Chuyn v cun nht k sau 35 nm lu lc

Cun nht k ca n bc s ng Th Thy Trm - ngi hy sinh trn chin trng xa c mt cu chin binh M lu gi. Sau 35 nm, nhng dng nht k y xc cm ca ngi bc s nm xa v vi nhng ngi thn ca ch. "c Ph 25/7/69. Ba m v gia nh yu thng. Con vit th ny gia ting phn lc go x khng gian... Chiu nay con ang chy cn, bn ch cch con chng 20 pht i b. Con xch gi ra i, chic gi nha trong ng 1 ci vng d, 1 hp dng c cp cu, 1 chic ng nghe, 1 b qun o, 1 ci ti transitor. Vi by nhiu con c th u cng c ri. Chy cn nhng vn rt ng hong, vn i dp nha (nh dp Trung Quc cc c H Ni thng i), vn b qun o v mt chic o ma bng mt th nilon t tin... Con i ung dung trn ng mc cho nhng chic trc thng r trn u...". l mt phn trong nhng bc th m n bc s ng Th Thy Trm gi v gia nh, khi ch va 27 tui. Nm 1966, tt nghip H Y khoa H Ni loi u, ch xung phong vo chin trng. Ba thng rng r i b, v thm nhng cn st rt rng, bc s tr ng Th Thy Trm vo n c Ph (Qung Ngi), ph trch mt trm x nh. Nh vn Nguyn Ngc trong cun k s C mt con ng mn trn bin ng ghi li li i t Anh hng lc lng v trang Nguyn c Thng (T Thng), ngi ch huy con tu khng s trn bin ng k v n bc s: "ng Th Thy Trm l ngi anh hng v danh khng sao bit cho ht, ni cho ht. c Ph l mt trong nhng huyn c lit nht chin trng Khu 5. S on Khng vn s 1 M qun nt , ri L on 196 M, S on D 101 M. C thi gian c S 25 anh c M cng ra , ri Rng xanh, Bch m, Nam Triu Tin, ri S 2, S 22, S 23 ngy, thy qun lc chin, d ngy, chng thiu mt. B52 bm nt mt vng bn sn a ngang dc ch vi cy s... Th m trn ci vng t gh gm y, bm tr mt bnh x huyn nho nh, gan l, bt khut. V ngi ph trch, ngi ch huy ci bnh x y l mt c gi, mt bc s tr ngi H Ni. Ch tr bm gan l n k l, k quc sut my nm tri trn vng t hp b nh nt nh bm y... cho n ngy ch hy sinh". Gia nh c bit v s ra i y qua li k ca ng i c ca ch: bc s ng Th Thy Trm hy sinh ngy 22/7/1970, trong mt chuyn i cng tc t vng ni Ba T v ng bng v b ch phc kch". Nhng ngi bit v ch cn k rng ch ch huy bnh x, cu cha v nui nng hng chc ngn lt thng binh, m nhiu lp hun luyn cho du kch v ng bo a 1

phng v s cp cu. Nhiu ln qun M cho trc thng ku gi v th truyn n d d, ha hn nhiu tin ti danh vng, no chc v, no du hc M nhng bc s Thy Trm vn kin cng chin u khng li bc, khng ph lng tin ca ng bo. S tr v Trong nhng ngy c lit, bc s ng Th Thy Trm lun gi lng mnh vo nhng trang nht k. Cun nht k c Frederic Whithurs - mt ngi lnh trinh st Hoa K c c v lu gi n hm nay. 35 nm sau, mt nhip nh gia, cu chin binh M l Ted Engelmann, bn ca Frederic chuyn n tn gia nh ca c bc s ng Th Thy Trm a CD lu li cun nht k. Ted Engelmann xc ng k li: Ti bit thng tin v cun nht k ny khi d mt cuc hi tho v Vit Nam ti Trng H Texas. Ti hi tho, Frederic ni v chin tranh, v mt cun nht k m anh c. V anh khc! Vo thng 3/1970, ngi lnh ny i trinh st ti c Ph. Ti y, Frederic v ngi cng i tm thy c du vt ca mt bnh x. Tt c mi ngi v thng binh bnh x kp di chuyn, nhng cn li mt t giy t. Nhng ngi lnh M gom cc giy t tm c v t. Trong s giy t , Frederic thy mt cun s nh bng chic my ghi m. Qua cch th hin ca ngi vit, ngi lnh nhn thy l cun s ghi li nhng thng tin c nhn. Anh cm thy rng, cn gi n li. Frederic b n vo ti o ngc. Cun s th hai, mng hn, cng nt ch ca mt ngi, cng c anh ct gi. Sau ny, Frederic bit c, l hai cun nht k, mt cun dy 118 trang v cun cn li 28 trang ca n bc s ng Th Thy Trm. Trong cun s c ghi a ch lin h l "bc s ng Ngc Khu (m sau ny chng ti bit l b ca bc s Trm) cng tc ti Bnh vin ng Anh". Nh a ch cng vi s gip ca T chc Quaker M ti Vit Nam, ti may mn tm c gia nh ca bc s ng Th Thy Trm". Hn 35 nm sau ngy cun nht k lu lc, hm 28/4 va ri, trong cn nh s 15, ng 147 i Cn (H Ni), gia nh c bc s ng Th Thy Trm c c li nhng dng nht k thn thng. Khng ai trong cn phng b nh cm c lng mnh. Nt ch mnh, nghing, dng y cm xc: "Ngy 8/4/68. mnh m ca rut tha trong khi thiu thuc, ch c mt vi ng novocain nhng ngi thng binh vn c gng mm ci, khng ku au n... Sut mt m lo lng v ca m ca Sang. Lng vui sng khi Sang gng dy, n ci gng n trn mi". "Ngy 13/4/68. Th t rt nhiu t khp bn phng gi v. Cm n tt c mi ngi dnh cho ti nhng tnh thng mn thit tha...". i nhng ngi thn trn qu hng t Qung...". ng Ted Engelmann khng giu ni lng mnh: "Ti tht s c mt cm xc rt c bit khi hm nay gp li m ca bc s Trm v nhng ngi thn ca ch. 35 nm trc, khi Trm ang

vit nht k th ti cng c mt Sng B chp nhng bc nh v chin tranh. Vy m by gi...". Ni thng nh c bc s ng Th Thy Trm c th s khng bao gi ngui trong lng mi ngi thn, nhng s tr v ca nhng trang nht k phn no gip cho ngi khut tr v gn hn vi ngi thn... Lin Chu

Ch l ca tt c chng ta
TT - y l mt cu chuyn k l. Rt k l khi nhng ghi chp ring t ca mt c gi Vit cng li c nhng ngi bn kia chin tuyn gn gi nh mt k vt thing ling. Thy Trm khng nh vit cho c th gii ny c, nhng c l chnh v th m nim tin su thm ni ch c vit ra mt cch chn phng, r rng v ti thy ch c dng cm theo Hnh ui nim tin y trong trn th thch cui cng.... Trong l th gi cho ngi m ca ngi mt h vit vy, ngy 28-5-2005. 35 nm tri qua, nhng c mt ngi con gi nh th va bt ng tr li... Sng 25-4-2005, ti nhn c mt c in thoi bt ng. l in thoi gi n t vn phng Quaker (1) H Ni. Ngi ca vn phng bo tin hin c mt ngi M ang gi cun nht k ca ch gi ti - lit s ng Thy Trm. Ch Thy ca chng ti. Ch ti hi sinh nm 1970 ti chin trng Qung Ngi. Cng hin ca ch ti ghi trong h s ngh truy tng Huy chng khng chin chng M hng nh rt n s: bc s, hi sinh ti chin trng. Thi gian cng tc: nm nm, ba thng, nm ngy... Nc mt ca ngi cu chin binh Trung tun thng 3-2005, mt cuc hi tho thng nin v chin tranh VN c t chc ti Trung tm Vit Nam - i hc Texas, M. Rt nhiu ngi n d. Ti hi tho, ngi ta tho lun v chin tranh VN nhiu kha cnh khc nhau. Frederic Whitehurst (2) v Robert Whitehurst (3) n vi bi ni v nht k ca mt n bc s Vit cng m Frederic nhn c khi tham gia chin tranh VN... Ted Engelmann (4) l mt trong nhng ngi c mt hi tho. Ba ngy sau khi hi tho kt thc, Ted sang VN. H Ni, anh nh mt ngi bn lm vn phng Quaker H Ni tm gip gia nh bc s ng Ngc Khu. Nhng nhn vin y rt nhit tnh, ln theo manh mi t i c trong cun nht k, h tm sang tn ng Anh, ni b ti lm vic t gn 50 nm trc. Nhng , ngi duy nht lm vic cng thi vi b ti cng ngh hu t nm 2000.
nh cun nht k ti Vin lu tr Lubbock, Texas (M)

Bnh vin ng Anh c ngi v tn qu ng hi a ch gia nh ti. ng li ch sang Trng i hc Dc H Ni, ni m ti cng tc trc khi v ngh hu t 20 nm trc. C nh th, bao tri tim nhn hu chuyn tip cho nhau tn hiu cui cng gip Ted tm c gia nh ti v trao li chic a CD cha ng tm huyt ca ngi vit nht k 35 nm v trc. Nhng ngy sau ti nhn c rt nhiu th ca hai anh em Frederic Whitehurst v Robert Whitehurst. H k v nhng nm thng VN v hnh trnh bao nm qua h tm kim gia nh ti nh th no. C nhng lc h tng nh tuyt vng khng th no tm c gia nh ti, s rng khi h cht i, hai cun nht k ca ch ti s nm trong ng giy m bnh thng khng ai bit n, b qung i, b mc nt, b qun lng. H ni vi ti rng v khng cn hi vng tm c gia nh ti, h c nh in hai cun nht k thnh sch c th gii c bit v mt n bc s cng sn ngi H Ni sng v cht ra sao. H mong rng t cun sch s nghip y t ca ch ti s cn c tip ni... V trong ni tuyt vng nh th, h trao tng hai cun nht k cho Vin lu tr v VN Lubbock ti Trng i hc Tng hp Texas, chng c th c gn gi v chm cht hn kh nng h c th lm c. Di y l bc th u tin ca Fred gi cho ti: Th su 29-4-2005 Ti l Frederic Whitehurst. Ti gi k c v ch c, bc s ng Thy Trm, 35 nm nay. Ti gi cun nht k ca ch y sut 35 nm. Ted Engelmann - ngi ti ch mi va bit - ni vi ti rng anh y n nh c v hin nay c nhn c bn copy ca hai cun nht k cng nhng bc nh. C bao nhiu iu ti phi ni vi c, vi gia nh c v c bit l vi m c. Sau bao nhiu nm tm kim, iu ny ging nh mt gic m v vic tm ra gia nh c khin ti bt khc. Mt ngi m phi c bit v nhng ngy thng ca con gi mnh, mt t nc phi c bit v mt ngi anh hng nh bc s ng. Mi vic dng nh tht thch hp, m c cn phi nhn c nhng dng ch ca con gi mnh ng vo dp k nim 30 nm gii phng t nc b - 30-4-2005....

Fred, ng t cun s ny, bn thn trong n c la Frederic Whitehurst l mt s quan qun bo M tham chin chin trng c Ph, Qung Ngi t nm 1969-1971. Trong chin tranh, nhim v ca Fred l thu thp cc thng tin, ti liu c gi tr qun s phn tch tnh hnh, truy tm du tch qun gii phng, nh hng tp kch hay cn qut. Nhim v khin Fred c th nhn cn cnh cuc chin tranh v chng kin tn mt nhng mt mt khng khip - c i vi pha VN ln pha M. Fred chng kin cnh c mt xm nh Nhn Phc min ty c Ph b bom gii tan hoang khng cn mt ngi sng (th ngy 4-6-2005). Fred nhn thy nhng em nh Chu Lai b thiu chy trong bom napalm. Fred chng kin vin trung y ch huy trc tip ca mnh gn nh mt tr v khng chu ni cnh cc nhn vin y t M n gin c nht ba bt k mt cnh tay, cng chn no lp vo xc bn mnh cho vo quan ti gi v M (th ngy 4-6-2005). Nhng cnh chng kin m nh Fred trong bao nm nay t khi ri VN tr v. Nhng cng t nhng ngy khc lit , Fred nhn thy cuc chin tranh t mt nh sng hon ton khc bit. Trong mt trn tp kch vo mt cn c ca Vit cng, sau khi ting sng im, n v ca Fred tin vo v nhn thy y l mt bnh vin nh. C rt nhiu ln tri, nhiu phng - r rng l phng bnh, c mt phng m d chin. C v mi ngi trong bnh vin vi v i khi ngay trc khi qun M p ti v khng kp mang theo ti liu. Theo qui nh ca qun i M, mi ti liu ca ch thu c trn chin trng phi chuyn li cho b phn qun bo nghin cu. Hm Fred thu nht c rt nhiu ti liu. Cng vi thng dch vin ngi Vit, Fred chn lc cc ti liu c gi tr qun s, s cn li h vt vo ng la thiu hy. Fred ang t nhng ti liu loi b th thng s Nguyn Trung Hiu - thng dch vin ca n v - cm mt cun s nh n cnh anh v ni: Fred, ng t cun s ny. Bn thn trong n c la ri. Fred cha hiu l cun s g, nhng v xc ng ca Hiu v vic Hiu c th knh trng c i phng tc ng rt mnh n anh, Fred b cun s vo ti. Nhiu m sau Fred v Hiu cng nhau c cun s. l nht k ca mt Vit cng, chnh l n bc s ng u ci bnh vin nh m n v Fred cn vo. Nt ch nghing nghing y n tnh. Anh cng t m hn khi Hiu cho bit n bc s cn rt tr, mi 26 tui v t H Ni vo c Ph cng tc cha c hai nm. Ri nh mt nh mnh, my thng sau Fred nhn 6

c cun nht k th hai ca n bc s, cng do Nguyn Trung Hiu em v. Nhng dng ch rc la khin Fred v cng xc ng - mc d anh ch c nghe qua li dch vi ca Nguyn Trung Hiu v l nhng dng cht cha cm th i vi qun M. Nhng dng y yu thng, hi vng khin anh v cng ngc nhin. Anh khng hiu ni bt ngun t u m mt ngi con gi c th nhn thy ci p ca mu xanh gia chin trng mt m bom n, v sao c y c th nghe ni bn giao hng m m khi qun M gn nh lun bm st sau lng. Nm 1972, Fred c ri VN v tr v M. Trong hnh l ca anh c nhng k vt nng tru ca chin tranh: hai cun nht k ca n bc s, hn 50 tm nh chp nhng ngi dn Qung Ngi trong chic my nh Canon b bn thng ly c trn xc mt phng vin Vit cng, chic c nh ri bn xc mt ngi th mc gi b git hi. Cng t VN tr thnh mt ni m nh trong anh. M ca Fred l mt nh gio v l ha s. Khi Fred cho m xem cun nht k, b bo con trai hy cn thn, bi v hai cun s ny c th thiu chy cuc i anh... Cun nht k tm v qu hng Robert Whitehurst cng l mt cu chin binh chin trng VN nhng cha tng c mt chin trng Nam Trung b. Hai nm hot ng vng ng bng sng Cu Long khin Rob em lng yu mn min t ny cng nhng con ngi VN hin ha, giu tnh cm. VN tr thnh mt phn i ca Rob v anh ci mt ngi con gi x Long Xuyn. Anh hc ting Vit, thch n mn n Vit, thch em nhng cy c VN v M trng, thm ch c ln cn c gi v M mt chic xung ba l v nh qu. Rob c c cun nht k ca bc s Thy Trm sau khi t M tr v nm 1972. Ngay t u cun nht k khin anh sng st. Cng vi s gip ca v, anh c i c li cun nht k, cng c anh cng b lay ng trc nhng g din ra trong tm hn ngi con gi bn kia chin tuyn. Th anh vit: Tt c nhng ai tng c chng ti cho xem cun nht k ( c Rob dch sang ting Anh - TT) u xc ng trc nhng iu ch c vit. Chng ti ngh ch khng ch l mt anh hng ca ring ai, ngha l mc d nhng k c ca ch rt qu gi i vi c cng nh i vi chng ti, nhng s nghip ca ch cn rt c ngha vi tt c mi ngi. Nhng dng ch ca ch c mt sc ku gi tuyt vi.

Mc d ch bn kia chin tuyn trong cuc chin tranh gia chng ta, nhng ngay t u nhng nm 1970, Fred v ti cm thy ch v cng ng ngng m, ng tn knh v l mt ngi tt. Hi vng sau khi c nhng dng ch vit t qu kh y, c s ng vi chng ti... rng theo mt ngha no ch l ca ring gia nh c, nhng theo mt ngha rt quan trng ch l ca tt c chng ta (th ngy 29-4-2005). Ri Rob tm c trn mng Internet mt ni gi l Trung tm VN (Vietnam Center) Trng i hc Tng hp Texas v bit rng ti y ngi ta vn t chc hi tho thng nin v chin tranh VN. C rt nhiu ngi ti d hi tho ny: cc hc gi, cc v i s, cc vin tng, cc cu chin binh VN ca c hai pha min Nam v min Bc. Robert ng vin Fred n d hi tho v ni v cun nht k ca n bc s. Cuc hi tho din ra nh ti ni lc u. Trong s xc ng su sc, Fred v Rob a cho nhiu ngi a CD cha bn sao cun nht k ca ch ti, mong rng ging nh trong cu chuyn c tch tt p n, cun nht k s tm c v vi qu hng, v vi gia nh ngi n bc s m h ngng m nh mt anh hng. Ngy mai bn s c mt cu chuyn khc, trong mt bi cnh khc ca gn 40 nm trc. Bn s c, hiu v sao nhng ghi chp ring t ca mt ngi con gi li c th to nn ni xc ng ln lao n th ni nhng ngi lnh chin tuyn bn kia...

Bnh vin trong rng

TT - Lit s - bc s ng Thy Trm sinh ngy 26-11-1942, trong mt gia nh tr thc. B l bc s ngoi khoa ng Ngc Khu, m l dc s Don Ngc Trm - nguyn ging vin Trng i hc Dc khoa H Ni. Tui Tr xin trn trng gii thiu mt phn trong hai cun nht k ghi trong nhng ngy chin trng ca ch.
Thy Trm trong qun phc mi c pht cng em gi Phng Trm trc ngy vo

Tt nghip Trng i hc Y khoa H Ni nm 1966, Thy Trm chin trng xung phong vo cng tc chin trng. Sau ba thng hnh

qun, thng 3-1967 ch vo n Qung Ngi v c phn cng v ph trch Bnh vin huyn c Ph, mt bnh vin dn y nhng ch yu iu tr cho cc thng bnh binh. Trong phn nh t liu, c php ca nhng ngi c lin quan, chng ti c s dng nhng bc nh trong album gia nh, nh chp Qung Ngi trong nhng nm 1969-1970 do Frederic Whitehurst cung cp v mt s bc nh do lit s Nguyn Vn Gi, phng vin Hng Phim thi s - ti liu VN, chp thng 10-1969 thn Nga Mn, x Ph Cng, huyn c Ph, Qung Ngi trc khi anh hi sinh. 13.4.68 Mt ngy mt nhc v cng. Ba cas thng nng vo mt lc. Sut mt ngy ng bn bn m u c cng thng v nhng vt thng, v ting khc x rut x lng ca ch Cng (cha ng) v v nhng tin bun dn dp. ng b bt sng trn ng cng tc. Cu b si ni nhit tnh y khng hiu c chu ni nhng n tra tn ca qun th hay khng. Thng ng v tn. L th vit gi ng vy l cha n ni. Ngi cm th cht cn ngi nhn th th b bt! Bit bao nhiu b m nh m ng s cn au kh khc than n cn dng nc mt. i nu mnh ng xung, m mnh cng s nh b m y thi, cng s l mt b m sut i hi sinh v con ri mi mi au xt v con mnh ng xung ni chin trng khi la. M i! Con bit ni sao khi lng con thng m trm nghn triu m cng nh xa m ra i. Qun th ang cn , bao nhiu b m cn mt con, bao nhiu ngi chng mt v. au xt v cng. 20.5.68 9

Tin chn nhng bnh nhn ln ng tr v i ng chin u, l ra ch l nim vui, vy m c ngi i ln ngi u bun thm tha. Hn mt thng nm li bnh x, nhng bnh nhn y gn b vi mnh khng phi ch l tnh thng gia ngi thy thuc vi bnh nhn m trong tnh cm y c c ni cm thng su sc gia nhng ngi bn. Hm nay h i ri, ngi ra i cn nh chng nhng m di tr chuyn nhng m mnh i trc. Nh chng nhng bui c c quan i cng go h cng mnh x tr mt cas thng, h lm nh nhng nhn vin thc th, m n trong nh n du h ngi h hoy lau dng c nhng ngy y vui sao! Bao gi gp li nhau v c cn c gp nhau khng h nhng ngi bn mn thng? 20.7.68 Nhng ngy bn rn cng tc dn dp, thng nng, ngi t, mi ngi trong bnh x u ht sc vt v. Ring mnh trch nhim cng nng n hn bao gi ht, mi ngy lm vic t sng tinh m cho n m khuya. Khi lng cng vic qu ln m ngi khng c nn mt mnh mnh va ph trch bnh x, va lo iu tr, va ging dy. V cng vt v v cng cn nhiu kh khn trong cng vic, nhng hn bao gi ht mnh cm thy rng mnh em ht ti nng sc lc ca mnh cng hin cho cch mng. i mt ngi thng binh hm no au nhc tng nh b hm nay cng sng li mt phn. Cnh tay anh b i sng ph e da chy mu by gi cng lnh ln. Nhng cnh tay xng gy ri cng lin li chnh l nh sc lc ca mnh v nhng ngi y t m ngy ln ln trong cng tc bn ging bnh. V vi nhng hc sinh, mnh cng em li nhng iu qu gi trong l lun v y hc. Mnh n vi lp khng phi ch v tinh thn trch nhim m bng c tnh thng ca mt ngi ch i vi nhng a em chu bit bao thit thi au kh v bn bn nc nn khng tm n vi khoa hc c. Thng bit my nhng Thun, nhng Lin, nhng Lun, Xun, Ngha mi ngi mt hon cnh nhng u rt ging nhau: rt ham hc, rt c gng t mc hiu bit cao nht. 25.7.68 Mt bui ngi bn ging bnh ca Lm. Lm b mt mnh n ci c nhn xuyn vo ty sng, mnh n c nghit git cht mt na ngi Lm - t na ngc tr xung. Lm hon ton bi lit, l lot v bit bao nhiu au n hnh h Lm. Lm nm nay hai t tui, l mt cn b y t xut sc ca Ph Vn. Ban dn y huyn mi rt Lm v b sung cha c mt thng, trong ln i cng tc va qua ch cn n, Lm xung cng s nhng khi tay anh va m np cng s th bn M n st sau lng, mt mnh n nh 10

git hi i Lm mt cch au n. Lm cha cht nhng ch cn nm ch cht. t ty sng trong iu kin min Bc cn b tay na l y. Lm bit iu nn au kh v cng. Chiu nay ngi bn Lm, Lm a l th ca Hnh (ngi v tr ca Lm) cho mnh coi ri ni kh vi mnh: Ch i, cc ch tn tnh, gia nh tn tnh nui em lm g? Trc sau em cng cht, em c sng cng ch lm kh cc ch v gia nh m thi. Mt git nc mt ln di trn g m gy m ca Lm. Thng Lm v cng m chng bit ni sao. Nu t mnh vo hon cnh ca Lm chc mnh cng ni nh vy m thi. Nhng khng l khng ng vin Lm i! Chin tranh! Sao m ng cm th n vy v ng cm th v cng l bn qu hiu chin. V sao chng li thch i tn st bn git nhng ngi dn hin lnh, gin d nh chng ta? V sao chng ang tm git cht nhng thanh nin cn ang tha thit yu i, ang sng v chin u vi bao m c nh Lm, nh L, nh Hng v nghn vn ngi khc na? 68 Mt cas cancer d dy giai on cui. Vi iu kin th s mnh cng m thm d nhng rt tic rng K sang giai on di cn. Khng th lm g hn nh ng bng li v au xt nhn bnh nhn i dn n ci cht. Chiu nay ng bn ging bnh anh, lng mnh au nh ct. Anh ni vi mnh ming c ci m nhng git nc mt vn trn trong i mt ca anh: Ti khng on trch g u, bit ch v cc ng ch trong bnh x tn tnh cu cha nhng bnh ti khng th no khi c. Th nh vy. Nu ti cn y th ri s ra i sim an ngh vi cc ng ch. Nu ti v di th cng ch c nhn ng b gi mt ln na ri cng xung t thi. Bit ni g vi anh y, mnh ng im h thn v ti cc v cng. nh rng d u ri cng nh b tay trc bnh ca anh nhng cn c iu kin ko di thm cht t cuc sng ca anh. Cn y mnh nh tn lnh bi trn gi hai tay cho k th tc b v kh. 9.1.69 Nm nay Bn hai mt tui. Hai mt tui by ln b thng trong chin u. Ngi trung i trng trinh st tr tui y li trong mnh nhng cm ngh khng bao gi c th qun. Mnh gp Bn ln u tin khi Bn vo nm bnh vin vi mt vt thng nh ni chn. My hm sau, chn cha lnh Bn ra vin v hn mt thng sau mnh li n Bn vo vin. Vt

11

thng xuyn qua khp vai mt nhiu mu nn Bn xanh xao mt l, nhng sau khi m xong, va mi tnh n ci tinh nghch li n trn i mi nht nht ca Bn. Vt thng au n nhiu nhng Bn khng rn la m ch lo mt iu: c cn chin u c na hay khng? Nhng ln i thm bnh mnh kh vut trn mi tc ngi thng binh tr tui v ni kh vi Bn rng: Em hy yn tm, chc rng em s cn cm sng chin u mt cch vng vng. V mi hm no y gp li Bn trn ng hnh qun, vai mang khu AK, nhn thy mnh t xa n mng r reo ln: Cho bc s! Bo co bc s, tay em bnh thng ri, v n khoa tay ln khoe vi mnh khp vai hot ng bnh thng. Mnh ci vui khi nhn nc da khe mnh hng ho v n ci tinh nghch ca chng b i gii phng qun y. Hm nay Bn li vo vin, da xanh mt. Em nm im lm khng rn la. Mt chn b mn tin ct, mu thm t ht o qun. Bng tinh thn trch nhim cng vi tnh thng, mnh cng cc ng ch ht sc cu cha. Ct ct chn xong, Bn ci v ni: By gi chc sng 80% ri y. Ring mnh vn lo lng v Bn mt mu qu nhiu. Mch vn rt nhanh 140-150 nhng cng nhiu hi vng. Cui cng Bn khng vt qua ni. Mu ra nhiu qu nn em khng cn sc. Bn i, mu em thm trn mnh t qu hng, mu em chy di trn ng em i chin u. Tim em ngng p cho tri tim T quc mun i p mi. Bn cht ri, hai mt nhm nghin nh trong gic ng. Ngi bn Bn vut nh mi tc em m mnh tng nh em cn sng, nc mt mnh tng git ri xung tc em. Khng! Bn khng cht u, Bn s cn sng mi trong lng mnh v nhng ng i ang cng em trong cuc chin u sinh t ny.

Ti xin cm n thng s Nguyn Trung Hiu (ngi phin dch ting Anh cho n v tnh bo qun s s 635 ca qun i M bin ch bn cnh l on b binh s11, s on b binh 23), ngi cu cun nht k ca ch ti khi b qung vo ng la bi anh nhn ra trong cun s ny cha ng la ri anh trao li n cho Fred nh mt li y thc t ch ti. Anh Hiu i, nay anh u? Nu c c nhng dng ny xin anh hy ln ting, cho chng ti c nhn vo mt anh, ni vi nhau rng ting ni ca tnh yu v kht vng ha bnh c th vt qua mi chin tuyn n vi nhng tri tim tt lnh.
NG KIM TRM

12

Nhng ngy khc lit

TT 28.4.69

D d kin trc nhng khi tnh hung xy ra vn c nhng ci ln n vt v v cng. Sng nay theo tinh thn cuc hp ban lnh o bnh x m qua, ton b s thng binh nng v i li kh khn chuyn sang trng ng v thy ch c kh nng lng sc vo bnh x.
Thy Trm trong qun phc mi trc ngy vo chin trng

Cha n 6 gi mnh gic anh em chuyn thng binh i ri c pht cng em gi Phng Trm cng tay xch nch mang theo anh em. Khing ln khi dc trng ng, m hi ai ny chy di trn mt nhng khng th chn ch ngh cho ro m hi c, mnh nh ng vin anh em quay li khing nt ba ca thng cn li sau. Cha y mt gi ba mi pht sau, my lot sng n gn bn tai, mnh ngh thm chc ch n trm trc nn quay vo bo cho thng bnh binh chun b t th. Cha kp lm g th anh em du kch dn tc ht hong chy vo bo ch vo n mng nc ri v tt c nhn dn hi h chy. Tt c lc lng khing thng binh u cha v y, nhn li cn nm cas phi khing m ch c mnh, Tm v my a hc sinh t I ang chun b i v. Khng th b thng binh c, phi c gng ht sc mnh khing thng binh, cc ng ch !. Mnh ni m lng thy bn khon khi trc mt mnh ch l my a thiu nhi gy m, mnh khnh. Tnh th nguy nan, Tm v Qung ht hi chy n bo tin ch vo n sui nc ch tm ri. My cas thng c chuyn i, cn li Kim - mt thng binh c nh gy xng i. Khng bit lm sao mnh gi L - con b hc sinh - li cng khing. Kim ln xc, nng qu hai ch em khng th no nhc ln c. Rng ht sc cng ch li c Kim ra khi nh c mt khc, mnh nh b i gi anh em n chuyn gim. May qu li gp Minh, C - hai a va th va bo tin ch bn cht ng ch Vn - thng binh. My ch em khing Kim chy xung h trn tm mt ni. Mt gi sau mi tp trung ng c s thng binh li, ch thiu mt mnh Vn, cn cn b th vng chn ng ch. Mt, i run chn nhng mnh v cc ng ch vn v cng bnh tnh. D sao cng trng thnh ri qua my nm c lit. Bn gi n a im. 13

Hai nm trn ri , cng vo thng t, cng gia ma trng mnh v nhn cng tc ti c Ph gia lc bnh x tan tnh sau mt cuc oanh tc. By gi li thng t... nng thng t min Nam chi chang. V ni cm th cng nng bng nh nh nng ma h . Chiu nay ng trn mt nh ni cao nhn v khu vc bnh x c thy khi bc ln nghi ngt m mnh rng rng nc mt. Vy l bit bao nhiu m hi cng sc, bao nhiu ca ci ti sn nhn dn dnh dm nui thng binh t n nay chy ht thnh tro bi! 4.6.69 Vn l nhng ngy cng thng, ch qun st bn nh. Chng la ht, cht cy m c khu rng. Bnh x im lm cng thng n tt bc. ang cng tc Ph Cng, nghe bo tin mnh lng ngi lo lng, chn cm bng trong tay khng sao n tip c na. Chng l c th ny mi sao. Va xy dng c my ba li lo chy, bao gi mi tip tc c nhim v... (khng r ch)? Lo bun v ut c l. C cch no ch khng l b tay chy di mi sao? Du kch c Ph thi 5.6.69 ch trin khai thm, khng th c na, m nay a s cn b v k khc lit nht ca cuc chin

thng binh dn nhau chy xung Ph Cng. Ti khng trng r mt ngi nhng c l ai cng cm thy rt y nhng nt au bun trn khun mt tng cn b v thng binh. Mnh lo i lin h gii quyt cng tc n khuya mi v, thng binh i n cm xong, nm ngn ngang trn thm nh ng, mt vi ngi ng, s cn li kh rn v vt thng au nhc. Cn li trn ba cas c nh cha c ngi khing, mt s cn b lnh o cn trn , mnh cn tr v. Tr v lc ny tht gay go, khng hiu ch nm u. Nhng bit lm sao, yu cu cng tc i hi mnh phi tr v, d cht cng phi i. m rt khuya ri, khng ai chp mt. Thun ngi lng thinh bn mnh, em khng ni mt li no, mi n lc chia tay em mi ni mt cu ngn: Ch lm sao ch em lo qu i v mnh th khng ni ht mt cu: Ch gi bal cho em, trong c quyn s, mun ni tip rng nu ch khng v na th em gi quyn s v sau ny gi v gia nh. Nhng mnh khng ni ht cu. Trong nh trng m hai ch em u c c trong i mt ngi thn ca mnh mt ni bun ly bit. Em i ri v mi ngi khc cng i ht, cn mt mnh trn chic thm vng nh ch 14

Tnh, khng hiu sao nc mt bng trn trn i m ca mnh. Khc Thy? ng ch, hy dng cm kin cng trong mi tnh hung, hy gi mi n ci trn mi d trm nghn vn kh khn nguy him ang e da quanh Thy. 29.7.69 Chin tranh tht tn khc ht mc. Sng nay ngi ta em n cho mnh mt thng binh ton thn b ln tinh t chy. n vi mnh sau c gi ng h k t lc b nn m khi vn cn nghi ngt chy trn ngi nn nhn. l mt cu b 20 tui, a con trai duy nht ca mt ch cn b x mnh . Mt tai nn ri ro lm qu pho ln tinh n khin cu b bng nng. Khng ai cn nhn ra cu b xinh trai mi ngy na. i mt en vui ci hm nay ch cn l hai hc nh, mi mt chn vng, khi ln tinh vn cn bc ln kht lt. Trng cu ta ging nh em thui vng trong l ra. Mnh ng lng ngi trc cnh au lng . M cu khc mu mo, hai bn tay run ry s khp ngi con, tng mng da bong ra, cong ln nh ming bnh trng. Em gi v ch gi cu va sn sc cu m nc mt rng rng chy, cn mt ngi con gi th sng s ngi cnh cu, i mt du hin n lo u, tng ln tc en bt m hi dnh trn i m bng v xc ng v v mt. T (tn c gi ) l ngi yu ca Khnh (tn cu b ). C va khing Khnh xung y. Nghe ni cn c serum truyn, T li sng i mua ngay. Nc sng ang ln, khng bit bi nhng T vn bng qua sng, tnh yu gip T sc mnh. By gi T ngi cnh Khnh lng yn, nhn ni. V au kh hn ln trn vng trn ngy th ca c gi xinh p - nhn c mnh mun vit mt bi th v ti c ca chin tranh, ti c bp cht triu tnh yu trong sng, bp cht triu hnh phc ca con ngi nhng mnh khng vit c. Ngi bt ca mnh khng sao vit ht d y l mt trng hp m mnh thy bng tt c gic quan v tnh cm ca mnh. 30.7.69 Mi hai gi khuya, anh K t cnh Nam ra bo cho mnh mt tin au xt: ch tp kch vo bnh x mt cch ht sc bt ng. Lin b chng bn cht trong lc dn thng binh chy. Anh em thng binh khng hiu ai cn ai mt

15

Trong ba thng tri, bn ln bnh x b nh ph. Lng mnh chy bng lo u. Lin i, hm no tm bit Thy (Trm), Lin cn hn Thy v dn i dn li rng Thy phi cnh gic, nhng hm nay ngi ng xung trc li l Lin, c gi xinh xn v xut sc trong cng tc, c gi cng ca bnh x khng cn na. Lin i, cn sng ngy no Thy th s tr th cho Lin, cho L v cho c triu ngi ng xung trong cuc chin u sinh t ny. 29.3.70 Ln u tin o huyt chn mt ngi ng i, nhng nht cuc ca mnh b xung lm te la nh ni cm th ang bc chy trong lng mnh. Hm qua trong lc i cnh gii v gp ch, Thnh b chng bn cht ng ngay ti sui trc ng vo nh mnh, v anh Xut b chng bn b thng ri h tu bay ch i. Chic qun ca anh chng rc nt cn vt li mt bn... Cha y ba thng c quan mt ba ngi! Huyt o cha xong mi ngi khing Thnh v. Qua mt ngy ri m mu vn cn chy t tm drap qun quanh Thnh. Mnh nhn khng r mt Thnh lm, ch thy i mt nhm v nc da nht nht. Lc sng Thnh c nhiu nhc im lm mnh khng a, nhng by gi khi kha t lp ln thn hnh ngi ng i y mnh khng cm c nc mt. Vy , hy rng m m bc thng yu nhau khi cn sng, ch khi cht ri c khc thng cng ch l nhng git nc mt nh trn nm t v tri v gic m thi.

...Khi ri H Ni dn thn vo cuc chin, Thy (Trm) cha bit chin tranh l th no. Hn ba nm c Ph, nhng iu ch vit trong nht k thay i, ch trng thnh. Nhng iu ch hc c cng cng c vng chc thm lng quyt tm c gia nh nui dng t nh. Ch hc c nhng iu m tt c chng ta u cn phi hc... Nhng bi hc v danh d, nhng bi hc v lng trc n, tinh thn trch nhim, nhng bi hc v s tn ty vi l tng, v nhng bi hc m ch nu ln mt tm gng v tnh yu i vi mi ngi, vi ci p v vi con ngi... Cho n lc ny, ti l ngi c i c li hai cun nht k y nhiu hn ai ht. Trc y ti ni vi b v gi y ti xin ni li: ti khng h thy trong c bt c iu g khin b hay mt ai khc phi kh x.

16

Nhng li by t v tnh yu ca ch cng nh nhng li gi tha thit hng v gia nh khin bt c ai tng c c qua u phi xc ng. Con s cc trn nh v s chm sc ca ch i vi cc thng binh lm chng ta tr nn xong xnh... (th ngy 28-5-2005, Robert
Whitehurst).

17

Cuc sng bn ci cht

TT 4.8.68

Vn l nhng ngy cng tc dn dp, kh khn vn n tng gi tng ngy, vy m sao lng mnh li thy m p nim tin. Phi chng n ci trn i mi cn thong nt au bun ca ngi hc sinh tr y lm mnh du i mi suy ngh v ring t?
nh chp ti chin trng - mt trong nhng bc nh him hoi ch Thy Trm gi

Phi chng v ting ht lc ging vn vang ln khi lng ngi trai v c cho gia nh y vn ang rm mu v hai ci tang nng trn ngc, l mt

li nhc nh mnh hy hc tp tinh thn lc quan k diu . Vng, ti xin hc tp v hc tp khng ngng gi vng nim tin cch mng m cc ng ch dy ti bng cuc sng chin u kin cng ca cc ng ch. V mnh vui, li ca li ct ln sau nhng gi lao ng mt nhc. Lng sung sng bit bao khi thy rng c rt nhiu i mt nhn mnh cm thng thng yu mn phc. l i mt ca nhng hc sinh mong i mnh ln lp. l i mt ca cc bnh nhn mong mnh n bnh phng... Vy l ri Thy , ng i hi cao hn na. C c Ph ny dnh cho mnh mt tnh thng yu tru mn. l mt u tin rt ln ri. Ch Hai v mang tin bun: anh Dng cht v b M bt sng v git ti ch. au xt bit chng no! Khng l quyn s nh ny c ghi tip mi nhng trang y mu hay sao. Nhng Thy i! Hy ghi i, ghi cho y tt c nhng mu xng, m hi nc mt ca ng bo ta 20 nm nay. V nhng ngy cui ca cuc u tranh sinh t ny, mi s hi sinh cng ng ghi ng nh nhiu hn na. V sao ? V bao nhiu nm ri ta chin u hi sinh v nim hi vng nh mt ngn n rc sng trc mt, cui on ng, hm nay gn n ch th ta ng xung... 14.8.68 Bui chiu hm y 26-1-1967 mnh ri Ph Hip ra i. Sn nh Thng ng nght nhng ngi n tin a mnh. Xc ng lm mnh lng tng, chng bit lm g, mnh ngi xung cnh m Thng bc c b vo thng. Lc ngng ln mnh bng sng st v mt i mt m m nhn 18

mnh, i mt en to rt hin, long lanh nc mt. i mt nhn mnh bun v hn v trn ngp mt tnh thng yu thit tha. l i mt ca Khim. Mnh quen Khim trong nhng ngy c lit ca ma kh 1967 khi mnh v cng tc ti Ph Khnh. Ngi gio vin tr y n vi mnh bng c tnh thng mn v cm phc rt chn thnh. Tm hn nhng a qua thi hc sinh c nhng nt d cm thng nhau. Nhng ngy nm di cng s mnh k cho Khim nghe v Pavel v Rui Tru, v nhng bi th mnh yu thch. Anh vit tn em thnh lit s Bn nhng hng bia trng gia ng Nh nhau anh gi: em, ng ch Mt tm lng trong vn tm lng. Khim cng rt thch bi Ni i, Qu hng. Ri Khim k cho mnh nghe cuc i hc sinh vo t ra ti ca Khim. Khim t ba nm, i khp nh lao tnh, Hu... Bn gic nh p nhiu ln lm Khim gy yu. Mi u ch l thn vi nhau, nhng sau mnh tr nn thn vi Khim bng mt tnh bn rt i trong trng v chn thnh. Cng tc ng bng c mt thi gian mnh v cn c. T bui xa Khim n nay gn mt nm ri nhng mnh vn cm thy c mt i mt en bun, long lanh nc mt ang nhn mnh trong bui chia tay. Ai c ng ln chia tay li l vnh bit. Khim cht ri! Trong mt bui i cn, gic M tm thy cng s ca Khim. Chng m np cng s, Khim vt ln dng qu lu n duy nht trong tay qung vo l gic. Bn qu kht mu s hi nm rp xung. Khim chy c mt on nhng qu lu n ch cht cm, bn gic chm dy ui theo Khim v n bm nt ngi Khim. Khim cht ri, i mt en du hin gi y m trng cm gin. Mi tc en xanh ca Khim gi y m mu v bi ct. Nhng ht ct ca qu hng quyn vo mi tc ca ngi thanh nin anh dng. Chic o Ninfan mu xm gi y rch nt v loang l mu. Chic o y Khim mc hm u tin gp mnh, cng chic o y Khim cng Thy len li trn nhng con ng nh hp y gai li hm... V cng chic o y mt m trng p t Ph Khnh tr v, gi lnh t bin thi vo lm Khim kh run.

19

Thy a chic o ca Qu cho Khim mc, trn nn o xm gin d ni bt mu m nh li ni Khim hm y: Thy i! Trn i ny tr ba m, Khim khng thng ai hn Thy k c ngi yu Khim. Khim hi sinh ri! Nghe tin mnh bng hong khng tin l s tht. Khi chc chn mnh khng khc, c phn bnh thn na. Mnh dng ngh lc khng ch ni xc ng nhng mi giy pht qua i ni au thng mi ln dn v gi y nc mt mnh rn ra. Mnh khc mt mnh bn ngn n khuya, nhng git nc mt mn mn chy di trn mt ri ri xung ln trn vt o mnh. Khim i, c cch no nghe c li Thy ni mt ln na hay khng? Hy nghe y li ha tr th cho Khim l ha bng au thng x rut, bng cm th bm gan v li ha bng c thng nh khng bao gi phai nht. Nghe chng Khim, ngi bn bt t trong lng ti! 14.7.69 Hm nay l ngy sinh ca ba, mnh nh li ngy gia bom ri n n, mi hm qua mt trng pho bt ng git cht nm ngi v lm b thng hai ngi. Mnh cng nm trong ln n la ca nhng tri pho cc nng y. Mi ngi cn cha qua ci ngc nhin lo s, vy m mnh vn nh xa nay, nh thng lo lng v suy t nng trong lng. Ba m v cc em yu thng ngoi lm sao thy ht c cuc sng y. Cuc sng v cng anh dng, v cng gian nan, cht chc hi sinh cn d dng hn n mt ba cm. Vy m ngi ta vn bn gan chin u. Con cng l mt trong mun nghn ngi , con sng, chin u v ngh rng mnh s ng xung v ngy mai ca dn tc. Ngy mai trong ting ca khi hon s khng c con u. Con t ho v dng trn i mnh cho T quc. D nhin con cng cay ng v khng c sng tip cuc sng ha bnh hnh phc m mi ngi trong c con mu xng ginh li. Nhng c g u, hng triu ngi nh con ng xung m cha h c hng trn ly mt ngy hnh phc. Cho nn c n hn g u!

20

Th Frederic Whitehurst gi ng Kim Trm Ngy 3-6-2004 Kim Hm nay ti c th c vit v nhng bc nh (nh nhng ngi c Ph c phng vin nh Vn Gi chp nm 1970, nay cn sng a phng - K.T.) v ti li c ci cm gic c. Ti au n tht s, ti khng th no cm c nc mt. Tht l k l v nhng ngi vn mun gp ti. L qu. Chng ti cn phi ni chuyn vi nhau c v chin tranh, nu khng s l c ti. Chng ta cn phi bit v nhng trn nh, nhng khi nim v nhng cm gic. Khi nhng ngi bnh thng nghe theo chnh ph (M) i nh nhau vi nhng con ngi bnh thng khc th l v h khng c thng tin, khng c khi nim. Khi nhng ngi lnh M i ti mt t nc xa xi nh th nh nhau vi ngi Vit Nam, khng mt ai trong h bit v i th ca mnh v ri s c bao nhiu ngi cht . Nhng cc bn khng bao gi phi t cu hi trong u bi v cc bn chin u bo v, chin u v t do. Cn chng ti nh nhau lm g? Nhng g ngi M xa nh c th ly c t VN c ng phi lm cho mu nhiu n th khng? Ti bit Vit Nam p lm. Ti bit c Ph l ni ging vi thin ng nht trn tri t ny. Nhng cc tng lnh khng nh nhau v mt ni ging vi thin ng. H nh nhau v du m, v nhng ti nguyn thin nhin, v t ai, v nhng th m chng ta chng bao gi cn n c . Ngi ta bo chng ti rng nu chng ti thua trong cuc chin tranh ny th c th gii s thay i khng khip. Vng, chng ti thua cuc chin tranh vy m th gii chng c g thay i. Chng ti hc c g t iu ?

21

Ni bun ngi con gi

TT 12.4.68

Rng chiu sau mt cn ma, nhng l cy xanh trong trc nh nng, mng mnh xanh gy nh bn tay mt c gi cm cung. Khng kh trm lng v bun l lng. C khu nh bnh nhn im lng, bn khu nhn vin cng ch nghe thy ting Hng r rm tr chuyn vi ai. Mt ni nh mnh mang bao trm quanh mnh. Nh ai? Nh ba, nh m, nh nhng ngi va ra i... v nh c mt ngi bnh nhn ang ch mnh n vi anh na. Bn trong ni nh hnh nh c mt ni bun su kn, thm lng nhng rt nng n. D sao vt thng lng vn ang r mu, d mnh c mun
Thy Trm cng m l b Don Ngc Trm trc ngy ln ng (nh chp ngy 18-12-1966)

ly cng vic, ly mi ni nh khc ln trn n vn tri dy xt xa v cng. Hy qun i Th. i ! Hy qun i m tm li nim hi vng mi m xanh tt trong lnh hn. Hy ly nim t ho m qun i tht vng. 14.4.68 Mt bi th lm tng cho mnh, bi th ca mt thng binh ang nm vin, xut pht t lng mn thng cm phc i vi mt ngi bc s chm sc anh v mi bnh nhn khc mt cch tn tnh. Anh ta tm hiu k v mnh v vit bi th tng mnh. Bi th trn ngp nim mn yu chn thnh v ni au xt trc mi tnh tan v ca mnh. Anh ta ni ln nhng li ni xt xa cay ng ca mt c gi b ngi yu ph bc. c bi th... mnh bun v hn. i! y mi l iu ng bun nht trong quan h vi M.. Mi ngi u trch M., u thng mnh, nhng mnh xt xa bit bao nhiu khi thy ngi ta thng mnh bng mt tnh thng c c s thng hi na! D anh Thit, d Ho, Nghinh... ai ai i na cm thng san s vi mnh, mnh vn khng mun. Mt mnh gii quyt ri, mt mnh sc chn su c chn nm thng yu hi vng y xung tn y t su ri - mnh t tm hn mnh vn mu m, vn sc gieo ln mt ma hoa ti p c kia m. Hi tt c mi ngi, khng cn ti ln mnh t y nhng git l xt thng u. Hoa thm phi c ti bng nc mt trong lnh. 21.12.68 22

Rt lu ri mnh khng ngh n M.. Hm nay c li nhng l th t ngoi Bc, th ca Thi, ca Phng, ca cu Hin... bng dng mnh bun v k. Ngoi y ai cng mong mnh hnh phc, ai cng tng mnh hnh phc khi gp li M.. Nhng cuc i sao lm ni o le. Hnh phc trong tnh yu khng n vi mnh. Mnh khng th hiu c sau ny s ra sao, mnh s yu ai, ngi nh th no, liu trong mnh c cn c ci si ni tha thit yu thng na hay khng? Thy i! Bi quan y ? Hy nhn li i, bn cnh Thy c bao nhiu ng ch, bao nhiu thanh nin cng hin tui tr ca h cho cch mng, h ng xung cha h c hng hnh phc. Sao Th. li ngh n ring t. ng nhn ra Bc, hy nhn y, mnh t cn nng bng n bom au thng v la khi ny. 26.11.69 Thm mt tui i, thm mt nm la khi trn chin trng min Nam gian kh. Chc Thy vng bc trn con ng vinh quang m Th. chn. Th. i, Th. khng bun khi l k nim sinh nht ca Th. ch c l rng t m trong ma do dt kh ni vi Th. nhng li thn mn. Th. khng bun khi bn nhc mng Th. hm nay ch c dng sui o o tun nc v xui. V cn phng m Th. ang ngi ghi ln trang v i ca mnh thm mt trang mi chnh l chic hm cht chi t t ny. Th. khng bun v sau ny m li nhng trang s ny Th. s t ho v nhng nm tui tr ca mnh. y Th. khng c nhng giy pht m p gia bn b bn l hoa nh vi nhng bng hng thm ngt trn bn. y Th. khng c ci hnh phc i cnh ngi yu trn con ng vng khi nh chiu tm dn trong bui hong hn. y Th. thiu nhiu nhng cng rt y . Cho nn Th. hy ci i, hy vui i khi v i m sang mt trang mi y vinh quang, p . 13.1.70

Vy l M. ra i! Khng th no mnh li ngh s vic nh by gi. Tm nm v trc di rng cy trn con ng c mnh tin M. i Nam, khng mt li ha hn, khng mt git nc mt trong bui chia tay ri sut nm nm sau mnh dnh trn tnh yu thit tha chung thy cho ngi gii phng qun y. V mnh ln ng vo Nam theo ting gi ca T quc v tnh yu. 23

Mnh gp li M.. Ai cng tng rng hnh phc khng c g snh c. Nhng cuc i tht lm ni o le. Khi xa nhau mnh thit tha thm gi tn M. trong tng giy tng pht nhng khi gp nhau mnh cho lng t i ng tr ln trn tnh yu. M. khng phi l ca ring mnh, nh rng M. ch dnh tnh yu cao nht cho ng, cho nhn dn, nhng nu cho mnh qu t yu thng th... khng th p ng vi tri tim si ni yu thng ca mnh. Mnh khng h i hi phi gn nhau, phi ci nhau m ch mong rng d gia bom ri n n, gia la khi chin trng tnh yu vn sng ngi rc r. M. khng lm c nh vy v mnh bt con tim mnh phi qun i nhng g nui sng n trong hn mi nm nay. By gi M. ra i khng gp Thy, nh l th M. vit li: S sng ca tnh yu khng cn s c mt ca nhau, d Nam hay Bc, d l gn nhau hay cch ngn dm ng nng ma ct bng... u anh cng vn l anh ca tm nm qua v nhiu nm na m yu em tha thit. Hy sng vi nhau nh mt ngi thn yu nht trn i. Quyn quyt nh l hon ton do em.... Cch gii quyt cng c. y mnh cng s dnh trn cuc sng cho chin u v cng tc - khng th no c tnh yu c v M. chc cng khng th no c c mt tnh yu chn chnh khi ngh n ai khc ngoi mnh. Cuc i dnh cho ta mt on ng nh vy th hy rng m i, bao gi gp li nhau hy ni tip n tng lai. Chc M., ngi ng ch yu thng, ln ng bnh an. Gi theo M. ngn vn nh thng, tnh nh thng ca mt ngi bn v mt ngi ng ch. 10.6.70 Chiu nay sao bun da dit. Phi chng v y l thi gian cui cng anh c th n thm em trc lc ln ng, nhng thi gian y tri i v nh vy l khng gp anh trc khi chia tay. Chia tay - nhng cuc chia tay trn mnh t khi la ny ai m bit c ngy gp li nh th no, c hay l khng c. L no anh li lm thinh ra i sao anh trai thn qu? Nhng ni bun cn v l th ca m, l th ngn ngi, c giu ni au bun v thng nh nhng ni au bun y vn tot ln d ch trong mt vi ch m cha cn nhc k trc khi vit. M yu i, con hiu lng m ho hon au xt khi con ca m cn phi ln mnh trong la n, nhng l th ca con, ca cc em gi n m ch ni ln mt phn vn s gian kh c lit vy 24

m m lo lng nh vy. Nu nh m bit c con v cc em tri qua nhng ngy c lit nh th ny th m s ni sao? M yu i, nu nh con ca m c phi ng xung v ngy mai thng li th m hy khc t thi m hy t ho v cc con sng xng ng. i ngi ai cng cht mt ln. D nhin lng con bao gi cng ao c c tr v vi m vi ba, vi min Bc ngn vn yu thng.

25

Th Frederic Whitehurst gi ng Kim Trm Th su, 6-5-2005 Em gi Kim, Bc s ng Thy Trm l mt anh hng i vi ton th gii. khng phi mt li khoa trng m hon ton l s tht. Anh Robert v ti ngh rng nu khng tm c gia nh ch th chng ti s xut bn mt cun sch v ch Thy v gia nh em - nu cn sng - s bit v ch. V chng ti tm c gia nh em. Thy Trm qu c bit v qu nhiu iu em k cho chng ti ngay cng nh chng ti k cho gia nh em khin iu cng tr nn rt r nt. V th tng ca em v mt cun sch cng trng ging tng ca chng ti. ...Thy cho chng ta mi hi vng v tng lai. C gi c th nhn thy v p ngay gia cuc chin tranh qu c bit, khng th b giu kn m khng cho mi ngi cng bit... ...Ti nhng quyn s hu ca mnh i vi hai quyn nht k ny cho bo tng, v th ti khng th quyt nh v tng lai ca chng na nhng ti mun m cc bn phi c s thy nhng dng ch , s thy nhng trang giy v cm nhn c tnh yu trong hai cun sch . V ti khng bit phi lm th no. Ti s rt vinh d nu c tr tin mi m cc bn n cm hai quyn nht k, hoc l Kim hoc Hin hoc H Nam u c. Ti khng giu nhng cng khng qu ngho n mc gia nh ti phi phn i mong mun . T rt lu ri ti vn ngh nu nh cun sch c xut bn, hoc ngi ta lm phim v n th ti s dng s tin bn sch thit lp mt s ging bnh ti H Ni. Lc Texas ti ni vi mi ngi rng c th l tng ca ti nhng tng sinh ra t khi ti nhn thy nhng a tr b t chy Qung Ngi bao nhiu nm v trc. V ti c th nhn thy bc s ng tip tc s nghip y t ca mnh ngay c khi ch cht i, tip tc chm sc ng bo mnh bng chnh cu chuyn ca ch. Ti bit iu ny ging nh chuyn c tch, nhng chuyn c tch cng c th tr thnh s tht. Hai tun qua chng minh iu . Anh trai Fred

26

Gic m H Ni
TT 1.6.68

Mt bui sng nh sng nay, rng cy xanh ti sau mt trn ma ro. Khng gian trong lnh m sao lng mnh li ngp trn thng nh, nh min Bc v vn. Nh t nhng hng cy bn ng ph, nhng cy bng, cy su i gia nh. Thy Trm hng trc, th l xanh bng sau nhng cn ma v con ng nha sch s vo hai nhng bui sng. Nh mt cn phng n s nhng m m,
t tri sang. Ba m Thy Trm hng sau, th 4 v 5

bui sng rm ran ting ci ni chen ln ting pht thanh t chic radio gia nh. Nh m, nh ba, nh Phng v tt c nhng ngi thn yu ngoi y. Bao gi ting sng chin tranh chm dt ta tr v vi min Bc yu thng? Liu cn c c nhng ngy on t y khng? 4.6.68 Ma vn c ri hoi. Ma cng thm bun thm tha v ma lnh lm cho ngi ta thm kht v cng mt cnh sum hp ca gia nh. c g c cnh bay v cn nh xinh p ph L c cng ba m v cc em n mt ba cm rau mung v nm trong tm chn bng m p ng mt gic ngon lnh. m qua m thy ha bnh lp li, mnh tr v gp li mi ngi. i, gic m ha bnh c lp chy bng trong lng c 30 triu ng bo ta t lu ri. V nn ha bnh c lp y m chng ta hi sinh tt c. Bit bao ngi tnh nguyn hin dng c cuc i mnh v bn ch c lp, t do. C mnh na, mnh cng hi sinh cuc sng ring mnh v s nghip v i y. 8.10.68 Nng u thu ti vng ng trn ngp c khu rng. Nng u thu vi nhng cn gi se mi v se c lng ngi. Li nh Nh t mt ngi bn hin lnh, kn o c ngi nh nh cui ph i Cn, nh n a em tinh nghch c mi tc mm kp bng ln cao, nh mt a em trai min Nam va gi th tm bit trc lc ln ng i hc, nh mt a em thn thit c i mt long lanh di hng mi di v nh sao mt ngi thn yu vnh vin nm yn ngh trn b bin qu hng.

27

t nc i! Bao gi cho nh thng ngui bt, bao gi cho t nc thanh bnh? Mnh bit ngy thng li khng xa na nhng sao vn thy hnh phc xa vi qu. Liu c c thy ngy hnh phc y na khng? 21.2.69 c bi th ca P.H vit tng mnh t min Bc gi vo: Ni y l khong tri anh Ngy xa v c mai sau Ni p iu mi tnh nh, t chim su Con chim nh bay ri Khng l no mi tnh khng c p li vn cn mi trong anh h ngi ngh s? Vi mnh, hnh nh anh b nhng hnh nh khc che khut lu ri nhng hm nay c bi th sao mnh thy nh anh. Mt ma h khi hoa phng n trn ng ph, nng chi chang qua vm cy xanh. Mnh i hc v qua cn nh ba tng 14 ph L Trc ngc ln nhn thy anh ng i mnh, mi tc xa ph trn i mt bun. Mt chiu khi cn dng m ni ln khp bn chn tri gi bi m mt, anh vn ng i mnh u sn Hng y, mnh p xe qua ngc nhin nhn ra anh di nh n m ca thnh ph... Trong mt l th cui cng vit cho mnh, anh ni: Thi em i i, ri em s c mt ngi yu xng ng nhng anh c th ni chc chn rng khng c mt ngi no trn i ny yu em hn anh c u. Hnh nh cu ni l s thc, nhng mnh khng n hn bi v mnh khng yu anh th lm sao c c mt tnh yu p cng bng? 18.6.69 c th nh, nhng l th m mu sc ha bnh. Nhng con ng rc hoa phng v cn phng nh thm ngt hng sen. Chic t radio quen thuc gia nh. i! Cc em ca ti i, khung cnh y xa vi qu, ch Thy ca cc em ch bit c nhng dng n la rc gia tri m, ch bit c mi thuc pho hng xc vo mi, ch bit c nhng bui chia tay trong lo u cho nn cm thy bun bun khi c nhng trang th ca cc em. ny rt nhiu ngi i Bc, h ra i h hi vui ti, nhng khi n cho mnh hnh nh h khng dm biu l nim vui y. Cn mnh ci rt ti tin h ln ng nhng ri sau mt

28

mnh mnh ng lng hi lu khng bit ni g. Thy i, ng bun Thy nh, hn ngy mai khi nc nh c lp Thy cng s i v phng Bc, lc chc nim vui s vn ton. 23.11.69 Hm nay l ngy sinh ca Phng. Em i! Khng phi ch nh em v ngy sinh ca em v ngn gi lnh v ma phn t phng Bc thi v gy nn ci lnh gia ni rng ny u. Bao gi cng vy, gia hon cnh no cng vy ch cng vn gi trn trong lng nhng k nim m m ca gia nh ta. Nh sao nhng ngy ch nht, nhng ngy k nim sinh nht nh mnh ng vui b bn n chc mng v nhng ba lin hoan m m cng. Hm nay cng ngy ch nht, em ti lm g k nim ngy sinh ca chnh mnh? Chc chn rng em s nh n ch, trong nim vui em mt cht nh thng cho ngi ch ni xa. Em ti khng th no tng tng c ngy ny ch lm g. Ngy ny ? Sng ra vc ra i lm, bui tra xch thuc trong vai theo hai ch dn ng i thm bnh cho mt ng ch cn b. Trn ng i gp nhng ngi b i, ch ngp ngng ng li bn ngi bn ng hng m khng bit ni g. H ang b mng na, nc da xanh ti ni vi ch rng h b i v st rt lu ngy. Cuc khng chin v i ny vit bng xng mu v tui xun ca bao ngi, em c bit th khng em? 19.5.70 c th m m ca con i, mi dng ch, mi li ni ca m thm nng yu thng, nh nhng dng mu chy v tri tim khao kht nh thng ca con. i! C ai hiu lng con ao c c v sng gia gia nh, d ch l giy lt n mc no khng? Con vn hiu iu t lc bc chn ln chic t a con vo con ng bom n. Nhng con vn ra i v l tng. Ba nm qua, trn tng chng ng con bc, trong mun vn m thanh hn hp ca chin trng, bao gi cng c mt m thanh du dng tha thit m sao c mt m lng cao hn tt c mi n bom sm st vang ln trong lng con. l ting ni ca min Bc yu thng, ca m, ca ba, ca em, ca tt c. T hng lim xo xc trn ng i La, t ting sng sng Hng do dt v n c m thanh hn tp ca cuc sng th vn vang vng trong con khng mt pht no ngui c. 29

Bit bao ln trong gic m con tr v vi H Ni, con tr v gia vng tay m m ca ba m, trong ting ci trong tro ca cc em v trong nh sng chan ha ca H Ni. Xa nh ba nm, nm nm hay bao lu i chng na chc rng cng khng c g khc trong tnh nh thng ca con. ch cn ln sng n rn rn con vn ci, bnh tnh ra cng s. ch tp kch vo cn c, va chy ch c m phi ng rng con cng vn ci, n ci vn n ngay c khi tu r v HU-1A qung rocket xung ngay trn u mnh Vy m khi ngh n gia nh, n nhng ngi thn yu trn c hai min, lng con xao xuyn xt xa v cng c nhng lc nhng git nc mt thm mn yu thng chy trn trn i mt ca con.

30

Ngy 6-6-2005 Kim, Neil, ngi vit bc th di y, l mt nh lm phim v nhip nh vn l bn thn ca gia nh ti t lu. Anh y rt thn vi Robert v sng New Orleans. Anh y rt mun ghi li cuc hi ng ca gia nh chng ta, ti s gi cho Kim xem nhng th anh y vit... Fred Ngy 5-6-2005 Fred thn mn, Tt c nhng ngi tng c cun nht k ca bc s Trm u cm ng theo mt phng din no . Hoc v nhng cu th m ch dng t li thin nhin quanh mnh trong mn sng ca cuc chin hay v tnh thng su sc vi ngi em nui, hoc v nim tin chc chn vo cuc u tranh m v n ch hi sinh. Khng mt ai c xong m khng cm thy mt iu g. Trong nhng trang nht k ca ch cha ng bit bao cu chuyn. L mt nh lm phim, thch thc i vi ti l phi nhn din c phn ct li cm xc ca cu chuyn v lm sao k li cu chuyn vi s knh trng v chn thc nht sao cho xng ng vi cu chuyn y. V ti n H Ni nm 1994 v c bit v cun nht k hn mi nm, cng nh v mi quen bit c nhn vi cu v Rob, ti cm thy mnh tht may mn v vinh d c tham gia vo b phim t liu ny. Sau 25 nm lm vic trong t cch mt nh lm phim v mt nh nhip nh, ti s ni vi cu rng thng thng cu chuyn m ngi ta bt u s khng nht thit ng nh cu chuyn ngi ta s kt thc. Bn trng ca ca cu vi tc phm ca bc s Trm cha kt thc. Theo nhiu ngha n ch mi bt u. Cuc gp gia cu v Rob vi b Trm (m ca bc s Thy Trm - ND) cng vi cc con gi ca b l Hin v Kim s l phn rt quan trng ca cu chuyn. Qua cuc gp c th chng ta s nghe c ting ni ca bc s Trm v cu chuyn v ch y s lm tt c chng ta u hiu du cho chng ta c sng bn b no ca i dng i chng na... Neil

31

Ngy u ut...
TT 4.5.68

Mnh ct t cu chuyn bng s im lng. Trong bng ti mnh vn nhn thy s bn khon ca hai bnh nhn ang ni chuyn vi mnh. Hnh nh h thy c ci im lng nng n m nc mt y ca mnh. H thng mnh mt cch chn thnh thm thit, nhng h cng Thy Trm (ba phi) cng cc ng i ti ni mnh cng thy kh au. H hi mnh v sao khng u tranh c vin m chi b khng kt np. V sao, v sao v v sao ? Ai m tr li c h hai bn mn thng. Qu tnh ti khng th tr li c. Ci im lng nng n ca ti cng ni c vi cc bn nhiu v s b tc . No phi mnh khng thit tha, nhng cng thit tha ch cng thy kh au m thi. My hm nay rt bun, ngy ngy nhng l th, nhng li ni, nhng hnh ng t lng thng mn thit tha vn n vi mnh. Nhng chnh nhng tnh thng y li l nhng mi la chm vo mt ng ci kh t lu. Ti sao mi ngi thng mn cm phc m ng li kht khe hp hi i vi mnh? 6.5.68 Rt nhiu chuyn au u hng ngy vn xy ra quanh mnh. Th t nh rng khng th i hi u ch c ton ngi tt kia m, khng nh i phi qua dng t nhng ch c ci u trc dng t, m tht ra dng t n vi mnh vn l nhng cn dng ca ngy cui h, nh nhng m m thi. Hy vui ln i, vui ln vi nhng n ci tru mn ca nhng bnh nhn dnh cho mnh. Vui ln vi nhng tnh thng chn tht m a s cn b trong huyn, trong tnh, trong khu quen bit dnh cho mnh. Vy l c ri, Thy i, ng i hi na. ng ? Ri ng s thy. 25.5.68 Nhng ngay u ut ca tm hn. C g nng trn tri tim ta? u phi ch c mt ni bun ca vt thng r mu ca con tim u? M cn c nhng g na kia?
bnh x c Ph. Ngi con trai l Thun, nhc n rt nhiu trong nht k.

cho quyn li chnh tr, ti sao mnh rt xng ng l mt ng Thun hi sinh nm 1970

32

Nhng s thiu cng bng vn cn trong x hi, vn din ra hng ngy; vn c nhng con su, con mt ang gm dn danh d ca ng, nhng con su mt y nu khng b dit i n s c khot dn lng tin yu vi ng. Rt bun mnh cha c ng trong hng ng ca ng u tranh cho n cng. 29.5.68 Ngy tng ngy vn tri qua nng n. Cng vic bn rn lm mnh qun i nhng chuyn bc bi nhng ri n vn li m nhi vo suy ngh nh nhng cy gai nhc nhi. Ti sao vy h tt c mi ngi? Ti sao khi ta l k ng, khi ta l s ng m khng u tranh c vi mt s nh, s ngi gy kh khn tr ngi cho tp th? Nhim v ca ta l phi u tranh cho l phi. M u tranh th phi b sc lc, phi suy ngh v phi hi sinh quyn li c nhn, c khi l c cuc i mnh, cho l phi chin thng. Vy Thy i! Khi gic ng quyn li giai cp ca ng th sut i Thy s gn b vi s nghip y! Th. s au xt khi s nghip y b tn thng, Th. s sng vui khi s nghip y ln mnh C g u na h Th.? 15.6.68 Nht k i! ng trch Th. nghe nu nh Th. c ghi vo nht k nhng dng tm s nng tru au bun. Ting sng chin thng ang n gin khp chin trng Nam Bc. Thng li n gn chng ta ri... Nhng trn mnh t c Ph ny vn cn nng nhng au thng, ngy tng ngy mu vn ri, xng vn . iu ng bun nht l trong nhng hi sinh gian kh y, Th. cha thy c s cng bng, s trung thc. Cha c mt s u tranh thng c nhng ci ti tin, n hn c xy ra lm st m danh d ca hai ch ng vin v lm mn mi nim vui say cng tc ca mi ngi trong bnh x. Thy i! Th. chu thua sao, khi m anh em qun chng, ng vin, thanh nin u ng h Th. m vn khng thng c mt vi c nhn ang honh hnh trong i ng cn b ca bnh x. C ma kh c lit khng mt lc no mnh thy bi quan, mnh lun ci trong gian kh vy m by gi mnh au kh qu i. K th phi ngha khng s, m s nhng nc c ca k th cn rt li trong ng ch ca mnh. 20.8.68

33

Vit n vo ng, nim vui th t m bc dc th nhiu. Ti sao con ng i ca mt a tiu t sn bao gi cng nhiu chng gai n vy? nh rng v tnh cht giai cp, nhng mnh vn thy rt r mt iu ngoi ci l d nhin y. C mt ci g bt b, gi l bt b ca mt vi c nhn c trch nhim. Chng bit ni sao, i n l nh vy . D thnh tch anh c c gng bao nhiu cng khng bng mt anh khc thnh phn c bn ch va mi gic ng bc u. Hng hi cn sng thng ng vin mnh rng l ch hn ca mt ngi tiu t sn! Hn g? Hn kh khn, hn cc nhc h Hng? Mnh nh mt a con khng gia nh lu ngy tm v m nhng ngi m gh cn bn nng niu nhng a con ring nn th lnh nht vi a con chng. Mun ngi to nn mt ngi m hin v i l ng, nhng trong mun ngi m y c mt ngi m (v chc khng phi mt ngi u) y ht mt b m gh trong cu chuyn c tch! 27.9.68 Kt np ng. Cm gic r nt nht ca ngy hm nay l: phi phn u sng xng ng vi ci tn mt ngi cng sn. Cn nim vui, sao nh qu so vi ngha ca ngy vui. V sao vy h Thy? Phi chng nh hm no Thy ni: nh mt a con kht sa m khc mt ri, ming sa nut vo khng cn nguyn hng v thm ngon v ci th v ca n na. 15.1.70 Tr li ng Rm. Mnh tm bit ni y ngy 28-4-1969 khi m bnh x b ch tp kch vo. Hm nay tr li nhn nhng nn nh sp , ngn ngang thn cy chy lng mnh trn ngp xt thng. Ni y p bit bao nhiu k nim vui bun trong i cch mng ca mnh, ni y kt np mnh di c ng sau bao ngy phn u gian kh. Ni y rn luyn mnh t mt sinh vin mi ra trng tr thnh mt cn b lnh o c nhiu thnh tch trong cng tc.

34

Ni y ny sinh tnh ch em cao qu thit tha, mi tnh nng mnh i vng bc qua ngn vn chng gai trong cuc i. Dng sui ny mt bui tra no mnh ng ch em, gc cy ny mnh ngi cng em sau nhng ngy xa cch... Bao nhiu k nim ln lt hin ra trong c mnh. Gic cp ca mnh hai quyn nht k tip thu c trong cuc sng.
(*)

, tuy mt nhng trang s v gi ,

nhng cn mt quyn s qu hn c l b c ca mnh, n s ghi li ton b nhng iu n

35

Li k ca i t Nguyn c Thng, thuyn trng con tu khng s, Anh hng Lc lng v trang nhn dn: Ti mun ni vi cc anh v ci bnh x huyn c Ph, tnh Qung Ngi. Cc anh hiu th no l mt ci bnh x huyn trong chin tranh, min Nam hi by gi khng? Ring ti, tht ra n lc , c dp tri dt v , ti mi hiu. Th ra gia chin tranh, mt vng t qu c lit, th mt n v b i, ch lc hay a phng, thm ch c khi c du kch na, ri cc c quan ch huy, ch o... c th tm thi lnh i u , thi gian ngn hay di. Nhng mt ci bnh x huyn th khng th lnh i u c c, n gin ch v n l mt ci bnh x. N phi c mt bt c lc no, tr bm , v thng binh, v nhng ngi dn b thng, c b bnh na, bt c lc no. M c Ph lc by gi l mt trong nhng huyn c lit nht chin trng Khu 5. S on khng vn s 1 M qun nt , ri l 196 M, s d 101 M, c thi gian c bn s 25 Anh C M cng ra . Ri Rng Xanh, Bch M Nam Triu Tin, ri s 2, s 22, s 23 ngy, thy qun lc chin, qun d ngy chng thng no thiu mt y. B52 dm nt mt vng bn sn a ngang dc ch vi chc cy s... M trn ci vng t gh gm, sut hng chc nm tri vn tn ti, tr bm mt ci bnh x huyn nh nhoi, v danh, gan l, bt khut. V ngi ch huy bnh x y l mt c gi, mt c bc s tr ngi H Ni. Nm y ch cha n 30. Tn ch l Trm. Rt tic ti rt c li, ti khng hi a ch gia nh ch H Ni, ph no, s nh bao nhiu. Nghe ni ch c ngi yu vo chin trng trc my nm, ng chin trng Qung Ngi, cho nn khi tt nghip trng y ch xung phong vo Nam ngay. Khng bit v sao vo chin trng ri hai anh ch li khng khng kht vi nhau na. Ch c ni au ring y, giu kn. V ch ch huy ci bnh x y, tr bm n gan l, bn b sut my nm tri trn vng t hp b nh nt nh bm y... cho n ngy ch hi sinh...2g chiu hm y mi my anh em thy th x xc chng ti n c bnh x ca ch Trm. Ch khng ni g nhng bit chng ti l dn ng mn b mt bin ng v coi chng ti l nhng ngi anh hng.Ch bo: - Cc anh phi li y , cha c i u ht. Phi cha cho lnh cc vt thng. Ri bi dng cho li sc cn leo Trng Sn. Bnh x i, ch Trm v cc nhn vin ca ch cng i. Nhng chng ti vn c nui rt chu o.Chng ti li ch ch Trm ng mt thng ri bt lin lc, theo ng dy dc Trng Sn tr ra Bc... (C mt con ng mn trn bin ng - Nguyn Ngc)

36

Nhng trang nht k cui cng

TT 12.6.70

C ci g mong i tha thit trong lng. Mong g? Mong nhng ngi v b sung cho bnh x c th m ng nhim v nng n trong nhng ngy ti. Mong cui thng em v, mong th nhng ngi thn yu... V nim mong c ln lao nht l ha bnh, c lp mnh li ng Thy Trm (phi) cng cc sinh vin tr v sng trn trong lng m. Sao my ba ry trong tm t Ni nm 1965 mnh nng tru nh thng... m m mnh m thy min Bc... Ngy ngy mnh c ao mong i... i Th. i! ng i cn lm gian lao, Th. cn phi bc tip chng ng gian kh . Hy kin tr nhn ni hn na nghe Th.. 14.6.70 Ch nht, tri sau mt cn ma quang ng v du mt, cy l xanh rn. Trong nh l hoa trn bn va thay bui sng, nhng bng hoa mt tri xinh p ng bng xung mu g bng long trn chic radio t gia nh. Chic a ht ang quay mt bn nhc quen thuc - Dng Danube xanh... C ting ci ni bn b n chi... i, ch l gic m - mt gic m khng phi l trong gic ng! Sng nay cng l ch nht, tri cng sau mt cn ma. Khng gian m , nu khng c ting my bay th bo x nt bu tri th khng c g khc u ngoi ting sui r ro chy! Ni mnh li va qua mt trn bom - chiu hm kia hai chic Moran hai thn qun mi ri phng rocket xung... Nghe rocket n mi ngi vi lt t xung hm, nghe bom rt trn u mnh tng chng th qu i trc mt, nhng sau bn lot bom chng i, mi ngi mi ht hong nhn ra rng bom n cch mnh ch khng y 20m. C mt vng cy tr tri, nilng che trn nh rch tan nt v bay ti t tng mnh. Tng cy ct b mnh bom tin x xc. t ri y hm! May mn l khng ai b thng. Sau trn bom, mi ngi nhn nh im ny b l, vi lp tc trin khai tm im khc lm nh chuyn i. S lc lng mnh khe i ht, li nm thng binh nng c nh v bn ch em n. Chiu hm qua tri ma nh trt nc, bn mnh em nilng tri kn mt nn nh vy m nc vn
Y6 trn bi c cng vin Thng Nht, H

37

xung gin gia. Trong nh lnh lng nc, a no a ny t sng, lun tay hng ma dt v nc ra ngoi. My thng binh ngi co ro t lt tht. Nhn nhng cnh mnh ci m nc mt chc tro ra trn mi. Ting ch Lnh hi mnh: C ai bit cnh ny cho khng. Ai bit? Chc nhiu ngi bit nhng cng khng ai bit cho tng tn. V mnh, mnh cng khng bit ht cn bao nhiu cnh kh hn na trong cuc khng chin quyt lit ny. Sinh t khng th no m ghi ht, m c l cng khng nn ni ht lm g. Nhng l th mnh vit cng khng bao gi k ht vi nhng ngi thn yu v tt c ni kh mnh tri qua. K lm g cho ngi thn yu ca mnh thm lo lng. Thun em mnh tri qua bao nhiu ln ci cht k bn, bao nhiu cu chuyn au bun hn ln khun mt ca em, nhng np nhn lm em gi trc tui nhng bao gi vit th cho mnh l th cng trn ngp lo u cho mnh v nhc nh mnh cnh gic hn. Cn em vn khe thi!. Mnh hc tp em tinh thn . Hm qua trong cnh hoang tn sau trn bom, mi ngi gng gnh ra i, anh t m m nhn mnh na a na tht hi: C ai bit cnh ny khng nh? Nu ha bnh lp li t hn phi chiu c nhiu n nhng ngi qua cnh ny. Mnh cm thy au nhi trong lng, mnh lm khng phi c chiu c, nhng c ai hiu ni c ao chy bng ca mnh khng? Mnh tr li anh t: - , em th ch cn chiu c u. c mong ca em ch l ha bnh tr li em c v vi m em. C th thi! 16.6.70 Chng mnh ang sng trong nhng ngy cng thng tt bc. Bnh x b nh ph, ch tip tc uy hip d di bng loi my bay. Nghe ting my bay qun trn u mnh thy thn kinh cng thng nh mt si dy n ln ht c. Khng c cch no gii quyt khc hn l mnh vn phi li cng anh em thng binh. Bun ci thay ng ch chnh tr vin ca bnh x t chi khng dm li cng mnh trong tnh hung ny. Vy , la th vng gian nan th sc. Mnh cng nh chu ng trong hon cnh ny ch bit ni sao hn?

38

Nhng ngy ny nh min Bc tha thit, nhn tri rm mt mnh nh nhng bui chiu mnh cng cc bn ung dung trn chic xe do qua vn m cy, nhng lung hoa penses rc r nh nhng n bm u trn mt t, nhng a hng ngo ngt hng thm... Mnh nh c khm liu tng trong vn thc vt - bng hoa Phng thng hi v cm trong nh. i min Bc xa xi, bao gi ta tr li? 17.6.70 Ngy nay Moran khng qun, khng kh im lng, thnh thong tng t nhng chic HU-1A qun st trn i, chc chn l c ch quanh khu vc ny. Ch c ba ch em gi nh cng nm thng binh c nh. Nu ch sc vo y chc khng c cch no khc hn l b chy! Vy c sao? Mi ngi u xc nh l khng c cch no hn trong tnh hung nhng n no?... Nin, mt cu b thng binh, ni vi bn mnh ging rt i chn thnh: Cc ch c bnh tnh, gic n c chy i, bn em y mt mt mt cn vi chng!. Nin nm nay 19 tui, em cng tc i an ninh th trn. l mt cu b rt xinh trai, khun mt y n, sng mi cao v i mt to di hng mi rm. Nhng lc au n Nin nhn mnh vi i mt long lanh nc mt. Nin b thng trong lc i cng tc, vt thng lm chy mu th pht ng mch chng trc. Mnh mi m buc ng mch c ba bn ba th bom gii xung bnh x, Nin b cy g trong hm gy chn ng ngay ch vt m. Mi hai ngy qua mnh lo lng chn em s chy mu li, nu vy s kh bo tn ni. Hm nay s nguy him y qua ri, nhng nu ch p n... em s cht Nin? Lng mnh au nh dao ct, khng bit ni th no v lm cch no bo v nhng ngi thng binh bn mnh tn tnh phc v vi bao nhiu gian kh trong bao nhiu ngy qua. 18.6.70 Chiu xung, nh nng m tt sau dy ni xa. Nhng chic phn lc, Moran thi go r. Rng chiu im lng mt cch d s. Khng mt ting chim ku, khng mt ting ngi ni, ch c ting sui rc rch chy v chic transistor ang pht mt bn nhc. Mnh khng nghe nhan nhng ch bit khc nhc m du, mt m nh cnh ng la xanh m trong sng chiu. Bt gic mnh qun i tt c, qun ci khng kh nng n ang nng trn mnh sut my ngy nay. T sng n gi ngoi lc n cm, ba ch em mi a ngi mt gc, mt m m theo di pht hin ch. Mnh khng ri v tr quan st mt pht no nhng u c mnh li l nhng cnh ca 39

ngy on t sum hp. Mnh s tr v cht chiu vun xi cho t m gia nh, mnh s bit qu tng pht, tng giy ha bnh y bi v c sng y mi hiu ht gi tr ca cuc sng. i! Cuc sng i bng mu xng, tui tr ca bao nhiu ngi. Bit bao nhiu cuc i chm dt cho cuc i khc c ti xanh. Min Bc i c thu ht lng min Nam khng nh? 20.6.70 n hm nay vn khng thy ai qua. gn mi ngy k t hm b bom ln th hai. Mi ngi ra i hn s tr v gp n bn mnh ra khi khu vc nguy him m mi ngi nghi l gin ip ch im ny. T lc y, nhng ngi li m tng giy, tng pht. Su gi sng mong cho n tra, tra mong n chiu... Mt ngy, hai ngy... ri chn ngy tri i mi ngi vn khng tr li! Nhng cu hi c xoy trong u c mnh v nhng ngi li. V sao? L do v sao m khng ai tr li? C kh khn g? Khng l no mi ngi li nh on b bn mnh trong cnh ny sao? Khng ai tr li bn mnh c, my ch em hi nhau, bc bi, gin hn ri li bt ci, n ci qua hai hng nc mt long lanh, chc trn ra trn mi mt. Hm nay go ch cn n mt ba chiu na l ht. Khng th ngi nhn thng binh i c. M nu i, mt ngi i th khng m bo. ng i trm nghn nguy him. Cn nu i hai ngi th b li mt ngi, nu c tnh hung g xy ra th sao? V khng ni g xa xi, trc mt tri s p nc xung, mt mnh loay hoay lm sao cho kp. Chng nilng trc th s my bay? Cui cng cng phi hai ngi i. Ch Lnh v Xng ra i, mnh ng nhn hai ch qun xn trn trn v, ln li qua dng sui nc chy rn rn, t nhin nc mt mnh rng rng... Bt gic mnh c kh cu th: By gi tri bin mnh mng Bc i c thu tm lng tr th... Khng, mnh khng cn th di na, mnh ln, dy dn trong gian kh nhng lc ny y sao mnh cm thy thm kht n v cng bn tay chm sc ca mt ngi m m tht ra l mt bn tay ca mt ngi thn hay t hn ch l mt ngi quen cng c. Hy n vi mnh, nm cht bn tay mnh trong lc c n, truyn cho mnh tnh thng, sc mnh vt qua nhng chng ng gian kh trc mt. l nhng dng ch cui cng ca ch Thy Trm. Hai ngy sau, ngy 22-6-1970 ch hi sinh... 40

Ch cht nh ch sng
TT - Nht k chm dt ngy 20-6-1970. Hai ngy sau, ngy 22-6-1970, ch ti hi sinh. Mi my thng sau gia nh ti mi bit tin d. Hm l mt ngy u ng, c my ngi khch n gp gia nh. Ni au ngi m
ng Thy Trm (tri) cng bn gi trong

M ti ng vt xung ging, lng i khng ni c cu no. Hi din sinh vin Trng i hc Y khoa Nhng m ti khng khc. M ti l mt ngi ph n t ni, ti cng t ni v hu nh ti khng thy m ti ci. Giy bo t khng ni r hon cnh ch ti hi sinh. ng i cng mi ngi ni mt khc. Ngi th k trn ng v ng bng xin tip t cho bnh x, ch ti gp phc kch ca M, ch bo ng cho ng i chy thot v li ym tr ri hi sinh. Ngi khc k bnh x b ch tp kch, ch hi sinh bo v thng binh. C ngi li k ton cng tc ca ch c bn ngi, hi sinh ba, ch cn mt ngi thot, l ch y t Nguyn Th R. Cuc chin tranh qu khc lit, s hi sinh din ra tng ngy, tng gi, ch ti ha ln trong mun ngn ngi lng l hi sinh v T quc, ngi ta c th ln ln trng hp ny vi trng hp khc. C mt iu chc chn l ch ti hi sinh trong t th ng u vi gic. Mt vt n su hom, ghim ngay gia trn ch - iu ny khi m v ti ln vng ni Ba T a ch v, ti nhn thy. Anh Tm, b th Huyn y c Ph hin nay, cho bit anh c nghe k li trc khi hi sinh ch cn h vang: H Ch Minh mun nm. o quc M. Ti cng khng r c phi l s tht, hay ch l mt huyn thoi m ngi dn c Ph yu thng ch k li cho th h sau nghe v mt n bc s ngi H Ni tr trung, xinh p chin u v nm li trn qu hng h - trn mnh t c Ph m ch coi l qu hng th hai ca mnh. Cu chuyn ca ngi cu chin binh M Sau bao m Fred thc cng Nguyn Trung Hiu c cun nht k th nht, cun nht k cng ngi vit nn n tr thnh iu b mt ring ca hai ngi lnh. Thng mi nm y, 41
nm 1963

y ngh lc v y l tr. C l ni au kt li trong tim thnh mt khi rn chc, k t m

Fred li c c mt thng tin v tc gi cun nht k. Mt m, trong khi ch trn nh m mn, Fred ngi cnh mt ngi lnh M (*). Hai ngi k li cho nhau nghe nhng trn nh m h tri qua. Ngi lnh n k cho Fred nghe mt trn nh l lng m anh ta tham d. l mt trn nh khng cn sc gia 120 lnh M vi mt ngi ph n. Anh ta t li ngi con gi nh nhn vi chic ti vi bt trn ngi, trong ng vi quyn s nh c v nhng s vt thng v phc iu tr. Fred sng s hiu rng anh ang c nghe k v nhng giy pht cui cng ca tc gi cun nht k m nh anh my thng nay, liu c phi l s tht? Sut bao nhiu nm Fred bn khon vi ngh y. Sau khi lin lc c vi gia nh ti, Fred vit cho m ti bc th sau: 20g27, ch nht 1-5-2005 Tha b Trm. Ti mong rng th ny s khng em n cho b ni bun m ch l nim t ho ca mt ngi m sinh ra mt ngi con gi rt c bit. Ti cn phi ni li vi b iu m bao nm qua ti vn tin: l trng hp hi sinh ca con gi b. Ti ang ngi ch mt trn nh cng mt n v lnh M. Ngi bn cnh ti l mt ngi lnh v chng ti ni vi nhau v nhng trn nh tng tham d. Ngi lnh k cho ti nghe v mt trn chin u l lng gia n v ca anh ta gm 120 ngi n ng vi mt ngi ph n. n v ca anh ta gp nhiu lu tri trong rng su trn vng ni pha ty huyn c Ph. Ngay lp tc c mt ngi n sng vo h. Ngi lnh thy r nhiu ngi ang chy trong rng trn thot v mun bt h, v th h ku gi ngi ang bn hy u hng, nhng p li li ku gi u hng l thm rt nhiu vin n bn vo h. y l mt ngi rt anh hng bi v lnh M c trang b rt nhiu v kh vy m phi kh lu mi c th chn li mt tay sng duy nht. Khi thy b bn tip, lnh M bn bn tr v tay sng kia trng n. Nhng ton lnh M khng bt c ai khc na. Khi n c ni ngi kia nm ton lnh M nhn thy ngi ang bo v cc bnh nhn trong mt bnh vin. Trn xc ngi ph n c mt khu CKC v mt ci ti vi bt ng vi cun s v sch v. Trong chin tranh nhim v ca ti l kim tra tt c cc giy t, ti liu bt c ca i phng. Nhng iu ngi lnh k cho ti nghe chc chn l ci cht ca ngi ph n c cun nht k ti nhn c t lu sau khi ch hi sinh. Trong thi gian khng c mt ti liu 42

no khc ging nh ngi lnh m t, v th ti tin chc mnh c nghe ngi lnh n k v ci cht ca tc gi cun nht k. l cun nht k th hai ca bc s ng Thy Trm. Cc con gi b k rng mt thng (**) sau ngy cui cng ghi trong cun nht k th hai th Thy Trm hi sinh trong mt trn nh. V nh mt ngi bn dn ng ch ni chn ct gia nh mang hi ct ch t Qung Ngi v vo nm 1979. C ng ch nm trn mt dy ni cao min ty c Ph? V cc bn ca ch c k li ch hi sinh ra sao khng? Sut 35 nm nay ti vn ngh rng chc chn bc s ng cht ng nh ch sng, hon ton khng v k, hon ton dng hin. Nu ti c xm phm vo ring t ca b th cho php ti xin li v mong khng c iu g xu c. Ti mang iu ny trong lng qu lu v ti vn ang i tm cu tr li. Nhn c th ca Fred, m ti vi gi in hi li anh L Vn Khng - ngi cng cng tc trong bnh x c Ph v a im ch ti hi sinh. Anh cho bit ni ch ti ng xung ch cch bnh x c 50m. Hm anh cng i cng tc, mi hn mt thng sau mi v v ch c nghe k li rng ch ti va ra khi bnh x i cng tc xung ng bng th pht hin c ch, ch n sng ngay bo hiu cho cc bn v chin u gi chn chng. Mi ngi thot c ht, ton lnh M kia vn nm li phc thm ba ngy na mi rt lui. Ch ti c ng bo dn tc a phng v ng i chn ct ngay ti ni ch ng xung, trn mt nh dc ca sn ni Ba T. Nghe ti k li nhng chi tit y, Fred vit cho m ti: 9g44, th hai, 2-5-2005. Tha b Trm. V gi y thc mc ca ti c gii p. Trn nh m ngi lnh n t li cho ti ng l iu xy ra. Con gi b mt mnh chin u vi 120 lnh M bo v cc bn mnh. bt c t nc no trn th gii iu u c gi l ANH HNG v nhng ngi anh hng u c tt c mi ngi tn knh, d ngi l n ng hay n b. Th gii phi c bit v s dng cm ca con gi b v mi mi hc hi c iu g t tnh yu v nhng suy ngh ca ch. Hm qua ti cng m, v v con gi i n tim. Em trai ti v v n cng i cng. Em trai ti l Michael, thi gian chin tranh n rt nng lng mun c sang VN tham chin. Nhng cha ti, 43

mt s quan hi qun cao cp, li khng mun a c ba con trai sang VN. Lc anh trai ti v ti VN ri. V th ng dng cc th lc chnh tr ca mnh Michael khng tham gia cuc chin. Michael rt tc gin v chuyn y. N vn tip tc tr thnh mt s quan qun i v mi v hu nm ngoi vi hm i t sau 34 nm phc v trong khng lc. Hm qua lc tim n n xng ging ni vi ti rng thot tin n rt phn i nhng vic m Robert v ti lm i vi hai cun nht k ca con gi b. N tc gin trc hnh ng ca chng ti. Ti hiu. Du sao n cng cha tng phi nm v mn ca chin tranh. N cha tng bit n cm gic nt tim khi nhn thy nhng ngi lnh ng xung trn trn a. V th n mi tc gin. Nhng trong ba n vi m ti n hiu ra hnh ng ca chng ti. Mt ngi m nht thit phi c bit v cuc i v nhng suy ngh ca con gi mnh. Vy l n chp nhn. Ti ngh tht bun bit bao v n khng bit c Thy Trm dy chng ta nhng g. N khng nhn thy nhng g ti nhn thy. N v bit bao nhiu ngi khc ch nhn thy vng ho quang ca chin tranh m khng cm thy sai tri n th no khi mt dn tc ny i xm lc mt t nc khc. Bit bao cuc i b hy hoi. Nhng n l mt ngi lnh. Nhng lc khng hnh ngh lut s hay khoa hc, ti tr thnh mt ngi lm vn. Nhng lc lm vic trong vn chm sc nhng bng hoa, ti c th ngh trin min hng gi v nhng chuyn nh th. Hm qua nhng ngh ca ti trn y v Thy Trm. Ti vn thc mc. V hm nay, mt bng hoa p t H Ni tr li bao cu hi ngy hm qua ca ti. Thy Trm ng l ngi nh ti ngh. Ch cht ng nh ti hnh dung qua cu chuyn ca ti vi ngi lnh n bao nhiu nm v trc. V gi y ti bit. V bt khc bit. Ngi ph n - tay sng duy nht chin u vi 120 lnh M y l ai? L chnh ch Thy Trm hay l mt ngi con gi no khc th cuc chin bi trng y vn lm xc ng ngi c hm nay. V d l ai th nim tin ca ngi cu chin binh M vn nguyn vn th - ch Thy Trm cht ng nh ch sng, hon ton dng hin... Dng hin ngay c khi ch mt 35 nm... NG KIM TRM

44

Mt cy cu bc qua dng sng cay ng

TT - y l bc th Robert Whitehurst (anh trai ca Fred) gi cho b Don Ngc Trm (m ca ch Thy Trm). Th vit ngy 28-5-2005, lc 23g47, c m u bng mt dng ch Gi ngi m tuyt vi. Tui Tr xin c trch ng... Gi ngi m tuyt vi,
Robert Whitehurst (th nht, bn phi) v Frederic Whitehurst (ng gia, hng sau) cun nht k

Sau bc th rt di gi i khng nhn c hi m, ti c ngh - ngi lnh M gn gi c l mnh lm b bc mnh, th nhng hm nay b gi cho
sut hn 30 nm qua

ti mt bc th v trao cho ti mt nhim v nng n - lm mt ngi sng sut. Ti khng dm chc mnh c phi l ngi sng sut hay khng nhng ti s c ht sc thnh tht nht. Ti gi in cho m ti, c cho m ti nghe bc th ca b v dng nh c hai m con ti u ha chung nc mt vi b, cm nhn c v mn cht ca ni bun - ni bun ging nhau mi con ngi. Ti xin m ti cho mt li khuyn v sau y ti xin chuyn ti b nhng suy ngh ca m ti v cng l ca ti. Ti ngh khng ai c th xc phm n Thy, v khng ai tng hiu Thy nh b hiu. B l m ca Thy v cho Thy s sng cng nh cho Thy nhng gic m. Mi ngi - nhng ai c c nht k ca Thy - s khng bao gi ly i ca b c iu . Khng ai c th tc ot ca b nhng nm thng vt v nhng tuyt vi nui dy Thy t th u cho n lc trng thnh - khng g c th lm thay i iu . Nhng ring t ca b - trong c Thy - khng bao gi c th mt i. B nui dy nn mt ngi con gi chn thnh v tt p... v b cng rt may mn khi Thy cn c ba ngi em gi khc, tt c u rt yu thng b. Fred v ti sng vi cun nht k ca Thy lu hn thi gian Thy c sng, vy m chng ti vn khng c trong cng th nh sng ca gia nh b. B cn phi bit rng y nhiu ngi c c cun nht k, khng phi chng ti mun lm n ni ting m ch mun gn gi khng cho n b mai mt. Trong lch s c bao iu tuyt vi c vit ra, c ca ngi, c xy nn v ri sau mt i... v chin tranh, v thi gian, v nhng s v tnh. S v tnh i vi nhng iu Thy cng hin cho cuc i - khng phi ch cho chng ti hay cho gia nh b... Fred s rng s phn cun nht k ca Thy cng s nh vy. 45

Khi ri H Ni dn thn vo nhng trn chin c lit min Nam, Thy cha bit chin tranh l th no. Hn ba nm c Ph, nhng iu Thy vit ra thay i v ch trng thnh. Ch hc c nhng bi hc cng c thm lng quyt tm m gia nh nui dy nn cho ch. Ch hc c nhng iu m tt c chng ta u cn phi hc. Chng ti, nhng k sng bn ngoi vng nh sng gia nh y, s khng bao gi tc ot i c nhng li ch thng vit gi n b, n gia nh. Nhng tt c chng ti u cn hc nhng bi hc kia - nhng bi hc v danh d, nhng bi hc v tinh thn trch nhim v chm sc ngi khc, bi hc v tn ty vi s nghip v nhng bi hc m chnh ch l mt tm gng v tnh yu kin nh, v ci p v lng nhn i. Ti bit Thy khng nh vit cho c th gii rng ln ny c, nhng c l chnh v th m nhng nim tin su thm trong ch c ni ra rt t nhin, v ti thy ch c dng cm theo ui nim tin y trong trn th thch cui cng. C Fred v ti u rt sung sng v b cn sng vi gia nh c nhn nhng li con gi b gi li, nhng c hai chng ti u ngh rng gi nh cch no ch cn sng cho n ngy gii phng th chng ti s thy hnh phc hn nhiu. Cho n lc ny ti l ngi c i c li cun nht k nhiu hn ai ht. Trc y ti vit v by gi ti xin nhc li rng ti khng h c thy iu g c th khin Thy hoc b thy kh x. Nhng li ch gii by v tnh yu cng nh li gi tha thit hng ti gia nh s khin b xc ng hn c, nhng bt c ai c c nhng li u cm thy xc ng... Ti gp Steve Maxner Texas v t n gi thng trao i vi anh ta. c th b ti nhn thy c s khc bit v vn ha v nhng g b thy c v hunh hoang th vi chng ti ch l mt cch anh ta mun by t rng mnh nhn trch nhim ny mt cch nghim tc th no. Tt c nhng k hoch, nhng li ha v vic bo qun bn ny l rt cn thit v chng ti, nhng ngi ln ln t nc ny, mun c nghe thy. Ti ngh rng ri b s quyt nh cng tc vi anh ta v dn dn anh ta s tr nn d chu hn i vi b... Ti tin chc anh ta s p li s du hin ca b, v ti tin rng nu nh i vi b mi vic din ra qu nhanh th b cn phi lm anh ta im tnh li. Ngi M chng ti l th y, b cn phi tha th cho chng ti. B cha gp Fred, khi no gp Fred b s bt u bit rng chng ti thc hin vic ny nh th no. Nhng i lc nhp sng qu nhanh khin chng ti b qua khng nhn thy tnh yu ca mt ngi m. B cn nhc nh chng ti. Chng ti mun bit v sao Thy c th kin nh

46

n th, v sao ch li c th tr thnh dng cm n th, bao nhiu nm ri chng ti cha c hi b nhng cu hi y. l nhng bi hc cho tt c chng ti. C phi Thy hc c nhng iu t gia nh khng? Hay ch hc c mt s iu t cc bn cng lp, t thy gio, hay t x hi? C phi mc d rt bn rn hc trng y ch y cn hc c chnh tr, v c tht ch y tt nghip v chnh tr cng nh tt nghip y khoa? Ch y ly u ra kh nng cm th v ci p? Tr li chng ti nhng cu hi khng h tc ot i tnh m ca b, nhng c th chng s lm cho nhng li ch vit tr nn su sc hn. Ti mun hi b tt c nhng cu v nu nh cu hi c v qu ngo mn th xin b hy nhc nh ti v buc ti phi kin nhn hn. Gi y m ti ni rng v chng ti m b b cun nht k ca Thy lm cm ng. B c chng ln u cch y gn 30 nm v trong sut my chc nm nay b cng tham gia vo cu chuyn ca Fred v ti v cun nht k. M ti i ti ni vi b rng i vi m ti cng nh i vi rt nhiu bn b ca m ti - nhng ngi tng c c vi phn ca cun nht k , nhng li Thy vit l mt cy cu, mt con ng bc qua dng sng cht cha nhng v tnh, nhng cay ng, nhng lng tin lm lc chia ct hai t nc chng ta qu lu. Cc bn ca m ti nhn ra rng b cng khng khc h nhiu, v h cng s v cng t ho nu c c mt ngi con gi nh con gi b. M ti ni rng cy cu quan trng chnh v iu . Cy cu cng c ngha l m Trm i, b cn phi suy ngh tht nhiu v vic xut bn cun nht k. M ti bo ti ni vi b rng cun nht k ca Thy l mt phng thuc cha lnh ni au v s chia ct, v vic xut bn cun nht k cng l mt cch ni tip s nghip ca cuc i Thy... s nghip lm du nhng vt thng v au n. Ti ngh mnh ng vi kin ca m ti, v ti hi vng b cng s nhn thy iu . M ti gi n b lng thng mn, mt ngi m ca mt gia nh thng yu nhau. Ti s k cho b nghe chuyn c ti xa kia l mt nng dn v l mt gio s trong ci th trn nh b. Khi cuc ni chin nc chng ti vo nhng nm 1860 sp n ra th c rt ng h Abraham Lincoln v c cng khng s dng cc n l da en trong nng trang. C ha rng nu chin tranh n ra th c s ri khi min nam. Nhng ri trn a tin n qu nhanh v hu ht chn ngi con trai ca c u ln lt ra trn chin u bo v min nam.

47

Bn trong s chn ngi con ca c ng xung, v theo nh nhng cu chuyn ti c nghe k li th trc lc nhn c tin bo t tng ngi c u bit trc ri. Chin tranh cha kt thc c t kt liu i mnh trong ni tuyt vng v mt bn ngi con cho mt mc ch m c khng ng h. Ti rt mun mnh c th c c nhng g c vit ra, bit c nhng suy ngh cng nh bit c nim tin ca c. l mt s mt mt. Gi y, vo nhng nm ny Thy vn cn sng trong tim m, sau ny s l trong tim cc chu trai, chu gi, ri n cht trai, cht gi, mt ngy no ch s tr thnh mt b t c i vi v s th h, nhiu ngi trong s con chu c th s khng phi ngi VN. M Trm , tt c chng ta cn c bit nhng li ch vit. Ging nh ch vit trong bi th ngy 7-1-1970 tnh thng chp cnh di cho ta... c g ti c ngi cnh b, v khc, v ni v tt c nhng iu ny. B s nhn Fred v ti, bit c nt mt chng ti khi ni n nhng chuyn ny. Ti nh thng tm ny s cng Fred sang H Ni v c l lc b s c th nh gi c Rob c sng sut hay khng, hay ch l mt k lm li. Ti knh trng ni e s ca b v nhn thy nhng nm thng ng ng b m p tnh yu i vi Thy. Ti mong b s cho php chng ti c hiu v c knh trng ch, v khi tri tim b s c bnh yn. Ngi cu chin binh M t ra rt nhiu cu hi xung quanh cuc i mt ngi con gi VN - ngi con gi bn kia chin tuyn nhng hn 30 nm nay chng cn xa l trong chnh gia nh ng. iu g lm nn sc mnh ni c gi du dng a cm y? cng l cu hi m nh vn Nguyn Ngc i tm cu tr li. V ng c mt xut... ROBERT WHITEHURST

48

Ngn la Thy Trm

TT - c nhng ngu nhin may mn hi t li, c c ngy hm nay, khi hai cun s tay ca c bc s trong rng su n, nh trong mt truyn thn thoi p , mt truyn c tch kh tin, li tr v c vi gia nh c, vi m c nm nay trn 80, vi cc em gi c, bn b c v vi tt c chng ta, nhng ngi, ti dm ni th ny m khng s sai u, nhng ngi may mn c sng cng thi vi c, l ng bo, ng i ca c. Mt b mt k l ca cuc chin tranh c nhiu ngu nhin may mn n mt lc no hi t li, ng vy, nhng khi ni hi t th tt phi c mt lc trung tm, v lc trung tm xung lng cho nhng nhn t phn tn n th, khng ch trong khng gian - hn na vng tri t, trong thi gian - gn na th k. V ng s hn na, phn tn gia hai trn tuyn tng i ch sinh t theo tt c cc ngha ca t sinh t... bng quy qun li, thnh mt chm tinh t, v chm tinh t y, khim nhng thi, nh c gi y sut i sng rt khim nhng, li c sc soi sng, ti khng s ni ngoa u, tm nhn loi. (Anne Frank v cun nht k ni ting ca c khng phi l c tm nhn loi sao?). Xung lc trung tm , nh by gi chng ta bit, c tn l Thy Trm, hay nh nhng ngi thn thng gi, ngn gn, n gin, m tht m thm: Thy. Chnh v vy m ta bng mun bit, mun tm hiu v c gi y, thi ca c, x hi v dn tc ca c trong thi y to nn c, v c v th h c - bi v mt ngi bn ca ti, mt ngi bn gi rt thn ca ti, cng lp tui vi Thy Trm, mi hm qua y khi cun sch ca Thy Trm va ra mt ni vi ti: Tht ra cng chng c g gh gm lm u. Ngay nh em y, trong hon cnh chc chn em cng s sng ng nh vy, hnh ng ng nh vy. c c mt thi. Anh thng s qun i Si Gn Nguyn Trung Hiu ni n la trong cun s nh ngi lnh M cm trn tay ngy y. Ngi m M ca Fred cng ni n la. La no vy? Ti khng ngh nhiu n la ca ch chin u v ca lng cm th nhiu khi sc si m Thy Trm 49 Thy Trm chp cng cc bn lp 10C Trng Chu Vn An, H Ni

V ti tin ch. Vng, Thy Trm l mt c nhn v mt th h, mt th h m t nc chng ta

th hin trong nhng trang vit ca mnh, nht l khi ch tn mt chng kin nhng hi sinh au n ca ng i, ng bo. Mt ngn la nh vy c th khin anh Hiu ngy y phi suy ngh, nhng c l n cha lm anh rung ng v cm phc. Ti tin rng chnh sc sng trn tr ca c gi tr H Ni ngay gia chin tranh, mt cuc chin tn khc v cng, nhiu khi bi thm v cng, v y hn th, vy m sc sng y bt chp tt c vn ti ri, lm sng bng nhng trang vit ca c, mi khin ngi thanh nin min Nam chc chn l c hc v rt c vn ha y xc ng n c th by t lng knh trng, mt lng knh trng cng phi l dng cm lm i vi mt k th. Thy Trm tot ln mt sc mnh rt ln, nhng ti c bit mun ni n iu ny: sc mnh y s d c c, v c c n mc su sc v khi cn th quyt lit n vy, chnh l v c l mt c gi... rt mm yu, rt a su a cm, mt c gi qu tiu t sn nh nhiu ln c t trch mnh. C mt bin chng rt l v rt k diu y: mt ngi n anh hng hu nh m khuya no cng ngi bun mt mnh v... khc. Trong nht k ca Thy Trm, hu nh khng c trang no ch khng vit v ni bun. Rt k l: nim lc quan chin u v nim tin vng vng kin nh vo chin thng trn y trong cun nht k ca Thy Trm li tot ln t chnh nhng dng thm m s a cm a su . Thy Trm cho chng ta bit c mt b mt to ln v k l ca cuc chin tranh va qua: trong cuc chin tranh v cng d di , chng ta thng chnh l v chng ta, cng nh ch, l nhng con ngi rt a cm. Nhng con ngi rt ngi... Nhng gc p tuyt vi v li cnh bo... Hi chin tranh ti khng c trc tip gp Thy Trm ln no. Ti c phn cng chuyn trch mt chin trng khc: Qung , cn ch th li Qung Ngi. Nhng ti c nhiu ln c nghe ni n ch. Ti bit ch l ngi H Ni v vo chin trng c phn cng v ph trch bnh x huyn c Ph, tnh Qung Ngi. Ti vn thm cm phc c bit nhng bc s ph trch bnh x huyn trong chin tranh, v ti tng bit tt c kh khn ht sc c bit m mt bnh x huyn phi gnh chu. c lit n my n cng phi ng, bm cht thi, tuyt i khng c di trnh i u ht, n gin v n l mt bnh x, n phi , cht sng cng phi bm cht m bt c lc no cng sn sng cu cha thng binh, bnh binh, c ng bo b thng, b bnh. V ngi ph trch mt bnh x nh vy tng ngy phi gii quyt khng bit bao nhiu cng vic, u l nhng vic sng cn: cu cha thng bnh binh, chng cn, chng bom n cho thng binh v cho chnh 50

nhn vin ca mnh, lo i lnh v i tm, i mua cho thuc men, lo chy cho lng thc nui thng bnh binh v t nui sng mnh, t l ngi hi sinh trong khi lm cng vic tip t lng thc thng ln hn c ngi hi sinh trong chin u bo v bnh x, lo di chuyn bnh x mi khi c du hiu khng an ton, c khi mt thng my ln di, mi ln di li phi lm nh, lm phng m, o hm cho thng binh, mt loi hm c bit c th a c c cng thng xung, c khi c hm b mt phng tnh hung cui cng... Tt c, tt c nhng cng vic nng n v phc tp y xung ht trn i vai mt c gi mi hm qua cn l mt c tiu th H Ni nh nhn. Ngy y, ti bit c Ph, mt trong nhng huyn c lit nht ca chin trng Khu 5, c mt c bc s nh vy, v cha tng gp m vn thm nui mt lng knh trng su xa. Ti cn bit Thy Trm v mt iu khc na: ti bit ch yu tha thit mt ngi con trai by gi cng ang chin u chin trng Qung Ngi, v ch i vo chin trng cng c phn v mong c tha thit gp li anh y, c cnh nhau chin u trn cng mt trn tuyn. Anh y cng l bn ti, v ti cng phi ni r iu ny: anh y l mt cn b qun s c ti v ht sc dng cm. Khng hiu v sao m ri tnh yu gia h li c trc tr. Trong sut nhng trang nht k ca mnh, mi tnh tan v y khin c bc s anh hng ca chng ta rt au n. C dn vt, c gin di, v ri c vn yu thng, tha thit nh nhung v yu thng, khi th c bo phai nht ri, qun pht i cho ri, khi th c li bo vn nng nn qu khng sao dt b hn i c... Rt m thm, rt yu mm, c gi y cng rt mnh m trong ng x, trong cng tc, trc mu la v c trong tnh yu. C yu nh la chy. C khng bao gi chu chp nhn mt tnh yu va phi, chng mc. Hai ngi u l nhng ngi anh hng, hai ngi u l nhng con ngi tt tuyt vi, nhng cuc i l vy , khng phi c c hai ngi tht tt th nht nh s c mt tnh yu hnh phc... Ti ngh cun nht k nh ca Thy Trm c l cn qu v cn c sc hp dn ln i vi chng ta kha cnh na: n rt i, n ni v tt c vi mt s chn tht n tht lng, v nhng au kh khng u ca mt ngi con gi rt anh hng m cng rt i bnh thng, rt con ngi, mt con ngi c i hi rt cao v o c, v tnh yu, rt i nhn hu, rt rng lng, m cng y t i, rt d b tn thng. Rt c th chnh iu ny khin nhng con ngi tn bn kia tri t, mt ngi m M cha tng t chn n VN, thm ch c th cha tng trc tip gp mt mt ngi Vit, sng st: h sng st v ci cht ngi qu ngi mt n Vit cng!

51

Con ngi ca chng ta ngy y, nhng ngi con trai con gi ca chng ta ngy y, l nh vy y. Ngn la chin tranh va thiu t qu hng ta, va chiu rng nhng gc p su kn v phong ph n khng ng n tng trong con ngi chng ta. Nhng gc p tuyt vi, m rt c th trong chen chc ngy nay, ta cho b vi lp mt ri. Cun nht k nh nhoi ca mt c gi nh nhoi ny cn ni, cn nhc chng ta hm nay mt iu nghim khc y na. Thm ch, chng no , mt li cnh bo. Mt con ng mang tn Thy Trm Mt trong nhng c im khin ta c th nhn ra mt ngi tr thc theo ngha ng nht, p nht ca khi nim ny, l con ngi y va sng va lun bit t quan st mnh, quan st s sng, cch sng ca mnh, lun t thm nh mnh, lun t t ra cho mnh nhng cu hi v t cch sng ca chnh mnh. Sng mt cch ht sc c thc, mt cch tht s t gic. Thy Trm l mt con ngi nh vy. Min Bc ngy y o to ra c cho dn tc mt th h tr thc nh vy y. V gi h cho min Nam ang chin u. Thy Trm xng ng tiu biu cho mt th h tr thc rt p, tht s tr thc m min Bc cng hin cho cuc chin u ca dn tc. Ring ti, ti c mt ao c, cng c th l mt ngh: ti sao thnh ph H Ni ca chng ta, thnh ph sinh ra c mt ngi n anh hng tiu biu cho mt th h anh hng mt thi khng th qun, n mt lc no li khng th c mt con ng mang ci tn m thm ca ngi con gi y: Thy Trm. H Ni s p thm ln nhiu lm, ti tin vy, khi c mt con ng mang tn ngi n anh hng y ca t nc v cng l ca ring mnh. Mt H Ni tht s c vn ha v tht s vn minh. Nht k ng Thy Trm ch l mt phn ca cuc i ch si ng v chan cha yu thng. Nhng cn nhiu iu ch cha ni ht, c bit l nhng thng ngy ch va t chn vo Qung Ngi ma kh 1967. PV Tui Tr ang c mt vng t y, tr li c Ph gp li nhng ng i, ng ch, ng bo ca mt thi ch Thy Trm sng. NGUYN NGC

52

iu cha ghi trong nht k

TT - V Qung Ngi, chng ti tm n nhng vng t mang tn Qui Thin, Nga Mn, Bn Thch, Xun Thnh, Ph Hip, Ph Cng... Ngy u trn t c Ph l nhng thn, nhng x ca huyn c Ph, nhng ni m bc s ng Thy Trm sng, chin u, cho v nhn, ca thi chin tranh gi nc. Chng ti cng gp c nhiu ngi trong s nhng ngi m trong nht k ch nhc i nhc li nhiu ln vi nhng li yu thng, qu trng. l nhng con ngi cng ch nm hm, np bi, cng ch i n, i bom, ng ngay ln ranh cht v sng, cng ch s chia mt ming n, mt mnh vi, mt ni bun, mt nim vui... c li nht k ca ch: nht k c bt u t ngy 8-4-1968, nh vy l trn di mt nm sau ngy ch t chn n t c Ph. Ngy u tin ch n, anh Nguyn Thanh Tm - hin l ph b th Huyn y c Ph, hi y l y s, cn b phong tro ca trm x huyn c Ph vn cn nh. Nh m - anh khng nh - ma kh nm 1967, ti c anh t ph trch trm x phn cng vo trm tip nhn Ni Ln, Ph Phong n ch.... Khng ch nh a danh, thi im m anh cn nh c hnh nh, li ni ca ch trong ln gp g u tin y: Ni thit, hi c lit qu, thy ch ti m lo. Lo l trng ch mnh khnh qu, trng tro nh cc bt th kia liu c chu ni chin trng ny khng.... Thong chc sau pht gp nhau, ch em thn gn, anh hi: S khng ch?. Ch ni: Khng. Cc anh ch bm tr c, ti bm tr c. Cc anh ch chin u, ti chin u.... Nghe ch ni cng ci th nhng trong lng anh vn khng tin, vn c lo. Nhng ni lo chng bao lu tan bin ngay v tc khc thay vo l s knh n ht mc. iu ny khng ch din ra ring trong lng anh m dng nh vi tt c anh ch em trong trm x... T Ni Ln anh a ch vo o i, Ph Cng v trm x. Trm x by gi c b danh l Bc Mi, nm ni Cy Mui, huyn Ba T, gip ranh vi Bnh nh.
Nhng a tr c Ph - nh do Frederic Whitehurst cung cp

dy v hc c nhng bi hc hay nht, p nht, lng mn nht v s sng, ci cht, tnh yu

53

Khi n o i th nghe ting pho, ting bom m, my bay qun ln, nh n inh i pha ni Cy Mui, anh Tm nhn nh: Chng nh trm x ri. Ch hi: Thng binh c nhiu khng?. Trn 100 ngi. Hnh nh nghe n con s y ch m ra bn chn: Th l khng n ri. Phi v bnh x nhanh thi.... Ngi con gi ca H Ni va vt Trng Sn vo Nam, n trm x l nhp vo, ha vo nh mi ngi, mt th nc mt m a, tay th nhanh nhu ht bng b ngi ny li khing b ngi kia, ng xung th ng dy... Khi tnh hnh n nh, nhiu ngi mi nh ra c mt c bc s ngi H Ni mi v, tm xem mt, nhng c thy H Ni g u, ch thy mt c gi tc tai, mt mi, o qun dnh y bn t, khi en v mu. l bc s ng Thy Trm. Ch Xng (hin 75 tui, th x Qung Ngi), ch nui ca bnh x Bc Mi, khng cm lng c, n m c bc s em i!.... Ginh c thng binh t tay lnh M Sau trn y, trm x phi phn tn, a thng binh i cc ni. Ngi ca trm x chia ra, mt t lo xy dng trm x mi, hai t v c s vn ng y t, cu cha thng binh ngay ti a phng. Ch Trm cng t vi anh Tm v x Ph Hip (nay thuc x Mt xm p y khng kh Ph Khnh), ni m sau mt thi gian sng, khi chia tay ra i, thi chin c Ph - nh: ch gi tng nhng a em trong x mt bi th (38 nm qua Frederic Whitehurst nhng a em ca ch vn nh v chp li cho chng ti): Ch v Ph Hip qu em / Bin xanh sng bic, ct mm di chn / Mn m bit my tnh dn / Li ai ni , n cn thit tha.... Ph Hip l mt vng t k l. N nm bn phi quc l (t Nam ra Bc), ko di ra bin. Nm chn trn Ph Hip l ngn ni Du. Nm chn trn nh ni Du l mt cn c ca M v mt n lnh qun i Si Gn. Dn pho trn hai cn c ny rt b th, khng ch c bc Bnh nh v nam Qung Ngi. y th nhng ngay di chn ni, ngay trong lng, khng bit bao nhiu l hm. Dn c ca nh lm hm, hm cho cn b, hm cho thng binh Ph Hip c trn 5.000 dn th 4.700 ngi mt bc khng i, mt li khng ri, quyt bm t, bm lng u tranh, nui cn b, lm ng dy thng vi cc c s cc ni. Nh phn th ca lm hm, phn b pho dp, bom th, phn th b ch cn vo t, rt li c x hi y chng cn ci nh no ra nh. Dn c o xung t mt ci h to ri chng cy lp vi tm l, tm tn , gi l hm pho. 54

Ch Trm v, ban u khng c hm pho, phi hm. Anh Nguyn Tin Thu, by gi l b th x Ph Hip (hin ngh hu, trc khi ngh hu anh l ph trng Ban dn vn tnh Qung Ngi), tip nhn ch. Tnh ra n gi 38 nm, nhng k chuyn c vi chng ti, chuyn ch Trm, lc th anh ci kh kh, lc th anh khng li, mt rng rng, anh quay mt khng nhn chng ti. Ti vn cn nh ci ging ca c m - anh ni - Ti hi c tnh sao y, c ni nh anh, anh sp xp th no em nghe th y !. Anh Thu k: Nhng ngy u anh bn khon mi: lo cho c sao y? Hp php, ngha l sng hm pho vi dn, ging nh dn, i li, lm lng bnh thng th khng c v c mng mnh qu, trng t gt chn ti trn, ai cng nhn ra khng phi l dn qu. Khng qua mt c ch, l qu. Cn bt hp php, hm th s c chu khng ni. Cui cng anh tm ra gii php: tm thi a ch n nh b Rng (xm 31, thn Qui Thin), hm nhng thnh thong c th b mt ln trn. Chnh ni ny, my thng sau, theo nhiu ngi k li, trong c ch Khim (hin Gia Lai, ngh hu sau thi gian lm Bnh vin Gia Lai), anh Mn (con b Rng, hin vn ngay cn nh c), trong mt trn cn ca M, ch v ch Khim u tranh trc din vi hai tn lnh M bo v mt thng binh. Tt c i thay. ng xm 31, Qui Thin, khng ai c th hnh dung xm lng tan hoang, khng mt mi nh, khng mt bng cy thi y. Tuy vy, v tr ci hm ch Trm , anh Mn vn cn nh. Dn chng ti ra ch b ro, ni by gi c mt gc cy da gn ging nc, anh khng nh: y, ch ny y, ch Trm y. Ri anh k: m y ta nh n Ni Du, ch Khim, ban dn y huyn, v phi hp vi ch Trm chun b lo cho thng binh. Khong gn sng, ba thng binh c a v nh b Rng. Hai ch ang lau dng c th bt ng hai tn lnh M xut hin ngay ca, x x: Vi xi, vi xi. Bnh tnh, mnh bo, hai ch la dng c xung t, ra chn ca, ht ln: N Vi xi, n vi xi... Cng lc nhiu ngi nh ca b Rng t hm pho a ln, tri tr, chn ca. Trong lc hai anh thng binh l anh L v anh Sn cn i c, c ba anh Mn bo anh Mn (hi y 13 tui) dn chy bng qua i ct ra m bin. Hai tn M thong thy, ui theo. Anh Mc b thng phn chn khng i c, c y ln mt ci mi trong nh. ang c y anh ln th hai tn M quay li. Thy anh Mc, chng cha sng vo: Vi xi, vi xi. Ch Trm ra ng cn u sng: N vi xi, n vi xi. B con xng vo, va ra iu b, va ni ting c, ting ci, gii thch rng pho bn, anh ta ch l dn thng b thng... Khng bit 55

ng no m ln, hai tn lnh M li b i. Gia bui hm , no lnh M, no lnh ngy li m o ko vo cn qut, nhng anh Mc, ch Trm, ch Khim c xung hm... T , M cn qut xung lng thng xuyn hn. Anh Thu, b th x, lo ngi nn a ch Trm ln hang Bng Du m chn ni Du. l mt hang hp, nc chy rc rch quanh nm. Nhng thng binh nng cng c a ln ch Trm chm sc. Ngy ngy c nhng ngi bng mng i hi rau, ct c em n, thuc men ln cho ch... Mt thi gian sau, tnh hnh im im, ch li v lng, lc hm, lc hm pho. By gi ch nh mt ngi dn qu Qui Thin: qun en, o vi, nn l. Ci chn b mn ti t, phi ca, ch quyt gi li. Ci chn y, ngi y vn cn . Vn cy thuc, ch vn ng trng cung cp cho bnh x, vn cn . Nhng bi th ch lm tng ch, tng em... c nm mi trong lng ngi... HNG CHC NGUYN - V QU CU

56

Ch vn sng trong lng c Ph

TT - Qung Ngi, khi gp li nhng ngi tng quen thn ch Trm, chng ti mun tm thm nhng thng binh m ch trc tip iu tr. Trong nht k ngy 28-4-1969, ch vit: My ca thng c chuyn i, cn li Kim, mt thng binh c nh gy xng i Kim ln xc nng qu, hai ch em khng th no nhc ln c.... Ci chn ti cn l nh ch
Y s Tho (ba phi), ngi ph cng anh Nguyn c Kim (th hai t phi sang), ang k li cu chuyn nm xa vi PV Hng Chc Nguyn

Tp sch in nht k ca ch c ch thch: Khng phi anh - nh: Duy Thng Trng Vn Kim m l Nguyn c Kim, hin l trng Phng t chc - LTB&XH huyn c Ph... Anh c Kim k l sau khi ch Trm v my em khng khing c anh y xung trn tm h, ch Trm i gi anh Thng n cng anh. K xong chuyn c, anh bi ngi ni: Ti bit tnh ch y m, trong lc nguy kch nht, ch sn sng hi sinh ch khng n b mt ai. Nh vy m ti sng y.... Nhng cn anh Trng Vn Kim, dng s dit M? Anh ngh hu lu nn hi mi chng ti mi tm c. Chng ti theo l c Ph - Ph Vinh n nh anh. Trc y l con l dn v cn c Ph Vinh ca M. Thn Lm An, x Ph Minh, qu anh nm dc theo l ny, hi y l vnh ai trng. n bom cy xi n mc c lng mun kim mt ci cy lm n khing cng khng c, phi qua Ph Vinh xin. Hin anh trn phn t ca ci miu C, hi trc cha m anh cng khng c t, khng c nh, phi xin ci miu lng m . Anh n chng ti, vc dng vm v, chc nch. Tuy nhin khi anh bc i, chng ti mi bit anh chn thp chn cao. Cc anh ngi i. Hi chuyn bc s Trm phi khng?. Hi ri anh lng im. Bng anh nhc chn phi, t t ko ng qun ln gi: y, cc anh thy khng?. Chng ti thy ni ng chn, pha trong, mt ci tho ln n su vo, sn si, lm ng chn anh cong li. Thoa thoa vo ci tho, anh ni: Ba mi lm nm ri, h c thy n l tui ngh n bc s Trm. Ni thit vi cc anh, ci chn ti cn l nh ch. Anh k: Khong u thng 8-1968 (by gi anh mi 19 tui, l i trng i quyt t 53 do x y Ph Minh t chc, chuyn dit c, ph km), trc khi i d i hi anh hng chin s thi ua Trung Trung b, anh quyt lm mt v na: thc vo p dit c. Anh n ch vc Lch, 57

ni Su u th b my tn M phc bn trng vo ng chn. Anh ngi ko chn ln xem th vt thng th b n chi mt pht na vo i, st hng, lm tui qu lun. Anh lt vo mp sng, np bi ch gng ri b, b mi n cng ng Kim th kit sc. Giu khu Garant vo bi, ly hai tri lu n cm tay, chun b quyt t... Sng, tnh dy, thy b thm du i dy c, anh ko nhnh ch gng xung, ct chic khn c dng ch th quyt t cho T quc quyt sinh vo ri cho nhnh cy bt ln... n tra b con gom li c mt by b, ct anh gia hai con b, la i, a anh vo lng. M li vy, b rp, ai cng ni chc anh cht. Khi m c ng mu a anh ln trm x Bc Mi, anh gp ch Trm v gi mi hnh nh ch trong lng. Bnh x khng cn thuc t, ch nh tri anh li phu thut, anh khng chu: C lm, khi tri, tui chu c. Vt thng c ly nhy mi, bao nhiu ln anh yu cu bnh x ca quch cho ri, nhng mi ln nh th ch Trm li n bn anh. Anh vn nh ci ging ni nh nh, hin du ca ch: "Vt thng s lnh, em . C l s khng cn tc dng nhiu nhng m vn cn thy ci bn chn mnh, ngn chn mnh.... Tui nh sut i, ang k chuyn, bng anh ni th, ri im lng, quay nhn ra pha ca s. Con ngi t u n chn vn cn rt nhiu mnh n y, con ngi c rt nhiu giy chng nhn ca qun gii phng min Nam v thnh tch no l dng s dit M 10 ln u t, no l dng s bn my bay... y, khi xc ng vn c thy mnh ngng nghu. l nhng lc cu chuyn ca anh quay li chuyn ch Trm: Khng ch cm dao, cm ko cha cho bnh nhn u nha, ch cn lm v sinh c nhn, b, git o git qun cho ti tui na... Him lm m, trn c lng y l t mu, cha m na m. Hi anh trm x c trn di 100 ca thng binh, c nhng ngy ht lng thc, i... Ch nhn, vn ng anh em nhn dnh phn cho ti tui. Bom th, thiu hm, ch nhng hm cho ti tui.... Trong hm khot vo vch ni, ch anh nm c treo mt ci thng thic, cn g anh gi. Mi ln ti rung chic thng thic l lin nghe bc chn ch....

58

Vn th, vn cy li ng Trng Vn Kim, ngi c bc s Trm cu cha bn chn cn nguyn vn n ngy nay Ph Cng, c Ph, ni m trong nht k ch Trm lun by t lng nh thng ht mc, gi y vn cn nhng vn cy thuc nam. C ch ngi ta c gi thuc ch Trm. Ch T Th Ninh, thn Nga Mn, hin lm trm y t x Ph Cng, m trong nht k ngy 4-1-1969 ch Trm ghi: Nm bn Ninh nghe ni chuyn.... Hi y ch Ninh dn y huyn, ri v trm x, thng a ch Trm i c s, k: V Nga Mn l ch nh ti. Nh ti c bn ci hm. Anh Vn Gi, ngi chp nhiu tm nh ca ch Trm, cng y. M cn, anh theo du kch ln ni th b bn cht ch rung. Cn ch Trm th ci hm ch chung vt kia ka. Ch ch tay v pha chung vt. Ni gn chung vt vn cn nhng cy thuc... C thi gian tc ng, ch nh c lit qu, trm x thiu thuc, ch Trm xung Ph Cng, Ph Hip vn ng dn, cc em thiu nhi lm thuc, trng cy thuc. C nhng m tht nhn nhp, ch t chc thiu nhi i bt dy kinin em v cho cc d cc ch xt, phi tn nh trn vi bt go, ri ca v n lm khun in thnh vin. l thuc tr st rt. ra vt thng th c l tru; c hi v ly nc em lc ri nu ln cho vo chai. Anh Trng Vn m, hin Nga Mn, hi y trong i thiu nhi vn cn nh nhng ngy thng y. Anh k: Ch thng ti tui lm, ch thng ni mnh phi t lc cnh sinh, dng cy nh l vn gip cc anh thng binh.... c thuc b cho cc anh, ch ni b con kim h th , c cy lc tin nu st li b vo chai. Khng bit t u ch c - ch Ninh ni - nhng mt ln ch a ht cy xuyn tm lin cho b con ri. Ch ni gi thnh bt trn vi bt np lm thuc st trng.... C nh vy, t Ph Cng, Ph Hip, nhng bao thuc t ch y c cng qua o, qua sui, qua n bom a ln trm x Bc Mi. V nhng vng t ny, t nhiu chng ti cng c th hnh dung c cnh xm lng iu tn, nt do ch th bom, ri ch i xt li, sng cht c th din ra trong mt giy, nhng tht tnh chng ti khng th hnh dung c trong cnh y, trong thi gian ch hn ba nm y m sao ch Trm, c bc s ngi H Ni, li c th lm c qu nhiu vic v li qu nhiu tnh thng nh th! Nhiu ngi vn khng qun c vic ch i vn ng b con n sch, ung sch. Ch

59

vn ng c vic i tiu nh mang theo cy cuc na. rng, ch vn ng c mt bun ngi dn tc bit vo trm x khm thai, sinh n. Khng ch li tnh thng cho c Ph, ch cn li nhng vn th nm mi trong lng ngi y. Anh Trn Vn Trng, mt trong nhng ngi thn thit ca ch Trm, Quy Thin, Ph Hip, hin l ph ch tch y ban MTTQ VN tnh Qung Ngi, chp gi cho chng ti mt bi th ca ch. Chng ti hi: Anh ghi u m cn?. Anh ch vo u, ni: Trong u ch u? Cn, cn mi. l bi th khi mt ln ch ri Ph Hip i cng tc v bc Qung Ngi vit gi tng cc em thiu nin x: ...Ch i xa ca xa nh / n y ch coi l qu hng / Nh sao nhng bui gic cn / Ting la, ting m m vang c tri.... Ph Cng c mn cua ng rn, cua ng ln mm rt ngon, b con thng n. Thng n, y vy m c ngi mi n gi c mi ln n cua ng li nh n ch Trm, nh n bi th ch Trm li: Ninh, em c nh ch khng? / Ch nh em mi cua ng rn thm / Mi ln ti ba n cm / Ch li thm nh mi thm cua ng. Ba mi lm nm, nm trong lng t lnh, d nhin ch khng cn ti ba n cm na, khng cn thm nh mi thm na, nhng ch Ninh (T Th Ninh) th vn nh ch, mi ln ti ba cm c mn cua ng. C m, ch Ninh ra ngi u h nhn ra ch chung vt, ni ngy xa c cn hm ch Trm , ri nhm c bi th v khng cm c nc mt... Trang nht k cui cng ca BS ng Thy Trm ghi ngy 20-6-1970. l ngy kinh khng: trm x b bom ph tan hoang ch cn li tm ngi, nm thng binh nng v ba ph n. Cui cng cng phi hai ngi i. Ch Lnh v Xng ra i.... Nh vy ch cn mnh ch Trm v nm thng binh. n ngy 22-6-1970 th ch hi sinh trn ng... iu g n vi ch trong ngy, m 21-6? PV Tui Tr i tm... HNG CHC NGUYN - DUY THNG

60

Ngy 21-6 ca ch Trm...

TT - Trang nht k cui cng ca ch Trm ghi ngy 20-6-1970. Theo bo co qun s ca tiu on 4, s on b binh 21 ca M trong thi k ch Trm hot ng c Ph (Qung Ngi) th ch Trm hi sinh vo lc 17g20 ngy 22-6-1970. Ch ng Kim Trm, em ch Trm, cng vit: Nht k chm dt ngy 20-6-1970. Hai ngy sau, ngy 226-1970, ch ti hi sinh. My thng sau gia nh ti mi bit tin d.... Vy ngy 21-6 ca ch Trm ra sao?
Ch Thy Trm nm u thi sinh vin (hng ngi, th hai t tri sang) - nh t liu

Ngi duy nht chng kin ci cht ca ch Trm l ch Nguyn Th Kim Lin, hin th x Qung Ngi. Nm 1970 ch Lin 20 tui, l b i thuc huyn i c Ph, c a qua trm x hc. Ch va phc v bnh nhn va hc c vi ba thng th s vic au n y din ra... Ngy 25-7 va qua, chng ti n thm ch v ch k vi chng ti v trng hp ch Trm b M st hi. Hm y, Ph Cng cng bo ln l trm x b l, phi di. Bui sng hm , t trm x ch Trm v hai anh b i, cng l hc vin ca trm x, vt qua mt hn ni n a im mi chun b di trm x. c anh t, ph trch trm x, n trc. Ba anh em (anh t, ch Lin v ch Trm) ngi bn xong cng vic, ly mt hp sa t ln cng n. n xong, khong 2 gi chiu, ch v ch Trm theo ng rng tr v trm x. Ch Trm i trc, va i va k chuyn. Khi ln con dc, ra ng mn th hai ch gp M. Thy tn M en rt gn, ch Lin va ku ln: Cht, M, ch Hai i! va nhy ln xung vc. Sng n, ch bng rng tm v ch anh t, qun o rch ti t. Anh t dn ch ra ch ba rng nghe ngng tnh hnh. My hm sau tm tr li ni y, ch thy chic o en ca ch Trm b chng x i em treo vt vng trn cy (sau ch Lin ly chic o y may li mc mi, gi trn 20 nm n khi qu c ch mi b). Nhiu bn c c k nht k ca ch Trm, nht l nhng ngy cui cng m Tui Tr trch ng trong s bo ra ngy th ba, ngy 26-7-2005, sau khi bit thng tin trn nu thc mc vi chng ti: Nht k ca ch cho thy l nhng ngy cng thng tt , bom th, rocket

61

phng xung, trm x phi di chuyn. S lc lng khe mnh i ht , mi ngi gng gnh ra i, trm x ch cn li nm thng binh nng c nh v bn ch em n.... Ri tip theo l mt chnh tr vin ra i. Ba ch cn li, ngoi lc n cm mi ngi ngi mt gc theo di pht hin ch. Mi ngi ra i hn s tr v gp n cc ch v nm thng binh, nhng ri chn ngy tri qua khng thy ai tr li. n ngy th 10 th go ch cn n mt ba, chiu na l ht. Khng th ngi nhn thng binh i c, cc ch bn bc phi i. Cui cng, ch Lnh v Xng ra i. Ch Trm nhn theo hai ch li qua sui m nc mt mnh rng rng... Nh vy, n chiu 20-6 ch cn mi mnh ch Trm cng nm thng binh trm x. Ri ngy 21 din ra th no m n ngy 22-6 th ch Lin trm x cng vi ch Trm v hai b i i n a im mi? Trc ch Lin u? Hai anh b i u? Chng ti em thc mc ny hi ch Lin may ra ch c nh thm g khng, nhng ch vn khng nh l hm y ch vn trm x v ch cng vi ch Trm t trm x i, trm x cha di, ch mi i tm a im di Ch Lnh hi sinh nhng ch Xng vn cn. Lin h vi rt nhiu ngi, cui cng chng ti gp c ch Xng. T ra ch tui b, 75 tui. Hi y b lm ch nui (cp dng), ng tn l L Th Xng, ngi Ph Minh, hin th x Qung Ngi. Ni n ch Trm, b khc. Trc xem tivi, thy nh ch Trm, b cng khc. Chng ti c c i c li nht k ca ch b nh li r rng nhng ngy thng y, nhng tht tic b khng nh c th. * ng L Vn Khng i ca ch

Hai hm sau, bng ti nhn c in thoi ca b. B mng r bo: - mt trong nhng Cu g nh bo h? n ngay nh ti i, ti nh ra ri, hm .... ng Chng ti vi v n gp b ngay. Ng khng c, cu - b ni, Trm * Ch Nguyn Ngh qua ngh li mit. Ngh ti u thng c Trm ti .... Ni n Th Kim Lin - ngi ch Trm, b li khc. i cm xc b lng xung, ti gi li: Th chng kin giy pht chiu hm c i vi ch Lnh.... B gt gt u: Nh li ri, my cui rau c g n, cho thng binh n.... cng ca BS ngy khng khip lm. Ba ch em bn qua tnh li mi, phi i kim Thy Trm - nh: Phm H Nhin

Cui cng, ba ch em quyt nh: ch Xng rnh a bn, dn ch Lnh cng i. Ch Trm phi li lo cho thng binh. Bui chiu, ch Lnh, ch Xng li qua dng sui ra i, nh ch Trm ghi 62

trong nht k, ch ng nhn theo nc mt rng rng. Phn tui v ch Lnh cng vy, nhn c li, hai ch em khng ai cm c nc mt... - b Xng k. Bit ng, b Xng dn ch Lnh bng rng tm n mt bun ngi dn tc, gp ry m ca ng g , qun tn ri, thnh thong ng c n trm x . ng hi: M ang nh m con yn i u?. Bit cht t ting dn tc, b Xng ni: Bt ngt d d (i qu). Nghe vy, ng nh cho my bi c m. n ti, bom n ngi dn, ch Xng v ch Lnh tr v. Ba ch em mng qu, li khc. m y, di mt nc hm, che my tm nilng ch Xng nu mt ni khoai m.Ri qua ngy hm sau, ngy 21? - chng ti hi. B Xng nhu trn: Khng nh r lm nhng hnh nh hm sau ti n rt, nhiu ngi tr v.... Chng ti tr li nh ch Lin, k ch nghe nhng iu b Xng k v a nhng dng nht k ca ch Trm cho ch c li. Trm ngm, ch ni: Qua nhiu trn c lit qu, khng th nh ht c. Ti ch nh chnh xc t lc ti, ch Trm v anh t nng hp sa n ri i, ri ch Trm b bn... , hnh nh trc hm ti v my anh v li trm x. Nh vy c th ngy 21 tnh hnh im ng, thng ng, s ngi a anh em thng binh nh i trc mi tr v trm x c, trong c hai anh em b i, ch Lin, anh K. Anh K, mt y t rt gii, trm x lu nm. Mi chuyn m x u do mt tay anh. Ch Trm l bc s chuyn khoa mt nn lc mi v vic ca, ct ch vn giao cho anh. Vi nm sau ngy ch Trm mt, anh ri trm x. Dn dn ngi ta t nhc n anh. Nhng ngy Qung Ngi chng ti tm c ch ca anh v lin lc qua in thoi (anh vo lp nghip V Su, Tnh Linh, Bnh Thun t nhiu nm trc). Sau khi chng ti nhc i nhc li nhng ngy cui cng ca ch Trm trm x, ng ni: Trm x b nh lin tc, b dn lin tc, tht tnh khng th nh ht. Nhng hi ch Trm cht, , chng ti di i ri v, c bui hp phn cng ch Trm v Ph Cng lin h vi du kch ln chuyn thng binh nng.... Hu nh nhng ngi tng lm trm x cng thi vi ch Trm hin cn sng, chng ti lin h ht. Nhng nhng ngi k cu nh anh Khng (hin Sa Hunh, Qung Ngi), nhng ngy thng su y li i hc; nh anh Thng (hin th trn c Ph, hi y thng c gi l Tho) khi y li v dn y tnh cng thuc, ch Phng chuyn v dn y tnh trc .. 35 nm i qua, nhng ngy y ngy no cng l ngy cng thng, chng chi vi ci sng, ci cht, ci thiu, ci i, lm sao ai c th nh trn vn? Bit th nhng khi i tm ngy 21-6-1970, 63

ngy cui cng ca ch Trm, khng c ai k li, v li hnh nh ch chng ti thy tic v bun. Gom ht cc li k, chng ti ch c th hnh dung: ngy 21, nhng ngi a thng binh nh ra i trc tr v. Ch Trm c a ln a im mi xem, lo chuyn chuyn thng binh nng, v khi ra v th... Khng c k c th nhng chc ai cng bit: 10 ngy ch gia mt vng cht lo, cng cht, cng sng vi nm ngi thng binh nng, cng nh t khi t chn n c Ph ch tng lo, tng cng nh th nn ngy cui cng ca ch cng vy. Ch i u, ch n u v hi sinh, chc chn cng l v nhng ngi thng binh... Ch l th! Vin s quan qun bo gi l tin s Frederic Whitehurst va gi nhng dng tm s ca mnh n Tui Tr. Tng l i phng, nhng trong k c v ng Thy Trm ca ngi lnh M Frederic lun t hi ti sao chng ta tn st ln nhau trong khi chng ta u c c m, c gia nh, chng ta khc, chng ta yu thng? Ti sao chng ta khng th tr thnh anh em, bn b?... HNG CHC NGUYN - V QU CU - TR NINH

64

Ti mang theo sut 35 nm...

(Th ca tin s FREDERIC WHITEHURST gi ring cho Tui Tr) TT - Cc bn tr thn mn! Ngy nay chng ta c tm nhn hn hp, v dng nh nhng t ng ca Thy dy cho chng ta thy rng nhng tin nghi, vui th ca ngy hm nay khng phi t nhin m c, l thnh qu t s hi sinh to ln ca hng bao nhiu ngi. Frederic th h tr th gii cng cn phi c c cu chuyn ca Thy VN Trm. Nhng t ng ca Thy cn ni vi th gii rng chng ta u ging nhau, chng ta c c m, c gia nh, chng ta c nhng ni s hi, chng ta khc, chng ta yu thng. Thy Trm s khin chng ta t hi ti sao chng ta tn st ln nhau trong khi chng ta ging nhau n th. Vic M xm lc VN th c li lc g? S mt g nu n gin chng ta khng tham gia chin tranh? Ti sao ngi phi git ngi thay v c th tr thnh anh em nu nh khng phi l v chin tranh? Thy khin chng ta phi suy ngh. Gia nh Thy chp nhn ti, mt ngi tng l k th. Vic lm ny cho thy iu g v lng tt ca gia nh Thy Trm v nhng con ngi VN? Thy khin chng ti phi suy ngh. Hi cc bn tr! Cch y rt lu ri, ti ri i hc tham gia qun ng, khng phi v ti theo ch ngha yu nc, m ti mun tm li thot cho vic hc tr thnh gnh nng. Ti xung phong tham gia chin u ti VN. Ti vn cn nh ln u tin ti nhn ra sai lm ca quyt nh xut pht t cch suy ngh gin n y khi ang tp xuyn nhng li l vo lp t, c hun luyn h ht v git chc bng v lc. Cm nhn rng ti s tc ot cuc sng ca ai khin ti s hi. V ri ti tm kim nhng l do khin ti c th sn sng chin u. Ti lng nghe nhng cu chuyn tuyn truyn v ti c ca ch ngha cng sn, v l thuyt min ni rng ton b chu 65 Whitehurst trong Mt iu v cng quan trng l khng ch c th h tr VN m nhng ngy nhn nhim v ti

 s ri vo tay cng sn nu VN b h thng tr, v nhu cu ti nguyn thin nhin, v nhng ng i cht. Ti c c rt nhiu l do kha lp. Nhng khng l do no tht s thuyt phc c ti. Ti bn vo ngi khc v h bn vo ti. Ti hy hoi cuc sng v mng sng ca ti b e da. Ti khng bao gi ngng hi ti sao v khng bao gi tm c cu tr li thch ng. iu ti tm c l mnh t p cha tng thy. Mt mnh t khin bn phi ht hi, phi chng gi, tc ng ln ton b gic quan ca con ngi, ging nh mt gic m rc sng v thin ng. Mt mnh t y p nhng con ngi hin lnh tm thy nim vui nhng iu gin d nht, nhng cng sn sng chin u bo lit bo v nhng g thuc v h. iu ti tm thy hm nay l mt mnh t v ang l ni c ng ca s tha th cho nhng cuc tn st trong qu kh m n nay vn cn gy nh hng. l bom mn git cht bao tr em khi chng i b qua nhng cnh ng, v nhng chng bnh ko di do cht c da cam. iu ti tm thy mnh m n ni n tn hm nay ti vn cn nh r nhng ngi lng nh nh Nga Mn v Nhn Phc huyn c Ph nh th hm qua ti vn cn , nh ca ti. V nh vy, tui tr ngy hm nay s hc c g t cun nht k ca mt n anh hng, bc s ng Thy Trm, k th ca ti t nhiu nm trc, ngi c cun nht k ti mang theo sut 35 nm nay, hi vng mt ngy no s tr n v vi gia nh v t nc ca c? Thi by gi l ca nhng th vui, ca nhng chi, ca t, ting n, giao thng tc nghn, khi trn ngp thnh ph, s mt phng hng, s hi tic v ci gi ca t do n t cc nc phng Ty. Hy c cu ch ca Thy Trm hiu c s hi sinh n tn cng v T quc ca mt n anh hng, nh gi ng n v gi tr ca nhng chi v t, tr li vi cch sng ca Thy Trm, mt cch nhn v T quc ca mnh, tn trng gia nh, khao kht c gip mt ai , d c phi tr gi bng mng sng. Thy ni vi cc bn rng c y l mt c gi bnh thng vi rt nhiu ni s hi cng nh tt c chng ta, cng ham thch nhng iu chng ta ham thch. Nhng Thy cng ni vi cc bn rng cn c mt iu g cn quan trng hn c cuc sng ca c y khin c y sn sng hi sinh khi cn thit. Gn y, ti c trn mt t bo rng tng Gip c ni thch thc hin ti ca VN khng phi l s xm lc t bn ngoi m chnh l s i ngho. 66 Tin s Frederic Whitehurst hin ti

Cc bn tr, vi iu bn hc c t nhng g c y vit, hy chin u chng i ngho vi l tng ca bc s ng Thy Trm, bng cch hi sinh nhng nim vui tm thng. Hy chin u cho nhng ngi ng hng vi lng nhit huyt ca mt ngi lnh gii phng qun, ging nh bc s ng Thy Trm. Hy xem T quc cc bn cn g trc khi tnh ton n nhu cu ca bn thn v nui dng tinh thn ca bc s ng Thy Trm. V gi ti tt c nhng ngi c th cho rng nhng dng ch ny l l bch, v ngha ca mt ngi lnh c xa khng cn hu dng na, ti ngh cc bn hy c c nht k ca ng Thy Trm, v cuc sng ca bn s thay i mi mi. Cuc sng ca ti nh vy ri. FREDERIC WHITEHURST Ngi con gi y khng t nhin sinh ra l anh hng. Trong ngi nh m ch cho i, trong nh mt ca ngi m sinh ra v nui dy ch, trong k c ca nhng ch em gi, Thy Trm c mt tui th tuyt vi. Bt chp nhng kh khn v n bom thi chin, gia nh b nh y to dng cho th h sau mt ngi anh hng tht s t nhng chuyn gin d nht, hng ngy, hng thng. Trc khi tm bit Thy Trm v nhng trang nht k ca ch, mi bn c gp li ngi m gi v nhng ngi thn ca n bc s, nhng ngi m vi h, Thy Trm ch nh l ngi i vng, va hm qua. Ngy 4-5-2005, Trch th Frederic gi Hin Trm v H (em gi v em r ca ch Thy Trm) y ng l mt chuyn c tch... y ng l mt chuyn c tch. Hng ngy ti lm nhim v lut s ti ta, nhng t th hai va ri ti khng th ngh n iu g khc ngoi Thy Trm. Ti phi lng l ngh bi v mc d tm thy gia nh ng ca ti l mt nim vui to ln nhng trong tim ti c c ni bun tru nng v Thy Trm mt i. V v ti bt u gi nn nc mt rt d tun tro v iu ti khc ta l rt khng thch hp. V th sut ngy ti lng l ngh v Thy. Trong nhng nm y cun nht k ca Thy Trm tri qua mt cuc chu du chc cc bn s thy kh th v. Hi VN ti lun gi hai cun nht k bn mnh. Trc khi ri VN v M ti a n cho mt ngi bn cng n v hi c Ph. Anh y ly v ngi Vit v ti nh ch dch h ra ting Anh.

67

Khi ti v ti nh anh y gi cho ti bn dch v hi ti c mun nhn li cun nht k khng. Ti cm thy c l anh y gi th tt hn v anh y l lut s. Thi gian tri qua. Nm 1982 ti hc xong i hc v vo lm vic cho FBI. C ti cng anh ti u c bn dch cun nht k. Nhng lm th no tm c gia nh Thy Trm? Chng ti khng bit. Vic ti vo lm vic cho FBI khin ti phi ngng tm kim mt mi nm. Ti hi v tm kim thng tin, nhng thi gian sau chin tranh VN gn nh ngi ta khng th tm c ai. Ti bit H Ni b nm bom v s rng gia nh Thy Trm cht ht ri. Nm 1992, ti sng Washington. C mt nh bo vit cho t Bu in Washington vit mt bi bo tn l Ngi xa l gia qu hng xa l. Hi nh anh y sng H Ni v khi tr v anh thy tui th ca mnh hon ton mt i. Ti lin lc vi anh ta, anh ta ni rng c th gia nh Thy Trm cht trong chin tranh. Tuy nhin ti v anh Robert thy ng bo ca Thy Trm cn phi bit ch l mt anh hng. Robert v ti ni vi nhau chuyn ny trong bao nm. Chng ti quyt nh nu hai cun nht k c dch sang ting Anh th cng c th xut bn thnh sch c th gii s c n, vy l chng ti cng hon thnh nhim v. V th ti gi in cho ngi bn dch h cun nht k, nhng anh tr li hnh nh gi tr li cho ti t lu. Ti tin anh y v lc tm khp ni rt lu nhng khng tm thy hai cun nht k. V th ti ngh c th trong bao ln v chng ti chuyn nh khp nc quyn nht k b tht lc. Th ri cch y vi nm ngi bn gi in bo tin rng trong khi lc li ng h s lut lu tr t nm 1966 anh y tm thy hai cun nht k. Chng vn nm nguyn trong ci phong b m ti gi cho anh. Anh y hi ti c mun ly li khng. Ti tr li ti rt mun ly li, nhng xin anh ng gi bng ng bu in bi v c th b tht lc m chng th v cng qu gi. Vy l ti bay i California t mnh nhn hai cun nht k. Lc ti c my tnh v my qut. Ti bn qut hai cun nht k cng nhng bc nh v gi bn qut cho Robert anh y dch li. My nm nay Robert vn dch hai cun nht k. Sau Robert tm thy trn mt trang cui cun s tn v a ch cha m c (hoc chng ti on th). My nm sau ny mt ngi bn ca chng ti lin lc c vi gia nh BS Thy Trm H Ni v ni rng gia nh c vn cn sng, hin ang lm vic mt bnh vin cch H Ni 8km v pha nam... l chuyn v cuc phiu lu ca cun nht k ca bc s ng Thy Trm. Bi v trong 35

68

nm qua cun nht k ch c m ra vi ln - c l khng qu mi ln nn chng gn nh cn nguyn nh hi Thy Trm vit vo ln cui cng. Giy bt u b rn v phi tht cn thn khi cm n nhng nt ch vn cn rt r nh cc bn c th thy trong a CD... FRED

69

Ngn nn vn chy mi
TT - Cu b trng tht khi ng mang mn tin 1.200.000 ng l phn thng cho gii nht Hi thi tin hc tr ton ngnh bu chnh vin thng n vn phng Tui Tr H Ni gp vo qu xy dng bnh x ng Thy Trm. Cu tn Nguyn ng Vit Anh, ang hc lp 11 ton tin Trng chuyn H Ni - Amsterdam. Cu ni thm, nh nh: B Chu l chu ca bc Thy.
Don Ngc Trm (ba phi), hai con gi: Hin Trm (th hai t phi sang) v Kim Trm (th hai t tri sang) cng con r v cc chu - nh gia nh chp nm

Nghe ging ni ca cu, ngi ta c th tng tng l bc Thy 2001 ca cu ang nh, bc Thy bo cu mang tin n v cht na cu v nh l gp bc. Nhng bc Thy ca cu chnh l ngi con gi mi mi 20 tui - bc s ng Thy Trm. Trong gia nh b nh ca cu, bc Thy vn lun lun hin din tng ngy. Np nh Cn nh nh nm trong mt con hm cng rt nh ph i Cn. C b Don Ngc Trm, m ca ch Thy, 81 tui m vn minh mn l thng. C vn tip khch, nghe in thoi, chm sc con chu, gii quyt cc cng vic gia nh mt cch nh nhng, sng sut. C b vi ch ng Kim Trm - ngi con gi t - v a chu ngoi. Ch ng Hin Trm v gia nh cng ngay cnh , ch cch khng y 50m. Tt c cc c con gi u mun quy qun quanh m. B cn ba c con gi nhng khng c chu gi no, c nm a chu u l trai. Ngi con trai duy nht ca b c v cng l cu con t trong nh - ng Hng Quang, mt thanh nin u t v ti hoa - cng nm li trn t Nga xa xi t 20 nm trc v mt cn bnh him ngho. Khi y anh mi tui 23. Ngi nh ca b c b nh hu ht nhng ngi nh trong cc con ng ca H Ni. Ch Thy khng sinh ra v ln ln y. Ngi nh c, ni ch ra i, cn cht hp hn th ny. Nhng , ci gia nh nh ca hai v chng ngi tr thc min Trung cng nm ngi con ca h sng nhng thng ngy p nh trong c tch. B c ni: Gia nh khng tng tng c l ngay c Ph, Qung Ngi m Thy cn gy dng c mt vn thuc v ngi dn vn gi gn n tn by gi. Ch Kim Trm tip li: Vn kin thc v dc liu m ch Thy c y l c m truyn cho t ngy cn nh. 70

Trng y u c dy ch v dc liu, nht l thuc nam. Hi b, chng ti vi cha m ngay trong khu tp th B Y t, ng sau l mt vn thc vt rng mnh mng. Ngoi gi hc v lm vic nh, my ch em ton chy vo vn thuc chi. Chng ti ly nhng l chui to che li lm lu, cm tri ngay trong vn thuc, tr chi yu thch nht ca chng ti l cy l, l ny ca cy g, dng lm g. Khng bit th v hi m. C nh th m chng ti bit c tn gi v cng dng ca cc cy thuc trong vn. B c li tip: Thy n hc nhiu hn cha. Thy hc chuyn khoa mt, khng hc ngoi, nhng hng ngy sau khi hc trng y v Thy vn n bnh vin ca cha theo di cha m, hc thm nhng kinh nghim iu tr ca cha. Ti n, hay vo cc ngy ngh, hai cha con li say sa cng nhau v. ng y khng dy Thy v tranh phong cnh m dy con v ngi trn cc bc hnh gii phu. ng y v p lm, Thy nh cha cng v rt kh, v cng t cc bc v anatomie y, cng vi nhng ln theo cha i trc gii phu m sau ny khi vo chin trng, n c th bt tay lm phu thut thng binh c, d hc chuyn khoa mt. Ch Hin Trm v ch Kim Trm u thng nht l m thng ch Thy nht nh, v ch phi thay m chm lo cho cc em. Ch Hin Trm k: M chng ti hu nh khng bao gi phi ng n chuyn tin nong. Lng cha m lnh v giao ht cho ch Thy, ch t ln k hoch mua bn, i ch, nu nng, mua sm vt dng gia nh, sch v bt mc cho cc em. Khi ch vo Nam ri th c ch Phng Trm thay vai tr ch c, ch Phng Trm i th Hin Trm lo. Nh ti sng nh vy, tt c mi ngi u quan tm n nhau, u sng v mi ngi, nhng khng ai xm phm n t do ca ai. B c bo: Cc con gi ca ti u vit nht k, v chng ti khuyn khch chng ghi chp li nhng vic lm trong ngy, cng nhng suy ngh, cm tng ca mnh, nhng c nh khng ai c nht k ca ai c, d chng c c m ra ngay trc mt. Thy Thy n bun, cng nghe bn b n ni phong thanh l chuyn tnh yu ca n khng thnh, nhng v chng chng ti cng khng hi. Lc no con n thy cn ni th n s ni. Khi c hi: Cc ch hc c iu g quan trng nht t cha m?, cc ch u thng nht: tnh lc quan yu i, nim tin vo nhng iu tt p trong cuc sng. Ch Hin ni: Cha ti l mt chuyn gia gii phu, nhng sut t khi theo khng chin n khi v hu, ng c vn cha c xp vo din cn b ba C v cha tng vo ng v l lch cha r rng. Cn m ti l cm tnh ng gn 30 nm, n khi gii phng min Nam ri, xc minh c l lch r rng mi c kt np ng. Tt c ch em chng ti thi i hc u hoc tha im 71

i nc ngoi nhng khng ai c i - cng v l lch cha r rng - m ch Thy nhiu ln bun b nhc n trong nht k. Nhng cha m chng ti u khng ly lm bi quan, chn nn hay sinh ra bt mn. Cha m vn phn u hc tp, rn luyn chuyn mn, lm thuc, cha bnh cu ngi v ng vin chng ti hc hnh. Ngi nh chng ti lc no cng y p ting ci, ti n c nh quy qun n ht. Cha m u ht rt hay, ch Thy cng ht rt hay. Chng ti vn sng nh th, n tn by gi. Ngn nn vn chy mi T nhiu ngy nay, khi nht k ca ch Thy v s phn k l ca n c bo ch v cc phng tin thng tin lin tc nhc ti, cc on khch lin tc gi in v n thm khin c b Don Ngc Trm hi mt, nhng c rt cm ng v t ho. Tht kh m khng xc ng khi bc vo ngi nh nh y, ngi gia nhng con ngi bnh d trong ngi nh y, chng kin nhng tnh cm m h dnh cho nhau v cho cuc i ny. Kim Trm ni: Nhu cu c yu thng con ngi ca ch Thy ln lm v t nh ch y c sng gia tnh yu ca mi ngi. Ti khng ngc nhin l trong nht k ch Thy vit nhiu v tnh yu n th, th tnh yu khng phi ca nam n, m ln hn th rt nhiu, tnh yu thng ca con ngi vi nhau. c nht k ch Thy, cng thy ch vi nhng con ngi trong ngi nh ny gn vi nhau, ha vi nhau l mt. C b ang c m mu gp 10 triu ng - s tin dnh dm c nh dch sch y hc ca c sut my nm qua - ng gp cho bnh x mang tn con gi. C khng khng: C nh c ng gp ring, cc em gi gp ring, cc chu gp ring th b cng phi c gp phn b ch. Nguyn ng Vit Anh gp s tin gii thng ca mnh th anh trai cu - Nguyn ng H Anh - cng lng l ng gp thng lng th vic u tin ca mnh vo bnh vin bc Thy. Cc cu sinh ra khi bc Thy hi sinh rt lu, nhng cha mt ngy no ngi bc y ra i khi ngi nh ca cc cu.T khi Thy Trm vo Nam, c n lc c tin ch hi sinh, cho n by gi nm no cng vy, vo sinh nht Thy Trm, c nh vn mua hoa, mua bnh gat v thp nn cho bc Thy . Nhng ngn nn vn cn chy mi, nh l Thy Trm ch va i vng v sp v. Nh l tui 20 ca ngi con gi y...

72

B Don Ngc Trm (m bc s Thy Trm)

Bo ch, sch v, bn b ng i quan tm n Thy lm ti cng ngh cng thng bao nhiu b m khc. H cng c con i chin u nh Thy, cng hi sinh nh Thy, nhng khng may mn li c cht tm s nh Thy. C nhng b m n gi ny vn cha bit con mnh nm li u. C nhng ngi r rng bit con mnh hi sinh ri nhng do s th , tc trch ca nhng ngi lm chnh sch m n by gi vn cha c cng nhn. Sao li my mc cng nhc i hi bao nhiu th giy t th? Cc b m ngy xa cho con ra trn c suy ngh i hi nhiu th u? Ti cng ch mong l nhn dp ny, khi bo ch v sch v ang ni nhiu v chuyn ca Thy th nhng ngi lm chnh sch cng thy c mt cht xc ng v c trch nhim hn.

73

Thng ip ca tri tim

TT - Th l rng r nhiu ngy, trang bo Tui Tr gii thiu cu chuyn v cun nht k ca ng Thy Trm tm khp li. Cu chuyn ta nh chuyn c tch y khi dy v thi bng ngn la l tng vn p su kn trong tri tim ca tui tr VN. Ngn la t tri tim ca mt th h tui tr trong chin tranh ngi sng mi l tng ca th h tr hm nay ang gnh trn vai mnh s nghip cao c m th h i trc trao li. Phi c con mt tinh i v mt tri tim bit yu thng su nng mi thy c la trong cun nht k tnh c tm thy trong ng tro tn ca chin tranh a ra li khuyn ng t cun s ny. Bn thn trong n c la ri! (Nht k ng Thy Trm - tr.21). l li ca mt ngi lnh ng bn kia trn tuyn ca tc gi cun nht k, thng s Nguyn Trung Hiu. V ri li nhn nh cc bn tr, vi iu bn hc c t nhng g c y vit, hy chin u chng i ngho vi l tng ca bc s ng Thy Trm bng cch hi sinh nhng nim vui tm thng... Hy xem T quc cc bn cn g trc khi tnh ton n nhu cu ca bn thn v nui dng tinh thn ca bc s ng Thy Trm (Tui Tr ngy 3-8-2005), cng t mt ngi tng l lnh M trn chin trng, ni Thy Trm ng xung, tin s Frederic Whitehurst, ngi trn trng gi gn cun nht k ca Thy Trm trong sut 35 nm hm nay chng ta c may mn c c. Cng hiu hn nhn cch v bn lnh ca tc gi cun nht k khi bit v ngi m ca ch, cng nh tm lng cao c ca con gi mnh, c b Don Ngc Trm cng ngh cng thng bao nhiu b m khc. H cng c con i chin u nh Thy, cng hi sinh nh Thy, nhng khng may mn li c cht tm s nh Thy. C nhng b m n gi ny vn cha bit con mnh nm li ni u (Tui Tr ngy 4-8-2005). V bn kia i dng, nhy cm cng vi mt tri tim ngi m, m ca Frederic Whitehurst, khi c con trai mnh cho xem hai cun s nht k tm c ti chin trng VN xa xi, hiu su sc v con mnh, b khuyn Fred hy cn thn bi v hai cun s ny c th thiu chy cuc i anh. M qu vy, tri tim Fred lun b nung nu v ngn la ta ra t hai cun s nh

74

 vng (tr.23) ca ngi con gi xa l cht trong ngn la chin tranh m chnh anh buc phi tham gia. ng nh li ca ngi chnh l cun nht k, ng Kim Trm thit tha mun nhn vo mt ngi thy c trong cun nht k ca ch mnh c la, tm cch gi gn nhm lm cho ngn la y chy bng ln trong tri tim mi ngi ni vi nhau rng ting ni ca tnh yu v kht vng ha bnh c th vt qua mi chin tuyn n vi nhng tri tim tt lnh (tr.27). Cun nht k ca mt ngi con gi VN hi sinh cch y 35 nm vt xa nh ca ngi vit, n m ng c mt s mnh cao c: l mt cy cu, mt con ng bc qua dng sng cha cht nhng v tnh, nhng cay ng, nhng lng tin lm lc m Robert Whitehurst, anh trai ca ngi lnh M gn gi cun nht k, vit trong th gi n m ca Thy Trm (Tui Tr ngy 28-7-2005). Ngn la trong cun nht k y vn chy sng mi mi kht vng sng mnh lit m Thy Trm vit bn ngy trc khi hi sinh: Mnh s tr v cht chiu vun xi cho t m gia nh, mnh s bit qu tng pht, tng giy ha bnh y bi v c sng y mi hiu ht gi tr ca cuc sng. i! Cuc sng i bng mu xng, tui tr ca bao nhiu ngi. Bit bao cuc i chm dt cho cuc i khc c ti xanh (tr.255). Trong suy ngm, ti cm nhn c cu chuyn tng nh chuyn c tch v s phn ca cun nht k ng Thy Trm l mt thng ip ca lng nhn i, kht vng ha bnh v ngha cao p ca cuc sng con ngi d h u trn qu t ny. TNG LAI

75

Ngi gn gi cun nht k c la n VN

TT - Cui cng th c nguyn ca tin s Frederic Whitehurst thnh s tht. Ngy 7-8, ng t chn ln t nc ca tc gi cun nht k c la, ngi tng l i phng ca ng cch y 35 nm. Bui sng sn bay Ni Bi tht bnh yn. Rt nhiu hoa v nhng khun mt lp lnh n ci... Con cho m! Ting gi m ca Fred v Robert bt ngun t mt l th gia nh gi cho Fred trc y. Trong ch Kim Trm vit rng gi y chng ti coi Fred nh ngi nh ri. Fred v Robert v cng cm ng v gi b Don Ngc Trm l m t . Cuc gp g gia anh em Fred, Robert v gia nh bc s, lit s ng Thy Trm c nh sn t lu. Thi gian c sp xp st sao n tng pht. Nhng cm gic hi hp vn hin din trong cn nh ch ng Kim Trm trong thi gian ch i. B bn gh c thay mi. Mt l sen trng v mt bnh hng thm ngt hai gc phng. B Don Ngc Trm mc b mu l nht ngi trn gh bnh, trong khi cc c con gi Kim Trm, Hin Trm, Phng Trm v cc chu hi h sp xp ch ngi. n ri! - H Anh, con trai ch Hin Trm, chy t ngoi ng vo thng bo. Robert, anh trai ca Fred, cho bng ting Vit: Con cho m!. Fred bc vo v ni: Con ch i pht giy ny t lu lm ri m i!. B Don Ngc Trm n n ci hn hu, nm tay hai anh em. Ngi xung gh, b ni: Hm nay ti mc b qun o mu xanh ha bnh m Thy Trm vn ao c, vn kht vng ha bnh cho ton th gii. Chu ngoi Vit Anh nhanh nhu phin dch h b. Fred gt g: Vng, con hiu. Anh em Fred m hnh l em theo, tt c u l qu tng dnh cho gia nh: nhng cun sch nh v nc M, hai l xir, vi l mt, chi cho Ngha - con trai ch Kim Trm. Hai album nh ln ca gia nh Fred v Robert c m ra cho mi ngi cng xem. 76
B Don Ngc Trm cng Fred v cc con chu lt gi xem tng bc nh trong album ca gia nh Fred nh: Uyn Ly

B Don Ngc Trm bt ci trc nh Fred mm mm hi mi sinh. Ting ci lan ta khp cn phng theo tng bn tay lt gi cun album ca b. Phn cn li ca cuc tr chuyn din ra ti nh ch Hin Trm cch khng xa. Bn cnh nhng cu chuyn v ngnh hc ca Vit Anh, ca H Anh, ngh nghip v gia nh ca Fred, cu chuyn nhng bng loa kn l ti si ni nht.

C nh cng xem catalogue, bu nh hoa, trao i v kinh nghim trng cy. Fred ni loa kn l loi hoa a thch ca hai m con Fred, ri m ti ly ra vi cy, ni l tng ring cho b Don Ngc Trm trng th. Fred tru mn nhn b v ni: M cng thch hoa hu ty phi khng? M con cng vy. M con yu hoa hu ty v sc sng B Don Ngc Trm ang cm mnh lit ca n. Vong linh ca Thy dn ng cho chng ti l mt c ci ng Fred mang t qu hng sang tng (t tri qua: ch Phng

Kim Trm t vo tay Fred v Robert cun sch Nht k ng Trm, ng Robert, Vit Anh Thy Trm c dng ch ca b Don Ngc Trm: Tng con trai ca Hin Trm, Fred, Fred, ngi con mi ca gia nh, vi tri tim ngi m. C nh b Don Ngc Trm v ch cng nhn vo nhng tm nh ca Thy Trm trong sch. V cu Hin Trm) chuyn v cun nht k li a v. Robert ni: C mt iu ti tin chc, vong linh ca ch Thy ch ng cho chng ti tm thy gia nh ch. Cuc gp ny khng phi s may mn ngu nhin m l cuc gp ca tm linh. C bit khng - Robert ni - C rt nhiu bn b ca chng ti khng tin cun nht k l c tht. H c v ni: cu chuyn rt hay, nhng c v ging tiu thuyt qu. H nghi ng. Ch c ti v Fred bit s tht. Ti c i c li rt nhiu ln bn dch trong hng chc ngy lin ch tm ra mt manh mi kh d. Fred c lc chn nn, nhng ti lun hi vng. Dng nh c mt ai th thm vo tai ti, mch bo ti phi lm th ny, th kia. Ti sao ra 24 bn copy a CD cun nht k v phn pht ti cuc hi tho Texas. Ted (Ted Engelmann: nh nhip nh, cu chin binh M ti VN, tng n VN nhiu ln thc hin mt d n v nh chin tranh - NV) l mt ngi trong s .

77

Ti khuyn khch Fred n vi cuc hi tho ni v cun nht k v by t lng mong mun tm li gia nh. Khi tin Fred ln my bay, ti ni: Chng ta s c c kt qu sau mt thng na. V ri c c tin c khng, 33 ngy sau ti nhn c in ca Ted ni rng tm thy gia nh Thy Trm. Chng ti hnh phc khng tng tng ni. Robert quay sang Fred, nhn thy Fred ang say sa ni chuyn vi ch Kim Trm, anh h ging: Cn c rt nhiu iu m chng ti mun tm hiu. Chng ti c nht k ca ch Thy hng trm ln ri, nhng cu chuyn v a danh, v nhng con ngi m ch k sinh ng, giu hnh nh v ngha n ni chng ti c cm gic nh b thi thc khm ph v t nc ca ch nhiu hn, nhiu hn na... Chng ti mun n Qung Ngi thm li ni ch tng lm vic, gp nhng ngi ch tng gp, cng nhiu cng tt.... UYN LY

Ch Kim Trm ni n lc thp hng cho vong linh nhng thnh vin ca gia nh. H knh cn cng bc ln tng bc thang. Chch pha tri l bc chn dung ca Thy Trm ci rng r. Bc nh ca Thy Trm trn bn th, mt khun mt sng v t tin hng xung on ngi. Fred cao vt hn ln, tay chp trc bng, chm kh vo vai b Don Ngc Trm ri m chm trong mt khong khng no . Ch Phng Trm nh nhng hi: Fred sinh nm 1947 phi khng? Thng my?. Fred cht tnh, tr li: Thng 11. th th cng thng, cng nm sinh vi ti ri. Th cn ngy sinh?. Fred ni sinh ngy 22. C nh ln: Th th Fred sinh trc Phng mt ngy, Phng phi gi Fred bng anh.

78

Fred Whitehurst: "Ti mun c th gii bit n ng Thy Trm"

n H Ni sng 7-8, Fred Whitehurst - ngi cu binh M gi di vt ca cc lit s ng Thy Trm - dng nh phi c gng lm khng bt khc trc s n tip ca gia nh cc lit s v bt ng nht l nhng cu phng vin chin trng thuc Tiu ban in nh Qun khu 5 trc y. ng Fred Whitehurst (tri) cng hai em gi ca lit s

Hoa, nhng bn tay nm trong tay v nhng li thm hi n cn ng Thy Trm, cnh h l khin Fred c lc khng ni nn li. Fred hi thm "cc em gi ch Bi Th Ngc Hin - v Trm v m Trm ca ti". Ri ng c gii thiu vi nhng ca lit s Nguyn Vn Gi tr phng vin chin trng nm xa, nhng ngi tng bn chuyn vi Robert Whitehurst kia chin tuyn vi ng. Fred ni vi chng ti ngay khi va xung my bay: "Ti mun khc... bn cn qu tr, bn khng hiu c u..." - s xc ng khin Fred nghn ngo khng th tip tc. Gn mt ting sau, khi v ti H Ni, cuc tr chuyn ca chng ti vi Fred vn i lc b gin on bi cm xc v k c a v trong Fred: "Trong nhng ngy sp ti VN, ti nh thm gia nh ch Trm, ch Hin, s i c Ph, Qung Ngi - ni ti trong chin tranh. Ti cng mun ni vi mi ngi v cun nht k, v cuc i ca ng Thy Trm. Ti tin rng Trm l anh hng khng ch ca VN m ca c th gii. Ch Trm l ngi tn tm, mt ngi tt, l tm gng bt k ai trn th gii ny c th noi theo. Ti mun cu chuyn v ch c k li cho mi ngi". * ng s tr li Ph Cng - ni ng nht c cun nht k. ng ngh v chuyn i ? - Ti rt xc ng. Cng nh nhng ngi lnh y, ti tng chng kin s khc lit ca chin tranh. Ti mun nhn li ni Trm hy sinh. Ti cng mun nhn thy c Ph. Cng nh thnh ph qu hng ti, c Ph l mt lng nh ca nhng ngi dn khng mng vng bc chu bu, h ch mong mun t do, ch mong mun c quan tm n gia nh mnh. Ti khng mun nhn c Ph nh l mt chin trng m l c Ph by gi, vi nhng g din ra t by ti nay. * Ph Cng trong k c ng nh th no nh? 79

- Ti nh Ph Cng rt r. Ti c Ph 2 nm ri. Vi ti, l vng t rt p, nhng cnh ng la tri di di chn ni, bin. l vng t ca nhng con ngi chm ch, vi nhng c mun gin d, ngay c trong chin tranh mi ngi vn bit vt qua bi kch mm ci. H vt qua tt c. Ti nh r v Ph Cng, c Ph nh mi hm qua. * Khi n Ph Cng, c l ng s gp li nhng ngi dn trong cc bc nh ca lit s Nguyn Vn Gi. Theo truyn thng, ngi VN s n tip ng mt cch m p. ng c hnh dung c khng? - Ti khng bit na... (Fred ngp ngng v khc). Ti hy vng nh vy. Ti s hiu cho d h phn ng th no i na. Nu h khng n tip ti, th ti cng hiu c. Nu h n ti nh m Trm n, th tht p lm sao. Ti bit rng truyn thng ca ngi VN l tha th. Ngi VN hng nghn nm b gic ngoi xm, nhng h y li gic v tha th. V vy, nu h ngi xung ni chuyn vi ti th ti s rt hnh phc. Anh trai ti v ti mun bit nhiu hn v ch Trm, v nhng ngi bn ca ch. * Mong mun ln nht ca ng trong chuyn i ny l g? - iu quan trng nht m ti mun l th gii phi bit n ng Thy Trm. * ng c ngh l ng lm c mt vic quan trng khi lu gi v tm tr li cc k vt khng? Th tng ca chng ti cng quan tm n vic . - Ti rt vinh d c Th tng Phan Vn Khi quan tm. C iu mi s ch cn dnh cho ch Trm v cun nht k ca ch y. l s hy sinh ca ch. Ti ch l ngi gi v anh trai ti l ngi gip lm cho mi ngi bit n cun nht k. Ti hy vng l M, mi ngi cng s lng nghe v s c cun sch. * Ti sao ng li khc khi mi ngi gii thiu cho ng nhng ngi lnh VN c Ph? - H bit iu m ti bit. Ti rt vinh d khi h ra sn bay n ti, nhng h bit iu m ti bit. H bit n chin s d di. H bit n ci cht, vy m h vn ra n ti. Ti trn ngp cm xc. Ti cm thy kit sc rng h c th ra sn bay n ti. Ti nh li qu nhiu iu v cuc chin tranh v khng ngn c nc mt. Khi c cun nht k cng vy, ti khng th c thm v n lm ti khc. Qu nhiu k nim... Nhng ti bit rng cc phng vin chin trng cng bit iu m ti bit. Chng ti c chung mt k c.

80

T u thp k 1990, Fred bt u tm kim ngi thn ca nhng Vit cng m ng lu gi k vt. "Ti mt nhiu nm hi cu hi u? u? u?". Hnh trnh y n by gi c l ang bc vo chng cui, nhng li m ra mt hnh trnh mi, c th s l mt s gn b no vi t nc m trong nhng nm tui tr, ng tng cm sng chng li. Theo Lao ng

81

Din n Tui 20 ca chng ta

TT - Khng bt ng khi nhng dng nht k vit gia tui 20

ca th h lit s Nguyn Vn Thc (Mi mi tui 20), ng Thy Trm (C mt ngi con gi tui 20 - ang tip tc ng ti)... trn Tui Tr to nn nhng xc cm mnh m trong lng ngi tr hm nay v kht vng ca la tui 20 cha anh. Ng xa nhng li ging nhau n l k vi tm t ca mt nh Phm Nguyn Thy Dng (SV khoa sinh C hi ca Thnh Ging (Tui Tr 19-7) v hoi bo, kht khao T.T.D. ca tui 20 hm nay... V ngay lp tc nhn c ng cm tuyt vi t rt nhiu ngi Vit tr trong v ngoi nc. Nhiu bn nh L Minh Khi (Leipzig, CHLB c) khn thit ngh Tui Tr m mt din n rng ri cho th h tr chng ti trao i nhng iu ny. Din n Tui 20 ca chng ta m ra cng nhng hoi bo, kht khao tr y - bt u t hm nay... Cm n TS V Minh Khng! Rt cm n TS cho ti c c nhng li ng cm vi ngh ca mnh. Chng ti l nhng gio vin tr tui ang ging dy vng xa. Nh li TS ni, chng ta tr tr v s bo th ca chnh bn thn chng ta. L nhng gio vin tr tui, chng ti cng rt bt mn vi vic chy ua thnh tch trong ngnh gio dc. Sp giao ch tiu m khng hon thnh th b k lut, khng c nng lng... V vy ti rt cm n TS cho chng ti nhng li ng vi cm ngh ca mnh. PHAN HI NG Cm n Tui Tr, TS V Minh Khng! Cm n tt c cc bn!! Trc y ti cm thy rt bun khi nhn x hi nhiu gi tr o ln, nhng gi tr cao p ca ngi Vit Nam chng thy u. Mi ngi ch chy theo ng tin bt chp mi hu qu, bt chp gi tr o c. Nhng chuyn tri ngc tr thnh ci g bnh thng v c gii thch

khoa hc tr, tin s H Harvard (M) V Minh Khng trong c nhiu ti nghin cu khoa hc - nh:

Trng H Khoa hc t nhin TP.HCM)

82

rt n gin l "cuc sng n th". Lm ng, lm tt cn b coi l "d hi" hay b ngi khc tm mi cch km hm v nh hng n quyn li, v tr ca h. Nhng sau khi c c bi phng vn TS V Minh Khng ca cc bn, ti thy vui hn, tin tng hn Vit Nam. Tin rng trong tng lai khng xa, chng ta thc hin c s mng lch s ngn i ca dn tc l a Vit Nam tr thnh mt cng quc, c th hnh din ngng cao u vi bn b bn phng. Rt mong Tui Tr Online m ra din n nhng Vit Nam tr tui c th trao i, hc tp ln nhau. Rt mong TS V Minh Khng vit nhiu bi vit tm huyt gip th h tr chng em c hng hc tp, v c nhng bc i ng, cch ngh ng. Cm n tt c cc bn! NGUYN NH T Trch nhim hm nay v mai sau Cm n Tui Tr c nhng trang vit ca nhng lit s tui 20. Qua Tui Tr, ti hiu hn v lit s Nguyn Vn Thc - ngi bn cng trng nm xa v mun b sung rng Thc khng ch l mt hc sinh gii m cn l mt cn b on gng mu, nng n Trng cp III Yn Ha B. Tuy khng hc chung vi Thc (v Thc hc di mt lp) v cng khng sinh hot chung (v trong nhng nm H Ni b nh ph c lit, cc lp hc s tn ca chng ti thng ri rc, cch xa nhau, chen ln trong xm lng x Dch Vng), nhng Thc vn c cc anh ch lp trn nhc ti nh mt tm gng v mt hc sinh - cn b on gng mu. Cn bc s ng Thy Trm, ti c dp cng chung mt khu tp th vi gia nh ch trong nhng thng ngy hai gia nh tp kt ra Bc v lm hng xm ca nhau. Ch Thy Trm ln hn ti khong 7-8 tui, l ngi con gi rt thy m, giu n tnh v l ngi ch c ca bn a em. Ch c gng mt trn phc hu, mi tc mt m v dng mnh mai, tha tht. Ngoi ra, ti mun b sung thm: Thy Trm c mt ging ht rt hay, tng l mt ging ca trong tp n ca Trng H Y khoa H Ni nhng nm gia thp nin 1960 vi bi ht Qung Bnh qu ta i ca nhc s Hong Vn. 30 nm sau ngy chin thng, chng ta mi c dp hiu nhiu hn v cc anh, cc ch, cc bn ca chng ti, nhng ngi con trai, con gi tht s ti nng, ra chin trng vi tm hn thanh khit, lng mn, khng mt cht suy tnh thit hn vi mt tnh yu rng ln, tht p. C cm

83

nhn nh vy mi thy ci gi ca c lp - t do ca dn tc v trch nhim ca nhng ngi cn sng, ang sng v c trch nhim i vi th h mai sau. KIU LAN Th h tr chng ti tht s xc ng Ti tht s xc ng khi c c nhng dng nht k vt thi gian, vt bin gii ca bc s - lit s ng Thy Trm trong mt cuc chin tranh li cho chng ta bao ni ray rt. Cho ti, mt bn c quen thuc ca bo Tui Tr, xin c cm n bo Tui Tr, Frederic Whitehurst, thng s Nguyn Trung Hiu, v c ch ng Kim Trm..., nhng ngi gip cho th h c sinh ra trong thi bnh nh chng ti bit v hiu thm na v cuc sng v cng vic ca nhng gng mt tui 20 y kht vng vi cuc trng chinh bi trng va qua ca dn tc VN. NGUYN TH THU HU (Nha Trang, Khnh Ha) Chng ti khng thiu hoi bo ng nh TS V Minh Khng ni, nu chng ta khng l Ph ng th chc chn s l n l trn chnh mnh t m cha ng bao i nay khng tic xng mu m mang v gn gi. Lng t ho dn tc, ni h thn khi thy mnh thua ngi v quyt tm, hoi bo lm c mt iu g ln lao hn cuc sng c nhn, l nhng nhn t ti cn thit cho s pht trin ca t nc mnh. Lp tr chng ti khng thiu hoi bo, khng phi khng c lng t tn dn tc, khng phi khng khao kht cng hin. Chng ti khng mun mi l nhng a tr ci cc, suy dinh dng, chng ti mun i theo ho kh Thnh Ging, ng A. L MINH KHI (Leipzig, c) Nhng ngn la ang chy m Ti l mt k s tr, va tt nghip v hin ang cng tc ti mt cng ty ca Singapore. Ti v cng xc ng khi TS V Minh Khng ni ng nhng suy ngh v hoi bo m lp tr chng ti hng ao c. Chng ti ang m thm c gng thu thp nhng g c ch t x ngi sau ny gp phn xy dng nn mt t nc VN giu mnh. Ci m chng ti ang tht s cn, rt ng nh TS V Minh Khng ni, l s quan tm v h tr ca Nh nc. Nu c dp

84

lt qua cc din n ca lp tr hin nay th s khng kh pht hin nhng ngn la nh ang chy m . H ang ch ngy bng pht nu c s h tr ng lc. TRN HONG VI (Singapore) Mun bng chy ln mnh m C mt cht g nh xt xa khi nghe nhng cu hi ti sao, nhng suy ngh v nghch l m TS V Minh Khng khi ra: dn tc giu nhn vn, yu ci p - t l nhim HIV/AIDS, nghin ma ty cao; dn tc trng tn ngha, khng khi, chn chnh - t l tham nhng cao nht nh ng ... Xt xa cht mun bng chy ln mnh m, cht c mun tm v ngun ci xc tn li tinh thn, hoi bo, kht vng ca c mt dn tc ng tm nhng nm xa ng u cng gian kh, tn bay n lc! Chng ta lun t cho mnh nhng ci chun d dng, ri t c ham mun t chn qua khi ci chun m tip bc. Mi hot ng ca chng ta ng l nm nay phi sng to, ngha hn nm trc nhng li c ui dn, ui dn, to iu kin cho nhiu tiu cc v nhiu mu thun mi pht sinh. Th ri, ci t, sa cha, rt kinh nghim... Ci mi sinh ra trong vng lun qun chng th n nh, chng th a li s pht trin vt bc no! C th ly nhiu th d trong cng tc chng tham nhng, gio dc, qun l - x pht hnh chnh... TRIU NHAN

85

Tinh thn dn tc v kht vng ca tui tr

TTO - c Mi mi tui 20, lp tr chng ti tht s xc ng, t ho v bit n nhng ngi anh hng ca th h i trc qun mnh cho t quc ta c thng nht, cho t nc ta c mi mi sng trong ha bnh, hnh phc. Cc anh cc ch l loi hoa bt t, nh nhng rng hoa rc c sc sng mnh lit n trn mi min ca t quc thn yu. Cc anh ch khng bao gi cht, s sng mi tui hai mi trong lng th h tr chng ti, nh nhng Paven thi trc. Th h tr hm nay vn cn hng vn thanh nin nhit huyt vn ngy m hc tp v lm vic ht mnh xy dng t nc, xng ng vi s hy sinh cao c ca cc anh, cc ch. Ch ng Thy Trm l tm gng tiu biu ca ph n Vit Nam, Kin cng - Bt khut Trung hu - m ang, tht xng ng l con chu B Trng, B Triu. Ch l ngi ph n c mt tinh thn thp hn c ngi n b thp ca nc Anh, ch cn c mt tri tim nhn hu v lng yu nc, hy sinh v b bn. Nhng ngi anh hng nh ch ng Thy Trm v anh Nguyn Vn Thc xng ng c nh nc t tn ng ph cho cc th h tng nh, ly lm tm gng hc tp v soi li mnh v o c, ch, ngh lc v s hy sinh cao c v t quc. NG TRN QUC TON Nhng dng ch trong cun nht k tht bnh d nh chnh hi th ca mi con ngi. Ti, bn, ai cng vy, mi ngi ch cn c dng kh sng tht vi l tng ca mnh, nh vy l sng trn tui 20. y chnh l li sng tch cc, n mang li s thanh thn khng h thn khi sng i. Mt li sng c li cho bn thn, cho cuc sng hng ngy, cho s pht trin m khng tm thy iu bt li. C chim nghim cuc sng, bn s thy ngay iu . Tuy vy, c c nh th th ch cn mi chng ta t chn cho mnh l tng sng v c "dng kh" thc hin l tng ca mnh m thi. Dng kh trong mi con ngi phn nh trung thc con ngi . N c nui dng cng vi thi gian.

86

c li thm cun nht k ln na, ln na... v ln no ta cng thy "dng kh", "l tng" tng chng to ln nhng n tht gin d v n ho quyn vo phm cht mi con ngi v tot ra qua tng suy ngh v hnh ng... Hn na, khi li sng "c la" ny c duy tr pht trin trong mi con ngi v nhn rng ln trong x hi th t nhin li sng tiu cc b y li. Nhn vo nhng con s v thng tin v cc li sng tiu cc, c thm ln na nhng dng nht k, nhn li bn thn mnh, ta s thy mnh nh th no... Nhng dng nht k l nhng dn chng sng v tht gin d m thuyt phc tt c mi ngi, tht bt ng hn ht l nhng dng nht k nh vy li n vi chng ta t s ng cm ca nhng ngi bn kia chin tuyn. S cm ho tht v bin. Hy sng v lm trn vn nhng iu mong c. T nhin chng ta s lun c nhng ngy thng vit tip "Mi mi tui 20. TRAN HIEN Xin chn thnh cm n Tui Tr em li cho chng ti - nhng thanh nin thi k chng M (ti i b i u nm 75) - nhng trang vit tuyt p v k c chin tranh nh "Mi mi tui 20" v "C mt ngi con gi tui 20". Ti a cho cc con mnh xem. Mc d chng cha h bit chin tranh l g, nhng chng cng khc khi c nhng dng nht k rc la y. Xin cm n cng lao ca nhng ngi gn gi v nhng ngi su tm v gi n cho mi ngi nhng k vt v gi ny. PHM HNG MINH

87

"Trc nhng mt mt hi sinh, chng ti khng cn qu tr"

TT - "C mt ngi con gi tui 20" - t liu m bo Tui tr ang trch ng nhiu k - va c in thnh sch: Nht k ng Thy Trm. Sch in p v trang trng, do NXB Hi Nh Vn chu trch nhim xut bn, nhng "ng ng sau" s ra i ny li l mt nhm nhng ngi tr, a s sinh nm 1973 - Cng ty Nh Nam. Chng ti c cuc tr chuyn vi V Hong Giang - ph gim c Cng ty vn ha v truyn thng Nh Nam. * Trn trang ba cun sch , ng bn cnh NXB Hi Nh Vn, ngi c cn thy mt ci tn Nh Nam. Dng sch lin kt xut bn th ai cng bit ri, nhng mt cng ty t nhn b tin lm sch truyn thng - nh cch mi ngi quen gi - th ng l chuyn khng thng thy. Anh ngh sao? - V Hong Giang: Nht k ng Thy Trm l cun sch u tin ca Nh Nam a logo ca cng ty ng cnh tn NXB ba 1. V hai l do th nht, theo Lut xut bn mi c hiu lc t ngy 1-7, t chc, c nhn lin kt vi cc NXB c ng tn trn xut bn phm v lin i chu trch nhim trc php lut v xut bn phm lin kt; th hai, Nh Nam t ho v lm ra c mt cun sch nh vy. Cn sch truyn thng ? Ni tht vi ch, thc t chng ti khng t nng vn sch "truyn thng" hay sch "th trng"... m quan tm nhiu hn n vic cun sch hay hay l d... V chng ti ngh mt cng ty t nhn nh Nh Nam u t lm sch truyn thng cng l chuyn bnh thng thi. Sch kinh in, sch truyn thng, theo ti, bao gi cng c mt ch ng vng chc trong mt th trng c... * tng no khin Nh Nam b tin ti lm Nht k ng Thy Trm, cng nh trc lm B mt chn vi, s tht tn bo vi nhng h s v cuc thm st ca lnh M i vi thng dn VNtrong chin tranh? - Chng ti tin rng Nht k ng Thy Trm s khng bao gi l sch kh bn. V cun sch qu hay, qu xc ng, hon ton c th tr thnh mt tc phm nht k chin tranh thuc dng "kinh in" v s chinh phc c c gi. Cn l do chng ti xut bn nhng cun sch nng cht chnh tr x hi nh Nht k ng Thy Trm hay cun B mt chn vi, s tht tn 88

bo? Chng ti ch n gin ngh rng l cc cun sch quan trng, c gi tr lch s to ln, ng xut bn, v bn chc chn s khng... . * In 1.500 cun ngay ln in u tin, con s khng ln nhng cng khng phi l nh i vi th trng sch VN, anh c tin l mnh s bn ht sch? - Vi Nht k ng Thy Trm, chng ti tin rng sch s bn c, v chng ti ng k vi NXB Hi Nh Vn in 3.000 cun, trch ngang t u l 1.500 cun, chng ti tin rng sch s c tiu th ht v s ti bn tip. * Lm th no Nh Nam tm c Nht k ng Thy Trm? - Nh Nam c may mn tip xc vi bn tho sm ngay sau khi ng nh bo M Ted Englemann trao cho m ch Trm chic a CD, qua cc mi quan h chng ti tm n gia nh ch. Thy y l cun sch "c tm vc" nn chng ti thuyt phc gia nh lit s ng Thy Trm cho xut bn cun sch. Gia nh kh thn trng. Qu tht lc chng ti cha c g trong tay, tn tui cha c, ch c mi cun B mt chn vi... lm vi Nh xut bn Tr c a ra lm vn. Chng ti ch bit thuyt phc bng ming v ha s in sch trc ngy 27-7 nm nay. Vy m c. Chng ti cng vi ch ng Kim Trm bn bc thit k b cc cho cun sch v khn trng thc hin. D nh ban u ca chng ti l in sch NXB Tr - mt thng hiu m chng ti rt m, nhng v thi gian qu gp (t khi c bn tho n khi phi ra sch ch trn di mt thng) m li cch tr Nam - Bc nn chng ti chn in NXB Hi Nh Vn cho gn. * Ti c bit, Nh Nam l mt tp hp nhng ngi rt tr. Cc bn c ngh mnh cn qu tr trc cu chuyn y cht chc hi sinh ca mt ngi mt t lc cc bn cn cha ra i? - Chc chn l khng "qu tr" ri! Chuyn ca ng Thy Trm l cu chuyn ca mt ngi con gi, ngn ngang nhng suy ngh, au kh, dn vt trong hon cnh khc lit nht ca cuc chin. Cu chuyn ca ngi con gi 27 tui y, ci tui cn tr hn chng ti by gi, khin chng ti ht sc xc ng. l mt con ngi sng v tm ngha cuc i thng nht ca mnh trong mt cuc sng c y n cc im khi m ci cht lc no cng hin din, cng bt con ngi ta sng ngy no cng nh ngy cui cng

89

Khi y tnh ng ch, tnh bn cng c th tr thnh tnh yu thng v hn, thnh mt s luyn i su nng gia ngi vi ngi y, Thy Trm sng trong hon cnh nh vy v "tn ty lm ngi" nh anh Vng Tr Nhn - ngi bin tp cun sch - ni! THY NGA thc hin

90

* B Trn Hng Thanh (ph gim c NXB Thanh Nin): Sau 30-4 sch mi c in ra nn chng ti kh ngn ngi, ch dm in 1.500 bn. In vi mc ch tuyn truyn, nh mt dng sch ngi tt vic tt, gii thiu mt tm gng sng hc gii v c l tng. n khi bo Tui Tr c bi vit gii thiu sch, trch ng nhiu k, ri li tip tc ng kin bn c... th d lun bt u si ni. Chng ti khng ng cun sch c sc lan ta n nh vy. Cho n thi im ny chng ti in 11.500 bn sch v ang c k hoch in tip 10.000 cun ti TP.HCM". * ng Mai Thi Chnh (gim c NXB Thanh Nin): "T on c kin ch o NXB pht hnh rng ri Mi mi tui 20 n cc c s on trong c nc. Tng bc i c th th no th chng ti ang bn tnh nhng vic ni mt cch thuyt phc v truyn thng tt p ca cha anh, l vic lm rt cn thit nng cao thc cng dn v trch nhim cng ng trong thanh nin hin nay. Ti ngh cun nht k ca anh Thc lm c iu , nhng ghi chp ca mt hc sinh gii vn nh anh cn c tc dng tt trc tnh trng hc sinh ang chn hc mn vn" * Nh th ng Vng Hng (ngi su tm v gii thiu nht k Mi mi tui 20): "Thi gian lm bo, ti pht hin mt kho t liu khng l nm trong dn. Vi ngi VN, th t v nht k ca ngi mt l mt k vt thing ling ca mi gia nh, nhiu ni cn t trn bn th th. Thng 12-2004 khi ti cng b vic su tm th v nht k thi chin, ch trong mt thi gian ngn ti nhn c hng vn l th, c nhng l th vit cch y 70 nm, th tr nht cng hn 30 tui. Hin ti cng gi khong 30 cun nht k, c cun nh ch bng bao dim, ngi lnh trong ti o. Ti khng nh lm iu g ln lao, ti ch mun vn bn ha mt thi k lch s vi nhng g tht nht, vui tht, bun tht qua cu ch ca nhng ngi "chp s" hn nhin nht. C hng triu l th, hng ngn cun nht k thi chin tranh chng Php v chng M ang nm ri rc khp ni, phi su tm v lu tr... Ring vi Mi mi tui 20, khi c trong tay cun nht k ca anh Thc, ti t ng ra lm th d thi, b my chy ri, rt n gin. Nhng chun b bn tho NXB Thanh Nin lm, ti mun chng minh mt iu: loi sch ny nu bit cch lm th s thu c c nhng li ch kinh t, ch khng ch l chuyn tuyn truyn cho phi php. Nhng l th thi chin ti lm trc cng l sch bn chy, in 7.000 bn...".

91

Nhit huyt tui tr

TTO - Ti hin ti l sinh vin. Sau khi c bi bo C mt ngi con gi tui 20, ti v cng xc ng. Ti thng c kh nhiu bi vit v lch s v cuc chin u chng M ca dn tc ta, nhng ti tht s bng hong v cm ng khi bit rng trong mt cuc chin khng cn sc c v lc lng v kh ti li xut hin hnh nh mt ngi con gi tht trong ln tt c ni nim ca c mt dn tc. Tnh yu ca ch khng ch l ca ring mnh m n li tng trng cho tnh yu ca c mt th h tr - mt th h cho ho bnh v trn y nhit huyt. Ti cm thy mnh tht h thn v th h tr ngy nay khng cn na nhng c tnh gin d v mc mc khi xa. Ti xin cm n to son cho th h tr chng ti bit c v nhng nhit huyt ca tui tr ngy trc. Ti mun tm bn dch ting Anh ca bi vit ny, v ti cng mun rng nhng ngi bn ca ti c th hiu thm v cuc chin u ca dn tc Vit Nam. Nhng ngi bn ca ti u l ngi nc ngoi, do h khng th hiu c bi vit ny. a s h u ln tui v c mt s l cu chin binh tng tham gia cuc chin tranh Vit Nam, h n y nhm hn gn nhng vt thng chin tranh cho bn thn v cng nh cho ngi Vit chng ta. PHAN MINH THNG Nht k ca anh Nguyn Vn Thc v ch ng Thy Trm lm ti ht sc xc ng, cm phc v s dng cm cng nh tnh yu trong sng ca h. Ti thy mnh qu nh b v tm thng trc h. Qua ti cng thy s anh dng, nhng mt mt ln lao ca cc anh ch v nhng bc cha anh i trc. Ti tht s h thn cho nhng th h 8X thienxa_thienbinh@ Ti hin sinh sng ti M, c dp c vi trang nht k ca bc s ng Thy Trm trn Tui tr online, ti rt trn trng v cm kch v cu chuyn ca mt bc s tr trong thi chin. Mt cu chuyn ni ln lng tn ty ca mt thy thuc, s can m ca mt ngi con gi nc Vit ni chung. Ti rt mong c c y nht k ca ngi con gi - bc s can m y. Xin gip ti cch lin lc v mua c cun nht k ca ch! Nguyen The Thuy 92 sng vi nhng cu vn rt n s v mc mc nhng li ni bnh x c Ph.
Thy Trm (ba phi) cng cc ng i ti

 c mt trm x mang tn ng Thy Trm

TT - Tha bn c, Ngay trong nhng ngy Tui Tr ng ti nht k ca ch ng Thu Trm (C mt ngi con gi tui 20), nhiu bn c thc gic: Tui Tr phi vn ng lm mt cng trnh g mang tn ch ngay ni vng t m ch sng, lm vic v hi sinh. V phng vin Tui Tr v vng t y: c Ph (Qung Ngi), qua nhng thn, nhng x, nhng a danh m ch nhc i nhc li trong nht k ca mnh: Quy Thin, Nga Mn, Xun Thnh, Ph Hip, Ph Cng... l nhng vng t ngho ca mt tnh ngho v cng l vng t m trong nhng thng ngy ch Trm n cng tc l nhng thng ngy din ra cuc chin khc lit nht, d di nht, ni m ch vit ci cht, s hi sinh cn d hn n mt ba cm.... C qu nhiu iu lm cho phng vin Tui Tr ngc nhin: hnh nh ca ch, d trn 35 nm, vn cn , hin hin trong lng nhiu ngi; tnh cm dnh cho ch, tht k l, vn m, y, c hin ra trong li k, trong nh mt ca nhiu m, nhiu ch, nhiu thng binh, nhiu cn b... PV Tui Tr cp n nguyn vng ca bn c v mt cng trnh mang tn ch, tc th b con nhc, k v mt c m (cng l c m ca ch Trm t nhng ngy thng y): mt c s y t y ... Ph Hip (gi thuc x Ph Khnh), Ph Cng gi y c trm y t. Nhng..., ch T Thi Ninh, mt ngi em thn thit ca ch Trm, hin lm trm y t Ph Cng, cho bit: Trm ch c ng nghe v... . Mun m thm phng ng y, nhng trm khng bit sp xp phng c nh th no, thiu thn qu. Cn b y t ca tnh cho bit: so vi chun quc gia cc trm y t y ch mi t 50%... V vy, BBT bo Tui Tr chnh thc pht ng t vn ng xy dng mt cng trnh y t ti c Ph (tnh Qung Ngi), mt cng trnh ca bn c hng v mt vng t, mt con ngi khng th no qun. Rt mong bn c bo TT cng chung tay gp sc, bin c m ca lit s ng Thy Trm thnh s tht...

93

Ngn la khng ch tui 20!

TT - Hn 400 th, email... gi n din n (tnh n ht hm qua, 29-7). Ngoi nhng by t mnh m ca la tui 20 VN y kht vng hm nay, tht xc ng khi cn l tri tim, ni lng rt nhiu ngi tr ca 20, 30, 40... nm trc. Sng li tui 20 Mt ngy con trai ti i lm v mang theo t Tui Tr s ra ngy 18-7-2005 v bo: Ba c i... Con tin l thch hp vi ba lm!. Th l bi C mt ngi con gi tui 20 lm ti tht s sng s. Tm hn xao ng mnh lit. Sau hng ngy ti c thp thm ch s bo tip theo... L mt chin binh cng la tui, cng chin u cng tc mt trn B5 trong nhng nm c lit nht ca cuc khng chin chng M, mc d khng cng n v, cng khng iu tr ni bnh vin d chin ca bc s Thy Trm ngy no, nhng nhng s kin din ra chin trng Qung Ngi so vi ni ti chin u cng khng khc nhau l my. Tm t tnh cm ca la tui chng ti thi by gi hu nh cng ng iu vi nhau l mt, nht l ch quyt tm qun mnh v kht vng cu nc. Bi vy c nht k ca Thy Trm ti c cm gic nh c mnh v ng i mnh trong . Tht may mn khi c ngi c tm lng vng n nhn, nng niu gi gn mt ti sn v gi ca bc s Thy Trm trong sut 1/3 th k... Cn quyn nht k v s lu bt ca ti th b gic M xng t sch trong ng bal ca trung i ti ti x Gio An, Qung Tr trong mt trn tp kch nm 1967, cho nn ti cng qu trng hn nhng trang nht k ca lit s Thy Trm. Trang nht k nh nhng thc phim ti liu ghi li mt thi qu khc lit m nhng ngi chin s chng ti tng nm tri; l ting ni t trong tim ca ngi trong cuc m khng mt nh vn no lt t ni... L VN HIN (cu chin binh trung on 270 mt trn B5)

94

Ti s cng con gi n thm ch... Tht ra ti khng cn tr, v vn thng ngh n s thi qu, mo m ca mt vn , mt s kin bi bn tay, ngi vit ca nh bo v v vy vic c mt bi bo lm cho mnh xc ng l rt him hoi. Tuy nhin my hm nay, vic tm c ngay bi vit v ch ng Thy Trm mi khi cm trn tay t Tui Tr l iu ti ang lm. c lc ti khng mun c tip nhng trang vit v ch bi ti s ci cm gic au bun khi phi nghe n chuyn k v ci cht ca ch Thy Trm. Ti khc mt cch t nhin, ni nm na l khc ht sc ngon lnh ba ln theo ba s bo ng nhng dng nht k ca ch. C th, ti p nh s cng con gi 13 tui ca mnh n thm ngi m ca ch v khi y ti s c nhiu th suy ngh, th thm cng ch... V con gi ca ti, mt c b vn d rt nhy cm s ng ra c nhiu, tht nhiu iu. Ti cng c thm nhng kin ca cc bn tr tui 20, nhng bi vit ca cc bn tr ang mang trong mnh nhit huyt v quyt tm ca la tui c nhiu hoi bo, ham cng hin. t nc ta ang ng trc nhiu vn hi v thch thc. Lm th no cc em hc sinh c th mang trong mnh lng ham mun, mt quyt tm c th lm c g cho t nc khi hiu rng mnh phi c trch nhim vi x hi, vi cng ng, vi nhng ngi hi sinh tui thanh xun, nhng p , c m ca mnh... chng ta c c ngy hm nay? N.T.H. (thachan@...) ng phi h thn nh ti! c nht k ca ch Thy Trm, ti khc rt nhiu. Ti thy mnh qu hn km, qu nh b. Chnh v th m mc d tui 60 ti vn mun tham gia din n ca tui 20 ni vi cc bn tr rng: ng mt c hi cng hin cho T quc khng bao gi phi n hn, h thn nh ti. ... Khng ai c th ng yn trong i cht Bui thy triu vy gi nhng vng trng Mi gi la u mun thm nhiu ht G trm cy u mun ha nn trm Mi ch b u nm m nga st Mi con sng u mun ha Bch ng... (Th Ch Lan Vin)

95

Ti cng thi vi ch Trm, ti cng c ngi yu i B nh ch Trm khi ti tt nghip trng bu in, anh cng gi th ra ng vin ti vo chin trng. Nhng ti qu hn nht, s bom ri n n, s gian kh nn khc t ngh ca anh. Th nhng nhng nm ti cng ghi nht k cng ni v lng yu T quc, v mi tnh vi ngi chin s gii phng qun m ti c cho l mi tnh p.Gi y c nht k ca ch Thy Trm, ti nhn ra nhng trang nht k ca ti tht v ngha v so rng.c nht k ca ch Trm, ti c gi nh cn tui 20 chc ti s sng khc vi tui 20 trc y, hm nay ti s khng phi h thn.
MINH NGUYT

(P.a Kao, Q.1, TP.HCM)

Ch ti
TT - c nhng trang nht k trn bo Tui Tr ca Thy Trm, ti rt cm ng. Ti nh thng ch cn v l do khc. Ti cng c mt ngi ch rut l Nguyn Th Phng, cng tt nghip cng nm (1966) vi ch Thy Trm v cng t H Ni vo chin trng Qung Ngi (1966).
Sng 29-7, ch tch cng on Bnh vin Mt TP.HCM Hunh Th Nh (gia) 20 triu ng n bo Tui Tr

Ti nghe ni l ch Phng v ban y t tnh ng ti Hnh Dng, mang cho mt n v gii phng qun tr v, ch ti b ch phc kch s v bn b thng di sng. ch li ch ln b v hai tn lnh M bn cht ch. Sau khi ch ti hi sinh, ba ti (lc by

Ngha Hnh, Qung Ngi. Thng 12-1968, sau khi i cu thng x ng Thy Trm. Theo ch Nh, y l
tin do 563 CB-CNV bnh vin trch mt ngy lng ng gp - nh: Thanh m

gp phn tham gia chng trnh xy bnh

gi cng l mt cn b hot ng Qung Ngi) nhn ch Thy Trm l con nui v c vit th ra Bc cho chng ti. n nm 1970, ch Trm hi sinh. 35 nm qua, lc no ti cng thng nh ch ti v ch Thy Trm. Ti nghe ni t i nm 1966 c nm bc s vo Qung Ngi, tt c u hi sinh. Ti cm thy rt khm phc v thng mn h. Nhn dp bo Tui Tr ng nhng cu chuyn v ch Thy Trm, ti xin nh bo nhn gim n b m v gia nh ch Thy Trm rng chng ti l nhng a con nui, em nui cng rt yu mn v thng nh ch. Nhn y ti cng xin ng gp 1 triu ng xy dng mt bnh x ng Thy Trm ti ni ch lm vic, chin u v hi sinh. NGUYN TH DUNG (TP.HCM) 96

366.506.000 ng

Cn b nhn vin Cng ty c phn Vng bc qu Ph Nhun, TP.HCM xin chuyn n bo 20 triu ng gp phn xy cng trnh

l tng s tin bn bnh x ng Thy Trm. c ng gp cho cng trnh "bnh x ng Thy Trm" sau tnh n 17g30 ngy 29-7-2005, ngy pht ng. Trong ngy 29-7 c 35 c nhn v n v n ng gp. Chng ti theo di lot bi C mt ngi con gi tui 20 trn bo v rt xc ng trc nhng trang nht k ca bc s Thy Trm. i vi chng ti, ch xng ng l mt n anh hng.

ba Xin thp nn hng tng nim n bc s Thy Trm v xin c gp phn nh vo qu xy dng bnh x ti c Ph, Qung Ngi nh c m ca ch. V NH T (ch tch cng on Cng ty CP Vng bc qu Ph Nhun)

97

ang chy bng tin yu, kht vng Vit!

TT - Rt nhiu nhng tri tim Vit trong ln ngoi nc ang tht s nng ln theo nhng dng nht k ca anh Thc, ch Trm; trn tr ca TS V Minh Khng v din n Tui 20 ca chng ta trn Tui Tr. Tht xc ng khi c nhng dng ch ang c ch i, khao kht nh tm li nhng tin yu, kht vng Vit... Nng t hiu sch n mng Khng ch cc tnh, n chiu 28-7, khch n cc nh sch Rt ng bn tr TP mua sch Mi mi tui 20 v xin ch k ca ch Nh Anh (bn gi anh Thc) - nh: T.Ng.

ln ti trung tm TP.HCM tm mua Mi mi tui 20 tht vng ra v. Nht k ng Thy Trm cng ch cn t cun. Ch qun l tim sch Phng Nam trn ng L Dun cho bit: NXB a xung bao nhiu ht by nhiu". Cn ti nh sch Nguyn Hu, anh nhn vin qun l y cho bit khong 600 cun bn gn ht trong bn ngy... Mt iu th v: nhn vin ti cc nh sch cng ang kht sch; nhiu nhn vin va bn hng va tranh th c lc rnh. Trong khi c dn mng say sa c Nht k ng Thy Trm trn cc bo in t. Hong Vn Nhn (voanhdl) cho bit: Tun nay c n my ngi bn u gi link v bc s ng Thy Trm. Trn din n kyoto-svvn.org ca du hc sinh VN ti Kyoto (Nht Bn), Mi mi tui 20 ang l bi c c nhiu nht v C mt ngi con gi tui 20 c xp vo top 5 sao (nh gi l hay nht trn mng). Nickname linhmath pht biu: "Khi ti qua y hc (Texas, M), mt thi gian di ti qun mt ngh mt ngy no chng ta c th snh ngang cc cng quc, nhng khi c bi ca TS V Minh Khng, ngn la trong ti ang chy li v ti tin ngn la ang bng ln nhiu ni, nhiu ngi". Din n chung ca sinh vin VN du hc (svduhoc.com) ti y nhng bi bo ca hai lot bi trn vi tiu ring Chuyn ca ngi anh hng; C mt ngi con gi nh th sao?

98

Cc din n t cc trang web trong nc cng dy sng vi nhiu tm t nng tru. Nick L Thu Qunh trn hn-ams.org tm s rt hc tr: Hm nay mi mua quyn Mi mi tui 20. D cha c ht nhng tht s l cha bao gi thy mua mt quyn sch xng ng nh th. Ngn la cho mnh v cho ngi thn Khng ch gii tr "dy sng", c ng Th Tuyt Nga - gio vin Trng THPT bn cng Marie Curie (TP.HCM), tng tham gia i bc s phu thut phc v thi chin ngay trn mnh t Qung Ngi - bc bch: Ti c v trong c mt phn qu kh ca ti. Ti mua mt cun cho mnh, cn ba cun kia dnh cho m, ch v bn. Cnh k sch cng ra vo, ch Ngc Anh, ngi m ca su a con, tm s: Ti mua cho ti v su a con nh mnh c, nh nht 7 tui v ln nht 25 tui. Hy vng anh Thc v ch Trm s lun i bn chng v nhc nh chng trong ng i. Bc cu chin binh V Ch Hiu mua xong cn quay li mua thm my cun gi v qu Tuy Ha (Ph Yn) cho ch, em c... Khng t bn cho bit ban u ch v t m c cho bit, cui cng cun theo nhng trang nht k xc ng ny. Bc Tn (Q.Tn Bnh, TP.HCM) trong mt ln tr ma mua mt cun Nht k ng Thy Trm khi nghe c bn sch qung co. Khng ng sch cun ht ti n trang cui cng - bc cho bit - khng cng li c, ti quay li cm n c bn sch v mua thm vi quyn cho c nh. Ring ch M Trn (Q.Bnh Thnh) trm ngm bn mt gi sch: Em gi t ca mnh sp sang c du hc 4-5 nm, hy vng Nht k ng Thy Trm s gip n vng vng trn bc ng mi bn x ngi. H.VN - T.THANH - T.NGN

99

Ch Trm, anh Thc v em trai ti

TT - Gia nhng kin, by t gi v, rt bt ng khi din n nhn c c nhng tm t, hnh nh xc ng ca nhng ngi tr tui 20 ng nh b i. V tht k diu khi chnh nhng dng nht k t tri tim ca ch Trm, anh Thc i thng ti nhng tri tim y, khin h mm mi mong nhn li tui 20 ca mnh... Ln u tin, ti thy em trai ti c v nh ang suy ngh khi n c c nhng dng nht k C mt ngi con gi tui 20 ca n lit s, bc s ng Thy Trm trn t bo Tui Tr m ti v tnh dng gi qu bn b n gi mang v qu cho n. l bi Nhng trang nht k cui cng trn t Tui Tr th ba, 26-7-2005. Em trai ti nm nay 24 tui, l ci tui p nht ca i ngi, y c m v hoi bo. Nhng vi em trai ti th khng nh vy. n gin v n mc nghin ma ty gn ba nm nay, cng tri qua my ln cai nghin nhng khng thnh cng. Em trai ti xin v qu vi ng ni vi mt quyt tm t mnh vt qua c s cm d ca nng tin nu. Tuy khng cn my tin tng vo s quyt tm v nhng ha hn ca n na, nhng cha m ti chng bit cn cch no khc hn l ng vi hi vng con trai ln, hiu v t bit mnh phi lm g; bi t ra n tng l sinh vin, tt nghip mt trng cao ng v in nc, c bng li xe v trn ht l c s quan tm chu o ca c gia nh, cng ng... Chuyn tng s khng c g ng ni. Sau khi c c bi bo trn, n ngi im lng. Rt lu. Ti khng hiu n ang ngh g nhng linh cm dng nh nhng dng nht k y tc ng n n t nhiu. Cho n lc ti chun b i th n gi li, d dt bo ln sau v thm, nu c th nh mang v cho n mn nhng t bo Tui Tr ng lot bi vit y. V em trai ti cn bo rng n mun ni chuyn vi b m ti vo sng hm sau. Ti hm y ti lc tm trong ng bo c. Vic mua c mt t bo Tui Tr hng ngy ni ti tht l kh khn. Bo c hm v, c hm khng. Ti cn thn xp tt c li b m mang v cho em trai. Khi lm cng vic ny, trong ti le li ln mt tia hi vng. Bit u dng nht k ca nhng con ngi tui 20 mt thi anh hng, ht mnh cng hin cho l tng... s khin em trai ngh li v tui 20 ca mnh. Nhng trang nht k qu tht c sc nng! Em ti suy ngh v i n mt quyt nh ln rng cai nghin. Tt nhin l b ti, mt ngi lnh cng thi vi lit s Nguyn Vn Thc, ng Thy Trm... tng chin u chin trng Ty nguyn nhng nm 1970-1972, mt ln na phi gc li mi cng vic theo n ln rng: mt huyn vng rng ni xa tnh c Lc sau khi lin lc vi nhng ngi ng i c nh gip .

100

Trc khi i em trai ti c mt nguyn vng l c c hai cun sch Mi mi tui 20 v C mt

ngi con gi tui 20 mang theo c. Ti gn nh lc tung hiu sch nhn dn tnh Thi

Bnh tm mua nhng khng c. Cui cng ti vo Tui Tr Online, copy v in ra nhng trang nht k. Ti lm vic c m m khng cm thy mt! Sng 29-7-2005 b v em trai ti n chuyn xe lin tnh Thi Bnh - c Lc lc 4 gi sng ln ng. Trc khi xe chuyn bnh, em ti d dt ni ln nguyn vng cui cng: n mun ti hy in nhng trang nht k y ra mt bn na v mang n cho mt ngi bn ca n cng ang cai nghin. Ti ha vi em trai rng s thc hin vic n nh. Nhng trc ht, mong n hy vt qua tt c, cai nghin thnh cng v quay tr v sng gia gia nh, cng ng. Ti mong em trai ti s tm li tui 20, du mun! NGUYN KHNH LINH

Ch cn c nim tin... H. i, my ba trc mnh c gi in v qu, m H. ni trong nc mt: N vn th, chng thay i g con ....Ti sao th H., hn ba nm ri cn g? Nh li thi hc ph thng, H. lun l hc sinh gii tnh my nm lin, mnh cng tng l hc sinh gii quc gia. Th nhng t ngy chng mnh bc vo ging ng i hc, nhng trn bng thu m, nhng bui chiu ln voi xung ch vi kt qu x s; ri nhng giy pht phi mnh trn chiu bc... Th ri trc nhng git nc mt ca m, trc nh mt ng ngn ca my a em, bn mnh ha chia tay vi nhng th vui t hi . Gi y mnh ang sng li, ang gng ng dy theo li ha ba nm trc. Cn H., m H. ni gi ny cu ang ln trnh b bn, gia nh v ang mt x xnh u ca H Ni. My hm nay c din n tui 20 trn bo Tui Tr, thy cc bn cng cng tui mnh ang ngh n nhng iu ln lao, p m mnh cm thy h thn. Chng mnh u phi l nhng Thnh Ging m nh ph liu gia cuc i. Th nhng ch cn cn nim tin, cn c m th ph liu cng c th thay da, i tht nhn li tui 20 ca chng mnh, c khng H.? H.N. (P.3, TP Vng Tu)

101

Ai nh, ai qun li nhn gi ca Thy Trm?

TT - Cng mt thi gian kh trong khng chin nh Thy Trm, ti tng v bnh x vng gii phng C Chi, c cc y s, y t chm sc nn hiu r tinh thn trch nhim, tnh thng ng ch ng i to ln ca ngi thy thuc thi chin tranh. Tt c cc s bo Tui Tr ng bi C mt ngi con gi tui 20 ti c rt k, thn thc v n bi V ng i ti ca anh Phm Mi Lt th ti khng cn km nn ni s xc ng y trn trong lng mnh. Thy Trm nhn gi: ... Ai cn sng ngi s khng c qun nhng ngi mt, phi lm g cho xng ng vi ngi mt. Ti ngh c li nhn gi ch tnh ny ca Thy Trm, nhiu ngi trong chng ta phi nhn li mnh xem ai cn nh v ai qun li ca ngi hi sinh v c lp t do cho t nc. Nhn y ti cng xin mo mui ngh vi anh Phm Mi rng hy a bc tranh Nui thng binh (c th nhn bn ra) bn u gi ri dng s tin gp vo xy dng bnh x mang tn bc s ng Thy Trm c Ph, Qung Ngi nh l mt trong nhiu ngha c nh Thy. Chc anh ng vi ti?
NGUYN HI PH

Nhng tm lng ca ngi xa x

TT - Chng ti s tip tc theo di v ng gp. Khi no bnh x c khi cng, xin hy cho chng ti thng tin. Tp ch Vn Xun s ku gi b con Vit kiu ng gp dng c y t hoc thuc ty... - anh Bi Minh Chin cn thn dn d sau khi thay mt tp ch Vn Xun (mt n bn ca ngi VN ti Cng ha Czech) ng gp cho bnh x Thy Trm. Hai ch Ngn v Vn, Vit kiu Na Uy, ng gp xy B Bnh Th Chung, Vit kiu M, c Nht k ng Thy dng bnh x ng Thy Trm qua Tui Tr Online cng gi in thoi v, nh con Trm chiu 9-8-2005 - nh: Vnh Long mang n ng gp cho bnh x 1,5 triu ng. Hai T.T.D. ch Ngn v Vn, Vit kiu Na Uy mi v VN trong ma h ny, cng vi n ng gp v t ra rt vui trc cun Nht k ng Thy Trm c tng. Ch cho bit s i mua Mi mi tui hai mi ca Nguyn Vn Thc na cho b.

102

Phi lm nhiu vic hn na...

TT - Mt chic thng ghi ng h bnh x ng Thy Trm, my cun Mi mi tui 20 v Nht k ng Thy Trm chuyn tay qua li, mt xp bo Tui Tr c lot bi C mt ngi con gi tui 20 c ct cn thn, rt nhiu kin xc ng c pht biu trn din n, rt nhiu bc cu chin binh (CCB) va r o ma va run tay ln tm phong b ng khon lng hu va lnh... l nhng g chng ti ghi li c trong bui tho lun Tui 20 ca chng ta c t chc ti UBND phng Tng Nhn Ph A, Q.9, TP.HCM ti 13-8. Anh L Vn Thm, mt hi vin Hi CCB phng Tng Nhn Ph A, a chng ti xem l th ca ng Hong nh Hng: Ti tng i qua tui 20, tng cm sng bo v T quc v t cho rng mnh lm trn bn phn. Nhng c C mt ngi con gi tui 20, thy s ng gp ca mnh qu nh b, thy tht xu h v t bo mnh phi lm nhiu vic hn na.... T tng ny, Hi CCB, on thanh nin, Mt trn T quc, cng on phng Tng Nhn Ph A phi hp t chc bui tho lun v quyn gp xy dng bnh x ng Thy Trm. Ton b s tin 5.025.000 ng thu c giao ngay cho bo Tui Tr vo cui bui. P.V
Cc cu chin binh phng Tng Nhn Ph A, Q.9 hng ng quyn gp xy dng bnh x ng Thy Trm

Bnh x Thy Trm l tng nh ch Trm cng cc anh, cc ch hi sinh v gp phn nh gip b con Ph Cng ni ring, khu 4, khu 5 ni chung vn chu nhiu thit thi trong chin tranh. Cng ty sn Dupaint American xin ng gp 180 lt sn nc (tr gi 10 triu ng) vo cng trnh n n p ngha ny. PHM NH DUY (tng gim c)

103

Bn tay ch ang ch bn tay bn

TT - Bn tr thn mn, sau bn chn vo chin trng ca Nguyn Vn Thc, by gi ta c bn tay gia chin trng ca ng Thy Trm (*). Bn tay cht cy lm ln, o hm, khing cng. Bn tay bng b, m x vt thng cho chin s v ngi dn. Bn tay cm sng bn li k th, bo v ng i. Bn tay gy ln nhng nt nhc gia chin trng n bom khc lit. Bn tay vut ve mi tc lm duyn con gi gia ni sng cht tng giy. Bn tay gi ln tuyn th trc c ng. Bn tay au bun nhng dt khot chia tay ngi yu. Bn tay p ly bn tay v v an i chnh mnh. V bn tay c n mong mi tm n nhng bn tay. Bn tr thn mn, bn c ht cun nht k ca bc s ng Thy Trm nhng dng vit ny: Khng, mnh khng cn th di na, mnh ln, dy dn trong gian kh, nhng lc ny y sao mnh cm thy thm kht n v cng bn tay chm sc ca mt ngi m m tht ra l mt bn tay ca mt ngi thn hay t hn ch l mt ngi quen cng c. Hy n vi mnh, nm cht bn tay mnh trong lc c n, truyn cho mnh tnh thng, sc mnh vt qua nhng chng ng gian kh trc mt. C bn tay ch nhn, khng cho. C bn tay ch phy i, khng vy li. C bn tay ch gi lng chng ri rt li. C bn tay ch bit hoan h, khi vui th v tay vo. khng phi l bn tay ca ng Thy Trm, ca nhng ngi nh ch. Bn tr thn mn, ng so mt thi v mt thi. Thi no tui tr cng am m v mnh m. Mi th h gnh trn vai mnh mt s mnh ca thi mnh sng. Bn tay thi no cng lm cng vic ca thi . ng Thy Trm, v nhng ngi nh ch, gi thng cnh tay xung phong vo chin trng, v bn tay h em v cho dn tc chin thng ca t do v c lp. Tui tr hm nay c mt s mnh khc cng ln lao v gian kh khng km thi chin tranh: em li cho t nc thnh qu ca pht trin v hin i. 104

Cn nhng bn tay thao tc my tnh tng lai. Cn nhng bn tay m l trnh pht trin. Cn nhng bn tay xa i gim ngho. Cn nhng bn tay nm ly nhng bn tay. Bn tr thn mn, cun nht k ca lit s - bc s ng Thy Trm, ni theo li mt bi th, nh bn tay cn m m hi, s dt em i tng hi tng nhp, nhng vui bun qua hm nay em mi bit, c gi y rt hin s dt tip em i. Bn tay ch ang ch bn tay bn nm ly cng ch lt gi tng trang i, sng li nhng thng ngy gian kh t sinh ch sng. Bn tay ch ang vy gi thc gic bn mang t nc i xa, n nhng thng ngy m mng. Bn tay ng Thy Trm ang trong tay bn, tay ti, tay chng ta, kt li nhng bn tay ni vng tay ln t cuc chin hm qua n pht trin hm nay. Lun lun chng ta cn c nhau, cn bn nhau. Hy n vi mnh, nm cht bn tay mnh trong lc c n, truyn cho mnh tnh thng, sc mnh vt qua nhng chng ng gian kh trc mt. Cun nht k ca ng Thy Trm l bn tay , v ang a tay ra , bn tr thn mn. PHM XUN

105