Loi nhn (Donut)
Loi an ton (Safety)
Dy+rng rc
T ng
Dy+rng rc
T ng
Bc M
45
70 80
80100
Nht
67
78
Anh
50
60
Ngoi ra, nu cng mt loi t, vi N60 = 10 ti chiu su 1m, th ti su

30m , N60 c th ln ti 20. iu ni ln ti su 30m, p lc ngang ln hn rt
nhiu so vi ti su 1m, cho nn cn phi p nhiu nht p hn.
Nh vy, ta cn hiu chnh vi hai h s sau:
N '60 = N 60 .C N = N.CE .C N
Trong : CE - h s hiu qu c tnh CE =
(VI-1)
Eh
;
60
Eh - Nng lng hiu qu c thc ca thit b ;

60 - Nng lng hiu qu tiu chun (60%).
nc ta, c th ly CE = 0,50,8
CN - h s su, h s ny c nhiu tc gi kin ngh ly nh sau:
Liao v Whitman (1986): C N = (0,9576 / vo' )
0,5
Peck (1974)
: C N = 0,77. log (20 / 1,05 / vo' )
Skempton (1986)
: CN =
2
1 + vo'
(VI-2)
(VI-3)
(VI-4)
y vo' - ng sut hu hiu theo phng thng ng do bn thn t gy

ra, bar (kG/cm2).
Vi su nh hn 2m th nn dng phng trnh (VI-3) hoc (VI-4).
6.1.4. Tng quan gia cc ch tiu c l ca t v kt qu SPT.
6.1.4.1. nh gi trng thi ca t da vo kt qu SPT.
- i vi t ri: Terzaghi v Peck(1967) u tin a ra tng quan gia N
(cha hiu chnh) vi cht tng i D nh bng (VI-2)
CHNG vi
Trang 256
- i vi t dnh: Szechy v Varga (1978) a ra tng quan gia

st B v N60 theo bng (VI-3), tuy nhin tin cy ca bng ny khng cao, v cc
t c nhy cm khc nhau s c tng quan khc nhau.
Bng VI-2: cht tng i D
N
04
410
1030
3050
>50
D(%)
015
1535
3565
6585
85100
Trng thi
rt ri
ri
cht ri
cht
rt cht
Bng VI-3: Trng thi ca t dnh

N60
<2
28
515
1530
>30
>0,5
0,250,5
00,25
-0,50
<-0,5
Trng thi
mm
Do cng
na cng
Cng
rt rn
6.1.4.2. nh gi sc khng ct ca t da theo kt qu SPT.

- i vi t ri: Bng (VI-4) cho mi tng quan gia v N Peck, Hanson,
v Thornburn a ra mi tng quan gia v N 60' ( hiu chnh su) theo
phng trnh sau:
54 27,6034e 0,014 N
'
60
(VI-5)
Cn Schmertmann a ra mi tng quan theo phng trnh sau:

arctg [N 60 / (12,2 + 20,3. vo' )]
0 , 34
(VI-6)
Cch tnh theo Schmertmann c cho l c tin cy cao, nhng khng nn

dng vi cc su nh hn 2m.
- i vi t dnh: Cc tng quan sc chng ct khng thot nc (Su) v
SPT thng c tin cy thp. Trong c hai tng quan ph bin nht l:
Terzaghi v Peck (1967): Su = 0,06 N60, bar
(VI-7)
Hara (1974) : Su = 0,29. N 600,72 ,bar
(VI-8)
Bng VI-4: Tng quan N v

N
04
410
1030
3050
>50
Theo Peck v cng s
<28
2830
3036
3641
>41
Theo Meyerhof
<30
3035
3540
4045
>45
rt ri
ri
cht ri
cht
rt cht
Trng thi
6.1.5. Nhn xt v th nghim SPT.
CHNG vi
Trang 257
Th nghim SPT d lm, thun tin v thc hin ngay trong l khoan thm d,
kt hp ly mu khng nguyn dng dng m t v th nghim phn loi t, th
nghim thc hin c su ln. Tr s N l mt thng tin tt kim chng
cc kt qu th nghim trong phng. Tuy vy, theo cc chuyn gia Chu u cho
rng nhng tng quan SPT chng nhng khng tin cy i vi t dnh m ngay c
vi t ri. Th nghim ny l mt trong nhng th nghim km chnh xc nht i
vi cc th nghim hin trng.
6.2. Th nghim xuyn tnh.
6.2.1. Nguyn l th nghim.
Th nghim xuyn tnh hay cn gi l th nghim xuyn cn (CPT-Cone
Penetration Test). Th nghim ny nhm xc nh ti ch sc khng ca t khi nn
lin tc vi tc nh v khng i b cn nn c gn lin mt mi xuyn hnh cn
di, ng thi o lin tc hoc ti cc su nht nh sc khng xuyn ca t
ng vi mi xuyn. K hiu l qc v nu yu cu th c sc khng ca t vi b mt
mng xng (o ma st) thnh bn ca xuyn (fs) v p lc ca nc l rng xung
quanh cn v mng xng (u).
6.2.2. Thnh phn ca thit b xuyn:
Cc b phn ch yu ca my xuyn l u xuyn, mng xng, cn xuyn,
thit b o nghing, c cu gia lc v o lc, gi , h neo.
u xuyn hnh nn gc nh 600, u lm bng vt liu cng, c tit din
ngang t 520cm2. Loi ph bin thng dng c ng knh y l 35,7mm (din
tch y l 10cm2) phn trn hnh tr di 5mm (Hnh VI-2).
Mng xng (t pha trn mi dng o sc khng bn) l mt ng hnh tr
c lp c ng knh l ds v phi tho mn dc<ds<dc+0,35mm, mng xng c
chiu di l 132,6mm v c din tch xung quanh l AF =1500,03cm2.
Cc thit b o sc khng u mi v sc khng bn s c lp t sao
cho lch tm c th c ca thit b ny khng nh hng n vic o gia sc
khng mi v sc khng bn.
B o p lc nc l rng c th o c p lc nc l rng trn mi cn
v mng xng. Thit b c th o c p lc nc l rng vi chnh xc l 5%
cho ti ct nc 0,2m v c bo v trnh cc ht t chui vo bi mt li thm
lm bng vt liu chng bo mn.
Cn xuyn l cc ng thp rng tng on di 1m1,5m ni vi nhau bng
ren. ng knh ngoi ca cn xuyn phi c kch thc sao cho chng khng nh
hng ti vic o ti mi xuyn, thng thng ng knh ngoi l 361mm, ng
knh rng ca cn xuyn l 16mm. i vi xuyn cn bng c hc th trong lng
cn ngoi cn c cn trong. Cn i vi xuyn cn bng in th trong lng cn
ngoi l li cp truyn kt qu bng in. Vi xuyn cn bng in th sc khng
mi (qc) v sc khng bn (fs) c o bng in v truyn vo my tnh.
CHNG vi
Trang 258
C cu gia lc thng dng l my nn, my nn phi c thit k sao cho;

phn lc to ra khng c nh hng n sc khng xuyn, my phi c kh nng
nn lin tc c mt on t nht l 1mt, tc khi xuyn c khng ch
205mm/giy v sau gi tc khng i trong sut qu trnh xuyn.
Hnh VI-2: Mu cc mi xuyn c v khng c o ma st

a) Khng c o ma st
b) C o ma st
6.2.3. Trnh t tin hnh xuyn:

Nguyn tc chnh cn tun th y l th nghim phi lin tc v vic o
sc khng xuyn phi c tin hnh trong khi cc b phn ca mi xuyn cng
ng thi chuyn ng xung vi tc xuyn tiu chun. i vi th nghim
xuyn c hc (MCPT), c 20cm th ta c kt qu mt ln. Mi xuyn v mng
xng c y c lp vi nhau, cho php tch bit lc o trn mi v lc o trn
mng xng. Cn trong th nghim xuyn cn o in (ECPT), khong cch gia cc
s c tu thuc vo s yu cu ca ngi thc hin, (thng thng l 5cm). Sc
khng mi qc, sc khng bn fs v p lc nc l rng (u) c o ring bit qua
nhng transducer (b chuyn tn hiu) ring bit.
Trc mi ln th nghim cn phi kim tra thit b li thay th ngay cc
chi tit hng, trc mi ln th nghim phi m bo rng b lc v cc khong
trng khc ca h thng o p lc nc l rng bo ho nc.
Trong qu trnh th nghim cn m bo cn truyn lc lun lun xuyn
thng ng trong sut qu trnh th nghim. Mun vy cn phi kim tra u cn
truyn lc ngay sau khi ni thm cn mi. Nu nghing vt qu 2% th phi
ngng ngay th nghim v phi lm li th nghim cch h va b t nht l 1m.
CHNG vi
Trang 259
Phi thc hin th nghim xuyn trn vn lin tc cho ti ht su yu cu.

6.2.4. Tnh ton v biu din kt qu:
6.2.4.1. Tnh ton kt qu th nghim:
i vi thit b xuyn cn c hc (MCPT), sc khng xuyn ca t c
tnh nh sau:
Sc khng u mi xuyn l:
qc = G .
Tit din ngang xi lanh p lc (AG)
(VI-9) .
Tit din ngang mi xuyn (AC)

Trong :
G - p lc o c trn ng h o (KPa);
AG - thng thng bng 20cm2;
v AC - thng thng bng 10cm2.
Sc khng ma st (bn) n v l:
Tit din ngang xi lanh p lc (AG)
fs= G x
(VI-10)
Din tch xung quanh mng xng (AF)
Trong :
G - chnh lch p lc o c trn ng h o gia sc khng ma st
v sc khng u mi xuyn (KPa).
AG = 20cm2 v AF =150cm2.
Do mng xng nm cao hn mi xuyn 20cm, nn G cng nh fs phi tnh
ton lch nhau 20cm nh v d di y:
G + G
qc (bar)
fs (bar)
H(m)
G(bar)
0,2
0,4
23
27
41-38=3
46
0,40
0,6
38
41
13-8=5
76
0,67
0,8
13
27-23=4
0,53
16
6.2.4.2. Hiu chnh kt qu v biu din kt qu:

- Hiu chnh kt qu sc khng mi khi c o p lc nc l rng (CPTU). p
lc m transducer o c mi l qc, trong CPTU y khng phi p lc thc tc
dng ln mi cn l qT c lin h sau:
qT . AT = q c . AT + U T . Asb
Hay
Trong :
qT = q c + U T .
AT AN
= q c + U T (1 a)
AT
qT - sc khng mi hiu chnh ;
(VI-11)
CHNG vi
Trang 260
AT - Tit din ngang mi cn (10cm2);

Asb - Tit din ngang vng thm: Asb= AT - AN;
AN - Tit din ngang mi cn pha trong vng thm;
a=AN/AT thng thng a= 0,80,82;
UT - l p lc nc l rng o ti vng thm ngay pha sau c cn.
T kt qu hiu chnh s o ta c th biu din kt qu o thng qua cc ch
tiu sau:
- T s sc khng R f =
fs
100%
qT
(VI-12)
qT
- Sc khng mi chun ho q cn =
-
vo'
'
vo
(qc, vo' o bng bar) (VI-13)
c vit l Cq gi l h s hiu chnh su .
- Sc khng mi chun ho (mi - Robertson 1990) :

QT =
qT vo
(VI-14)
vo'
- T s sc khng chun ho : F =
fs
.100%
qT vo
(VI-15)
- p lc nc l rng chun ho :
Trong :
UT U 0
qT vo
(VI-16)
25
5
.25
10
0
0
7.5 10
.5
20
.75
30
Rf (%)
f s (Mpa)
qc (Mpa)
- U0 p lc nc a tnh;
- vo ( 0 ) ng sut tng do bn
thn t gy ra ;
- ( ) ng sut hu hiu do
'
vo
'
0
bn thn t gy ra: vo' = vo U 0 .

Cc kt qu th nghim xuyn tnh c
trnh by trn th th hin sc khng mi qc,
sc khng mt bn fs, t s sc khng Rf (
c chun ho) bin i theo chiu su (Hnh
VI-3).
6.2.5. Tng quan gia cc ch tiu c l ca
t v CPT.
Sc khng mi qc v sc khng bn fs
5
su so vi cao mt t, m
Bq =
qc
10
fs
15
Rf
20
Hnh VI-3:Biu th hin

kt qu th nghim xuyn tnh
CHNG vi
Trang 261
tuy l nhng c trng quy c (khng gn lin vi mt trng thi ng sut bin
dng n gin ca t) nhng theo kinh nghim cho thy n l nhng c trng
tng i n nh ca t.
Do vy ngi ta c nhng tng quan thc nghim tng i tin cy t qc
v fs suy ra nhng c tnh c hc v vt l ca t nh sau:
6.2.5.1. Phn loi t da vo kt qu CPT:
Vic phn loi t ti hin trng da vo kt qu CPT c nhiu nc
dng t vi chc nm gn y. Nhng Vit Nam vic phn loi t hin trng
theo th nghim CPT li cha c s dng nhiu.
c nhiu tc gi khc nhau xut nhiu th phn loi t khc nhau,
th a ra sau cng chnh xc v cng cht ch hn so vi th trc. Sau y
ch gii thiu mt trong s th chnh xc v thng dng cho n nm 1986, cc
biu ny vn da vo sc khng cha chun ho (Hnh VI-4).
ml
sm-sp
60
c
t, b
i
kh
n
gd
o
sc khng mi qc (bar)
80
40
20
10
ko gi
m
400
200
100
h s
s
t t
ng
t ri
80
nb
t l
c
30
st
20
st nhy
10
6
4
bn
6
4
t
c
60
o
100
cl-ch
b
id
200
hm
l
c h ng ht
t t
mn
ng
gim
s
t,
400
i (l
)
t
nc
i l
b
s
t,
ns
i
b
t
t
s
bn
2
1
T s sc khng fs /qc(%)
T s sc khng fs /qc(%)
a, Biu nm 1981
b, Biu n gin ho
oc
r
Sc khng xuyn mi qc (bar)
dr
Hnh VI-4: Phn loi t theo Douglas v Olsen (1981-1984).

Sau cn nhiu tc gi khc ci tin biu phn loi t theo s c chun
ho, tuy nhin biu theo Robertson (1986, 1991) hnh (VI-5a,b) l thng dng
nht, vi ch su nh hn 2m nn dng biu hnh (VI- 5.a) phn loi
t (Phn loi t theo Robertson -1991).
1000
- Cc vng trn biu (VI-5.a):
12
1) t ht mn nhy cm
10
11
2) Hu c, bn
9
8
3) St
100
2
7
4) St ti bi st
5) Bi st ti st bi
6
6) St bi ti ct bi
5
10
2
3
e
7) Ct bi ti bi ct
4
8) Bi ct ti ct
1
2
9) Ct
st
10) Ct ti si ct
0
8
2
4
6
11) t ht mn rt cng
T s sc khng f s/qc(%)
12) Ct, ct rt cng
- Cc vng trn biu VI-5.b
Hnh VI-5.a
1) t ht mn nhy cm
2) Hu c bn
3) St ln t bi
4) Bi ln st, st nhiu bi
5) Ct ln bi
6) Ct
7) Ct ti si ct
8) Ct, ct rt cng
9) t ht mn rt cng
6.2.5.2. nh gi trng thi ca t da vo
kt qu CPT.
Quan h a ra sm nht gia qc v cht
tng i ca t ct (D) c Meyerhof a ra
vo khong 1956 nh bng (VI-5). Sau
nhiu tc gi khc b sung, hon thin, quan h
c chnh xc hn nh trn hnh (VI-6) v
(VI-7).
Bng VI-5: Trng thi ca ct theo
Meyerhof.
D
qc (bar kg/cm2) cht
0 - 20
rt ri
< 20%
20 - 40
ri
20 - 40%
40 - 120
cht va
40- 60%
120 - 200
cht
60 - 80%
> 200
rt cht
> 80%
Trang 262
1000
ho im
n
t g
ng
T
K
NG
TH
100
o
c
rx
t
n
5
c
r
10
4
1
0
Sc khng xuyn chun ho qT
CHNG vi
nh
m
gi
T s chun ho F= qT-f svo %
Hnh VI-5.b
Quan h hnh (VI-7) do JamiolKowsky (1985) c dng ph bin hn,

theo tc gi:
(VI-17)
Nu qc v vo' o bng bar th D 68[log(q cn ) 1]
q
c
'
vo
Nu qc v vo' o bng T/m2 th D 66log
98
(VI-18)
V trng thi ca t dnh, quan h gia qc v st B c Szechy v Varga

a ra nm 1978 nh bng (VI-6).
T bng (VI-6), c th lp phng trnh xp x nh sau:
B = 0,06.q c3 + 6,36.q c2 357.q c 10 4 + 0,66
(VI-19)
Bng VI-6: Trng thi ca t dnh

qc (CPT)
Trng thi
<5
> 0,5
mm
5 - 15
0,25 0,5
do cng
15 - 30
0 0,5
na cng
30 - 60
-0,5 0
cng
> 60
< -0,5
rt rn
CHNG vi
Trang 263
Co =157;
C1 = 0,55; C2=2,41;
R=0,98
Hnh VI-6 : cht tng i D ca ct Ticino c kt bnh thng (Gi s Ko=0,45)
(Robertson v Campanella, 1983; Baldi v cng s - 1986)
Hnh VI-7: D ca t c kt bnh thng (Jamiolkowsky v cng s 1995).

6.2.5.3. nh gi sc khng ct ca t da vo kt qu CPT.
6.2.5.3.1. nh gi sc khng ct ca t ct da vo kt qu CPT.
Meyerhof (1956) xut cch c tnh gc ma st trong ca t da trn
bng (VI-7), tng ng vi phng trnh:
= 10 5.q c 0,0038 q c2 + 0,4458.q c + 22,5
(VI-20)
CHNG vi
Trang 264
Bng VI-7: Bng c tnh ca Meyerhof (1956).

qc (bar)
< 20
20 40
40 120
120 200
> 200
trng thi
rt ri
ri
cht va
cht
rt cht
< 30
30 35
35 40
40 45
> 45
Tuy nhin bng ny ch cn ph hp vi su nh hn 2 hoc 3m. Vi

su ln hn cn phi s dng nhng th quan h chnh xc hn nh hnh (VI-8 )
v (VI-9).
Hnh VI-8: Quan h gia sc khng

HnhVI-9:Quan h gia sc khng
mi v gc ma st trong.
mi chun ho v gc ma st trong.
(Robertson, Campanella1983)
(Kulhawy, Mayne 1990)
Quan h hnh (VI-8) c xut bi Robertson and Campanella (1983) l:
arctg [0,1 + 0,38. log (q c / v' 0 )]
(VI-21)
Trn hnh (VI-9) biu din quan h v qcn c tp hp t nhiu ngun s liu bi
Kulhawy v Mayne (1990) l:
17,6 + 11. log q cn
(VI-22)
6.2.5.3.2. nh gi sc khng ct ca t st da vo kt qu CPT.
Sc khng ct ca t st (Su) thng c c tnh qua th nghim CPT qua
biu thc :
q v0
Su = c
(qc v v0 o bng bar)
(VI-23)
Nk
Nk thay i rt nhiu, ph thuc vo loi cn v loi t (Hnh VI-10).

Konrad v Law, sau l Keaveny v Michell cho rng, Nk c th c tnh nh sau:
N k = 2,57 + 1,33.[ln (G / Su ) + 1]
(VI-24)
CHNG vi
Trang 265
Trong phng trnh (VI-24), G l mun ct ca t, cn Su c tnh lp

theo (VI-23) vi gi thit ban u Nk=11vi MCPT v Nk =15 vi ECPT.
Hnh VI-10: Cc gi tr ca Nk
6.2.6. nh gi v nhn xt:
- Trong khi cc th nghim khc ch c c cc kt qu cc khong cch
ln t 13m , i vi th nghim CPT cho cc kt qu lin tc (520cm) v chi tit.
- Th nghim CPT khng cho mu t lm th nghim trong phng, nhng
CPT cho ta mt ct t lin tc kh chnh xc. Hn na, cc thu knh t (yu hoc
tt) u c pht hin mi xuyn lin tc v t m.
- L mt th nghim c th c tnh c nhiu nht cc ch tiu c l cng
nh ng dng trc tip vo thit k nn mng (t quan h thc nghim).
Cc s o t CPT l sc khng (qc v fs) c ng dng trong cc c tnh
sc chu ti ca cc hoc mng nng, trong c tnh ch tiu khng ct ( v Su) c
tin cy kh cao. Cc ng dng khc nh c tnh ln, trng thi ng sut c
tin cy thp hn.
Cng nn lu rng, cc quan h thc nghim thng da trn t tng i
ng nht (ct hoc st). V vy cn thn trng khi s dng CPT c tnh cc ch
tiu cho nhng t pha tp (ct pha, st pha) hoc t phong ho khc thng.
6.3. Th nghim nn ngang trong l khoan (PMT).
Th nghim PMT (Pressure Meter Test) bt u chnh thc ra i qua lun
vn Thc S ca Louis Menard (1957). Vi cc lun chng y cho phng php
nghin cu tnh bin dng ca t trong l khoan.
PMT l th nghim hin trng c nhiu i khc nhau. C loi kim sot p
lc, c loi kim sot th tch, c loi kim sot c p lc v kim sot th tch.v.v...
Thc hin th nghim bng cch a vo trong l khoan to trc hoc dng
c ch va n va khoan, mt ng thm (Bung) hnh tr (Hnh VI-11) gin n
CHNG vi
Trang 266
c. Khi bm nc hoc kh vo ng thm th v cc l thp xp vng quanh ng

thm (PMT) gin n ra v lm cho t xung quanh l khoan b nn ngang, tin hnh
o p lc P tc dng ln t xung quanh ng thm ng thi o c th tch ca
nc hoc kh bm vo, t ta bit c bin dng ca t v tr th nghim.
6.3.2. Cc thnh phn ca thit b:
Thit b th nghim PMT c nhiu loi khc nhau, sau y ch gii thiu tm
tt cc thnh phn ca thit b TEXAM: Thit b ny bao gm thit b khoan l, thit
b gt ta l khoan, hp iu khin (VI-12) bao gm pitng, ng h, tay quay v
bung PMT (Hnh VI-11).
Hnh VI-11: Bung PMT

Hnh VI-12: TEXAM
(ang gin n)
6.3.3. Chun b thit b.
6.3.3.1. Lm bo ho hp iu khin:
bit c lng dung dch bm vo, th hp iu khin cn phi c bo
ho hon ton, qu trnh bo ho thc hin theo cc bc sau:
1) - Chnh ng h s 6 v s 7 v 0.
2) - Dy ngn (mu trng): mt u cm vo cng 4 v 5, u kia cm vo bnh
nc (bnh ngoi).
3) - Chnh van 8 v Fill van 9 v Test.
4) - y pittng (quay tay quay nh p kh ra ngoi), n khi ng h ch
1732cm3.
5) - Ko pittng (ht) ch 45 vng/pht n khi ng h v 0cm3 ht
nc t bnh nc vo.
6) - Nghing hp iu khin khong 150. y pittng y nhng bong bng
kh ra ngoi, n khi ng h ch 192cm3.
7) - hp iu khin thng li, lp li bc (5) ht nc. Sau i 30
giy.
CHNG vi
Trang 267
6.3.3.2. Lm bo ho ng h o p lc: Cc bc thc hin nh sau:

1) - Dy en cm vo cng 1.
2) - Chnh van 8 v chy vi ng h 6. y pittng n khi ng h ch
96cm3, m bo khng thy bong bng ra khi u dy en.
3) - Tho dy en.
4) - Chnh van 9 v ng h 6. y pittng n khi ng h ch 192cm3.
5) Chnh van 8 v 9 v ng h 7. y pittng n khi ng h ch
288cm3.
6) - Chnh van 8 v chy vi ng h 3, van 9 v chy. Cm dy en
vo cng 3. y pittng n khi ng h ch 380cm3.
7) - Chnh van 8 v Fill. Ko (ht) pittng quay li 0cm3, ch 1 pht.
8) - Lp li bc (6) v (7) phn 6.3.3.1. p bong bng kh ra.
6.3.3.3. Lm bo ho bung PMT.
Qu trnh bo ho bung PMT c thc hin theo cc bc sau y:
1) - Ni bung PMT vi ng (cp) dn nc, t bung hi nghing ng. Ni
dy Telecan vi cng 1.
2) - Chnh van 8 v chy vi ng h 6, van 9 v chy. y pittng p nc
vo bung PMT n khi ch c nc (khng bt) i vo bung.
3) - Tho dy Telecan khi cng 1.
4) - Van 8 Fill. Ko pittng ht nc vo cho ti khi ng h ch v
0cm3. Ch mt pht.
5) - Kim tra ch bo ho.
6) - Tho dy trng ra khi cng 4 v 5.
6.3.3.4. Kim tra bo ho.
S bo ho ca hp iu khin v bung PMT c kim tra nh sau :
1) - Chnh van 8 v chy vi ng h 6 van 9 v chy.
2) - Quay tay quay ln n p lc 2500Kpa. ng h th tch ch 18cm3 th
bo ho l tt.
3) - Chuyn van 8 v ng h 7. Quay tip ln 10.000 Kpa. Sau 2 pht, p lc
trn ng h 7 vn phi ln hn 9500Kpa.
4) - Gim p lc v 2500Kpa.
5) - Chnh li van 8 v chy vi ng h 6.
6) - Gim p lc v khng.
6.3.4. Chun ho thit b (loi bung 70mm)
t bung PMT thng ng trong khng kh, mc ch o p lc cn thit
khng li cng ca bn thn bung PMT. Sau thao tc tip theo cc bc sau:
1) - Van 8 chy vi ng h 6, van 9 chy.
CHNG vi
Trang 268
2) - Bm 1200cm3 vi tc 1 vng/2 giy. Ch 30 giy, sau ghi li p lc

mi khi th tch tng 60cm3
3) - Gim p lc v khng v v ng cong D theo hnh (VI-13).
C
p lc
p lc
Th tch
Hnh VI-13: ng hiu chnh p lc
Th tch
Hnh VI-14: ng hiu chnh th tch
6.3.5. Hiu chnh th tch (loi bung 70mm).

t bung PMT trong mt ng thp dy (ng knh ng thp hi ln hn
ng knh bung). Mc ch o s mt mt th tch do s gin n ca hp iu
khin, dy dn nc v bung PMT.
(1) - Van 8 chy vi ng h 6, van 9 chy. c s c ng h th tch
khi p lc l 0 Kpa.
(2)- Bm n 500 Kpa. Ch 30 giy ri ghi li th tch mi khi p lc tng
50Kpa. Lp tay quay ln. Bm tip n 2500Kpa, ch 30 giy ri ghi li th tch
mi khi p lc tng 50 Kpa.
(3) - Gim p lc v khng. v ng cong A hnh (VI-14).
(4) - Chuyn ng A v ng C.
6.3.6. Tin hnh th nghim (loi bung 70mm).
(1) - Khoan h, ct ta h v h bung PMT xung h. Vic khoan h v ct ta
h phi lm rt cn thn, v cht lng vch h khoan nh hng rt ln n tin
cy ca kt qu th nghim. Khi to l pht hin cc lp t trong nn v phn b
cho mi lp t mt s th nghim, cc im th nghim phi cch nhau khong
80cm (do bung PMT thng c chiu di khong 6080cm).
(2) - Van 8 chy vi ng h 6, van 9 chy.
(3) - i vi kim sot th tch th bm 1200cm3, mi cp 60cm3, tc quay
12 vng/pht. Ch 30 giy ghi li p lc.
- i vi kim sot p lc trc ht phi c on p lc gii hn PL.
Bm 10 cp, mi cp 0,1PL, ghi li th tch duy tr cp p lc ti thi im
30 giy v 60 giy.
(4) - Nu c d ti, ta gim p t t v ghi li s liu nh bc (3).
6.3.7. Chun ho s c:
(1) - Cng p lc ghi c 6.3.6 vi chiu cao ct nc p (t bnh nc n
mt t).
CHNG vi
Trang 269
(2) - V ng cong E nh hnh (VI-15a)

(3) - Th tch hiu chnh bng th tch o c phn 6.3.6 tr i th tch
ng cong C (tnh 6.3.6). V li c ng cong F (hnhVI-15.a).
(4) - p lc hiu chnh bng p lc tnh bc 1) tr i p lc ng cong D
(6.3.4) v li c ng cong G (hnh VI-15.b)
5) - P0M gi l p lc u ti im bt u on tuyn tnh.
6) - Pf l p lc t bin, ti im kt thc on tuyn tnh .
7) - PL l p lc ti hn, tng ng vi th tch VL m VL - V0 = V0+ Vc (= L
trn hnh VI-15.b).
V0 - l th tch u xc nh bc (5)
Vc - th tch ca bung PMT trng thi t nhin .
F
C
Pl
p lc
p lc
Pf
P0
Vc
Th tch
Vo
Vf
VL
Th tch
b)
a)
Hnh VI-15: Hiu chnh ng quan h p lc - th tch

6.3.8. Tng quan gia cc ch tiu c l ca t v kt qu PMT.
6.3.8.1. D bo mun bin dng ca t da vo kt qu PMT.
T on tuyn tnh trn ng cong PMT ta c:
V0 + V f P0 Pf
E PMT 2,66Vc +
2 V0 V f
( VI-25)
Trong phng trnh trn, vi t ri EPMT c coi l mun bin dng thot
nc; cn i vi t st EPMT c coi l mun n hi khng thot nc.
6.3.8.2. D bo h s qu c kt v h s nn ngang tnh da trn kt qu PMT.
Ban u, nhiu nh khoa hc nghin cu cho rng Pf tng ng vi p lc tin
c kt p c' do , h s qu c kt ca t st l:
ORC =
Pf
(VI-26)
v' 0
Tuy nhin t th nghim PMT t khoan, ngi ta cho rng cng thc nn dng
(Kullawy v Mayrc, 1990) l:
ORC = 0,45
Pf
v' 0
H s nn ngang tnh ca t s c xc nh l:
(VI-26)
CHNG vi
K0 =
P0 U 0
v' 0
Trang 270
(VI-27)
Trong : -P0 (hay PoM) p lc ngang a tnh;

- (P0 - U0) p lc ngang hiu qu;
- U0 p lc nc l rng;
-
vo' p lc ng hiu qu.
6.3.9. nh gi, nhn xt v th nghim PMT.

V mt l thuyt, th nghim PMT tin b hn cc th nghim khc l n cho
kt qu l quan h ng cong p lc - chuyn v ca t. T kt qu ny c th
c tnh mun bin dng ca t, d bo c ln ca mng v d bo sc chu
ti theo phng ngang.
PMT l th nghim ht sc phc tp, cng tc chun b ht sc cu k do
th nghim ny khng ph bin lm nhiu nc. Cng nn lu rng, cc quan h
thc nghim thng da trn t tng i ng nht (ct hoc st). Do cn cn
thn khi s dng PMT c tnh cc ch tiu cho nhng t pha tp (ct pha, st
pha).
6.4. Th nghim nn ngang DMT (DILATOMETER).
Th nghim DMT (DILATOMETER) l mt th nghim nn ngang. Nguyn
l th nghim l dng mt lc y mi xuyn phng (1) trn hnh (VI-16) n v tr
cn th nghim. Kt qu ca th nghim c cho cc p sut p0, p1 v p2 tng ng
vi cc chuyn v mng thp (2) trn hnh (VI-15)l 0; 1,1v 0mm.
Cc kt qu thu c t th nghim DMT nhiu hn v ng tin cy hn so
vi th nghim nn ngang PMT, th nghim ny l th nghim xuyn lin tc ng
thi li n gin trong th nghim v hiu chnh.
Th nghim DMT (1975) th s u tin c th nghim theo tng ca
gio s S.Marchetti (Italia, 1974) v n nm 1980 th nghim ny c nhiu nc
bit n. Ngy nay th nghim DMT l mt trong ba th nghim hin trng mnh
nht v ph bin nht trn th gii (SPT, CPT v DMT).
6.4.2. Cc thnh phn ca thit b:
Hnh (VI-16) minh ho cc thnh phn c bn ca thit b DMT: Mi xuyn
phng (1), trn c gn mng thp (2); bnh kh nn (3); dy cp dn kh nn (4);
dy cp ny dn kh nn t bnh kh qua hp iu khin (5) v dn vo trong mng
thp (2). Cc p sut trong qu trnh th nghim c o trn ng h hp iu
khin 5). Mi xuyn c ni vi cn (6). Cn xuyn ny thng c cng kch thc
v ng ren nh cn xuyn CPT. Nh vy, nu c y thit b CPT, th ch
cn trang b thm mi xuynDMT, bnh kh nn, hp iu khin th s kt hp c
c hai th nghim CPT v DMT.
CHNG vi
Trang 271
Hnh VI-16: S ca th nghim: 1) mi xuyn phng; 2) mng thp; 3) bnh kh;

4) dy cp dn kh nn; 5) hp iu khin; 6)cn xuyn
6.4.2.1. Mi xuyn phng.
Mi xuyn phng c b rng 95mm, dy 15mm lm bng thp khng g. Gc nhn
ti mi xuyn t 24320, gia mi xuyn l mng thp trn c ng knh 60mm,
dy t 0,20,25mm (thng thng l0,2mm). Mng thp c gn trn mi xuyn
bng cc bulng bt quanh vin ca mng thp. Hnh (VI-17) minh ho mt mi
xuyn sau khi tho mng thp.
Hnh VI-17: Mt ca xuyn khi tho mng:

a) mt ngoi,
b)mt trong
Trong th nghim, ta c tin hnh hiu chnh s c 0 ca mng thp, v vy th
nghim DMT rt chnh xc ngay c t bn nho (Su =24Kpa, E=0,4MPa). Mt
CHNG vi
Trang 272
khc mi xuyn rt mnh (chu c p lc ti 25 tn). Vi i trng l xe ti 20 tn

th DMT c th xuyn qua vi loi mm, macn vi Su=1000KPa,
E=400MPa). Cn xuyn thng dng l loi c ng knh 36mm, nhng nu
xuyn su, vi ti trng ln th nn dng loi ng knh cn l 50mm.
Nguyn l hot ng ca mng thp:
Mng thp trn mi xuyn hot ng
theo nguyn tc ging nh chung in
(Hnh VI-18). m nha (6) cch in
gia a cm ng hay (hay a cm nhn) (4)
vi mi xuyn thp. a cm ng (4) c
gn cht vi m (6) v lun c nh. a
cm ng s lm thnh mch kn, v do
gy ra ting ku bp trong cc trng hp
sau:
- Mng thp dnh vi a cm ng
(lc mng cha c p lc kh nn tc ng,
cng nh lc p lc kh nn vn cn thua p
lc ngang t nhin P0 ca t) .
- Khi nn (gas) y tm ca mng
thp (3) ra ngoi 1,1mm, do , l xo y
tr thp (1) v cn plxi (5) ra ngoi, gy ra
s tip xc gia mt ca tr (1) vi a cm
ng. p lc t ln mng thp lc ny l P1.
Nh vy, ngay khi tip xc bp b tt
(kt thc ng m nt trn hnh VI-19), ta
Hnh VI-18: Nguyn l
c s c A trn ng h. T A s tnh
hot ng ca mng thp.
c P0, vi P0 l p lc t tc dng vo
mng thp lc chuyn v ca mng l 0mm.
Sau khng c s tip xc v in, ting bp b tt. Tip tc tng p lc kh
nn, v ngay sau khi ting bp bt u ku li, ta c c s c B, t tnh c
P1. Sau ta phi x van gim p lc kh nn ngang, trnh mng thp tip tc
b y tip ra ngoi, gy h hi dn i vi mng thp. Ngoi ra, ta cn c th c
s c C v p lc P2 khi gim p lc.
Trong th nghim DMT, chuyn v l c nh (1,1mm) v rt chnh xc cn
th nghim PMT ta phi o th tch dung dch vo PMT, t suy ra chuyn v
(c th khng chnh xc do dung dch nn, do ng dung dch b n, do mng PMT
n khng u ,v.v... So vi DMT, qu trnh din dch kt qu ca PMT rt rm r
v km chnh xc).
CHNG vi
Trang 273
6.4.2.2 Hp iu khin:
Hnh VI-19: S hp iu khin

Trn hp iu khin (Hnh VI-19) c hai ng h o p lc, u cm dn
p lc khi n t bnh kh nn, u cm dn p lc kh i ti mi xuyn, u
cm ng xi lanh hiu chnh s c, van kho cp, van cp chm, van x
nhanh, van x chm, loa pht ra ting bp, n tn hiu gn vi loa (n
khi loa ku).
1) - ng h o p lc: ng h o p lc thp (1 MPa) o chi tit p lc khi
th nghim trong t yu. Vi t tt, nu p lc ln hn 1Mpa, ng h p lc thp
s t ngt p lc v p lc s c o ng h o p lc cao (n 6MPa).
2) - Van kh: Van kho cp c tc dng kho hoc m dng kh i t bnh kh
nn n mi xuyn. Van kho cp lun lun m trong qu trnh th nghim (tr khi
c A v B). Van kho chm c tc dng a dng kh cp t bnh kh ti mi
xuyn, nh vy van cp chm ch c tc dng khi van kho cp c m. C hai
van x kh: van x nhanh (ln) v van x chm (nh). Ta cn n van x chm
c s c C.
6.4.2.3. Bnh kh nn:
Trn bnh kh nn thng c van iu chnh p lc, ng dn kh. Van iu
chnh p lc phi chu c p lc ti thiu 78Mpa. Thng thng ta ch dng p
lc t 34Mpa, tuy nhin i vi t rn hn, p lc c th cao hn. kh nn trong
bnh c th l khng kh thng hoc nit. Vi p lc ban u 15Mpa, cao 0,6m, ta
c th dng trong 12 ngy th nghim (t 70100m t).
6.4.3. Tp hp s c hiu chnh:
6.4.3.1. nh ngha A v B
CHNG vi
Trang 274
A v B l p lc kh cn c
vt qua cng ca mng thp
(khng c p lc ca t). Khi th
nghim, p lc kh cn bng vi p
lc t v cng ca mng thp.
Cc s c A v B thu c t cc v
tr A v B trn hnh (VI-19). Mng
thp khi t nhin hi cong ra ngoi.
Khi mi xuyn khng kh,
mng thp s nm v tr gia A v
B (v tr at rest- hnh VI-20).
A l p sut kh nn m (ht
vo) tc dng vo mng thp (t
trong khng kh) cho mng thp
v tr A - v tr tip xc vi a cm
ng. B l p sut kh nn dng
Hnh VI-20: c s c Av B
(y ra) tc dng vo mng thp
cho mng thp v tr B- v tr tr thp (1) tip xc vi a cm ng. A v B rt
quan trng, c bit i vi cc loi t yu (khi A v B khng ln hn A v B
nhiu).
6.4.3.2. Xc nhn A v B: Trnh t cc bc thc hin nh sau:
1) ng van kho cp.
2) Cm ng ca xi lanh vi u cm xi lanh ca hp iu khin, ban u trong
xi lanh khng c khng kh (Hnh VI-21.a).
3) Ko xi lanh n gn ht ng, do c mt p lc chn khng ht mng thp
chm vo a cm ng, ting bp bt u ku (Hnh VI-21.b). Gi xi lanh khong 5
giy n nh p lc chn khng, sau y xilanh tht chm, ngay khi ting bp
va tt, ta c s c, v d l 15Kpa, th A l tr tuyt i ca s c , tc l A =
15Kpa (Hnh VI-21.c).
4) Tip tc y xi lanh t t, ngay khi ting bp ku li (v tr B), ta c s c
B (Hnh VI-21.d).
5) Lp li qu trnh ny 2 n 3 ln m bo A v Bl chnh xc .
Khi xc nh cc tr s A v B cn lu cc im sau:
- Nu dy cp dn kh n mi xuyn DMT qu di (vi chc mt), khi c A
v B ta phi ch khong 15 giy p lc truyn n mng thp.
- Trc khi th nghim , thng thng A=15Kpa, B=40Kpa. Nu A nm
ngoi khong 5-30Kpa hoc B nm ngoi khong 580Kpa, th mng thp khng
t tiu chun.
- Sau khi hon thnh th nghim, ta cng phi o li A v B. Nu chng khc
CHNG vi
Trang 275
xa (>25KPa) so vi A v B trc khi th ngim, th mng thp ny ro, c, do

lm gim tin cy ca th ngim, ta cn phi thay ngay mng thp qu ro,
hoc b xc. Gi tr ca A v B l gi tr trung bnh trc v sau khi tin hnh
th nghim DMT
- Mng thp mi nguyn (cha th nghim ln no) cng t tin cy hn mng
thp s dng vi ln, v A v B ca mng mi ny vn cha n nh. Vi
mng thp mi nguyn, nn tc ng mt p lc khong 500Kpa. Sau gim
p v 0, c nh th vi ln. Ta c th th nh vy vi ln trong mt chu nc
kim tra xem mng c kh nng hon ton cch nc hay khng.
a) V tr t nhin
khng bp
b) Chn khng >> A

bp lin tc
c) Chn khng = A
dng bp
d) B
bp li
Hnh VI-21
6.4.4. Quy tc c cc tr s a, b, c.
6.4.4.1. Cng tc chun b th nghim: Trnh t theo cc bc sau:
1) Bt ren ca u cp p-c (cp va dn kh nn va truyn tn hiu) vo mi
xuyn DMT v ng thi bt ren mi xuyn vi cn xuyn u tin.
2) Ni m vi t: Mt u ca on cp ni t cm vo gi cm t trn
hp iu khin, cn u kia kp vo cn xuyn .
3) M van x nhanh v g tay vo ng h p lc, chnh s c v 0.
4) Xc nh tr s A v B nh phn trn.
5) Cm van iu chnh p lc vo bnh kh nn, iu chnh ng h v 0.
6) ng c van kho cp, van kho chm v m van x nhanh.
7) Hiu chnh ng h kh nn bnh kh nn ch 3Mpa. M van bnh kh
nn v m van kho cp trn b iu khin (v trong qu trnh th nghm van kho
cp lun c m).
6.4.4.1. Th nghim: Trnh t th nghim DMT nh sau:
1) Trn hp iu khin : ng van cp chm, m van x nhanh (van x nhanh
phi c m gim h hng do t tc dng ln mng thp khi xuyn).
2) iu khin h gia lc y mi xuyn xung (thng 20cm mt ln), do p
lc t tc dng ln mng thp nn qu trnh y xuyn s c ting bp lin tc v
n cho n su yu cu, nh cn gia lc dng xuyn.
3) ng c hai van x. T t m van cp chm, kh nn s c cp t t
y mng thp ra. Ngay khi mng thp khng cn tip xc vi a cm ng, ting
bp ngng ku ta c s c A.
CHNG vi
Trang 276
4) Kh nn vn tip tc cp qua van cp chm. Ngay khi ting bp ku li (tc

l tr thp (1) pha sau cn plexi tip xc vi a cm ng) ta phi thao tc nhanh v
thc hin cc bc sau:
- c ngay s c B.
- M van x nhanh ngay (trnh mng thp b ro); ng van cp chm; nu
cn c s c C (xem phn s c C).
- Quay li bc (1) xuyn th nghim tip.
S c c: Mun c s c C cn thc hin nh sau:
- Khng x ht kh ngay, m ng van x nhanh lc p sut vn cn mt t,
m van x chm. Ting bp s ngng ku (v tr at rest). Sau 4560 giy, mng thp
s tip xc vi a cm ng, ting bp s ku li (v tr A) ta c s c C.
6.4.5. Th nghim tiu tn p lc nc l rng (i vi t dnh).
i vi t c tnh thm km, khi xuyn DMT s to ra p lc nc l rng
d, do p lc nc l rng ln hn p lc nc l rng thng U0. S dng DMT,
ta c th tin hnh th nghim tiu tn p lc nc l rng xc nh tnh thm v
cc tham s c kt ca t dnh.
6.4.5.1. Phng php tiu tn DMT-A.
Phng php DMT-A (do Marchetti v Totani xut 1989) c m t
trong ASTM 2001. Cc thao tc thc hin nh sau:
- (1) Dng xuyn li, ngay lp tc bt u ng h bm giy (t=0).
- (2) Sau cp kh ngay (van cp chm) trong khong 15 giy c s c A.
- (3) Khi c A, ngay lp tc x kh bng cch m van x nhanh, ng thi o li
thi gian trn ng h bm giy. (Sau khi c s c A, ta khng cp kh nn tip
c s c B).
- (4) - Ch khong thi gian nh trc (thng l 0,5, 1, 2, 3, 4, 5, 15, 30 - pht) lp
li cc bc (2) v (3).
- (5)- S c A s gim dn theo thi gian (cng vi p lc nc l rng b tiu tn).
Ta v th A-log(t). Dng th nghim tiu tn khi m trn th c hai ng cong
kh r rt vi mt im un tflex gia.
6.4.5.2. Phng php tiu tn DMT-A2
Phng php tiu tn DMT-A2 (Schmertmann, 1991) c m t trong
ASTM.2001 phng php ny c vi im trong trnh t c khc vi phng php
DMT-A.
(1) - vng c u tin. Ta o A ri B v C. Cn t vng c th hai ta ch o A
(2) - V th A t (hay cn gi l A2 t )din dch kt qu
Th nghim DMT-A2 c th khng ph hp vi loi st cng.
6.4.6. Tng quan gia cc ch tiu c l ca t v kt qu ca DMT.
6.4.6.1. Chun ho s c:
CHNG vi
Trang 277
Do cng ca mng thp (A vB), v s c ban u trn ng h ZM

m ta phi hiu chnh p lc nh sau:
P0 = 1,05(A-ZM + A) - 0,05 (B-ZM + B)
(VI-28)
P1 = B-ZM + B
(VI-29)
P2 = C-ZM + A
(VI-30)
Thng thng ZM = 0; ZM ch khc khng trong trng hp: ng h c
A v B (gi l ng h ) khc vi ng h lc c A v B (gi l ng h AB);
khi ZM s l hiu s gia s c trn ng h lc p lc kh l 0 v s c trn
ng h AB lc p lc kh l 0.
Lc chuyn v bng 0, P0 t l vi p lc a tnh theo phng ngang (ng
sut bn thn, tc l h0), cn lc chuyn v bng 1,1mm, P1 t l vi p lc b
ng 'p . Lu rng, P0 > h0 v P1 > P (hay Pb). Bi v, d b xo trn rt t di
mi xuyn DMT mng (1,5cm), cu trc ca t vn b thay i.
T kt qu c c t th nghim DMT ta phi xc nh c cc thng s
(gi l ch s) DMT:
- Ch s t:
ID =
- Ch s nn ngang: K D =
- Mun DMT:
P1 P0
P0 U 0
(VI-31)
P0 U 0
(VI-32)
vo'
ED = 34,7(P1-P0)
- H s p lc nc l rng: U D =
(VI-33)
P2 P0
P0 U 0
(VI-34)
t st: ID 0,6
- Bi : 0,6 < ID 1,8

- Ct ID>1,8
Ngoi ra trn hnh (VI-22) cn phn chia nh
hn st ln bi, bi ln st, bi ln ct v ct ln bi.
Ch cc s c gch chn trn hnh l khi
lng ring ca t (t/m3).
6.4.6.2.2. nh gi trng thi ca t da vo kt qu
200
5
2.0
1.9
100
ln bi
ln ct
ln bi
ln st
Trong : U0 v vo' - p lc nc l rng v ng sut bn thn theo phng

ng trng thi bnh thng (trc th nghim DMT).
6.4.6.2. nh gi cc tnh cht vt l ca t da vo kt qu DMT.
6.4.6.2.1. Phn loi t da vo kt qu DMT .
2000
ct
st
bi
5
Trn hnh (VI-22) minh ho s phn loi t ti E D
.
21
1000
hin trng da vo ch s ID v ED v c th tm tt
2
2.1
500
nh sau:
1.9
5
1.9
1.8
1.8
1.7
1.7
1.8
1.6
1.7
1.6
3.3
0.33 0.8 1.2
1.8
ID
0.6
Bn / than bn
1.5
50
20
12
10
0
Hnh VI-22
CHNG vi
Trang 278
DMT.
Vi t ct c kt thng, khng ximng ho, cht tng i (D) c xc
nh thng qua biu trn hnh (VI-23) (trong K0 bng 0,45). Vi t qu c
kt, t ximng ha th Dr s nh hn so vi gi tr trn hnh v. (Hnh VI-23)
8
KEMIGAWA
KD
k 0 =0,45
Hnh VI-23: Quan h

cht (Dr) v (Kd
t ct c kt thng,
khng ximng ho)
OHGIHIMA
0
20
40
60
80
100
Dr (%)
6.4.6.3. nh gi tnh bin dng ca t da vo kt qu DMT.

6.4.6.3.1. nh gi mun bin dng ca ct v st da vo kt qu DMT.
Mun bin dng ca t c xc nh nh sau :
2 2
.M = .M (0,5 0,8).M
E 0 = 1
1
(VI-35)
Trong : M - mun bin dng ng khng n hng; nu th nghim nn

khng n hng (Oedometer) th: M =
1
(mv cn gi l ao).
mv
Cn trong th nghim DMT c xc nh nh sau:

M = RM.ED
Trong : ED xc nh theo cng thc (VI-33).
RM c xc nh theo cc iu kin sau:
(VI-35)
ID 0,6 th RM = 0,14 + 2,63logKD

ID 3 th RM = 0,5 + 2logKD
0,6<ID3 th RM = RMO + (2,5- RMO)logKD
RMO = 0,14 + 0,15(ID-0,6)
KD>10 th RM = 0,32 + 2,18logKD
6.4.6.3.2. nh gi h s nn da vo kt qu DMT.
H s nn theo phng ngang (Schmertmann, 1988) c xc nh l:
2
K hs
B + 0,3 K D K 0 '
. vo
= 0,5
.
2 B 7,5mm
Trong : B - l b rng ca mng (nu l cc th l cnh cc), m
(VI-36)
CHNG vi
Trang 279
Nu quan h gia h s nn theo phng ng v phng ngang l t l vi

ng sut hu hiu (theo K0) th h s nn theo phng ng s l:
2
'
K hs
B + 0,3 K D K 0 vo
.
= 0,5
KS =
.
Ko
2 B 7,5mm K o
(VI-37)
6.4.6.4. nh gi sc chng ct ca t da vo kt qu DMT.

6.4.6.4.1. nh gi gc ma st trong ca t da vo kt qu DMT.
Thng thng v n gin s dng phng trnh do Marchetti xut nm
1997 xc nh gc :
= 28 + 16,6 log K D 2,1log 2 K D
(VI-38)
6.4.6.4.2. nh gi sc khng ct (Su) ca t st da vo kt qu DMT.
Hnh VI-24: ng hi quy Su ca Marchetti
Hnh VI-25: So snh cc kt qu Su
Sc khng ct khng thot nc c Marchetti xut t nm 1990(hnh

VI-24) nh sau:
'
S u = 0,22 vo
(0,5K D )
1, 25
'
= 0,22 vo
.OCR 0,8
(VI-39)
Nhiu tc gi so snh kt qu tnh theo (VI-39) vi th nghim trong

phng v cc th nghim khc, nh Burghignoli (1991), Nash v cng s (1992)
(hnh VI-25) v cho thy phng trnh (VI-39) c tin cy tng i cao.
Tuy vy theo Roque v cng s cho rng, phng trnh sau y nn c s
dng:
P1 K 0 . v' 0 + U 0
Su =
Nc
(VI-40)
Trong : Nc = 5 vi t st v bi gin; Nc = 7 cho t st trung bnh v NC

= 9 cho t st do khng nhy cm.
6.4.6.5. nh gi h s nn ngang (K0) v h s qu c kt (OCR) ca t da vo
kt qu DMT.
6.4.6.5.1. nh gi h s K0 v OCR ca t st da vo kt qu DMT.
CHNG vi
Trang 280
Gi tr KD ln hn K0 do t cht hn mi xuyn 1,5cm. Do c nhiu tc

gi thc nghim tm gi tr K0 t KD nh sau:
Marchetti (1980) v nhiu tc gi ngh tng quan sau (hnh VI-26.b)
K 0 = (K D / B K )
0 , 47
0,6
(VI-41)
Vi t st thng (khng nt n, khng nhy cm); B=1,5 (hnh VI-26.a):

K 0 = (K D / 1,5)
0 , 47
0,6
(VI-41a)
Cn Lacasse v Lunne (1988) da vo th nghim Na uy cho rng khi KD<4

th: K 0 = 0,34 K Dm
(VI-42)
Trong : m = 0,44 - t c do cao, cm m = 0,64 vi t c do thp
Hnh VI-26: Quan h gia KD v Ko

Quan h gia OCR v KD hnh VI-27 (Marchetti) cho t st di dng
tng qut nh sau:
OCR = ( 0 .K D )1,56
Trong :
(VI-43)
0 = 0,5 i vi t st thng ;
= 0,75 i vi t st nt n;
= 0,35 vi t st nhy cm.

Theo Lunne cho rng OCR ph thuc vo tui ca t st
- Vi t st di 60.000 nm tui (
OCR = 0,3K D
Su
v' 0
< 0,5 )
1,17
- Vi t st di 70 triu nm tui (
(VI-44)
Su
v' 0
> 0,8 )
OCR = 2,7.K D1,17
(VI-45)
Theo Mayre (1987) n gin cho rng

OCR = 0,51K D
(VI-46)
CHNG vi
Trang 281
Cc quan im tnh OCR khc nhau c th hin trn hnh (VI-28).
Hnh VI-27: Quan h gia OCR v KD
Hnh VI-28: Tm tt tnh OCR theo DMTD
6.4.6.5.2. nh gi h s K0 v OCR ca t ct da vo kt qu ca DMT.

Vi t ct, vic xc nh OCR v K0 l cc k kh khn. Hn na, li khng
c tiu chun no so snh v t ct khng ly c mu nguyn dng th
nghim OCR trong phng c.
Nhiu tc gi (Jendeby-1992, Baldi-1988, v.v...) cho rng, c th xc nh
OCR mt cch nh tnh nh sau:
Nu
M DMT
= 5 10 th OCR =1
qc
(VI-47)
Nu
M DMT
= 12 24 th OCR >1
qc
(VI-48)
Trong : MDMT - mun khng n hng suy ra t th nghim DMT.

qc - sc khng xuyn mi t th nghim CPT.
Marchetti, sau l Baldi (1986) a ra cng thc tnh K0 nh sau:
K 0 = 0,376 + 0,095 K D .q c / vo'
(VI-49)
Trong : = 0,0017 (t p) n 0,0046 (t nguyn th)

Phng trnh tng t ca Marchetti c Kulhawy, Mayne (1990) trch dn l:
K 0 = 0,359 + 0,071K D 0,00093 .q c / vo'
(VI-50)
Ni chung K0 v OCR cho t ct khng c chnh xc cao, hn na cc

phng trnh trn u phi da vo mt thng s th ba l qc (th nghim CPT).
6.4.7. nh gi v nhn xt.
- DMT l mt trong nhng th nghim hin trng c s xo trn t t nht,
v vi cc th nghim SPT, CPT c b dy ca thit b ln, nn t b xo trn nhiu,
do cc tnh cht c c thiu chnh xc.
CHNG vi
Trang 282
- DMT l th nghim hin trng c chnh xc cao nht trong cc th

nghim hin trng, ng thi li l th nghim nhanh v n gin.
- T DMT, ta c th c tnh c rt nhiu ch tiu c l cng nh ng dng
trc tip vo thit k nn mng.
- DMT l th nghim nn ngang, cho kt qu l quan h p lc - chuyn v
ca t. Do , ng dng trong c tnh mun, bin dng, sc chu ti trng
ngang ca cc, trng thi ng sut v sc khng ct khng thot nc (Su) c tin
cy kh cao.
Nhc im ca th nghim DMT l:
- Nn t lm vic ch yu theo phng ng, trong khi th nghim DMT nn
t theo phng ngang.
- Vic ng dng vo d bo sc chu ti dc trc ca cc l thp (v bn cht
ca DMT khng phi l o sc khng dc trc).
6.5. Thnghim ct cnh ( VST)
Th nghim ct cnh (VST-Vane Shear Test)
c pht minh vo nm 1918 ti Thu in v ngy
nay vn rt thng dng ti Chu u. Ta n vo trong
t st mt cnh dao ch thp bng thp, sau quay
cnh ch thp quanh trc ca n v o mmen xoay
(Mx) lm xoay cnh ch thp, t suy ra sc khng
ct ca t T0 th nghim thc hin vi gi thit l t
dnh thun tu (=0) v nc khng kp thot, do
sc khng ct T0 = Su =cu .(Nu 0 v t c kp
thm ct to iu kin cho nc thot th nhng yu t
ny s lm tng sc chng ct).
Th nghim ny khng ph hp vi t ct do
cc nguyn nhn sau:
- Li xuyn rt mng, v vy kh xuyn vo t ct.
- Vi t st khng thot nc, ta c th suy ra c
S u = T o.
- Cn vi t ct th 0 = h' .tg = arctg ( 0 / h' ) .
Hnh VI-29
Trong : l ng sut bn thn theo phng ngang

(v cnh ch thp ct ngang nn ng sut php tc dng ln n l theo phng
ngang) h' = K 0 . v' 0 . Do ta khng bit K0 nn kh xc nh c gc .
'
h
- Vi t st, mt b ct l mt tr trn m ng to ra l nhng cnh bin ca

cnh. Cn vi t ct, do cc hot ng khng u ln xn nn mt b ct khng
phi l tr trn.
6.5.2. Thit b v cch th nghim.
CHNG vi
Trang 283
Thit b: Hin nay c kh nhiu loi thit b ct cnh khc nhau, do tu

theo loi t v su th nghim m chn thit b ct cnh cho ph hp. Ct cnh
ch thp c lm bng thp khng g, cht lng cao, chiu cao (H) phi gp i
b rng ton phn (D) nh hnh (VI-29). Kinh nghim cho thy rng i vi loi t
c sc khng ct ti 50Kpa, cnh c chiu cao 15cm v b rng 7,5cm l thch hp.
i vi loi t c sc khng ct t 50Kpa n 75Kpa cn cnh b hn, vi chiu
cao 10cm v rng 5cm. Cnh ct cng mng cng tt nhng vn m bo cng
v c li st ct t (mc ch khi n vo t, cng gy ra t xo ng cng tt).
u tin cnh ct gn vi cn (mi cn di khong 1m, cc cn phi chc chu
c lc n xung dc trc v cong nh) v n c g vo gi , ni lin vi
c cu tay quay c gn ng h o mmen xoay.
Khi th nghim: Dng cn ni a cnh ct n su cn th nghim, gn
b xon ln u cn v iu chnh, vn cht dng c vi cn, c nh b xon
tht cht, ri quay kim ng h v v tr khng. Quay b xon cho ti khi t b
cnh ct v c s o trn ng h ti s ch lch ln nht. y chnh l lc cn
thit ct t. Xoay b xon trong sut thi gian th nghim vi tc khong
0,10/.s0,20/.s (t 60/pht120/pht) v theo di ng h o Mmen xoay. Khi thy
mmen xoay cc i ri gim xung, th xoay thm cnh ct thm mt s vng na
ghi gi tr mmen cc tiu ng vi sc khng ct ca t b ct.
6.5.3. Tnh ton.
Tnh ton sc khng ct ca t. (T0 = Su =cu) theo cng thc sau:
0 = Su =
M ( x)
(VI-51)
Mx - lc xon ct t (N.cm hoc kg.cm);

K - l hng s ph thuc vo kch thc v hnh dng cnh ct .
Vi gi thit lc ct phn b ng u trn hai u v xung quanh hnh tr
t to bi cnh khi ct ta c:
Trong : -
K =
D2H
D
1 +
, do t l H:D l 2:1 nn K=3,66.D3
2 3H
Su = .Su ct cnh
(VI-53)
Trong : - - ph thuc vo
ch s do ca t dnh (Hnh
VI-30).
Su ct cnh - l sc khng
ct tnh ton theo th nghim
ct cnh.
H s
6.5.4. Hiu chnh Su o c t th nghim cnh ct.

Bjerum cho rng, cn
1.2
phi hiu chnh sc khng ct
1.0
Su nh sau:
(VI-52)
Bjerrum (1972)
0.8
0.6
0.4
0
20
40
60
80
100
120
Ch s do IP (tc l A)
Hnh VI-30: H s hiu chnh cho th nghim ct cnh
CHNG vi
Trang 284
6.5.5. D bo h s qu c kt (OCR) t kt qu th nghim ct cnh.

H s qu c kt OCR c th d bo c t Su ca t st khng nt n nh
sau:
OCR VST .
Su
(VI-54)
vo'
Mayne v Mitchell (1988) cho rng.

VST 3,22 3,54
- Thng thng:
- Tng qut:
VST 22 IP 0, 48 ;
(IP hay A- ch s do)
6.5.6. Nhn xt:

Th nghim ct cnh hin trng tng i n gin, d s dung. c bit
trong cc t st nho, bn th kt qu cho c tin cy cao. Th nghim ny nn
dng cho cc loi t c yu t ma st trong kh nh c th b qua.
6.6. Th nghim bn nn hin trng.
Phng php ny thc hin bng cch l trn b mt lp t mun nghin
cu, ngi ta t mt tm nn hnh trn hoc hnh vung, tm nn phi cng
c th xem nh cng tuyt i, sau gia ti ln tm nn, ng thi o ln ca
n. Phn tch kt qu quan h ti trng ln c th rt ra c kh nng chu ti
gii hn, cc c trng bin dng ca t.
6.6.2. Thit b v cch th nghim (Hnh VI-31).
- Thit b: Kch thc bn nn khi dng phi ln va phi thao tc d
dng, khi chn kch thc bn nn phi xt ti cu trc ca t, cc lc tc dng cn
thit, phng tin cht ti, kch thc cc thit b khc ,v.v... Tm nn thng l
bng thp c kch thc hnh vung 70,7x70,7cm, hoc tm trn c ng knh
d=76,5cm. gia ti c th dng cc khi btng, cc neo kt hp vi kch thu
lc. Trong mi trng hp gi phi cng san u phn lc ca kch v lc
neo. o ln thng dng hai ng h chuyn v mc trn hai im mp i
xng trc ca tm nn.
Cht ti v c cc s o khi c yu cu. Vi th nghim nn tc ln
khng i (th nghim ny thch hp khi cn xc nh cc c trng nn ca t
trong trng thi khng thot nc), th cht ti c iu khin sao cho tc ln
chn l khng i v lin tc. Tip tc tng ti cho n khi ln t c t nht l
15% chiu rng ca bn nn. Nu khng c du hiu r rng cho thy t b ph v
trc khi ln t 15%, th ti trng ti hn c th xc nh bng ti trng gy ra
ln tng ng vi khong 15% chiu rng bn nn. Cn khi th nghim vi ti
trng gia tng tng cp (th nghim ny thch hp cn xc nh cc ch tiu bin
dng ca t trng thi nn c thot nc), tng ti, mi cp ti trng khong
(0,20,25kG/cm2) i vi t yu long (0,40,5kG/cm2) i vi t tt. Sau mi
cp gia ti phi ch cho t ln xong. Tiu chun quy c n nh l: Sau mt gi
i vi t ct, sau hai gi i vi t st m ln khng qu 0,01mm th coi nh
CHNG vi
Trang 285
nn t n nh c th gia ti cp tip theo. Thng thng ti trng th nghim

khong 1,5 2 ln ti trng d kin s dng.
C th cht ti v d ti theo cc chu k trung gian trong khi th nghim gia
ti vo cc giai on khc nhau c c tr s bin dng tng i hi phc (n
hi) v khng hi phc xy ra.
Ghi li ti trng mi ln gia tng v m bo gi cho n khng i. Ghi li
ln di mi ln gia ti theo thi gian, bt u t lc gia ti. Trong cc giai on
u, tin hnh o thng xuyn, sau tng thi gian gia cc ln o, v lc ny tc
ln gim. Vic o ti trng v ln phi t c chnh xc yu cu.
Dm gia ti
2
p (kG/cm )
ng h
o ln
Kch gia ti
(S-p)
Cc neo
Bn nn
Nn
S(mm)
b)
a)
Hnh VI-31
6.6.3. Trnh by v din dch kt qu.
Kt qu th nghim bn nn hin trng c trnh by ch yu bng th
ln bin i theo ti trng (hnh VI-31.b) v ln bin i theo thi gian. (VI32.a).
Kt qu th nghim bn nn trc ht l xc nh c trng bin dng ca
nn t: h s nn (K) hoc mun bin dng E.
Theo nh ngha K=p/S ta c th suy ra tr s K mt p lc p no . Thng
thng quan h p ~S l ng cong, tr s h s nn K tnh c l h s nn ct
tuyn ng vi im ang xt.
Nu xem nn t l bn khng gian bin dng tuyn tnh th theo kt qu ca l
thuyt n hi :
- i vi tm nn trn ng knh d ta c:
P 1 2
(VI-55)
E=
S.d
Trong :
P : tng ti trng trn tm nn; P=p.F (kN,kG);
p: p lc ti y bn nn (kG/cm2);
F: din tch tm nn (cm2).
- Nu th nghim bn nn hin trng n khi t b trt tri (bn nn ln
t ngt ln) th ti trng gii hn c xc nh nh sau:
CHNG vi
p=
Trang 286
P
F
(VI-56)
p - p lc ln nht ti y bn nn (KPa,kG/cm2);
P: - tng ti trng trn tm nn khi gy ra ph hoi nn (kN,kG) ;
F: - din tch tm nn (cm2).
- Khi khng xc nh r lc ph hoi, hoc ly lc gy ra ln bng 15% b
rng ca bn nn, hoc khai thc kt qu bn nn sau y c th cho ta c khi nim
v ti trng gii hn ca nn. ln ca mi cp ti trng ng vi thi gian c
thc hin trn hnh (VI-32.a) chn khong thi gian c trng: chng hn t1 = 10
pht; t2=60 pht. T lp th (St=60~St=10)~p tc l ta c th vn tc ln theo
ti trng (hnh VI-32.b).
Trong :
(S60- S10 )
0
2
4
6
8
10
12
14
S
10
20
30
40
50
60
70 t (pht)
0,3
0,6
0,9
1,2
1,5
1,8
0.3 0.6 0.9 1.2 1.5 1.8
pcd
a)
p(kG/cm2)
b)
Hnh VI-32
T th (VI-32.b) ta c th tm c ti trng m tc ln tng t ngt - gi l
ti trng chy do (pcd). C th ly ti trng chy do lm ti trng gii hn, cn ti
trng cho php [ p ] ly bng (0,70,8)pcd.
6.6.4. Nhn xt:
Th nghim bn nn hin trng m phng mng cng trnh v t
trng thi t nhin, v vy n cho ta thng tin tt v nn t. S hn ch ca th
nghim l kch thc bn nn nh hn nhiu so vi kch thc mng cng trnh. Do
vy ch nhng lp t nm trong phm v t 2d n 3d mi phn nh kt qu th
nghim. Trong khi mng cng trnh c b rng ln, nhng lp t nm di su
cng c nh hng n cng trnh m th nghim bn nn khng th pht hin c.
Trang 4
Mc lc
Trang
Li ni u
Mc lc
Cc th nguyn thng dng
M u
Chng i: bn cht vt l ca t v phn loi t
1. S hnh thnh ca t
1.1 Qu trnh phong ha
1.2 Cc dng trm tch
1.3 Cc nh hng ca mi trng a - Vt l n tnh cht ca t.
2. Cc thnh phn cu to ca t v tc dng ln nhau gia chng
2.1. Thnh phn rn cng
2.2. Thnh phn nc trong t
2.3. Thnh phn kh trong t
2.4. Cc tc dng qua li gia cc thnh phn trong t
3. Kt cu v C cu ca t
3.1. Kt cu ca t
3.2. C cu ca t
4. Cc ch tiu vt l ca t
4.1. Cc ch tiu vt l xc nh bng th nghim
4.2. Cc ch tiu vt l xc nh bng tnh ton
4.3. Cc ch tiu xc nh trng thi ca t
5. Phn loi t
6. Mt s tnh cht c l thng xy ra trong t
6.1. Tnh dnh ca t
6.2. Tnh co v n ca t
6.3. Tnh tan r ca t
6.4. Hin tng tikxotrofia ca t
6.5. Hin tng bin long ca t ct
6.6. Tnh m cht ca t
6.7. Tnh thm ca t
Cc v d mu
3
4
7
8
3
3
3
3
4
5
5
10
12
13
17
17
18
20
20
22
24
28
32
32
32
33
33
34
35
38
40
chng ii: xc nh ng sut trong nn t
44
.1 Khi nim.
44
.2 Phn b ng sut do ti trng ngoi gy ra.
44
2.1 Bi ton c bn - tc dng ca lc tp trung.
44
2.2 Phn b ng sut trong trng hp bi ton khng gian.
48
2.3 Phn b ng sut trong trng hp bi ton phng.
57
Trang 5
.3 Phn b ng sut trong nn t c xt n tnh khng ng nht v tnh khng

ng hng ca t
65
3.1 Trng hp di nn t l lp t cng.
67
3.2 Trng hp nn t gm hai lp, lp di l lp mm yu.
70
.4 Phn b ng sut tip xc di y mng.
71
4.1 Trng hp bi ton khng gian.
72
4.2 Trng hp bi ton phng.
74
4.2.1 Trng hp mng cng hnh bng chu ti trng trung tm.
75
4.2.2 Trng hp mng cng hnh bng chu ti trng lch tm.
76
.5 Phn b ng sut do trng lng bn thn ca t gy nn.
76
5.1 Trng hp t nn ng nht.
76
5.2 Trng hp t nn gm nhiu lp c tnh cht khc nhau.
77
5.3 Trng hp t nn c mc nc ngm.
77
5.4 Trng hp nc c p.
79
CHNG III: BIN DNG V LN CA NN T
91
1. Khi nim chung.
91
2. Tnh bin dng ca t.
92
2.1. Cc nghin cu v tnh cht bin dng ca t.

2.2. Cc c im bin dng ca t.
92
99
2.3. Cc nhn t ch yu nh hng n bin dng ln ca t.
102
3. Tnh ton ln cui cng ca nn t.
103
3.1. Trng hp c bn: ln ca t trong cc trng hp th nghim nn.
103
3.2. Tnh ton ln cui cng ca nn t di mng cng trnh.
107
4. L thuyt c kt thm v tnh ton ln theo thi gian.
125
4.1. L thuyt c kt thm ca K.Terzaghi v phng trnh vi phn c kt thm.

126
4.2. Tnh ton ln ca nn t theo thi gian trong iu kin bi ton mt chiu.
129
4.3. Tnh ton ln ca nn t theo thi gian trong iu kin bi ton phng v
bi ton khng gian.
139
chng iV: cng v n nh ca nn t
1. Khi nim chung.
2. Sc chng ct ca t.
2.1. Sc chng ct cc hn ca t, nh lut ct ca t.
2.2. Cc yu t nh hng n sc chng ct ca t.
2.3. T bin ca t st v s nh hng ca n n cng chng ct.
145
145
146
146
152
155
Trang 6
3. Trng thi cn bng gii hn ti mt im trong nn t v iu kin cn bng

gii hn mohr - coulomb
159
3.1 Trng thi cn bng bn v trng thi cn bng gii hn ti mt im bt k
trong nn t.
159
3.2 iu kin cn bng gii hn Mohr - Coulomb.
159
4. Xc nh sc chu ti ca nn t
162
4.1. Phng php tnh ton da vo l lun nn bin dng tuyn tnh kt hp vi
iu kin cn bng gii hn ( da vo s pht trin cu vng bin dng do).
164
4.2 Phng php tnh ton da vo l thuyt cn bng gii hn.
171
4.3. Phng php tnh ton da vo gi thit mt trt trc:
192
5 n nh ca mi dc
194
5.1. iu kin n nh ca t trn mi dc.
196
5.2. Phn tch n nh mi dc theo phng php mt trt cung trn hnh tr. 199
CHNG 5: tnh ton p lc t ln lng tng chn.

1. Khi nim chung.
1.1. Phn loi tng chn t
211
211
1.2. p lc t v iu kin sn sinh ra p lc t.

1.3. Cc l thuyt tnh ton p lc t ln tng chn.
212
214
2. Phng php xc nh p lc tnh ca t ln tng.
215
3. L thuyt p lc t ca C.A.Coulomb.
3.1. Tnh ton p lc ch ng ln nht ca t theo l thuyt C.A.Coulomb.
3.2. Tnh ton p lc b ng nh nht ca t tc dng ln lng tng chn.
215
216
223
4. Cc phng php da vo l thuyt cn bng gii hn.

4.1. Tnh ton p lc t theo l lun W.J.R.Rankine.
4.2. Tnh ton p lc t theo l thuyt V.V.Xclovski.
224
224
230
5. Tnh ton p lc t ln tng chn trong cc trng hp thng gp.

5.1. Trng hp ti trng ngoi tc dng ln mt t.
5.2. Trng hp lng tng gy khc v mt t phng.
5.3. Trng hp t p sau tng gm nhiu lp.
5.4. Trng hp t p sau tng c nc ngm.
232
232
235
235
236
6. Nhn xt phm vi p dng l thuyt p lc t ln tng chn.
240
7. Mt s vn cn ch khi tnh ton p lc t ln tng chn.

7.1. Vic chn cc ch tiu c l ca t p.
241
241
7.2. nh hng ca s n t v p lc thy ng.

7.3. Bin php lm gim p lc t ln tng.
243
243
Chng VI. Cc th nghim t hin trng.

6.1. Th nghim xuyn tiu chun (SPT).
244
Trang 7
6.2. Th nghim xuyn tnh.
248
6.3 Th nghim nn ngang trong l khoan (PMT).
256
6.4 Th nghim nn ngang DMT (DILATOMETER).
261
6.5. Th nghim ct cnh (VST).
273
6.6. Th nghim bn nn hin trng.
275
Ti liu tham kho

Cc th nguyn thng dng:
100kPa = 100kN/m2 = 1 bar = 1 pa 1kG/cm2 = 10 t/m2 1tsf = 2 ksf
Trang 287
TI liu tham kho

[1]
L Qu An, Nguyn Cng Mn, Nguyn Vn Qu. Gio trnh C Hc t. Nh
xut bn i hc v Trung hc chuyn nghip. H Ni 1970.
[2]
L Qu An, Nguyn Cng Mn, Hong Vn Tn. Tnh ton Nn mng theo
trng thi gii hn. T sch i hc Kin trc. H Ni 1993.
[3]
Nguyn Ngc Bch, L Th Thanh Bnh,V nh Phng. t Xy Dng- a
cht cng trnh v ci to t xy dng. Nh xut bn Xy dng. H ni 2001.
[4]
Cao Vn Ch, Trnh Vn Cng. Gio trnh C Hc t. Nh xut bn Xy
dng. H ni 2003.
[5]
Caquot A. , Kerisel J. Trait de Mechanique des Soils. Paris 1956.
[6]
Delwyn G. Fredlund. The Analysis of Slopes. Department of Civil Engineer
Universty of Saskatchewan Saskatoon, Saskatchewan, Canada S7N5A9, 1997 Short
Course Ha noi, Viet nam.
[7]
Bi Anh nh. Gio trnh C Hc t. Nh xut bn Xy dng. H ni 2004.
[8]
T.William Lambe-Robert V. Whitman. Soil Mechanic SI Version. John Wiley
and Sons, New York, 1979.
[9]
L Xun Mai. Gio trnh C Hc t. Trng i hc Bch khoa Nng.
1987 .
[10] V Cng Ng, Nguyn Vn Dng. Gio trnh C Hc t. Nh xut bn Khoa
hc v K thut. H Ni 1995.
[11] V Cng Ng, Nguyn Thi. Th nghim t hin trng v ng dng trong
phn tch Nn mng. Nh xut bn Khoa hc v K thut. H Ni 2003.
[12] Ralph B. Peck, Water E. Hanson, Thomas H. ThornBurn. K thut Nn Mng
(Tp I,II) ( Trnh Vn Cng, Nguyn Cng Mn, Nguyn Uyn dch. Nh xut bn
Gio dc. H Ni 1997.
[13] Nguyn Vn Qung. Gio trnh C Hc t. i hc Kin trc H Ni. 1978.
[14] P.K.Robertson, R.G. Campnella. Guidelines for using the CPT, CPTU and
Marchetti DMT for geotechnical design. Pen Dot, USA. 1988.
[15] G. Sanglerat. Kho st t bng phng php xuyn ( T c Thnh, Phm
Hu- dch). Nh xut bn Xy dng. H Ni 1996.
[16] Nguyn Xun Trng. Thit k p t. Nh xut bn Nng nghip. H Ni
1975.
[17] N.A.Xtovich ( Bng, Nguyn Cng Mn dch). C Hc t. Nh xut bn
Nng nghip. H Ni 1983.
[18] R.Whitlow. C Hc t (Tp I,II). Nh xut bn Gio dc. H Ni 1996.
[19] Tiu chun Anh BS 1377: 1990. Cc phng php th nghim t xy dng
[20] V..Lomtaze. a cht cng trnh - Thch lun cng trnh. Nh xut bn i
hc v Trung hc chuyn nghip. H Ni 1981.
[21] 22 TCN 272 01. Tiu chun thit k cu. Nh xut bn Giao thng vn ti. H
ni 2001.
[22] 20 TCN 174 89. t xy dng - Phng php th nghim xuyn tnh. Nh
xut bn Xy dng. H Ni 1990.
[23] 22 TXD 45-78. Nn nh v Cng trnh. Tu chun thit k. Nh xut bn Xy
dng. H Ni 1979.
[24] 22 TCVN 5748. t xy dng - Phn loi. Tu chun thit k. Nh xut bn
Xy dng. H Ni 1979.
Trang 288
[25] Maurice - Cassan. Th nghim hin trng v C hc t T1, T2. Trng i

hc cng trnh v trng Quc gia C hc t v khai thc m, nc Cng ho Php.
[26] inh Xun Bng, Nguyn Tin Cng, Phan Tng Phit. Tnh ton p lc t
ln cng trnh. Nh xut bn Khoa hc v k thut. H Ni 1973.
[27] B giao thng vn ti. Tuyn tp Tiu chun th nghim cng trnh giao thng..
H Ni 1999.
[28] HUGO - LEHR. FUNDAT,II I FIZICA SI MECANICA MASELOR DER
PHMN. EDITURA DE STAT PENTRU ARHITECTU R SI CONSTRUCT, II.
1954.

Giao Trinh Co Hoc Dat

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Giao Trinh Co Hoc Dat

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Copyrigh By focebk.

c hc t l mt ngnh ca c hc ng dng chuyn nghin cu v t.

C hc t l mn hc cn vn dng cc hiu bit v t t cc mn khoa hc

C hc t l mn hc c hnh thnh chm hn nhiu so vi cc mn hc

lun ni ting v cng chng ct ca t v cng l ngi u tin xy dng

chng i: bn cht vt l ca t v phn loi t

Cc thnh phn cu to ca t v tc dng ln

Bng (I - 1): Phn nhm theo ng knh ht

Hnh I - 1:ng cong tch ly ht

D10 l ng knh m nhng ht bng n v nh hn n chim 10%, cn D60

Kch thc thc t tnh bng anstron

T din tch tnh

Theo bng (I -2) c th thy rng b mt (t din tch) ca nhng nhm ht

Hnh I - 2: Cu to mng tinh th ca Kaolinit v Mnmorilonit

2.2.1. Nc trong khong vt ca ht t:

Trong t t st chiu cao mao dn c th

2.4.1. Lc in phn t v v hydrat ca t:

nc t do th tng ng vi th in ng (gi l th nng in ng ). C th

Hnh I-6:Cc dng kt cu ca t

a) Dang c cu lp b) Dang c cu pocphia c) Dang c cu lin

Hnh I-7: Cc dng c cu ca t

T nh ngha c th thy rng dung trng ca t ph thuc vo thnh phn

Tr s m ca t thay i ph thuc vo lng nc cha trong t, ph

4.2. Cc ch tiu vt l xc nh bng tnh ton:

Tr s ca dung trng kh thng thay i trong khong (1,2 1,9)T/m3, tr

Ch tiu ny c th xc nh c da trn c s bin i t cc biu

T biu thc (I -9) c th khai trin thm nh sau:

4.2.6. Dung trng bo ha ca t

4.2.7. Dung trng y ni ca t

Bng I- 3: Biu thc tnh i cc ch tiu thng dng

Trng lng ring ht

Ghi ch: H s 0,01 t trc i lng W l chuyn t s phn trm sang s

Ngoi ra ngi ta cn a ra ch tiu cht tng i k hiu l D nh

Trong : emax - L h s rng ca t ct trng thi xp nht, c xc

Vic xc nh cht ca t ct bng th nghim trong phng vn cn nhiu

cht tng i (D)

Bng I - 6 : Sc khng mi xuyn theo cht ca t ct (100 Kpa)

0,5 < G 0,8 : Thuc t m

Trong : W, Wnh, Wd - L m t nhin, gii hn nho v gii hn do ca t

- Gii hn do (Wd) l m ranh gii

Trng thi ca dnh t cn c th xc nh bng phng php xuyn tnh

Trong :Wnh , Wd - l m gii hn nho v m gii hn do ca t.

Ct ht c d > 200mm chim trn 50%

Ct ht c d > 10mm chim trn 50%

Ct ht c d > 2mm chim trn 50%

Ct ht c d > 2mm chim trn 25%

Ct ht c d > 0,5mm chim trn 50%

Ct ht c d > 0,25mm chim trn 50%

Ct ht c d > 0,1mm chim trn 75%

Ct ht c d > 0,1mm chim t hn 75%

Trong t thin nhin cn gp mt loi t c kt cu km n nh gi l t

Vic phn loi t c th khc nhau vi cc nc khc nhau, v ngay cng

Trong : F - Phn trm qua ry N0200 ( 0,074mm), biu th bng mt s nguyn.

Mi loi si v ct c chia nh thnh 4 nhm:

Phn loai nhom

Vt liu hat ( 35% hoc thp hn qua ry N 200)

Vt liu set-bui( ln hn 35%

A-2-4 A-2-5 A-2-6 A-2-7

Phn tch bng ry

Soi va cat cha set hoc bui

12:H thng phn loi t thng nht

( Unified Soil Classification System USCS-ASTM D.2487)

Cac gii han

Cac gii han