XY DNG NH NC PHP QUYN X HI CH NGHA CA DN, DO DN, V DN

(Ti liu bi dng thi nng ngch ln chuyn vin cao cp khi ng, on th nm 2012)

I. C S L LUN V NH NC PHP QUYN V NH NC PHP QUYN X HI CH NGHA 1. Khi qut s hnh thnh v ni dung t tng v Nh nc php quyn trong lch s nhn loi 1.1. S hnh thnh v pht trin ca t tng nh nc php quyn T tng v Nh nc php quyn lun gn lin vi t tng pht trin dn ch hnh thnh ngay t thi c i, th hin trong quan im ca cc nh t tng ca thi c i nh Xcrat (469-399 Tr.CN), Arixtt (384-322 Tr.CN), Xixrn (l06-43 Tr.CN). Nhng t tng ny c cc nh t tng chnh tr v php l t bn sau ny nh John Locke (1632 - 1704), Montesquieu (1698 1755), J.J.Rt-x (1712 - 1778), I.Kant (1724 - 1804), Hghen (1770 - 1831) pht trin nh mt th gii quan php l mi. Cng vi cc nh l lun ni ting ni trn, nhiu nh lut hc, nh t tng v i khc cng gp phn pht trin cc t tng v Nh nc php quyn nh Tmt Jepphecxn (1743 - 1826 - tc gi ca Tuyn ngn c lp M nm 1776), Tmt Pn (1737 - 1809), Jn A am (1735 - 1826) 1.2. Nhng c trng c bn ca nh nc php quyn trong ngha l biu hin tp trung ca mt ch dn ch Nhng c trng ny c xem l cc gi tr ph bin ca nh nc php quyn ni chung c cp trong nhiu quan im, hc thuyt ca cc nh t tng, cc nh l lun chnh tr - php l trong lch s pht trin cc t tng chnh tr - php l nhn loi. Cc gi tr ph bin ny c trnh by di cc dng thc khc nhau bi cc nh l lun, phc thuc vo lp trng chnh tr - php l v quan im hc thut ca tng ngi. Cc trnh by c th khc nhau, song v bn cht c th quy v cc gi tr c tnh tng qut sau: a) Nh nc php quyn l biu hin tp trung ca ch dn ch. Dn ch va l bn cht ca nh nc php quyn va l iu kin, tin ca ch nh nc. Mc tiu ca nh nc php quyn l xy dng v thc thi mt nn dn ch, m bo quyn lc chnh tr thuc v nhn dn. Nhn dn thc hin quyn dn ch ca mnh thng qua dn ch trc tip; dn ch i din.

b) Nh nc php quyn c t chc v hot ng trong khun kh Hin php v php lut. - Hin php v php lut lun gi vai tr iu chnh c bn i vi ton b hot ng Nh nc v hot ng x hi, quyt nh tnh hp hin v hp php ca mi t chc v hot ng ca b my nh nc. - Tuy nhin khng phi mi ch lp Hin, mi h thng php lut u c th a li kh nng xy dng nh nc php quyn, m ch c Hin php v h thng php lut dn ch, cng bng mi c th lm c s cho ch php quyn trong nh nc v x hi. c) Nh nc php quyn tn trng, cao v m bo quyn con ngi trong mi lnh vc hot ng ca Nh nc v x hi. - Quyn con ngi l tiu ch nh gi tnh php quyn ca ch nh nc. Mi hot ng ca Nh nc u phi xut pht t s tn trng v m bo quyn con ngi, to mi iu kin cho cng dn thc hin quyn ca mnh theo ng cc quy nh ca lut php. - Mi quan h gia c nhn v nh nc c xc nh cht ch v phng din lut php v mang tnh bnh ng. M hnh quan h gia Nh nc v c nhn c xc nh theo nguyn tc: i vi c quan nh nc ch c lm nhng g lut cho php; i vi cng dn c lm tt c tr nhng iu lut cm. d) Quyn lc nh nc trong nh nc php quyn c t chc v thc hin theo cc nguyn tc dn ch: phn cng quyn lc v kim sot quyn lc. Tnh cht v cch thc phn cng, kim sot quyn lc nh nc rt a dng, tu thuc vo chnh th nh nc cc nc khc nhau, nhng u c im chung l quyn lc nh nc khng th tp trung vo mt ngi, vo mt c quan, m phi c phn cng (phn chia) gia cc c quan nh nc trong vic thc hin quyn lp php, quyn hnh php v quyn t php. ng thi, vic t chc v thc thi quyn lc phi c kim sot cht ch vi cc c ch kim sot quyn lc c th k c bn trong b my nh nc v bn ngoi b my nh nc. ) Nh nc php quyn gn lin vi mt c ch bo v Hin php v php lut ph hp. - Nn tng ca nh nc php quyn l Hin php v mt h thng php lut dn ch v cng bng, do vy, mt c ch bo v Hin php v php lut lun l mt yu cu, mt iu kin cn thit nhm m bo cho Hin php, php lut lun c tn trng, cao v tun th nghim minh.

- Hnh thc v phng thc bo v Hin php v php lut cc quc gia c th a dng v khc nhau, nhng u hng ti mc tiu l bo m a v ti cao, bt kh xm phm ca Hin php, loi b hnh vi tri vi tinh thn v quy nh ca Hin php, khng ph thuc v ch th ca cc hnh vi ny. - ng thi vi bo v Hin php, nh nc php quyn lun i hi phi xy dng v thc thi mt ch t php tht s dn ch, minh bch v trong sch duy tr v bo v php ch trong mi lnh vc hot ng ca Nh nc v x hi. e) Trong nh nc php quyn, quyn lc nh nc lun c gii hn trong cc mi quan h: Nh nc v kinh t; Nh nc v x hi. - Trong mi quan h gia Nh nc v kinh t, v tr, vai tr, chc nng, nhim v ca Nh nc c xc nh bi tnh cht, trnh ca cc m hnh kinh t th trng, theo hng Nh nc tn trng, pht huy cc quy lut khch quan ca th trng, thng qua th trng iu tit cc quan h kinh t, ng thi khc phc, hn ch cc mt tiu cc ca th trng. - Trong mi quan h vi x hi, Nh nc thng qua lut php qun l x hi, tn trng cao v tr, vai tr v quyn t ch (t qun) ca cc cu trc x hi (cc t chc x hi, cc cng ng x hi). - Mi quan h gia Nh nc, kinh t, x hi l mi quan h tng tc, quy nh v chi phi ln nhau. Nh nc khng ng trn kinh t v x hi. Nh nc php quyn gn lin vi kinh t v x hi, phc v kinh t v x hi trong phm vi Hin php v php lut. 1.3. Tnh ph bin ca nh nc php quyn V phng din l lun, nh nc php quyn vi tnh cch l nhng gi tr ph bin, l biu hin ca mt trnh pht trin dn ch. Do vy nh nc php quyn khng phi l mt kiu nh nc. Trong ngha ny nh nc php quyn c nhn nhn nh mt cch thc t chc nn dn ch, cch thc t chc nh nc v x hi trn nn tng dn ch. iu ny c ngha l nh nc php quyn gn lin vi mt nn dn ch, tuy khng phi l mt kiu nh nc c xc nh theo l lun v hnh thi kinh t - x hi, nhng khng th xut hin trong mt x hi phi dn ch. iu ny ct ngha v sao tng v mt ch php quyn xut hin t rt xa xa, thm ch t thi c i bi cc nh t tng phng Ty, hay t tng php tr ti Trung Hoa c i, nhng mi n khi nh nc t sn ra i, vi s xut hin ca nn dn ch t sn, nh nc php quyn mi t nh nc tng dn tr nn mt nh nc hin thc.

S ph nhn quan im nh nc php quyn nh mt kiu nh nc c ngha nhn thc lun quan trng trong vic nhn nhn ng bn cht ca nh nc php quyn. ngha nhn thc lun ny bao hm cc kha cnh sau: - Ch t khi xut hin dn ch t sn, mi c c hi v iu kin xut hin nh nc php quyn. Do vy trn thc t tn ti khi nim nh nc php quyn t sn v v thc cht nh nc php quyn ang c tuyn b xy dng hu ht cc quc gia t bn pht trin v ang pht trin. - Nh nc php quyn khng nhng c th xy dng ti cc quc gia t bn m vn c th xy dng ti cc quc gia pht trin theo nh hng XHCN. Nh nc php quyn vi tnh cht l mt cch thc t chc v vn hnh ca mt ch nh nc v x hi khng nhng xy dng trong iu kin ch x hi XHCN. Nh vy trong nhn thc l lun v trong thc tin tn ti nh nc php quyn t sn v nh nc php quyn XHCN. 1.4. Tnh c th ca nh nc php quyn mi quc gia Nh nc php quyn ngoi cc gi tr ph bin cn bao hm cc gi tr c th ca mi mt quc gia, dn tc. Tnh c th ca nh nc php quyn c xc nh bi hng lot yu t. Cc yu t ny v thc cht l rt a dng, phong ph v phc tp, c xc nh bi cc iu kin v lch s, truyn thng - vn ho, tm l x hi ca mi mt dn tc, cc ch chnh tr, ch kinh t, vn ho v mi trng a l. Cc yu t ny khng ch to ra cc c sc, tnh ring bit ca mi mt dn tc trong qu trnh dng nc, gi nc v pht trin ca mnh m cn quyt nh mc tip thu v dung np cc gi tr ph bin ca nh nc php quyn. - Vic tha nhn tnh c th ca nh nc php quyn c ngha nhn thc lun quan trng. Vi ngha ny nh nc php quyn l mt phm tr va mang tnh ph bin va mang tnh c th. Nh nc php quyn va l mt gi tr chung ca nhn loi, va l mt gi tr ring ca mi mt dn tc, quc gia. - Khng th c mt nh nc php quyn chung chung nh mt m hnh chung thng nht cho mi quc gia, dn tc. Mi mt quc gia, dn tc, tu thuc vo cc c im lch s, chnh tr, kinh t - x hi v trnh pht trin m xy dng cho mnh mt m hnh nh nc php quyn thch hp. - Thc tin xy dng v vn hnh ca nh nc php quyn ti cc nc cho thy, mi mt nc u c cch thc xy dng, t chc nh nc php quyn theo cch ring ca mnh. Cc kho st kinh nghim xy dng nh nc php quyn ti cc nc Cng ho Lin bang c, Cng ho Php, Vng quc Anh,

Cng ho cho thy cc nc ny, m hnh t chc nh nc php quyn c t chc va thng nht va a dng, phn nh cc gi tr ph bin ca nh nc php quyn, ng thi cc gi tr c th ca tng quc gia. Thc tin ny cng c xc nhn ti Trung Quc, Nht Bn, M v nhiu nc khc. - Tha nhn tnh a dng ca m hnh nh nc php quyn, i hi vic xy dng nh nc php quyn ti mi mt quc gia phi ng thi qun trit cc phng din: + Phi xut pht t i hi, yu cu v trnh pht trin kinh t - vn ho, chnh tr v truyn thng dn ch ca dn tc mnh m la chn cch thc xy dng v vn hnh m hnh nh nc php quyn thch hp. Nh nc php quyn phi mang bn cht ca ch chnh tr, t h hin c cc c sc ca quc gia, dn tc. + Phi qun trit cc gi tr ph bin ca nh nc php quyn, tip thu cc gi tr ph bin ny trong s tng hp vi cc c im lch s, vn ho, chnh tr ca quc gia. S qun trit cc gi tr ph bin ca nh nc php quyn trong ngha l cc gi tr chung ca nhn loi mi c th m bo c tnh php quyn ca nh nc theo cc chun mc c tha nhn, khc phc tnh dn tc cc oan hay cc d bit lm cho cc gi tr dn ch khng c pht huy, to nguy c ri vo tnh trng bit lp trong mt th gii hin i ngy nay. + S thng nht hu c gia tnh ph bin v tnh c th ca nh nc php quyn l c s l lun cn qun trit trong cuc u tranh l lun chng li mi s p t t bn ngoi i vi m hnh nh nc php quyn hay p dng mt cch my mc, gio iu, dp khun m hnh nh nc php quyn mt nc ny vo mt nc khc. iu ny c ngha l khng th ly cc tiu chun ca nh nc php quyn t sn p t cho cc vic xy dng nh nc php quyn x hi ch ngha. Mt khc khi qun trit cc c im, c th ca mi nc cn phi t cc iu kin c th y trong s tng quan vi cc gi tr ph bin v phi bin cc gi tr ph bin y thnh cc gi tr ni ti, chuyn ho chng thnh cc gi tr quc gia. 2. Qu trnh nhn thc v xy dng nh nc php quyn x hi ch ngha Vit Nam 2.1. T tng H Ch Minh v nh nc php quyn Trong di sn t tng H Ch Minh, vn Nh nc v php lut gi mt v tr c bit quan trng v c ngha to ln i vi s nghip xy dng,

cng c mt nh nc kiu mi ca dn, do dn, v dn. Cc t tng H Ch Tch v Nh nc tht s to ln, su sc khng ch c th hin trong cc bi vit, cc bi pht biu, trong cc vn kin quan trng do Ngi trc tip ch o xy dng v ban hnh m c trong hnh ng thc tin ca Ngi trn cng v l ngi lnh o cao nht ca ng v Nh nc. Nghin cu t tng H Ch Minh v nh nc php quyn c th khi qut trn cc quan im sau: - T tng H Ch Minh v Nh nc ca dn, do dn, v dn: H Ch Minh lun nhn mnh Nc ta l mt nc dn ch, a v cao nht l dn v dn l ch1; Ch ta l ch dn ch, tc l nhn dn l ch2. Vi H Ch Minh, nhn dn l ch th ti cao v duy nht ca quyn lc nh nc. Ton b quyn lc nh nc u bt ngun t nhn dn, do nhn dn u quyn cho b my nh nc thc hin, nhm phng s li ch ca nhn dn. B my nh nc c thit lp l b my tha hnh ch, nguyn vng ca nhn dn, i ng cn b, cng chc nh nc khng th l cc ng quan cch mng m l cng bc ca nhn dn. Chng ta hiu rng, cc c quan ca Chnh ph t ton quc cho n cc lng, u l cng bc ca dn, ngha l gnh vic chung cho dn, ch khng phi u dn nh trong thi k di quyn thng tr ca Php, Nht3. L nh nc ca dn, do chnh nhn dn lp qua thng qua ch bu c dn ch. Bu c dn ch l phng thc thnh lp b my nh nc c xc lp trong nn chnh tr hin i, m bo tnh chnh ng ca chnh quyn khi tip nhn s u quyn quyn lc t nhn dn. Chnh v vy, tht s l nh nc ca dn, ngay t nhng ngy u ginh c nn c lp, H Ch Minh c bit quan tm n t chc cuc tng tuyn c nhn dn trc tip bu ra cc i biu xng ng thay mt mnh gnh vc vic nc. Ch mt ngy sau khi c Tuyn ngn c lp vo 3/9/1945 H Ch Tch hp v ra nhng nhim v cp bch ca Nh nc, trong Ngi ngh Chnh ph t chc cng sm cng hay cuc tng tuyn c vi ch ph thng u phiu4. Trong t tng H Ch Minh, mt nh nc ca dn, khng ch do dn lp ra thng qua bu c dn ch m cn l nh nc chu s kim tra, gim st, nh ot ca nhn dn. Ngi khng nh: Ch ta l ch dn ch, Chnh
1 2

H Ch Minh: Ton tp, tp 6, NxbCTQG, H,2000, tr.515. Sd, tp 7, tr.499. 3 Sd, tp 4, tr.56. 4 H Ch Minh: Ton tp, NxbCTQG, H,2000, tp 4, tr.133.

ph l y t ca nhn dn. Nhn dn c quyn n c ph bnh Chnh ph. Chnh ph th vic to nh u nhm mc ch phc v nhn dn. Nhn dn c quyn bi min i biu Quc hi v i biu Hi ng nhn dn nu nhng i biu y t ra khng xng ng vi tn nhim ca nhn dn. Nguyn tc y bo m quyn kim sot ca nhn dn i vi i biu ca mnh1. Ngi nhc nh: Nc ta l nc dn ch; a v cao nht l dn, v dn l ch. Trong b my cch mng t ngi qut nh, nu n cho n Ch tch nc u l phn cng lm y t cho dn2. Ngi cn vit: Chnh ph cng ho dn ch l g? l y t ca dn t Ch tch ton quc n ng Dn l ch th Chnh ph l y t Nu Chnh ph lm hi dn th dn c quyn ui Chnh ph3. i vi H Ch Minh, mt nh nc ca dn tht s phi l mt nh nc do dn v v dn. Ngi vit: Kinh nghim trong nc v cc nc chng t cho chng ta bit: c lc lng dn chng, vic to tt my, kh khn my cng lm c. Khng c, th vic g lm cng khng xong. Dn chng bit gii quyt nhiu vn mt cch gin n, mau chng, y m nhng ngi ti gii, nhng on th to ln, ngh mi khng ra; Khng c lc lng nhn dn, th vic nh my, d my lm cng khng xong4. Trong t tng H Ch Minh, nhn dn l ngun sc mnh ca Nh nc, l ngun tr tu ca Nh nc, l ngun sng kin v tn, nh nc c chc nng khi ngun, pht hin, tip thu v hon thin cc sng kin ca nhn dn xy dng chnh sch v lut php. Mt nh nc ca dn, do dn, v dn theo H Ch Minh l mt nh nc nu bit lng nghe v hc hi nhn dn, bit tn trng bi dng v nng cao sc dn, thu hiu tm t, nguyn vng, ch ca nhn dn th s thy nhn dn khng ch ni ln nhng mong mun ca mnh m cn ch ra c nh nc cn phi hnh ng nh th no gii quyt cc vn quc k dn sinh. Chnh v l Nh nc c thnh lp khng v mc ch lm thay cho dn, m thc hin vai tr ngi cm li, ngi t chc nhn dn bng tr tu, sc mnh ca mnh gii quyt cc vn ca chnh mnh. Ngi vit: Nu khng c nhn dn th Chnh ph khng lc lng. Nu khng c Chnh ph th nhn dn khng ai dn ng. Vy nn Chnh ph vi nhn dn phi on kt thnh mt khi5. Nh nc ca dn, do dn khng c mc ch t thn, ngha, mc tiu v s mnh ca Nh nc l phng s hnh phc ca nhn dn, v nhn dn. V
1 2

H Ch Minh: Ton tp, tp 7, tr.368. Sd, tr.275. 3 Sd, tr.282. 4 Sd, tp 6, tr.292. 5 Sd, tp 4, tr.56.

l H Ch Tch cho rng Ngy nay, chng ta xy dng nn nc Vit Nam dn ch cng ho. Nhng nu nc nh c lp m dn khng hng hnh phc, t do, th c lp cng chng c ngha g... Chnh ph ta ha vi dn s gng sc lm cho ai ny u c phn hnh phc...1. Ngi nhc nh: Vic g li cho dn th phi ht sc lm. Vic g c hi n dn phi ht sc trnh...2. T tng H Ch Minh v mt nh nc v dn, tt c v hnh phc ca nhn dn l t tng nht qun trong sut cuc i ca Ngi. C cuc i Ngi l mt tm gng trong sng th hin sinh ng t tng, o c ca mt con ngi sut i v dn, v nc. Khi m nhn chc v Ch tch nc, H Ch Tch tr li cc nh bo Ti tuyt nhin khng ham mun cng danh ph qu cht no. By gi phi gnh vc chc ch tch l v ng bo u thc th ti phi gng lm, cng nh mt ngi lnh vng lnh quc dn ra trc mt trn3. - T tng H Ch Minh v m hnh t chc b my nh nc: Cch mng Thng 8 nm 1945 thnh cng, Nh nc Vit Nam dn ch cng ho ra i, m u mt chnh th nh nc mi Vit Nam: chnh th dn ch cng ho. S ra i ca chnh th dn ch cng ho th hin mt t duy sng to ca Ch tch H Ch Minh trong vic la chn m hnh t chc nh nc, va tip thu c cc gi tr ph bin ca nn dn ch nhn loi, va ph hp vi cc c im ca t nc. T tng H Ch Minh v m hnh b my nh nc ca dn, do dn, v dn c th hin su sc trong cc vn kin php l quan trng ca t nc do chnh Ngi ch o xy dng v ban hnh. C th thy rng hai bn Hin php 1946, 1959 do Ch tch H Ch Minh trc tip ch o son tho v 613 sc lnh k t 1945 n 1969, trong c 243 sc lnh lin quan n b my nh nc v lut php do Ngi k ban hnh hnh thnh mt th ch b my nh nc va hin i va dn tc kt tinh su sc t tng H Ch Minh v mt chnh quyn mnh m v sng sut ca nhn dn. Tuy khng tip nhn t tng phn quyn vn l nn tng l lun ca m hnh nh nc dn ch phng Ty, nhng H Ch Minh a vo m hnh t chc b my nh nc nhng yu t hp l v khoa hc ca nguyn tc phn quyn. Theo , b my nh nc theo Hin php 1946 c thit k trn c s phn chia quyn lc uyn chuyn gia cc c quan nh nc trong vic thc hin quyn lp php, quyn hnh php v quyn t php. Trong m hnh t chc
1 2

Sd, tp 4, tr.56. Sd, tp 4, tr.57. 3 Sd, tp 1, tr.381.

b my nh nc ny, khng c mt c quan no l c quyn quyn lc, c quyn ng trn c quan khc. Ngh vin nhn dn l c quan c quyn cao nht ca nc Vit Nam dn ch cng ho (iu 22 - Hin php 1946), nhng khng th l c quan ton quyn; Chnh ph Vit Nam dn ch cng ho l c quan hnh chnh cao nht ca ton quc (iu 43 - Hin php 1946) nhng khng phi l c quan chp hnh ca Quc hi nh cc quy nh ca Hin php 1992. C quan t php l h thng to n c t chc theo cp xt x. Vi quy nh ca Hin php 1946 b my nh nc v c bn c cu to theo ba quyn: quyn lp php (Ngh vin nhn dn); quyn hnh php (Ch tch nc v Chnh ph); quyn t php (H thng to n c t chc theo cp xt x). - T tng H Ch Minh v mt Nh nc c t chc v hot ng trong khun kh Hin php v php lut: Tip xc vi nn vn minh u - M, nht l kinh nghim t chc, hot ng ca nh nc trong qun l cc lnh vc ca i sng x hi, H Ch Minh cho rng, qun l x hi bng php lut l dn ch, tin b v c tnh cht ph bin i vi cc x hi hin i. Nhn thc c tm quan trng ca lut php, t rt sm, H Ch Minh cp n vai tr ca chng trong iu hnh v qun l x hi. Nm 1919, tm yu sch ca nhn dn An Nam gi ti Hi ngh Vc- xy c 4 im lin quan n vn php quyn, cn li lin quan n cng l v quyn con ngi. Bn Yu sch ca nhn dn An Nam c H Ch Minh chuyn thnh Vit Nam yu cu ca, trong yu cu th by l: By xin hin php ban hnh, Trm iu phi c thn linh php quyn. y l t tng rt c sc ca H Ch Minh, phn nh ni dung ct li ca Nh nc dn ch mi - Nh nc qun l x hi bng php lut. ng thi, y cng l nguyn tc xuyn sut trong hot ng qun l nh nc ca Ngi. Sau Cch mng Thng Tm, nm 1945, H Ch Minh ra mt trong su nhim v cp bch ca Nh nc Vit Nam dn ch cng ho l: Chng ta phi c mt Hin php dn ch. Ngy 20/9/1945, Ch tch lm thi nc Vit Nam dn ch cng ho k Sc lnh thnh lp Ban d tho Hin php gm 7 thnh vin do Ch tch H Ch Minh lm trng ban. Bn d tho Hin php hon thnh khn trng v nghim tc di s ch o trc tip ca H Ch tch. Ti k hp th 2 ca Quc hi kho I vo thng 10/1946, Quc hi tho lun dn ch v thng qua bn d tho Hin php ny. l bn hin php u tin ca nc Vit Nam: Hin php nm 1946. Trong phin hp Quc hi thng qua hin php, Ch tch H Ch Minh pht biu: Hin php nu mt tinh thn on kt cht ch gia cc dn tc Vit Nam v mt tinh thn lim khit, cng

bnh ca cc giai cp. V nhn mnh rng: Chnh ph c gng lm theo ng 3 chnh sch: dn sinh, dn quyn v dn tc. Sau nm 1954, khi min Bc bc vo thi k qu ln ch ngha x hi, t nc t c nhiu thnh tu quan trng, nhiu quy nh trong Hin php nm 1946 khng cn ph hp, H Ch Minh ch trng sa i v ban hnh Hin php mi - Hin php nm 1959. Trong t duy H Ch Minh, mt khi iu kin kinh t - x hi thay i th php lut, nht l o lut gc - Hin php, cng phi thay i bo m kh nng iu chnh hp l cc quan h x hi pht sinh v nh hnh. Ngoi hai bn Hin php nm 1946, 1959, t nm 1945 n 1969, H Ch Minh cn ch o son tho, k quyt nh cng b 16 o lut v 1.300 vn bn di lut, trong c 243 Sc lnh quy nh v t chc nh nc hnh thnh mt th ch b my nh nc c nhiu nhn t c bn ca mt nh nc php quyn. H Ch Minh lun khng nh: Php lut ca ta l php lut dn ch, phi nghim minh v pht huy hiu lc thc t. Nh nc s dng php lut qun l x hi. Song php lut ca ta c s thay i v cht, mang bn cht ca giai cp cng nhn, l mt loi hnh php lut kiu mi, php lut tht s dn ch, v n bo v quyn t do, dn ch rng ri cho nhn dn lao ng. Bo co ti hi ngh chnh tr c bit, ngy 27/3/1964, mt trong 5 nhim v hon thnh s nghip cch mng, Ch tch H Ch Minh nu ln l Tng cng khng ngng chnh quyn nhn dn. Nghim chnh thc hin dn ch vi nhn dn, chuyn chnh vi k ch. Trit chp hnh mi ch v php lut ca Nh nc1. Nt c sc trong t tng ca H Ch Minh v t chc nh nc l cc c quan nh nc hot ng ng chc nng, nhim v theo quy nh ca php lut nhng trong iu kin ca mt nc thuc a na phong kin phng ng, H Ch Minh s dng linh hot php tr v c tr trong t chc hot ng ca Nh nc v qun l nh nc. Cn b trc tip thc thi lut php phi tht s cng tm v nghim minh. H Ch Minh yu cu cn b, ng vin c nhim v gng mu chp hnh php lut ca Nh nc, k lut ca cc on th cch mng ca qun chng m mnh tham gia. Trong vic gi vng tnh nghim minh v hiu lc ca php lut, cn b lm cng tc t php c vai tr quan trng. H chnh l ngi trc tip thc thi lut php, i din c th cho cn cn cng l. V th, H Ch
1

H Ch Minh: Ton tp, NxbCTQG, H,2000, tp 11, tr.235.

10

Minh yu cu h phi c phm cht o c cn thit: Trong cng tc x n phi cng bng, lim khit, trong sch nh th cng cha v khng th ch hn ch hot ng ca mnh trong khung to n m cn phi gn dn, gip dn, hc dn, hiu dn gip mnh thm lim khit thm cng bng, trong sch. Vi H Ch Minh, php lut khng phi l trng tr con ngi m l cng c bo v, thc hin li ch ca con ngi. T tng php quyn trong t chc v hot ng ca b my nh nc thng qua i ng cn b, cng chc ca Ngi thm m mt tm lng thng yu nhn dn, chm lo cho m no, hnh phc ca nhn dn, thm m lng nhn i, ngha ng bo theo o l truyn thng ngn nm ca dn tc Vit Nam. V th, kt hp gia c tr v php tr trong t chc nh nc ca H Ch Minh c ni hm trit l, mang m tnh dn tc v dn ch su sc. Qu trnh xy dng v pht trin ca Nh nc ta trong mi giai on sau ny c khng t nhng thay i v m hnh b my di tc ng ca nhiu yu t ch quan v khch quan, nhng xuyn sut mch pht trin y vn l t tng ca H Ch Minh v mt chnh quyn mnh m v sng sut ca nhn dn. Ngy nay, trong bi cnh pht trin mi ca t nc, di tc ng mnh m ca thi i v th gii, trong xu th ton cu ho, nhiu im thay i, nhng t tng H Ch Minh v nh nc php quyn ca dn, do dn, v dn vn cn nguyn gi tr, tip tc nh hng cho cc n lc nghin cu, tm kim gii php i mi m hnh b my nh nc trong cc iu kin pht trin mi. 2.2. Quan im ca ng Cng sn Vit Nam v nh nc php quyn XHCN ca nhn dn, do nhn dn, v nhn dn Sau Cch mng Thng 8/1945, Nh nc Vit Nam dn ch cng ho ra i. l mt nh nc kiu mi, nh nc cng nng u tin ng Nam . Cch mng Thng Tm lt nn qun ch my mi th k, nh tan xing xch thc dn gn mt trm nm, a chnh quyn li cho nhn dn, xy dng nn tng cho nc Vit Nam dn ch cng ho c lp, t do, hnh phc. l mt cuc thay i cc k to ln trong lch s nc nh1. ng ta khng nh, nhim v lch s ca Nh nc Vit Nam dn ch cng ho l bo ton lnh th, ginh c lp hon ton v kin thin quc gia trn nn tng dn ch. Di s lnh o ca Ch tch H Ch Minh, cc quan im ca ng v Nh nc, t chc b my nh nc c th ch ho trong bn Hin php u tin - Hin php 1946. Vi Hin php 1946, ng ta ch trng thc hin chnh quyn mnh m v sng sut ca nhn dn nhm
1

H Ch Minh: Tuyn tp, Tp 2, Nxb S tht, H,1980, tr.463.

11

on kt ton dn, khng phn bit ging ni, gi trai, giai cp, tn gio, m bo cc quyn t do dn ch. Hin php 1959 th ch ho quan im ng ta v s dng chnh quyn dn ch nhn dn, lm nhim v lch s ca chuyn chnh v sn1, ng ta cho rng khi no cch mng dn tc dn ch nhn dn tin trin thnh cch mng XHCN th chuyn chnh dn ch nhn dn s tr thnh chuyn chnh v sn Hnh thc Nh nc cng ho dn ch nhn dn vn c th tn ti khi ni dung ca n chuyn i thnh chuyn chnh v sn. Nhng nu nhim v v yu cu l cch mng XHCN v xy dng ch ngha x hi th v thc cht ch dn ch nhn dn s tr thnh ch dn ch XHCN2. i hi ln th IV ca ng (1976) xc nh: Nh nc XHCN l Nh nc chuyn chnh v sn, mt t chc thc hin quyn lm ch tp th ca giai cp cng nhn v nhn dn lao ng, mt t chc thng qua ng thc hin s lnh o ca mnh i vi tin trnh pht trin x hi3. Quan im ca ng v Nh nc chuyn chnh v sn c th ch ho trong Hin php 1980 Nh nc Cng ho XHCN Vit Nam l nh nc chuyn chnh v sn. S mnh lch s ca Nh nc l thc hin quyn lm ch tp th ca nhn dn lao ng, ng vin v t chc nhn dn tin hnh ng thi ba cuc cch mng: Cch mng v quan h sn xut, cch mng khoa hc k thut, cch mng t tng v vn ho, trong cch mng khoa hc k thut l then cht, xo b ch ngi bc lt ngi, p tan mi s chng i ca bn phn cch mng trong nc, mi hnh ng xm lc v ph hoi ca k th bn ngoi, xy dng thnh cng XHCN, tin ti ch ngha cng sn; gp phn cng c ho bnh v y mnh s nghip cch mng ca nhn dn th gii (iu 2 - Hin php 1980). Pht trin quan im ca ch ngha Mc-Lnin v chuyn chnh v sn trong thi k qu ln ch CNXH, ng ta xc nh quyn lm ch tp th ca nhn dn lao ng m nng ct l lin minh cng nng, thc hin bng nh nc di s lnh o ca ng tin phong ca giai cp cng nhn, l chuyn chnh v sn. Nh nc ta, v vy, l nh nc chuyn chnh v sn4. i hi ln th VI ca ng Cng sn Vit Nam vi ng li i mi t ra nhng c s quan trng cho vic i mi t duy, quan im v xy dng nh nc trong cc iu kin tin hnh ci cch kinh t.

1 2

Vn kin i hi i biu ton quc ln th III. Nxb S tht, H,1961, tr.179. Trng Chinh: Cch mng dn tc dn ch nhn dn Vit Nam. Nxb S tht, H,1975, tp 1, tr.193. 3 Vn kin ng ton tp. NxbCTQG, H,2004, tp 37, tr.577. 4 Vn kin ng ton tp. NxbCTQG, H,2004, tp 37, tr.162.

12

ng ta khng nh Nh nc ta l cng c ca ch lm ch tp th XHCN, do giai cp cng nhn v nhn dn lao ng t chc thnh c quan quyn lc chnh tr. Trong thi k qu , l Nh nc chuyn chnh v sn thc hin ch dn ch XHCN1. Mc d vn dng khi nim Nh nc chuyn chnh v sn, nhng chc nng, nhim v ca Nh nc trong quan im ca ng Cng sn Vit Nam ti i hi VI c i mi: Di s lnh o ca ng, chc nng ca Nh nc l th ch ho bng php lut, quyn hn, li ch, ngha v ca nhn dn lao ng v qun l kinh t, x hi theo php lut. Nh nc ta phi bo m quyn dn ch tht s ca nhn dn lao ng, ng thi kin quyt trng tr nhng k vi phm quyn lm ch ca nhn dn2. Vi tinh thn nhn thng vo s tht, nh gi ng s tht, i hi VI ca ng ch ra nhiu yu km, bt cp ca b my nh nc v cho rng: c ch tp trung quan liu bao cp l nguyn nhn trc tip lm cho b my nng n, nhiu tng, nhiu nc. Chc nng, nhim v ca t chc v chc nng, tiu chun cn b cha c xc nh r rng3. Xo b c ch tp trung quan liu bao cp l c s i mi, hon thin t chc b my nh nc. ng thi, ci cch b my nh nc s thc y vic xo b c ch qun l tp trung quan liu, bao cp, to ra c ch qun l mi ph hp vi cc yu cu, i hi ca ci cch kinh t. thc hin mc tiu ny, ng ta ch trng thit lp c ch qun l mi, cn thc hin mt cuc ci cch ln v t chc b my ca cc c quan nh nc theo phng hng: Xy dng v thc hin mt c ch qun l nh nc th hin quyn lm ch tp th ca nhn dn lao ng tt c cc cp. Tng cng b my nh nc t trung ng n a phng v c s thnh mt h thng thng nht, c s phn nh rnh mch nhim v, quyn hn, trch nhim tng cp theo nguyn tc tp trung dn ch, phn bit r chc nng qun l - hnh chnh - kinh t vi qun l sn xut - kinh doanh, kt hp qun l theo ngnh vi qun l theo a phng v vng lnh th ph hp vi c im tnh hnh kinh t, x hi4. i hi ln th VII ca ng xc nh thc hin dn ch XHCN l thc cht ca vic i mi v kin ton h thng chnh tr. y va l mc tiu va l ng lc ca cng cuc i mi. Nh vy, vic i mi v kin ton h thng chnh tr c ng ta t ra nh mt tt yu thc hin v pht huy dn ch XHCN. i mi, kin ton h thng chnh tr, ng ch trng tip tc y mnh ci cch b my nh nc theo hng: Nh nc thc s l ca dn, do
1 2

Vn kin i hi ng thi k i mi (i hi VI, VII, VIII, IX). NxbCTQG, H,2006, tr.124. Sd, tr.125. 3 Sd, tr.125. 4 Sd, tr.125.

13

dn, v dn. Nh nc qun l x hi bng php lut, di s lnh o ca ng; t chc v hot ng theo nguyn tc tp trung dn ch, thc hin thng nht quyn lc nhng phn cng, phn cp rnh mch; b my tinh gin, gn nh v hot ng c cht lng cao trn c s ng dng cc thnh tu khoa hc, k thut, qun l1. Nhng quan im ch yu ca ng v xy dng, ci cch b my nh nc c xc nh ti i hi VI, VII tip tc c ng ta pht trin trong Cng lnh xy dng t nc trong thi k qu ln ch ngha x hi l t chc th hin v thc hin ch, quyn lc ca nhn dn, thay mt nhn dn. Nh nc ta phi c quyn lc v kh nng nh ra lut php v t chc qun l mi mt i sng x hi bng php lut, sa i h thng t chc nh nc, ci cch b my hnh chnh, kin ton cc c quan lut php thc hin c hiu qu chc nng qun l nh nc. Nh nc c mi lin h thng xuyn v cht ch vi nhn dn, tn trng v lng nghe kin ca nhn dn, chu s gim st ca nhn dn. C c ch v bin php kim sot, ngn nga v trng tr t quan liu, tham nhng, lng quyn, v trch nhim, xm phm quyn dn ch ca nhn dn. T chc v hot ng ca b my qun l nh nc theo nguyn tc tp trung dn ch, thng nht quyn lc, c s phn cng, phn cp, ng thi bo m s ch o thng nht ca trung ng. Nh nc Vit Nam thng nht ba quyn lp php, hnh php v t php, vi s phn cng rnh mch ba quyn 2. Quan im ca ng v Nh nc trong Cng lnh 1991 nhn mnh n nhng vn c tnh nn tng i vi t chc v hot ng ca b my nh nc trong mt ch dn ch php quyn: c quyn lc v kh nng nh ra lut php, qun l x hi bng php lut; thng nht quyn lc (thng nht ba quyn lp php, hnh php v t php) vi s phn cng rnh mch ba quyn . Tuy cha cp trc tip n phm tr nh nc php quyn, nhng s th hin cc vn c bn c tnh php quyn trong t chc nh nc tm cng lnh chnh tr cho thy quyt tm chnh tr ca ng ta trong i mi t chc v hot ng ca Nh nc theo cc yu cu, i hi ca nh nc php quyn XHCN trong bi cnh c th nc ta. n Hi ngh i biu ton quc gia nhim k kho VII (1994) ln u tin ng ta chnh thc s dng thut ng nh nc php quyn v nu kh c th, ton din nhng quan im, nguyn tc, ni dung xy dng Nh nc php
1 2

Vn kin i hi ng thi k i mi. NxbCTQG, H,2006, tr.297. Vn kin i hi ng thi k i mi. Sd, tr.327.

14

quyn XHCN ca dn, do dn, v dn Vit Nam tip tc xy dng v tng bc hon thin nh nc php quyn Vit Nam. l nh nc ca nhn dn, do nhn dn, v nhn dn, qun l mi mt i sng x hi bng php lut, a t nc pht trin theo nh hng XHCN. Nh nc php quyn Vit Nam c xy dng trn c s tng cng, m rng khi i on kt ton dn, ly lin minh giai cp cng nhn vi nng dn v tng lp tr thc lm nn tng, do ng ta lnh o. Vi cch th hin trong vn kin Hi ngh i biu ton quc gia nhim k kho VII, nhng quan im c bn v cc ni dung ch yu ca phm tr Nh nc php quyn XHCN ca dn, do dn, v dn c xc lp, t c s l lun cho vic trin khai cc ch trng, gii php tip tc i mi, hon thin b my nh nc trong nhng giai on pht trin tip theo. Hi ngh Ban Chp hnh Trung ng ln th tm (kho VII) nh du mt bc quan trng trong vic c th ho quan im ca ng Cng sn Vit Nam v Nh nc php quyn XHCN ca dn, do dn, v dn nc ta. Hi ngh ln th tm Ban Chp hnh Trung ng kho VII l hi ngh chuyn bn v nh nc Tip tc xy dng v hon thin Nh nc Cng ho XHCN Vit Nam, trng tm l ci cch mt bc nn hnh chnh. Sau khi nh gi nhng thnh tu v khuyt im, yu km trong t chc, hot ng ca nh nc ta v nhng yu cu trc tnh hnh mi, vn kin Hi ngh nu 5 quan im c bn cn nm vng trong qu trnh xy dng kin ton b my nh nc c th l: + Xy dng nh nc XHCN ca dn, do dn v v dn, ly lin minh giai cp cng nhn vi giai cp nng dn v tng lp tr thc lm nn tng, do ng Cng sn lnh o. Thc hin y quyn dn ch ca nhn dn, gi nghim k cng x hi, chuyn chnh vi mi hnh ng xm phm li ch ca T quc v ca nhn dn; + Quyn lc nh nc l thng nht, c s phn cng v phi hp cht ch gia cc c quan nh nc trong vic thc hin ba quyn: lp php, hnh php, t php; + Qun trit nguyn tc tp trung dn ch trong t chc v hot ng ca Nh nc Cng ho XHCN Vit Nam; + Tng cng php ch XHCN; xy dng nh nc php quyn Vit Nam qun l x hi bng php lut, ng thi coi trng gio dc, nng cao o c XHCN; + Tng cng vai tr lnh o ca ng i vi Nh nc.

15

Bo co chnh tr ca Ban Chp hnh Trung ng ng kho VII ti i hi ln th VIII tip tc khng nh 5 quan im c bn v xy dng nh nc php quyn c Hi ngh Trung ng 8 kho VII xc nh, ng thi t ra cc nhim v: i mi, nng cao cht lng cng tc lp php v gim st ti cao ca Quc hi i vi ton b hot ng ca Nh nc; ci cch nn hnh chnh nh nc ng b trn cc mt: ci cch th ch hnh chnh, t chc b my v xy dng, kin ton i ng cn b, cng chc hnh chnh; ci cch t chc v hot ng t php; cng c kin ton b my cc c quan t php. Phn nh li thm quyn xt x ca to n nhn dn, tng bc m rng thm quyn xt x s thm cho to n nhn dn huyn. i mi t chc, hot ng ca Vin kim st nhn dn, cc c quan iu tra, c quan thi hnh n v cc c quan, t chc b tr t php1. Hi ngh Trung ng ln th ba kho VIII thng qua ngh quyt Pht huy quyn lm ch ca nhn dn, tip tc xy dng Nh nc Cng ho XHCN Vit Nam trong sch, vng mnh. Ngh quyt Trung ng 3 kho VIII a ra s nh gi tnh hnh xy dng Nh nc trong thi gian qua vi nhng nhn nh v cc bc tin b, cc mt yu km trong qu trnh xy dng Nh nc v ch ra rng: vic xy dng nh nc php quyn XHCN trong iu kin chuyn i nn kinh t l nhim v mi m, hiu bit ca chng ta cn t, c nhiu vic phi va lm, va tm ti, rt kinh nghim. Ngh quyt khng nh cn tip tc thc hin Ngh quyt ln th 8 Ban Chp hnh Trung ng kho VII v nhn mnh ba yu cu: - Mt l: tip tc pht huy tt hn v nhiu hn quyn lm ch ca nhn dn qua cc hnh thc dn ch i din v dn ch trc tip nhn dn tham gia xy dng v bo v Nh nc, nht l vic gim st, kim tra ca nhn dn i vi hot ng ca c quan v cn b cng chc Nh nc. - Hai l: tip tc xy dng v hon hin nh nc Cng ho XHCN Vit Nam trong sch, vng mnh, hot ng c hiu lc, hiu qu ; cn b cng chc Nh nc tht s l cng bc, tn tu phc v nhn dn. - Ba l: tng cng s lnh o ca ng i vi Nh nc; xy dng v hon thin ni dung, phng thc lnh o ca ng ph hp vi c im, tnh cht ca c quan nh nc tng cp, ch trng s lnh o ca t chc ng i vi vic kim k, kim sot trong qun l kinh t, ti chnh. Ngh quyt nhn mnh 3 yu cu trn quan h cht ch vi nhau, da trn nn tng chung l xy dng Nh nc php quyn XHCN ca dn, do dn, v dn, thc hin i

Vn kin i hi ng thi k i mi. Sd, tr.510-514.

16

on kt dn tc m nng ct l lin minh cng nhn, nng dn v tr thc di s lnh o ca ng Cng sn Vit Nam. i hi i biu ng ton quc ln th IX (thng 4/2002) v i hi i biu ng ton quc ln th X (thng 4/2006) tip tc khng nh nhim v xy dng v hon thin nh nc php quyn x hi ch ngha di s lnh o ca ng, bo m nguyn tc tt c quyn lc nh nc u thuc v nhn dn; quyn lc nh nc l thng nht, c s phn cng, phi hp gia cc c quan trong vic thc hin quyn lp php, hnh php v t php. i hi XI (thng 1/2011) lm su sc thm nhn thc v xy dng nh nc php quyn x hi ch ngha v khng nh tip tc y mnh vic xy dng v hon thin nh nc php quyn x hi ch ngha, bo m nh nc ta thc s l ca nhn dn, do nhn dn, v nhn dn do ng lnh o, thc hin tt chc nng qun l kinh t, qun l x hi, gii quyt ng mi quan h gia nh nc vi cc t chc khc trong h thng chnh tr, vi nhn dn, vi th trng. Bo co chnh tr x nh mt trong nhng phng hng quan trng ca vic xy dng v hon thin nh nc php quyn x hi ch ngha l Nghin cu xy dng, b sung cc th ch v c ch, vn hnh c th bo m nguyn tc tt c quyn lc nh nc thuc v nhn dn, v nguyn tc quyn lc nh nc l thng nht, c s phn cng, phi hp v kim sot gia cc c quan trong vic thc hin quyn lp php, hnh php v t php. Nng cao vai tr v hiu lc qun l kinh t ca nh nc ph hp vi yu cu pht trin kinh t th trng nh hng x hi ch ngha. Tip tc hon thin h thng php lut, c ch, chnh sch vn hnh c hiu qu nn kinh t v thc hin tt cc cam kt quc t, bo v li ch quc gia, dn tc. Khn trng nghin cu, sa i, b sung Hin php nm 1992 sa i, b sung nm 2001 ph hp vi tnh hnh mi1 Nh vy, t khi ra i cho n nay, trong ng li ca ng Cng sn Vit Nam lun lun qun trit t tng xy dng nh nc ca dn, do dn v v dn Vit Nam, coi trng vic xy dng v hon thin h thng php lut phng tin quan trng trong qun l nh nc. 2.3. Nhng c trng c bn ca nh nc php quyn x hi ch ngha Vit Nam - Nh nc php quyn x hi ch ngha Vit Nam l Nh nc ca nhn dn, do nhn dn, v nhn dn, th hin quyn lm ch ca nhn dn

Vn kin i hi i biu ton quc ln th XI, NxbCTQG-ST 2011, tr.246-347.

17

H Ch Minh lun nhn mnh Nc ta l mt nc dn ch, a v cao nht l dn v dn l ch1; Ch ta l ch dn ch, tc l nhn dn l ch2. Vi H Ch Minh nhn dn l ch th ti cao v duy nht ca quyn lc nh nc. Ton b quyn lc nh nc u bt ngun t nhn dn, do nhn dn u quyn cho b my nh nc thc hin, nhm phng s li ch ca nhn dn. B my nh nc c thit lp l b my tha hnh ch, nguyn vng ca nhn dn, i ng cn b, cng chc nh nc khng th l cc ng quan cch mng m l cng bc ca nhn dn. L nh nc ca dn, do chnh nhn dn lp qua thng qua ch bu c dn ch. Bu c dn ch l phng thc thnh lp b my nh nc c xc lp trong nn chnh tr hin i, m bo tnh chnh ng ca chnh quyn khi tip nhn s u quyn quyn lc t nhn dn. T tng v mt nh nc ca dn, do dn, v dn c th ch ho thnh mt mc tiu hin nh ngay trong bn Hin php u tin ca chnh th dn ch cng ho nc ta - Hin php 1946: Xy dng mt chnh quyn mnh m v sng sut ca nhn dn (Li ni u - Hin php 1946). c im ny ca Nh nc ta tip tc c khng nh trong cc bn Hin php 1959, 1980 v 1992. - Nh nc php quyn x hi ch ngha Vit Nam t chc v hot ng trn c s Hin php, tn trng v bo v Hin php Trong Nh nc php quyn, ch ca nhn dn v s la chn chnh tr c xc lp mt cch tp trung nht, y nht v cao nht bng Hin php. Chnh v l m Hin php c coi l o lut c bn ca Nh nc, c hiu lc php l cao nht, quy nh ch chnh tr, kinh t, vn ho, x hi, quc phng, an ninh, quyn v ngha v c bn ca cng dn, c cu, nguyn tc t chc v hot ng ca cc c quan nh nc. S hin din ca Hin php l iu kin quan trng nht bo m s n nh x hi v s an ton ca ngi dn. Nhng quan im ln, nhng ni dung c bn ca Hin php l c s php l quan trng cho s duy tr quyn lc nh nc, cho s lm ch ca nhn dn. V chnh l nn tng c tnh cht hin nh xem xt, nh gi s hp hin hay khng hp hin ca cc o lut, cng nh cc quyt sch khc ca Nh nc v ca c tnh cht chnh tr, tnh cht x hi. Hin php c mt vai tr quan trng nh vy trong vic duy tr quyn lc ca nhn dn, cho nn, vic xy dng v thc hin mt c ch hu hiu cho vic pht hin, nh gi v phn quyt v nhng quy nh v hot ng tri vi Hin

1 2

Sd, tp 6, tr.515. Sd, tp 7, tr.499.

18

php l rt cn thit trong t chc v thc hin quyn lc nh nc nc ta hin nay. - Nh nc php quyn Vit Nam qun l x hi bng php lut, bo m v tr ti thng ca php lut trong i sng x hi Php lut x hi ch ngha ca chng ta l kt qu ca s th ch ho ng li, chnh sch ca ng Cng sn Vit Nam trn tt c cc mt kinh t, chnh tr, x hi, vn ho gio dc khoa hc, i ni, i ngoi. Php lut th hin ch v nguyn vng ca nhn dn, ph hp vi hin thc khch quan, thc y tin b x hi. V vy, ni n php lut trong Nh nc php quyn l ni n tnh php lut khch quan ca cc quy nh php lut, ch khng phi ch ni n nhu cu t ra php lut, p dng php lut, tun th php lut mt cch chung chung vi mc ch t thn ca n. Php lut ca Nh nc ta phn nh ng li, chnh sch ca ng v li ch ca nhn dn. V vy, php lut phi tr thnh phng thc quan trng i vi tnh cht v hot ng ca Nh nc v l thc o gi tr ph bin ca x hi ta: cng bng, dn ch, bnh ng - nhng t cht cn thit cho s pht trin tin b v bn vng ca Nh nc v x hi ta. Nh nc php quyn t ra nhim v phi c mt h thng php lut cn v iu chnh cc quan h x hi, lm c s cho s tn ti mt trt t php lut v k lut. Php lut th ch ho cc nhu cu qun l x hi, l hnh thc tn ti ca cc c cu v t chc x hi v ca cc thit ch Nh nc. V vy, sng v lm vic theo Hin php v php lut l li sng c trt t v lnh mnh nht ca x hi. Tt c cc c quan nh nc, t chc kinh t, t chc x hi v mi cng dn u phi nghim chnh chp hnh Hin php v php lut. - Nh nc php quyn x hi ch ngha Vit Nam tn trng v bo v quyn con ngi, cc quyn v t do ca cng dn, gi vng mi lin h gia Nh nc v cng dn, gia Nh nc v x hi Xt v bn cht, ngn c bo v quyn con ngi thuc v cc Nh nc cch mng chn chnh, nh nc x hi ch ngha. Cuc u tranh trn by mi nm y gian kh hy sinh ca dn tc Vit Nam v c lp, t do di s lnh o ca ng suy cho cng, chnh l v quyn con ngi, quyn c sng, quyn t do v quyn mu cu hnh phc ca cng ng dn tc v ca tng c nhn, tng con ngi. Do vy, vn bo m quyn con ngi, quyn cng dn, m rng quyn dn ch, nng cao trch nhim php l gia Nh nc v cng dn, gia cng dn vi Nh nc, lun c ng ta dnh s quan tm c bit. Nhiu Hi ngh ca Trung ng ng cp n vn ny nh vn

19

kin i hi ng VI, VII, VIII, IX, X v nhiu Ngh quyt trung ng khc. Vn kin i hi ng VI xc nh: Xy dng mt chnh quyn khng c c quyn, c li, hot ng v cuc sng ca nhn dn. Ngh quyt trung ng 8 kho VII xc nh trn nguyn tc: dn ch x hi ch ngha l vn thuc bn cht ca Nh nc ta. Pht huy quyn lm ch ca nhn dn trn mi lnh vc. Quyn lm ch c th ch ho bng php lut Dn ch i i vi k cng, k lut Vn kin i hi ng IX xc nh r nhng phng chm c bn: xy dng c ch c th thc hin phng chm: dn bit, dn bn, dn lm, dn kim tra" i vi cc ch trng, chnh sch ln ca ng v Nh nc. Thc hin tt cc c ch lm ch ca nhn dn: lm ch thng qua i din (l c quan dn c v cc on th), lm ch trc tip bng cc hnh thc nhn dn t qun, bng vic xy dng v thc hin cc quy c, hng c ti c s. ng v Nh nc tip tc i mi phong cch, bo m dn ch trong qu trnh chun b ra quyt nh v thc hin cc quyt nh. - Trong nh nc php quyn x hi ch ngha Vit Nam, quyn lc nh nc l thng nht, c s phn cng v phi hp kim sot gia cc c quan nh nc trong vic thc hin cc quyn: lp php, hnh php v t php, c s kim tra, gim st cht ch vic thc hin quyn lc nh nc Bt u t i hi ng ln th VII (1991), vi Cng lnh xy dng t nc trong thi k qu ln ch ngha x hi, quan im v s tn ti ca ba quyn v s phn cng, phi hp gia ba phm vi quyn lc ca Nh nc mi c chnh thc khng nh trn c s tip thu, k tha, pht trin, vn dng vo hon cnh lch s c th ca Vit Nam cc tri thc ca nhn loi v trc yu cu ca s nghip i mi, nng cao cht lng, hiu qu hot ng ca b my nh nc. V n Hi ngh Trung ng ln th tm (kho VII), (1995) quan nim ca ng v ba quyn c s b sung quan trng: quyn lc nh nc l thng nht, c s phn cng v phi hp cht ch gia cc c quan nh nc trong vic thc hin ba quyn lp php, hnh php, t php. Ngh quyt i hi XI v Cng lnh xy dng t nc thp km qu ln ch ngha x hi (sa i, b sung nm 2011) u c b sung quan tm vn kim sot quyn lc trong c ch t chc quyn lc nh nc nc ta. Theo nguyn tc quyn lc nh nc l thng nht c s phn cng, phi hp v kim sot gia cc c quan thc hin quyn lp php, hnh php v t php c hon thin mt bc quan trng. Quan im v s thng nht quyn lc nh nc c s phn cng, phi hp, kim sot cht ch gia ba quyn v quyn lc nh nc l mt quan im c tnh nguyn tc ch o trong thit k m hnh t chc Nh nc php quyn x hi ch ngha Vit Nam trong bi cnh hin nay.

20

- Nh nc php quyn x hi ch ngha Vit Nam l Nh nc do ng Cng sn Vit Nam lnh o Vit Nam, s lnh o ca ng Cng sn Vit Nam i vi s nghip xy dng nh nc php quyn x hi ch ngha ca dn, do dn, v dn l mt tt yu lch s v tt yu khch quan. + i vi dn tc Vit Nam, s lnh o ca ng Cng sn Vit Nam i vi nh nc, i vi x hi khng ch l tt yu lch s, tt yu khch quan m cn l ch s lnh o cn c c s o l su sc v c s php l vng vng. + S lnh o ca ng cng sn - ng duy nht cm quyn i vi i sng x hi v i sng nh nc khng nhng khng tri (mu thun) vi bn cht nh nc php quyn ni chung m cn l iu kin c ngha tin quyt i vi qu trnh xy dng nh nc php quyn x hi ch ngha ca dn, do dn, v dn nc ta. Trong ngha y, nh nc php quyn di s lnh o ca ng Cng sn Vit Nam, mt ng ly ch ngha Mc-Lnin, t tng H Ch Minh lm nn tng t tng v kim ch nam hnh ng l mt trong nhng c trng c bn ca nh nc php quyn x hi ch ngha nc ta. i vi Nh nc, s lnh o ca ng l lnh o chnh tr, quyt nh phng hng chnh tr ca Nh nc, bo m cho Nh nc ta thc s l t chc thc hin quyn lc ca nhn dn, thc s ca dn, do dn v v dn, thc hin thnh cng cng cuc i mi t nc theo nh hng x hi ch ngha. Nh nc trin khai t chc thc hin cc ngh quyt, ch trng ca ng bng cc hot ng qun l nh nc, t chc to iu kin thun li cho nhn dn tham gia qun l nh nc, qun l x hi trn tt c cc lnh vc: kinh t, chnh tr, vn ho, x hi, an ninh, quc phng, i ngoi II. TNH HNH XY DNG NH NC TRONG THI GIAN QUA V NHNG NHIM V TRNG TM TRONG XY DNG PHP QUYN X HI CH NGHA TRONG THI K MI 1. Nhng thnh tu v hn ch trong xy dng nh nc php quyn i hi i biu ton quc ln th XI ca ng Cng sn Vit Nam xc nh nhim v xy dng nh nc php quyn XHCN di s lnh o ca ng l mt trong nhng nhim v c tnh chin lc trong qu trnh thc hin cc mc tiu pht trin kinh t-x hi 2011 - 20201. S xc nh mc tiu xy dng nh nc php quyn XHCN trong Bo co chnh tr ca i hi X khng ch l khng nh quyt tm chnh tr ca ng ta trong vic y mnh ci cch
1

Xem: Vn kin i hi i biu ton quc ln th XI, NxbCTQG, H.2011, tr.91,148.

21

t chc v hot ng ca nh nc, pht huy dn ch, tng cng php ch m cn l s nh du mt giai on pht trin mi ca s nghip xy dng nh nc kiu mi - mt nh nc ca dn, do dn, v dn. Qu trnh xy dng, tng cng nh nc x hi ch ngha ca dn, do dn, v dn nc ta trong sut my chc nm qua (c bit trong nhng nm i mi) a li nhiu kt qu tch cc. Ngh quyt Hi ngh ln th III kho VIII ca Ban Chp hnh Trung ng ng v cc Vn kin i hi ng kho IX, X khng nh cng cuc xy dng v hon thin nh nc x hi ch ngha Vit Nam c nhng tin b quan trng: - tng bc pht trin h thng quan im, nguyn tc c bn v xy dng nh nc php quyn x hi ch ngha ca dn, do dn, v dn. Hin php 1992 v nhiu B lut, Lut, Php lnh c ban hnh, to khun kh php l nh nc qun l bng php lut trn cc lnh vc kinh t, x hi, an ninh, quc phng... c nhiu quyt nh ci cch c ngha quan trng trn lnh vc xy dng nh nc v php lut, lm c s cho i mi h thng chnh tr, i mi t chc hot ng ca b my nh nc. - Dn ch x hi ch ngha tip tc c pht huy trn nhiu lnh vc. Dn ch v kinh t ngy cng c m rng tc ng tch cc n vic gii phng sc sn xut, l ng lc thc y kinh t pht trin, nng cao i sng nhn dn. Dn ch v chnh tr c bc tin quan trng, th hin vic bu cc c quan dn c, cht lng sinh hot ca Quc hi, Hi ng nhn dn cc cp, ti cc cuc tho lun ca nhn dn tham gia kin xy dng cc d n lut, trong hot ng ca bo ch... - T chc b my, chc nng, nhim v ca nh nc, trc ht l ca c quan hnh chnh nh nc, c mt bc iu chnh theo yu cu ca qu trnh chuyn t c ch k hoch ho tp trung quan liu bao cp sang qun l nn kinh t nhiu thnh phn, vn hnh theo c ch th trng c s qun l ca nh nc theo nh hng x hi ch ngha. - Ni dung v phng thc lnh o ca ng i vi nh nc c bc i mi, va bo m tng cng vai tr lnh o ca ng, va pht huy trch nhim, tnh ch ng ca cc c quan nh nc. Tuy nhin, thc tin t chc v hot ng ca nh nc ta cng ang bc l nhiu yu km: - B my nh nc ta cha tht trong sch, vng mnh; tnh trng tham nhng, lng ph, quan liu cn nghim trng, cha c ngn chn; hiu lc qun l, iu hnh cha cao; k cng x hi cn b bung lng, lm gim st lng tin ca nhn dn i vi ng, nh nc ta.

22

- Qun l nh nc cha ngang tm vi i hi ca thi k mi; cha pht huy y mt tch cc v hn ch c tnh t pht, tiu cc ca kinh t th trng. t ai, vn v ti sn nh nc cha c qun l cht ch, s dng lng ph v tht thot nghim trng. - T chc b my nh nc cn nng n, s phn cng v phi hp gia cc c quan nh nc trong vic thc hin ba quyn lp php, hnh php, t php cn c nhng im cha r v chc nng, nhim v, mi quan h, phn cp trung ng - a phng cn mt s mt cha c th (nh v qun l u t, ti chnh, t chc b my, kt hp qun l theo ngnh v lnh th...), lm cho tnh trng tp trung quan liu cng nh phn tn, cc b chm c khc phc. - S lnh o ca ng i vi nh nc vn cn tnh trng bung lng v bao bin, chng cho nn cha pht huy tt vai tr lnh o ca ng v hiu lc iu hnh ca b my nh nc. C nhiu nguyn nhn gy nn nhng yu km ca h thng chnh tr, ca b my nh nc, trong ch yu l: - Vic xy dng nh nc php quyn x hi ch ngha trong iu kin chuyn i nn kinh t l nhim v mi m, hiu bit ca chng ta cn t, c nhiu vic phi va lm, va tm ti, rt kinh nghim. - ng cha lm tt vic lnh o c th ho ngh quyt ca ng v xy dng nh nc c ch trng kp thi x l nhng vn pht sinh trong thc tin i mi, c bit l nhng vn ni ln ngy cng bc xc nh tnh trng quan liu, lng ph, tham nhng, thiu trch nhim trong b my nh nc; thiu nhng bin php t chc thc hin ng li, ch trng kin quyt, hp l v mnh to chuyn bin tch cc nhm khc phc nhng khuyt im, yu km. - Cha kp thi tng kt thc tin v cn thiu c s khoa hc khi quyt nh mt s ch trng v sp xp iu chnh t chc b my trung ng v a phng nn khi thc hin c vng mc, hiu qu v tc dng cn hn ch. - Cc c quan nh nc cha pht huy y trch nhim trong vic qun trit v t chc thc hin cc ngh quyt ca ng; trong vic t i mi, t chnh n, bo m s trong sch v nng cao hiu qu hot ng tng c quan, n v. - Cc on th qun chng cha ch trng xy dng cc ni dung c th, thit thc v i mi phng thc hot ng t chc vn ng nhn dn pht huy quyn lm ch trong vic tham gia xy dng chnh quyn, gim st hot ng ca cn b, cng chc nh nc v thc hin y ngha v cng dn, sng, lm vic theo hin php, php lut.

23

2. Cc yu cu xy dng nh nc php quyn x hi ch ngha ca dn, do dn, v dn trong giai on mi Cc ngh quyt ca ng, nht l ngh quyt ca Hi ngh ln th tm Ban Chp hnh Trung ng (kho VII) nu ln nhng quan im c bn v phng hng tip tc xy dng, hon thin nh nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam. Cn tip tc qun trit v trin khai thc hin cc ngh quyt nh . p ng i hi ngy cng cao i vi vic xy dng Nh nc trong thi k mi, trong cc vn kin ca ng ca cc i hi VIII, IX, X, XI nhn mnh mt s ch trng, nhim v vi cc yu cu sau y: Mt l, tip tc pht huy tt hn v nhiu hn quyn lm ch ca nhn dn qua cc hnh thc dn ch i din v dn ch trc tip nhn dn tham gia xy dng v bo v Nh nc, nht l vic gim st, kim tra ca nhn dn i vi hot ng ca c quan v cn b, cng chc nh nc. Hai l, tip tc xy dng v hon thin Nh nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam trong sch, vng mnh, hot ng c hiu lc, hiu qu; cn b, cng chc nh nc tht s l cng bc, tn tu phc v nhn dn. Ba l, tng cng s lnh o ca ng i vi Nh nc; xy dng v hon thin ni dung, phng thc lnh o ca ng ph hp vi c im, tnh cht ca cc c quan nh nc tng cp, ch trng s lnh o ca cc t chc ng i vi vic kim k, kim sot trong qun l kinh t, ti chnh. Ba yu cu trn quan h cht ch vi nhau, da trn nn tng chung l xy dng Nh nc php quyn x hi ch ngha ca dn, do dn, v dn, thc hin i on kt dn tc v on kt dn tc m nng ct l lin minh cng nhn, nng dn v tr thc di s lnh o ca ng Cng sn Vit Nam. 3. Nhng phng hng c bn xy dng nh nc php quyn x hi ch ngha ca dn, do dn, v dn nc ta 3.1. M rng dn ch x hi ch ngha, pht huy quyn lm ch ca nhn dn trong xy dng v qun l nh nc Phng hng va c bn va cp bch hng u lc ny l gi vng v pht huy bn cht tt p ca nh nc ta, ngn chn v y li tnh trng suy thoi o c, tham nhng, lng ph, quan liu, sch nhiu nhn dn trong b my nh nc. y l vn c ngha sng cn i vi ch ta. Chnh quyn c trong sch, c dn tin yu, ng h th mi vng mnh, c hiu lc. Ch c da vo sc mnh ca nhn dn mi xy dng c chnh quyn trong

24

sch, gi vng k cng, an ninh, quc phng, to ng lc to ln pht trin kinh t - x hi. M rng dn ch phi i i vi tng cng k lut, k cng; quyn li i i vi trch nhim, ngha v, dn ch c th ch ho thnh php lut, dn ch trong khun kh php lut; khc phc tnh trng v k lut, dn ch cc oan, li dng dn ch gy ri. thc hin phng hng trn, iu quan trng hng u l nng cao cht lng ch dn ch i din, m rng v c c ch tng bc thc hin ch dn ch trc tip mt cch thit thc, ng hng v c hiu qu. thc hin c phng hng trn cn trin khai cc nhim v sau: Th nht, tip tc ci tin ch bu c cc c quan dn c, bo m cho c tri tip xc, i thoi vi ng c vin, c thng tin trao i, nhn xt, la chn v bu c i biu ca mnh thc s dn ch trn c s c s lnh o, hng dn v tiu chun, c cu. Quy nh nhiu hnh thc thch hp duy tr s lin h thng xuyn gia i biu dn c v c tri, cc i biu lun lun st thc tin, nm chc tm t, nguyn vng, yu cu ca dn. Cc i biu phi nh k bo co v chu s kim tra, gim st ca c tri, nu khng tn nhim th c tri thc hin quyn bi min. C cc hnh thc nhn dn c th d thnh hoc theo di trc tip qua cc phng tin thng tin i chng cc k hp ca c quan dn c. Ci tin cch thc nhn dn tham gia tho lun v gp kin vo cc d n lut, cc d tho ngh quyt quan trng ca ng v Nh nc tht s thit thc v c hiu qu; trnh lm hnh thc, trn lan, tn km. Th hai, nng cao cht lng hot ng ca cc c quan dn c (Quc hi, Hi ng nhn dn) cc c quan ny thc s l c quan i din ca nhn dn v l c quan quyn lc nh nc trong vic xem xt v quyt nh nhng vn quan trng ca t nc, ca a phng. Cc c quan hnh chnh nh nc phi nghim tc chp hnh cc quyt nh ca c quan dn c trong trch nhim, quyn hn c php lut quy nh v chu s kim tra, gim st ca cc c quan dn c. Th ba, y mnh ci cch th ch v th tc hnh chnh trong cc lnh vc trc tip lin quan n i sng nhn dn. Nh nc gim ti a c ch xin php - cho php trong tng v vic; rt kinh nghim v c ch mt ca thc hin c hiu qu mt s a phng ch o p dng rng cc ngnh cc cp.

25

Cc ni dung trn c ng trn cc phng tin thng tin, cng bo; nim yt hoc lu tr cc phng thng tin, tr s, ni tip dn. Th t, xc nh r trch nhim ca th trng c quan nh nc trong vic gii quyt khiu ni, t co ca nhn dn. X l nghim minh cc hnh vi tr hon, chm tr, lm sai lch, can thip tri php lut hoc ln trnh trch nhim i vi vic gii quyt khiu ni, t co. Cn c quy ch to thun li ngi dn trnh by nguyn, thc hin quyn khiu ni, t co ca mnh, ngn chn nhng hnh vi li dng quyn khiu ni, t co xuyn tc, vu khng, gy ri. Tng cng cng tc gim st v kim tra ca cp trn i vi cng tc gii quyt khiu t ca cp di. Tip tc kin ton v pht huy vai tr ca to n xt x cc khiu kin hnh chnh. Th nm, cc c quan c thm quyn lp php, lp quy cn r sot, sa i, b sung v xy dng mi cc vn bn php lut vi cc nh ch c th, r rng v quyn gim st, kim tra ca nhn dn trong cc lnh vc sn xut, phn phi, thu chi ngn sch, ti chnh, cc ch thu v s dng hc ph, vin ph... trong cc c quan, n v sn xut kinh doanh, trng hc, bnh vn. Thanh tra nh nc cng Mt trn T quc, Lin on lao ng cc cp cn phi hp v c bin php xy dng, cng c thanh tra nhn dn x, phng, th trn, doanh nghip, trng hc, bnh vin, c quan thanh tra nhn dn thc s tr thnh cng c sc bn ca nhn dn trong vic pht hin, ngn chn, y li tiu cc, gp phn xy dng Nh nc trong sch, vng mnh. Khng chp nhn cc t chc thanh tra t pht. Th su, nghin cu thc hin tng bc ch dn ch trc tip, trc ht cp c s: - Nhng quyt nh quan trng cp c s c quan h n ng o nhn dn (nh ch trng huy ng sc dn xy dng kt cu h tng v cc cng trnh phc li...) cn a cc phng n khc nhau v thng qua nhng hnh thc ph hp nhn dn tho lun v biu quyt. Hi ng nhn dn v U ban nhn dn chp hnh theo kt qu biu quyt . cc c quan hnh chnh, n v s nghip, kinh doanh cn c quy ch bo co cng khai cc cng vic lm, vn s dng ti sn, thu chi ti chnh v quy nh nhng vic phi do i hi on th cn b, cng nhn trong n v xem xt v biu quyt. - nh k 6 thng v mt nm, Hi ng nhn dn v U ban nhn dn x, phng phi bo co cng khai vi dn v cc cng vic lm, tnh hnh s dng ti sn, ti chnh, ngn sch, cc khon ng gp ca dn, quyt ton cc cng trnh xy dng c bn.

26

Hng nm, Hi ng nhn dn v U ban nhn dn cc cp c bo co tng kt cng tc v thng qua nhng hnh thc ph hp, thng qua mt trn v cc on th ph bnh, t ph bnh trc nhn dn v ngh nhn dn nhn xt v nh gi. - T chc v hng dn cc hnh thc nhn dn t qun c s v khu vc dn c i vi nhng vic dn t lm hoc do Nh nc u thc do dn lm vi s h tr ca Nh nc nh: ho gii mu thun, tranh chp trong ni b nhn dn, bi tr t nn x hi, bo v trt t an ninh, qun l gio dc nhng i tng ci to ti ch, chm sc ngi gi, gia nh chnh sch, vic qun l cc qu do dn ng gp,... Nhn dn x, thn, p, bn cng bn bc xy dng quy c, hng c v np sng vn minh, gia nh vn ho, v th tc ci xin, ma chay,... ph hp vi np sng mi, vi truyn thng tt p ca dn tc v php lut Nh nc. 3.2. Nng cao cht lng hot ng v kin ton t chc quc hi a) Nng cao hn na cht lng hot ng lp php Cn c vo nh hng pht trin t nc, xut pht t nhu cu thc tin v iu kin, kh nng thc hin m xc nh r th t u tin trong chng trnh xy dng php lut di hn v hng nm. Ch o cht ch qu trnh chun b v thng qua cc d n lut, m bo qun trit ng li, quan im ca ng, trn c s tng kt thc tin Vit Nam, tham kho c chn lc kinh nghim nc ngoi, trnh sao chp, rp khun. Cn tp hp tr tu ca cc nh khoa hc, cc chuyn gia, ly kin nhn dn, nht l cc i tng c lin quan n vic thi hnh php lut. Nng cao cht lng cng tc thm nh ca cc U ban ca Quc hi cc k hp ca Quc hi c th xem xt v thng qua cc d n lut c nhanh chng v c cht lng cao. Cc lut ban hnh cn bo m tnh kh thi, d hiu, quy nh c th gim bt tnh trng phi ch i qu nhiu vn bn hng dn mi thi hnh c. Tng cng cng tc tuyn truyn, gii thch, gio dc php lut nhn dn hiu v t gic chp hnh. Gim dn php lnh ca U ban Thng v Quc hi v ngh nh ca Chnh ph quy nh nhng vn cha c lut. Nhng php lnh, ngh nh ny sau mt thi gian thc hin, c kim nghim l ng th hon chnh chuyn thnh lut. Phn u trong mt thi gian nht nh Nh nc c th qun l t nc ch yu bng cc o lut. b) Nng cao nng lc quyt nh cc vn trng i ca t nc

27

Phn u tin ti vic Quc hi thc hin y quyn quyt nh ng n sch nh Hin php quy nh, bo m cc iu kin Quc hi xem xt quyt nh mt cch thc cht cc k hoch pht trin kinh t -x hi, cc chng trnh quc gia, cc d n u t ln cng nh cc vn quan trng v t chc b my nh nc v nhn s. c) Nng cao cht lng gim st Nng cao cht lng gim st ca Quc hi, khn trng xy dng c ch gim st c hiu lc. Quc hi c chng trnh gim st hng nm tp trung vo nhng vn bc xc nh chng tham nhng, chng lng ph, v qun l vn v ti sn nh nc, bt giam, iu tra, truy t, xt x i mi vic xem xt bo co cng tc v vic tr li cht vn ca Chnh ph, To n nhn dn ti cao v Vin kim st nhn dn ti cao. cao vai tr ca c quan kim ton nh nc trong vic kim ton mi c quan, t chc c s dng ngn sch nh nc. C quan kim ton bo co kt qu kim ton cho Quc hi, Chnh ph v cng b cng khai cho dn bit. d) Tip tc i mi, kin ton t chc b my Tip tc kin ton t chc Quc hi. i biu Quc hi phi c tiu chun theo quy nh ca php lut m bo thc hin nhim v ca ngi i biu, i din cho ch, nguyn vng ca tng lp nhn dn. Cn tng thm hp l s i biu nguyn trch cho cc U ban trong Quc hi. Ci tin v nng cao cht lng hot ng ca i biu Quc hi v sinh hot ca Quc hi. C cc hnh thc thu ht cc chuyn gia gii lm t vn cho cc U ban ca Quc hi trong cc hot ng thm nh v gim st. Nghin cu v thnh lp thm mt s U ban ca Quc hi. 3.3. Tip tc ci chnh nn hnh chnh ca nh nc a) Nng cao hiu qu hot ng ca Chnh ph Chnh ph v b my nh nc thng nht qun l vic thc hin cc nhim v chnh tr, kinh t, vn ho, x hi, quc phng, an ninh v i ngoi theo ng chc nng ph hp vi c ch mi, l: - Qun l kinh t - x hi theo php lut, gi gn n nh chnh tr - x hi v trt t k cng; chm lo xy dng kt cu h tng v nhng ngnh kinh t then cht, bo m mi trng v iu kin chung cho nhn dn pht trin sn xut kinh doanh, nng cao i sng. - Thng qua cc cng c qun l v m v vai tr ca kinh t nh nc qun l th trng, iu tit thu nhp kt hp hi ho gia tng trng kinh t

28

vi thc hin cng bng v tin b x hi, thc y s pht trin ng u gia cc vng v cc tng lp dn c. - Tng cng kim k, kim sot sn xut v phn b; qun l, s dng c hiu qu vn v ti sn cng vi t cch i din ch s hu nh nc, khc phc tnh trng v ch, y li tham nhng, lng ph. - Kt hp cht ch pht trin kinh t, vn ho vi tng cng an ninh, quc phng v m rng hot ng i ngoi, cc lnh vc ny tc ng h tr nhau cng pht trin. b) y mnh phn cp qun l Phn nh trch nhim, thm quyn gia cc cp chnh quyn theo hng phn cp r hn cho a phng, kt hp cht ch qun l ngnh v qun l lnh th, thc hin ng nguyn tc tp trung dn ch. Trn c s bo m s qun l thng nht ca trung ng v th ch, v chin lc v quy hoch, k hoch pht trin cc ngnh v ton b nn kinh t quc dn, cn phn cp ng mc v rnh mch trch nhim v thm quyn hnh chnh, nhm to iu kin v thc y chnh quyn a phng pht huy tnh ch ng, khai thc mi tim nng ti ch pht trin kinh t, x hi a phng v ng gp ngy cng nhiu cho s pht trin chung ca t nc. Theo tinh thn , cn tng trch nhim v thm quyn ca chnh quyn a phng trong vic quyt nh nhng vn ca a phng, c bit l v quy hoch pht trin v k hoch u t cho khu vc cng cng, v thu chi ngn sch, v t chc v nhn s hnh chnh a phng, v x l cc v vic hnh chnh. Vic phn nh trch nhim v thm quyn ca cc cp chnh quyn phi ph hp vi tnh cht v yu cu ca tng ngnh v lnh vc hot ng, vi chc nng, nhim v ca tng cp chnh quyn trn tng a bn; ph hp vi iu kin v kh nng ca cc a phng c quy m, v tr khc nhau. Gia cc cp chnh quyn a phng cng cn c th ho vic phn cp theo hng no do cp no gii quyt st vi thc t hn th giao nhim v v thm quyn cho cp . Quan h phn cp phi gn lin vi vic tng cng s phi hp qun l theo ngnh v theo lnh th, c quy nh thnh th ch; c bit cn tng cng trch nhim kim tra, kim sot ca cp u ng v chnh quyn a phng i vi cc c quan v t chc hot ng trn a bn, k c cc n v c qun l theo ngnh dc. Cc b v cc c quan qun l ca Chnh ph phi thc hin chc nng qun l hnh chnh v nh nc v ngnh, lnh vc ca mnh trong phm vi c

29

nc, ng thi thc hin trch nhim i din ch s hu nh nc trong phm vi c u quyn i vi cc doanh nghip nh nc. Trn c s xc nh r chc nng v i mi s phn cp, tip tc iu chnh hp l t chc ca cc b, cc c quan thuc Chnh ph v b my chnh quyn a phng. c) i mi cng tc thanh tra, kim tra Tng cng t chc v hot ng thanh tra, kim tra, coi l cng c quan trng v hu hiu bo m hiu lc qun l nh nc, thit lp k cng x hi. i mi t chc thanh tra ph hp vi chc nng qun l nh nc trong iu kin mi; pht trin mnh t chc thanh tra vic thc hin th ch v tng lnh vc trong ton x hi nh ti chnh, lao ng, gio dc, v sinh - y t, xy dng, cng c,... Nghin cu tng thm quyn cho cc c quan thanh tra trong vic x l hnh chnh ti ch cc vi phm php lut; phn nh r hn trch nhim ca c quan thanh tra v to n hnh chnh trong vic gii quyt cc khiu kin i vi cc c quan v cn b, cng chc hnh chnh, to iu kin cc to n hnh chnh pht huy ng chc nng v thm quyn. y mnh hot ng t thanh tra, kim tra trong ni b cc c quan, t chc nh nc; cao trch nhim kim tra ca cp trn i vi cp di, ca cc cp chnh quyn i vi mi c quan, t chc trn a bn lnh th. 3.4. i mi t chc v hot ng ca chnh quyn a phng a) Kin ton chnh quyn c s - Pht huy vai tr ca Hi ng nhn dn x, phng, th trn trong vic xem xt, quyt nh cc nhim v v kinh t, x hi, an ninh trt t, i sng nhn dn, v ngn sch v gim st vic iu hnh ca U ban nhn dn. Kin ton Hi ng nhn dn x, phng, th trn vi thnh phn bao gm nhng cn b ch cht ca ng b, mt trn v cc on th, ng thi thu ht nhng ngi ngoi ng c tiu chun, c nhit tnh, c kin thc v kinh nghim thc tin trong lao ng sn xut, c tn nhim trong nhn dn. - Thc hin hnh thc, bin php bo m pht huy quyn lm ch ca nhn dn c s, ng thi quy nh mt s trch nhim nht nh giao cho nhm i biu Hi ng nhn dn x theo tng thn (lng, p, bn) nh t chc vic xy dng, thc hin hng c, gim st trng thn (bn, p). - Quy nh hp l s lng cn b chnh quyn c s c phn bit theo c im v dn s ca tng loi n v c s; ch trng cng tc o to, bi

30

dng v chnh sch i ng ph hp vi chc trch ca h. Chnh ph quy nh nguyn tc chung, cn mc ph cp c th cho mi chc danh cn b x, th trn do Hi ng nhn dn cp tnh quyt nh cho st hp vi iu kin thc t ca tng a phng. C ch thch hp chuyn nghip ho mt s cn b m nhim nhng cng vic cn c o to chuyn mn, nghip v. Trng thn (bn, p) do nhn dn trong thn, bn, p bu v ch tch nhn dn x ph chun. b) i mi t chc, hot ng ca Hi ng nhn dn, U ban nhn dn cc cp - Kin ton v cng c Hi ng nhn dn, U ban nhn dn cc cp m bo thc hin tt nhim v v thm quyn c phn cp; ng thi, cao trch nhim tham gia cng chnh quyn cp trn thc hin nhim v qun l nh nc i vi t chc theo ngnh dc trn a bn lnh th. - Xy dng Hi ng nhn dn cc cp c thc quyn thc hin y vai tr l c quan i din ca nhn dn, c quan quyn lc ca nh nc a phng, thc hin quyn lm ch ca nhn dn tng cp. Th im khng t chc Hi ng nhn dn huyn, qun, phng. - Nghin cu phn bit s khc nhau gia hot ng ca chnh quyn th vi hot ng ca chnh quyn nng thn a dng ho m hnh t chc chnh quyn a phng. - U ban nhn dn cc cp cn c kin ton theo hng tinh gn, gim bt s u vin l th trng c quan chuyn mn; quy nh r hn trch nhim, thm quyn ca tp th U ban nhn dn v ch tch U ban nhn dn. 3.5. Xy dng i ng cn b, cng chc Xy dng i ng cn b, cng chc c phm cht v nng lc l yu t quyt nh cht lng ca b my nh nc. C bin php thc hin tt ch trng v xy dng i ng cn b, cng chc nu trong Ngh quyt Trung ng tm (kho VII) v cc im b sung sau y: - Cn b lnh o phi c o to, bi dng kin thc ton din, trc ht v ng li chnh tr, v qun l nh nc, qun l kinh t - x hi; c b tr, iu ng theo nhu cu v li ch ca t nc, c th c lun chuyn t trung ng v a phng, t a phng ln trung ng v t a phng ny ra a phng khc. Nghin cu b sung c ch chn c, iu ng cc chc danh cn b lnh o ch cht cc cp cho ph hp. Ring i vi chc danh

31

ch tch U ban nhn dn, trong trng hp cha n thi hn bu c Hi ng nhn dn m cn b tr mt ng ch khng phi l thnh vin Hi ng nhn dn lm ch tch U ban nhn dn cng cp th a ra Hi ng nhn dn bu ng ch lm ch tch U ban nhn dn. - Xc tin ban hnh th ch v t chc thc hin vic k khai v ti sn, trc ht l v nh, t ca cn b. Quy nh cht ch cc ch , tiu chun ca cn b lnh o cc cp, cc ngnh v s dng t, trang b ni lm vic, nh v t ... vi tinh thn tit kim, cng bng, chng lng ph, chng c quyn, c li. 3.6. y mnh ci cch t php a) Hot ng t php phi nhm u tranh nghim tr cc ti chng T quc, chng ch , ti tham nhng v cc ti hnh s khc, bo v quyn li ch hp php ca cng dn. Khc phc nhng biu hin hu khuynh trong u tranh chng ti phm, ng thi chng tnh trng bt v giam gi oan sai, xt x khng cng minh, vi phm quyn dn ch ca cng dn. Cc c quan t php phi l mu mc ca vic tun th Hin php v php lut, phi th hin cng l, tnh dn ch, cng khai trong hot ng. b) Nng cao cht lng hot ng ca vin kim st theo chc nng quy nh trong Hin php, tp trung lm tt chc nng cng b v kim sot hot ng t php. c) i mi h thng to n nhn dn: - Thc hin nguyn tc 2 cp xt x. B th tc xt x s chung thm ca To n nhn dn ti cao v To n dn s Trung ng. Nghin cu p dng th tc rt gn xt x kp thi mt s v n n gin, r rng. - To n nhn dn ti cao tp trung vo cng tc tng xt x, hng dn cc to n p dng php lut thng nht v lm tt chc nng gim c xt x. i mi th tc gim c thm bo m vic xt x va ng n v nhanh chng. - Nghin cu phn cp thm quyn b nhim thm phn to n cp tnh v to n cp huyn; ng thi cn c vo tnh hnh i ng cn b hin nay v iu chnh tiu chun tuyn chn cho ph hp kp thi b sung thm phn cho to n cp huyn v to n cp tnh. d) Kin ton cc c quan iu tra, b tr t php - Sp xp li c quan iu tra theo hng gn u mi, kt hp cht ch gia trinh st iu tra ban u vi hot ng ca c quan iu tra nhm bo m

32

s thng nht trong phng nga, u tranh chng ti phm, bo m quyn dn ch v s an ton ca cng dn. - Kin ton cc t chc thi hnh n, bo m thi hnh y , nhanh chng cc bn n v quyt nh ca to n, ca t chc trng ti; chn chnh cc tri giam gio dc, ci to tt phm nhn. Chun b cc iu kin tin ti giao cho mt c quan qun l tp trung thng nht cng tc thi hnh n. - Nghin cu vic thnh lp cnh st t php thc hin nhim v bo v phin to, phc v cng tc thi hnh n, dn gii b can, b co, qun l cc tri giam... - Cng c v tng cng cc t chc b tr t php. i mi qun l nh nc i vi hot ng lut s, t vn php lut, gim nh t php; ph hp vi ch trng x hi ho; kt hp qun l nh nc vi vai tr t qun ca cc t chc ngh nghip. o to, pht trin i ng lut s c phm cht, o c, c trnh chuyn mn, nghip v, pht huy vai tr ca h trong t vn php lut, trong t tng. T chc hnh thc t vn php lut cho cc c quan, t chc nhn dn, to iu kin cho ngi ngho c hng dch v t vn php lut min ph. Ci tin ni dung v th tc cng chng phc v thun tin cho nhn dn. Cng c cc c quan gim nh t php h tr cho cng tc iu tra, truy t, xt x; sm thnh lp Vin gim nh php y quc gia. - Xy dng i ng cn b t php trong sch, vng mnh, c phm cht chnh tr, o c v c nng lc chuyn mn. Lp quy hoch tuyn chn, o to, s dng cn b t php theo tng loi chc danh vi tiu chun c th. Nng cao cht lng ca hi thm nhn dn. Tng cng cng tc gim st, kim tra, thanh tra i vi hot ng ca cn b t php c th nh gi v s dng tt cn b; x l nghim nhng cn b tham nhng, tiu cc. 3.7. Tng cng s lnh o ca ng i vi Nh nc a) i mi ni dung v phng thc lnh o ca ng i vi Nh nc Tng cng vai tr lnh o ca ng i vi Nh nc nhm gi vng bn cht giai cp cng nhn ca nh nc, bo m mi quyn lc thuc v nhn dn, a cng cuc i mi i ng nh hng x hi ch ngha. i mi ni dung v phng thc lnh o ca ng nhm bo m s lnh o ca ng i vi Nh nc c hiu qu v cht lng cao hn, ng thi pht huy trch nhi m, tnh ch ng v hiu lc cao trong qun l, iu

33

hnh ca nh nc, theo cc quan im, mc tiu v phng hng c xc nh ti Ngh quyt Trung ng 5 kho X. Phi nm vng v thc hin ba ni dung trng yu v s lnh o ca ng i vi Nh nc trong tnh hnh mi: - Lnh o cc c quan nh nc kp thi th ch ho ng li, chnh sch ca ng, nht l ch trng v thc hin quyn lm ch ca nhn dn, v i mi th ch kinh t, v xy dng quan h sn xut theo nh hng x hi ch ngha, cng c, nng cao hiu qu kinh t nh nc, pht trin kinh t hp tc. - Tng cng qun l cn b, ng vin trong b my nh nc; xy dng i ng cn b, cng chc trong sch, vng mnh, thc s va l ngi lnh o, va l ngi y t trung thnh ca nhn dn. - Tng cng kim tra t chc ng v ng vin trong cc doanh nghip nh nc v doanh nghip khc, cc t chc s nghip, cc c quan qun l nh nc, cc n v thuc lc lng v trang i vi vic thc hin cc ngh quyt ca ng, cc quy nh ca Nh nc, nht l v qun l kinh t, ti chnh, thu chi ngn sch, vic s dng, bo qun vn v ti sn ca nh nc, khng phn bit i din ch s hu thuc ngnh hoc a phng. b) Cng c v nng cao cht lng hot ng ca cc t chc ng trong cc c quan nh nc - ng on Quc hi v cc ng on Hi ng nhn dn phi tip tc kin ton v t chc, cao trch nhim trong vic ch ng xut nhng vn thuc lnh vc ca mnh, phn nh y kin ca i biu vi cp u. Mt khc cp u ng cn lng nghe y cc kin kp thi xem xt v iu chnh k cng khi thy c c s xc ng. Khi cp u c quyt nh th ng on phi lnh o qun trit v thc hin nghim tc quyt nh ca ng. Mi ng vin phi nghim chnh chp hnh cc quyt nh . - C c ch gn hot ng ca trng ban v cc ban ca ng vi hot ng ca cc U ban ca Quc hi v cc ban ca Hi ng nhn dn. Tng cng s lnh o ca ng Quc hi, Hi ng nhn dn cc cp thc hin tt vai tr ca mnh. - Xy dng quy ch, lm r mi quan h lnh o ca B Chnh tr vi cc Ban cn s, gia Ban cn s ng cc B vi Ban cn s ng Chnh ph cho ph hp vi mi quan h v mt nh nc. Pht huy vai tr ca ng u, chi

34

b trong cc c quan nh nc. Sp xp li u mi t chc ng trong cc khi c quan hnh chnh, doanh nghip theo ng quy nh ca iu l ng. - Kin ton ban cn s ng cc c quan t php. Nghin cu, c th ho c ch cp u cho kin v vic x l cc v n quan trng, phc tp trn c s tn trng quyn theo lut nh ca cc c quan t php v m bo tt s lnh o ca ng. - Cc cp u ng pht huy vai tr, trch nhim ca Mt trn T quc, cc on th nhn dn trong vic xy dng v bo v chnh quyn, bo m quyn lm ch ca nhn dn; kin ton t chc, i mi hot ng ca Mt trn v cc on th nhm thu ht s tham gia ngy cng rng ri ca nhn dn vo vic qun l nh nc./.

35