Professional Documents
Culture Documents
B gio dc v o to
H ni - 2009
CHNG 1: S IN LI
Bi 1: S IN LI
A. Chun kin thc v k nng
Kin thc
Bit c khi nim v s in li, cht in li.
Hiu c nguyn nhn tnh dn in ca dung dch cht in li v c ch ca
qu trnh in li.
K nng
Quan st th nghim, rt ra c kt lun v tnh dn in ca dung dch cht
in li.
Phn bit c cht in li, cht khng in li.
B. Trng tm
Bn cht tnh dn in ca cht in li (nguyn nhn v c ch n gin)
Vit phng trnh in li ca mt s cht.
C. Hng dn thc hin
Hnh thnh khi nim cht in li bng thc nghim (c TN phn chng v cht
khng in li).
Da vo kin thc v dng in hc trong Vt l lp 9 thy nguyn nhn
dn in ca cc cht in li (phn bit r phn t no tch in dng, phn t no
tch in m v tr s in tch bng bo nhiu trong mt phn t cht in li)
Hnh thnh khi nim cht in li, phn bit c cht in li v cht khng
in li t th nghim v gii thch c nguyn nhn tnh dn in (theo A-re-ni-ut )
l do trong dung dch c cc tiu phn mang in tch chuyn ng t do c gi l
cc ion.
T cu to phn t H2O c cu to dng gc v s hnh thnh lin kt O-H
trong phn t gii thch c phn t H 2O l phn t c cc. T gii thch c
ch ca qu trnh in li ca NaCl trong nc, qu trnh in li ca HCl trong nc.
Dng php m phng phn tch:
+ Cu trc lng cc ca phn t nc
+ C ch ca s in li HCl, NaOH v NaCl trong nc.
- Gii c bi tp: Tnh nng mol ion trong dung dch cht in li mnh v
cht in li yu ; mt s bi tp khc c ni dung lin quan.
B. Trng tm
Vit c phng trnh in li ca axit, baz, hiroxit lng tnh v mui theo Are-ni-ut
v theo Bron-stt.
- Vit biu thc hng s phn li axit v hng s phn li baz cho mt s trng hp
c th.
C. Hng dn thc hin:
Hnh thnh khi nim axit baz theo A-re-ni-ut bng cch vit phng trnh
in li ca mt s axit baz kim.
T th nghim nu ra hai dng tn ti ca hiroxit lng tnh vit c
phng trnh in li ca hiroxit lng tnh theo A-re-ni-ut.
- Hnh thnh khi nim axit- baz theo Bron-stt bng cch vit qu trnh
nhng v nhn proton ca mt s axit baz ( axit v baz c th l phn t hoc
ion), t hnh thnh khi nim cht lng tnh(va c th nhng,va c th nhn
prroton).
- Vit c biu thc hng s phn li axit v hng s phn li baz cho mt cht
c th.
Phn bit thnh phn mang in tch ca mui trung ha, mui axit, mui phc
tp vit c phng trnh in li ca mui trung ha , mui axit v mui phc tp
.
Luyn tp: + Vit phng trnh in li axit, baz, mui tan theo a-re-ni-ut v
theo Bron-stet
+ Thit lp biu thc ca hng s phn li axit v hng s phn li baz cho mt
s axit, baz c th.
+ p dng tnh hng s Ka hoc Kb theo nng cho trc v ngc li
BI 4. S IN LI CA NC.PH. CHT CH TH AXIT-BAZ
A. Chun kin thc v k nng:
Kin thc
Hiu c:
Tch s ion ca nc, ngha tch s ion ca nc.
Khi nim v pH, nh ngha mi trng axit, mi trng trung tnh v mi
trng kim.
Bit c: Cht ch th axit - baz : qu tm, phenolphtalein v giy ch th vn
nng
K nng
Tnh pH ca dung dch axit mnh, baz mnh.
Xc nh c mi trng ca dung dch bng cch s dng giy ch th axitbaz vn nng, giy qu tm hoc dung dch phenolphtalein.
B.Trng tm:
Xy dng c biu thc tch s ion ca nc, vn dng xc nh nng
ion H+ v OH- trong dung dch. v nu c ngha ca biu thc ny.
nh gi axit, baz ca dung dch da vo nng ion H + , OH- , pH ,
pOH
S dng c mt s cht ch th axit, baz xc nh tnh axit, kim ca
dung dch.
C. Hng dn thc hin:
T phng trnh in li ca nc xy dng biu thc tch s ion ca nc, xc
nh nng ion H+ v OH- trong dung dch.
Nu c ngha ca tch s ion ca nc l mt hng s khng i gii
thch c vic nh gi axit v kim ca dung dch l da vo nng ion H +
v bit cch dng gi tr pH vi quy c [H +] = 1,0.10-a pH = a xc nh mi
trng axit, mi trng baz, mi trng trung tnh.
Mi trng trung tnh: [H+]=1,0.10-7 M pH = 7
Mi trng axit :
Mi trng kim
Ca2+ + CO 3 CaCO3
b) kt ta tan ra dung dch trong dn: CaCO3 + 2H+ Ca2++ CO2 + H2O
c) + Dung dch chuyn mu hng
2H2O
+ Dung dch mt mu hng: H3O+ + OH
10
- Gii thch quy lut chung v s bin i tnh oxi ha, tnh kh, m in da
vo s oxi ha ca cc nguyn t nhm nit thay i t - 3; 0; +1; +2; +3; +4; +5 nn
cc nguyn t nhm nit th hin tnh oxi ha v tnh kh, kh nng oxi ha gim
dn t Nit n Bitmut ph hp vi chiu gim m in. Tnh phi kim gim dn
ng thi tnh kim loi tng dn.
- Da vo kin thc hc v bng tun hon gii thch c bn ca hp
cht vi s oxi ha + 5 gim xung vi N v P s oxi ha +5 l c trng. tnh baz
ca cc oxit v hiroxit tng cn tnh axit gim.
Bi 10. NIT
A. Chun kin thc k nng:
Kin thc
Hiu c:
- V tr ca nit trong bng tun hon cu hnh electron dng lng t ca
nguyn t. nit.
- Cu to phn t, trng thi t nhin ca nit.
- Nit kh tr nhit thng, nhng hot ng hn nhit cao.
- Tnh cht ho hc c trng ca nit: tnh oxi ho (tc dng vi kim loi mnh,
vi hiro), ngoi ra nit cn c tnh kh (tc dng vi oxi).
Bit c:
- Tnh cht vt l, ng dng chnh, iu ch nit trong phng th nghim v trong
cng nghip .
K nng
- D on tnh cht, kim tra d on v kt lun v tnh cht ho hc ca nit.
- Vit cc PTHH minh ho tnh cht ho hc;
- Gii c bi tp : Tnh th tch kh nit ktc tham gia trong phn ng
ho hc, tnh % th tch nit trong hn hp kh, mt s bi tp khc c ni
dung lin quan.
B. Trng tm:
11
12
- D on tnh cht ha hc, kim tra bng th nghim v kt lun c tnh cht
ho hc ca amoniac.
- Quan st th nghim hoc hnh nh..., rt ra c nhn xt v tnh cht vt l v
ha hc ca NH3.
- Vit c cc phng trnh ha hc dng phn t hoc ion rt gn.
- Phn bit c amoniac vi mt s kh bit bng phng php ho hc.
- Gii c bi tp : Tnh th tch kh amoniac sn xut uc ktc theo hiu
sut.phn ng, mt s bi tp tng hp c ni dung lin quan.
2. Mui amoni:
Kin thc
Bit c:
- Tnh cht vt l.
- Tnh cht ho hc: phn ng trao i ion, phn ng nhit phn ( mui amoni to
bi axit khng c tnh oxi ha, mui amoni to bi axit c tnh oxi ha) v ng dng
K nng
- Quan st th nghim, rt ra c nhn xt v tnh cht ca mui amoni.
- Vit c cc PTHH dng phn t, ion thu gn minh ho cho tnh cht ho hc.
- Phn bit c mui amoni vi mt s mui khc bng phng php ha hc.
- Gii c bi tp : Tnh % v khi lng ca mui amoni trong hn hp phn
ng, mt s bi tp khc c ni dung lin quan
B. Trng tm.
- Gii thch c cu to phn t ca amoniac .
- Amoniac th hin tnh baz yu , tnh kh mnh v c kh nng to phc
- Mui Amoni c phn ng vi dung dch kim, phn ng nhit phn.
- Phn bit c amoniac vi mt s kh khc, mui amoni vi mt s mui khc
bng phng php ho hc.
- Vit c cc phng trnh ha hc dng phn t v ion thu gn
C. Hng dn thc hin
13
14
15
- Gii c bi tp : Tnh thnh phn % khi lng mui nitrat trong hn hp,
nng hoc th tch dung dch mui nitrat tham gia hoc to thnh trong phn ng;
mt s bi tp tng hp c ni dung lin quan.
B. Trng tm:
- HNO3 l mt trong nhng axit mnh nht.
- HNO3 l axit c tnh oxi ho mnh ( ty thuc vo nng ca axit v bn cht
ca cht kh): oxi ho hu ht kim loi ( kim loi c tnh kh yu, tnh kh mnh,
nhm v st, tr Au, Pt), mt s phi kim, nhiu hp cht v c v hu c.
- Tnh cht ha hc ca mui nitrat: b nhit phn hy to thnh oxi v sn phm
khc nhau
- Cch nhn bit ion NO 3 .
C. Hng dn thc hin:
- Vit c cc phng trnh ha hc chng minh HNO3 l mt trong nhng axit
mnh, c y tnh cht chung ca mt axit.
- T s oxi ha cao nht ca N trong phn t axit HNO3 l + 5 d on tnh cht
ca HNO3 l tnh oxi ha mnh, sn phm to thnh N c s oxi ha c th l 3;
0;+1;+ 2;+ 4; (ty thuc vo nng ca axit v bn cht ca cht kh): oxi ho hu
ht kim loi (tr Au, Pt, ring nhm v st b th ng trong HNO3 c, ngui), mt
s phi kim, nhiu hp cht v c v hu c.
- Lm th nghim Cu, Fe tc dng vi HNO 3 v a ra cc phng trnh ha hc
kim chng li cc d on trn.
- Lm th nghim v thuc n en thy: Mui nitrat l cht oxi ha nhit
cao do b nhit phn hy to thnh oxi v sn phm khc nhau (ty thuc l mui
nitrat ca kim loi hot ng, hot ng km, hot ng trung bnh);
bit ion NO 3 .
- Luyn tp: + Vit cc phng trnh ha hc dng phn t, ion rt gn v tnh
oxi ha ca HNO3 di dng s hoc di dng cu hi thc hnh c gii thch.
+ Bi tp nhn bit ion NO 3
16
17
Bi 14. PHOTPHO
A.Chun kin thc k nng:
Kin thc
Bit c :
- Cc dng th hnh, tnh cht vt l, ng dng, trng thi t nhin v phng
php iu ch photpho trong cng nghip.
Hiu c :
- V tr ca photpho trong bng tun hon cc nguyn t ho hc, cu hnh
electron nguyn t.
- Tnh cht ho hc : Photpho va c tnh oxi ho (tc dng vi mt s kim loi
K, Na, Ca) va c tnh kh (kh O2, Cl2, mt s hp cht).
K nng
- D on, kim tra bng th nghim v kt lun v tnh cht ca photpho.
- Quan st th nghim, hnh nh .., rt ra c nhn xt v tnh cht ca photpho.
- Vit c PTHH minh ho.
- S dng c photpho hiu qu v an ton trong phng th nghim v trong
thc t
- Gii c bi tp: Tnh khi lng sn phm to thnh qua nhiu phn ng, bi
tp khc c ni dung lin quan.
B. Trng tm:
- So snh 2 dng th hnh ch yu ca Photpho l P trng v P v cu trc
phn t, mt s tnh cht vt l.
- c im cu to nguyn t ca Photpho.
- Tnh cht ho hc: Photpho va c tnh oxi ho (tc dng vi mt s kim loi
nh Ca) va c tnh kh (kh O2, Cl2,).
C. Hng dn thc hin:
- Lp bng so snh 2 dng th hnh ch yu ca P trng v P v cu trc phn
t, mt s tnh cht vt l nh: trng thi, mu sc, khi lng ring, tnh tan, c
tnh
18
19
- Tnh cht ca mui photphat (tnh tan, phn ng thu phn), cch nhn bit ion
photphat
C. Hng dn thc hin:
- Vit c CTCT ca H3PO4 xc nh c s oxi ha cao nht ca P l + 5 bn
nn H3PO4 khng c tnh oxi ha,
- Di tc dng bi nhit. H3PO4 b tch bt nc v chuyn thnh cc axit
photphoric dng khc (axit iphotphoric H4P2O7 ; axit metaphotphoric HPO3 )
- H3PO4 l axit ba ln axit c mnh trung bnh, trong dung dch phn li thnh 3
nc nn H3PO4 c tnh cht chung ca mt axit tuy nhin do l axit 3 ln axit nn khi
tc dng vi oxit baz hoc baz ty theo lng cht tc dng m to thnh mui
3
20
21
22
23
- Gii thch quy lut chung v s bin i tnh cht ca cc n cht ca nhm
cacbon: Tnh phi kim gim dn ng thi tnh kim loi tng dn.
- Da vo kin thc hc v bng tun hon vit c cng thc chung ca
cc nguyn t nhm ccbon vi hiro l RH4; vi oxi c hai loi oxit l RO v RO2
- CO2 v SiO2 l cc oxit axit, cc oxit khc trong nhm v cc hiroxit tung
ng l hp cht lng tnh.
Bi 20. CACBON
A. Chun kin thc ,k nng:
Kin thc
Bit c:
- V tr ca cacbon trong bng tun hon cc nguyn t ho hc, cu hnh electron
nguyn t , cc dng th hnh ca cacbon, tnh cht vt l , ng dng.
Hiu c:
- Cacbon c tnh oxi ho yu (oxi ha hiro v canxi), tnh kh ( kh oxi, oxit
kim loi). Trong mt s hp cht v c, cacbon thng c s oxi ha +2 hoc +4.
K nng
- D on tnh cht ho hc ca cacbon, kim tra v kt lun.
- Vit cc PTHH minh ho tnh cht ho hc ca cacbon.
- Gii c bi tp: Tinh khi lng cacbon tham gia phn ng vi hn hp cht
kh hoc % khi lng cc cht trong sn phm, mt s bi tp tng hp c ni
dung lin quan.
B.Trng tm:
- Mt s dng th hnh ca cacbon (kim cng, than ch, fuleren )c tnh cht vt
l khc nhau do cu trc tinh th v kh nng lin lt khc nhau.
- Tnh cht ha hc c bn ca cacbon: Va c tnh oxi ha (oxi ha hiro v kim
loi ), va c tnh kh (kh oxi, kh mt s oxit kim loi)
C. Hng dn thc hin:
24
25
26
27
- T th nghim hoc phng trnh ha hc chng minh H2SiO 3 l axit yu, t tan
trong nc, tan trong kim nng.
- Luyn tp: + Vit phng trnh ha hc ca cc phn ng biu din tnh cht
v cch iu ch cc hp cht ca Si v hp cht ca Si.
+ Bi ton thnh phn hn hp cc hp cht ca Si v hp cht ca Si.
Bi 23. CNG NGHIP SILICAT
A. Chun kin thc k nng:
Kin thc
Bit c:
- Cng nghip silicat bao gm cc ngnh sn xut gm, thu tinh, xi mng.
- Thnh phn ho hc, tnh cht ng dng ca mt s loi thu tinh (thu tinh
kali, pha l, thch anh, thu tinh mu)
- gm: phn loi, thnh phn ho hc, cch sn xut, tnh cht ca gch ngi,
gch chu la, snh, s v men.
- Thnh phn ho hc v phng php sn xut xi mng, qu trnh ng cng xi
mng.
K nng
- Bo qun, s dng c hp l, an ton, hiu qu vt liu thu tinh, gm,
xi mng.
- Gii c bi tp: Biu din thnh phn chnh ca thu tinh, xi mng di dng
hp cht cc oxit theo % khi lng ca cc oxit, bi tp khc c ni dung lin quan.
B. Trng tm:
- Thnh phn ho hc, tnh cht ng dng ca mt s loi thu tinh ( thu tinh
kali, pha l, thch anh, thu tinh mu), gm (gch ngi, gch chu la, snh s,
men).
- Thnh phn ha hc v phng php sn xut xi mmg.
C. Hng dn thc hin:
28
- Gii thiu ngnh cng nghip silicat bao gm cc ngnh sn xut thy tinh,
gm, xi mng.
- Da vo cc cht, cc sn phm trong i sng v vn kin thc c sn ca HS
gii thiu thnh phn ha hc, phn loi, cch sn xut ca thy tinh, gm, xi
mng.
+ Thy tinh bao gm cc loi nh thu tinh kali, pha l, thch anh, thu tinh
mu
+ gm gm gch ngi, gch chu la, snh s, men
+ Xi mng c thnh phn ha hc ch yu l g, qu trnh sn xut xi mng
nh th no (c th dng s l quay sn xut clanhke m t s vn hnh ca l).
- Luyn tp: + Thnh phn ha hc ch yu ca cc hp cht silicat
+ Vit cc phng trnh ha hc biu din tnh cht c trng ca cc hp cht
silicat
m ng dng ca chng da trn c s cc tnh cht ny
CHNG 4: I CNG V HA HC HU C
29
30
mC mH mO mN
m
m
m
m
=
=
=
x:y:z:t= C = H = O = N
12 x
y 16 z 14t
12
1
16 14
31
Cch biu din phn t hu c trong khng gian: Cng thc phi cnh, m
hnh phn t.
ng phn lp th : Khi nim, mi quan h gia ng phn lp th v ng
phn cu to; Khi nim cu to ho hc v cu hnh, cu dng.
K nng
Vit c cng thc cu to ca mt s cht hu c c th.
Biu din c ng phn cu to v ng phn lp th ca mt s cht hu c.
Phn bit c cht ng ng, cht ng phn (da vo cng thc cu to c
th).
B. Trng tm:
Ni dung thuyt cu to ho hc, cht ng ng, cht ng phn
ng phn cu to v ng phn lp th
C. Hng dn thc hin
Gii thiu ni dung thuyt cu to ho hc,
Dn ra mt s v d hnh thnh khi nim: cht ng ng, cht ng phn.
Dn ra mt s v d gip HS thy cc loi lin kt trong hp cht hu c:
lin kt n v lin kt bi (lin kt i v ba).
Dn ra mt s v d gip HS thy s ging v khc nhau gia ng phn cu
to v ng phn lp th. T gii thiu mt s ng phn cis trans.
Luyn tp: + Vit c cng thc cu to ca mt s cht hu c c th theo
dy ng ng ca n (ngc li phn bit ng ng v ng phn t cc cng thc
cu to c th).
+ Biu din c ng phn cu to v ng phn lp th ca mt s cht hu
c.
Bi 31: PHN NG HU C
A. Chun kin thc v k nng
Kin thc
32
Bit c :
Phn loi phn ng hu c c bn : Th, cng, tch da vo s bin i hp
cht hu c tham gia phn ng.
Cc kiu phn ct lin kt cng ho tr : Phn ct ng li, phn ct d li, to
thnh gc cacbo t do v cacbocation.
K nng
Nhn bit c loi phn ng theo cc phng trnh ho hc c th.
Nhn bit c cc kiu phn ct d li, ng li, to ra cacbo t do hoc
cacbocation trong trng hp c th.
B. Trng tm:
Phn loi phn ng hu c c bn : Th, cng, tch ...
C. Hng dn thc hin
Dn ra mt s phn ng hu c v hng dn HS nhn xt phn bit mt s
loi phn ng hu c c bn: th, cng, tch.
Dng hnh nh hoc phn mm m phng gii thiu cho HS bit cc kiu
phn ct lin kt cng ho tr: ng li, d li. Qua gii thiu gc cacbo t do (to
thnh khi xy ra s phn ct ng li) v cacbocation (to thnh khi xy ra s phn ct
d li).
Luyn tp: + Nhn bit c loi phn ng theo cc phng trnh ho hc c
th.
+ Vit cc gc cacbo t do hoc cacbocation (thng qua s phn tch cc kiu
phn ct ng li, d li).
CHNG 5: HIROCACBON NO
Bi 33, 34, 35: ANKAN
A. Chun kin thc v k nng
Kin thc
Bit c :
nh ngha hirocacbon no, ankan v xicloankan.
33
34
t ,xt
+ Phn ng tch hiro, crckinh. CnH2n+2
CnH2n + H2
0
t ,xt
C nH2n+2
CxH2x+2 + CnxH2(nx)
(x < n v n x 2)
+ Phn ng oxi ho (chy, oxi ho khng hon ton to thnh dn xut cha
oxi).
CnH2n+2 + (
3n + 1
t0
) O2
nCO2 + (n+1)H2O
2
(t l mol
2
> 1)
C2
t ,xt
CH4 + O2
H-CH=O + H2O
0
t ,xt
C4H10 + 2,5O2
2CH3COOH + H2O
35
Hiu c :
Cu trc phn t ca xiclopropan, xiclobutan.
Tnh cht ho hc.
+ Phn ng cng m vng ca xiclopropan (vi : H2, Br2, HBr) v xiclobutan
vi H2.
+ Phn ng th v phn ng oxi ho.
K nng
Quan st m hnh phn t,... rt ra c nhn xt v cu to ca xicloankan.
T cu to phn t, suy on c tnh cht ho hc c bn ca xicloankan.
Vit c phng trnh ho hc dng cng thc cu to biu din tnh cht
ho hc ca xicloankan.
Gii c mt s bi tp c ni dung lin quan.
B. Trng tm:
Cu trc phn t ca xiclopropan, xiclobutan, xiclohexan.
Tnh cht ho hc ca xiclopropan, xiclobutan, xiclohexan.
C. Hng dn thc hin
Gii thiu mt s xicloankan v tn gi Cng thc tng qut ca mono
xicloankan.
Da vo kin thc ng phn ( hc bi trn) gip HS vit c cu to
v tn gi ca mt s ng phn xicloankan (c < 7 nguyn t C) t cng thc phn
t.
Tnh cht ho hc ca xicloankan :
+ Phn ng cng m vng:
* vi : H2, Br2, HBr (ch xy ra vi xicloankan c vng ba cnh)
* vi H2: (xy ra vi xicloankan c vng 4 cnh)
+ Phn ng th v phn ng oxi ho (tng t ankan).
Luyn tp: Vit c phng trnh ho hc dng cng thc cu to biu
din tnh cht ho hc v cch iu ch ca xicloankan.
36
37
38
ng dng ca anken.
Hiu c :
Cu trc electron, cu trc khng gian v ng phn ca anken.
Tnh cht ho hc ca anken :
+ Phn ng cng hiro, cng halogen (clo, brom trong dung dch), cng HX
(HBr v nc) theo quy tc Mac-cp-nhi-cp, s lc c ch cng.
+ Phn ng trng hp.
+ Phn ng oxi ho (chy v lm mt mu thuc tm).
K nng
Tin hnh v quan st mt s th nghim, m hnh, rt ra nhn xt v c im
v cu to v tnh cht.
Vit cng thc cu to v gi tn cc ng phn tng ng vi mt cng thc
phn t (khng qu 6 nguyn t C trong phn t).
Vit cc phng trnh ho hc ca mt s phn ng cng, phn ng oxi ho,
phn ng trng hp c th.
Phn bit c mt s anken vi ankan c th.
Gii c bi tp : Xc nh cng thc phn t, vit cng thc cu to, gi tn anken,
tnh thnh phn phn trm th tch trong hn hp kh c anken c th ; Bi tp khc c ni
dng lin quan.
B. Trng tm:
Dy ng ng v cch gi tn theo danh php thng thng v danh php h
thng/ thay th ca anken.
Cu trc electron, cu trc khng gian v ng phn ca anken.
Tnh cht ho hc ca anken.
Phng php iu ch anken trong phng th nghim v sn xut trong cng
nghip.
C. Hng dn thc hin
Gii thiu dy ng ng v cch gi tn thng thng v tn thay th ca
anken.
39
Ni ,t
CnH2n + H2
CnH2n+ 2
CnH2n + HX CnH2n+1X
CnH2n + H2O CnH2n+1OH (ancol)
+ Phn ng trng hp etylen, propen, but-1-en v but-2-en.
+ Phn ng oxi ho (chy v lm mt mu thuc tm).
CnH2n + (
3n
t0
) O2
nCO2 + nH2O
2
(t l mol
2
= 1)
C2
Bi 41: ANKAIEN
A. Chun kin thc v k nng
40
Kin thc
Bit c :
Cng thc chung, phn loi ankaien.
Phng php sn xut buta1, 3ien t butan v isopren t isopentan trong
cng nghip.
Hiu c :
c im cu trc ca lin kt i lin hp.
Tnh cht ho hc ca buta1, 3ien v isopren : Phn ng cng hiro, cng
halogen v hiro halogenua, phn ng trng hp.
K nng
Quan st c th nghim, m hnh phn t, rt ra nhn xt v cu to phn t v
tnh cht.
Vit c cng thc cu to ca mt s ankaien c th.
D on c tnh cht ho hc, kim tra v kt lun.
Vit c cc phng trnh ho hc biu din tnh cht ho hc ca buta
1,3ien v isopren.
Gii c bi tp : Tnh khi lng sn phm to thnh ca phn ng trng hp
qua nhiu phn ng ; Bi tp khc c ni dung lin quan.
B. Trng tm:
c im cu trc ca lin kt i lin hp.
Tnh cht ho hc ca buta1, 3ien v isopren.
Phng php sn xut buta1, 3ien t butan v isopren t isopentan trong
cng nghip.
C. Hng dn thc hin
Gii thiu mt s ankaien v tn gi Cng thc chung ca ankaien v c
im cu to (c bit l ankaien lin hp).
Tnh cht ho hc ca buta1, 3ien v isopren : Phn ng cng hiro, cng
halogen v hiro halogenua, phn ng trng hp to cao su.
41
42
Bi 43: ANKIN
A. Chun kin thc v k nng
Kin thc
Bit c :
nh ngha, cng thc chung, c im cu trc phn t, ng phn, danh php,
tnh cht vt l ca ankin.
Phng php iu ch v ng dng axetilen trong phng th nghim, trong cng
nghip.
Hiu c :
Tnh cht ho hc tng t anken : Phn ng cng H2, Br2, HX, phn ng oxi
ho.
Tnh cht ho hc khc anken : Phn ng th nguyn t H linh ng ca
ank1in ;
K nng
Quan st th nghim, m hnh phn t, rt ra nhn xt v cu trc v tnh cht.
Vit c cng thc cu to ca mt s ankin c th.
D on c tnh cht ho hc, kim tra v kt lun.
Vit c cc phng trnh ho hc biu din tnh cht ho hc ca axetilen.
Bit cch phn bit ank1in vi anken, ank1in vi ankaien bng phng
php
ho hc.
Gii c bi tp : Tnh thnh phn phn trm th tch kh trong hn hp cht
phn ng ; Mt s bi tp khc c ni dung lin quan.
43
B. Trng tm:
c im cu trc phn t, ng phn, danh php ca ankin.
Tnh cht ho hc ca ankin
Phng php iu ch axetilen trong phng th nghim, trong cng nghip.
C. Hng dn thc hin
Gii thiu dy ng ng v cch gi tn ca ankin.
Da vo kin thc ng phn gip HS vit c cu to v tn gi ca mt
s ng phn ankin (c < 6 nguyn t C) t cng thc phn t (ng phn mch C,
ng phn v tr lin kt i).
(Ch lin h cng thc tng qut dn n ng phn ankaien)
Tnh cht ho hc ca ankin :
+ Phn ng cng hiro, cng halogen (clo, brom trong dung dch), cng HX
(HBr v nc) theo quy tc Mac-cp-nhi-cp.
0
Pd ,t
Ni ,t
CnH2n2 + H2
CnH2n hoc CnH2n2 + 2H2
CnH2n+ 2
3n 1
t0
) O2
nCO2 + (n1)H2O
2
(t l mol
2
< 1)
C2
1500 C
+ Trong cng nghip: 2CH4
C2H2 + 3H2
lm lnh nhanh
44
45
46
47
48
49
50
51
iu ch dy tnh cht ha
Da vo mi quan h hu c tnh cht
hc:
Dng bi tp s hoc iu ch m dn xut halogen l cht trung gian
gii thiu kh nng phn ng ca dn xut halogen.
T hai cch to ra dn xut halogen:
+ Thay th nhm OH trong ancol bng nguyn t halogen
+ Cng hp halogen hoc hiro halogenua vo anken
suy ra hai tnh cht ha hc chnh ca dn xut halogen l:
+ Thay th nguyn t halogen (trong phn t ankyl halogenua, anlyl
halogenua, phenyl halogenua) bng nhm OH. S lc c ch phn ng th (to
cacbocation)
+ Tch hiro halogenua to anken (theo quy tc Zai-xep)
+ Phn ng vi magie to hp cht c magie
Luyn tp: + Vit cu to cc ng phn dn xut halogen (mch C v v tr
nguyn t halogen) v gi tn.
+ Vit cc phng trnh ha hc ca phn ng th, tch, vi magie ca dn
xut halogen (di dng s hoc bi tp iu ch)
+ Phn bit mt s dn xut halogen c th theo halogen, theo bc, theo gc
52
+ Bi ton tnh khi lng (nguyn liu hoc dn xut halogen) c hiu sut.
Bi 53, 54: ANCOL
A. Chun kin thc v k nng
Kin thc
Bit c :
nh ngha, phn loi, ng phn v danh php ca ancol.
Tnh cht vt l v khi nim lin kt hiro ; Phng php iu ch, ng dng
ca etanol v ca metanol.
Hiu c : Tnh cht ho hc : Phn ng th H ca nhm OH (phn ng chung
ca R OH, phn ng ring ca glixerol) ; Phn ng th nhm OH ancol ; Phn ng
tch nc to thnh anken hoc ete ; Phn ng oxi ho ancol bc I, bc II thnh
anehit, xeton ; Phn ng chy.
K nng
Vit c cng thc cu to cc loi ng phn ancol c th.
c c tn khi bit cng thc cu to ca cc ancol (phn t c t 1C 5C).
Vit c phng trnh ho hc minh ho tnh cht ho hc ca ancol v
glixerol.
Gii c bi tp : Phn bit c ancol no n chc vi glixerol bng phng
php ho hc, xc nh cng thc phn t, cng thc cu to ca ancol, mt s bi tp
c ni dung lin quan.
B. Trng tm:
c im cu to v cch gi tn ancol
Tnh cht ho hc v phng php iu ch ancol.
C. Hng dn thc hin
c im cu to, phn loi, ng phn v danh php ca ancol: v ancol etylic
53
54
Bi 55: PHENOL
A. Chun kin thc v k nng
Kin thc
Bit c : nh ngha, phn loi phenol, tnh cht vt l.
Hiu c :
Tnh cht ho hc : Phn ng th H nhm OH (tnh axit : tc dng vi natri,
natri hiroxit), phn ng th vng thm (tc dng vi nc brom), nh hng qua
li gia cc nhm nguyn t trong phn t phenol.
Mt s phng php iu ch hin nay, ng dng ca phenol.
Khi nim v nh hng qua li gia cc nguyn t trong phn t hp cht hu
c.
K nng
Vit cc phng trnh ho hc minh ho tnh cht ho hc ca phenol.
Phn bit dung dch phenol vi ancol c th bng phng php ho hc.
Gii c bi tp : Tnh khi lng phenol tham gia v to thnh trong phn
ng, mt s bi tp khc c ni dung lin quan.
B. Trng tm:
c im cu to v tnh cht ha hc ca phenol
Phng php iu ch phenol.
C. Hng dn thc hin
c im cu to phenol: T cng thc cu to cua ancol, GV a ra mt cu
to m
khi thay gc ankyl bng gc phenyl th c tnh cht g khc khng? Dng TN i
chng (etanol v phenol) vi NaOH HS thy tnh cht ho hc khc hn. GV
ngh HS so snh cu to v rt ra nhn xt phenol c nhm OH kt hp trc tip
vi vng benzen
(GV a ra mt cu to ca ancol thm so snh v phn bit ancol thm vi
phenol v mt cu to)
55
Tnh cht ho hc: cn phi khc su kin thc nh hng hai chiu ca vng
benzen ti nhm OH v nhm OH ti vng benzen (lm mt s TN i chiu to
tnh hung)
+ Phn ng th H nhm OH (tnh axit, tc dng vi natri, natri hiroxit), lin
h gii thch v sao ancol khng tc dng vi NaOH?
+ phn ng th H vng benzen (tc dng vi nc brom), lin h gii thch
v sao benzen khng tc dng vi nc brom?
+ Kt lun v nh hng qua li gia cc nhm nguyn t trong phn t
Mt s phng php iu ch phenol hin nay (t benzen qua cumen hoc qua
dn xut halogen)
Luyn tp: + Vit cc phng trnh ho hc ca phn ng gia phenol vi Na,
vi NaOH, nc brom.
+ phn bit dung dch phenol vi ancol c th bng phng php ho hc
+ Tnh khi lng phenol tham gia v to thnh trong phn ng
56
57
58
* Thay th:
tn hirocacbon tng ng + ui AL
+ O2
CH3CH=O ;
CH2=CH2
PdCl ,CuCl ,t
2
59
60
Phn tch mi lin h gia cu trc nhm cacboxyl vi lin kt hiro v tnh
cht ho hc ca axit, tnh cht ho hc ca axit cacboxylic c gc no, khng no,
thm.
Vit cc phng trnh ho hc minh ho tnh cht ho hc.
Phn bit axit c th vi ancol, phenol bng phng php ho hc.
Gii c bi tp : Tnh khi lng hoc nng dung dch ca axit tham gia
phn ng, mt s bi tp khc c ni dung lin quan.
B. Trng tm:
c im cu trc phn t ca axit cacboxylic.
Tnh cht ho hc ca axit cacboxylic
Phng php iu ch axit cacboxylic
C. Hng dn thc hin
Gii thiu dy ng ng ca axit fomic (bng trang 249 SGK)
+ Cng thc tng qut: CnH2nO2 hay Cn1H2n1COOH vi n 1 (no, n chc)
+ Cch gi tn: * Thay th:
c im cu trc phn t:
+ nhm nh chc, lin kt ha hc trong nhm nh chc,
+ s lin hp gia cp e t do trn nguyn t O ca nhm OH vi lin kt
ca nhm >C=O mt e di chuyn v pha nguyn t O ca nhm >C=O s
phn cc mnh nhm OH tnh axit (nguyn t H trong nhm OH axit linh ng
hn nguyn t H trong nhm OH ancol).
+ c lin kt hiro lin phn t khng? mc lin kt so vi ancol? so snh
nhit si gia axit vi ancol, anehit c cng s nguyn t C (v cng thc biu
din lin kt hiro lin phn t).
Tnh cht ho hc :
+ Tnh axit: a mt s axit km theo hng s Ka yu cu HS so snh mc
v rt ra nhn xt v nh hng ca nhm th (phn li thun nghch trong dung
dch, nh hng ca gc hirocacbon, ca nhm th c m in ln...).
61
H O ,t
* Thy phn R-CN
R-COOH
3
62
63