2 - Khuyet Tat Han

Bản quyền của ThS. Vũ Đình Toại 08.09.
2008
KHUYẾT TẬT HÀN
1. Định nghĩa (ISO 6520-1 và TCVN 6115-1:2005)

CÔNG NGHỆ HÀN CÁC THIẾT BỊ HÓA CHẤT & DẦU KHÍ:
2. Nứt (nhóm 1)
3. Rỗng (nhóm 2)
4. Ngậm tạp chất rắn (nhóm 3)
2. Các khuyết tật hàn
5. Hàn không chảy ngấu và hàn không thấu (nhóm 4)

6. Sai lệch kích thước và hình dạng (nhóm 5)
7. Các khuyết tật khác (nhóm 6)
8. Các tiêu chuẩn chấp nhận
© ThS. KSHQT. Vũ Đình Toại - Bộ môn Hàn & CNKL - ĐHBK HN, toai-dwe@mail.hut.edu.vn, Tel: 04.868 4542, Fax: 04.868 4543 1 / 82
3.1. ĐỊNH NGHĨA
ISO 6520-1 và TCVN 6115-1:2005

Khuyết tật (imperfection, discontinuity): bất kỳ sự sai lệch nào so với mối
hàn lý tưởng.

Khuyết tật không cho phép (defect): là sai lệch không cho phép so với mối
hàn lý tưởng.
Phân loại khuyết tật:
Nứt (nhóm 1)
Rỗng (nhóm 2)
Ngậm tạp chất rắn (nhóm 3)
Hàn không chảy ngấu và hàn không thấu (nhóm 4)
Sai lệch kích thước và hình dạng (nhóm 5)
Các khuyết tật khác (nhóm 6)
Điều quan trọng là xác định đúng khuyết tật, để tìm được nguyên
nhân, và có biện pháp tránh lặp lại.
1
Bản quyền của ThS. Vũ Đình Toại 08.09.2008
3.2. NHÓM 1: NỨT (100)
Định nghĩa: là khuyết tật hình thành do vết gãy cục bộ ở trạng
thái rắn, có thể do ảnh hưởng của quá trình nguội mối hàn
hoặc do ứng suất.
Nứt nguy hiểm hơn các loại khuyết tật khác vì nó gây mức độ
tập trung ứng suất lớn ở đầu vết nứt, dễ dẫn đến phá gãy liên
kết.
Cách thức ký hiệu vết nứt (có số ký hiệu là 100):
Khuyết tật TCVN 6115-1 – 100
Dùng khi có yêu cầu đưa ra ký hiệu khuyết tật
NHÓM 1: NỨT (100)
Phân loại theo hình dạng: Phân loại theo vị trí, nứt tại:
Nứt dọc Vùng ảnh hưởng nhiệt

Nứt ngang Vùng nóng chảy
Nứt tia (hình sao) Kim loại cơ bản
Nứt hõm cuối
Nứt thành nhóm

Nứt phân nhánh
Phân loại theo bản chất (chủ yếu đối với thép):
Nứt nóng
Nứt nguội
Nứt tầng
Nứt do ram mối hàn
2
Nứt dọc (101) về thực chất song song với

trục mối hàn. Có thể nằm ở:

Kim loại mối hàn (1011)
Chỗ tiếp giáp mối hàn (1012)
Vùng ảnh hưởng nhiệt (1013)
Kim loại cơ bản (1014)
Nứt ngang (102) về thự̣c chất vuông góc với

trục mối hàn. Có thể nằm ở:
Nứt tia (103) xuất phát từ 1

điểm, có dạng tia (hình sao).
Có thể nằm ở:
Vùng ảnh hưởng nhiệt
(1033)
Nứt hõm cuối (104) ở phần

cuối đường hàn (chỗ kết thúc
hồ quang). Có thể là:
Dọc (1045)
Ngang (1046)
Tia (hình sao) (1047)
3
Nứt thành nhóm (105) có hướng bất

kỳ. Có thể nằm ở:

Nứt phân nhánh (106) là nhóm vết nứt

liên kết, xuất phát từ một vết nứt
chung nhưng khác với nhóm 105 và
103. Có thể nằm ở̀:
NHÓM 1: NỨT
Nứt ngang Nứt dọc

4
3.3. NỨT NÓNG
Nguyên nhân:
Tạp chất: S, P và C.

Ứng suất/độ cứng vững
Chủ yếu khi hàn hồ
quang dưới lớp thuốc
Hệ số ngấu (hệ số hình

dạng bên trong, B/H) của
mối hàn không thích hợp. Màng tạp chất Nứt nóng
chứa S kết tinh
Biến dạng
co ngót
NỨT NÓNG
5mm 15mm
20mm
20mm
B/H ≤ 0,7 5/20 = 0,25 B/H > 0,7 15/20 = 0,75

Dễ nứt Khó nứt
Nhiều kim loại cơ Ít kim loại cơ
bản tham gia vào mối hàn bản tham gia vào mối hàn
Nguội nhanh Nguội chậm
5
NỨT NÓNG
Biện pháp kiểm soát:

Dùng kim loại cơ bản chất lượng cao (ít tạp chất)
Chọn hệ số hình dạng bên trong mối hàn thích hợp.
Giảm thiểu ứng suất / độ cứng vững tác động lên liên kết trong
quá trình kết tinh

Sử dụng điện cực hàn chứa nhiều Mn, ít C.
Làm sạch mép liên kết trước khi hàn.
3.4. NỨT NGUỘI

Nứt nguội trong kim loại mối Nứt nguội trong vùng ảnh
hàn hưởng nhiệt
6
NỨT NGUỘI
Nứt nguội hình thành chủ yếu trong vùng hạt thô của vùng ảnh
hưởng nhiệt.
Các tên gọi khác: nứt chậm, nứt do hydro, nứt dưới đường hàn,
nứt mép bề mặt mối hàn.
Nứt dưới đường hàn: song song với đường chảy; có đặc trưng
giữa các tinh thể, xuyên tinh thể.
Nguyên nhân (kết hợp cả 4):
Hydro khuếch tán
Tổ chức kim loại nhạy cảm
Ứng suất kéo
Nhiệt độ dưới 200oC
NỨT NGUỘI
Hydro nguyên tử có kích thước nhỏ nhất

Hydro thâm nhập mối hàn từ hồ quang

Tồn tại như H2 ở nhiệt độ bình thường
Nguồn hydro: ẩm từ bề mặt kim loại cơ bản, thuốc
hàn ẩm, vỏ bọc que hàn ẩm, khí bảo vệ lẫn hơi nước
7
NỨT NGUỘI
Trên 200oC Dưới 200oC

Hydro Khuếch tán

nguyên tử của hydro
(H)
Hydro
phân tử
(H2)
Thép ở trạng thái dãn Thép ở trạng thái co
NỨT NGUỘI
Phòng ngừa nứt nguội:

Nung nóng sơ bộ, khử ẩm mép liên kết trước khi hàn, giảm
tốc độ nguội sau khi hàn
Làm sạch mép hàn
Dùng loại quá trình hàn ít hydro (que hàn hoặc thuốc hàn
thuộc hệ xỉ bazơ được sấy đúng cách, khí bảo vệ không chứa
ẩm…)
Gá lắp tốt để giảm ứng suất
Nhiệt luyện sau khi hàn.
8
NỨT NGUỘI
Thang đo nồng độ hydro (mili lít) theo tiêu chuẩn EN 1011 tính trên
100 g kim loại đắp.
Thang Nồng độ hydro

A > 15 ml
B > 10 ml < 15 ml
C > 5 ml < 10 ml
D > 5 ml < 3 ml
E < 3 ml
NỨT NGUỘI
Loại quá trình hàn xét về mặt nồng độ hydro khuếch tán thấp nhất tính
trên 100 g kim loại đắp:
TIG < 3 ml
MIG < 5 ml
Điện xỉ < 5 ml
Hồ quang tay (que hàn bazơ) < 5 ml
Hồ quang dưới lớp thuốc (bazơ) < 10 ml
Hồ quang bằng điện cực lõi bột < 15 ml
9
3.5. NỨT TẦNG
Có bề ngoài dạng bậc thang do tạp chất phi kim trong thép nối
với nhau dưới ảnh hưởng của ứng suất hàn.
Hình thành khi ứng suất hàn tác động theo chiều vuông góc với
bề mặt tấm (theo chiều dày tấm).
Vật liệu có tính dẻo thấp chứa nhiều tạp chất: nhạy cảm với nứt
tầng.
Thử mẫu kéo theo hướng chiều dày: giúp xác định độ nhạy cảm
nứt tầng.
NỨT TẦNG
Å Dạng bậc thang (mặt cắt)

Å Bề mặt vết nứt
10
NỨT TẦNG
Các yếu tố dẫn đến nứt tầng:

Kim loại cơ bản có chất lượng kém, chứa nhiều tạp

chất.
Loại liên kết hàn, hướng của ứng suất.
Độ lớn của ứng suất trong liên kết khi hàn.
Nồng độ hydro khuếch tán trong kim loại cơ bản.
Chú thích: liên kết rất nhạy cảm có thể bị nứt tầng ở
mức ứng suất thấp.
NỨT TẦNG
Loại liên kết nhạy cảm:

Mối hàn góc trong Mối hàn giáp mối

liên kết chữ T trong liên kết góc
(vát 1 phía)
Mối hàn giáp mối

trong liên kết chữ T (vát từ
2 phía)
11
NỨT TẦNG
Vùng nhạy cảm

Vùng nhạy cảm
Vùng nhạy
cảm
NỨT TẦNG
Kiểm soát nứt tầng:

Dùng kim loại cơ bản chất lượng cao, ít tạp chất (tính
dẻo tốt theo hướng chiều dày).
Chọn loại liên kết thích hợp.

Giảm thiểu độ lớn ứng suất/độ cứng vững tác động
lên kiên kết khi hàn.
Dùng các đường hàn lót.
Khử hydro.
12
3.6. NHÓM 2: RỖNG

Bọc khí (201): Rỗ co ngót (202):

Bọt khí, rỗ bọt (2011) Khe co ngót (giữa các nhánh
Bọt khí phân bố đều (2012) cây) 2021
Rỗ tập trung, rỗ cụm (2013) Rỗ co cuối cạnh (2024)
Rỗ chuỗi (2014) Hõm co cuối mối hàn (2025)
Rãnh khí (2015) Co ngót tế vi (203):
Rỗ tổ sâu (2016) Co tế vi dạng nhánh (2031)
Rỗ bề mặt (2017) Co tế vi dạng xuyên hạt (2032)
NHÓM 2: RỖNG
13
NHÓM 2: RỖNG
Bọt khí Rỗ cụḿ

NHÓM 2: RỖNG
Nguyên nhân Ngăn ngừa

Que hàn, thuốc hàn ẩm Dùng vật liệu hàn đã sấy kỹ
Nhiễm dầu, mỡ, nước trên bề mặt đã Làm sạch bề mặt đã vát
vát
Không khí bị hút vào khí bảo vệ Kiểm tra cụm ống dẫn khí, góc nghiêng
súng hàn, gió lùa
Không đủ chất khử oxi trong vật liệu Dùng vật liệu hàn có đủ chất khử oxi
hàn
Điện áp (chiều dài) hồ quang quá lớn Giảm điện áp (chiều dài) hồ quang
Thoát khí từ nước sơn bảo vệ bề Xác định rủi ro phản ứng trước khi tiến
mặt/xử lý bề mặt hành xử lý bề mặt
Lưu lượng khí bảo vệ quá lớn gây Tối ưu hóa lưu lượng khí bảo vệ
chảy rối
14
3.7. RỖ TỔ SÂU (2016)

Rỗ tại mặt đáy
Là dạng rỗ kéo dài hoặc dạng ống, do khí bị giữa lại khi kim loại mối hàn
kết tinh. Có thể biệt lập hoặc theo nhóm.
RỖ TỔ SÂU (2016)
Bề mặt vát mép bị nhiễm bẩn nặng Áp dụng quy trình làm sạch mép trước
khi hàn
Bề mặt chi tiết bị tách lớp Thay kim loại cơ bản bằng tấm không
bị tách lớp
Có khe trên bề mặt chi tiết do đặc Loại bỏ các dạng liên kết tạo khe hở
điểm hình học của liên kết
15
RỖ TỔ SÂU (2016)
Rỗ tổ sâu phân bố dạng xương cá

Rỗ tổ sâu: do khí bị giữ lại dần giữa các tinh thể kim loại đang kết tinh
(nhánh cây), tạo thành các vệt rỗ tròn kéo dài đặc trưng.
Các vệt rỗ kéo dài này có thể có dạng xương cá (phát hiện bằng chụp
tia bức xạ), đôi khi chúng vươn lên bề mặt mối hàn.
3.8. RỖ BỀ MẶT (2017)
Là loại rỗ khí vươn lên tận bề mặt mối hàn.

Bề mặt (hoặc vật liệu hàn) ẩm hoặc Làm sạch bề mặt hàn; sấy que hàn, thuốc
bần hàn
Hoạt tính tạo xỉ thấp (MIG/MAG) Dùng thuốc hàn có hoạt tính cao
Thiếu khí bảo vệ (hồ quang dài, gió Chống gió lùa, giảm chiều dài hồ quang
lùa)
Lưu lượng khí bảo vệ quá lớn Tối ưu hóa lưu lượng khí bảo vệ (chống
(TIG/MIG/MAG) chảy rối)
16
3.9. HÕM CO CuỐI MỐI HÀN (2025)
Là khuyết tật dạng co ngót, không phải rỗ khí, nhưng có hình dạng
của rỗ khí; vị trí ở hõm cuối đường hàn.
Hõm cuối
Rỗ hõm cuối
Hõm co cuối mối hàn (2025)

Do tay nghề thợ hàn kém (dòng Huấn luyện lại kỹ năng kết thúc hồ
quá lớn, nguội nhanh) quang cho thợ hàn
Chức năng giảm dòng (hàn Áp dụng đúng kỹ thuật giảm dòng khi tắt
trong môi trường khí bảo vệ hồ quang
TIG) bị tắt
17
3.10. NHÓM 3: NGẬM TẠP CHẤT RẮN (300)
Ngậm xỉ hàn, thuốc hàn, oxit:

Phân bố tuyến tính

Biệt lập
Phân bố theo cụm
Ngậm mẩu kim loại:

Wonfram
Đồng
Kim loại khác
3.11. NGẬM XỈ (301)
Là vật liệu phi kim loại bị giữ lại trong kim loại mối hàn hoặc giữa
kim loại mối hàn và kim loại cơ bản
Chủ yếu có nguồn gốc từ thuốc

hàn, vỏ bọc que hàn, lõi dây hàn
bột.
Hàn MAG và TIG: lẫn oxit silic

Dạng tập
trung cục bộ̉ (3014) Ngậm xỉ do làm sạch sau mỗi
Ngậm xỉ tại mép
hàn không ngấu đường hàn không đạt yêu cầu
Ngoài ra có thể lẫn mẩu W khi hàn
TIG và lẫn đồng khi hàn MAG
Có hình dạng sắc cạnh, không tròn
như rỗ khí
Đường xỉ song song

18
NGẬM XỈ (301)
Ngậm xỉ giữa các đường hàn
Đường ngậm xỉ kéo dài

NGẬM XỈ (301)

Loại bỏ xỉ không hết Cải thiện việc loại bỏ xỉ sau mỗi đường hàn
sau mỗi đường hàn
Xỉ chảy tràn ra phía Định vị lại vật hàn để kiểm soát xỉ nóng chảy.
trước hồ quang Thợ hàn cần thay đổi góc nghiêng que hàn.
Xỉ bị lẫn tại bề mặt chi Làm trơn bề mặt chi tiết
tiết
Xỉ mịn dưới dạng phân bố đều có thể bị lẫn khi hàn hồ quang tay. Chỉ thực
sự có vấn đề khi chúng có kích thước lớn và sắc cạnh.
Ngậm thuốc hàn (MMA, SAW, FCAW), chủ yếu do chế độ hàn không hợp
lý.
Ngậm oxit: do gỉ hoặc lớp vỏ cán của tấm thép hoặc lớp vỏ oxit nhôm. Mài
lớp vỏ bề mặt trước khi hàn; không dùng chế độ hàn có vũng hàn chảy rối.
19
3.12. NGẬM WONFRAM (3041)

Ngậm wonfram (3041)
Å Lẫn W trong vùng hàn cũngcó tác dụng giống như

vết cắt. Có thể xuất hiện ăn mòn khi chúng ở bề mặt
Đầu nóng của điện cực tiếp xúc trực tiếp với vũng hàn Æ
Å Đầu nóng của điện cực chạm trực tiếp vào dây hàn
phụ
Điện cực bị quá tải khi hàn bằng dòng

một chiều cực thuận (điện cực nối
vào cực âm máy hàn) Æ
Å Điện cực bị quá tải khi hàn bằng dòng xoay chiều
20
3.14. NHÓM 4:
HÀN KHÔNG CHẢY NGẤU VÀ
HÀN KHÔNG THẤU (400)
Là sự không liên kết về mặt luyện kim (không nung chảy)
giữa kim loại mối hàn và kim loại cơ bản hoặc giữa các
đường hàn liên tiếp với nhau.

Bao gồm:
Không ngấu giữa các đường hàn (4012): 1
Không ngấu mặt bên (4011): 2
Không ngấu hết ở chân mối hàn (đáy) (4013).
KHÔNG NGẤU MẶT BÊN (4011)


Năng lượng đường thấp Tăng U và/hoặc I; giảm v
Kim loại nóng chảy tràn ra Thay đổi góc nghiêng điện cực và vị trí
phía trước hồ quang vật hàn; tăng tốc độ hàn (v)
Oxit hoặc vỏ cán trên bề Cải thiện quy trình chuẩn bị mép hàn
mặt đã vát
Độ tự cảm quá cao khi hàn Giảm độ tự cảm, cho dù sẽ làm tăng bắn
MAG ngắn mạch tóe
Chú ý: mép hàn phải được nung chảy bằng hồ quang, không phải
bằng kim loại nóng chảy.
21
KHÔNG NGẤU GIỮA CÁC ĐƯỜNG HÀN (4012)

Cường độ dòng hàn nhỏ làm cho vũng Tăng I

hàn không có độ chảy loãng thích hợp
Tốc độ hàn (v) quá cao Giảm v
Kỹ thuật đi hồ quang không chính xác Huấn luyện lại kỹ thuật đi hồ
quang của thợ hàn
Chú ý: hàn không ngấu giữa các đường hàn gây nên khe hở giữa
chúng và lẫn xỉ tại khe hở đó.
KHÔNG NGẤU HẾT Ở CHÂN MỐI HÀN (ĐÁY) (4013)

Là hàn không ngấu giữa

kim loại mối hàn và kim loại
cơ bản tại đáy mối hàn (một
hoặc cả hai mặt đáy không

được nung chảy hoàn toàn)
22
Không ngấu hết ở chân mối hàn (đáy) (4013)

Năng lượng đường thấp Tăng U và/hoặc I; giảm v
Độ tự cảm quá cao khi hàn MAG Đặt độ tự cảm thích hợp với chiều dày cần hàn
ngắn mạch
Que hàn quá to (mật độ dòng Giảm cỡ que hàn
thấp
Hàn đứng từ trên xuống (hàn tụt) Chuyển sang hàn leo
Mặt đáy quá lớn Giảm mặt đáy
Khe đáy nhỏ Chọn khe đáy thích hợp
Góc nghiêng hoặc thao tác điện Dùng đúng góc nghiêng điện cực. Dùng thợ
cực sai hàn được phê chuẩn và có tay nghề thích hợp.
Quá lệch mép tại đáy liên kết Bảo đảm gá lắp đúng (không lệch mép)
HÀN KHÔNG THẤU

Bao gồm:
Không thấu liên kết (402)
Thấu chân không đủ (Không thấu đáy) (4021)
23
KHÔNG THẤU LIÊN KẾT (402)
Chiều sâu ngấu Chiều sâu thấu liên kết

(=chiều cao mối hàn)

Không thấu liên kết
Chiều sâu ngấu Chiều sâu thấu liên kết

(=chiều dày mối hàn)
Không thấu liên kết
KHÔNG THẤU LIÊN KẾT (402)

Mặt đáy quá lớn; khe đáy quá nhỏ Cải tiến kỹ thuật dũi mặt sau và bảo đảm
không đù để dũi mặt sau tới phần chuẩn bị mép theo quy trình hàn đã phê
mối hàn chuẩn
Năng lượng đường thấp Tăng I và/hoặc U; giảm v
Độ tự cảm quá cao khi hàn MAG Đặt lại độ tự cảm trên máy hàn; chuyển
ngắn mạch, kim loại chảy tràn về sang chế độ dịch chuyển tia dọc trục
trước hồ quang
Que hàn quá to (mật độ dòng thấp Giảm cỡ que hàn
Hàn đứng từ trên xuống (hàn tụt) Chuyển sang hàn leo
Nếu không có đòi hỏi cao về độ bền và chế độ chịu tải tĩnh, có
thể coi không thấu đáy là chấp nhận được (tùy tiêu chuẩn
thiết kế).
24
3.15.
NHÓM 5: SAI LỆCH HÌNH DẠNG VÀ KÍCH THƯỚC
SAI LỆCH HÌNH DẠNG SAI LỆCH KÍCH THƯỚC

Bao gồm: Bao gồm:

Cháy cạnh (cháy mép) Chiều rộng không đều
501 Lõm đáy 515

Lồi quá mức 503
Cháy thủng 510
Chảy tràn 506
Lệch mép (tuyến tính)
Lệch góc 508
Không điền đầy rãnh

hàn 511
3.16. CHÁY CẠNH (CHÁY MÉP) 501
Là rãnh không đều tại mép bề

mặt đường hàn ở phía kim loại

cơ bản (hoặc phía đường hàn
trước đó)
Bao gồm:
Cháy cạnh liên tục 5011
Cháy cạnh đứt quãng 5012
Cháy cạnh dọc giữa các

đường hàn 5014
25
CHÁY CẠNH (CHÁY MÉP) 501

CHÁY CẠNH (CHÁY MÉP) 501

Dòng hàn hoặc tốc độ hàn quá Giảm công suất nhiệt, đặc biệt khi tới
lớn mép ngoài (nơi có thể bị quá nhiệt)
Hàn mối hàn góc ở tư thế PB có Hàn ở tư thế PA hoặc dùng kỹ thuật
cạnh mối hàn lớn hơn 9 mm hàn nhiều lượt
Dao động ngang quá mức/sai Giảm dao động ngang hoặc chuyển
sang hàn nhiều lượt
Chọn khí sai cho hàn MAG Chọn dúng loại hỗn hợp khí cho vật
liệu cơ bản và chiều dày cần hàn
26
3.17. LỒI QUÁ MỨC 503

Lồi quá mức là phần kim loại thừa tạo nên độ lồi quá mức tại mối
hàn góc và tại mối hàn giáp mối với chiều cao lớn hơn chiều dày
tấm.
Các tiêu chuẩn có quy định độ lớn cho loại khuyết tật này.
Độ lồi không làm tăng độ bền mối hàn.
Chỗ mép tiếp giáp với kim loại cơ bản: mức độ tập trung ứng suất
có thể rất cao, dễ bị phá hủy mỏi.
LỒI QUÁ MỨC 503

Công suất hồ quang quá cao Giảm năng lượng đường
(MAG, SAW)
Rãnh hàn vát nông Tạo rãnh hàn sâu hơn
Thao tác sai điện cực hoặc sai Nâng cao kỹ năng thợ hàn
trình tự điền rãnh hàn
Tốc độ hàn quá thấp Dùng đúng tốc độ hàn
Sai góc nghiêng điện cực Dùng đúng góc nghiêng điện cực
Sai cực hàn (âm) Bảo đảm đúng cực hàn (dương)
27
LỒI CHÂN MỐI HÀN QUÁ MỨC 504
Phần ngấu đáy nhô ra quá mức so với quy định (cục bộ hoặc
liên tục) .
LỒI CHÂN MỐI HÀN QUÁ MỨC 504

Năng lượng đường quá cao Giảm U và/hoặc I; tăng v

Vát mép hàn sai: khe đáy quá Cải thiện thông số hình học rãnh hàn
lớn, mặt đáy quá nhỏ, không lót
đáy …
Sử dụng điện cực không thích Sử dụng đúng loại điện cực cho tư
hợp cho tư thế hàn thế hàn
Kỹ năng thợ hàn không đủ Huấn luyện lại thợ hàn
Duy trì mức độ ngấu đều của đáy đòi hỏi kỹ năng cao của thợ
hàn, đặc biệt khi hàn giáp mối ống. Điều này càng khó khi khả
năng tiếp cận ít, rãnh hàn nhỏ. Có thể sử dụng tấm lót đáy để
khắc phục.
28
3.18. CHẢY TRÀN 506

Là dạng khuyết tật tại mép bề mặt mối hàn, do kim loại chày
tràn lên bề mặt kim loại cơ bản nhưng không nung chảy bề
mặt đó.
CHẢY TRÀN 506

Cháy cạnh Cháy cạnh

Cháy cạnh
Chảy tràn
Chảy sệ
ở tư thế Chảy sệ
hàn ngang ở tư thế
hàn ngang
Là dạng khuyết tật tại mép bề mặt mối hàn, do kim loại chày
tràn lên bề mặt kim loại cơ bản nhưng không nung chảy bề
mặt đó.
29
CHẢY TRÀN 506

Thao tác que hàn sai Huấn luyện lại thợ hàn
Năng lượng đường cao/ tốc độ Giảm năng lượng đường hoặc cạnh
hàn nhỏ gây tràn bề mặt mối hàn mối hàn góc xuống 9 mm (hàn nhiều
góc lượt)
Tư thế hàn sai Đưa về hàn sấp
Dùng sai loại que hàn (vỏ bọc Thay loại que hàn để kim loại mối hàn
gây tính chảy loãng cao) kết tinh nhanh hơn
Với mối hàn góc, chảy tràn hay đi liền với cháy cạnh.
3.19. LỆCH CẠNH 507

Là sự không thẳng hàng

khi hai tấm song song với
nhau và không nằm cùng
mặt phẳng.
30
LỆCH CẠNH 507

Quy trình gá lắp không chính xác Kiểm tra thích hợp việc gá thẳng
hoặc biến dạng từ các mối hàn trước khi hàn thông qua dùng kẹp và
khác chêm
Độ không phẳng của tấm hoặc Kiểm tra độ chính xác của thép hình
thép hình cán nóng trước khi hàn
Lệch cạnh là vấn đề của chuẩn bị liên kết trước khi hàn. Thậm
chí độ lệch nhỏ cũng có thể tăng ứng suất cắt cục bộ tại liên kết
và gây nên ứng suất uốn.
3.20. LỆCH GÓC 508

Là sự không thẳng hàng giữa hai chi tiết mà bề mặt của chúng không
song song hoặc không tạo với nhau một góc theo thiết kế.
31
3.21. KHÔNG ĐIỀN ĐẦY RÃNH HÀN 511

Không điền đầy rãnh hàn

Không điền đầy rãnh hàn +
không ngấu mặt bên
Là một vết lõm dài liên tục hoặc gián đoạn trên bề mặt
mối hàn do không đủ kim loại đắp tạo thành mối hàn đó.
Không điền đầy rãnh hàn làm giảm tiết diện chịu lực của
mối hàn (cháy cạnh làm tăng mức độ tập trung ứng suất).
KHÔNG ĐIỀN ĐẦY RÃNH HÀN 511


Không đủ kim loại mối hàn Tăng số đường hàn
Bề mặt mối hàn không đều Huấn luyện lại thợ hàn
32
3.22. CHIỀU RỘNG KHÔNG ĐỀU
Là sự biến đổi quá mức của chiều rộng mối hàn.

Hồ quang bị thổi lệch Chuyển từ dòng hàn một chiều
mạnh sang xoay chiều; giảm chiều
dài hồ quang
Bề mặt mối hàn có Huấn luyện lại kỹ năng cho thợ
chiều rộng thay đổi hàn
nhiều
Khuyết tật này làm thay đổi chiều rộng vùng ảnh
hưởng nhiệt: có thể làm giảm khả năng chịu lực của
liên kết hàn thép hạt mịn hoặc khả năng chống ăn mòn
của thép duplex.
3.23. LÕM ĐÁY (515)

Là rãnh nông ở đáy mối hàn, hình thành do co ngót.
33
LÕM ĐÁY 515


Hồ quang không đủ công suất Tăng công suất hồ quang
Áp lực xông khí (khí lót đáy) quá Giảm áp lực xông khí
lớn khi hàn TIG
Thợ hàn thiếu kỹ năng Huấn luyện lại thợ hàn
Thuốc hàn chảy tràn xuống rãnh Nghiêng vật hàn để ngăn thuốc hàn
của thanh lót đáy chày tràn
Mặt đáy quá lớn; khe đáy quá nhỏ Chọn mặt đáy và khe đáy thích hợp
Mài đáy quá mức trước khi hàn nốt Điều chỉnh lại kỹ thuật mài
từ phía đáy
3.24. CHÁY THỦNG (510)

Là chỗ sụt cục bộ kim

loại mối hàn do hàn
thấu quá mức, dẫn
đến hình thành một lỗ
thủng ở đường hàn

đáy.
34
CHÁY THỦNG 510

Tốc độ hàn quá nhỏ Tăng tốc độ hàn (v)
Dòng hàn quá lớn Giảm dòng hàn (I)

Thợ hàn thiếu kỹ năng Huấn luyện lại thợ hàn
Mài mặt đáy quá mức Cẩn thận hơn, huấn luyện lại thợ hàn
Khe đáy quá lớn Điều chỉnh khe đáy cho đúng
Hình thành chủ yếu do kỹ

năng của thợ hàn chưa đạt
yêu cầu.
3.25. CÁC LOẠI KHUYẾT TẬT KHÁC (600)
Vết hồ quang 601

Bắn tóe kim loại hàn 602

Rách bề mặt 603
35
VẾT HỒ QUANG 601

Là hư hỏng cục bộ bề mặt kim loại cơ bản ngay gần mối hàn, do
hiện tượng đánh lửa (gây hồ quang) bên ngoài rãnh hàn.
Có dạng các vết nung chảy khi đầu que hàn, kìm hàn, kẹp mát bị
tiếp xúc ngẫu nhiên với vật hàn.
VẾT HỒ QUANG 601C

Khó tiếp cận vật hàn Cải thiện khả năng tiếp cận (thay đổi
trình tự gá lắp)
Cách điện của kìm hàn (súng Có kế hoạch thanh tra thường kỳ trang
hàn) bị hỏng bị hàn
Không có chỗ chứa cách điện Bố trí chỗ chứa cách điện
cho trang bị hàn khi không sử
dụng
Kẹp mát bị lỏng Thường kỳ duy trì kẹp mát hoạt động
tốt
Điều chỉnh tốc độ cấp dây (hàn Huấn luyện lại thợ hàn
MAG) mà không cách điện cho
dòng hàn
Vết hồ quang có thể gây biến cứng vùng ảnh hưởng nhiệt.
Tốt nhất là mải thay vì hàn sửa chữa vết hồ quang lạc.
36
BẮN TÓE KIM LOẠI HÀN (602)
Là các giọt kim loại mối

hàn hoặc giọt kim loại

đắp bị đẩy ra khỏi mối
hàn trong quá trình hàn
và chúng bám dính vào
bề mặt kim loại cơ bản
hoặc bề mặt kim loại mối

hàn đã kết tinh trước đó.
BẮN TÓE KIM LOẠI HÀN 602

Dòng hàn cao Giảm dòng hàn (I)

Hồ quang bị thổi lệch Giảm chiều dài hồ quang hoặc
chuyển sang dùng dòng xoay chiều
Đặt sai chế độ hàn MAG Điều chỉnh thông số trên máy hàn
(nhưng phải bảo đảm hàn ngấu)

Que hàn bị ẩm Dùng que hàn đã sấy
Chọn sai loại khí bảo vệ Tăng lượng Ar nếu được (nhiều Ar
(100% CO2) quá sẽ hàn không đủ ngấu)
Bắn tóe không ảnh hưởng đến tính toàn vẹn của mối hàn. Tuy
nhiên, do dòng hàn quá lớn, đây là dấu hiệu của chế độ hàn không
thật lý tưởng. Một số loại quá trình hàn bao giờ cũngtạo ra bắn tóe.
Có thể bôi trước các chất chống bám dính lênbề mặt kim loại cơ bản
đễ tránh các giọt bắn tóe bám dính.
37
RÁCH BỀ MẶT 603
Hỏng bề mặt do đập gẫy các miếng gá tạm thời(được hàn đính
trước đó) ra khỏi vật hàn.
Bề mặt bị xé cần được mài nhẵn, sau đó kiểm tra bằng chất thẩm
thấu hoặc bằng bột từ, và được hàn đắp (sử dụng quy trình riêng
đã phê chuẩn) rồi mài phẳng.
Một số ứng dụng không cho phép hàn đắp lên bề mặt kim loại cơ
bản.
VẾT MÀI 604

Hỏng cục bộ bề mặt do mài.
VẾT SỨT (DO ĐỤC) 605

Hỏng cục bộ bề mặt do sử dụng đục hoặc dụng cụ khác.
MÀI HỤT KÍCH THƯỚC 606

Hụt chiều dày vật hàn do mài quá mức.
LỆCH MỐI HÀN SO VỚI ĐƯỜNG HÀN ĐỐI DIỆN 608
Khoảng cách của hai đường tâm của hai lượt hàn từ hai phía
đối diện của liên kết
MÀU TÔI 610

Bề mặt bị oxit hóa nhẹ của
vùng hàn (lớp oxit quan sát
thấy được, chủ yếu khi hàn

thép không gỉ). Nguyên
nhân: không đủ khí bảo vệ
(xông khí kém).
38
3.26. MỐI HÀN SỬA CHỮA
Có thể dùng mối hàn sửa chữa để cải thiện biên dạng hoặc điền
phần kim loại đã loại bỏ.
Sửa chữa khuyết tật chế tạo dễ hơn là sửa chữa trong vận
hành.
Vấn đề chính của sửa chữa mối hàn là duy trì cơ tính.
Khi thanh tra vùng kim loại bị loại bỏ trước khí hàn, thanh tra
viên phải biết chắc rằng khuyết tật đã được loại bỏ hoàn toàn và
biên dạng ban đầu của liên kết được duy trì ở mức có thể được.
MỐI HÀN SỬA CHỮA
Tiêu chuẩn hoặc quy trình sẽ quy định cách thức loại bỏ
khuyết tật (trước khi hàn sửa chữa):
Mài
Đục
Gia công cơ
Dũa
Dũi bằng hồ quang – khí nén
Dũi bằng oxi – khí cháy
39
3.27. CÁC TIÊU CHUẨN CHẤP NHẬN
khuyết tật mối hàn có thể làm giảm nghiêm trọng tính toàn vẹn
của kết cấu hàn.
Do đó trước khi đưa liên kết hàn vào vận hành, cần dùng kỹ thuật
kiểm tra không phá hủy để định vị khuyết tật đó, đánh giá mức độ
của chúng, và có hành động nhằm tránh chúng bị tái diễn.
Việc chấp nhận kích thước và loại của khuyết tật đối với kết cấu
cụ thể thường được ghi trong tiêu chuẩn chấp nhận và thường
được đưa vào các tiêu chuẩn, quy phạm ứng dụng.
CÁC TIÊU CHUẨN CHẤP NHẬN
Mọi tiêu chuẩn chấp nhận khuyết tật mối hàn đều coi nứt là khuyết
tật không cho phép.
Tuy nhiên, trong một số trường hợp đặc biệt, khi có thỏa thuận
giữa các bên liên quan, có thể chấp nhận nứt tồn tại, nếu có thể
chứng tỏ rõ ràng rằng kết cấu sẽ không bị hỏng do vết nứt đó (cần
tính toán theo phương pháp cơ học phá hủy và đo kiểm tra).
Mức độ chấp nhận khuyết tật thay đổi tùy theo loại ứng dụng, và
trong hầu hết trường hợp, thay đổi khi dùng các tiêu chuẩn khác
nhau trong cùng một ứng dụng.
Vì vậy, điều quan trọng là sử dụng những tiêu chuẩn, quy phạm
ứng dụng đã được nhắc đến trong hợp đồng.
40
Một khi khuyết tật được coi là khuyết tật không cho phép, chúng
phải được loại bỏ.
Nếu là khuyết tật bề mặt, trước hết cần xem xét xem đó có phải
là loại đủ nông để có thể dùng hồ quang nung lại hay không.
Nếu khuyết tật quá sâu, nó cần phải được sửa và hàn đắp để
bảo đảm chiều dày thiết kế tối thiểu của mối hàn.
Hàn đắp sửa chữa khuyết tật bề mặt đòi hỏi có quy trình hàn đã
được phê chuẩn.
Mức độ khắt khe của quy trình hàn này tùy thuộc vào ứng dụng
cụ thể. Việc thanh tra và kiểm tra khi phê chuẩn là cần thiết, phù
hợp với tiêu chuẩn ứng dụng cụ thể đó.
41

2 - Khuyet Tat Han

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

2 - Khuyet Tat Han

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Bản quyền của ThS. Vũ Đình Toại 08.09.

KHUYẾT TẬT HÀN

1. Định nghĩa (ISO 6520-1 và TCVN 6115-1:2005)

5. Hàn không chảy ngấu và hàn không thấu (nhóm 4)

3.1. ĐỊNH NGHĨA

ISO 6520-1 và TCVN 6115-1:2005

hàn lý tưởng.

3.2. NHÓM 1: NỨT (100)

hoặc do ứng suất.

NHÓM 1: NỨT (100)

Nứt dọc Vùng ảnh hưởng nhiệt

Nứt thành nhóm

NHÓM 1: NỨT (100)

Nứt dọc (101) về thực chất song song với

trục mối hàn. Có thể nằm ở:

Kim loại cơ bản (1014)

Nứt ngang (102) về thự̣c chất vuông góc với

NHÓM 1: NỨT (100)

Nứt tia (103) xuất phát từ 1

Kim loại cơ bản (1034)

Nứt hõm cuối (104) ở phần

NHÓM 1: NỨT (100)

Nứt thành nhóm (105) có hướng bất

kỳ. Có thể nằm ở:

Nứt phân nhánh (106) là nhóm vết nứt

Nứt ngang Nứt dọc

3.3. NỨT NÓNG

Tạp chất: S, P và C.

Hệ số ngấu (hệ số hình

B/H ≤ 0,7 5/20 = 0,25 B/H > 0,7 15/20 = 0,75

Biện pháp kiểm soát:

quá trình kết tinh

3.4. NỨT NGUỘI

Hydro nguyên tử có kích thước nhỏ nhất

Hydro thâm nhập mối hàn từ hồ quang

Trên 200oC Dưới 200oC

Hydro Khuếch tán

Phòng ngừa nứt nguội:

Thang Nồng độ hydro

3.5. NỨT TẦNG

với nhau dưới ảnh hưởng của ứng suất hàn.

Å Dạng bậc thang (mặt cắt)

Å Bề mặt vết nứt

Các yếu tố dẫn đến nứt tầng:

 Kim loại cơ bản có chất lượng kém, chứa nhiều tạp

 Nồng độ hydro khuếch tán trong kim loại cơ bản.

Loại liên kết nhạy cảm:

Mối hàn góc trong Mối hàn giáp mối

Mối hàn giáp mối

Vùng nhạy cảm

Kiểm soát nứt tầng:

 Chọn loại liên kết thích hợp.

3.6. NHÓM 2: RỖNG

Bọc khí (201): Rỗ co ngót (202):

Bọt khí Rỗ cụḿ

Nguyên nhân Ngăn ngừa

3.7. RỖ TỔ SÂU (2016)

Rỗ tại mặt đáy

Nguyên nhân Ngăn ngừa

Rỗ tổ sâu phân bố dạng xương cá

3.8. RỖ BỀ MẶT (2017)

Nguyên nhân Ngăn ngừa

3.9. HÕM CO CuỐI MỐI HÀN (2025)

Rỗ hõm cuối

Kim loại cơ bản có chất lượng kém, chứa nhiều tạp

Nồng độ hydro khuếch tán trong kim loại cơ bản.

Chọn loại liên kết thích hợp.

Chủ yếu có nguồn gốc từ thuốc

Hàn MAG và TIG: lẫn oxit silic

Bao gồm: Bao gồm:

501 Lõm đáy 515

Lệch mép (tuyến tính)

Lệch góc 508

Không điền đầy rãnh

Cháy cạnh đứt quãng 5012

Cháy cạnh dọc giữa các