Toanroirac1 545

TRNG AI HOC A LAT
KHOA TOAN - TIN HOC

Y Z
PHAM TIEN SN
TOAN RI RAC 1
(Bai Giang Tom Tat)
-- Lu hanh noi bo -Y a Lat 2008 Z
Mu.c lu.c
. D
U
-`
MO
A
iv
.
` ANH
. P HO
XA
1 TA
.
. P VA
1.1
1.2
Ta.p ho..p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1.1
Khai nie.m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1.2
Cac phep toan tren ta.p ho..p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1.3
Tch Descartes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Anh
xa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2.1
- i.nh ngha và tnh chat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

D
1.2.2
Anh
xa. ha.n che . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10
1.2.3
Ho..p cua cac anh xa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11
1.2.4
Anh
xa. ngu.o..c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12
1.2.5
Lu..c lu.o..ng cua mo.t ta.p ho..p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12
` CAC
PHU.O.NG PHAP
CHU
.NG MINH
2 LOGIC VA
17
2.1
è . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Me.nh d
17
2.2
è co di
èu kie.n và cac me.nh d
è tu.o.ng du.o.ng . . . . . . . . . . . . . .
Me.nh d
20
2.3
Lu.o..ng hoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
23
2.4
u.ng minh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Phu.o.ng phap ch
26
2.5
Quy na.p toan ho.c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
T TOAN
3 THUA
.
31
33
Mo. dàu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
33
3.1.1
T`m so lo.n nhat trong ba so . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
33
3.1.2
T`m so lo.n nhat trong day h

u.u ha.n cac so thu..c . . . . . . . . . . . .
33
Thua.t toan Euclid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
35
3.2.1
Thua.t toan Euclid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
37
Thua.t toan de. quy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
39
3.3.1
Tnh n giai th`

u.a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
39
3.3.2
T`m u.o.c so chung lo.n nhat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
40
3.3.3
Thua.t toan xac d.inh day Fibonacci . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
41
3.4
- o. ph
D
u.c ta.p cua thua.t toan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
43
3.5
Phan tch thua.t toan Euclid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
48
3.1
3.2
3.3
D
M
-E
4 PHEP
51
Cac nguyen l
y co. ban cua phep dem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
51
4.1.1
Nguyen l
y tong . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
51
4.1.2
Nguyen l
y tch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
52
4.1.3
Nguyen l
y bao hàm-loa.i tr`
u. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
54
4.2
Hoan vi. và to ho..p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
57
4.3
Cac thua.t toan sinh ra hoan vi. và to ho..p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
62
4.4
Hoan vi. và to ho..p suy ro.ng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
66
4.5
òng nhat th
He. so cua nhi. th
u.c và cac d
u.c . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
73
4.6
òng chim b
ò cau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nguyen l
y chu
77
òng chim b
ò cau (da.ng th
Nguyen l
y chu
u. nhat) . . . . . . . . . . . .
77
4.1
4.6.1
ii
4.6.2
òng chim b
ò cau (da.ng th
Nguyen l
y chu
u. hai) . . . . . . . . . . . . .
78
4.6.3
òng chim b
ò cau (da.ng th
Nguyen l
y chu
u. ba) . . . . . . . . . . . . .
80
5 QUAN HE
.
85
5.1
Quan he. hai ngoi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
85
5.2
Quan he. và ma tra.n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
90
5.3
Quan he. th
u. tu.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
96
5.4
Quan he. tu.o.ng du.o.ng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
5.5
Bao dong cua quan he. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
5.6
Lattice cua cac phan hoa.ch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116

5.6.1
Thua.t toan xac d.inh ho.i cua hai phan hoa.ch . . . . . . . . . . . . . 118
5.6.2
Thua.t toan xac d.inh tuyen cua hai phan hoa.ch . . . . . . . . . . . . 119
BOOLE
-A
6 D
. I SO
123
6.1
Lattice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
6.2
Lattice phan bo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
6.3
- a.i so Boole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137

D
6.4
Hàm Boole
6.5
Bieu dien cac hàm Boole qua he. tuyen, ho.i và phu di.nh . . . . . . . . . . . 149
6.6
Bieu dien toi thieu cua hàm Boole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
6.6.1
Khai nie.m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
6.6.2
ò Karnaugh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
Phu.o.ng phap ban d
TUYE
N TINH
7 MA
7.1
159
Mo. dàu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159

7.1.1
Khai nie.m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159

iii
7.1.2
Ma phat hie.n loi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
7.1.3
Ma su.a sai . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
7.2
Cac khai nie.m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162
7.3
Khoang cach Hamming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170
7.4
Ho.i ch
u.ng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
7.4.1
Giai ma d`
ung bang chuan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179
7.5
Ma hoàn hao . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182
7.6
Ma Hamming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184
T`
ai li
e.u tham khao
189
iv
. D
U
-`
A
MO
Toan ho.c rò.i ra.c là mo.t bo. pha.n cua Toan ho.c nha` m nghien c
u.u cac doi tu.o..ng rò.i ra.c:
.
.
.
.
è co lien quan
uc rò i ra.c khac nhau và cac phu o ng phap giai cac van d
nghien c
u u cac cau tr
den cac cau tr
uc này.
u. và va.n hành trong may tnh du.o.i da.ng cac tn hie.u rò.i ra.c (cac may
Thong tin lu.u tr
tnh lien tu.c ch là cac may tnh tu.o.ng tu.., chuyen du.ng). V` va.y cong cu. d`
ung de bieu dien
.
.
y cac thong tin này là Toan ho.c rò i ra.c.
thong tin trong may và xu l
ung de giai quyet tru..c
Ngoài ra, cac phu.o.ng phap và ket qua cua Toan ho.c rò.i ra.c co the d`
èu van d
è da.t ra cua Tin ho.c nhu. logic, hàm da.i so logic, to ho..p tren t`
u.... Toan
tiep nhi
èu
ho.c rò.i ra.c chuan bi. san và cung cap cac cong cu., phu.o.ng phap lua.n de giai quyet nhi
è cua Tin ho.c. Co the noi Toan ho.c rò.i ra.c là ngành Toan ho.c co. so. cho Tin ho.c.
van d
Mu.c dch cua giao tr`nh nhà m cung cap mo.t so cong cu. Toan ho.c de bu.o.c dàu di vào
è cu. the.
Tin ho.c. Giao tr`nh du.o..c tr`nh bày mo.t cach dàn trai ho.n là di sau vào mo.t van d
.
.
àn co cac bài ta.p nha` m cung co nh
u c da ho.c. Hy vo.ng rà ng giao
Cuoi moi ph
u ng kien th
.
.
.
àn nào yeu c
àu ho.c ta.p cua cac ba.n sinh vien.
tr`nh này dap u
ng du o. c ph
- à La.t, ngày 11 thang 2 nam 2008
D
Pha.m Tien So.n
vi
Chu.o.ng 1
.
` ANH
XA
TA
. P VA
.
. P HO
1.1
1.1.1
T
a.p ho..p
Kh
ai ni
e.m
Mo.t khai nie.m co. ban cua toan ho.c hie.n da.i là khai nie.m t
a.p ho..p.
C
ung giong nhu. diem, doa.n thang, ma.t phang, ... trong h`nh ho.c Euclid, khai nie.m ta.p
.
u.ng v du.. Chang ha.n, ta.p ho..p cac
ho. p khong du.o..c d.inh ngha mà ch du.o..c mo ta ba` ng nh
u.c ba.c hai, v.v...
sach trong thu. vie.n, ta.p ho..p cac so thu..c, ta.p ho..p cac da th
àn tu. cua ta.p ho..p ay. Co hai cach xac di.nh
Cac va.t ta.o nen mo.t ta.p ho..p go.i là cac ph
.
mo.t ta.p ho. p:
àn tu. cu a n
òm cac ph
àn tu. a, b, c, d
o. Chang ha.n, ta.p ho..p g
(a) Lie.t ke danh s
ach c
ac ph
.
.
.
.
thu ò ng du o. c viet
{a, b, c, d}.
àn tu. cu a t
ac ph
a.p ho..p. Chang ha.n, ta.p ho..p {1, 3}
(b) Neu len tnh ch
at d
a.c tru.ng cu a c
.
.
co the mo ta là ta.p ho. p hai so tu. nhien le nho nhat hay ta.p ho..p cac nghie.m cua
phu.o.ng tr`nh ba.c hai x2 4x + 3 = 0.
àn tu. cua ta.p ho..p A. Khi x khong
K
y hie.u x A (và do.c là x thuo.c A) co ngha x là ph
àn tu. cua ta.p ho..p A ta viet x 6 A (và do.c là x khong thuo.c A). Chang ha.n, neu
phai là ph
go.i N là ta.p cac so tu.. nhien th` 7 N nhu.ng 12
6 N.
5
- e do.n gian, doi khi ta ch d`
ung t`
u. ta.p thay cho cu.m t`
u. ta.p ho..p.
Ch
uy
1. (a) D
(b) K
y hie.u := thu.ò.ng d`
ung de du.a vào d.inh ngha, no thay cho cu.m t`
u. d.inh ngha bo.i.
Chang ha.n, N := {0, 1, 2, . . .}.
1
(c) Ta thu.ò.ng d`
ung k
y hie.u | de dien da.t y
sao cho (hoa.c trong do). Chang ha.n, ta.p
.
.
ho. p tat ca cac so tu. nhien chan co the mo ta nhu. sau:
{n N | n chia het cho 2}.
V du. 1.1.1. Mo.t vài ta.p ho..p so thu.ò.ng ga.p:
(a) Ta.p ho..p cac so tu.. nhien N := {0, 1, 2, . . .}.
(b) Ta.p ho..p cac so nguyen du.o.ng P := {1, 2, . . .}.
(c) Ta.p ho..p cac so nguyen Z := {0, 1, 1, 2, 2, . . .}.
(d) Ta.p ho..p cac so h
u.u t Q := { pq | p, q Z, q 6= 0}.
(e) Ta.p ho..p cac so thu..c R.
(f) Ta.p ho..p cac so ph

u.c C := {a + 1b | a, b R}.
àn tu. nào ca go.i là ta.p ho..p tr
ong (hay r
ong) và du.o..c k
y hie.u là
Mo.t ta.p ho..p khong co ph
.
.
.
.
òm cac nghie.m so thu. c cua phu o ng tr`nh ba.c hai x2 + 1 = 0 là mo.t
. Chang ha.n ta.p ho. p g
ta.p ho..p trong.
àn tu. cua ta.p ho..p B dèu là
a.p ho..p con cua ta.p ho..p A neu mo.i ph
Ta.p ho..p B go.i là t
.
.
.
.
.
àn tu cua ta.p ho. p A; trong tru ò ng ho. p này ta k
ph
y hie.u B A hay A B. Hien nhien
.
.
.
.
u a, de thua.n tie.n, ta thu ò ng coi ta.p ho..p trong là mo.t ta.p ho..p con cua ta.p
A A. Ho n n
.
`
a ng nhau neu B A
bat k`
y, t
u c là A vo.i mo.i ta.p ho..p A. Hai ta.p ho..p A và B go.i là b
.
a.p ho..p con thu..c
và A B; khi do ta viet A = B. Neu B A nhu ng A 6= B ta noi B là t
su.. cua ta.p ho..p A và viet B A.
V du. 1.1.2. (a) Neu
A := {x R | x2 + x 6 = 0},
B := {2, 3}
th` A = B.
(b) Ta co cac bao hàm th
u.c thu..c su.. sau
P
R.
àn tu. cua no là nh

u.ng ta.p ho..p thu.ò.ng du.o..c go.i là mo.t ho. cac ta.p
Mo.t ta.p ho..p mà ph
ho..p, hoa.c mo.t he. cac ta.p ho..p. Noi cach khac, ta.p ho..p, ho., he. là nh
u.ng thua.t ng
u.
dòng ngha.
- e neu len danh sach cac ta.p ho..p cua mo.t ho. ta.p ho..p A, ta hay go.i moi ta.p ho..p cua A
D
o de danh dau ta.p ho..p ay, hai ta.p ho..p khac nhau cua ho.
y hie.u i du.o..c go.i là ch s
là Ai; k
2
A du.o..c danh
danh dau cac
ung de
dau bo.i hai ch so khac nhau. Neu I là ta.p ho..p tat ca cac ch so da d`
.
ta.p ho. p cua ho. A th` ta co the viet
A := {Ai | i I},
hay
A := {Ai}iI .
àn tu. cua mo.t ta.p ho..p
C
ung co the su. du.ng phu.o.ng phap này de danh dau tat ca cac ph
A t`
uy y
.
1.1.2
C
ac ph
ep to
an tr
en t
a.p ho..p
Cho tru.o.c cac ta.p A và B ta co the thành la.p cac ta.p mo.i ba` ng cac phep toan sau:
- i.nh ngha 1.1.1. Ho..p cua hai ta.p A và B là mo.t ta.p ho..p, k
òm tat ca cac
y hie.u A B, g
D
.
àn tu hoa.c thuo.c A hoa.c thuo.c B (hoa.c thuo.c ca hai).
ph
òm tat ca cac ph
àn tu. v`
Giao cua hai ta.p A và B là mo.t ta.p ho..p, k
y hie.u A B, g
u.a
thuo.c A v`
u.a thuo.c B.
òm tat ca cac ph
àn
y hie.u A \ B, g
Hie.u cua ta.p ho..p A vo.i ta.p ho..p B là mo.t ta.p ho..p, k
.
tu thuo.c A nhu.ng khong thuo.c B.
Hie.u d
oi x
u.ng cua hai ta.p ho..p A và B là ta.p ho..p
A B := (A \ B) (B \ A).
Nh
a.n x
et 1. (a) Mo.t cach tu.o.ng tu.., co the di.nh ngha ho..p iI Ai và giao iI Ai cua
mo.t ho. ta.p ho..p A := {Ai | i I}.
(b) Ta luon co A B = B A. Nhu.ng nhu. v du. du.o.i day ch ra, noi chung A \ B 6= B \ A.
V du. 1.1.3. Gia su. A := {a, b, c, d} và B := {c, d, e}. Khi do
AB
AB
A\B
B\A
AB
=
=
=
=
=
{a, b, c, d, e},
{c, d},
{a, b},
{e},
{a, b, e}.
V du. 1.1.4. Gia su. A (tu.o.ng u

.ng, B) là ta.p nghie.m cua phu.o.ng tr`nh x2 3x + 2 = 0
3
(tu.o.ng u
.ng, x2 4x + 3 = 0). Ta co A = {1, 2}, B = {1, 3} và
AB
AB
A\B
B\A
AB
=
=
=
=
=
{1, 2, 3},
{1},
{2},
{3},
{2, 3}.
Ta.p nghie.m cua phu.o.ng tr`nh

(x2 3x + 2)(x2 4x + 3) = 0
là A B = {1, 2, 3}. Ta.p nghie.m cua he. hai phu.o.ng tr`nh
x2 3x + 2 = 0,
x2 4x + 3 = 0,
là A B = {1}.
V du. 1.1.5. Gia su.
Ai := {i, i + 1, . . .},
Khi do
Ai = N và
iN
i N.
Ai = .
iN
Cac phep toan ho..p và giao tren cac ta.p ho..p co nh
u.ng tnh chat sau:
Tnh ch
at 1.1.2. Tnh giao hoan
A B = B A,
A B = B A.
Tnh ket ho..p
(A B) C = A (B C),
(A B) C = A (B C).
Tnh phan phoi
A (B C) = (A B) (A C),
A (B C) = (A B) (A C).
Ch
u.ng minh. Bài ta.p. 2
4
Neu cac ta.p ho..p A và B co giao bà ng trong, t

u.c là neu A B = , th` cac ta.p ho..p này
àn tu. chung, hoa.c là r`
go.i là kh
ong c
o ph
o.i nhau.
è dèu là cac bo. pha.n cua mo.t ta.p
ung mo.t van d
Thu.ò.ng cac ta.p ho..p du.o..c xet to.i trong c`
.
.
àn
ho. p X co di.nh nào do. Khi ay, ta.p ho. p X này go.i là khong gian. Hie.u X \ A go.i là ph
c
c
.
c
.
b`
u cua ta.p A và k
y hie.u là A . Hien nhien A và A là rò i nhau, A \ B = A B . Ho n n
u.a
Tnh ch
at 1.1.3. (Cong th
u.c De Morgan) Gia su. {Ai}iI l`
a ho. c
ac t
a.p ho..p con cu a kh
ong
gian X. Khi d
o
!c
[
\
Ai
=
(Ai)c ,
iI
Ai
iI
!c
iI
(Ai)c .
iI
Ch
- i.nh ngha 1.1.4. Ho. cac ta.p ho..p A := {Ai | i I} go.i là phu cua ta.p X neu X = iI Ai.
D
Neu ngoài ra Ai 6= vo.i mo.i i I và Ai Aj = vo.i mo.i i, j I, i 6= j, th` ta noi A là mo.t
ph
an hoa.ch cua ta.p X.
- a.t A1 (tu.o.ng u
V du. 1.1.6. D
.ng, A2) là ta.p cac so nguyen chan (tu.o.ng u
.ng, le). Khi do
{A1, A2} là mo.t phan hoa.ch cua ta.p cac so nguyen Z.
1.1.3
Tch Descartes
Tch Descartes, hay van tat tch, cua cac ta.p ho..p Ai , i I, là mo.t ta.p ho..p, k
y hie.u là
Y
Ai ,
iI
àn tu. cua no co da.ng x := (xi )iI vo.i xi Ai . Khi do,

du.o..c xac di.nh nhu. sau: tat ca cac ph
.
àn (hay to.a d
anh ph
o.) th
u i cua x.
xi go.i là th`
Tch cua mo.t so h
u.u ha.n cac ta.p ho..p Ai , i = 1, 2, . . . , n, thu.ò.ng du.o..c k
y hie.u là
n
Y
Ai
hoa.c
A1 A2 An .
i=1
àn tu. cua tch này là mo.t vector (x1, x2, . . . , xn ) vo.i xi Ai , i = 1, 2, . . . , n. Noi cach
Moi ph
khac
n
Y
Ai = {(x1 , x2, . . . , xn ) | xi Ai, i = 1, 2, . . . , n}.
i=1
àn) thu.ò.ng du.o..c k

Neu A1 = A2 = = An = A th` tch A A A (A co ma.t n l
y
hie.u là An .
Ch
uy
rà ng, noi chung, A B 6= B A. D nhien A = .
V du. 1.1.7. Gia su. A := {1, 2}, B = {a, b, c}. Khi do
A B = {(1, a), (1, b), (1, c), (2, a), (2, b), (2, c)},
B A = {(a, 1), (a, 2), (b, 1), (b, 2), (c, 1), (c, 2)},
A A = {(1, 1), (1, 2), (2, 1), (2, 2)}.
B`
ai t
a.p
- a.t A := {1, 4, 7, 10}, B := {1, 2, 3, 4, 5} và C := {2, 4, 6, 8}.
1. Gia su. X := {1, 2, . . . , 10}. D
àn tu. cua moi ta.p ho..p sau:
Lie.t ke cac ph
(a) A B.
(b) B C.
(c) A B.
(d) B C.
(e) A \ B.
(f) Ac .
(g) (B c (C \ A)).
(h) (A B)c C.
(i) B \ A.
(j) A (B C).
(k) ((A B) \ C).
(l) (A B) \ (C \ B).
àn tu. cua moi ta.p ho..p sau:
2. Gia su. X := {1, 2, 3} và Y := {x, y}. Lie.t ke cac ph
(a) X 2 .
(b) X Y.
(c) Y X.
(d) Y 3.
3. Lie.t ke tat ca cac phan hoa.ch cua cac ta.p ho..p sau:
(a) {1}.
(b) {1, 2}.
6
(c) {a, b, c}.

(d) {a, b, c, d}.
4. Xac di.nh moi quan he. gi
u.a cac ca.p ta.p ho..p sau:
(a) {1, 2, 3} và {1, 3, 2}.
(b) {1, 2, 2, 3} và {1, 2, 3}.
(c) {1, 1, 3} và {3, 3, 1}.
(d) {x R | x2 + x = 2} và {1, 2}.
(e) {x R | 0 < x 2} và {1, 2}.
àn tu. cua no là cac ta.p con cua X. Lie.t ke tat ca
5. K
y hie.u P(X) là ta.p ho..p mà cac ph
.
àn tu cua P({a, b}) và P({a, b, c}).
cac ph
àn tu.. Co bao nhieu ta.p ho..p con thu..c su.. cua ta.p ho..p X? Tong
6. Gia su. X co 10 ph
quat?
7. Gia su. X và Y là cac ta.p ho..p khac trong sao cho X Y = Y X. Cac ta.p ho..p X và
èu kie.n g`?
u.ng di
Y phai thoa nh
8. Ch
u.ng minh hoa.c cho phan v du. cac quan he. (A, B, C là nh
u.ng ta.p ho..p con cua ta.p
ho..p X) sau:
(a) A (B \ C) = (A B) \ (A C).
(b) (A \ B) (B \ A) = .
(c) A \ (B C) = (A \ B) C.
(d) (A \ B)c = (B \ A)c .
(e) (A B)c A.
(f) (A B) (B \ A) = A.
(g) A (B C) = (A B) (A C).
(h) (A B)c = Ac B c .
- a ng th
ng?
9. D
u.c nào du.o.i day là du
(a) A B = A.
(b) A B = A.
(c) (A B)c = B c .
10. T`m hie.u doi x
u.ng cua hai ta.p ho..p A := {1, 2, 3} và B := {2, 3, 4, 5}.
11. Gia su. C là mo.t du.ò.ng tròn và A là ta.p tat ca cac du.ò.ng knh cua du.ò.ng tròn C.
Xac di.nh AA A.
7
12. K
y hie.u P là ta.p ho..p tat ca cac so nguyen lo.n ho.n 1. Vo.i moi so tu.. nhien i 2, da.t
Ai := {ik | k 2, k P}.
S
Mo ta ta.p ho..p P \
i=2 Ai .
èu là ta.p con cua ta.p X
u.c sau (gia su. cac ta.p du o..c xet d
13. Ch
u.ng minh cac dang th
nào do):
A (A1 A2 An ) = (A A1) (A A2) (A An ).
(A1 A2 An )c = Ac1 Ac2 Acn .
1.2
1.2.1
Anh
xa.
- i.nh ngha v`
D
a tnh ch
at
Mo.t khai nie.m co. ban khac cua toan ho.c hie.n da.i là khai nie.m
anh xa., mo. ro.ng khai nie.m
hàm so.
- i.nh ngha 1.2.1. Cho X và Y là hai ta.p ho..p bat k`
y. Mo.t
anh xa. (hay hàm so) t`
u. ta.p
D
.
.
.
.
.
.
.
àn tu cua X mo.t ph
àn tu xac d.inh cua Y.
ng moi ph
ho. p X vào ta.p ho. p Y là mo.t tu o ng u
u. ta.p ho..p X vào ta.p ho..p Y. Khi do ta viet f : X Y ; neu
Gia su. f là mo.t anh xa. t`
àn tu. cua Y tu.o.ng u
àn tu. x do và ta viet x 7 f (x); ph
àn
.ng vo.i ph
x X th` f (x) ch ph
.
.
.
`
tu f (x) go.i là a nh cua phan tu x qua anh xa. f, hay là gia tri. cua hàm f ta.i x. Ta.p ho. p
{(x, y) X Y | y = f (x)}
nh xa. f và k
y hie.u là graph(f ).
go.i là d`
o thi. cu a a
V du. 1.2.1. Tu.o.ng u
.ng moi so thu..c x vo.i mo.t so thu..c x3 cho ta mo.t anh xa. f : R
R, x 7 x3.
Cho tru.o.c mo.t ta.p ho..p A X th` ta.p ho..p
f (A) := {f (x) | x A}
- a.c bie.t, ta.p ho..p f (X) go.i là mi
èn gi
go.i là a nh cua ta.p ho..p A qua anh xa. f. D
a tri. cua f.
De dàng ch
u.ng minh rà ng:
a.p ho..p X v`
ao t
a.p ho..p Y. Khi d
o
a m
o.t
anh xa. t`
u. t
Tnh ch
at 1.2.2. Gia su. f : X Y l`
(a) Neu A B X th` f (A) f (B).
8
a.p ho..p X th`

(b) Neu Ai , i I, l`
a m
o.t ho. c
ac t
a.p ho..p con cu a t
!
[
[
=
f
Ai
f (Ai) ,
iI
Ai
iI
iI
f (Ai) .
iI
- e y
D
rà ng, noi chung dang th
u.c sau
f
Ai
iI
f (Ai)
iI
khong du
ng.
- i.nh ngha 1.2.3. Gia su. f : X Y là mo.t anh xa. t`
D
u. ta.p ho..p X vào ta.p ho..p Y.
(a) Anh
xa. f go.i là m
o.t-m
o.t (hoa.c do.n
anh) neu vo.i mo.i x, x0 X mà x 6= x0 th`
0
f (x) 6= f (x ).
(b) f go.i là
anh xa. len (hoa.c to`
an
anh) neu f (X) = Y.
(c) f go.i là m
o.t-m
o.t len (hoa.c song
anh) neu f dòng thò.i là mo.t-mo.t và là len; noi cach
àn tu. y Y co duy nhat mo.t ph
àn tu. x X sao cho f (x) = y.
khac, vo.i moi ph
V du. 1.2.2. (a) Anh

xa.
f : R R,
x 7 sin x,
là mo.t-mo.t nhu.ng khong là anh xa. len.
(b) Anh
xa.1
g : R N,
x 7 [x],
là len nhu.ng khong là anh xa. mo.t-mo.t.
(c) Anh
xa.
h : R R,
x 7 x3,
là mo.t-mo.t và len.

Vo.i mo.t anh xa. t`
uy y
f : X Y và vo.i mo.t ta.p ho..p B Y, ta.p ho..p
{x X | f (x) B}
go.i là nghi.ch a nh cua ta.p ho..p B qua anh xa. f và du.o..c k
y hie.u là f 1 (B). Ro ràng f 1 (Y ) =
6 B Y và f 1 (B) = .
X và f 1 () = , nhu.ng co the xay ra ra` ng =
1
àn nguyen cua s

y hie.u [x], l`
a s
o nguyen l
o.n nh
at kh
ong vu.o..t qu
a x.
Ph
o thu..c x, k
òm co mo.t ph
àn tu. y, t
Neu ta.p ho..p B Y ch g
u.c là B = {y}, th` thay cho k
y hie.u
y hie.u van tat là f 1 (y).
f 1 ({y}) ta thu.ò.ng k
De dàng ch
u.ng minh rà ng:
Tnh ch
at 1.2.4. Gia su. f : X Y l`
a m
o.t
anh xa. t`
u. t
a.p ho..p X v`
ao t
a.p ho..p Y. Khi d
o
(a) Neu B C Y th` f 1 (B) f 1 (C).
a.p ho..p Y th`
(b) Neu Bi , i I, l`
a m
o.t ho. c
ac t
!
[
[
=
Bi
f 1 (Bi ) ,
f 1
iI
f 1
Bi
iI
iI
f 1 (Bi ) .
iI
(c) Neu B, C l`
a hai t
a.p ho..p Y th`
f 1 (B \ C) = f 1 (B) \ f 1 (C).
-
D
a.c bie.t
f 1 (Y \ B) = X \ f 1 (B).
a.p ho..p con B Y ta dèu c

o
(d) V
o.i mo.i t
f [f 1 (B)] B.
(e) V
o.i mo.i t
a.p ho..p con A X ta dèu c
o
f 1 [f (A)] A.
- e y
D
rà ng cac dang th
u.c
f 1 [f (A)] = A và f [f 1 (B)] = B
noi chung khong du
ng.
1.2.2
Anh
xa. ha.n ch
e
Gia su. f : X Y là mo.t anh xa. t`

u. ta.p ho..p X vào ta.p ho..p Y và gia su. Z là mo.t ta.p ho..p
xa.
con cua X. Anh
f |Z : Z Y
.
xac d.inh bo i
f |Z (x) = f (x), x Z,
du.o..c go.i là ha.n che cu a f len Z, còn anh xa. f du.o..c go.i là thac trien cua f |Z len X. Hien
nhien
10
(a) Neu f là mo.t-mo.t th` f |Z c

ung là mo.t-mo.t .
èu co
(b) Vo.i mo.i ta.p ho..p con B cua Y ta d
(f |Z )1 (B) = f 1 (B) Z.
1.2.3
ac
anh xa.
Ho..p cu a c
Gia su. X, Y và Z là ba ta.p ho..p và ta co cac anh xa.
f : X Y,
g : Y Z.
Khi do co the thiet la.p anh xa.

g f : X Z,
x 7 g[f (x)].
Anh
xa. g f du.o..c go.i là ho..p cu a c
ac
anh xa. f v`
a g.
V du. 1.2.3. Cho hai anh xa.
x 7 x2,
y 7 y 1.
f : R R,
g : R R,
Ta co anh xa. ho..p
g f : R R,
x 7 x2 1.
T`
u. di.nh ngha de dàng suy ra
Tnh ch
at 1.2.5. Cho hai
anh xa.
f : X Y,
g : Y Z.
(a) Neu f v`
a g l`
a m
o.t-m
o.t (tu.o.ng u
.ng, len, m
o.t-m
o.t len) th`
anh xa. ho..p g f c
ung l`
a
.
.
.
ng, len, m
o.t-m
o.t len).
m
o.t-m
o.t (tu o ng u
a.p ho..p con A cu a X ta dèu c
o
(b) V
o.i mo.i t
(g f )(A) = g[f (A)].
a.p ho..p con C cu a Z ta dèu c
o
(c) V
o.i mo.i t
(g f )1 (C) = f 1 [g 1 (C)].
11
1.2.4
Anh
xa. ngu.o..c
Gia su.
f: X Y
àn tu. y Y t
òn ta.i duy nhat mo.t ph
àn tu. x X
là anh xa. mo.t-mo.t len. Khi do vo.i moi ph
sao cho f (x) = y, và bo.i va.y f 1 (y) = {x}. Do do ta co the thiet la.p mo.t anh xa.
g: Y X
xac d.inh bo.i cong th
u.c: vo.i mo.i y Y,
g(y) = x neu f (x) = y.
Anh
xa. g go.i là
anh xa. ngu.o..c cua f và k
y hie.u là f 1 . Hien nhien f 1 : Y X là anh xa.
1 1
mo.t-mo.t len và (f ) = f.
V du. 1.2.4. (a) Anh

xa. dòng nhat
idX : X X,
x 7 x,
là anh xa. mo.t-mo.t len và (idX )1 = idX .
(b) Anh
xa. mo.t-mo.t và len
f : R R,
co anh xa. ngu.o..c là
f 1 : R R,
x 7 x3,
1
y 7 y 3 .
T`
u. di.nh ngha de dàng suy ra
Tnh ch
at 1.2.6. (a) Gia su. f : X Y l`
a
anh xa. m
o.t-m
o.t len. Khi d
o
f 1 f = idX ,
f f 1 = idY .
anh xa. m
o.t-m
o.t len, th`
anh xa. ho..p (g f ) : X Z
(b) Neu f : X Y, g : Y Z l`
a nh
u.ng
c
ung m
o.t-m
o.t len v`
a
(g f )1 = f 1 g 1 .
1.2.5
o.t t
a.p ho..p
Lu..c lu.o..ng cu a m
- i.nh ngha 1.2.7. (a) Hai ta.p ho..p A và B go.i là c
òn ta.i anh xa.
D
o c`
ung lu..c lu.o..ng neu t
mo.t-mo.t và len f : A B.
(b) Ta.p ho..p trong, ta.p ho..p {x1 , x2, . . . , xn } và cac ta.p ho..p c`
ung lu..c lu.o..ng vo.i no go.i là
.
.
u u ha.n.
t
a.p ho. p h
12
(c) Ta.p ho..p cac so tu.. nhien N và cac ta.p ho..p c`
ung lu..c lu.o..ng vo.i no go.i là t
a.p ho..p dem
du.o..c.
ung lu..c lu.o..ng vo.i no go.i là t
a.p ho..p kh
ong dem
(d) Ta.p ho..p cac so thu..c R và cac ta.p ho..p c`
.
.
du o. c.
ong qu
a dem du.o..c, neu A là mo.t ta.p ho..p h
u.u ha.n (và co the là
(e) Ta.p ho..p A go.i là kh
.
.
.
trong), hoa.c neu A là mo.t ta.p ho. p dem du o. c.
u.u ha.n khac trong sao cho xi 6= xj vo.i mo.i
Gia su. A := {x1 , x2, . . . , xn } là mo.t ta.p ho..p h
àn tu. và k
i 6= j. Khi do ta noi ta.p ho..p A co n ph
y hie.u #A := n. Ta.p ho..p trong khong
.
àn tu nào ca, v` va.y da.t # := 0. Neu A là ta.p ho..p khac trong và khong phai ta.p ho..p
co ph
h
u.u ha.n, da.t #A := +.
B`
ai t
a.p
1. Gia su. X := {1, 2, 3}, Y := {a, b, c, d}, Z := {w, x, y, z}. Xet cac anh xa. f : X Y và
g : Y Z cho bo.i
f (1) = b, f (2) = c, f (3) = a,
g(a) = x, g(b) = x, g(c) = z, g(d) = w.
Xac di.nh anh xa. ho..p f g.
2. Gia su. f : X N, x 7 x2, vo.i X := {5, 4, . . . , 4, 5}. f là anh xa. mo.t-mo.t? f là
anh xa. len?
u.ng anh xa. nào là mo.t-mo.t?
3. Co bao nhieu anh xa. t`
u. ta.p {a, b} vào ta.p {1, 2}. Nh
Nh
u.ng anh xa. nào là len?
4. Gia su. X := {a, b, c} và f : X X cho bo.i
f (a) = b, f (b) = a, f(c) = b.
- i.nh ngha day cac anh xa. f n : X X, n = 1, 2, . . . , bo.i f 1 := f và f n := f n1 f
D
vo.i mo.i n 2. Hay xac di.nh cac anh xa. f 2 , f 3 , f 9 , f 789.
5. Gia su. X := {0, 1, 2, 3, 4} và anh xa. f : X X xac d.inh bo.i
f (x) := 4x mod 5.
f là anh xa. mo.t-mo.t? f là anh xa. len?
6. Gia su. m, n là cac so nguyen du.o.ng. Gia su. X := {0, 1, 2, . . . , m 1}. Xet anh xa.
f : X X cho bo.i
f (x) := nx mod m.
èu kie.n cua m và n de f là anh xa. mo.t-mo.t và len?
T`m nh
u.ng di
13
7. Cho cac anh xa. f : X Y và g : Y Z. Ch

u.ng minh hoa.c cho phan v du. cac phat
bieu sau:
(a) Neu g là mo.t-mo.t th` g f là mo.t-mo.t.
(b) Neu f và g là len th` g f là len.
(c) Neu f và g là mo.t-mo.t và len th` g f là mo.t-mo.t và len.
(d) Neu g f là mo.t-mo.t th` f là mo.t-mo.t.
(e) Neu g f là mo.t-mo.t th` g là mo.t-mo.t.
(f) Neu g f là len th` f là len.
(g) Neu g f là len th` g là len.
8. Gia su. X := {1, 2, 3} và Y := {a, b, c, d}. Xet anh xa. f : X Y cho bo.i
f (1) = a, f(2) = c, f (3) = c.
Xac di.nh cac ta.p ho..p sau: f ({1}), f({1, 3}), f 1 ({a}) và f 1 ({a, c}).
9. Cho anh xa. f : X Y. Ch
u.ng minh f là mo.t-mo.t neu và ch neu
f (A B) = f (A) f (B)
vo.i mo.i ta.p con A và B cua X.
u.ng minh rà ng ho. cac ta.p ho..p
A := {f 1 ({y}) | y Y }
là mo.t phan hoa.ch cua ta.p ho..p X.
11. Cho anh xa. g : X Y. Ch
u.ng minh rà ng g là mo.t-mo.t neu và ch neu vo.i mo.i anh xa.
y) th` anh xa. ho..p g f : A Y là mo.t-mo.t.
mo.t-mo.t f : A X (A là ta.p ho..p bat k`
u.ng minh rà ng f là len neu và ch neu vo.i mo.i anh xa. len
g : Y Z (Z là ta.p ho..p bat k`
y) th` anh xa. ho..p g f : X Z là len.
- i.nh ngha h`
13. A là ta.p ho..p con cua ta.p ho..p X. D
am d
a.c tru.ng cua ta.p ho..p A (trong X)
nhu. sau:
(
1 neu x A,
A (x) :=
0 neu x 6 A.
(a) Ch
u.ng minh vo.i mo.i x X ta co cac quan he. sau
AB (x)
AB (x)
Ac (x)
A\B (x)
=
=
=
=
A (x)B (x),
A (x) + B (x) AB (x),
1 A (x),
A (x)[1 B (x)].
14
(b) Ch
u.ng minh neu A B th` A (x) B (x) vo.i mo.i x X.
(c) Ch
u.ng minh AB (x) = A (x) + B (x) vo.i mo.i x X neu và ch neu A B = .
(d) T`m cong th
u.c lien quan den anh xa. A B .
14. Xet anh xa. f t`
u. P(X) vào ta.p ho..p cac hàm da.c tru.ng trong X di.nh ngha bo.i
f (A) := A .
Ch
u.ng minh f là mo.t-mo.t và len.
ung lu..c
15. Ch
u.ng minh ta.p ho..p cac so tu.. nhien N và ta.p cac so tu.. nhien chan 2N là c`
.
.
lu o. ng.
ung lu..c lu.o..ng vo.i P(X).
16. Ch
u.ng minh ta.p ho..p khac trong X khong c`
17. Gia su. X := {0, 1}. Lie.t ke tat ca cac chuoi do. dài 2 tren X. Lie.t ke tat ca cac chuoi
do. dài 2 tren X.
òn ta.i cac chuoi u, v sao cho t = usv. Lie.t
18. Chuoi s go.i là chu
oi con cua chuoi t neu t
ke tat ca cac chuoi con cua chuoi babc.

19. Ch
u.ng minh hoa.c cho phan v du. cac phat bieu sau doi vo.i tat ca cac so thu..c2:
(a) dx + 7e = dxe + 7.
(b) dx + ye = dxe + dye.
(c) bx + yc = bxc + dye.
20. Gia su. n là so nguyen le. Ch
u.c sau
2

n
n1
n+1
=
,
4
2
2
2
n2 + 3
n
=
.
4
4
21. Ch
u.ng minh rà ng
#(A B) = #A + #B #(A B).
`
` ng x.
a.c b
a ng x; bxc l`
a s
o nguyen l
o.n nh
at nho ho.n ho
a.c b
a
dxe l`
a s
o nguyen nho nh
at l
o.n ho.n ho
15
16
Chu.o.ng 2
. .
`
LOGIC VA CAC PHU O NG PHAP

.NG MINH
CHU
2.1
è
M
e.nh d
è toan ho.c co the xem là mo.t kh

Mo.t me.nh d
a ng d.inh to
an ho.c ch c
o the du
ng ho
a.c sai,
.
.
ung v`
u a sai, c
ung khong the v`
u.a khong
khong the nha.p nha` ng, ngha là khong the v`
u a d
du
ng v`
u.a khong sai.
è:
V du. 2.1.1. Cac phat bieu sau là cac me.nh d
àu.
(a) Trai dat co da.ng h`nh c
(b) Vie.t Nam là nu.o.c co so dan dong nhat the gio.i.
(c) 2 + 2 = 4.
(d) 4 là mo.t so du.o.ng và 3 là mo.t so am.
è:
V du. 2.1.2. Cac phat bieu sau khong phai là me.nh d
(a) Hom nay trò.i mu.a.
(b) Xin hay gi
up do. toi.
(c) x y = y x.
(d) x 3 = 5.
17
- e
è. D
Ta thu.ò.ng d`
ung cac k
y tu.. in thu.ò.ng, chang ha.n p, q và r de bieu dien mo.t me.nh d
.
ung ta c
ung k
y hie.u
do n gian, ch
p: 1 + 1 = 3
è 1 + 1 = 3.
de di.nh ngha p là me.nh d
- i.nh ngha 2.1.1. Gia su. p và q là cac me.nh d
è. H
D
o.i cua p và q, k
y hie.u là p q, là me.nh
dè
p và q.
è
Tuyen cua p và q, k
y hie.u là p q, là me.nh d
p hoa.c q.
p:
q:
1 + 1 = 3,
mo.t tha.p ky là 10 nam.
è
Khi do ho.i cua p và q là me.nh d
p q : 1 + 1 = 3 và mo.t tha.p ky là 10 nam,
è
và tuyen cua p và q là me.nh d
p q : 1 + 1 = 3 hoa.c mo.t tha.p ky là 10 nam.
- i.nh ngha 2.1.2. Gia tri. cua me.nh d
è p q du.o..c cho bo.i ba ng ch
D
an tri.
p
T
T
F
F
q
T
F
T
F
pq
T
F
F
F
trong do k
y hie.u T là du
ng và F là sai.
p:
q:
1 + 1 = 3,
Mo.t tha.p ky là 10 nam.
è sai.
Ta co p là sai và q là du
ng. V` va.y ho.i cua p và q là me.nh d
- .inh ngha 2.1.3. Gia tri. cua me.nh d
è p q du.o..c cho bo.i ba ng ch
D
an tri.
p
T
T
F
F
q
T
F
T
F
18
pq
T
T
T
F

p:
q:
1 + 1 = 3,
Mo.t tha.p ky là 10 nam.
è du
ng.
ng. V` va.y tuyen cua p và q là me.nh d
- i.nh ngha 2.1.4. Phu d.inh cua me.nh d
è p, k
è
D
y hie.u p hay p0 , là me.nh d
khong phai p.
è p du.o..c cho bo.i ba ng ch
Gia tri. cua me.nh d
an tri.
p
T
F
p
F
T

p:
là so h
u.u t.
è p là sai và do va.y phu di.nh cua no p là d

ung.
Ta co me.nh d
B`
ai t
a.p
è p, q và R tuo.ng u
1. Gia tri. cua cac me.nh d
.ng là F, T và F. Xac d.inh gia tri. cua cac
è sau:
me.nh d
(a) (p q) p.
(b) (p q) p.
(c) (p q) p.
(d) (p q) (p q).
(e) (p q) (r p).
(f) (p q) (p q) (p q) (p q).
(g) (p q) (q r).
è sau
2. Cho cac me.nh d
p : 5 < 9,
q : 9 < 7 và 5 < 7.
è sau
Xac di.nh tnh du
ng sai cua cac me.nh d
(a) 5 < 9 và 9 < 7.
è (5 < 9 và 9 < 7).
(b) Phu di.nh cua me.nh d
è (9 < 7 và 5 < 7).
(c) 5 < 9 hoa.c phu di.nh cua me.nh d
19
2.2
è c
èu ki
è tu.o.ng d
M
e.nh d
od
i
e.n v`
a c
ac m
e.nh d
u.o.ng
- i.nh ngha 2.2.1. Gia su. p và q là hai me.nh d

è. Khi do phat bieu
D
neu p th` q
èu kie.n và k
go.i là me.nh dè c
o di
y hie.u là
p q.
è p go.i là gia thiet và me.nh d
è q go.i là ket lu
Me.nh d
a.n (hay he. qua ).
- i.nh ngha 2.2.2. Bang gia tri. cua me.nh d
è co di
èu kie.n p q di.nh ngha nhu. sau:
D
p
T
T
F
F
q
T
F
T
F
pq
T
F
T
T

p:
q:
1 > 2,
3 < 7.

ng. Do do p q là du
ng và q p là sai.
- i.nh ngha 2.2.3. Gia su. p và q là hai me.nh d
è. Khi do phat bieu
D
p neu và ch neu q
y hie.u là
go.i là me.nh dè neu v`
a ch neu và du.o..c k
p q.
è p q du.o..c d.inh ngha nhu. sau:
Bang gia tri. cua me.nh d
p
T
T
F
F
q
T
F
T
F
pq
T
F
F
T
è p neu và ch neu q còn du.o..c dien da.t da.ng di

èu kie.n c
àn và du de p là q.
Me.nh d
20
V du. 2.2.2. Cau

1 < 5 neu và ch neu 2 < 8
co the viet du.o.i da.ng
p q,
trong do
p:
1 < 5,
q:
2 < 8.
Ta co p và q là du
ng. Do do p q là du
ng.
- i.nh ngha 2.2.4. Gia su. P và Q là hai me.nh dè du.o..c xay du..ng t`
D
u. cac me.nh dè
p1 , p2 , . . . , pn . Ta noi P tu.o.ng du.o.ng Q và viet
P Q
ung, hoa.c dòng thò.i sai.
neu vo.i mo.i gia tri. cua p1 , p2 , . . . , pn ta co P và Q hoa.c dòng thò.i d
V du. 2.2.3. Ta co cong th
u.c De Morgan:
p q p q,
p q p q.
V du. 2.2.4. Ta co
p q p q,
p q (p q) (q p).
- i.nh ngha 2.2.5. Me.nh d
è p q.
è q p go.i là pha n da o cua me.nh d
D
p : 1 < 4,
q : 5 > 8.
Khi do
p q:
q p:
q p:
neu 1 < 4 th` 5 > 8,

neu 5 > 8 th` 1 < 4,
neu 5 khong lo.n ho.n 8 th` 1 khong lo.n ho.n 4.
Ta co p q là sai. Nen q p là du

ng và q p là sai.
- .inh l
D
y 2.2.6. Me.nh dè p q tu.o.ng du.o.ng v
o.i me.nh dè pha n da o cu a n
o. T
u.c l`
a
pq qp
è p q và q p.
u.ng minh suy tru..c tiep t`
Ch
u.ng minh. Ch
u. bang chan tri. cua cac me.nh d
2
21
B`
ai t
a.p
è sau neu gia tri. cua cac me.nh d
è p, q, r, s tu.o.ng u
1. Xac di.nh gia tri. cua cac me.nh d
.ng
là F, T, F, T :
(a) p q.
(b) p q.
(c) p q.
(d) (p q) (q r).
(e) (p q) r.
(f) p (q r).
(g) (s (p r)) ((p (r q)) s).
(h) ((p q) (q r)) (s q).
è
2. Cho cac me.nh d
p : 4 < 2,
q : 7 < 10,
r : 6 < 6.
Viet cac phat bieu du.o.i day da.ng k

y hie.u
(a) Neu 4 < 2 th` 7 < 10.
(b) Neu (4 < 2 và 6 < 6) th` 7 < 10.
(c) Neu (6 < 6 và 7 khong nho ho.n 10) khong d
ung th` 6 < 6.
(d) 7 < 10 neu và ch neu (4 < 2 và 6 khong nho ho.n 6).
è và phu di.nh cua no da.ng k
y hie.u.
3. Vo.i cac phat bieu du.o.i day, hay viet moi me.nh d
è.
T`m gia tri. cua moi me.nh d
(a) Neu 4 < 6 th` 9 > 12.
(b) Neu 4 > 6 th` 9 > 12.
(c) |1| < 3 neu 3 < 1 < 3.
(d) |4| < 3 neu 3 < 4 < 3.
4. P Q là d
ung hay sai neu
(a) P = p, Q = p q.
(b) P = p q, Q = p q.
(c) P = p q, Q = p q.
(d) P = p (q r), Q = p (q r).
(e) P = p (q r), Q = (p q) (p r).
(f) P = p q, Q = q p.
(g) P = p q, Q = p q.
22
(h) P = (p q) (q r), Q = p r.
(i) P = (p q) r, Q = p (q r).
(k) P = (s (p r)) ((p (r q)) s), Q = p t.
è p 1 q cho bo.i bang gia tri.
5. Xet me.nh d
p
T
T
F
F
q
T
F
T
F
p 1 q
T
F
F
T
Ch
u.ng minh rà ng
p 1 q = q 1 p.
è p 2 q cho bo.i bang gia tri.
6. Xet me.nh d
p
T
T
F
F
q
T
F
T
F
p 2 q
T
F
T
F
(a) Ch
u.ng minh rà ng
(p 2 q) (q 2 p) 6 p q.
(b) Ch
u.ng minh
(p 2 q) (q 2 p) p q
ung th` p 2 q là sai.
neu ta thay 2 sao cho neu p là sai và q là d
7. Ch
u.ng minh rà ng
(p q) (p q).
2.3
oa
Lu.o..ng h
àu het cac

Logic nghien c
u.u cac me.nh dè trong nh
u.ng tiet tru.o.c khong du de dien ta h
.
è trong toan ho.c c
me.nh d
ung nhu khoa ho.c may tnh. Chang ha.n, xet:
p:
n là mo.t so nguyen le.
- i.nh ngha 2.3.1. Cho X là mo.t ta.p ho..p. P (x) là mo.t phat bieu lien quan den bien
D
è.
x X. Ta noi P là h`
am me.nh dè neu vo.i moi x X th` P (x) là mo.t me.nh d
23
V du. 2.3.1. Gia su. P là ta.p cac so nguyen du.o.ng và vo.i moi n P da.t
P (n) : n là mo.t so nguyen le.
è tren P.
Khi do P là hàm me.nh d
- i.nh ngha 2.3.2. Gia su. P là hàm me.nh d
è tren ta.p X. Phat bieu
D
vo.i mo.i x, P (x)
oa ph
o c
a.p. K
y hie.u ngha là vo.i mo.i. V` va.y phat bieu
go.i là lu.o..ng h
vo.i mo.i x, P (x)
co the viet la.i
x, P (x).
K
y hie.u go.i là lu.o..ng h
a.p.
oa ph
o c
Phat bieu
vo.i mo.i x, P (x)
là du
ng neu P (x) du
ng vo.i mo.i x X. Phat bieu này là sai neu co t nhat mo.t x X sao
cho P (x) sai.
Phat bieu
òn ta.i x, P (x)
t
òn ta.i. K
òn ta.i. V` va.y phat bieu
go.i là lu.o..ng h
oa t
y hie.u ngha là t
òn ta.i x, P (x)
t
co the viet la.i
x, P (x).
òn ta.i.
K
y hie.u go.i là lu.o..ng h
oa t
Phat bieu
òn ta.i x, P (x)
t
là du
ng neu P (x) du
ng vo.i t nhat mo.t x X. Phat bieu này là sai neu vo.i mo.i x X dèu
co P (x) sai.
V du. 2.3.2. Phat bieu
vo.i mo.i so thu..c x th` x2 0
là lu.o..ng hoa pho ca.p và là mo.t khang di.nh d
ung.
24
V du. 2.3.3. Phat bieu lu.o..ng hoa pho ca.p

vo.i mo.i so thu..c x th` x2 1 > 0
là sai v` vo.i x = 1 ta co
12 1 > 0
è sai.
là me.nh d
òn ta.i
V du. 2.3.4. Phat bieu lu.o..ng hoa t
òn ta.i so nguyen x de x2 4 = 0
t
là du
ng v` ta co the t`m du.o..c t nhat mo.t so nguyen x sao cho
x2 4 = 0.
è du
ng:
Chang ha.n, vo.i x = 2 ta co me.nh d
22 4 = 0.
òn ta.i sau là sai:
V du. 2.3.5. De dàng ch
u.ng minh phat bieu lu.o..ng hoa t
1
òn ta.i so thu..c x de 2
> 1.
t
x +1
òn ta.i co lien he. sau day:
Nh
a.n x
et 2. Gi
u.a cac lu.o..ng hoa pho ca.p và t
è co t
òn ta.i mo.t
(a) Khong (x) P (x) (x) khong P (x). T
u.c là phu di.nh cua me.nh d
.
`
x sao cho P (x) là vo i mo.i x deu khong co P (x).
è vo.i mo.i x dèu
(b) Khong (x) P (x) (x) khong P (x). T
u.c là phu di.nh cua me.nh d
òn ta.i mo.t x sao cho khong co P (x).
co P (x) là co t
- i.nh l
D
y 2.3.3. Gia su. P l`
a h`
am me.nh dè. Khi do
c
a.p c
ac me.nh dè (a) v`
a (b) sau ho
a.c
ng, ho
a.c d`
ong th`
o.i sai:
d`
ong th`
o.i du
(a) x, P (x); x, P (x).
(b) x, P (x); x, P (x).
Ch
25
B`
ai t
a.p
è n là u.o.c so cua 77. Kiem tra tnh du
1. Gia su. P (n) là hàm me.nh d
ng sai cua
(a) P (11).
(b) P (1).
(c) P (3).
(d) P (n) vo.i mo.i so tu.. nhien n.
òn ta.i so tu.. nhien n sao cho P (n).
(e) T
2. Xac di.nh gia tri. cua cac phat bieu du.o.i day (xet tren ta.p ho..p cac so thu..c R):
(a) x2 > x vo.i mo.i x.
òn ta.i x sao cho x2 > x.
(b) T
(c) Vo.i mo.i x vo.i x > 1 th` x2 > x.
òn ta.i x vo.i x > 1 sao cho x2 > x.
(d) T
(e) Vo.i mo.i x vo.i x > 1 th` x2x+1 < 13 .
òn ta.i x vo.i x > 1 th` x2x+1 < 13 .
(f) T
(g) Vo.i mo.i x và vo.i mo.i y mà x < y ta co x2 < y 2.
òn ta.i y vo.i x < y ta co x2 < y 2 .
(h) Vo.i mo.i x, t
òn ta.i x sao cho vo.i mo.i y mà x < y th` x2 < y 2 .
(i) T
òn ta.i x, t
òn ta.i y vo.i x < y sao cho x2 < y 2 .
(j) T
3. Viet phu di.nh cua cac phat bieu trong bài ta.p tren.
2.4
Phu.o.ng ph
ap ch
u.ng minh
òm cac tien dè, d.inh ngha, và cac th`

àn kh
Mo.t he. th
ong to
an ho.c g
anh ph
ong x
ac d.inh.
Tien dè du.o..c gia thiet là du
ng.
- i.nh ngha du.o..c su. du.ng de xay du..ng cac khai nie.m mo.i t`
D
u. cac khai nie.m da co.
àn khong du.o..c di.nh ngha mo.t cach tu.ò.ng minh mà du.o..c xac d.inh
Mo.t so thành ph
.
bo i cac tien dè.
T`
u. he. thong toan ho.c ta co the dan den:
- .inh ly là mo.t me.nh d
è da du.o..c ch
D
u.ng minh là d
ung.
26
B
o dè là mo.t di.nh l
y khong quan tro.ng lam và du.o..c su. du.ng de ch
u.ng minh mo.t
di.nh l
y khac.
u. mo.t d.inh l
y khac.
He. qua là mo.t d.inh l
y du.o..c suy ra de dàng t`
Ch
u.ng minh là mo.t l
y lua.n ch ra tnh d
ung cua mo.t d.inh l
y.
Logic là mo.t cong cu. de phan tch cac ch
u.ng minh.
è:
V du. 2.4.1. H`nh ho.c Euclid là mo.t he. toan ho.c. Mo.t so tien d
òn ta.i mo.t và ch mo.t du.ò.ng thang di qua hai diem phan bie.t cho tru.o.c.
T
òn ta.i mo.t và ch mo.t du.ò.ng thang di qua mo.t diem và song song vo.i mo.t du.ò.ng
T
thang (khong ch
u.a diem) cho tru.o.c.
- iem và du.`
àn khong xac di.nh và du.o..c di.nh ngha an trong
o.ng th
a ng là cac thành ph
D
cac tien dè.
Mo.t so di.nh ngha:
`
Hai tam giac là b
a ng nhau neu co the sap xep cac dnh thành nh
u.ng ca.p sao cho cac
.ng là ba` ng nhau.
ca.nh và cac goc tu.o.ng u
ung ba` ng 1800 .
Hai goc là b`
u nhau neu tong cua ch
Mo.t so di.nh l
y:
Neu hai ca.nh cua mo.t tam giac bà ng nhau th` cac goc doi die.n ba` ng nhau.
u. giac cat nhau ta.i cac trung diem cua ch
ung th` t
u. giac là
Neu hai du.ò.ng cheo cua t
h`nh b`nh hành.
y th
u. nhat suy ra he. qua sau:
T`
u. di.nh l
Tam giac co ba ca.nh ba` ng nhau th` co cac goc bà ng nhau.
è:
V du. 2.4.2. Ta.p cac so thu..c R là mo.t he. toan ho.c. Mo.t so tien d
Vo.i mo.i x, y R ta co xy = yx.
òn ta.i mo.t ta.p con P R sao cho
T
(a) Neu x, y thuo.c P th` x + y và xy thuo.c P.
27
èu sau du
ng:
(b) Vo.i mo.i x R th` mo.t và ch mo.t trong cac di
x P,
x = 0,
x P.
è th
Phep toan nhan du.o..c di.nh ngha an trong tien d
u. nhat.
Mo.t so di.nh ngha:
àn tu. thuo.c P go.i là c
Cac ph
ac s
o thu..c du.o.ng.
Gi
a tri. tuye.t do
i |x| cua so thu..c x du.o..c di.nh ngha là x neu x du.o.ng hoa.c bà ng 0 và
ba` ng x neu ngu.o..c la.i.
Mo.t so di.nh l
y:
x 0 = 0 vo.i mo.i x R.
vo.i mo.i x, y, z R neu x y và y z th` x z.
è bo dè:
Mo.t v du. v
neu n là so nguyen du.o.ng th` hoa.c n 1 là so nguyen du.o.ng hoa.c n 1 = 0.
- i.nh l
D
y thu.ò.ng co da.ng:
(2.1)
Vo.i mo.i x1 , x2, . . . , xn , neu p(x1 , x2, . . . , xn ) th` q(x1, x2, . . . , xn ).
- i.nh ngha 2.4.1. Ch
y (2.1) co da.ng: Gia su. p(x1 , x2 , . . . , xn )
D
u.ng minh tru..c tiep cua di.nh l
è, cac di.nh ngha, cac di.nh l
ung nhu. cac tien d
y da co de
du
ng; su. du.ng p(x1 , x2, . . . , xn ) c
ng.
suy ra q(x1, x2, . . . , xn ) là du
a x ta c
o:
o.i mo.i s
o thu..c d, d1 , d2 v`
V du. 2.4.3. Ch
u.ng minh tru..c tiep khang di.nh sau: v
neu d = min{d1 , d2 } v`
a x d th` x d1 v`
a x d2 .
- i.nh ngha 2.4.2. Ch
u.ng (hay ch
u.ng minh gi
an tiep) cua di.nh l
y (2.1)
D
u.ng minh pha n ch
.
.
ng và q(x1, x2, . . . , xn ) sai; su du.ng p, q c

ung nhu. cac
co da.ng: Gia su p(x1 , x2, . . . , xn ) du
tien dè, cac di.nh ngha, cac di.nh l
y da co de suy ra mo.t m
au thu
an. Mo.t mau thuan là
`
`
me.nh de co da.ng r r (r là me.nh de nào do).
u.ng suy tru..c tiep t`
u. su.. kie.n sau (ta.i sao):
Tnh d
ung cua ch
u.ng minh phan ch
p q p q r r.
28
u.ng khang di.nh sau: v

V du. 2.4.4. Ch
u.ng minh bà ng phan ch
o.i mo.i s
o thu..c x v`
a y, neu
x + y 2 th` ho
a.c x 1 ho
a.c y 1.
- i.nh ngha 2.4.3. Day cac me.nh d
è du.o..c viet da.ng
D
p1
p2
..
.
pn
q
è p1 , p2 , . . . , pn go.i là cac gia thiet và
a.n. Cac me.nh d
hay p1 , p2 , . . . , pn / q go.i là mo.t ly lu
è q go.i là ket lu
ung th`
me.nh d
a.n. L
y lua.n là ho..p le. neu p1 và p2 và và pn dòng thò.i d
.
.
.
y lua.n go.i là kh
ong ho. p le. (hay sai).
q c
ung du
ng; ngu o. c la.i l
y lua.n sau là ho..p le.:
V du. 2.4.5. Ch
u.ng minh l
pq
p
q
V du. 2.4.6. L
y lua.n sau khong ho..p le.:
Neu 2 = 3 th` toi an cai m
u này.
Toi an cai m
u này.
2=3
B`
ai t
a.p
è tien d
è, di.nh ngha và di.nh l
1. Cho mo.t v du. v
y cua h`nh ho.c Euclid.
è tien d
è, di.nh ngha và di.nh l
2. Cho mo.t v du. v
y cua he. cac so thu..c.
3. Gia su. ta da co cac di.nh l
y sau: vo.i mo.i a, b, c R th` b + 0 = b; a(b + c) = ab + ac; và
u.ng minh tru..c tiep cua khang
neu a + b = a + c th` b = c. Hay kiem tra cac bu.o.c ch
di.nh: x 0 = 0 vo.i mo.i so thu..c x.
Ch
u.ng minh. (x 0) + 0 = x 0 = x (0 + 0) = x 0 + x 0; do do x 0 = 0. 2
4. Gia su. da co di.nh l
y sau: vo.i mo.i a, b, c R, neu ab = ac và a 6= 0 th` b = c. Hay
u.ng cua khang di.nh: neu x y = 0 th`
kiem tra cac bu.o.c ch
hoa.c x = 0 hoa.c y = 0.
u. xy = 0 = x 0 và n 6= 0 ta co y = 0
Ch
u.ng minh. Gia su. x 0 = 0 và x 6= 0, y 6= 0. T`
mà là mo.t mau thuan. 2
29
u.ng khang di.nh sau: neu da.t 100 qua bong vào trong 9
5. Ch
ho.p th` co t nhat mo.t ho.p ch
u.a t nhat 12 qua bong.
6. Viet cac l
y lua.n sau du.o.i da.ng k
y hie.u và xac di.nh tnh d
ung-sai:
(a)
Neu toi ho.c ta.p cham ch th` toi se da.t diem tot.
Toi ho.c ta.p cham ch.
Toi se da.t diem tot.
(b)
Neu toi ho.c ta.p cham ch th` toi se da.t diem tot.
Neu toi khong giàu co th` toi se khong da.t diem tot.
Toi giàu co
Toi ho.c ta.p cham ch neu và ch neu toi giàu co.
(c) Toi giàu co.
Toi ho.c ta.p cham ch.
(d)
Neu toi ho.c ta.p cham ch hoa.c toi giàu co th` toi se da.t diem tot.
Toi se da.t diem tot.
Neu toi khong ho.c ta.p cham ch th` toi se giàu co.
(e)
Neu toi ho.c ta.p cham ch th` hoa.c toi giàu co hoa.c toi se da.t diem tot.
Toi khong da.t diem tot và toi khong giàu co.
Toi khong ho.c ta.p cham ch.
7. Gia su.
p : Co 64K bo. nho. th` tot ho.n khong co bo. nho..

q : Toi se mua bo. nho. mo.i.
r : Toi se mua mo.t may tnh mo.i.
ung-sai cua cac l
y lua.n.
Hay viet cac l
y lua.n du.o.i day da.ng cau và xac di.nh tnh d
(a)
pr
pq
p (r q)
8. Ch
u.ng minh rà ng neu
p1 , p2 / p
và
p, p3 , . . . , pn / c
là nh
u.ng l
y lua.n ho..p le. th` l
y lua.n sau c
ung ho..p le.:
p1 , p2 , . . . , pn / c
30
è l
9. B`nh lua.n v
y lua.n sau
èm th` tot ho.n khong co g`.
Co da m
u.ng.
Khong co g` th` tot ho.n co mo.t da c
.
èm th` tot ho n co mo.t da c
Co da m
u.ng.
2.5
Quy na.p to
an ho.c
- i.nh ngha 2.5.1. Gia su. vo.i moi so nguyen du.o.ng n ta co mo.t phat bieu S(n) sao cho
D
o.c co. ba n: S(1) du
ng;
Bu.
o.c quy na.p: neu S(i) du
ng vo.i mo.i i = 1, 2, . . . , n, th` S(n + 1) du
ng.
Bu.
Khi do S(n) du
ng vo.i mo.i n nguyen du.o.ng.
V du. 2.5.1. Ta co
n! 2n1
vo.i n = 1, 2, . . . .
Tha.t va.y, khang di.nh d

ung vo.i n = 1 v`
1! = 1 1 = 211 .
Bay giò. gia su. ra` ng n 2 và
i! 2i1
vo.i i = 1, 2, . . . , n.
Khi do
(n + 1)! = (n + 1)(n!)
(n + 1)2n1
2 2n1 = 2(n+1)1 .
Theo nguyen l
y quy na.p, n! 2n1 vo.i mo.i n nguyen du.o.ng.
Cho X là mo.t ta.p ho..p. K
y hie.u P(X) (hoa.c 2X ) là ho. cac ta.p ho..p con (thu..c su.. hoa.c
khong) cua X. Ta co
- i.nh l
òm n ph
àn tu. th`
u.u ha.n X g
D
y 2.5.2. Neu t
a.p ho..p h
#P(X) = 2n .
Ch
u.ng minh. Su. du.ng quy na.p toan ho.c. 2
31
B`
ai t
a.p
1. D`
ung quy na.p toan ho.c, ch
u.c sau vo.i mo.i n nguyen du.o.ng:
(a) 1 + 3 + 5 + + (2n 1) = n2 .
n(n+1)(n+2)
.
3
(b) 1 2 + 2 3 + 3 4 + + n(n + 1) =
(c) 1(1!) + 2(2!) + + n(n!) = (n + 1)! 1.

(d) 12 + 22 + 32 + + n2 =
n(n+1)(2n+1)
.
6
n+1 n(n+1)
(e) 12 22 + 32 + (1)n+1 n2 = (1)

i2
h
n(n+1)
3
3
3
3
.
(f) 1 + 2 + 3 + + n =
2
(g)
1
13
(h)
1
22 1
1
35
1
57
1
32 1
+ +
+ +
1
(2n1)(2n+1)
1
(n+1)2 1
(i) cos x + cos 2x + + cos nx =
3
4
n
.
2n+1
1
2(n+1)
1
.
2(n+2)
cos[(x/2)(n+1)] sin(nx/2)
sin(x/2)
(j) 1 sin x + 2 sin 2x + + n sin nx =
sin[(n+1)x]
4 sin2 (x/2)
neu sin(x/2) 6= 0.
(n+1) cos( 2n+1

x)
2
2 sin(x/2)
neu sin(x/2) 6= 0.
u.c sau
2. D`
u.ng minh cac bat dang th
(a) 1 135(2n1) , vo.i n = 1, 2, .
2n
(b)
1
n+1
246(2n)
135(2n1)
,
246(2n)
vo.i n = 1, 2, .
(c) 2n + 1 2n vo.i n = 3, 4, . . . .
(d) 2n n2 vo.i n = 4, 5, . . . .
n
(e) (a1a2 . . . a2n )1/2
a1 +a2 ++a2n
2n
vo.i n = 1, 2, . . . , và cac so khong am ai .
(f) (1 + x)n 1 + nx vo.i x 1 và n = 1, 2, . . . .

3. D`
u.ng minh cac khang di.nh sau:
(a) 7n 1 chia het cho 6 vo.i mo.i n = 1, 2, . . . .
(b) 11n 6 chia het cho 5 vo.i mo.i n = 1, 2, . . . .
(c) 6 7n 2 3n chia het cho 4 vo.i mo.i n = 1, 2, . . . .
(d) 3n + 7n 2 chia het cho 8 vo.i mo.i n = 1, 2, . . . .
4. D`
u.ng minh rà ng n du.ò.ng thang trong ma.t phang chia ma.t
ung. Gia su. hai du.ò.ng thang bat k`
y khong song song
phang thành (n2 + n 2)/2 v`
.
.
và khong co ba du ò ng thang cat nhau ta.i mo.t diem.
32
Chu.o.ng 3
. T TOAN
THUA
3.1
àu
Mo. d
èu cach khac nhau. Ch

Co the di.nh ngha thua.t toan theo nhi
ung ta se khong tr`nh bày cha.t
è thua.t toan nhu. trong cac giao tr`nh logic, mà se hieu khai nie.m thua.t toan theo cach
che v
thong thu.ò.ng nhat.
u.ng d
u. lie.u ban d`
au da
cho, t`m du.o..c
Co the xem thu
a.t to
an l`
a m
o.t quy t
ac de, v
o.i nh
.
.
.
o i gian h
ai to
an dang xet sau m
o.t khoa ng th`
u u ha.n.
l`
o i gia i cu a b`
- e minh ho.a cach ghi mo.t thua.t toan, c
àu d
è ra cho thua.t
u.ng yeu c
D
ung nhu. t`m hieu nh
toan, ta xet tren cac v du. cu. the sau day.
3.1.1
at trong ba s
o
T`m s
o l
o.n nh
Thua.t toan này t`m so lo.n nhat trong ba so thu..c a, b và c.

Vào:
Ra:
a, b và c.
x là so lo.n nhat trong ba so a, b, c.
o.c 1. Neu a > b th` da.t x := a; ngu.o..c la.i, da.t x := b.

Bu.
o.c 2. Neu c > x th` da.t x := c.
Bu.
3.1.2
at trong d
ay h
u.u ha.n c
ac s
o thu..c
T`m s
o l
o.n nh
Thua.t toan này t`m so lo.n nhat trong day h

u.u ha.n cac so thu..c s1, s2 , . . . , sn .
33
Vào:
Ra:
day h
u.u ha.n cac so thu..c s1, s2 , . . . , sn .
x = max{si | i = 1, 2, . . . , n}.
- a.t x := s1 .
Bu.
o.c 1. D
Bu.
o.c 2. Vo.i i := 2 den n thu..c hie.n Bu.o.c 3.
Bu.
o.c 3. Neu si > x th` gan x := si .
Tren day ta da ghi mo.t thua.t toan bà ng ngon ng
u. thong thu.ò.ng. Trong tru.ò.ng ho..p thua.t
.
.
.
u cua may tnh, ta co mo.t chu.o.ng tr`nh.
toan du o. c viet ba` ng ngon ng
- e ket th
D
uc, ch
ung ta hay thao lua.n them mo.t vài tnh chat cua cac thua.t toan.
u.ng da.c tru.ng sau:
Mo.t thu
a.t to
an là mo.t ta.p ho..p cac ch thi. co nh
Tnh chnh xac. Cac bu.o.c du.o..c phat bieu mo.t cach chnh xac.
Tnh duy nhat. Cac ket qua trung gian trong moi bu.o.c thu..c hie.n du.o..c xac di.nh mo.t
cach duy nhat và ch phu. thuo.c vào d
u. lie.u du.a vào và cac ket qua cua bu.o.c tru.o.c.
Tnh h
u.u ha.n. Thua.t toan d`
u.ng sau h
u.u ha.n bu.o.c.
- àu vào. Thua.t toan co d
D
u. lie.u vào.
- àu ra. Thua.t toan co d
D
u. lie.u ra.
Tnh tong quat. Thua.t toan thu..c hie.n tren mo.t ta.p cac d
u. lie.u vào.
Ngoài nh
u.ng yeu to ke tren, ta còn phai xet den tnh hie.u qua cua thua.t toan. Co rat
èu thua.t toan, v
è ma.t l
nhi
y thuyet là ket th
uc sau h
u.u ha.n bu.o.c, tuy nhien thò.i gian h
u.u
ung ta. Nh
u.ng thua.t toan do se khong du.o..c xet
ha.n do vu.o..t qua kha nang làm vie.c cua ch
.
.
o day, v` ch
ung ta ch quan tam nh
u ng thua.t toan co the su. du.ng thu..c su.. tren may tnh.
- o.
C
ung do mu.c tieu noi tren, ta còn phai ch
uy
den do. ph
u.c ta.p cua cac thua.t toan. D
.
.
.
.
.
u c là dung lu o. ng b
o. nh
o cua may
ph
u c ta.p cua mo.t thua.t toan co the do ba` ng khong gian, t
.
.
.
.
àn thiet de thu. c hie.n thua.t toan, và bà ng thò i gian, t
u c là th`
o i gian m
ay tnh l`
am
tnh c
vie.c.
B`
ai t
a.p
1. Viet thua.t toan t`m gia tri. nho nhat cua day
s1, s2 , . . . , sn .
34
àn tu. lo.n nhat trong day

2. Viet thua.t toan t`m vi. tr dàu tien cua ph
s1, s2 , . . . , sn .
Chang ha.n, vi. tr dàu tien cua ph
6.2, 8.9, 4.2, 8.9
là 2.
3. Viet thua.t toan t`m vi. tr sau c`
ung cua ph
s1, s2 , . . . , sn .
Chang ha.n, vi. tr sau c`
ung cua ph
6.2, 8.9, 4.2, 8.9
là 4.
4. Viet thua.t toan dao ngu.o..c vi. tr cua day
s1, s2 , . . . , sn .
5. Viet thua.t toan co.ng hai so nguyen du.o.ng.
6. Viet thua.t toan nhan hai so nguyen du.o.ng.
7. Viet thua.t toan kiem tra tnh doi x
u.ng cua ma tra.n vuong.
u.ng cua ma tra.n vuong.
8. Viet thua.t toan kiem tra tnh phan doi x
3.2
Thu
a.t to
an Euclid
.
àn này tr`nh bày thua.t toan Euclid t`m u.o.c so chung lo.n nhat cua hai so nguyen. U o.c
Ph
òng thò.i bà ng khong) là so nguyen
so chung lo.n nhat cua hai so nguyen n và m (khong d
.
.
.
.
.
du o ng lo n nhat và là u o c so cua m và n. Chang ha.n, u.o.c so chung lo.n nhat cua 4 và 6 là
2 và u.o.c so chung lo.n nhat cua 3 và 8 là 1.
Neu a, b, q Z, b 6= 0, sao cho a = bq, ta noi a chia het cho b và k
y hie.u b | a; trong tru.ò.ng
.
.
.
.
.
o c s
o cua a. Neu a khong chia het cho b, ta viet b - a.
ho. p này, ta noi q là thu o ng và b là u
V du. 3.2.1. V` 21 = 3 7 nen 3 | 21. Thu.o.ng là 7.
- i.nh ngha 3.2.1. Gia su. n và m là hai so nguyen khong d
òng thò.i ba` ng khong. So nguyen
D
o.c s
o chung cua m và n neu x là u.o.c so cua m và n. So nguyen
x go.i là u.
USCLN(m, n) := max{x | x là u.o.c so chung cua m và n}
o.c s
o chung l
o.n nh
go.i là u.
at.
35
V du. 3.2.2. Cac u.o.c so nguyen du.o.ng cua so 30 là

1, 2, 3, 5, 6, 10, 15, 30
và cac u.o.c so nguyen du.o.ng cua so 105 là
1, 3, 5, 7, 15, 21, 35, 105;
do va.y cac u.o.c so chung du.o.ng cua 30 và 105 là
1, 3, 5, 15.
Suy ra u.o.c so chung lo.n nhat cua 30 và 105 là USCLN(30, 105) = 15.
- i.nh l
D
y 3.2.2. Gia su. m, n v`
a c l`
a c
ac s
o nguyen. Khi d
o
o.c s
o chung cu a m v`
a n th`
(a) Neu c l`
a u.
c | (m + n).
a n th`
(b) Neu c l`
a u.
o.c s
o chung cu a m v`
c | (m n).
(c) Neu c | m th` c | mn.
Ch
òn ta.i c
Tnh ch
at 3.2.3. Gia su. a, b N, b > 0. Khi d
o t
ac s
o nguyen q v`
a r sao cho
a = bq + r,
0 r < b,
q 0.
Ch
V du. 3.2.3. Ta co
22
24
103
0
=
=
=
=
7 3 + 1,
8 3 + 0,
21 4 + 19,
47 0 + 0.
- i.nh l
D
y 3.2.4. Cho a, b N, b > 0. Gia su. q v`
a r l`
a c
ac s
o nguyen sao cho
a = bq + r,
0 r < b,
q 0.
Khi d
o
USCLN(a, b) = USCLN(b, r).
36
Ch
V du. 3.2.4. Ta co
105 = 30 3 + 15.
Suy ra
USCLN(105, 30) = USCLN(30, 15).
La.i co
30 = 15 2 + 0.
Nen
USCLN(105, 30) = USCLN(30, 15) = USCLN(15, 0) = 15.
3.2.1
Thu
a.t to
an Euclid
Thua.t toan này t`m u.o.c so chung lo.n nhat cua hai so tu.. nhien a và b, trong do a, b khong
dòng thò.i ba` ng 0.
Vào:
Ra:
a, b là so tu.. nhien khong dòng thò.i ba` ng 0.

USCLN là u.o.c so chung lo.n nhat cua a và b.
Bu.
o.c 1. Neu a < b th` hoan doi a và b.
o.c 2. Neu b = 0 th` thu..c hie.n USCLN := a và d`
u.ng.
Bu.
Bu.
o.c 3. Chia a cho b và nha.n du.o..c a = bq + r vo.i 0 r < b.
Bu.
o.c 4. Thu..c hie.n a := b, b := r và chuyen den Bu.o.c 2.
V du. 3.2.5. Ta se ap du.ng thua.t toan Euclid de tnh USCLN(504, 396).
- a.t a := 504, b := 396. V` a > b nen ta chuyen den Bu.o.c 2. V` b 6= 0 nen chuyen den
D
Bu.o.c 3. Thu..c hie.n Bu.o.c 3 ta co
504 = 396 1 + 108.
Ke tiep ta thu..c hie.n Bu.o.c 4: da.t a := 396, b := 108 và chuyen den Bu.o.c 2.
V` b 6= 0 nen thu..c hie.n Bu.o.c 3:
396 = 108 3 + 72.
Thu..c hie.n Bu.o.c 4: da.t a := 108, b := 72 và chuyen den Bu.o.c 2.
37

108 = 72 1 + 36.
72 = 36 2 + 0.
u.ng.
V` b = 0 nen ap du.ng Bu.o.c 2 co USCLN := a = 36 và thua.t toan d`
USCLN(504, 396) = 36.
Va.y
B`
ai t
a.p
1. T`m cac so nguyen q và r sao cho a = bq + r vo.i 0 r < b và
(a) a := 45, b := 6.
(b) a := 106, b := 12.
(c) a := 66, b := 11.
(d) a := 221, b := 17.
(e) a := 0, b := 31.
2. D`
ung thua.t toan Euclid de t`m u.o.c so chung lo.n nhat cua ca.p cac so nguyen:
(60, 90), (110, 273), (220, 1400), (315, 825), (20, 40).
3. Gia su. a, b, c là cac so nguyen du.o.ng. Ch
u.ng minh neu a | b và b | c th` a | c.
4. Gia su. a, b là cac so nguyen du.o.ng. Ch
u.ng minh USCLN(a, b) = USCLN(a, a + b).
5. Gia su. a, b là cac so nguyen du.o.ng và p là so nguyen to. Ch
u.ng minh neu p | ab th`
hoa.c p | a hoa.c p | b.
6. T`m cac so nguyen du.o.ng a, b, c sao cho a | bc, a - b và a - c.
7. Gia su. a > b 0. Ch
u.ng minh rà ng
USCLN(a, b) = USCLN(a b, b).
òng
8. Hay viet mo.t thua.t toan t`m u.o.c so chung lo.n nhat cua hai so nguyen khong d
.
.
.
thò i ba` ng khong su du.ng phep toan tr`
u thay cho phep toan chia.
38
3.3
Thu
a.t to
an d
e. quy
- e. quy là mo.t cong cu. h

Thu
a.t to
an de. quy là mo.t thua.t toan go.i la.i chnh no. D
u.u du.ng và
- e giai nh
u.ng bài toan trong lo.p này ta
tu.. nhien de giai quyet mo.t lo.p lo.n cac bài toan. D
.
àn giai quyet du.o..c chia thành nh
u.ng bài
co the su du.ng k
y thua.t chia de tri.: Bài toan c
àu. Moi bài toan con la.i du.o..c phan ra them. Qua
toan con co da.ng nhu. bài toan ban d
.
.
tr`nh phan ra cho den khi nha.n du o. c nh
u.ng bài toan con vo.i lò.i giai de dàng. Cuoi c`
ung,
to ho..p cac lò.i giai cua cac bài toan con ta du.o..c lò.i giai cua bài toan ban dàu.
V du. 3.3.1. n giai th`
u.a cua so tu.. nhien n là so nguyen du.o.ng xac di.nh bo.i
(
1
neu n = 0,
n! :=
n(n 1)(n 2) 2 1 neu n 1.
u. 1 den n. Chang ha.n,
T
u.c là neu n 1 th` n! ba` ng tch cua tat ca cac so tu.. nhien t`
3! = 3 2 1 = 6,
6! = 6 5 4 3 2 1 = 720.
T`
u. di.nh ngha suy ra
n! = n (n 1)!
àu (tnh n!) du.o..c phan ra thành cac bài toan con
vo.i mo.i n 1. V` va.y, bài toan ban d
(tnh (n 1)!, tnh (n 2)!, ) cho den bài toan con du.o..c giai de dàng là tnh 0!. Cuoi
c`
ung, lò.i giai cua cac bài toan con du.o..c to ho..p la.i ba` ng phep nhan de nha.n du.o..c lò.i giai
bài toan ban dàu.
u.a.
Thua.t toan de. quy du.o.i day tnh cac giai th`
3.3.1
Tnh n giai th`

u.a
Thua.t toan này tnh n!.

Vào:
Ra:
n là so tu.. nhien.

n!.
Bu.
o.c 1. Neu n = 0 th` xuat 1 và d`
u.ng.
o.c 2. Su. du.ng thua.t toan này de tnh (n 1)!. Xuat (n 1)!n.
Bu.
- i.nh l
D
y 3.3.1. Thu
a.t to
an 3.3.1 tnh gi
a tri. cu a n! v
o.i mo.i n N.
39
Ch
u.ng minh. Ch
u.ng minh su. du.ng quy na.p toan ho.c. 2
Ke tiep ta tr`nh bày thua.t toan de. quy t`m u.o.c so chung lo.n nhat cua hai so tu.. nhien
khong dòng thò.i ba` ng khong.
Ta biet ra` ng neu a là so nguyen khong am, b là so nguyen du.o.ng và
a = bq + r,
0 r < b,
th`
USCLN(a, b) = USCLN(b, r).
- i
èu này de dàng suy ra thua.t toan de. quy t`m u.o.c so chung lo.n nhat cua hai so tu.. nhien
D
khong dòng thò.i ba` ng khong.
3.3.2
o.c s
o chung l
o.n nh
at
T`m u.
Thua.t toan này t`m u.o.c so chung lo.n nhat cua hai so tu.. nhien a và b, trong do a, b khong
dòng thò.i ba` ng 0.
Vào:
Ra:

x là u.o.c so chung lo.n nhat cua a và b.
Bu.
u.ng.
o.c 2. Neu b = 0 th` thu..c hie.n x := a và d`
Bu.
Bu.
u. gia tri. này
Bu.
o.c 4. Go.i thua.t toan này de tnh u.o.c so chung lo.n nhat cua b và r. Lu.u tr
trong x.
V du. cuoi c`
ung là thua.t toan de. quy xac di.nh bu.o.c di cua ngu.ò.i may.
V du. 3.3.2. Mo.t ngu.ò.i may co the bu.o.c 1 hoa.c 2 meter. Hay tnh so cach de ngu.ò.i may
co the bu.o.c n meter. Chang ha.n:
Khoang cach
1
2
3
4
Day cac bu.o.c

1
1,
1,
1,
1,
1,
1,
1,
2,
hoa.c 2
1, hoa.c 1, 2 hoa.c 2, 1
1, 1, hoa.c 1, 1, 2 hoa.c
1, hoa.c 2, 1, 1 hoa.c 2, 2
40
So cach de bu.o.c
1
2
3
5
Go.i fn là so cach de ngu.ò.i may co the bu.o.c n meter. Ta co

f1 = 1,
f2 = 2.
òi sau:
u.a, co the ch
u.ng minh cong th
u.c truy h
Ho.n n
fn = fn1 + fn2 ,
3.3.3
n 3.
Thu
a.t to
an x
ac d
i.nh d
ay Fibonacci
Thua.t toan này tnh hàm xac di.nh bo.i
neu n = 1
1,
fn := 2,
neu n = 2
fn1 + fn2 , neu n > 2.

Vào:
Ra:
n là so tu.. nhien.

fn .
Bu.
o.c 1. Neu n = 1 hoa.c n = 2 th` xuat n và d`
u.ng.
o.c 2. Tnh fn1 và fn2 và xuat fn1 + fn2 .
Bu.
Day
f1 , f2, f3 , . . . ,
co cac gia tri. dàu tien
1, 2, 3, 5, 8, 13, . . . ,
go.i là d
ay Fibonacci.
B`
ai t
a.p
1. (a) Su. du.ng cong th
u.c
s1 = 1,
sn = sn1 + n,
n 2,
hay viet thua.t toan da.ng de. quy tnh tong

sn := 1 + 2 + 3 + + n.
(b) Su. du.ng quy na.p toan ho.c, ch
u.ng minh tnh d
ung cua thua.t toan trong cau (a).
41
2. (a) Su. du.ng cong th

u.c
s1 = 2,
sn = sn1 + 2n,
n 2,
hay viet thua.t toan da.ng de. quy tnh tong

sn := 2 + 4 + 6 + + 2n.
u.ng minh tnh d
3. (a) Mo.t ngu.ò.i may co the bu.o.c 1 meter, 2 meter hoa.c 3 meter. Hay viet thua.t toan
da.ng de. quy tnh so cach ngu.ò.i may co the bu.o.c n meter.
u.ng minh tnh d
4. Hay viet mo.t thua.t toan da.ng de. quy t`m u.o.c so chung lo.n nhat cua hai so nguyen
khong dòng thò.i ba` ng khong su. du.ng phep toan tr`
u. thay cho phep toan chia.
5. Viet thua.t toan khong de. quy tnh n giai th`
u.a.
6. Mo.t ngu.ò.i may co the bu.o.c 1 hoa.c 2 meter. Hay viet thua.t toan lie.t ke tat ca cac
cach ngu.ò.i may co the bu.o.c n meter.
7. Mo.t ngu.ò.i may co the bu.o.c 1, 2 hoa.c 3 meter. Hay viet thua.t toan lie.t ke tat ca cac
cach ngu.ò.i may co the bu.o.c n meter.
u.ng minh cac quan he. sau:
8. K
y hie.u fn là day Fibonacci. Su. du.ng quy na.p toan ho.c, ch
P
(a) nk=1 fk = fn+2 2, n 1.
(b) fn2 = fn1 fn+1 + (1)n ,
n 2.
2
2
(c) fn+2
fn+1
= fn fn+3 , n 1.
Pn
(d) k=1 fk2 = fn fn+1 1, n 1.
(e) fn chan neu và ch neu n + 1 chia het cho 3.
(f) vo.i mo.i n 5 co
n
3
.
fn >
2
(g) vo.i mo.i n 1 co
fn < 2n .
(h) vo.i mo.i n 1 co

n
X
f2k1 = f2n 1,
k=1
n
X
f2k = f2n+1 1.
k=1
42
(i) Mo.i so nguyen du.o.ng co the viet da.ng tong cua cac so Fibonacci phan bie.t và
khong co hai so nào là lien tiep. Ch
u.ng minh cach viet này là duy nhat.
9. Gia su. co cong th
u.c da.o hàm cua tch
dg
df
d(fg)
=f
+g .
dx
dx
dx
u.c
D`
u.ng minh cong th
dxn
= nxn1 ,
dx
3.4
n 1.
-
D
o. ph
u.c ta.p cua thu
a.t to
an
Mo.t chu.o.ng tr`nh may tnh, tha.m ch du..a vào mo.t thua.t toan du
ng, co the khong h
u.u du.ng
àn thiet cha.y chu.o.ng tr`nh hoa.c khong gian
u. lie.u vào do thò.i gian c
doi vo.i mo.t lo.p cac d
.
.
.
.
u d
u lie.u, cac bien... qua lo n. Ph
an tch thu
a.t to
an dè ca.p den qua tr`nh u.o.c lu.o..ng
lu u tr
-
àn thiet de thu..c hie.n thua.t toan. D
o. ph
u.c ta.p cu a thu
a.t to
an am
thò.i gian và khong gian c
.
.
.
.
ch den so lu o. ng thò i gian và khong gian dòi hoi de thu. c hie.n thua.t toan.
àn thiet de thu..c hie.n mo.t thua.t toan là mo.t hàm phu. thuo.c d
àu vào.
u. lie.u d
Thò.i gian c
.
.
.
Thu ò ng th` kho co the xac d.inh chnh xac hàm này. V` va.y, ch
ung ta se su du.ng cac tham
.
.
.
.
.
o c cua d
u lie.u du a vào. Co ba khai nie.m:
so da.c tru ng kch thu
(a) Th`
o.i gian tru.`
o.ng ho..p t
ot nh
at là thò.i gian t nhat de thu..c hie.n thua.t toan.
èu nhat de thu..c hie.n thua.t toan.
(b) Th`
o.i gian tru.`
o.ng ho..p x
au nh
at là thò.i gian nhi
o.ng ho..p trung b`nh là thò.i gian trung b`nh de thu..c hie.n thua.t toan.
(c) Th`
o.i gian tru.`
- i.nh ngha 3.4.1. Gia su. f, g : N R là hai hàm so. Ta viet
D
f (n) = O(g(n))
èu nh
òn ta.i ha` ng so du.o.ng C sao cho ngoài mo.t ta.p h
u.u
và noi f (n) co b
a.c nhi
at g(n) neu t
ha.n cac so tu.. nhien ta luon co
|f (n)| C|g(n)|.
Khi do ta noi f (n) là O-l
o.n cua g(n).
V du. 3.4.1. Ta co cac quan he. sau
70n2 + 5n + 1 = O(n2 ),
2n + 3 ln n = O(n),
1 + 2 + + n = O(n2 ).
43
- .inh l
D
y 3.4.2. Gia su.
f (n) := ak nk + ak1 nk1 + + a1 n + a0
l`
a da th
u.c b
a.c k theo bien n. Khi d
o
f (n) = O(nk ).
Ch
u.c ba.c 4 theo bien n nen
V du. 3.4.2. V` 3n4 7n2 + 4n là da th
3n4 7n2 + 4n = O(n4 ).
- i.nh ngha 3.4.3. Neu mo.t thua.t toan dòi hoi t(n) do.n vi. thò.i gian trong tru.ò.ng ho..p tot
D
.ng, xau nhat hoa.c trung b`nh) vo.i d
u. lie.u vào co kch thu.o.c n và
nhat (tu.o.ng u
t(n) = O(g(n))
th` ta noi th`
o.i gian tru.`
o.ng ho..p t
.ng, x
au nh
at ho
a.c trung b`nh) thu..c hie.n
ot nh
at (tu.o.ng u
thu
a.t to
an l`
a O(g(n)).
u.c hoa.c c
o th`
o.i gian da
Gia su. t(n) = O(g(n)). Ta noi thua.t toan c
o d
o. ph
u.c ta.p da th
.
.
u c theo bien n.
th
u c neu g(n) là da th
àn cau le.nh x := x + 1 du.o..c thu..c hie.n trong thua.t toan
V du. 3.4.3. K
y hie.u t(n) là so l
sau:
Bu.
o.c 2. Vo.i j := 1 den i thu..c hie.n Bu.o.c 3.
Bu.
Bu.
o.c 3. x := x + 1.
De thay
t(n) = 1 + 2 + + n =
n(n + 1)
.
2
Suy ra
t(n) = O(n2 ).
àn cau le.nh x := x + 1 du.o..c thu..c hie.n trong thua.t toan
V du. 3.4.4. K
y hie.u t(n) là so l
sau:
- a.t j := n.
o.c 1. D
Bu.
Bu.
o.c 2. Neu j < 1 th` d`
u.ng thua.t toan.
44
o.c 3. Vo.i i := 1 den j thu..c hie.n Bu.o.c 4.

Bu.
- a.t x := x + 1.
o.c 4. D
Bu.
- a.t j := bj/2c.
o.c 5. D
Bu.
Bu.
o.c 6. Chuyen den Bu.o.c 2.
Co the ch ra
t(n) = O(n).
u. tu.. sau:
V du. 3.4.5. Xet thua.t toan t`m kiem trong mo.t day khong du.o..c sap th
Vào:
Ra:
s, s1 , s2, . . . , sn .
j = 0 neu s 6= si vo.i mo.i i; ngu.o..c la.i, j là ch so nho nhat sao cho s = sj .
Bu.
u.ng thua.t toan.
o.c 2. Neu s = si th` da.t j := i và d`
Bu.
- a.t j := 0.
o.c 3. D
Bu.
Co the ch
u.ng minh thò.i gian tru.ò.ng ho..p tot nhat bà ng O(1), thò.i gian tru.ò.ng ho..p xau
nhat bà ng thò.i gian tru.ò.ng ho..p trung b`nh và ba` ng O(n).
B`
ai t
a.p
1. Xac di.nh k
y hie.u O lo.n doi vo.i f (n) + g(n) neu
(a) f (n) := O(1), g(n) := O(n2 ).
(b) f (n) := 6n3 2n2 + 4, g(n) := O(n ln n).
(c) f (n) := O(n3/2), g(n) := O(n5/2).
àn thu..c hie.n cau le.nh
2. Xac di.nh do. ph
u.c ta.p tnh toan vo.i cac thua.t toan sau (xet so l
x := x + 1):
Bu.
o.c 1. Vo.i i := 1 den 2n thu..c hie.n x := x + 1.
3. Xac di.nh do. ph
x := x + 1):
o.c 1. i := 1.
Bu.
o.c 2. Neu i > 2n th` d`
u.ng.
Bu.
o.c 3. x := x + 1.
Bu.
45
o.c 4. i := i + 2.
Bu.
Bu.
4. Xac di.nh do. ph
x := x + 1):
Bu.
o.c 1. Vo.i i := 1 den n và vo.i j := 1 den n thu..c hie.n x := x + 1.
5. Xac di.nh do. ph
x := x + 1):
Bu.
o.c 1. Vo.i i := 1 den 2n và vo.i j := 1 den n thu..c hie.n x := x + 1.
6. Xac di.nh do. ph
x := x + 1):
o.c 1. Vo.i i := 1 den 2n thu..c hie.n Bu.o.c 2.
Bu.
o.c 2. Vo.i j := 1 den bi/2c thu..c hie.n x := x + 1.
Bu.
7. Xac di.nh so phep toan so sanh và k
y hie.u O lo.n trong thua.t toan sau
Vào: s1, s2 , . . . , sn .
Ra: M := maxi si và m := mini si .
Bu.
o.c 1. t := 2bn/2c.
o.c 2. i := 1.
Bu.
o.c 3. Neu i > t 1 th` chuyen den Bu.o.c 7.
Bu.
o.c 4. Neu si > si+1 th` hoan doi si và si+1 .
Bu.
o.c 5. i := i + 2.
Bu.
Bu.
Bu.
o.c 7. Neu n t th` chuyen den Bu.o.c 10.
Bu.
o.c 8. Neu sm1 > sn th` hoan doi sm1 và sn .
Bu.
o.c 9. Neu s > s th` hoan doi s và s .
n
Bu.
o.c 10. m := s1 .
Bu.
o.c 11. M := s2 .
Bu.
o.c 12. i := 3.
o.c 13. Neu i > t 1 th` d`
u.ng.
Bu.
Bu.
o.c 14. Neu si < m th` gan m := si .
o.c 15. Neu si+1 > M th` gan M := si+1 .
Bu.
o.c 16. i := i + 1.
Bu.
Bu.
46
8. Gia su. a > 1 và f (n) := O(loga n). Ch

u.ng minh rà ng f (n) = O(ln n).
òn ta.i
u.ng minh f (n) = O(g(n)) neu và ch neu t
9. Gia su. g(n) > 0 vo.i mo.i n N. Ch
.
.
ha` ng so du o ng c sao cho
|f (n)| cg(n)
vo.i mo.i n N.
10. Ch
f (n) = O(h(n)) và g(n) = O(h(n))
th`
f (n) + g(n) = O(h(n))
và cf(n) = O(h(n))
vo.i mo.i c R.
11. Ch
u.ng minh n! = O(nn ).
12. Ch
u.ng minh 2n = O(n!).
13. Ch
u.ng minh n ln n = O(ln(n!)).
14. Ch
u.ng minh ln(n!) = O(n ln n).
15. T`m cac hàm f và g sao cho
f (n) 6= O(g(n)) và g(n) 6= O(f (n)).
16. T`m cac hàm f, g, h và k sao cho
f (n) = O(g(n)), h(n) = O(k(n)), f(n) h(n) 6= O(g(n) k(n)).
òn ta.i cac hà ng so du.o.ng C1 , C2 sao cho
17. Ta viet f (n) = (g(n)) neu t
C1 |g(n)| |f (n)| C2 |g(n)|
ngoài mo.t ta.p ho..p con h
u.u ha.n cua ta.p cac so tu.. nhien N. Ch
u.ng minh rà ng
(a) 2n 1 = (n).
(b) 3n2 1 = (n2).
(c) (4n 1)2 = (n2 ).
(d) (2n 1)(7n + 1)/(n 1) = (n).
(e) Quan he. f (n) = (g(n)) là quan he. tu.o.ng du.o.ng?
18. Ta viet f g neu f (n) = O(g(n)). Quan he. là quan he. tu.o.ng du.o.ng tren ta.p cac
so tu.. nhien N?
47
19. Su. du.ng tch phan xac di.nh, ch

u.ng minh bat dang th
u.c sau
1
1 1
+ + + < ln n.
2 3
n
T`
u. do suy ra
1 1
1
+ + + < O(ln n).
2 3
n
20. Su. du.ng tch phan xac di.nh, ch
u.ng minh bat dang th
u.c sau
1+
1m + 2m + + nm <
(n + 1)m+1
,
m+1
trong do m là so nguyen du.o.ng.

21. Ch
u.ng minh hoa.c cho phan v du. cac khang di.nh sau:
òn ta.i gio.i ha.n h
u.u ha.n
(a) Neu t
f (n)
lim
n g(n)
th` f (n) = O(g(n)).
(b) Neu f (n) = O(g(n)) th` t
u.u ha.n
f (n)
.
n g(n)
lim

u.u ha.n
(c) Neu t
lim
f (n)
g(n)
th` f (n) = (g(n)).

(d) Neu
lim
f (n)
=1
g(n)
th` f (n) = (g(n)).

(e) Neu f (n) = (g(n)) th` t
u.u ha.n
f (n)
.
lim
n g(n)
3.5
Ph
an tch thu
a.t to
an Euclid
àn này phan tch tru.ò.ng ho..p xau nhat cua thua.t toan Euclid t`m u.o.c so chung lo.n nhat
Ph
òng thò.i ba` ng 0. Tru.o.c het ta nhac la.i
cua hai so tu.. nhien a và b, trong do a, b khong d
thua.t toan này:
Vào:
Ra:

USCLN là u.o.c so chung lo.n nhat cua a và b.
48

Bu.
u.ng.
Bu.
o.c 2. Neu b = 0 th` thu..c hie.n USCLN := a và d`
Bu.
o.c 4. Thu..c hie.n a := b, b := r và chuyen den Bu.o.c 2.
Bu.
Ta di.nh ngha thò.i gian de thu..c hie.n thua.t toan Euclid là so phep toan chia trong Bu.o.c 3.
èu nhat. Nhac
Tru.ò.ng ho..p xau nhat doi vo.i thua.t toan Euclid xay ra khi so phep chia nhi
.
la.i rà ng, day Fibonacci {fn } xac d.inh bo i
f1 := 1,
f2 := 2;
fn := fn1 + fn2 , n 3.
Ta co
- i.nh l
àn n
a.p c
ac s
o tu.. nhien a, b v
o.i a > b c
D
y 3.5.1. Gia su. thu
a.t to
an Euclid d
oi v
o.i c
a b > fn trong do
{fn } l`
a d
ay Fibonacci.
phep to
an chia. Khi d
o a fn+1 v`
Ch
u.ng minh. Su. du.ng quy na.p toan ho.c. 2
- i.nh l
D
y này de dàng suy ra
- .inh l
`
D
y 3.5.2. Gia su. thu
a.p c
ac s
o tu.. nhien kh
ong d`
ong th`
o.i b
a ng
a.t to
an Euclid d
oi v
o.i c
àn thiet trong thu
s
o phep chia c
a.t to
an Euclid
kh
ong v`
a thu
o.c khoa ng [0, m], m 8. Khi do
kh
ong vu.o..t qu
a
2m
.
log3/2
3
Ch
V` hàm logarithm co cap tang cha.m, ket qua tren ch
u.ng to thua.t toan Euclid rat hie.u qua
tha.m ch doi vo.i cac gia tri. dàu vào rat lo.n.
B`
ai t
a.p
èu nhat bao nhieu phep toan chia trong thua.t toan Euclid doi vo.i ca.p cac so
1. Co nhi
thay doi trong khoang t`
u. 0 den 1000000?
2. Ch
u.ng minh co chnh xac n phep toan chia trong thua.t toan Euclid doi vo.i ca.p so
(fn , fn+1 ), n 1.
3. Ch
u.ng minh vo.i mo.i so nguyen k > 1 ta co so phep toan chia trong thua.t toan Euclid
doi vo.i hai ca.p so (a, b) và (ka, kb) là bà ng nhau.
4. Ch
u.ng minh rà ng USCLN(fn , fn+1 ) = 1, n 1.
49
50
Chu.o.ng 4
M
D
-E
PHEP
- ay là mo.t bo. pha.n quan
è cach sap xep cac doi tu.o..ng. D
Toan to ho..p nghien c
u.u chu yeu v
.
.
.
.
.
`
tro.ng cua toan ho.c rò i ra.c. Nh
u ng va n de cua to ho. p du o. c nghien c
u.u t`
u. The ky 17, lien
.
.
.
.
.
.
ung ro.ng rai trong
quan tru o c tien den cac trò cho i may rui. Ngày nay toan to ho. p du o. c d`
tin ho.c.
òm h
u.u
Mu.c dch cua chu.o.ng này là thiet la.p mo.t so phu.o.ng phap dem cac ta.p ho..p g
àn tu. mà khong phai lie.t ke cac ph
àn tu. cua ch
ha.n cac ph
ung.
4.1
C
ac nguy
en l
y co. ban cua ph
ep d
em
àn tu. cua ta.p ho..p S. Do do #S = #T neu hai ta.p S và T co c`

Nhac la.i: #S là so ph
ung so
.
`
`
cac phan tu . Ch
uy
ra ng
# = 0,
#{1, 2, . . . , n} = n vo.i n N.
àu vo.i mo.t so nguyen l

y dem.
Ch
ung ta bat d
4.1.1
Nguy
en l
y t
ong
Gia su. A1, A2, . . . , Am là cac su.. kie.n doi mo.t loa.i tr`
u. nhau. Gia su. cac su.. kie.n A1 , A2, . . . , Am
co tu.o.ng u
.ng n1 , n2 , . . . , nm cach xay ra. Khi do su.. kie.n (hoa.c A1, hoa.c A2, . . . , hoa.c Am )
co n1 + n2 + + nm cach xay ra.
u. sinh, hoa.c là mo.t nam sinh. Co bao nhieu cach
V du. 4.1.1. Lo.p tru.o.ng hoa.c là mo.t n
.
.
.
u. là 36 và so ho.c sinh nam là 20?
cho.n lo p tru o ng khac nhau neu so ho.c sinh n
51
Go.i A1 (tu.o.ng u
.ng, A2) là su.. kie.n lo.p tru.o.ng là n
u. sinh (tu.o.ng u
.ng, nam sinh). Ta co
36 cach cho.n lo.p tru.o.ng là n
u. sinh và 20 cach cho.n lo.p tru.o.ng là nam sinh. Theo nguyen
l
y tong, su.. kie.n (A1 hoa.c A2) co (36 + 20) = 56 cach cho.n.
V du. 4.1.2. Mo.t sinh vien co the cho.n d
ung mo.t chuyen dè tu.. cho.n thuo.c mo.t trong ba
òm 3, 5 và 9 chuyen d
è. Hoi sinh vien do co bao nhieu cach
danh sach. Ba danh sach này g
lu..a cho.n?
Theo nguyen l
y tong, co 3 + 5 + 9 = 17 cach.
y thuyet ta.p ho..p nhu.
Nh
a.n x
et 3. Co the phat bieu nguyen l
y tong theo thua.t ng
u. cua l
àn tu. cua ta.p T1 T2 Tm
sau: Neu cac ta.p T1, T2 , . . . , Tm doi mo.t rò.i nhau th` so cac ph
àn tu. cua cac ta.p này; t
ba` ng tong so cac ph
u.c là
#(T1 T2 . . . Tm ) =
m
X
#Ti.
i=1
4.1.2
Nguy
en l
y tch
Gia su. A1, A2, . . . , Am là cac su.. kie.n doi mo.t loa.i tr`
u. nhau. Gia su. cac su.. kie.n A1 , A2, . . . , Am
co tu.o.ng u
.ng n1 , n2 , . . . , nm cach xay ra. Khi do su.. kie.n (A1 và A2 và . . . và Am ) co
n1 n2 nm cach xay ra.
V du. 4.1.3. Gia su. co hai ma.t na., ba m
u. Hoi co may cach hoa trang?
D`
ung nguyen l
y tch, co 3 2 = 6 cach hoa trang khac nhau. C
ung co the d`
ung l
y thuyet
.
.
ta.p ho. p nhu sau: Moi cach hoa trang là mo.t cach cho.n x X và mo.t cach cho.n y Y. Do
do so cach hoa trang là so cac ca.p (x, y) thuo.c X Y và do do bà ng #X #Y = 2 3 = 6.
Nh
a.n x
et 4. Nguyen l
y này c
ung thu.ò.ng du.o..c phat bieu du.o.i da.ng ta.p ho..p nhu. sau: Gia
àn tu. và doi mo.t rò.i nhau. Khi do so ph
àn tu. cua
su. cac ta.p T1, T2 , . . . , Tm co h
u.u ha.n ph
ta.p tch Descartes T1 T2 Tm ba` ng
#T1 #T2 #Tm .
V du. 4.1.4. Co bao nhieu chuoi bit khac nhau co do. dài 8? Moi bit co hai cach cho.n, hoa.c
0 hoa.c 1. Do do theo nguyen l
y tch, co 28 = 256 chuoi bit co do. dài 8.
òm ba ch
V du. 4.1.5. Co bao nhieu bang so xe khac nhau, neu moi bang g
u. cai và theo
òm 26 k
y tu..)?
sau là ba con so (gia thiet bang ch
u. cai g
u. cai co 26 cach cho.n; moi so co 10 cach cho.n. Do do theo nguyen l
Moi ch
y tch, so cac
bang so xe khac nhau là:
26 26 26 10 10 10 = 17.576.000.
52
àn tu. vào ta.p Y co n ph

àn
V du. 4.1.6. Co bao nhieu anh xa. khac nhau t`
u. ta.p X co m ph
.
tu ?
àn
àn tu. cua Y cho moi mo.t trong m ph
Moi anh xa. là mo.t bo. m cach cho.n mo.t trong n ph
.
tu cua X. Theo nguyen l
y tch, so anh xa. này ba` ng
m
n
| n
{z n} = n .
àn
m l
àn tu.
V du. 4.1.7. Co bao nhieu anh xa. mo.t-mo.t (do.n anh) khac nhau t`
u. ta.p X co m ph
àn tu.?
vào ta.p Y co n ph
Neu m > n : khong co anh xa. mo.t-mo.t t`
u. X vào Y.
Gia su. m n và X := {a1, a2, . . . , am}.
àn tu. tu.o.ng u
àn tu. a1 co n cach cho.n ph
.ng trong Y.
+ Vo.i ph
+ V` anh xa. là mo.t-mo.t, nen doi vo.i a2 ch còn (n 1) cach cho.n.
..
.
+ Tu.o.ng tu.., am ch còn (n m + 1) cach cho.n.
Theo nguyen l
y tch, so anh xa. mo.t-mo.t khac nhau ba` ng
n(n 1)(n 2) (n m + 1).
- em so ta.p con cua mo.t ta.p h
V du. 4.1.8. D
u.u ha.n S.
.ng mo.t-mo.t gi
u.a ta.p con P
Gia su. S := {a1, a2 , . . . , an }. De dàng thiet la.p mo.t tu.o.ng u
.
.
u i ba` ng 1 neu và ch neu ai P. Ma.t khac, so cac
cua S vo i cac chuoi bit do. dài n : bit th
n
chuoi bit do. dài n là 2 nen so cac ta.p con cua S là 2n .
V du. 4.1.9. Cho hai doa.n chu.o.ng tr`nh sau:
Chu.o.ng tr`nh 1:
Chu.o.ng tr`nh 2:
k := 0;
for i1 := 1 to n1 do k := k + 1;
for i2 := 1 to n2 do k := k + 1;
...
for im := 1 to nm do k := k + 1;
k := 0;
for i1 := 1 to n1 do
for i2 := 1 to n2 do
...
for im := 1 to nm do k := k + 1;
Hoi k se lay gia tri. bao nhieu sau khi moi doa.n chu.o.ng tr`nh tren du.o..c thu..c hie.n?
+ Chu.o.ng tr`nh 1: C
u. moi vòng la.p di.a phu.o.ng, k tang len mo.t do.n vi..
àn la.p cua vòng la.p th
Go.i Ai là so l
u. i. Ai co ni kha nang. Ho.n n
u.a Ai và Aj , i 6= j, loa.i
.
y tong, so vòng la.p là n1 + n2 + + nm .
tr`
u nhau. Do do theo nguyen l
53
+ Chu.o.ng tr`nh 2: C
u. moi vòng la.p toàn cu.c, k tang len mo.t do.n vi.. Moi vòng la.p toàn
y tch so vòng la.p toàn cu.c ba` ng
cu.c do m vòng la.p di.a phu.o.ng ghep la.i. Theo nguyen l
n1 n2 nm .
èu tru.ò.ng ho..p ta c
àn phai phoi ho..p ca hai nguyen l
y tong và tch; chang ha.n,
Trong nhi
xet v du. sau:
òm t`
V du. 4.1.10. Gia su. moi ngu.ò.i su. du.ng may tnh co mo.t ma.t ma, g
u. 6 den 8 k
y tu..;
.
.
.
u cai hoa hoa.c là mo.t con so. Moi ma.t ma nhat thiet phai ch
u a t nhat
moi k
y tu. là mo.t ch
mo.t con so. Hoi co bao nhieu ma.t ma co the co?

Go.i P là tong so cac ma.t ma co the co và P6 , P7 , P8 là so cac ma.t ma co the co vo.i do. dài
tu.o.ng u
.ng ba` ng 6, 7, 8.
Theo nguyen l
y tong: P = P6 + P7 + P8 .
Vie.c tnh tru..c tiep P6 là kho. Ta tnh gian tiep nhu. sau:
òm ca tru.ò.ng ho..p khong co con so nào
òm ch
+ So cac chuoi co do. dài 6, g
u. và so, bao g
6
6
theo nguyen l
y tch là (26 + 10) = 36 .
+ So cac chuoi do. dài 6, khong ch
u.a con so nào là 266 .
+ Do do P6 = 366 266 = 1.867.866.560.
Tu.o.ng tu.. cho P7 và P8 :
P7 = 367 267 = 70.332.353.920,
P8 = 368 268 = 2.612.282.842.880.
Cuoi c`
ung
P = P6 + P7 + P8 = 2.684.483.063.360.
ung nguyen
Nh
a.n x
et 5. Khi cac su.. kie.n A1 và A2 co the xay ra dòng thò.i ta khong the d`
àn su.a doi nhu. sau: Neu van co.ng (n1 + n2 ) ta da dem th`
l
y tong. Tru.ò.ng ho..p này c
u.a,
àn trong A2).
àn c`
àn trong A1 , mo.t l
ung mo.t su.. kie.n (mo.t l
v` co tru.ò.ng ho..p da dem hai l
.
.
.
.
àn tr`
`
u. di so
Tru ò ng ho. p này ch xay ra khi no dong thò i co the xay ra A1 và A2. V` va.y c
.
.
.
.
u a này.
tru ò ng ho. p doi th`
4.1.3
Nguy
en l
y bao h`
am-loa.i tr`
u.
Gia su. A1 và A2 là hai su.. kie.n bat k`

y. Neu su.. kie.n A1 co the xay ra n1 cach, su.. kie.n A2 co
the xay ra n2 cach, th` su.. kie.n (A1 hoa.c A2) co the xay ra [(n1 + n2 ) so cach (A1 và A2)]
cach.
54
Bà ng thua.t ng
u. ta.p ho..p, nguyen l
u. tro. thành:
#(A1 A2) = #A1 + #A2 #(A1 A2).
V du. 4.1.11. Co bao nhieu chuoi bit do. dài 8 hoa.c bat dàu ba` ng 1, hoa.c ket th
uc ba` ng
.
.
àu ba` ng 1, v`
u a ket th
uc bà ng 00).
00? (Co the co chuoi v`
u a bat d
àn tu. th
u. nhat da du.o..c
Go.i P1 là so cac chuoi bit do. dài 8 bat dàu ba` ng 1. Nhu. va.y, ph
y tch,
cho.n, ch còn la.i 7 bit. Theo nguyen l
P1 = 27 = 128.
Go.i P2 là so cac chuoi bit do. dài 8 ket th
uc bà ng 00. Theo nguyen l
y tch
P2 = 26 = 64.
uc ba` ng 00. Theo nguyen l
y
Go.i P3 là so cac chuoi bit do. dài 8 bat dàu ba` ng 1 và ket th
tch
P3 = 25 = 32.
du.ng nguyen l
Ap
u. ta co
P = P1 + P2 P3 = 160.
Nguyen l
u. co the mo. ro.ng cho tru.ò.ng ho..p m su.. kie.n, nhu.ng ph
u.c ta.p
àn sau.
ho.n, ta se dè ca.p o. ph
y du.o..c dè ca.p tren day nhu. là xuat phat diem cua l
y thuyet
Su.. cong nha.n ba nguyen l
.
to ho. p:
+ Tnh d
ung dan cua ba nguyen l
y tren là d
ung hien nhien. Quan diem cua ch
ung ta
.
y thuyet to ho..p. Cac ket qua
là cong nha.n 3 nguyen l
y tren, coi nhu xuat phat diem cua l
àn lu.o..t du.o..c suy ra tru..c tiep hoa.c gian tiep t`
khac se l
u. ba nguyen l
y này.
y này, nhu. va.y ta
+ Neu khong thoa man, c
ung co the t`m cach ch
u.ng minh ba nguyen l
àn den cac cong cu. khac, thu..c chat ta la.i cong nha.n mo.t di
èu g` khac là du
ng
la.i phai c
òi suy lua.n ra ba nguyen l

hien nhien de r
y tren.
B`
ai t
a.p
1. Co bao nhieu chuoi 8 bit bat dàu ba` ng 1100?
2. Co bao nhieu chuoi 8 bit bat dàu và ket th
uc bà ng 1?
-u
3. Co bao nhieu chuoi 8 bit co du
ng mo.t bit ba` ng 1? D
ng hai bit ba` ng 1? Co t nhat
`
mo.t bit ba ng 1?
55
4. Co bao nhieu chuoi 8 bit do.c xuoi và do.c ngu.o..c dèu giong nhu. nhau?
5. Cac k
y tu.. ABCDE du.o..c su. du.ng de ta.o thành cac chuoi do. dài 3.
(a) Co bao nhieu chuoi du.o..c ta.o ra neu cho phep la.p?
(b) Co bao nhieu chuoi du.o..c ta.o ra neu khong cho phep la.p?
(c) Co bao nhieu chuoi bat dàu ba` ng A du.o..c ta.o ra neu cho phep la.p?
àu ba` ng A du.o..c ta.o ra neu khong cho phep la.p?
(d) Co bao nhieu chuoi bat d
y tu.. A du.o..c ta.o ra neu cho phep la.p?
(e) Co bao nhieu chuoi khong ch
u.a k
y tu.. A du.o..c ta.o ra neu khong cho phep la.p?
(f) Co bao nhieu chuoi khong ch
u.a k
6. Tren ta.p X := {5, 6, . . . , 200} :
.ng, le)?
(a) Co bao nhieu so chan, (tu.o.ng u
(b) Co bao nhieu so chia het cho 5?
òm nh
u. so phan bie.t?
(c) Co bao nhieu so g
u.ng ch
u. so 0?
(d) Co bao nhieu so khong ch
u.a ch
(e) Co bao nhieu so lo.n ho.n 101 và khong ch
u.a ch
u. so 6?
u. tu.. tang thu..c su..?
(f) Co bao nhieu so co cac ch
u. so du.o..c sap theo th
(g) Co bao nhieu so co da.ng xyz vo.i 0 6= x < y và y > z?
y.
7. Gia su. co 5 sach tin ho.c, 3 sach may tnh, 2 sach va.t l
(a) Co bao nhieu cach sap xep ch
ung len gia sach?
(b) Co bao nhieu cach sap xep sao cho 5 sach tin ho.c o. pha trai, còn 2 sach va.t l
y o.
ben phai?
(c) Co bao nhieu cach sap ch
ung len gia sao cho tat ca cac sach theo c`
ung nhom du.o..c
è nhau?
sap k
è nhau?
(d) Co bao nhieu cach sap ch
ung len gia sao cho hai sach va.t l
y khong k
8. Co 10 ban ban sao (copy) cua mo.t cuon sach và co mo.t ban sao cua 10 cuon sach khac.
Co bao nhieu cach co the cho.n 10 cuon sach?
èu nhat n ph
àn tu. cua ta.p g
òm (2n + 1) ph
àn tu.?
9. Co bao nhieu ta.p con co nhi
du.ng nguyen l
10. Ap
u. de giai:
(a) Co bao nhieu chuoi 8 bit hoa.c bat dàu ba` ng 100 hoa.c co bit th
u. tu. ba` ng 1?
(b) Co bao nhieu chuoi 8 bit hoa.c bat dàu ba` ng 1 hoa.c ket th
uc ba` ng 1?
u. tu. ba` ng 1?
(c) Co bao nhieu chuoi 8 bit trong do hoa.c bit th
u. hai, hoa.c bit th
56
4.2
Ho
an vi. v`
a t
o ho..p
- i.nh ngha 4.2.1. Hoan vi. cua n ph

àn tu. x1, x2 , . . . , xn là mo.t sap xep co th
àn
D
u. tu.. n ph
.
tu này.
àn tu. du.o..c k
àn tu.. Neu cac ph
y hie.u là A, B, C th`
V du. 4.2.1. Co sau hoan vi. cua ba ph
sau hoan vi. là
ABC, ACB, BAC, BCA, CAB, CBA.
- i.nh l
àn tu..
D
y 4.2.2. C
o n! ho
an vi. cu a n ph
àn tu. co the du.o..c xay
u.ng minh theo quy na.p. Mo.t hoan vi. cua n ph
Ch
u.ng minh. Ta ch
àn tu. dàu tien, cho.n ph
àn
àn tu. th
du..ng theo n bu.o.c lien tiep: Cho.n ph
u. hai, ..., cho.n ph
.
.
.
.
.
`
`
`
tu cuoi c`
ung. Phan tu dau tien co the cho.n n cach. Ngay khi phan tu dau tien du o. c cho.n,
àn tu. th
àn tu.
àn tu. th
u. hai co the du.o..c cho.n n 1 cach. Khi ph
u. hai da du.o..c cho.n, ph
ph
y quy na.p và sau do nguyen
th
u. ba co the du.o..c cho.n n 2 cach, và van van. Theo nguyen l
`
l
y tch, ton ta.i
n(n 1)(n 2) 2 1 = n!
àn tu.. 2
hoan vi. cua n ph
V du. 4.2.2. Co
10! = 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 = 3.628.800
àn tu..
hoan vi. cua 10 ph
u.a chuoi con DEF ?
V du. 4.2.3. Co bao nhieu hoan vi. cua cac k
y tu.. ABCDEF ch
- i.nh l
y 4.2.2 co 4! = 24 hoan vi. cua
y tu... Theo D
Co the xem chuoi con DEF nhu. mo.t k
.
.
cac k
y tu. ABCDEF ch
u a chuoi con DEF.
u.a cac k
y tu.. DEF theo
V du. 4.2.4. Co bao nhieu hoan vi. cua cac k
y tu.. ABCDEF ch
y?
th
u. tu.. bat k`
u. tu.. cua cac k
y tu.. DEF ; và xay du..ng
Ta co the giai bài toan qua hai bu.o.c: Cho.n mo.t th
- i.nh l
y tu.. DEF. Theo D
u.a th
u. tu.. da cho cua cac k
y 4.2.2, bu.o.c
mo.t hoan vi. cua ABC ch
.
.
.
u hai co 4! = 24 cach. Theo nguyen l
y
dàu tien co 3! = 6 cach; theo V du. 4.2.3 bu o c th
.
.
.
.
tch, so cac hoan vi. cua ABCDEF ch
u a cac k
y tu. DEF theo th
u tu. bat k`
y là 6 24 = 144.
àn tu. du.o..c cho.n t`
Trong mo.t so tru.ò.ng ho..p ta muon khao sat mo.t th
u. tu.. cua r ph
u. n
àn tu.. Mo.t th
ph
u. tu.. nhu. the go.i là r-hoan vi..
- i.nh ngha 4.2.3. r-hoan vi. cua n ph
àn tu. (phan bie.t) x1 , x2, . . . , xn là mo.t sap xep r-ph
àn
D
.
.
.
.
.
.
àn tu này. K
àn tu phan
u tu. t`
u n ph
y hie.u P (n, r) là so cac r-hoan vi. cua ta.p n ph
tu co th
bie.t.
57
V du. 4.2.5. Ta co mo.t so 2-hoan vi. cua a, b, c là

ab, bc, ac.
- i.nh ngha 4.2.3, ch
àn tu..
Neu r = n trong D
ung ta nha.n du.o..c mo.t th
u. tu.. cua tat ca n ph
- i.nh l
Theo D
y 4.2.2 th` P (n, n) = n!. Tong quat ta co
- i.nh l
àn tu. ph
D
y 4.2.4. S
o c
ac r-ho
an vi. cu a t
a.p n ph
an bie.t l`
a
P (n, r) = n(n 1)(n 2) (n r + 1),
r n.
àn tu. du.o..c cho.n t`

òm
ung ta dem so cac cach co th
u. tu.. cua r ph
u. ta.p g
Ch
u.ng minh. Ch
.
.
.
àn tu . Co n cach cho.n ph
àn tu dàu tien. Ke tiep, co n 1 cach cho.n ph
àn tu th
n ph
u.
àn tu. th
àn tu. th
hai, n 2 cach cho.n ph
u. ba, ..., co n r + 1 cach cho.n ph
u. r. Do do theo
.
àn tu phan bie.t là
nguyen l
y tch, so cac r-hoan vi. cua ta.p n ph
n(n 1)(n 2) (n r + 1).
2
- i.nh l
V du. 4.2.6. Theo D
y 4.2.4, so cac 2-hoan vi. cua X = {a, b, c} là
P (3, 2) = 3 2 = 6.
Sau hoan vi. này là
ab, ac, ba, bc, ca, cb.
y và mo.t
V du. 4.2.7. Co bao nhieu cach cho.n mo.t chu ti.ch, mo.t pho chu ti.ch, mo.t thu. k
.
.
.
òm 10 ngu ò i?
thu qu
y t`
u mo.t nhom g
òm 10
àn dem so cac cach co th
u. mo.t nhom g
Ch
ung ta c
u. tu.. cua 4 ngu.ò.i du.o..c cho.n t`
.
.
- i.nh l
y 4.2.4 so cac cach cho.n là
ngu ò i. Theo D
P (10, 4) = 10 9 8 7 = 5040.
Ch
uy
rà ng c
ung co the suy ra ket qua tru..c tiep t`
u. nguyen l
y tch (ta.i sao?).
àn di qua 7 di.a diem khac nhau. Ong

ta co the
V du. 4.2.8. Mo.t ngu.ò.i ban hàng rong c
.
.
y. Co bao nhieu hành tr`nh khac nhau?

di theo th
u tu. ba t k`
òm 7 ph
àn tu.:
u. ta.p g
So cac hành tr`nh co the co là so cac hoan vi. t`
P (7, 7) = 7! = 5040.
àn tnh toan và
Neu chang ha.n ong ta muon t`m hành tr`nh co do. dài ngan nhat, ong ta c
so sanh 5040 hành tr`nh ca thay!(?).
58
Ta co the viet
P (n, r) = n(n 1)(n 2) (n r + 1)
n(n 1)(n 2) (n r + 1)(n r) 2 1
=
(n r) 2 1
n!
=
.
(n r)!
- i.nh ngha 4.2.5. Xet ta.p X ch
àn tu. phan bie.t. Mo.t r-to ho..p cua ta.p X là mo.t
D
u.a n ph
. ay t`
.
.
àn tu., khong phan bie.t th
òm n ph
àn
bo. r ph
u. tu
. , l
u ta.p này. So cac r-to ho. p cua ta.p g
n
àn tu..
tu. phan bie.t k
và go.i C(n, r) là to ho..p cha.p r cua n ph
y hie.u là C(n, r) hay
r
òm
Ch
ung ta se xac di.nh cong th
u.c cho C(n, r) bà ng cach dem so cac r-hoan vi. cua ta.p g
.
.
.
.
.
àn tu theo hai cach. Th
u hai là dem so cac
n ph
u nhat, su du.ng cong th
u c P (n, r). Cach th
òm n ph
àn tu. co lien quan vo.i C(n, r). T`
u. do se suy ra ket qua.
r-hoan vi. cua ta.p g
- àu
àn tu. phan bie.t qua hai bu.o.c lien tiep: D
Ta co the xay du..ng r-hoan vi. cua ta.p n ph
.
.
.
.
àn tu khong phan bie.t th
u tu. ) và sau do sap
tien, cho.n mo.t r-to ho. p cua X (ta.p con r ph
.
.
.
th
u tu. no. Chang ha.n, de xay du. ng mo.t 2-hoan vi. cua {a, b, c, d} ta co the cho.n 2-to ho..p
y tch, so cac r-hoan vi. ba` ng tch cua so cac r-to
và sau do sap th
u. tu.. no. Theo nguyen l
.
.
.
àn tu.. T
u tu. cua r ph
u.c là
ho. p và so cac cach sap th
P (n, r) = C(n, r)r!.
Va.y
C(n, r) =
P (n, r)
.
r!
- i.nh l
Do do theo D
y 4.2.4 ta co
- i.nh l
àn tu. ph
D
y 4.2.6. S
o c
ac r-ho
an vi. cu a t
a.p n ph
an bie.t l`
a
n!
, r n.
(n r)!r!
u. 10 ngu.ò.i de la.p thành mo.t do.i bong
V du. 4.2.9. Co bao nhieu cach cho.n 5 ngu.ò.i t`
(khong phan bie.t th
u. tu..)?
C(n, r) =
àn tu.
Cau tra lò.i là ba` ng so to ho..p cha.p 5 cua 10 ph
10!
= 252.
C(10, 5) =
5!5!
òng g
òm hai ngu.ò.i n
V du. 4.2.10. Co bao nhieu cach cho.n mo.t ho.i d
u. và ba ngu.ò.i nam
u. và sau ngu.ò.i nam?
t`
u. mo.t nhom nam ngu.ò.i n
So cach cho.n hai ngu.ò.i n
u. và ba ngu.ò.i nam tu.o.ng u
.ng là C(5, 2) = 10 và C(6, 3) = 20.
òng du.o..c xay du..ng qua hai bu.o.c lien tiep: Cho.n ngu.ò.i n
Ho.i d
u.; cho.n ngu.ò.i nam. Theo
òng là 10 20 = 200.
nguyen l
y tch, tong so cac ho.i d
59
.......
...
...
...
....
.......................................
....
..
....
....
..
.
...........................................................................
....
..
.....
..
...
....
..
...
....
..
...
....
.
.....................................
H`nh 4.1:
V du. 4.2.11. Co bao nhieu chuoi tam bit ch
u.a chnh xac bon bit 1?
ung ta biet cac bit
Mo.t chuoi tam bit ch
u.a bon bit 1 du.o..c xac di.nh duy nhat ngay khi ch
.
.
.
èu này co the thu. c hie.n bo i C(8, 4) cach.
nào bà ng 1. Nhu ng di
V du. 4.2.12. Co bao nhieu hành tr`nh t`
u. goc du.o.i ben trai cua mo.t bàn cò. vuong kch
ung ta ch di theo cach sang phai và len tren? Mo.t
thu.o.c n n den goc tren ben phai neu ch
.
.
.
hành tr`nh nhu va.y tren bàn cò 4 4 du o..c cho trong H`nh 4.1.
y tu.. R và n k
y tu.. U.
Moi hành tr`nh co the du.o..c mo ta bo.i mo.t chuoi do. dài 2n cua n k
.ng chuoi RU URRU RU. Mo.t chuoi nhu. va.y
Chang ha.n, hành tr`nh trong H`nh 4.1 tu.o.ng u
.
.
u. tu..) trong so 2n
co the nha.n du o. c bà ng cach cho.n n vi. tr doi vo.i R (khong phan bie.t th
u.ng vi. tr còn la.i. Do do so hành
vi. tr cho phep cua chuoi và sau do chèn n k
y tu.. U vào nh
tr`nh là C(2n, n).
B`
ai t
a.p
1. Co bao nhieu hoan vi. cua a, b, c, d? Lie.t ke cac hoan vi. này.
2. Co bao nhieu 3-hoan vi. cua a, b, c, d? Lie.t ke cac hoan vi. này.
3. Co bao nhieu hoan vi., 5-hoan vi. cua 11 doi tu.o..ng khac nhau?
y t`
u. mo.t nhom
4. Co bao nhieu cach cho.n mo.t chu ti.ch, mo.t pho chu ti.ch và mo.t thu. k
.
.
11 ngu ò i?
y
5. Co bao nhieu cach cho.n mo.t chu ti.ch, mo.t pho chu ti.ch, mo.t ke toan và mo.t thu. k
t`
u. mo.t nhom 12 ngu.ò.i?
6. Co bao nhieu chuoi do. dài 5 co phan bie.t th
u. tu.. du.o..c ta.o ra t`
u. cac k
y tu.. A, B, C, D, E
neu:
(a) Ch
u.a chuoi con ACE.
(b) Ch
u.a cac k
y tu.. ACE theo th
u. tu.. t`
uy y
.
60
(c) Ch
u.a cac chuoi con DB và AE.
(d) Ch
u.a hoa.c chuoi con AE hoa.c EA.
(e) K
y tu.. A xuat hie.n tru.o.c k
y tu.. D. Chang ha.n BCAED, BCADE.
(f) Khong ch
u.a cac chuoi con AB, CD.
y tu.. C và C xuat hie.n tru.o.c E.
(g) K
y tu.. A xuat hie.n tru.o.c k
- a. t X := {a, b, c, d}.
7. D
(a) T`m so cac 3-to ho..p cua X. Lie.t ke cac to ho..p này.
(b) T`m moi quan he. gi
u.a cac 3-to ho..p và 3-hoan vi. cua X.
òng g
òm ba ngu.ò.i t`
8. Co bao nhieu cach cho.n mo.t ho.i d
u. nhom 11 ngu.ò.i?
òng g
òm bon ngu.ò.i t`
u. nhom 12 ngu.ò.i?
9. Co bao nhieu cach cho.n mo.t ho.i d
òm sau ngu.ò.i nam và bay ngu.ò.i n
10. Mo.t cau la.c bo. g
u..
òng g
òm nam ngu.ò.i?
(a) Co bao nhieu cach cho.n mo.t ho.i d
òng g
òm ba nam và bon n
(b) Co bao nhieu cach cho.n mo.t ho.i d
u.?
òng g
òm bon ngu.ò.i và t nhat mo.t n
u.?
(c) Co bao nhieu cach cho.n mo.t ho.i d
èu nhat mo.t nam?
òng g
òm bon ngu.ò.i vo.i nhi
(d) Co bao nhieu cach cho.n mo.t ho.i d
òng g
òm bon ngu.ò.i co ca nam và n
u.?
(e) Co bao nhieu cach cho.n mo.t ho.i d
11. (a) Co bao nhieu chuoi 8 bit ch
u.a chnh xac ba bit 0?
(b) Co bao nhieu chuoi 8 bit ch
u.a ba bit 0 và 5 bit 1?
(c) Co bao nhieu chuoi 8 bit ch
u.a t nhat hai bit 0?
12. Mo.t cu.a hàng co 50 may tnh trong do co bon bi. hong.
(a) Co bao nhieu cach cho.n bon may tnh?
(b) Co bao nhieu cach cho.n bon may tnh khong hong?
(c) Co bao nhieu cach cho.n bon may tnh trong do co hai chiec bi. hong?
(d) Co bao nhieu cach cho.n bon may tnh trong do co t nhat mo.t chiec bi. hong?
u. goc trai ben du.o.i den goc tren
13. Xet mo.t hành tr`nh tren bàn cò. kch thu.o.c m n t`
.
.
ben phai và theo hu o ng hoa.c sang phai hoa.c len tren.
(a) So hành tr`nh co the là bao nhieu?
du.ng de ch
u.ng minh dang th
(b) Ap
u.c
n
X
C(k + m 1, k) = C(m + n, m).
k=0
àn xuat hie.n cua

u.a chnh xac hai l
14. Ch
u.ng minh rà ng so cac chuoi bit do. dài n 4 ch
i
bit
10
l`
a
C(n
+
1,
5).
chuo
61
15. Ch
u.ng minh ra` ng so cac chuoi bit do. dài n ch
u.a chnh xac k bit 0 sao cho hai bit 0
khong xuat hie.n lien tiep là C(n k + 1, k).
16. Ch
u.ng minh rà ng tch cua k so nguyen lien tiep chia het cho k!.
àn tu. phan
17. Ch
u.ng minh rà ng co (2n 1)(2n 3) . . . 3 1 cach cho.n n ca.p t`
u. 2n ph
bie.t.
u.ng
18. Gia su. co n doi tu.o..ng trong do co r doi tu.o..ng phan bie.t và n r là dòng nhat. Ch
minh cong th
u.c
P (n, r) = r!C(n, r)
ba` ng cach dem so co phan bie.t th
u. tu.. cua n doi tu.o..ng theo hai cach:
- àu tien dem so co phan bie.t th
+D
u. tu.. cac vi. tr cua r doi tu.o..ng phan bie.t.
- àu tien dem so co phan bie.t th
òng nhat.
+D
u. tu.. cac vi. tr cua n r doi tu.o..ng d
4.3
C
ac thu
a.t to
an sinh ra ho
an vi. v`
a t
o ho..p
- a.i ho.c D
- a` La.t co n bài hat c
àn ghi len mo.t da CD. Cac bài
Nhom nha.c rock cua tru.ò.ng D
.
.ng là
hat chiem thò i gian (tnh ba` ng giay) tu.o.ng u
t1, t2, . . . , tn .
- a CD co the lu.u tr
èu nhat là C giay. V` day là da CD dàu tien cua nhom, nen ho.
u. nhi
D
.
èu càng tot. Do do bài toan là cho.n mo.t ta.p
muon ghi cac bài hat vo i thò.i lu.o..ng càng nhi
con {i1 , i2, . . . , ik } cua {1, 2, . . . , n} sao cho to ng

k
X
t ij
(4.1)
j=1
khong vu.o..t qua C và lo.n nhat co the. Cach tiep ca.n là kiem tra tat ca cac ta.p con cua
- e thu..c hie.n ch
{1, 2, . . . , n} và cho.n mo.t ta.p con sao cho tong (4.1) lo.n nhat co the. D
ung
.
.
òm n ph
àn tu . Ph
àn này tr`nh bày
àn mo.t thua.t toan ta.o ra tat ca cac to ho. p cua ta.p g
ta c
.
cac thua.t toan sinh ra cac hoan vi. và to ho. p.

òm n ph
àn tu. nen thò.i gian thu..c hie.n cua thua.t toan kiem tra
Do co 2n ta.p con cua ta.p g
u.ng thua.t toan nhu. va.y là khong ho..p l
y ngoa.i tr`
u.
tat ca cac ta.p con t nhat là O(2n ). Nh
.
.
.
u ng gia tri. n nho. Tuy nhien co nh
u ng bài toan mà de giai no khong co cach nào tot
vo i nh
.
.
.
.
ho n là lie.t ke tat ca cac tru ò ng ho. p.
u. tu.. t`
u. dien: Vo.i hai t`
u.
Phu.o.ng phap lie.t ke tat ca cac to ho..p và cac hoan vi. theo th
.
.
.
.
.
.
da cho, de xac d.inh t`
u nào du
ng tru o c trong t`
u dien, ch
ung ta so sanh cac k
y tu. trong t`
u..
Co hai kha nang:
y tu.. trong t`
(a) Moi k
u. ngan ho.n tr`
ung vo.i k
y tu.. tu.o.ng u
.ng trong t`
u. dài ho.n.
62
(b) Ta.i mo.t vi. tr nào do, cac k

y tu.. trong hai t`
u. khac nhau.
u.ng tru.o.c. Chang ha.n, dog d
u.ng tru.o.c doghouse
Neu (a) du
ng, t`
u. ngan ho.n se d
ung ch
ung ta xac di.nh vi. tr ben trai nhat p mà ta.i do cac k
y tu..
trong t`
u. dien. Neu (b) d
.
.
.
.
.
.
.
.
.
u du o. c xac di.nh bo i th
y tu. ta.i vi. tr p. Chang
khac nhau. Th
u tu. cua cac t`
u tu. cua cac k
.
.
.
.
ha.n, nha du
ng tru o c nhanh trong t`
u dien.
- e do.n gian ta se di.nh ngha th
u. tu.. t`
u. dien tren ta.p cac k
y hie.u là cac so tu.. nhien.
D
- i.nh ngha 4.3.1. Gia su. = s1 s2 . . . sp và = t1t2 . . . tq là cac chuoi tren ta.p {1, 2, . . . , n}.
D
u. dien nho ho.n , k
y hie.u < , neu hoa.c
Ta noi co th
u. tu.. t`
(a) p < q và si = ti vo.i i = 1, 2, . . . , p; hoa.c
òn ta.i i sao cho si 6= ti , và vo.i ch so i nho nhat nhu. va.y, ta co si < ti .
(b) T
V du. 4.3.1. Tren ta.p {1, 2, 3, 4} ta co = 132 < = 1324. Tren ta.p {1, 2, 3, 4, 5, 6} ta co
= 13246 < = 1342.
- àu tien ta xet bài toan lie.t ke tat ca cac r-to ho..p cua ta.p {1, 2, . . . , n}. Trong thua.t
D
toan, ch
ung ta se lie.t ke r-to ho..p {x1 , x2, . . . , xr } tu.o.ng u
.ng chuoi s1 s2 . . . sr trong do
s1 < s2 < < sr và {x1 , x2, . . . , xr } = {s1 , s2 , . . . , sr }. Chang ha.n, 3-to ho..p {6, 2, 4} se
.ng chuoi 246.
tu.o.ng u
u. tu.. t`
u. dien. Do do, cac chuoi du.o..c
Ta se lie.t ke cac r-to ho..p cua ta.p {1, 2, . . . , n} theo th
.ng là 12 . . . r và (n r + 1) . . . n.
lie.t ke dàu tien và cuoi c`
ung tu.o.ng u
V du. 4.3.2. Lie.t ke tat ca 5-to ho..p cua {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7}.
àu tien là 12345, theo sau là 12346 và 12347. Chuoi ke tiep là 12356 và sau do
Chuoi d
12357. Chuoi cuoi c`
ung là 34567.
V du. 4.3.3. T`m chuoi tiep theo 13467 khi ch
ung ta lie.t ke 5-to ho..p cua ta.p ho..p X :=
{1, 2, 3, 4, 5, 6, 7}.
àn tu. cua X
Khong co chuoi nào bat dàu vo.i 134 và cac bieu dien cua mo.t to ho..p 5 ph
phai lo.n ho.n 13467. Do do chuoi tiep theo 13467 phai bat dàu là 135. V` 13567 là chuoi
àn tu. cua X nen 13567 là to ho..p phai
nho nhat bat dàu ba` ng 135 và là mo.t to ho..p cua 5 ph
t`m.
V du. 4.3.4. T`m chuoi tiep theo 2367 khi ch
ung ta lie.t ke 4-to ho..p cua ta.p ho..p X :=
{1, 2, 3, 4, 5, 6, 7}.
àn tu. cua X
Khong co chuoi nào bat dàu vo.i 23 và cac bieu dien cua mo.t to ho..p 4 ph
phai lo.n ho.n 2367. Do do chuoi tiep theo 2367 phai bat dàu là 24. V` 2456 là chuoi nho
àu ba` ng 24 và là mo.t to ho..p cua 5 ph
àn tu. cua X nen 2456 là to ho..p phai t`m.
nhat bat d
63
- e t`m chuoi ke tiep =

Xet chuoi = s1 s2 . . . sr bieu dien to ho..p {x1, x2 , . . . , xr }. D
.
àn tu ben phai nhat sm mà khong phai là gia tri. cu..c da.i cua no ta.i do.
t1t2 . . . tr ta t`m ph
(sr co the lay gia tri. cu..c da.i n, sr1 co the lay gia tri. cu..c da.i n 1, . . . ). Khi do
ti = si ,
vo.i i = 1, 2, . . . , m 1.
àn tu. tm ba` ng sm + 1. Nh

àn tu. còn la.i cua chuoi xac di.nh bo.i
Ph
u.ng ph
tm+1 = sm + 2,
tm+2 = sm + 3, . . . .
Thu
a.t to
an sinh c
ac t
o ho..p
- a.t si = i, i = 1, 2 . . . , r.
Bu.o.c 1. [Kho.i ta.o chuoi] D
àu tien] Xuat chuoi s = s1s2 . . . sr .
Bu.o.c 2. [Xuat to ho..p d
Bu.o.c 3. [La.p] Vo.i moi i = 2, 3, . . . , C(n, r) thu..c hie.n cac bu.o.c sau:
àn tu. ben phai nhat khong phai là gia tri. cu..c da.i cua no.
3.1. T`m ph
3.2. (Gia tri. cu..c da.i cua sk du.o..c di.nh ngha là n r + k).
- a.t sm = sm + 1.
3.3. D
3.4. Vo.i moi j = m + 1, . . . , r, da.t sj = sj1 + 1.
3.5. Xuat s.
V du. 4.3.5. Xet ta.p {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7}. Gia su.
s1 = 2, s2 = 3, s3 = 4, s4 = 6, s5 = 7.
du.ng
àn tu. ben phai nhat khong phai là gia tri. cu..c da.i cua no ta.i do. Ap
Ta co s3 là ph
thua.t toan tren, ta co chuoi tiep theo 23467 là 23567.
V du. 4.3.6. Thua.t toan ta.o 4-to ho..p cua {1, 2, 3, 4, 5, 6} cho ta
1234, 1235, 1236, 1246, 1256, 1345, 1346,
1356, 1456, 2345, 2346, 2356, 3456.
Tu.o.ng tu.. thua.t toan sinh cac to ho..p, thua.t toan sinh cac hoan vi. se lie.t ke theo th
u. tu..
t`
u. dien.
- e xay du..ng hoan vi. cua ta.p {1, 2, 3, 4, 5, 6} sau hoan vi. 163542, ch
àn
ung ta c
V du. 4.3.7. D
.
èu nhat co the.
co di.nh cac ch
u so ben trai nhi
òn ta.i hoan vi. tiep theo hoan vi. 1635 ? V` hoan vi. co da.ng 1635 khac hoan vi. da cho
T
là 163524 và 163524 nho ho.n 163542 nen hoan vi. sau 163542 khong the co da.ng 1635 .
64
òn ta.i hoan vi. tiep theo hoan vi. 163 ? Ba ch

T
u. so cuoi c`
ung phai là mo.t hoan vi. cua
.
{2, 4, 5}. V` 542 là hoan vi. lo n nhat cua {2, 4, 5} nen hoan vi. bat k`
y vo.i ba ch
u. so bat dàu
163 nho ho.n hoan vi. 63542. Va.y hoan vi. sau hoan vi. da cho khong the co da.ng 163 .
Hoan vi. tiep theo cua 163542 khong the bat dàu là 1635 hay 163 do hoa.c cac ch
u. so còn
la.i trong hoan vi. da cho (42 và 542, tu.o.ng u
.ng) là giam. Do do, bat dàu t`
u. ben phai, ch
ung
.
.
`
ta can t`m ch
u so dau tien d mà lan ca.n ben phai cua no là r thoa man d < r. Trong tru ò.ng
u. so th
u. ba: 3 co tnh chat này. Va.y hoan vi. tiep theo hoan vi. da cho se bat
ho..p tren, ch
dàu là 16. Ch
u. so tiep theo khong the nho ho.n 3. V` ta muon hoan vi. tiep theo nho nhat,
.
u. so còn la.i: 235
nen ch
u so ke tiep là 4. Do do hoan vi. tiep theo bat dàu vo.i 164. Cac ch
àn tang vo.i gia tri. nho nhat. Va.y hoan vi. tiep theo hoan vi. da cho là 164235.
c
Nha.n xet rà ng de ta.o tat ca cac hoan vi. cua ta.p {1, 2, . . . , n} ch
ung ta co the bat dàu vo.i
hoan vi. 12 . . . n và la.p la.i phu.o.ng phap cua V du. 4.3.7 de ta.o hoan vi. ke tiep. Thua.t toan
ket th
uc khi ta.o ra hoan vi. n(n 1) . . . 21.
du.ng phu.o.ng phap cua V du. 4.3.7, ta co the lie.t ke tat ca cac hoan vi.
V du. 4.3.8. Ap
u. tu.. t`
u. dien nhu. sau:
cua {1, 2, 3, 4} theo th
1234,
2314,
3412,
1243,
2341,
3421,
1324,
2413,
4123,
1342,
2431,
4132,
1423,
3124,
4213,
1432,
3142,
4231,
2134,
3214,
4312,
2143,
3241,
4321.
Thu
a.t to
an sinh c
ac ho
an vi.
- a.t si = i, i = 1, 2 . . . , n.
Bu.o.c 1. [Kho.i ta.o chuoi] D
Bu.o.c 2. [Xuat hoan vi. dàu tien] Xuat chuoi s = s1 s2 . . . sn .
Bu.o.c 3. [La.p] Vo.i moi i = 2, 3, . . . , n! thu..c hie.n cac bu.o.c sau:
3.1. T`m ch so lo.n nhat m thoa man s < s
.
m
m+1
3.2. T`m ch so lo.n nhat k thoa man sk > sm .

àn tu. sm và sk .
3.3. Hoan vi. hai ph
- ao ngu.o..c th
àn tu. sm+1 , . . . , sn .
3.4. D
u. tu.. cua cac ph
3.5. Xuat s.
du.ng thua.t toan tren t`m hoan vi. tiep theo 163542: Gia su.
V du. 4.3.9. Ap
s1 = 1, s2 = 6, s3 = 3, s4 = 5, s5 = 4, s6 = 2.
Ch so m lo.n nhat thoa sm < sm+1 là 3. Ch so k lo.n nhat thoa sk > sm là 5. Hoan vi. sm
- ao ngu.o..c th
àn tu. s4 , s5 , s6 ta nha.n du.o..c hoan vi.
và sk ta co s3 = 4, s5 = 3. D
u. tu.. cac ph
tiep theo là 164235.
65
B`
ai t
a.p
1. T`m r-to ho..p sinh ra bo.i thua.t toan sinh to ho..p vo.i n = 7 sau khi r-to ho..p du.o..c cho:
1356, 12367, 14567.
2. T`m hoan vi. sinh ra bo.i thua.t toan sinh hoan vi. sau hoan vi. du.o..c cho: 12354, 625431,
12876543.
àn tu. neu
u. ta.p n ph
3. T`m tat ca r-to ho..p t`
(a) n = 6, r = 3.
(b) n = 6, r = 2.
(c) n = 7, r = 5.
àn tu..
4. T`m cac hoan vi. cua ta.p hai, ba ph
5. Viet thua.t toan de. quy sinh ra tat ca cac r-to ho..p cua ta.p {s1, s2 , . . . , sn }. Chia bài
toan thành hai bài toan con:
+ Lie.t ke cac r-to ho..p ch
u.a s1 .
u.a s1 .
+ Lie.t ke cac r-to ho..p khong ch
6. Viet thua.t toan de. quy sinh ra tat ca cac hoan vi. cua ta.p {s1, s2 , . . . , sn }. Chia bài
toan thành n bài toan con:
àu vo.i s1 .
+ Lie.t ke cac hoan vi. bat d
+ Lie.t ke cac hoan vi. bat dàu vo.i s2 .
..
.
+ Lie.t ke cac hoan vi. bat dàu vo.i sn .
4.4
o.ng
Ho
an vi. v`
a t
o ho..p suy r
ung ta da nghien c
u.u cac hoan vi. và to ho..p khong cho phep la.p la.i
Trong cac mu.c tru.o.c, ch
àn này t`m hieu cac hoan vi. cua cac day ch
àn tu. la.p la.i và cac
àn tu.. Ph
u.a nh
u.ng ph
cac ph
.
.
.
.
phep cho.n khong phan bie.t th
u tu. co la.p la.i. Tru o c het ta xet v du. sau.
èu van d
è dem, cac ph
àn tu. co the la.p la.i; chang ha.n co bao nhieu
V du. 4.4.1. Trong nhi
u. cai?
xau khac nhau co do. dài n t`
u. bang 26 ch
òm
ut ra co hoàn la.i. Mo.t xau do. dài n g
Hien nhien o. day, co the coi cac ch
u. cai du.o..c r
.
.
u cai co 26 cach cho.n lu..a. Theo nguyen l
y tch, so xau co the là
n ch
u cai. Moi ch
n
26
| 26
{z 26} = 26 .
àn
n l
66
- .inh l
`
àn tu. b
a.p n ph
D
y 4.4.1. S
o c
ac r-ho
an vi. c
o l
a.p la.i cu a t
a ng nr .
du.ng
Ch
u.ng minh. Co n cach cho.n cho moi vi. tr trong r-hoan vi. (v` co la.p la.i). Ap
r
nguyen l
y tch, so cac r-hoan vi. co la.p la.i ba` ng n . 2
V du. 4.4.2. Xet chuoi SU CCESS. Co bao nhieu chuoi khac nhau co the co khi sap xep
la.i cac k
y tu.. cua chuoi này?
Tru.o.c het ch
uy
ra` ng trong chuoi SU CCESS do. dài 7 co ba k
y tu.. S, hai k
y tu.. C, mo.t
y tu.. E. Ba k
y tu.. S (tu.o.ng u
.ng, hai k
y tu.. C) là khong phan bie.t, nen
k
y tu.. U và mo.t k
.
hoan vi. ch
ung khong ta.o ra chuoi mo i.
Co tat ca 7! chuoi là hoan vi. cua chuoi SU CCESS. Ba k
y tu.. S hoan vi. ta.o ra 3! chuoi;
hai k
y tu.. C hoan vi. ta.o ra 2! chuoi; mo.t k
y tu.. U hoan vi. ta.o ra 1! chuoi; và mo.t k
y tu.. E
.
hoan vi. ta.o ra 1! chuoi. Va.y so chuoi tha.t su. khac nhau là
7!
.
3!2!1!1!
V du. 4.4.3. Xet chuoi M ISSISSIP P I. Co bao nhieu chuoi khac nhau co the co khi sap
xep la.i cac k
y tu.. cua chuoi này?
èn vào 11 cho trong
Xet bài toan di
,
vo.i cac k
y tu.. da cho. Co C(11, 2) cach cho.n cac vi. tr doi vo.i P. Khi da cho.n xong P, ta co
C(9, 4) cach cho.n cac vi. tr doi vo.i S. Khi da cho.n S, co C(5, 4) cach cho.n cac vi. tr doi vo.i
èn cac k
I. Cuoi c`
ung ch còn mo.t cach cho.n M. Theo nguyen l
y tch, so cac cach de di
y tu..
là
11! 9! 5!
2!9! 4!5! 4!1!
11!
=
2!4!4!1!
= 34.650.
C(11, 2)C(9, 4)C(5, 4) =
Tong quat ta co
- i.nh l
àn tu. S c
D
y 4.4.2. Gia su. d
oi tu.o..ng loa.i 1, n2 d
oi tu.o..ng loa.i 2, ...,
ay n ph
o n1 d
oi tu.o..ng loa.i t. Khi d
o s
o c
ac c
ach cho.n d
ay S l`
a
v`
a nt d
n!
.
n1 !n2! . . . nt !
Ch
u.ng minh. Ta gan cac vi. tr doi vo.i moi day do. dài n cac doi tu.o..ng de ta.o ra mo.t th
u.
.
.
.
.
tu. trong S. Co C(n, n1) cach cho.n cac vi. tr doi vo i cac doi tu o. ng loa.i 1. Khi da cho.n xong
67
cac doi tu.o..ng này, ta co C(n n1, n2 ) cach cho.n cac vi. tr doi vo.i cac doi tu.o..ng loa.i 2, và
van van. Theo nguyen l
y tch, so cac cach de thu..c hie.n là
C(n, n1)C(n n1 , n2 ) C(n n1 n2 nt1 , nt )
èu c
àn ch
và do do co di
u.ng minh. 2
u. tu.. co la.p la.i.
Ke tiep ch
ung ta khao sat bài toan dem cac phep cho.n khong phan bie.t th
V du. 4.4.4. Xet ba loa.i sach: sach may tnh, sach va.t l
y và sach li.ch su.. Gia su. thu. vie.n
co t nhat sau cuon sach moi loa.i. Co bao nhieu cach co the cho.n sau cuon sach?
àn tu. khong phan bie.t th
Bài toan là lay sau ph
u. ta.p {may tnh, va.t l
y, li.ch su.} cho
u. tu.. t`
.
.
.
y
phep la.p la.i. Mo.t phep cho.n du o. c xac di.nh duy nhat bo i so moi kieu sach du.o..c cho.n. K
hie.u
May tnh
Va.t l
y
Li.ch su.
| |
co ngha là phep cho.n ba cuon sach may tnh, hai sach va.t l
y và mo.t sach li.ch su.. Nha.n xet
y hie.u và hai k
y hie.u | tu.o.ng u
.ng mo.t phep cho.n. Do do bài
ra` ng moi th
u. tu.. cua sau k
.
.
.
toan là dem so cac th
u tu. . Va.y co the thu. c hie.n ba` ng C(8, 2) = 28 cach.
- i.nh l
òm t ph
àn tu. th` s
àn tu. kh
D
y 4.4.3. Neu X l`
a t
a.p g
o phep cho.n k ph
ong ph
an bie.t
.
.
.
u X cho phep l
a.p l`
a
th
u tu. t`
C(k + t 1, t 1) = C(k + t 1, k).
- a. t X := {a1, a2, . . . , at}. Xet k + t 1 khoang trang
Ch
u.ng minh. D
...
òm k k
g
y hie.u và t 1 k
y hie.u |. Moi vi. tr cua k
y hie.u này tren cac khoang trang xac
àn tu.
y hie.u den k
y hie.u | dàu tien tu.o.ng u
.ng phep cho.n n1 ph
di.nh mo.t phep cho.n. n1 k
.
.
.
.
.
àn tu a2; và van van. Ta
y hie.u den k
y hie.u | th
u hai tu o ng u
ng phep cho.n n2 ph
a1; n2 k
co C(k + t 1, t 1) cach cho.n cac vi. tr cho | nen co C(k + t 1, t 1) cach cho.n. Gia tri.
này bà ng C(k + t 1, k), so cach cho.n cac vi. tr cua ; do do co
C(k + t 1, t 1) = C(k + t 1, k)
àn tu. khong phan bie.t th
u. ta.p X cho phep la.p la.i. 2
cach cho.n k ph
u. tu.. t`
V du. 4.4.5. Co cac ho.p ch
u.a cac qua bong màu do, xanh và vàng. Moi ho.p ch
u.a t nhat
tam qua bong. Co bao nhieu cach cho.n tam qua bong? Co bao nhieu cach cho.n tam qua
bong, moi màu t nhat mo.t qua bong?
- i.nh l
(a) Theo D
y 4.4.3, so cach cho.n tam qua bong là
C(8 + 3 1, 3 1) = C(10, 2) = 45.
68
- i.nh l
- àu tien cho.n mo.t qua bong moi màu; sau do cho.n them nam qua bong. Theo D
y
(b) D
4.4.3 ta co
C(5 + 3 1, 3 1) = C(7, 2) = 21
cach.
V du. 4.4.6. (a) Co bao nhieu nghie.m nguyen khong am cua phu.o.ng tr`nh
x1 + x2 + x3 + x4 = 29?
(4.2)
àn tu. xi co kieu i

Moi nghie.m cua phu.o.ng tr`nh (4.2) tu.o.ng du.o.ng vo.i phep cho.n 29 ph
.
- i.nh l
y 4.4.3, so phep cho.n là
vo i i := 1, 2, 3, 4. Theo D
C(29 + 4 1, 4 1) = C(32, 3) = 4960.
(b) Co bao nhieu nghie.m nguyen cua phu.o.ng tr`nh (4.2) thoa man
x1 > 0,
x2 > 1,
x3 > 2,
x4 0?
èu kie.n da cho tu.o.ng du.o.ng vo.i phep cho.n 29 ph

àn tu. xi
Moi nghie.m cua (4.2) thoa di
àn t nhat mo.t ph
àn tu. co kieu 1, t nhat hai ph
àn tu. co
co kieu i, i = 1, 2, 3, 4, sao cho c
.
.
- àu tien cho.n mo.t ph
àn tu co kieu 1, hai ph
àn tu. co
àn tu co kieu 3. D
kieu 2, t nhat ba ph
- i.nh l
àn tu. còn la.i. Theo D
àn tu. co kieu 3. Sau do cho.n them 23 ph
y 4.4.3
kieu 2 và ba ph
so phep cho.n là

C(23 + 4 1, 4 1) = C(26, 3) = 2600.
àn này vo.i vie.c mo. ro.ng nguyen l
u..
Ch
ung ta ket th
uc ph
àn tnh #(A B C). Nha.n xet là
Xet tru.ò.ng ho..p co ba su.. kie.n A, B, C. Ta c
àn du.o..c tnh mo.t l
àn, hai l
àn và ba l
àn (H`nh 4.2(a));
(a) Neu lay #A + #B + #C : co ph
àn khong du.o..c
(b) Neu lay #A + #B + #C #(A B) #(A C) #(B C) : co ph
àn nào (H`nh 4.2(b));
tnh l
(c) Neu lay #A + #B + #C #(A B) #(A C) #(B C) + #(A B C) : moi
àn du.o..c tnh du
àn (H`nh 4.2(c)).
ph
ng mo.t l
Va.y
#(A B C) = #A + #B + #C #(A B) #(A C) #(B C) + #(A B C).
Tong quat ta co
69
.........................................
.....
.......
.....
....
...
....
...
....
.
...
..
.
...
.
.
.
..
....
...
...
...
..
.
..........
..........
..................... ................................... .....................
.....
.......
....
.
.
.
.
.
.
.
.
....
. ......
..
... ...
.
.
.
.
.
.
.
.
....
...
.
..
.
.
...
...
..
...
...
..
...
..
..
...
...
...
..
..
...
.. .....
..
..
.... ....
..
.. .....
...
.... ..
..
.....
........
.
.
....
.
...
... ...................................... ..
..
.
.
..
..
...
.
...
...
...
..
..
.
.
..
..
..
..
..
..
.
.
..
...
..
...
...
...
..
...
...
...
...
..
....
....
...
....
.
.
.....
.
.
.
.
.
.
.
.
.. ..
......
..
...........
...........
.......
.......................... ....................................
.........................................
.....
.......
....
.....
....
....
...
...
.
..
..
.
..
.
.
..
..
....
..
...
..
.. ..........................
......... ...............................................
............
.....
..........
.
......
.
.
.
.
.
.
....
. ......
... ....
...
.
.
.
.
.
.
....
...
.
.
.
..
...
...
...
...
..
...
...
..
...
...
...
...
..
..
...
..
... ....
..
.. .......
..
..... .
...
......
......
...
.
...
.
.............
.
.
....... ...
.
.
.
.
.
.
.
..
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
...
...
.
.
.
...
.
...
.
..
...
.
.
.
.
..
..
..
..
..
..
.
.
...
.
.
..
.
.
...
...
...
...
...
...
....
...
...
....
.... ......
....
....
..........
......
....
.
.
.
.
.
.
.
.
...........
.
.
.
.......................... ....................................
.........................................
....
.......
....
....
....
....
...
...
.
..
..
.
..
...
..
..
...
..
...
...
..
.................................. ..............................................
.
.
.
.
.
.
.
.
.
......
.......
............
.
.
.
.
.
.
.
.
.
....
. .......
... ...
...
.
.
.
.
.
.
...
...
..
.
...
..
...
...
..
...
..
..
..
...
..
...
..
...
...
..
...
..
..
.. .....
.... ...
..
... ....
.... ..
...
.
..
........
.
.
.
.
...
.
.
... ....................................... ..
.
..
.
...
...
.
.
.
...
.
...
.
..
...
.
.
.
.
..
..
..
..
..
..
.
.
..
..
..
..
..
...
...
..
...
...
....
...
..
....
.... .......
....
.
.....
.
.
.
.
.
... ..
.......
...
............. ..................................... ...................
.........
.........
(b)
(a)
(c)
H`nh 4.2:
- i.nh l
o
o m su.. kie.n A1, A2, . . . Am. Khi d
D
y 4.4.4. Gia su. c
#(A1 A2 Am ) =
m
X
#Ai
i=1
#(Ai Aj ) +
1i<jm
#(Ai Aj Ak )
1i<j<km
+ + (1)m+1 #(A1 A2 Am ).
àn tu. a bat k`
u.ng minh ra` ng lay mo.t ph
Ch
u.ng minh. Ta se ch
y thuo.c ta.p A1 A2 Am
.
.
.
àn o ve phai.
th` a c
ung du o. c ke den d
ung mo.t l
àn tu. này da
ng r ta.p, chang ha.n trong A1 A2 Ar , r m. Ph
Gia su. a thuo.c du
du.o..c tnh
P
àn trong m
+ C(r, 1) l
i=1 #Ai ;
P
àn trong m
+ C(r, 2) l
i=1 #(Ai Aj );
...
àn trong
+ C(r, m) l
Pm
i=1
#(Ai1 Ai2 Aim ).
àn là
Va.y no da du.o..c tnh tong co.ng so l
C(r, 1) C(r, 2) + C(r, 3) + (1)m+1 C(r, r).
Nhu.ng
C(r, 0) C(r, 1) + C(r, 2) + (1)r C(r, r) = 0
àn tu. a da du.o..c tnh
và C(r, 0) = 1. Va.y ph
C(r, 1) C(r, 2) + C(r, 3) + (1)r+1 C(r, r) = 1
70
àn. 2
l
V du. 4.4.7. Co bao nhieu nghie.m nguyen khong am cua phu.o.ng tr`nh
x1 + x2 + x3 = 11
èu kie.n x1 3, x2 4 và x3 6?
vo.i di
(4.3)
Tu.o.ng tu.. nhu. V du. 4.4.6, ta co

+ Tong so nghie.m nguyen khong am cua phu.o.ng tr`nh (4.3) là
C(11 + 3 1, 11) = C(13, 11) = 78.
èu kie.n x1 4 là
+ So nghie.m vo.i di
C(7 + 3 1, 7) = C(9, 7) = 36.
èu kie.n x2 5 là
C(6 + 3 1, 6) = C(8, 6) = 28.
èu kie.n x3 7 là
C(4 + 3 1, 4) = C(6, 4) = 15.
èu kie.n x1 4, x2 5 là
C(2 + 3 1, 2) = C(4, 2) = 6.
èu kie.n x1 4, x3 7 là
C(0 + 3 1, 0) = C(2, 0) = 1.
.
èu kie.n x2 5, x3 7 ba` ng 0.
+ So nghie.m vo i di
èu kie.n x1 4, x2 4, x3 7 ba` ng 0.
- i.nh l
Theo D
y 4.4.4, so nghie.m dòi hoi là
78 36 28 15 + 6 + 1 + 0 0 = 6.
.
- .inh l
ac nhau, m n. Khi d
o c
o
D
y 4.4.5. Gia su m, n l`
a c
ac s
o nguyen du.o.ng kh
m
m
m
n1
m
n C(n, 1)(n 1) + C(n, 2)(n 2) + (1) C(n, n 1)1
àn tu. den t
àn tu..
anh xa. len kh
ac nhau t`
u. t
a.p m ph
a.p c
o n ph
Ch
V du. 4.4.8. Gia su. co nam cong vie.c và bon ngu.ò.i xin vie.c. Co bao nhieu cach phan cong
vie.c khac nhau neu moi ngu.ò.i phai du.o..c phan cong t nhat mo.t cong vie.c?
.ng mo.t anh xa. len t`
u. ta.p cac cong vie.c den ta.p
Moi phu.o.ng phap phan cong tu.o.ng u
èu du.o..c phan cong t nhat mo.t cong vie.c, cac anh xa. là
ngu.ò.i. Theo gia thiet, moi ngu.ò.i d
.
- i.nh l
len. Ap du.ng D
y 4.4.5 vo i m = 5, n = 4 ta co so cach phan cong cong vie.c bà ng so cac
anh xa. len khac nhau và bà ng
45 C(4, 1)35 + C(4, 2)25 C(4, 3)15 = 1024 972 + 192 4 = 240.
71
B`
ai t
a.p
1. Co bao nhieu chuoi khac nhau co the co khi sap xep la.i cac k
y tu.. cua cac chuoi sau:
(a) GU IDE.
(b) SCHOOL.
(c) SALEP ERSONS.
2. Co bao nhieu cach chia 10 cuon sach cho ba sinh vien sao cho sinh vien th
u. nhat co
.
.
u ba co hai cuon?
nam cuon, sinh vien th
u hai co ba cuon và sinh vien th
u.a t nhat
u.a cac qua bong màu xanh, do và vàng. Moi ho.p ch
3. Gia su. co cac ho.p ch
10 qua.
(a) Co bao nhieu cach cho.n 10 qua bong?
(b) Co bao nhieu cach cho.n 10 qua bong vo.i t nhat mo.t qua màu do?
(c) Co bao nhieu cach cho.n 10 qua bong vo.i t nhat mo.t qua màu do, t nhat hai qua
màu xanh và t nhat ba qua màu vàng?
(d) Co bao nhieu cach cho.n 10 qua bong vo.i d
ung mo.t qua màu do?
(e) Co bao nhieu cach cho.n 10 qua bong vo.i d
ung mo.t qua màu do và t nhat mo.t
qua màu xanh?
4. T`m so nghie.m nguyen cua phu.o.ng tr`nh
x1 + x2 + x3 = 15
neu
(a) x1 0, x2 0, x3 0.
(b) x1 = 1, x2 0, x3 0.
(c) 6 x1 0, x2 0, x3 0.
(d) x1 1, x2 1, x3 1.
(e) x1 0, x2 > 0, x3 = 1.
(f) 6 > x1 0, 9 > x2 1, x3 0.
5. T`m so nghie.m nguyen cua phu.o.ng tr`nh
x1 + x2 + x3 + x4 = 15
neu 0 x1 4, 0 x2 5, 0 x3 9.
6. Co bao nhieu so nguyen trong ta.p {1, 2, . . . , 1000000} co tong cac ch
u. so ba` ng 15?
7. Co bao nhieu so nguyen trong ta.p {1, 2, . . . , 1000000} co tong cac ch
u. so ba` ng 20?
72
8. Co bao nhieu cach cho.n ba do.i: mo.t do.i bon ngu.ò.i, hai do.i hai ngu.ò.i t`
u. mo.t nhom
tam ngu.ò.i?
9. Mo.t t
ui sach ch
u.a 20 qua bong: sau do, sau xanh và tam tm.
(a) Co bao nhieu cach cho.n nam qua bong neu cac qua bong du.o..c xem là phan bie.t?
(b) Co bao nhieu cach cho.n nam qua bong neu cac qua bong c`
ung màu du.o..c xem là
dòng nhat?
10. Ch
u.ng minh rà ng (n!)k chia het (kn)!.
11. Ch
u.ng minh rà ng
n+k2
X
C(i, k 1) = C(n + k 1, k 1).
i=k1
12. Viet thua.t toan t`m tat ca cac nghie.m nguyen khong am cua phu.o.ng tr`nh
x1 + x2 + x3 = n
4.5
(n N).
òng nh
H
e. s
o cua nhi. th
u.c v`
a c
ac d
at th
u.c
- i.nh l
- i.nh l
D
y 4.5.1. (D
y nhi. th
u.c) Neu a v`
a b l`
a c
ac s
o thu..c v`
a n l`
a s
o tu.. nhien th`
n
(a + b) =
n
X
C(n, k)ank bk .
k=0
- e co mo.t thành
u. co da.ng ank bk , k = 0, 1, . . . , n. D
Ch
u.ng minh. Khi khai trien (a + b)n cac t`
nk
k
.
àn a b c
àn co d
ph
ung n k ch
u a trong tong so n vi. tr (và keo theo co d
ung k ch
u. b).
- i
àn. Suy ra
èu này co the thu..c hie.n ba` ng C(n, k) cach. Do do ank bk xuat hie.n C(n, k) l
D
(a + b)n = C(n, 0)an b0 + C(n, 1)an1 b1 + + C(n, n)a0bn .
2
Chnh v` l
y do tren mà C(n, r) du.o..c go.i là he. so nhi. th
u.c.
V du. 4.5.1. T`m he. so cua a5b4 trong khai trien cua (a + b)9 .
- i.nh l
y nhi. th
u.c, he. so cua a5b4 trong khai trien (a + b)9 là
Theo D
C(9, 4) =
9!
= 126.
4!5!
73
V du. 4.5.2. Ch
u.ng minh rà ng
n
X
(1)k C(n, k) = 0.
k=0
Ta co
n
0 = [1 + (1)] =
n
X
C(n, k)1
nk
(1) =
k=0
n
X
(1)k C(n, k).
k=0
- i.nh l
V du. 4.5.3. Su. du.ng D
y nhi. th
u.c ta co
n
2 = (1 + 1) =
n
X
C(n, k).
k=0
- i.nh l
- ang th
D
y 4.5.2. (D
u.c Pascal)
C(n + 1, k) = C(n, k 1) + C(n, k)
v
o.i 1 k n.
òm n ph
àn tu.. Cho.n a
Ch
u.ng minh. Gia su. X là ta.p g
/ X. Ta co C(n + 1, k) là so cac
.
àn tu. cua Y co the chia thành
àn tu cua ta.p Y := X {a}. Moi ta.p con k ph
ta.p con k ph
hai lo.p:
+ Cac ta.p con cua Y khong ch
u.a a.
+ Cac ta.p con cua Y ch
u.a a.
òm k ph
àn tu. và do do co C(n, k)
Cac ta.p con thuo.c nhom th
u. nhat là cac ta.p con cua X g
.
ta.p con nhu va.y.
àn tu. cua X vo.i
Cac ta.p con thuo.c nhom th
u. hai là cac ta.p là ho..p cua ta.p con (k 1) ph
.
.
òm mo.t ph
àn tu a và do do co C(n, k 1) ta.p con nhu va.y. Suy ra
ta.p g
C(n + 1, k) = C(n, k 1) + C(n, k).
2
u.c
V du. 4.5.4. Ch
u.ng minh dang th
n
X
C(i, k) = C(n + 1, k + 1).
i=k
- i.nh l
Theo D
y 4.5.2
C(i, k) = C(i + 1, k + 1) C(i, k + 1),
74
i k.
Va.y
n
X
C(i, k) =
i=k
n
X
C(i + 1, k + 1)
i=k
n
X
C(i, k + 1)
i=k
= C(n + 1, k + 1).
V du. 4.5.5. T`
u. dang th
u.c (4.5.4) ta co
1 + 2 + + n = C(1, 1) + C(2, 1) + + C(n, 1)
= C(n + 1, 2)
(n + 1)n
.
=
2
- i.nh l
- ang th
D
y 4.5.3. (D
u.c Vandermonde)
C(m + n, r) =
r
X
C(m, k)C(n, r k)
k=0
v
o.i r min(m, n).
òm m, n ph
àn tu. phan bie.t. Lay ta.p S g
òm
.ng g
Ch
u.ng minh. Gia su. cac ta.p T1, T2 tu.o.ng u
.
.
.
`
àn tu t`
u hai ta.p này. So cac ta.p S nhu va.y ba ng C(m + n, r).
r ph
òm
Ma.t khac, ta.p S co the g
àn tu. thuo.c ta.p T1. So cac ta.p con nhu. va.y ba` ng C(m, k);
+ k ph
àn tu. thuo.c ta.p T2. So cac ta.p con nhu. va.y ba` ng C(n, r k);
+ (r k) ph
vo.i 0 k r.
èu c
àn ch
Theo nguyen l
y tch, sau do nguyen l
y tong ta co di
u.ng minh. 2
B`
ai t
a.p
- i.nh l
u.c
1. Su. du.ng D
y nhi. th
u.c khai trien cac bieu th
(a) (x + y)4.
(b) (2c 3d)5 .
u.c du.o..c khai trien:
2. T`m he. so cua so ha.ng khi bieu th
(a) x4y 7 ; (x + y)11.
(b) x2y 3z 5 ; (x + y + z)10.
(c) a2 x3; (a + x + c)2 (a + x + d)3 .
75
(d) a3x4; (a +
ax + x)2(a + x)5.
(e) a2 x3; (a + ax + x)(a + x)4 .

3. T`m so cac so ha.ng khi khai trien bieu th
u.c
(a) (x + y + z)10 .
(b) (w + x + y + z)12 .
(c) (x + y + z)10(w + x + y + z)2 .
4. (a) Ch
u.ng minh rà ng C(n, k) < C(n, k + 1) neu và ch neu k < (n 1)/2.
(b) Suy ra max{C(n, k) | k = 0, 1, . . . , n} = C(n, [n/2]).
- i.nh l
5. Ch
u.ng minh D
y nhi. th
u.c bà ng quy na.p toan ho.c.
u.ng minh rà ng
6. Su. du.ng l
y lua.n to ho..p ch
C(n, k) = C(n, n k).
7. Tnh tong
n1
X
k(k + 1).
k=1
8. Tnh tong
n
X
k2.
k=1
- i.nh l
u.ng minh
9. D`
ung D
y nhi. th
u.c ch
n
X
2k C(n, k) = 3n .
k=0
10. Gia su. n chan. Ch

u.ng minh rà ng
n/2
X
C(n, 2k) = 2
n1
k=0
n/2
X
C(n, 2k 1).
k=1
11. Ch
u.ng minh rà ng
(a + b + c)n =
X
0i+jn
12. Ch
u.ng minh rà ng
3n =
X
0i+jn
76
n!
aibj cnij .
i!j!(n i j)!
n!
.
i!j!(n i j)!
13. D`
ung l
y lua.n to ho..p ch
u.ng minh rà ng
n
X
C(n, k)2 = C(2n, n).
k=0
14. (a) Ch
u.ng minh rà ng
n(1 + x)
n1
n
X
C(n, k)kxk1.
k=1
(b) T`
u. do suy ra
n1
n2
n
X
kC(n, k).
k=1
4.6
òng chim b
ò c
Nguy
en l
y chu
au
òng chim b
ò cau (còn go.i là nguyen l
Nguyen l
y chu
y Dirichlet) thu.ò.ng d`
ung nha` m tra lò.i
òn ta.i mo.t ph
àn tu. thoa tnh chat cho tru.o.c? Khi ap du.ng thành cong, nguyen
cau hoi: Co t
òn ta.i; tuy nhien khong ch ra cach t`m no nhu. the nào và co
l
y này ch ra rà ng doi tu.o..ng t
.
òn ta.i.
àn tu t
bao nhieu ph
òng chim b
ò cau khang di.nh rà ng neu co n va.t c
àn xep
Da.ng dàu tien cua nguyen l
y chu
.
.
`
y do
vào k ho.p và n > k th` co t nha t co mo.t ho.p ch
u a hai hoa.c nhieu ho n hai va.t. L
u.ng: Neu ket lua.n là sai, moi ho.p
khang di.nh này du
ng co the ch
èu nhat mo.t va.t và do do trong tru.ò.ng ho..p này co nhi
èu nhat k va.t. Nhu.ng co n
ch
u.a nhi
va.t nen n k vo l
y.
4.6.1
òng chim b
ò c
at)
Nguy
en l
y chu
au (da.ng th
u. nh
àn xep vào k ho.p và n > k th` t

òn ta.i t nhat mo.t ho.p co ch
èu
Neu co n va.t c
u.a hai hoa.c nhi
.
ho n hai va.t.
òng chim b
ò cau khong ch ra ho.p nào ch
Ch
uy
ra` ng, nguyen l
y chu
u.a ho.n hai va.t. No
.
.
òn ta.i cua mo.t ho.p vo i t nhat hai va.t trong do.
ch khang di.nh su. t
V du. 4.6.1. So cac ho.c vien cua mo.t lo.p ho.c t nhat là bao nhieu de co t nhat hai ho.c
vien co so diem nhu. nhau trong k`
y thi mon Toan ho.c rò.i ra.c, neu du.. di.nh thang diem là
0-10?
òng chim b
ò cau, c
àn co t nhat 11 + 1 = 12 ho.c
Co 11 thang diem. Theo nguyen l
y chu
vien.
77
V du. 4.6.2. Ch
u.ng minh rà ng vo.i n + 1 so nguyen du.o.ng khac nhau khong vu.o..t qua 2n
th` phai co hai so chia het cho nhau.
Gia su. n + 1 so nguyen du.o.ng là a1, a2, . . . , an+1 , vo.i 0 < ai 2n. Ta co the viet
ai = 2ki qi ,
i = 1, 2, . . . , n + 1,
trong do ki là so nguyen khong am và qi là so nguyen le khong am và khong vu.o..t qua 2n.
V du. 1 = 20 , 14 = 21 7, 40 = 23 5, . . . .
V` ch co n so le khong vu.o..t qua 2n nen trong n + 1 so le q1, q2 , . . . , qn+1 phai co t nhat
hai so ba` ng nhau, chang ha.n qi = qj = q vo.i i 6= j.
Khi do
ai = 2ki qi = 2ki q,
aj = 2kj qj = 2kj q,
vo.i ki 6= kj . Suy ra ai | aj neu ki > kj và aj | ai neu kj > ki .

Ket qua tren là tot nhat theo ngha neu ta giam nhe. gia thiet di ba` ng cach thay n cho
àn lay ta.p cac so
n + 1 th` ket qua khong còn du
ng n
u.a. Tha.t va.y ch c
{n + 1, n + 2, . . . , 2n}.
òm n2 + 1 so thu..c phan bie.t dèu ch
u.a mo.t
V du. 4.6.3. Ch
u.ng minh rà ng trong mo.i day g
day con do. dài n + 1 hoa.c tang thu..c su.., hoa.c giam thu..c su...
Gia su. n2 + 1 so thu..c phan bie.t là a1 , a2, . . . , an2 +1 . Vo.i moi so ai ta gan cho no ca.p so
(ki , di ) nhu. sau:
u. ai .
+ ki là do. dài cua day con tang dài nhat xuat phat t`
u. ai .
+ di là do. dài cua day con giam dài nhat xuat phat t`
Bà ng phan ch
u.ng gia su. khong co day con nào co do. dài n + 1 la.i tang thu..c su.. hoa.c giam
thu..c su... Khi do ki , di n, i = 1, 2, . . . , n2 + 1.
òn ta.i cac ch so s, t sao
Nha.n xet ra` ng co n2 ca.p (ki , di ) khac nhau vo.i ki , di n. Nen t
cho (ks , ds ) = (kt , dt ).
Nhu.ng cac so lay là phan bie.t, nen as 6= at. Khong mat tnh tong quat gia su. as < at.
u. at de du.o..c mo.t day con mo.i tang co do. dài
Bay giò. them as vào day con xuat phat t`
1 + kt = 1 + ks trai vo.i gia thiet ks là do. dài cua day con tang dài nhat.
4.6.2
òng chim b
ò c
Nguy
en l
y chu
au (da.ng th
u. hai)
òn ta.i x1, x2

Neu f là anh xa. t`
u. ta.p h
u.u ha.n X den ta.p h
u.u ha.n Y và #X > #Y th` t
X, x1 6= x2, sao cho f (x1 ) = f (x2).
78
Tha.t va.y, da.t X là ta.p cac va.t và Y là ta.p cac ho.p. Gan moi va.t x vo.i mo.t ho.p f (x).
òng chim b
ò cau da.ng th
Theo nguyen l
y chu
u. nhat, co t nhat hai va.t khac nhau x1, x2 X
ung mo.t ho.p; t
u.c là f (x1 ) = f (x2 ).
du.o..c gan c`
V du. 4.6.4. Neu 20 bo. vi xu. l
y du.o..c noi vo.i nhau th` co t nhat hai bo. vi xu. l
y du.o..c noi
ung so cac bo. vi xu. l
tru..c tiep to.i c`
y.
- a.t ai là so cac bo. vi xu. l
y là 1, 2, . . . , 20. D
y du.o..c noi tru..c tiep vo.i
K
y hie.u cac bo. vi xu. l
àn ch
èn xac di.nh và
y i. Ch
ung ta c
u.ng minh ra` ng ai = aj vo.i i 6= j nào do. Mi
bo. vi xu. l
.
.
èn gia tri. cua bài toan tu o ng u
.ng là X := {1, 2, . . . , 20} và {0, 1, . . . , 19}. Tuy nhien so
mi
òng
àn tu. cua hai ta.p ho..p này ba` ng nhau, nen khong the ap du.ng tru..c tiep nguyen l
y chu
ph
`
chim bo cau da.ng hai.
Ch
uy
rà ng ta khong the co ai = 0 và aj = 19 vo.i i, j nào do, v` neu ngu.o..c la.i ta co mo.t
u. bo. vi xu. l
bo. vi xu. l
y (th
u. i) khong du.o..c noi vo.i bat c
y nào trong khi la.i co mo.t bo. vi
.
.
.
.
.
y (th
u j) du o. c noi vo i tat ca cac bo. vi xu. l
y khac (ke cac bo. vi xu. l
y th
u. i). Do do Y
xu l
y
là ta.p con cua ta.p {0, 1, . . . , 18} hoa.c {1, 2, . . . , 19}. Va.y #Y < 20 = #X. Theo nguyen l
.
`
`
chuong chim bo cau da.ng hai ta co ai = aj vo i i 6= j nào do.
V du. 4.6.5. Ch
u.ng minh rà ng neu cho.n 151 giao tr`nh may tnh phan bie.t du.o..c danh so
.
.
.
u 1 den 300 th` co t nhat hai giao tr`nh co so th
u. tu.. lien tiep.
th
u tu. t`
Gia su. cac giao tr`nh du.o..c danh so là
c1 , c2, . . . , c151.
(4.4)
Cac so này c`
ung vo.i
c1 + 1, c2 + 1, . . . , c151 + 1
(4.5)
òng chim b
ò cau da.ng th
y chu
u. hai
ta.o thành 302 so thay doi t`
u. 1 den 301. Theo nguyen l
co t nhat hai gia tri. ba` ng nhau. Cac so trong (4.4) là phan bie.t và do do cac so trong (4.5)
c
ung khac nhau. V` va.y phai co mo.t so trong day (4.4) ba` ng mo.t so trong day (4.5). Do do
ci = cj + 1
(hien nhien i 6= j) và ta co hai giao tr`nh ci và cj du.o..c danh so lien tiep.
òm 80 khoan mu.c, moi khoan mu.c du.o..c danh dau ho..p
V du. 4.6.6. Ban ke tài khoan g
.
le. hoa.c khong ho. p le.. Co 45 khoan mu.c ho..p le.. Ch
u.ng minh rà ng co t nhat hai khoan
mu.c ho..p le. trong danh sach cach nhau chnh xac chn khoan mu.c. (Chang ha.n cac khoan
mu.c ta.i cac vi. tr 13 và 22 hoa.c ta.i vi. tr 69 và 78 cach nhau d
ung 9 khoan mu.c).
àn ch ra ai aj = 9 vo.i i, j nào do.
u. i. Ta c
K
y hie.u ai là vi. tr cua khoan mu.c ho..p le. th
Xet cac so
(4.6)
a1, a2, . . . , a45
và
a1 + 9, a2 + 9, . . . , a45 + 9.
79
(4.7)
òng chim b
ò
90 so trong (4.6) và (4.7) lay cac gia tri. t`
u. 1 den 89. Do do theo nguyen l
y chu
.
ung nhau. Hien nhien khong the co hai so trong day
cau da.ng th
u hai, co t nhat hai so tr`
`
`
(4.6) hoa.c (4.7) ba ng nhau; nen ton ta.i mo.t so trong day (4.6) ba` ng mo.t so trong day (4.7).
Va.y ai aj = 9 vo.i i, j nào do.
4.6.3
òng chim b
ò c
u. ba)
Nguy
en l
y chu
au (da.ng th
Cho f là anh xa. t`

u. ta.p h
u.u ha.n X den ta.p h
u.u ha.n Y. Gia su. n := #X, m := #Y, k :=
òn ta.i t nhat k gia tri. a1, a2, . . . , ak sao cho
dn/me. Khi do t
f (a1 ) = f (a2 ) = = f (ak ).
- a.t Y := {y1 , y2, . . . , ym }. Gia su. khang di.nh là sai. Khi do t
òn ta.i nhi
èu nhat
Ch
u.ng minh. D
.
.
òn ta.i nhi
èu nhat k 1 gia tri. x X vo i f (x) = y2; . . . ;
k 1 gia tri. x X vo i f (x) = y1; t
.
òn ta.i nhi
èu nhat m(k 1)
`
`
ton ta.i nhieu nha t k 1 gia tri. x X vo i f (x) = ym . Do do t

.
.
àn tu trong mi
èn xac d.inh cua f. Nhu ng
ph
m(k 1) < m
n
= n,
m
òn ta.i t nhat k gia tri. a1 , a2, . . . , ak X sao cho

vo l
y. Do do t
f (a1 ) = f (a2 ) = = f (ak ).
2
V du. 4.6.7. Mo.t da. c tru.ng h
u.u ch cua cac anh den trang là do. sang trung b`nh cua anh.
.
.
ung khac nhau khong vu.o..t
Ta noi rà ng hai anh là tu o ng tu.. neu do. sang trung b`nh cua ch
u.ng minh ra` ng trong so sau anh, hoa.c co ba anh dòng thò.i
qua mo.t ngu.o.ng nào do. Ch
òng thò.i khong tu.o.ng tu...
tu.o.ng tu.., hoa.c co ba anh d
K
y hie.u cac anh là P1 , P2 , . . . , P6 . Moi ca.p (P1 , Pi ), i = 2, 3, . . . , 6, co gia tri. tu.o.ng tu..
òng chim b
ò cau da.ng th
òn ta.i t nhat
y chu
u. ba, t
hoa.c khong tu.o.ng tu... Theo nguyen l
.
.
`
d5/2e = 3 ca.p vo i c`
ung gia tri.; t
u c là ton ta.i cac ca.p
(P1 , Pi ), (P1 , Pj ), (P1 , Pk )
hoa.c tu.o.ng tu.., hoa.c khong tu.o.ng tu... Gia su. moi ca.p là tu.o.ng tu.. (trong tru.ò.ng ho..p ngu.o..c
la.i, xem Bài ta.p 5). Neu mo.t trong cac ca.p
(Pi , Pj ), (Pi , Pk ), (Pj , Pk )
(4.8)
là tu.o.ng tu.., th` hai h`nh anh này c`

ung vo.i P1 doi mo.t tu.o.ng tu.. và do do ta co ba h`nh
.
.
.
.
.
.ng
tu o ng tu. . Ngu o. c la.i, neu cac ca.p trong (4.8) khong tu.o.ng tu.. th` ta co ba anh tu.o.ng u
khong tu.o.ng tu...
80
V du. 4.6.8. So ho.c vien toi thieu là bao nhieu de dam bao t nhat co 6 ngu.o`.i c`
ung thang
diem, neu giao vien cho diem theo thang diem A, B, C, D, F ?
Ta co N là so nho nhat thoa dN/5e = 6. Suy ra N = 5 5 + 1 = 26 ho.c vien.
V du. 4.6.9. Gia su. nhom co sau ngu.ò.i; c
u. lay mo.t ca.p bat k`
y, th` hai ngu.ò.i này hoa.c là
ba.n, hoa.c là th`
u. Ch
u.ng minh rà ng se co cac bo. ba hoa.c dèu là ba.n cua nhau, hoa.c dèu là
th`
u cua nhau.
y trong nhom; nam ngu.ò.i còn la.i la.p thành nhom rieng. Ta ta.o hai
Lay x là ngu.ò.i bat k`
ho.p B và T. Nam ngu.ò.i này se du.o..c phan loa.i (theo quan he. vo.i x) :
.ng ngu.ò.i trong ho.p B;
(a) hoa.c là ba.n cua x : tu.o.ng u
.ng ngu.ò.i trong ho.p T.
(b) hoa.c là th`
u cua x : tu.o.ng u
òng chim b
ò cau da.ng th
Theo nguyen l
y chu
u. ba, se co mo.t ho.p co t nhat d5/2e = 3
ngu.ò.i. Gia su. do là ho.p B vo.i ba ngu.ò.i y, z, u.
òn ta.i ca.p trong nhom ba ngu.ò.i này là ba.n cua nhau, chang ha.n y và z, khi do
Neu t
àn t`m. Ngu.o..c la.i, t
{x, y, z} là bo. ba c
u.c là y, z, u moi ca.p doi mo.t là th`
u cua nhau, khi do
àn t`m.
{y, z, u} là bo. ba c
u.ng minh tu.o.ng tu...
Cac tru.ò.ng ho..p còn la.i ch
B`
ai t
a.p
1. Co the noi nam may tnh vo.i nhau sao cho co chnh xac hai may tnh du.o..c noi tru..c
tiep den c`
ung mo.t so may? Giai thch.
òm 115 khoan mu.c, moi khoan mu.c du.o..c danh dau ho..p le. hoa.c
2. Ban ke tài khoan g
.
u.ng minh rà ng co t nhat hai khoan mu.c
khong ho. p le.. Co 60 khoan mu.c ho..p le.. Ch
ho..p le. trong danh sach cach nhau chnh xac bon khoan mu.c.
.
khong ho. p le.. Co 55 khoan mu.c ho..p le.. Ch
ho..p le. trong danh sach cach nhau chnh xac chn khoan mu.c.
khong ho..p le.. Co 50 khoan mu.c ho..p le.. Ch
trong danh sach cach nhau chnh xac hoa.c ba hoa.c sau khoan mu.c.
5. Hoàn chnh V du. 4.6.7 bà ng cach ch ra rà ng neu cac ca.p (P1 , Pi ), (P1 , Pj ), (P1 , Pk ) là
òn ta.i ba anh doi mo.t tu.o.ng tu.. hoa.c doi mo.t khong tu.o.ng tu...
khong tu.o.ng tu.. th` t
6. Ket lua.n cua V du. 4.6.7 nhu. the nào neu:
81
(a) Co t ho.n sau anh?

(b) Co ho.n sau anh?
òm (n + 2) ph
àn tu. là ta.p con cua {1, 2, . . . , 2n + 1} và m := max X. Vo.i
7. Gia su. X g
moi k X \ {m} da.t
(
k
neu k m2 ,
ak :=
mk
neu k > m2 .
èn gia tri. cua a ch
u.a trong {1, 2, . . . , n}.
(a) Ch
u.ng minh mi
òn ta.i i 6= j sao cho ai = aj .
(b) Suy ra t
.
òn ta.i hai ph
àn tu. phan bie.t i, j X sao cho m = i + j.
(c) Ch
u ng minh t
òm (n + 1) ph
àn tu. là ta.p con cua {1, 2, . . . , 2n + 1} co tnh
(d) Cho v du. ta.p X g
òn ta.i i, j X sao cho i + j X.
chat: Khong t
- a. t
8. Xet mo.t nhom 10 ngu.ò.i vo.i cac tuoi (du.o..c tnh là so nguyen) là a1, a2, . . . , a10. D
ri := ai mod 16 và
(
ri
neu ri 8,
si :=
neu ri > 8.
16 ri
(a) Ch
u.ng minh rà ng 0 si 8 vo.i mo.i i := 1, 2, . . . , 10.
òn ta.i j 6= k sao cho sj 6= sk .
(b) Ch
u.ng minh t
(c) Ch
u.ng minh ra` ng neu (sj = rj và sk = rk ) hoa.c (sj = 16 rj và sk = 16 rk )
th` 16 chia het aj ak .
èu kie.n trong (c) sai th` 16 chia het aj + ak .
(d) Ch
u.ng minh neu cac di
9. Ch
u.ng minh rà ng trong khai trien tha.p phan cua thu.o.ng cua hai so nguyen, khoi cac
ung là la.p la.i. V du.
ch
u. so cuoi c`
1/6 = 0.1666 . . . ,
217/660 = 0.32878787 . . . .
àu thu bong ro ma.c ao mang cac so t`

u. 1 den 12 d
u.ng thành vòng tròn tren
10. Mu.ò.i sau c
òn ta.i ba c
àu thu lien tiep co tong cac
yy
. Ch
u.ng minh rà ng t
sàn dau theo th
u. tu.. tu`
so t nhat 26.
11. Gia su. f là anh xa. mo.t-mo.t len t`
u. X := {1, 2, . . . , n} len X. K
y hie.u f k là anh xa. ho..p
àn cua f :
k l
f k := f f f .
{z
}
|
àn
k l
òn ta.i cac so nguyen phan bie.t i 6= j sao cho f i (x) 6= f j (x) vo.i mo.i
Ch
u.ng minh rà ng t
òn ta.i so nguyen k sao cho f k (x) = x vo.i mo.i x X.
x X. Ch
u.ng minh rà ng t
12. Mo.t h`nh ch
u. nha.t kch thu.o.c 3 7 du.o..c chia thành 21 h`nh vuong; moi h`nh vuong
.
.
u.ng minh ra` ng bàn cò. ch
u.a mo.t h`nh ch
u. nha.t khong
du o. c to màu den hoa.c trang. Ch
àm thu.ò.ng (khong co kch thu.o.c 1 k hoa.c k 1) sao cho bon h`nh vuong o. moi goc
t
hoa.c tat ca to màu den hoa.c tat ca to màu trang.
82
13. Ch
u.ng minh rà ng neu p bit 1 và q bit 0 du.o..c da.t xung quanh mo.t vòng tròn theo th
u.
òn ta.i k bit 1 du
yy
, trong do p, q, k là cac so nguyen thoa p kq th` t
.ng lien
tu.. tu`
tiep.
14. Viet thua.t toan t`m do. dài cua day con do.n die.u tang dài nhat cua mo.t day so cho
tru.o.c.
83
84
Chu.o.ng 5
.
QUAN HE
Nhu. da biet, tat ca cac doi tu.o..ng trong the gio.i xung quanh ta dèu co nh
u.ng moi quan he.
.
.
.
òn ta.i tach rò.i (khong
nhat di.nh vo i nhau. Ro ràng khong co mo.t doi tu o. ng nào co the t
èu moi
u.a du..ng rat nhi
lien quan) vo.i the gio.i ben ngoài. Ma.t khac, moi doi tu.o..ng la.i ch
.
ung mo.t lo p, ta co the noi
quan he. no.i ta.i cua ban than no. Xet mo.t nhom sinh vien trong c`
.
ra` ng hai sinh vien co quan he. vo i nhau neu ho. co c`
ung que. Xet mo.t ta.p ho..p cac so nguyen
àn tu. nào do cua ta.p ho..p này co quan he. vo.i nhau
{1, 2, . . . , 15}, ta co the noi rà ng ba ph
àn tu. hay cac doi tu.o..ng co
ung chia het cho 4. Noi mo.t cach khac, cac ph
neu tong cua ch
.
.
.
.
quan he. cha.t che vo i nhau, nhu ng moi quan he. du o. c hieu nhu. the nào là phu. thuo.c vào
di.nh ngha cua ch
ung ta. Mo h`nh co. so. d
u. lie.u quan he., du.o..c du.a ra bo.i E. F. Codd vào
.
.ng du.ng cua quan
u.ng u
nam 1970, du. a tren khai nie.m cua quan he. n ngoi là mo.t trong nh
he. trong Tin ho.c.
Trong chu.o.ng này, ch
ung ta se nghien c
u.u cac moi quan he. tren co. so. l
y thuyet ta.p ho..p.
.
.
.
.
u u cac quan he. hai ngoi tren hai ta.p ho. p và tren c`
ung mo.t ta.p ho..p,
Tru o c het ta nghien c
ung ta se xet den quan he. th
u. tu..,
c`
ung vo.i cac tnh chat cua cac quan he. do. Tiep theo, ch
.
.
.
.
quan he. tu o ng du o ng và cac moi lien quan.
5.1
Quan h
e. hai ng
oi
- i.nh ngha 5.1.1. Quan he. hai ngoi R t`

D
u. ta.p S len ta.p T là mo.t ta.p ho..p con cua S T.
èn xac d.inh còn T là doi mi
èn xac di.nh. Neu S T ta noi R là quan
Ta.p S du.o..c go.i là mi
he. hai ngoi tren S.
V du. 5.1.1. Gia su. S là danh sach cac sinh vien cua tru.ò.ng da.i ho.c. T là danh sach cac
òm cac ca.p (a, b), trong do a là sinh vien còn b là ch
u.ng
ch
u.ng ch ho.c. Ta.p R S T g
ch mà sinh vien ghi danh ho.c. Vo.i moi a S, ta.p {b T | (a, b) R} là danh sach cac
ch
u.ng ch mà sinh vien a theo ho.c. Ta.p {a | (a, b) R} là danh sach cac sinh vien theo ho.c
85
b1
..
...
....
....
...
.
.
.
...
...
....
....
......................................................................................................................
....
...
....
....
...........
..
....
....
....
....
.
.
.
...
....
....
....
....
.
.
.
....
....
.
.....
.....
.....
....
.
.
.
.
..
.....
.....
.....
.....
.
.
.
..........
.
.
.
......
...........
.......... ...........
...........
... ....................
...........
.....
.
.
.
.
..........
...........
.....
..........
.....
..........
.....
....
.....
a1
b2
b3
a2
b4
a3
b5
a4
b6
H`nh 5.1:
ch
u.ng ch b.
V du. 5.1.2. Gia su. P là ta.p cac chu.o.ng tr`nh du.o..c thu..c hie.n tren may tnh và mo.t do.n
vi. C cac chu.o.ng tr`nh co san cho phep de su. du.ng. Ta da.t mo.t quan he. R t`
u. C len P nhu.
sau: (c, p) R neu chu.o.ng tr`nh p su. du.ng thu tu.c c.
V du. 5.1.3. Cho
S := {a1, a2, a3, a4}
là ta.p cac sinh vien tot nghie.p còn
T := {b1 , b2, b3, b4 , b5, b6}
àn nha.n sinh vien tot nghie.p. Quan he.
là ta.p cac co. quan c
R := {(a1, b2), (a2, b1), (a3 , b6), (a4, b4)}
t`
u. S len T mo ta cac ca.p sap xep no.i cong tac cho moi sinh vien.
u. nh
u.ng tru.ò.ng ho..p ngoa. i le. mà se noi ro, ta se luon luon gia
Trong chu.o.ng này, ngoa.i tr`
.
.
thiet ra` ng cac quan he. du o. c xet tren cac ta.p h
u.u ha.n. Khi do co the mo ta quan he. R t`
u.
àn tu. cua S
S len T ba` ng phu.o.ng phap dò thi. nhu. sau: cac dnh cua dò thi. bieu thi. cac ph
.
.
.
.
.
.
và T, còn cac cung là cac du ò ng co hu o ng noi cac ca.p (a, b) R (co khi ngu ò i ta viet tat
ò thi. trong H`nh 5.1.
du.o.i da.ng aRb); chang ha.n quan he. trong V du. 5.1.3 co d
ung thu.ò.ng d`
ung ma tra.n cap m n de bieu thi. moi quan he. R t`
u.
Ngoài ra, ngu.ò.i ta c
.
àn tu mij cua
S = {a1, a2, . . . , am } len T = {b1, b2, . . . , bn }, trong do m := #S, n := #T. Ph
.
.
.
ma tra.n du o. c xac di.nh nhu sau
(
1 neu (ai , bj ) R,
mij :=
0 neu ngu.o..c la.i.
86
V du. 5.1.4. Ma tra.n bieu dien quan he. R trong V du. 5.1.3 là
b1
a1 0
a2
1
a3 0
a4 0
b2
1
0
0
0
b3
0
0
0
0
b4
0
0
0
1
b5
0
0
0
0
b6
0
0
.
1
0
Ban than cac quan he. la.i lien quan vo.i nhau ta.o nen cac quan he. mo.i. Chang ha.n, ho..p
u.c ta.o nen cac quan he. mo.i.
gi
u.a cac quan he. là mo.t h`nh th
- i.nh ngha 5.1.2. Gia su. R1 là quan he. t`
u. S1 len S2 ; R2 là quan he. t`
u. S2 len S3. Ho..p cua
D
u. S1 len S3 xac di.nh bo.i
hai quan he. R1 và R2 là mo.t quan he. t`
òn ta.i y S2 de (x, y) R1 , (y, z) R2 }.
R2 R1 := {(x, z) S1 S3 | t
V du. 5.1.5. Gia su. T là ta.p cac ch
u.ng ch, U là ta.p cac khoa. Xet quan he. R nhu. trong
0
òm cac ca.p (b, c) sao cho ch
V du. 5.1.1. Quan he. R S U g
u.ng ch b T là bat buo.c
òn ta.i ch
u.ng ch bat buo.c
ghi danh ho.c khoa U. The th` R0 R là ta.p cac ca.p (a, c) sao cho t
mà sinh vien a phai ho.c khi ghi danh vào khoa c. Ch
uy
rà ng trong tru.ò.ng ho..p này R R0
là khong co ngha!
Tnh ch
at 5.1.3. Ho..p c
ac quan he. c
o c
ac tnh ch
at sau:
(a) Tnh ket ho..p
R3 (R2 R1) = (R3 R2 ) R1 .
(b) Tnh ph
an b
o
R3 (R1 R2 ) = (R3 R1 ) (R3 R2 ),
(R2 R3 ) R1 = (R2 R1 ) (R3 R1 ).
a R3 R4 th`
(c) Neu R1 R2 v`
R1 R3 R2 R4 ,
R1 R3 R2 R4 .
a R3 R4 th`
(d) Neu R1 R2 v`
R3 R1 R4 R2 .
Ch
87
- a.t S1 := {1, 2, 3, 4, 5}, S2 := {a, b, c} và S3 := [e, f, g, h}. Xet cac quan he. t`
V du. 5.1.6. D
u.
u. S2 len S3 xac d.inh tu.o.ng u
.ng bo.i
S1 len S2 và t`
R1 := {(1, a), (2, a), (2, c), (3, a), (3, b), (4, a), (4, b), (4, c), (5, b)},
R2 := {(a, e), (a, g), (b, f ), (b, g), (b, h), (c, e), (c, g), (c, h)}.
Khi do
R2 R1 = {(1, e), (1, g), (2, e), (2, g), (2, h), (3, e), (3, f), (3, g), (3, h),
(4, e), (4, f), (4, g), (4, h), (5, f), (5, g), (5, h)},
và cac ma tra.n A1 , A2 và A tu.o.ng u
.ng cac quan he. R1 , R2 và R2 R1 là
1 0 0
1 0 1 0
1 0 1
1 0 1 1
1 0 1 0
A1 =
1 1 0 , A2 = 0 1 1 1 , A = 1 1 1 1 .
1 1 1
1 0 1 1
1 1 1 1
0 1 0
0 1 1 1
So sanh A và ma tra.n tch cua A1 và A2
1
2
A1 A2 =
1
2
0
0
0
1
1
1
1
2
2
3
1
0
1
1
,
2
1
- i
èu này
àn tu. khac 0 trong ma tra.n A1A2 ! D
ta thay so 1 trong ma tra.n A tu.o.ng u
.ng vo.i ph
.
.
àn sau.
se du o. c giai thch trong ph
- i.nh ngha 5.1.4. Gia su. R là quan he. t`
y hie.u R1 ,
D
u. S len T. Quan he. ngu.o..c cua R, k
là mo.t quan he. t`
u. T len S xac d.inh bo.i
R1 := {(x, y) T S | (y, x) R}.
Tnh ch
at 5.1.5. Gia su. R l`
a quan he. tren S. Khi d
o
u.c l`
a
a ch neu R d
oi x
u.ng, t
(a) R = R1 neu v`
R = R1 xRy suy ra yRx.
u.c l`
a
a ch neu R pha n d
oi x
u.ng, t
(b) R R1 E := {(x, x) | x S} neu v`
R R1 E xRy v`
a yRx th` x = y.
Ch
u.ng minh. (a) Hien nhien theo di.nh ngha.
(b) Gia su. R phan doi x
u.ng, và (x, y) R R1 . Khi do xRy và yRx. Suy ra xRx. Hay
(x, x) E.
Ngu.o..c la.i gia su. R R1 E, xRy và yRx. Th` (x, y) R R1 E. Do do (x, y) E.
2
88
B`
ai t
a.p
- a. t S := {0, 1, 2}. Moi phat bieu sau xac d.inh mo.t quan he. R tren S bo.i mRn neu
1. D
u.
khang di.nh là du
ng doi vo.i m, n S. Viet moi quan he. nhu. mo.t ta.p cac ca.p co th
tu...
(a) m n.
(d) mn = 0.
(g) m2 + n2 = 2.
(h) m2 + n2 = 3.
(b) m < n.
(e) mn = m.
(i) m = max{n, 1}.
(c) m = n.
(f) m + n S.
ò thi. tu.o.ng
u.ng? Viet ma tra.n và ve cac d
Cac quan he. nào là doi x
u.ng? phan doi x
u
.ng.
2. Cac quan he. hai ngoi sau xac di.nh tren N.
(a) Viet quan he. hai ngoi R1 xac di.nh bo.i m + n = 5 da.ng cac ca.p th
u. tu...
(b) Nhu. tren vo.i R2 xac d.inh bo.i max{m, n} = 2.
òm vo ha.n cac ca.p th
u. tu... Hay
(c) Quan he. hai ngoi R3 xac di.nh bo.i min{m, n} = 2 g
viet nam ca.p trong do.
u.u ha.n).
3. Neu A là ma tra.n cua quan he. R t`
u. S len T (gia thiet S và T là cac ta.p h
.
.
1
T`m ma tra.n cua quan he. ngu o. c R .
4. Gia su. R là quan he. hai ngoi tren ta.p S. Ch
u.ng minh rà ng R là doi x
u.ng neu và ch
1
neu R = R .
5. Gia su. R1 , R2 là cac quan he. t`
u. S len T.
1
(a) Ch
u.ng minh rà ng (R1 R2 )1 = R1
1 R2 .
(b) Ch
u.ng minh rà ng (R1 R2 )1 = R1 R1 .
1
1
(c) Ch
u.ng minh rà ng neu R1 R2 th` R1
1 R2 .
6. Gia su. G là dò thi. cua quan he. R tren ta.p h
u.u ha.n S. Mo ta dò thi. cua quan he. R1 .
7. Tren ta.p S := {1, 2, 3, 4} xet cac quan he. hai ngoi sau:
R1 := {(1, 1), (1, 2), (3, 4), (4, 2)},
R2 := {(1, 1), (2, 1), (3, 1), (4, 4), (2, 2)}.
àn tu. cua R1 R2 và R2 R1 .
Lie.t ke cac ph
8. Khao sat cac quan he. R1 và R2 t`
u. S len T và cac quan he. R3 và R4 t`
u. T len U.
(a) Ch
u.ng minh rà ng (R3 R4 ) R1 = R3 R1 R4 R1 .
u.c khong nhat
(b) Ch
u.ng minh ra` ng R3 (R1 R2 ) R3 R1 R3 R2 và dang th
thiet du
ng.
(c) Cac quan he. (R3 R4 ) R1 và R3 R1 R4 R1 co lien he. nhu. the nào?
89
5.2
Quan h
e. v`
a ma tr
a.n
Nhu. V du. 5.1.6 ch ra, ma tra.n cua quan he. R2 R1 khong phai là tch A1A2 cua cac ma
àn tu. ba` ng 1 trong A tu.o.ng u
tra.n R1 và R2 . Tuy nhien ch
ung co moi lien he.: ph
.ng mo.t-mo.t
.
.
àn tu khac khong trong A1A2 .
vo i ph
Xet B := {0, 1} và hai phep toan Boole , di.nh ngha nhu. sau:
0
1
0
0
1
0
1
1
1
1
0
0
0
1
0
1
Ta co
Tnh ch
at 5.2.1. V
o.i mo.i x, y B ta c
o
x y = max{x, y},
x y = min{x, y}.
Ch
- i.nh ngha 5.2.2. (a) A du.o..c go.i là ma tra.n Boole neu cac ph
àn tu. cua no thuo.c B.
D
(b) Tch hai ma tra.n Boole A1 và A2 cap m n và n p tu.o.ng u
.ng là ma tra.n Boole cap
m p, k hie.u A1 A2 , xac d.inh bo.i
(A1 A2)[i, j] := nk=1 (A1[i, k] A2[k, j]),
i = 1, 2, . . . , m, j = 1, 2, . . . , p.
(c) Ho.i hai ma tra.n Boole A1 và A2 cap m n là ma tra.n Boole cap m n, k hie.u A1 A2,
àn tu. là
co cac ph
(A1 A2)[i, j] := A1[i, j] A2 [i, j],
i = 1, 2, . . . , m, j = 1, 2, . . . , n.
(d) Tuyen hai ma tra.n Boole A1 và A2 cap m n là ma tra.n Boole cap m n, k hie.u
àn tu. là
A1 A2, co cac ph
(A1 A2)[i, j] := A1[i, j] A2 [i, j],
i = 1, 2, . . . , m, j = 1, 2, . . . , n.
V du. 5.2.1. Trong V du. 5.1.6 th` A = A1 A2.

- i.nh l
D
y 5.2.3. Neu A1 v`
a A2 l`
a c
ac ma tr
a.n tu.o.ng u
u. A len B v`
u.
.ng quan he. R1 t`
a R2 t`
a ma tr
a.n cu a quan he. ho..p R2 R1 .
B len C th` A1 A2 l`
Ch
u.ng minh. Ta co
(A1 A2 )[i, j] = 0 A1[i, k] A2[k, j] = 0, k = 1, 2, . . . , n,
A1[i, k] = A2 [k, j] = 0, k = 1, 2, . . . , n.
2
90
V du. 5.2.2. Gia su. R là quan he. tren {1, 2, 3}
1 0
A= 1 0
1 1
Quan he. R2 := R R co ma tra.n
vo.i ma tra.n
0
1 .
0
1 0 0
A A = 1 1 0 .
1 0 1
Và quan he. R3 := R2 R co ma tra.n
1 0 0
A A A = 1 0 1 = A.
1 1 0
Suy ra R = R3 . Ho.n n
u.a vo.i mo.i n 1 ta co
Rn+2 = R(n1)+3 = Rn1 R3 = Rn1 R = Rn !
.ng
V du. 5.2.3. Gia su. R1 và R2 là cac quan he. tren {1, 2} co cac ma tra.n Boole tu.o.ng u

1 1
1 1
,
A2 =
.
A1 =
1 0
0 1
Do

1 1
1 1
6=
= A2 A1,
A1 A2 =
1 1
1 0
/ R1 R2. Suy ra R1 R2 6= R2 R1 .
nen (2, 2) R2 R1 nhu.ng (2, 2)
- i.nh l
an ho..p l`
a nu.a nh
D
y 5.2.4. T
a.p P(S S), t
at ca c
ac quan he. tren S, v
o.i phep to
om,
.
.
.
.
.
àn tu do.n
a c
o c
ac tnh ch
at sau: phep to
an ho. p c
o tnh ket ho. p v`
a P(S S) ch
u a ph
t
u c l`
vi..
Ch
u.ng minh. Tha.t va.y, phep ho..p co tnh chat ket ho..p do Tnh chat 5.1.3(a); và do.n vi. là
òng nhat:
quan he. d
E := {(x, x) S | x S}.
2
- i.nh l
è nghien c
u.u cac ma tra.n cua ch
ung.
D
y sau ch ra vie.c nghien c
u.u quan he. chuyen v
- .inh l
àn tu.. Khi d
òn ta.i
D
y 5.2.5. Gia su. S l`
a t
a.p n ph
o t
anh xa. m
o.t-m
o.t len gi
u.a t
a.p
an c
ac
P(S S) c
ac quan he. tren S v`
a t
a.p c
ac ma tr
a.n Boole c
ap n n. Anh xa. n`
ay ba o to`
.
.
phep to
an nu a nh
a R l`
a c
ac quan he. v
o i c
aA
ac ma tr
a.n Boole A1 , A2 v`
om: neu R1 , R2 v`
.ng, th`
tu.o.ng u
R2 R1 = R A1 A2 = A.
91
Ch
u.ng minh. Hien nhien theo cac ket qua tren. 2
- i.nh ngha 5.2.6. Quan he. hai ngoi R tren S du.o..c go.i là
D
(a) Phan xa. neu xRx vo.i mo.i x S;
àu neu xRy và yRz th` xRz.
(b) Bac c
V du. 5.2.4. Xet cac quan he. R1 , R2 , R3 và E tren S := {1, 2, 3, 4} tu.o.ng u
.ng vo.i cac ma
tra.n
0 1 1 1
1 1 0 0
0 0 1 1
, A2 := 1 1 1 0 ,
A1 :=
0 0 0 1
0 1 1 1
0 0 0 0
0 0 1 1
1 0 0 1
1 0 0 0
0 1 0 0
0 1 0 0
A3 :=
0 0 1 0 , I4 := 0 0 1 0 .
1 0 0 1
0 0 0 1
(a) R1 là quan he. du.o..c xac d.inh bo.i mR1n neu m n. Quan he. R1 là phan xa. và bac
àu.
c
(b) R2 là quan he. du.o..c xac di.nh bo.i mR2n neu |m n| 1. Quan he. R2 là phan xa., doi
àu.
x
u.ng nhu.ng khong bac c
(c) R3 là quan he. du.o..c xac d.inh bo.i mR3n neu và ch neu m = n (mod 3). Ta co R3 là
àu.
quan he. phan xa., doi x
u.ng và bac c
àu.
(d) Quan he. E := {(m, n) S S | m = n} tren S là phan xa., doi x
u.ng và bac c
V du. 5.2.5. (a) Quan he. R tren Z di.nh ngha bo.i
mRn
neu và ch neu
m + n = 0 (mod 3)
àu do (4, 2), (2, 1) R nhu.ng

/ R và khong bac c
là doi x
u.ng, khong phan xa. do (1, 1)
(4, 1)
/ R.
u.ng nhu.ng khong phan
(b) Vo.i m, n Z di.nh ngha mRn neu m n le. Quan he. là doi x
àu.
xa. và khong bac c
Tnh ch
at 5.2.7. Gia su. R l`
a quan he. tren t
a.p A. Khi d
o
a ch neu E R.
(a) R pha n xa. neu v`
àu neu v`
(b) R b
ac c
a ch neu R2 R.
92
Ch
u.ng minh. (a) Hien nhien.
òn ta.i y A sao cho (x, y), (y, z) R. V`
àu và (x, z) R2 . Khi do t
(b) Gia su. R là bac c
.
.
.
2
`
R bac cau nen (x, z) R. Ngu o. c la.i, gia su R R. Xet (x, y), (y, z) R. Th` (x, z) R2 .
Va.y (x, z) R. 2
Gia su. A1 , A2 là hai ma tra.n Boole c`
ung cap m n. K
y hie.u A1 A2 ngha là
A1[i, j] A2[i, j]
vo.i mo.i i = 1, 2, . . . , m, j = 1, 2, . . . , n.
Tnh ch
at 5.2.8. Gia su. R1 , R2 l`
a hai quan he. t`
u. S len T tu.o.ng u
.ng c
ac ma tr
a.n A1, A2.
Ta c
o
(a) R1 R2 neu v`
a ch neu A1 A2.
o ma tr
a.n Boole A1 A2.
(b) R1 R2 c
(c) R1 R2 c
o ma tr
a.n Boole A1 A2.
Ch
H
e. qua 5.2.9. Gia su. R l`
a quan he. tren t
a.p S tu.o.ng u
.ng ma tr
a.n Boole A := (aij )nn , n =
#S. Khi d
o
(a) R2 R neu v`
a ch neu A A A.
(b) R pha n xa. neu v`
a ch neu aii = 1, i = 1, 2, . . . , n.
(c) R d
oi x
u.ng neu v`
a ch neu A = At.
a ch neu A At In .
(d) R pha n d
oi x
u.ng neu v`
àu neu v`
(e) R b
ac c
a ch neu A A A.
Ch
B`
ai t
a.p
1. Vo.i moi ma tra.n Boole sau, xet quan he. tu.o.ng u
.ng R tren {1, 2, 3}. T`m ma tra.n
àu.
Boole cua R2 và xac d.inh quan he. nào là bac c
1 1 0
1 0 1
0 0 1
0 1 1 ,
0 1 0 ,
0 1 0 .
1 0 1
1 0 1
1 0 0
Ve dò thi. cua cac quan he. tren.
93
2. Gia su. S := {1, 2, 3}, T := {a, b, c, d} và R1 , R2 là cac quan he. t`
u. S len T vo.i cac ma
tra.n Boole
1 0 1 0
0 1 0 0
A1 := 0 1 0 0 ,
A2 := 1 0 0 1 .
1 0 0 1
0 1 1 0
1
(a) T`m cac ma tra.n Boole cua R1
1 , R2 .
1
1
(b) T`m cac ma tra.n Boole cua R1
1 (R1 R2 ), (R1 R1 ) (R1 R2 ).
1
1
1
(c) T`m cac ma tra.n Boole cua (R1
1 R2 ) R2 , (R1 R2 ) (R2 R2 ).
àn (b) và (c) vo.i cac khang di.nh trong Bài ta.p
(d) So sanh cac cau tra lò.i trong ph
10.
3. Gia su. S := {1, 2, 3} và R := {(1, 1), (1, 2), (1, 3), (3, 2)}.
(a) T`m cac ma tra.n cua R, R R1 và R1 R.
àn (a).
(b) Ve cac dò thi. cua cac quan he. trong ph
àu (t
u.c là R2 R), nhu.ng R2 6= R.
(c) Ch
u.ng minh rà ng R là bac c
àu? Giai thch.
(d) R R1 là quan he. bac c
(e) T`m Rn vo.i n = 2, 3, . . . .
4. Gia su. S := {1, 2, 3} và R := {(2, 1), (2, 3), (3, 2)}.
(a) T`m cac ma tra.n cua R, R1 và R R2 .
àn (a).
(b) Ve cac dò thi. cua cac quan he. trong ph
àu?
(c) R là bac c
àu?
(d) R2 là bac c
àu?
(e) R R2 là bac c
5. Gia su. R là quan he. tren S := {1, 2, 3} vo.i
A := 1
0
ma tra.n Boole
1 0
1 1 .
1 0
(a) T`m ma tra.n Boole cua Rn , n N.

- oi x
àu?
(b) R là phan xa.? D
u.ng? Bac c
6. La.p la.i Bài ta.p 5 vo.i
1 0 0
A := 0 1 1 .
1 0 1
7. Gia su. P là ta.p tat ca cac ngu.ò.i và khao sat quan he. R, trong do pRq neu p thch
q.
94
(a) Mo ta cac quan he. R R1 , R R1 , và R2 .

- oi x
àu?
(b) R là phan xa.? D
u.ng? Bac c
8. Cho v du. quan he. mà
àu nhu.ng khong phan xa..
(a) Phan doi x
u.ng, bac c
- oi x
àu.
(b) D
u.ng nhu.ng khong phan xa. hay bac c
9. Vo.i anh xa. f : S T ta d.inh ngha quan he.
Rf := {(x, y) S T |y = f (x)}.
Xet cac anh xa. f, g : {1, 2, 3, 4} {1, 2, 3, 4} xac d.inh bo.i f (m) := max{2, 4 m} và
g(m) := 5 m.
.ng vo.i cac anh
(a) T`m cac ma tra.n Boole Af , Ag cua cac quan he. Rf và Rg tu.o.ng u
xa. f, g.
(b) T`m cac ma tra.n Boole cua Rf , Rg , và Rf g và so sanh.
1
(c) T`m cac ma tra.n Boole cua R1
ac quan he. này tu.o.ng u
.ng vo.i cac anh xa.
f , Rg . C
nào?
u.ng minh hoa.c cho phan v du.:
10. Khao sat cac quan he. R1 và R2 tren ta.p S. Ch
(a) Neu R1 và R2 phan xa. th` R2 R1 phan xa..
(b) Neu R và R doi x
u.ng th` R R doi x
u.ng.
1
àu th` R2 R1 bac c

àu.
(c) Neu R1 và R2 bac c
11. Gia su. R1 , R2 là cac quan he. hai ngoi tren ta.p S.
(a) Ch
u.ng minh rà ng R1 R2 là phan xa. neu R1 và R2 là phan xa..
(b) Ch
u.ng minh rà ng R1 R2 là doi x
u.ng neu R1 và R2 là doi x
u.ng.
àu neu R1 và R2 là bac c
àu.
(c) Ch
u.ng minh rà ng R1 R2 là bac c
12. Gia su. R1 , R2 là cac quan he. hai ngoi tren ta.p S.
(a) R1 R2 là phan xa. neu R1 và R2 là phan xa.?
(b) R1 R2 là doi x
u.ng neu R1 và R2 là doi x
u.ng?
àu neu R1 và R2 là bac c
àu?
(c) R1 R2 là bac c
13. Gia su. R là quan he. t`
u. S := {1, 2, 3, 4} len T := {a, b, c} vo.i ma tra.n Boole
a
1 1
2 0
A :=
3 1
4 0
95
b
0
0
0
1
1
1
.
0
0
(a) Ch
u.ng minh rà ng R1 R là quan he. doi x
u.ng tren S.
(b) Ch
u.ng minh rà ng R R1 là quan he. doi x
u.ng tren S.
àu?
(c) Cac quan he. R R1 , R1 R là phan xa.? Bac c
14. Gia su. R là quan he. t`
u. S len T.
u.ng tren S. (Khong su. du.ng ma tra.n
(a) Ch
u.ng minh rà ng R1 R là quan he. doi x
Boole do S hoa.c T co the khong h
u.u ha.n).
(b) Suy ra R R1 là doi x
u.ng tren T.
(c) Khi nào th` R1 R là phan xa.?
u. S len T, R2 là quan he. t`
u. T len U, trong do S, T, U là cac
15. Gia su. R1 là quan he. t`
u.ng minh rà ng
ta.p h
u.u ha.n. Du..a vào ma tra.n Boole bieu dien quan he., ch
1
(R2 R1 )1 = R1
1 R2 .
u. S := {1, 2, . . . , m} len T := {1, 2, . . . , n}, tu.o.ng u

.ng
16. Gia su. R1 , R2 là cac quan he. t`
.
.
u ng minh rà ng R1 R2 neu và ch neu A1 A2 .
vo i cac ma tra.n A1, A2. Ch
17. Su. du.ng tnh ket ho..p cua cac quan he., ch
u.ng minh rà ng tch Boole là mo.t phep toan
.
co tnh ket ho. p.
àn tu. ngu.o..c R1 ? Giai
18. Gia su. S là ta.p khac trong. P(S S) là mo.t nhom vo.i ph
thch.
èn u
u.ng
19. Gia su. R là quan he. tren S và R := n0 Rn là bao dong truy
.ng cua R. Ch
àu. Ho.n n
àu
u.a, neu R R0 , trong do R0 là bac c
minh rà ng R là phan xa. và bac c
.
và doi x
u ng, th` R R .
5.3
Quan h
e. th
u. tu..
- i.nh ngha 5.3.1. Quan he. hai ngoi R tren ta.p S du.o..c go.i là quan he. th
D
u. tu.. (hay ro ho.n,
àu. Khi
u.ng và bac c
quan he. th
u. tu.. bo. pha.n) neu no co cac tnh chat: phan xa., phan doi x
.
.
.
.
do thay cho cach viet aRb, ngu ò i ta thu ò ng viet a b hoa.c b a và noi ra` ng a di tru.o.c b,
hoa.c b di sau a. Nhu. va.y
(a) a a vo.i mo.i a S.
(b) Neu a b và b a th` a = b.
(c) Neu a b và b c th` a c.
96
Neu a b và a 6= b ta k
y hie.u a < b hoa.c b > a và noi rà ng a thu..c su.. di tru.o.c b hoa.c b
thu..c su.. di sau a.
u.
K hie.u (S, ) co ngha là quan he. th
u. tu.. tren ta.p S; và (S, ) du.o..c go.i là ta.p co th
.
tu. bo. pha.n.
àn tu. a, b S th` khong nhat thiet phai co a b hoa.c b a.
Nha.n xet ra` ng vo.i hai ph
àn tu. a và b go.i là so sanh du.o..c vo.i nhau. Neu A S
Neu hoa.c a b hoa.c b a th` cac ph
àn tu. bat k`
và hai ph
y cua A là so sanh du.o..c vo.i nhau th` A go.i là ta.p con sap thang cua S.
V du. 5.3.1. Xet tru.ò.ng so ph
u.c C và quan he. x y, trong do x = a + ib và y = c + id, i =
- a.t
1, neu a c và b d. Hien nhien là quan he. th
u. tu... D
A := {x C | x = a + i0, a R}.
Vo.i quan he. ta.p A là ta.p con sap thang cua C. Ta co 2 + i3 < 2 + i5. Nhu.ng 2 + i3 khong
so sanh du.o..c vo.i 1 + i5.
- i.nh ngha 5.3.2. (a) Gia su. là quan he. th
D
u. tu.. tren ta.p S. Ta noi ra` ng t phu s neu
òn ta.i u S sao cho s < u < t.
s < t và khong t
òm cac dnh là cac ph
àn tu. cua S
(b) Lu.o..c dò Hasse cua (S, ) là mo.t dò thi. co hu.o.ng g
u. s den t.
và neu t phu s th` co mo.t cung noi t`
- a.t S := {1, 2, 3, 4, 5, 6}. Ta viet m|n neu n là bo.i nguyen cua m. Khi do
V du. 5.3.2. (a) D
.
.
(S, |) là ta.p du o. c sap th
u. tu.. bo. pha.n. Ta co lu.o..c dò Hasse trong H`nh 5.2.
4
...........
...
.... ......
....
....
....
....
....
....
....
....
.
.
........
.
.......
.
.
........
.....
.....
.
.
.
....
....
.
.
.
.
.... ...
....
......
..
....
....
....
....
....
....
.
....
.
...
........
.........
.....
....
.....
.... .......
.............................................................................
..
H`nh 5.2:
(b) Tren S := P({a, b, c}) xet quan he. bao hàm . Khi do (S, ) là ta.p du.o..c sap th
u. tu..
ò Hasse trong H`nh 5.3.
bo. pha.n và co lu.o..c d
ò trong H`nh 5.4 khong phai là lu.o..c dò Hasse (ta.i sao?):
(c) Lu.o..c d
u. tu.. bo. pha.n
(d) Cac lu.o..c dò trong H`nh 5.5 là lu.o..c dò Hasse cua cac ta.p du.o..c sap th
u. dò thi.).
(du.o..c suy tru..c tiep t`
u. tu.. bo. pha.n, ta co s t neu và ch neu
Noi chung vo.i lu.o..c dò Hasse cua ta.p du.o..c sap th
hoa.c s = t hoa.c co mo.t du.ò.ng di d.inh hu.o.ng t`
u. s den t.
Gia su. (S, ) là ta.p du.o..c sap th
u. tu.. bo. pha.n và A S, A 6= .
97
{a, b, c}
.......................
.....
.............
.......
...........
.
........
..............
...
...
..............
........
.............
........
..............
.......
...
...................
........
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
..................
.....
...
.
.
...............
.
.
.
.
.
.
..............
.
....
.
.
.
.
.
.
.
.
..............
.
.
.....
.
..............
.
.
.
.
.
.............
.....
.
.
.
.
.
..............
.
.
...
.........
........
.
....................
.
... . .......
..............
.
.
.
...
.
........ ...
....... .
..............
....... ...
...
...... ..
.....
.............
.
.......
.
.
..... ...
.............. ......
.
.
...
.
.
....
.
.... ....
................
.....
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
....
...
.
..............
...
....... .
.......
.
..................
..............
.....
...............
....
....
.......
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
...............
....... . ........ .
...
...
.
.
......
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
...............
.. ....... ..
.
.....
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
....
.
... .....
..............
...
.......
.. ......
.............
....
... .............
........
. .......
..............
. ...
.........................
..........
...................
...
..............
.......
.
.
.
.
.
..............
...
.
.
.............
.......
...
..............
.......
.............
........
...
..............
........
...
..............
.......
.
.
.
.
...................
.
.
.
.
.
...............
..........
......
..............
....... .
...
..............
........
..............
...
........
.............
.
.......
.
.
.
..............
.
.
.
.
............................
...
{a, b}
{a, c}
{b, c}
{a}
{c}
{b}
{}
H`nh 5.3:
e
c
d
.....
..................................................................................................................................................
...
.
....
...
...
....
...
...
...
...
....
...
...
....
.
.
....
.....
.....
......
.....
.....
....
.
.
...
....
.
.
.
...
....
.... ....
...
.... ..
...
.... ...
.......................................................................
.
..
H`nh 5.4:
- i.nh ngha 5.3.3. (a) Ph
àn tu. x S du.o..c go.i là ca.n tren cua A neu a x vo.i mo.i
D
a A; khi do A du.o..c go.i là bi. cha.n tren. Neu x là ca.n tren cua A và x A th` x
àn tu. lo.n nhat cua A, k
du.o..c go.i là ph
y hie.u
max A := max{a | a A}.
àn tu. y S du.o..c go.i là ca.n du.o.i cua A neu y a vo.i mo.i a A; khi do A du.o..c
(b) Ph
àn tu. nho
go.i là bi. cha.n du.o.i. Neu y là ca.n du.o.i cua A và y A th` y du.o..c go.i là ph
y hie.u
nhat cua A, k
min A := min{a | a A}.
(c) K
y hie.u As là ta.p ho..p tat ca cac ca.n tren cua A. Neu As 6= (t
u.c là neu A bi. cha.n
àn tu. nho nhat x th` x du.o..c go.i là ca.n tren nho nhat hoa.c ca.n
tren) và neu As co ph
y hie.u
tren du
ng cua A, k
sup A := sup{a | a A}.
u.c là neu A bi. cha.n
(d) K
y hie.u Ai là ta.p ho..p tat ca cac ca.n du.o.i cua A. Neu Ai 6= (t
.
.
i
.
.
.
.
.
àn tu lo n nhat y th` y du o. c go.i là ca.n du o.i lo.n nhat hoa.c ca.n
du o i) và neu A co ph
ung cua A, k
y hie.u
du.o.i d
inf A := inf{a | a A}.
98
........................
....
...... ....
.... ... ....
.... .... ......
....
....
.
.
...
.
.....
.
......
.......
........
......
....
.
...
.
....
.
.
.
.
....
.
..
.
.
.
.
.
....
.
...
......
....
....
.
.
....
....
.
...
.
.
.
.
....
...
.
....
....
.
....
....
...
.....
....
...
......
......
.... ....... .......
.... .. ...
.... .. ....
...........
...
..
.... ....
.... ......
....
....
....
....
.
.
.
....
.
.......
.....
.....
......
.
.
....
..
.
.
.
....
..
.
....
.
.
.
....
......
....
...
....
....
.
.
.
....
..
.
.
....
.
..
.
....
.
.
......
...
......
......
.....
....
....
....
.... .......
.... ...
.................................................
.......
.........
.......
.....
..
....
...
.
.
...
.
.
.
....
........
....
....
.
.
.
....
.........
.......
........
........
..........
.......
.....
H`nh 5.5:
àn
V du. 5.3.3. Xet ta.p du.o..c sap th
u. tu.. bo. pha.n trong V du. 5.3.2(a). Ta.p S khong co ph
.
.
.
àn tu nho nhat.
tu lo n nhat; 1 là ph
òn ta.i, là duy nhat.
àn tu. lo.n nhat (nho nhat) cua A, neu t
Nh
a.n x
et 6. (a) Ph
òn ta.i x = max A (tu.o.ng u
.ng y = min A) th` x = sup A (tu.o.ng u
.ng y = inf A).
(b) Neu t
.
.
- i
èu ngu o. c la.i khong du
D
ng (cho v du.).
u. tu.. bo. pha.n ({1, 2, 3, 4, 5, 6}, |) ta.p con {2, 3} co
V du. 5.3.4. (a) Trong ta.p du.o..c sap th
du
ng mo.t ca.n tren là 6, và do do sup{2, 3} = 6. Tu.o.ng tu.. inf{2, 3} = 1. Ta.p con {4, 6}
khong co ca.n tren; inf{4, 6} = 2. Ta.p con {3, 6} co ca.n tren 6 và hai ca.n du.o.i là 1 và 3;
do do sup{3, 6} = 6 và inf{3, 6} = 3. Va.y cac ca.n tren du
ng và ca.n du.o.i d
ung cua A chu.a
.
òn ta.i, và neu ch
òn ta.i chu a chac ch
ung thuo.c ta.p con A.
chac t
ung t
ò Hasse trong H`nh 5.6. Ta co
u. tu.. bo. pha.n co lu.o..c d
(b) Xet ta.p con du.o..c sap th
.
òn ta.i.
sup{d, f} = g và inf{b, d, e, f } = a. Nhu ng sup{b, c} và inf{d, e, f } khong t
g
..............................................................................................................................................................................................
...
.... .......
....
....
..
.
....
....
.
.
.
....
...
.....
.
.
.
...
.
.
.
.
.....
....
.
...
.
.
....
..
...
.
.
.
.
....
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.......
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
..
.......
..
.
....
.
.
.
.
.
.
.
...
...
...
....
.
.
.
.
....
..
...
.
...
.
....
.
.
.
.....
....
.......
....
.....
......
....
.
.
.
....
.
.
..
...
.
.... ......
.
.
...............................................................................................................................................................................................
..
H`nh 5.6:
.
.
.
- i.nh ngha 5.3.4. Ta.p du o. c sap th
òn
u tu.. bo. pha.n (S, ) du.o..c go.i là lattice (dàn) neu t
D
.
ta.i sup{x, y} và inf{x, y} vo i mo.i x, y S. Khi do ta di.nh ngha hai phep toan
x y := sup{x, y},
x y := inf{x, y}.
Hien nhien và là cac phep toan hai ngoi tren S. Ho.n n
u.a
x y = x x y x y = y.
àn tu. cua lattice L
u.u ha.n ph
Bà ng quy na.p, ch
ung ta co the ch
u.ng minh mo.i ta.p con A h
òn ta.i sup A, inf A.
luon t
99
V du. 5.3.5. (a) Ta.p du.o..c sap th

u. tu.. trong V du. 5.3.2(b) là lattice.
u. tu.. trong V du. 5.3.2(a) khong là lattice do ta.p {3, 4} khong co ca.n
(b) Ta.p du.o..c sap th
tren trong S.
u.c sau:
T`
u. di.nh ngha cua cac phep toan và ta co cac dang th
xx
= x,
xy
= y x,
(x y) z = x (y z),
xx
= x,
xy
= y x,
(x y) z = x (y z).
B`
ai t
a.p
ò Hasse cua cac ta.p du.o..c sap th
1. Ve lu.o..c d
u. tu.. bo. pha.n sau:
(a) ({1, 2, 3, 4, 6, 8, 12, 24}, |), trong do m|n ngha là n chia het cho m.
(b) Ta.p cac ta.p con cua {3, 7} vo.i quan he. .
2. T`m cac ta.p con thu..c su.. cu..c da.i cua
u. tu.. bo. pha.n
cua ta.p con du.o..c sap th
{a, b, c}.
àn tu. cu..c da.i

ta.p {a, b, c}. T
u.c là t`m cac ph
u.ng ta.p con thu..c su.. cua
cua P({a, b, c}) là nh
3. Tren R R xet cac quan he. <, , xac d.inh bo.i

(x, y) < (z, w)
(x, y) (z, w)
(x, y) (z, w)
neu x2 + y 2 < z 2 + w2 ,
neu (x, y) < (z, w) hoa.c (x, y) = (z, w),
neu x2 + y 2 z 2 + w2 .
(a) Quan he. nào là quan he. th

u. tu.. bo. pha.n?
àn cua {(x, y) | (x, y) (3, 4)} trong R2 .
(b) Ve mo.t ph
àn cua {(x, y) | (x, y) (3, 4)} trong R2 .
(c) Ve mo.t ph
àn tu., vo.i
4. Gia su. E(N) là ta.p tat ca cac ta.p con h
u.u ha.n cua N mà co mo.t so chan ph
quan he. th
u. tu.. bo. pha.n .
- a.t A := {1, 2} và B := {1, 3}. T`m bon ca.n tren cua {A, B}.
(a) D
(b) {A, B} co ca.n tren nho nhat trong E(N)? Giai thch.
(c) E(N) là lattice?
5. Mo.i ta.p con du.o..c sap th
u. tu.. bo. pha.n cua mo.t lattice là mo.t lattice? Giai thch.
100
u. tu.. bo. pha.n. No cho gia tri. x y doi vo.i lattice

6. Bang trong h`nh sau cho quan he. th
(L, ). Chang ha.n b c = d.
a
b
c
d
e
f
b c
e a
d
d
e
d
d
e f
e a
e b
e c
e d
e
(a) Viet cac cho trong còn la.i cua bang.

àn tu. lo.n nhat và nho nhat cua L.
(b) T`m cac ph
(c) Ch
u.ng minh rà ng f c d e.
ò Hasse cua L.
(d) Ve lu.o..c d
7. Xet R vo.i th
u. tu.. thong thu.ò.ng.
(a) R là lattice? Neu d
ung th` y
ngha cua a b, a b trong R.
(b) T`m v du. cua ta.p con khac trong cua R mà khong co ca.n tren nho nhat.
(c) T`m sup{x R | x < 73}, sup{x R | x 73}, sup{x R | x2 73},
inf{x R | x2 < 73}.
u. tu.. bo. pha.n h
u.u ha.n co
8. (a) D`
ung quy na.p, ch
u.ng minh ra` ng mo.i ta.p du.o..c sap th
àn tu. nho nhat.
ph
àn tu. lo.n nhat nhu.ng khong co
u. tu.. bo. pha.n co ph
(b) Cho v du. ta.p du.o..c sap th
.
àn tu nho nhat.
ph
u. tu.. bo. pha.n C co lu.o..c dò Hasse sau:
9. Khao sat ta.p du.o..c sap th
z
.......
..... .. ......
..... .... ........
.....
.....
.
.
.
...
.
.....
..
.....
....
.....
.....
....
..
.....
.....
.
.
.
.
.
.
.....
.
....
.
.
.........
.
.
.
.
........
....
......
.
.
.
.....
....
...
.
.
.
.....
.
.
...
.
.
.....
.
.
.
.
.
.
.....
...
.
.
.
.
.
.
.....
.
...
.
.
.
.....
.
.
.
.
...
.....
.
.
.
.
.
.
.....
.
...
.
.
.
.
.
.
...
.....
..
.....
.....
.
.
.....
.....
.
.
.
.
.....
...
.
.
.
....
.....
.
.....
.....
...
.....
.....
....
.....
.....
.....
.....
..
.....
.....
.
.
.
.
.
.........
........
...
. .....
........
.......
.....
.....
.....
.....
....
.....
....
.
.
.
.....
.
.
.
.
....
...
..... .... .........
..... .. .....
...........
.
....
..
...
....
..
...
...
.
.
......
....
...
....
..
....
101
Ch
u.ng minh cac bat dang th
u.c:
w (x y) 6= (w x) (w y),
w (x y) 6= (w x) (w y).
T`
u. do suy ra lattice C khong thoa man lua.t phan phoi.
u. tu.. bo. pha.n tren S th` quan he. ngu.o..c c
ung
10. (a) Ch
u.ng minh rà ng neu là mo.t th
.
.
là th
u tu. bo. pha.n tren S.
.
(b) Ch
u ng minh ra` ng neu là quan he. tren S thoa tnh chat (T) và s s sai vo.i
mo.i s S th` quan he. xac d.inh bo.i
x y neu và ch neu x y hoa.c x = y,
là quan he. th
u. tu.. bo. pha.n.
àu tren ta.p S.
11. Gia su. R là quan he. phan doi x
u.ng và bac c
u. tu.. bo. pha.n tren S.
(a) Ch
u.ng minh rà ng R E là th
(b) R \ E là th
u. tu.. bo. pha.n tren S?
y tu... Xet quan he. tren
12. Gia su. là mo.t bang cac k
y tu.. và là ta.p cac chuoi k
.
.
àu cua y, t
u.c là
nhu sau. Vo i moi x, y k
y hie.u x y neu x là mo.t doa.n kho.i d
òn ta.i z sao cho xz = y. K
y hie.u length(w), w , là do. dài cua chuoi w.
t
àu.
u.ng và bac c
(a) Ch
u.ng minh rà ng co tnh phan xa., phan doi x
.
(b) Ch
u ng minh rà ng neu x phu y th` length(x) = 1 + length(y).
y hie.u w1 w2, w1 , w2 , ngha là length(w1)
y tu... K
u. tu.. bo. pha.n tren ? Ta.i sao?
length(w2). Quan he. là quan he. th
y tu...
òn ta.i v, v 0 sao cho y = vxv 0.
(a) Vo.i moi x, y , di.nh ngha x y neu t
Quan he. là th
u. tu.. bo. pha.n tren ? Giai thch.
(b) Tra lò.i cau hoi tren neu ha.n che x, y .
y tu.. tren bang ch
u. cai := {a, b}. Xet quan he.
15. K
y hie.u là ta.p tat ca cac chuoi k
y hie.u (R), (S), (AS) và
hai ngoi tren P() bo.i A B neu và ch neu A B . K
àu.
(T) là cac tnh chat phan xa., doi x
u.ng, phan doi x
u.ng và bac c
(a) Cac tnh chat nào trong so (R), (S), (AS), (T) mà quan he. thoa?
(b) là th
u. tu.. bo. pha.n?
16. Gia su. x, y, z là cac chuoi tren bang k
y tu.. khac trong nào do. Quan he. hai ngoi
P (x, y) sau co tnh chat g`:
P (x, y) (z)(concat(x, z) = y),
trong do concat(x, z) là chuoi nha.n du.o..c ba` ng cach noi chuoi z sau chuoi x. Chang
ha.n, neu x = ANH, z = EM., th` concat(x, z) = ANH EM..
102
u.u ha.n cua N. Khi do (J (N), ) là mo.t ta.p

17. K
y hie.u J (N) là ho. tat ca cac ta.p con h
du.o..c sap th
u. tu.. bo. pha.n.
àn tu. lo.n nhat? Neu co, hay t`m. Neu khong, giai thch.
(a) J (N) co ph
àn tu. nho nhat? Neu co, hay t`m. Neu khong, giai thch.
(b) J (N) co ph
(c) Gia su. A, B J (N), {A, B} co ca.n tren nho nhat trong J (N)? Neu co, hay t`m.
Neu khong, cho v du..
(d) Gia su. A, B J (N), {A, B} co ca.n du.o.i lo.n nhat trong J (N)? Neu co, hay t`m.
Neu khong, cho v du..
(e) J (N) là lattice? Giai thch.
18. La.p la.i bài ta.p tren, neu thay J (N) là ho. cac ta.p con vo ha.n cua N.
ngha cua bieu th
19. Gia su. x, y, z là cac chuoi. Y
u.c sau
Q(x, y) (z)(concat(z, x) = y)?
u. tu.. bo. pha.n. Xet quan he. tren A : a b neu và
20. Gia su. (A, ) là ta.p du.o..c sap th
u.ng minh rà ng (A, ) c
ung là mo.t ta.p du.o..c sap th
u. tu...
ch neu b a. Ch
àn tu. cua ta.p bao g
òm ca ta.p trong. Ch ra
21. Gia su. là ta.p cac day h
u.u ha.n ph
.
.
.
.
u tu. bo. pha.n neu

( , ) co phai là ta.p du o. c sap th
(a) w w0 neu và ch neu l(w) l(w0), trong do l(w) là do. dài cua chuoi w.
òn ta.i cac chuoi w1 , w2 sao cho w1 w0 w2 = w.
(b) w w0 neu và ch neu t
àn tu. x, y, z trong mo.t ta.p du.o..c sap th
22. (a) Khao sat cac ph
u. tu.. bo. pha.n. Ch
u.ng
minh rà ng neu sup{x, y} = a và inf{a, z} = b, th` sup{x, y, z} = b.
u.u ha.n cua mo.t lattice co ca.n tren nho nhat.
(b) Ch
u.ng minh rà ng mo.i ta.p con h
àn tu. cua mo.t lattice, th` (x y) z =
(c) Ch
u.ng minh ra` ng neu x, y, z là cac ph
x (y z).
23. Gia su. Left là quan he. hai ngoi tren ta.p cac node cua cay nhi. phan T xac di.nh nhu.
sau: Left(x,y) neu và ch neu x và y co chung mo.t to tien z sao cho x là node tren cay
u. z.
con ben trai t`
u. z; và y là node tren cay con ben phai t`
z
....
.... ......
...
....
....
....
.
.
.
....
.
....
....
....
...
.
.
....
..
.
.
.
....
...
....
.
.
....
...
.
.
....
..
.
.
....
.
........
.
..........
..
.
....
.
.
....
...
.
.
....
.
.
.
.
....
...
.
....
.
..
.
....
.
.
....
...
.
.
....
..
.
.
.
....
....
.
....
.
.
.
....
.
.
....
...
.
.
....
.
.
.
.
..
.
Ch
u.ng minh rà ng Left(x, y) và Left(y, w) suy ra Left(x, w).
103
òm n ph
àn tu. cua ta.p h
u.u ha.n A; R là mo.t th
24. Gia su. (a1 , . . . , an ) là day g
u. tu.. bo.
pha.n tren A. Ta noi ra` ng (a1, . . . , an ) là sap xep to po cua A doi vo.i R neu vo.i mo.i
ai , aj A, (ai, aj ) R suy ra i < j.
òn ta.i cac ph
àn tu. x, y A
u. tu.. bo. pha.n tren A, th` t
(a) Ch
u.ng minh ra` ng neu R là th
àn tu.
sao cho khong co z A thoa (z, x) R và (y, z) R. (x, y go.i là cac ph
.
.
.
.
nho nhat và lo n nhat tu o ng u
ng).
(b) Ch
u.ng minh ra` ng neu R là th
u. tu.. bo. pha.n tren A, th` A co the sap xep to po
doi vo.i R.
u. (A, ) nhu. trong Bài ta.p 19. Ch
u.ng minh rà ng b là
25. Gia su. (A, ) nha.n du.o..c t`
ca.n du.o.i lo.n nhat doi vo.i (ai |i I) trong (A, ) neu b là ca.n tren nho nhat doi vo.i
(ai |i I) trong (A, ).
5.4
u.o.ng
Quan h
e. tu.o.ng d
Trong mu.c này ch

ung ta se nghien c
u.u cac quan he. tu.o.ng du.o.ng: là quan he. mà nhom cac
àn tu. co c`
ph
ung mo.t da.c tru.ng hay tnh chat.
- i.nh ngha 5.4.1. Quan he. R tren S du.o..c go.i là quan he. tu.o.ng du.o.ng neu no co cac tnh
D
àu. Khi do thay cho cach viet aRb, ta thu.ò.ng viet a b
chat: phan xa., doi x
u.ng và bac c
hoa.c a b.
V du. 5.4.1. (a) Gia su. p là so tu.. nhien lo.n ho.n 2. Tren ta.p cac so tu.. nhien N, quan he.
sau là quan he. tu.o.ng du.o.ng:
.
mRn m n .. p m = n (mod p), m, n N.
(b) Gia su. S là ta.p cac tam giac trong ma.t phang. Xet quan he. R tren S: T1 RT2 neu và
òn ta.i anh xa. mo.t-mo.t t`
ch neu t
u. tam giac T1 len tam giac T2 sao cho cac goc tu.o.ng
.
u
ng ba` ng nhau. Th` R là quan he. tu.o.ng du.o.ng.
òn
(c) Hai ma tra.n vuong cap n : A và B du.o..c go.i là tu.o.ng du.o.ng, k hie.u A B, neu t
ta.i cac ma tra.n vuong cap n kha nghi.ch P, Q sao cho B = P AQ. Khi do là quan
he. tu.o.ng du.o.ng.
(d) Xet P(S) cac ta.p con cua ta.p S. Vo.i A, B P(S), ta di.nh ngha A B neu hie.u doi
ung A B := (A \ B) (B \ A) là mo.t ta.p h
u.u ha.n. Th` là quan he.
x
u.ng cua ch
.
.
.
.
tu o ng du o ng.
Gia su. là quan he. tu.o.ng du.o.ng tren ta.p S. Ta.p ho..p
[s] := {t S | s t}
104
du.o..c go.i là lo.p tu.o.ng du.o.ng cua s, và

[S] := {[s] | s S}
là ta.p cac lo.p tu.o.ng du.o.ng.
V du. 5.4.2. Gia su. là quan he. tu.o.ng du.o.ng trong V du. 5.4.1(a) th`
[m] = {n Z | m = n (mod p)}.
Do do vo.i p = 3 ta co ba lo.p tu.o.ng du.o.ng: [0], [1] và [2].
B
o d
`
e 5.4.2. Gia su. l`
a s, t S. C
ac kh
a ng d.inh sau
a quan he. tu.o.ng du.o.ng tren S; v`
.
.
.
.
l`
a tu o ng du o ng
(a) s t;
(b) [s] = [t];
(c) [s] [t] 6= .
Ch
u.ng minh. (a) (b) Gia su. s t và xet s0 [s]. Th` s s0. Ta co t s (doi x
u.ng).
0
0
.
.
.
àu). Do do s [t]. Va.y [s] [t]. Tu o ng tu. c
Suy ra t s (bac c
ung co [t] [s].
(b) (c) Hien nhien.
(c) (a) Lay u [s] [t]. Th` s u và u t. Va.y s t. 2
Nhac la.i rà ng phan hoa.ch cua ta.p A là mo.t ho. cac ta.p con A1, A2, . . . , Ak cua A sao cho
(a)
Sk
i=1
Ai = A; và
(b) Ai Aj = vo.i mo.i i, j = 1, 2, . . . , k, i 6= j.

V du. 5.4.3. Ho.
:= {{1, 2, 4}, {3, 5, 7}, {6, 8}}
là mo.t phan hoa.ch cua ta.p A := {1, 2, . . . , 8}.
- i.nh l
D
y sau cho ch
ung ta moi quan he. gi
u.a phan hoa.ch và quan he. tu.o.ng du.o.ng.
- i.nh l
D
y 5.4.3. (a) Neu l`
a quan he. tu.o.ng du.o.ng tren t
a.p kh
ac tr
ong S th` [S] l`
a m
o.t
a.p S.
ph
an hoa.ch cu a t
(b) Ngu.o..c la.i, neu {Ai | i I} l`
a m
o.t ph
an hoa.ch cu a t
a.p S th` c
ac t
a.p Ai l`
a c
ac l
o.p
.ng v
o.i quan he. tu.o.ng du.o.ng n`
ao d
o tren S.
tu.o.ng du.o.ng u
105
àn ch
Ch
u.ng minh. (a) Ta c
u.ng to
S
(i) sS [s] = S.
(ii) Vo.i mo.i s, t S ta co hoa.c [s] = [t] hoa.c [s] [t] = .
S
S
Tha.t va.y, hien nhien rà ng sS [s] S. Lay s0 S ta co s0 [s0]. Do do S sS [s].
Va.y (i) d
ung.
Khang di.nh (ii) suy t`
u. Bo dè 5.4.2.
(b) Gia su. {Ai | i I} là mo.t phan hoa.ch cua S. Tren S xet quan he. :
òn ta.i i I sao cho s, t Ai .
s t t
De dàng kiem tra 00 là quan he. tu.o.ng du.o.ng. 2
V du. 5.4.4. (a) Gia su. J là ho. cac ta.p nào do và vo.i moi S, T J ta di.nh ngha S T
òn ta.i anh xa. mo.t-mo.t t`
neu t
u. S len T. Th` 0 là quan he. tu.o.ng du.o.ng tren J . Hien
òm tat ca cac ta.p con cua J co c`
ung so
nhien rà ng neu S là ta.p h
u.u ha.n, th` [S] g
.
.
.
.
`
phan tu vo i ta.p S. Neu S là ta.p dem du o. c th` [S] gom ta t ca cac ta.p con dem du.o..c
(cua J ).
(b) Tren N N ta d.inh ngha
(m, n) (j, k) neu m2 + n2 = j 2 + k 2 .
Hien nhien là quan he. tu.o.ng du.o.ng. Ba` ng cach xet anh xa.
f : N N N,
(m, n) 7 m2 + n2 ,
th` cac lo.p tu.o.ng du.o.ng chnh là cac ta.p con khac trong f 1 (u), u N.
- i.nh l
D
y 5.4.4. (a) Gia su. S 6= v`
a
anh xa. f : S T. Ta d.inh ngha s t (s, t S)
a c
ac l
o.p tu.o.ng du.o.ng l`
a
neu f (s) = f (t). Th` l`
a quan he. tu.o.ng du.o.ng tren S v`
1
c
ac t
a.p kh
ac tr
ong f (u), trong d
o u T.
(b) M
oi quan he. tu.o.ng du.o.ng tren S du.o..c x
ac d.inh bo.i m
o.t
anh xa. f thch ho..p nhu. trong
àn (a).
ph
ung ta kiem tra là quan he. tu.o.ng du.o.ng:
Ch
u.ng minh. (a) Ch
[Phan xa.]. Ta co f (s) = f (s). Va.y s s vo.i mo.i s S.
- oi x
[D
u.ng]. f (s1 ) = f (s2 ) f (s2 ) = f (s1 ). Va.y quan he. s1 s2 suy ra s2 s1 .
àu]. Neu f (s1 ) = f (s2 ) và f (s2 ) = f (s3 ) th` f (s1 ) = f (s3 ).
[Bac c
(b) Xet anh xa. tu.. nhien
f : S [S],
s 7 [s].
èu kie.n dòi hoi. 2

De dàng kiem tra f thoa cac di
106
B`
ai t
a.p
1. K
y hie.u (R), (S), (AS) và (T) là cac tnh chat phan xa., doi x
u.ng, phan doi x
u.ng và
àu. T`m cac ma tra.n cua cac quan he. tren S := {0, 1, 2, 3} và kiem tra cac tnh
bac c
cha t (R), (S), (AS) và (T), neu

(a) mR1n neu m + n = 3.
(b) mR2 n neu m = n (mod 2).
(c) mR3n neu m n.
(d) mR4 n neu m + n 4.
(e) mR5n neu max{m, n} = 3.
Cac quan he. nào là th
u. tu.. bo. pha.n, quan he. tu.o.ng du.o.ng?
2. Cac quan he. sau tren Z, quan he. nào là tu.o.ng du.o.ng, khi do lie.t ke cac lo.p tu.o.ng
du.o.ng.
(a) n m (mod 4).
(c) mn > 0.
(b) mn = 0.
(d) n m.
3. Xet quan he. R tren Z xac d.inh bo.i mRn neu và ch neu m3 n3 0 (mod 5).
(a) R thoa cac tnh chat nào trong so (R), (S), (AS), (T).
(b) R là quan he. tu.o.ng du.o.ng? th
u. tu.. bo. pha.n?
- a.t := {a, b, c, d, e, f, g}. Viet ma tra.n tu.o.ng u
4. D
.ng quan he. tren xac di.nh bo.i phan
hoa.ch {{a, d}, {c, e, f}, {b, g}}.
5. (a) Cho ta.p khac trong S. Khao sat quan he. trong S S tren S. Cac tnh chat
nào trong so (R), (S), (AS), (T) mà quan he. thoa?
(b) Nhu. tren doi vo.i quan he. U := S S tren S.
6. (a) Ch
u.ng minh rà ng giao cua hai quan he. tu.o.ng du.o.ng là quan he. tu.o.ng du.o.ng.
(b) Ho..p hai quan he. tu.o.ng du.o.ng là quan he. tu.o.ng du.o.ng?
7. Gia su. S là ta.p cac ta.p con vo ha.n cua N. Vo.i A, B trong S, xet quan he.
A B A B là ta.p h
u.u ha.n.
- ay là quan he. tu.o.ng du.o.ng?
D
8. Ch
u.ng minh rà ng quan he. R tren ta.p S là quan he. tu.o.ng du.o.ng, neu và ch neu thoa
èu kie.n
man ba di
(a) E := {(x, x) S S} R,
(b) R = R1 ,
(c) R R R.
107
9. Ta noi mo.t ho. cac ta.p con khac trong rò.i nhau cua ta.p S là mo.t phan hoa.ch cua ta.p
S neu ho..p cua cac ta.p này ba` ng S. Ch
u.ng minh ra` ng cac lo.p tu.o.ng du.o.ng cua mo.t
quan he. tren S la.p thành phan hoa.ch cua ta.p S. Ngu.o..c la.i, gia su. (Ai |i I) cac ta.p
con cua S sao cho Ai Aj = , i 6= j, và (Ai |i I) = S. Xet quan he. S tren S :
òn ta.i ch so i I sao cho a, b Ai .
a S b neu và ch neu t
(a) Ch
u.ng minh rà ng S là quan he. tu.o.ng du.o.ng.
(b) Ch
u.ng minh rà ng cac lo.p tu.o.ng du.o.ng cua S là cac khoi Ai cua phan hoa.ch
(Ai |i I).
10. Gia su. F là ta.p tat ca cac hàm t`
u. N len N. Vo.i f, g F, xet quan he. f g neu
f (n) = g(n) ngoài mo.t ta.p con h
u.u ha.n cua ta.p cac so tu.. nhien N.
(a) Ch
u.ng minh rà ng là quan he. tu.o.ng du.o.ng.
(b) K
y hie.u lo.p tu.o.ng du.o.ng cua f bo.i [f ]. Ta noi, [f ] [g] neu f (n) g(n) ngoài
mo.t ta.p con h
u.u ha.n cua ta.p cac so tu.. nhien N.
(c) K
y hie.u [k] là lo.p tu.o.ng du.o.ng cua f (n) = k vo.i mo.i n N. Ch
u.ng minh ra` ng
òn ta.i vo ha.n cac ph
àn tu. [f1], [f2], . . . , [fm ], . . . , sao cho
t
[k] [f1] [f2 ] [fm ] [k + 1].
11. Cac quan he. sau, quan he. nào là quan he. tu.o.ng du.o.ng?
(a) L1 ||L2 , doi vo.i cac du.ò.ng thang trong ma.t phang, neu L1 và L2 là tr`
ung nhau
hoa.c song song.
(b) L1 L2, doi vo.i cac du.ò.ng thang trong ma.t phang, neu L1 và L2 vuong goc.
(c) p1 p2 , doi vo.i ngu.ò.i Vie.t Nam, neu p1 và p2 song trong c`
ung mo.t thành pho.
(d) p1 p2 , doi vo.i ngu.ò.i, neu p1 và p2 co chung cha me..
(e) p1 p2 , doi vo.i ngu.ò.i, neu p1 và p2 co chung me..
òng du.
12. (a) Lie.t ke tat ca cac lo.p tu.o.ng du.o.ng cua Z doi vo.i quan he. tu.o.ng du.o.ng d
modulo cho 4.
(b) Co bao nhieu lo.p tu.o.ng du.o.ng khac nhau cua Z tu.o.ng u
.ng vo.i quan he. tu.o.ng
du.o.ng dòng du. modulo cho 73.
13. Gia su. S là ta.p ho..p. Quan he. = là quan he. tu.o.ng du.o.ng?
òn ta.i ma tra.n kha
14. Cac ma tra.n A và B trong Mat(n, n) là dòng da.ng (similar) neu t
nghi.ch P sao cho B = P AP 1 ; khi do ta k
y hie.u A B. Ch
u.ng minh rà ng là quan
he. tu.o.ng du.o.ng tren Mat(n, n).
15. Gia su. S là ta.p tat ca cac day (sn ) R, và d.inh ngha (sn ) (tn ) neu {n N | sn 6= tn }
u.u ha.n. Ch
u.ng minh rà ng là quan he. tu.o.ng du.o.ng tren S.
là ta.p h
16. Quan he. quen biet là quan he. tu.o.ng du.o.ng?
108
17. Gia su. S là ta.p ho..p và G là nhom cac hàm mo.t-mo.t len f : S S, t
u.c là,
(a) hàm dòng nhat 1S thuo.c G;
(b) neu f, g G th` f g G;
(c) neu f G th` f 1 G.
òn ta.i f G sao cho f (x) = y. Ch
u.ng minh rà ng
Vo.i x, y S, di.nh ngha x y neu t
.
.
.
.
là quan he. tu o ng du o ng tren S.
18. Tren Z xet quan he. di.nh ngha bo.i m n neu m2 = n2 .
(a) Ch
u.ng minh rà ng là quan he. tu.o.ng du.o.ng tren Z.
(b) Mo ta cac lo.p tu.o.ng du.o.ng doi vo.i . Co bao nhieu lo.p tu.o.ng du.o.ng?
19. Tren N xet quan he. di.nh ngha bo.i m n neu m2 n2 là bo.i cua 3.
(a) Ch
u.ng minh rà ng là quan he. tu.o.ng du.o.ng tren N.
àn tu. trong lo.p tu.o.ng du.o.ng [0].
(b) Lie.t ke bon ph
àn tu. trong lo.p tu.o.ng du.o.ng [1].
(c) Lie.t ke bon ph
(d) Co lo.p tu.o.ng du.o.ng nào khac?
20. Khao sat ta.p P(S) cac ta.p con cua ta.p S. Vo.i A, B P(S), k
y hie.u A B neu hie.u
.
.
.
u u ha.n. Ch
u ng minh rà ng là quan he.
doi x
u ng A B := (A \ B) (B \ A) là ta.p h
.
.
.
.
tu o ng du o ng tren P(S).
(a) Mo ta cac ta.p trong lo.p tu.o.ng du.o.ng ch
u.a ta.p trong .
u.a S.
(b) Mo ta cac ta.p trong lo.p tu.o.ng du.o.ng ch
21. Tren N N di.nh ngha (m, n) (k, l) neu m + l = n + k.
(a) Ch
u.ng minh rà ng là quan he. tu.o.ng du.o.ng tren N N.
àn cua N N de ch ra cac lo.p tu.o.ng du.o.ng.
(b) Ve mo.t ph
- i.nh ngha m n (mod p) van co ngha khi p = 1 hoa.c p = 0.
22. D
(a) Mo ta quan he. tu.o.ng du.o.ng này doi vo.i p = 1 và cac lo.p tu.o.ng du.o.ng tu.o.ng u
.ng
trong Z.
(b) Nhu. tren vo.i p = 0.
23. Gia su. P là ta.p tat ca cac chu.o.ng tr`nh may tnh và hai chu.o.ng tr`nh p1 và p2 là
- ay là quan
àu. D
ung cho c`
ung mo.t ket qua vo.i c`
ung d
u. lie.u ban d
tu.o.ng du.o.ng neu ch
.
.
.
.
he. tu o ng du o ng? Ta.i sao?
y hie.u x y neu length(x) = length(y).
u. cai, và vo.i x, y , k
24. Gia su. là bang ch
.
.
.
.
.
`
Ch
u ng minh ra ng là quan he. tu o ng du o ng và mo ta cac lo.p tu.o.ng du.o.ng.
109
25. Khao sat P P và di.nh ngha (m, n) (p, q) neu mq = np.
(a) Ch
u.ng minh rà ng là quan he. tu.o.ng du.o.ng tren P P.
.ng vo.i hàm P P Q cho
(b) Ch
u.ng minh rà ng là quan he. tu.o.ng du.o.ng tu.o.ng u
bo.i f ((m, n)) = m/n.
26. Co bao nhieu quan he. tu.o.ng du.o.ng tren ta.p {0, 1, 2, 3}?
27. Tren Z xet quan he. di.nh ngha bo.i m n neu m2 = n2 .
(a) Sai (v` sao) neu di.nh ngha tren [Z] bo.i [m] [n] neu và ch neu m n?
(b) Sai (v` sao) neu di.nh ngha hàm f : [Z] Z, f([m]) = m2 + m + 1?
(c) Nhu. tren, vo.i g([m]) = m4 + m2 + 1.
(d) Sai (v` sao) neu di.nh ngha tren Z, [m] [n] = [m + n]?
5.5
Bao d
ong cua quan h

e.
- oi khi ch
D
ung ta muon xay du..ng mo.t quan he. mo.i t`
u. mo.t quan he. da co. Chang ha.n, ta co
.
.
.
.
ung ta muon t`m quan he. nho nhat ch
u.a
hai quan he. tu o ng du o ng R1 và R2 tren S và ch
- i
èu này xay ra do
ca R1 và R2. Quan he. này co the khong phai là quan he. tu.o.ng du.o.ng. D
àu. Va.y quan he. bac c
àu nho nhat ch
u.a R1 R2 là g`?
R1 R2 co the khong phai là bac c
àn này ch
Trong ph
ung ta se tra lò.i cau hoi này.
Gia su. R là quan he. tren S. K hie.u r(R), s(R) và t(R) là cac quan he. phan xa., doi x
u.ng
.
.
.
.
.
.
àu nho nhat ch
và bac c
u a R. Cac quan he. này du o. c go.i tu o ng u
ng là cac bao dong phan
.
àu cua quan he. R.
xa., doi x
u ng và bac c
è 5.5.1. (a) R = r(R) neu v`
M
e.nh d
a ch neu R pha n xa..

(b) R = s(R) neu v`
a ch neu R d
oi x
u.ng.
àu.
(c) R = t(R) neu v`
a ch neu R b
ac c
u.a
Ho.n n
r(r(R)) = r(R),
s(s(R)) = s(R),
t(t(R)) = t(R).
Ch
u.ng minh. Suy t`
u. di.nh ngha. 2
.ng ma tra.n Boole:
V du. 5.5.1. Xet quan he. R tren {1, 2, 3, 4} tu.o.ng u
0 0 1 1
0 1 0 0
A=
0 0 1 0 .
1 0 0 0
110
(a) Quan he. R khong phan xa.. Ma tra.n Boole r(A) cua quan he. r(R) nha.n du.o..c t`
u. ma
àn tu. tren du.ò.ng cheo bà ng mo.t và dò thi. cua r(R) suy t`
u.
tra.n A vo.i tat ca cac ph
dò thi. cua R ba` ng cach them cac khuyen ta.i cac dnh:
1 0 1 1
0 1 0 0
r(A) =
0 0 1 0 .
1 0 0 1
- ò thi. cua quan he. s(R) suy t`
(b) Quan he. R khong doi x
u.ng. D
u. dò thi. cua quan he. R
òn ta.i cung (i, j). Ma tra.n Boole
ba` ng cach them (neu chu.a co) cac cung (j, i) neu t
s(A) co da.ng
0 0 1 1
0 1 0 0
s(A) =
1 0 1 0 .
1 0 0 0
àu. Ma tra.n Boole t(A) co
(c) Quan he. R khong bat c
1 0 1
0 1 0
t(A) =
0 0 1
1 0 1
da.ng
1
0
.
0
1
- .inh l
D
y 5.5.2. Neu R v`
a E := {(x, x) | x S} l`
a c
ac quan he. tren S th`
(a) r(R) = R E.
(b) s(R) = R R1 .
S
i
(c) t(R) =
i=1 R .
u.a E. Do do R E
Ch
u.ng minh. (a) Ta biet rà ng quan he. là phan xa. neu và ch neu no ch
u.a R E nen r(R) = R E.
là phan xa. và do mo.i quan he. phan xa. ch
u.a R phai ch
u.ng neu và ch neu R1
= R1 . Neu (x, y) R R1 th`
(b) Nhac la.i rà ng R1 là doi x
1
1
1
1
(y, x) R R = R R . Do do R R là quan he. doi x
u.ng.
u.ng ch
u.a R. Neu (x, y) R1 th` (y, x) R R1 , và do R1 doi
Xet R1 là quan he. doi x
.
1
x
u ng nen (x, y) R1. Suy ra R R1 . Va.y R R1 R1 .
S
i
- àu tien ta ch
àu. Tha.t va.y lay x, y, z S sao
(c) D
u.ng minh ho..p U :=
a bac c
i=1 R l`
`
cho (x, y) U, (y, z) U. Khi do ton ta.i i, j N sao cho (x, y) Ri và (y, z) Rj . Do do
(x, z) Ri+j U.
111
àu. Bay giò. lay R1 là quan he. bac c

àu ch
Va.y U là quan he. bac c
u.a R. Ta ch
u.ng minh
quy na.p theo k : Rk R1.
ng den k. Ta co
Vo.i k = 1 là hien nhien. Gia su. du
Rk+1 = Rk R R1 R1 R1
àu).
(bao hàm th
u.c cuoi co du.o..c do R1 bac c
Va.y vo.i mo.i k > 1 ta co
Rk R1 .
Hay U R1 . 2
àn tu. và A là ma tra.n Boole cua
V du. 5.5.2. (a) Gia su. R là quan he. tren ta.p S co n ph
.
.
.
- i.nh l
y 5.5.3 du o i day ch ra:
R. Nhu trong D
t(R) =
n
[
Ri .
i=1
Du..a vào cac ket qua tru.o.c ta co

t(A) = A A2 . . . An ,
s(A) = A At,
r(A) = A In .
Trong do In là ma tra.n do.n vi. cap n. T`

u. cac ma tra.n này ch
ung ta de dàng xac di.nh
cac quan he. t(R), s(R) và r(R).
(b)Xet quan he. R trong V du. 5.5.1, de dàng kiem tra la.i cac dang th
u.c tren.
- i.nh l
àn tu., th`
D
y 5.5.3. Neu R l`
a quan he. tren S c
o n ph
t(R) =
n
[
Ri .
i=1
Sn
àn ch
u.ng minh t(R) i=1 Ri . Lay (x, y) t(R). Go.i m là so nguyen
Ch
u.ng minh. Ch c
àn xet tru.ò.ng ho..p m > 2. Khi do t
òn ta.i day
du.o.ng nho nhat sao cho (x, y) Rm . Ch c
.
`
cac phan tu trong S
x1 , x2, . . . , xm1 , xm = y,
sao cho
xRx1 , x1Rx2 , . . . , xm1 Rxm .
òn ta.i i, j (i < j) sao cho xi = xj th` ta co the bo qua xi , xi+1 , . . . , xj1 và
Neu m > n th` t
.
.
du o. c mo.t xch ngan ho.n:
xRx1 , . . . , xi1 Rxj , . . . , xm1 Ry.
Mau thuan v` m nho nhat. 2
112
Ch
ung ta da xet cac bao dong tren quan he. R, bay giò. ta se lay mo.t quan he. mo.i co da.ng
là to ho..p cua bao dong.
V du. 5.5.3. Xet R trong V du. 5.5.1. Ma tra.n
1 0 1
0 1 0
1 0 1
1 0 0
Boole cua s(r(R)) là
1
0
.
0
1
- o c
D
ung là ma tra.n Boole r(s(A)) cua quan he. r(s(R)) và v` va.y s(r(R)) = r(s(R)). Ho.n
n
u.a quan he. trs(R) = tsr(R) là quan he. tu.o.ng du.o.ng vo.i ma tra.n Boole
1 0 1 1
0 1 0 0
tsr(A) = trs(A) =
1 0 1 1 .
1 0 1 1
V du. 5.5.4. Xet quan he. R tren {1, 2, 3} co
A= 0
0
ma tra.n Boole
1 1
0 0 .
0 1
àu. Ma tra.n tu.o.ng u

V` A A = A nen R là bac c
.ng quan he. s(R) co da.ng
1 1 1
s(A) = 1 0 0 .
1 0 1
àu!
De thay rà ng quan he. s(R) khong bac c
àu chu.a chac là quan he. bac
V du. này ch
u.ng to bao dong doi x
u.ng cua bao dong bac c
àu. Noi mo.t cach khac cac phep lay bao dong co the pha huy tnh phan xa., doi x
c
u.ng hay
àu.
bac c
B
o d
`
e 5.5.4. (a) Neu R pha n xa. th` s(R) v`
a t(R) c
ung pha n xa..
a t(R) c
ung d
oi x
u.ng.
(b) Neu R d
oi x
u.ng th` r(R) v`
àu th` r(R) c
àu.
(c) Neu R b
ac c
ung b
ac c
Ch
u.ng minh. (a) Hien nhien v` neu E R th` E s(R) và E t(R).
(b) Bài ta.p.
àu và (x, y), (y, z) r(R) = R E.
(c) Gia su. R bac c
113
+ Neu (x, y) E th` x = y và do do (x, z) = (y, z) R E.

+ Neu (y, z) E th` y = z và do do (x, z) = (x, y) R E.
+ Neu (x, y)
/ E và (y, z)
/ E th` (x, y), (y, z) R, do do (x, z) R R E.
Va.y ta luon luon co (x, z) R E. 2
- i.nh l
at
D
y 5.5.5. Gia su. R l`
a quan he. tren S th` tsr(R) l`
a quan he. tu.o.ng du.o.ng nho nh
.
ch
u a R.
Ch
u.ng minh. + T`
u. r(R) phan xa. và Bo dè 5.5.4(a), suy ra tsr(R) phan xa..
u.ng và Bo dè 5.5.4(b), suy ra tsr(R) doi x
u.ng.
+ T`
u. sr(R) doi x
àu.
+ Hien nhien tsr(R) bac c
u.a R. Th`
Va.y tsr(R) là quan he. tu.o.ng du.o.ng. Lay R1 là quan he. tu.o.ng du.o.ng ch
r(R) r(R1 ) = R1 .
Do do
sr(R) s(R1 ) = R1.
Suy ra
tsr(R) t(R1) = R1 .
u.a R. 2
Noi cach khac tsr(R) là quan he. tu.o.ng du.o.ng nho nhat ch
V du. 5.5.5. Gia su. R
1 1
r(A) = 0 1
0 0
là quan he. tren {1, 2, 3}
1
1 1
0 , s(r(A)) = 1 1
1
1 0
trong V du. 5.5.4. Ta co
1
1 1 1
0 , t(s(r(A))) = 1 1 1 .
1
1 1 1
Va.y trs(R) = {1, 2, 3} {1, 2, 3}.
B`
ai t
a.p
1. Xet quan he. R tren ta.p S := {1, 2, 3} tu.o.ng u
.ng ma tra.n Boole
0 1 0
A := 0 0 0 .
0 0 1
T`m cac ma tra.n Boole cua r(R), s(R), rs(R), sr(R) và tsr(R).
114
2. La.p la.i Bài ta.p 1 vo.i
0 1 1
A := 0 0 1 .
0 0 0
3. Vo.i Bài ta.p 1, lie.t ke cac lo.p tu.o.ng du.o.ng cua tsr(R).
5. La.p la.i Bài ta.p 1 vo.i quan he. R tren {1, 2, 3, 4}
0 1 0
1 0 1
A :=
0 1 1
1 0 1
tu.o.ng u
.ng vo.i ma tra.n Boole
1
0
.
0
0
7. Gia su. R là quan he. tu..a th
u. tu.. tren ta.p cac so nguyen du.o.ng P : mRn neu m < n.
T`m hoa.c mo ta r(R), sr(R), rs(R), tsr(R), t(R) và st(R).
8. La.p la.i Bài ta.p 7 vo.i mRn neu m là u.o.c cua n.
9. (a) Ch
u.ng minh ra` ng neu (Rk ) là mo.t day cac quan he. doi x
u.ng tren S th` ho..p
k=1 Rk
.
là doi x
u ng.
(b) Gia su. R là quan he. doi x
u.ng minh rà ng Rn , n P, là quan he. doi
u.ng tren S. Ch
.
x
u ng.
(c) Ch
u.ng minh rà ng neu R là quan he. doi x
u.ng tren S th` r(R), t(R) là cac quan he.
.
doi x
u ng tren S.
10. Xet quan he. R tren ta.p S.
(a) Ch
u.ng minh rà ng sr(R) = rs(R).
(b) Ch
u.ng minh rà ng tr(R) = rt(R).
11. Ba` ng phan v du., ch
u.ng minh rà ng st(R) 6= ts(R).

1
0
12. Gia su. R là quan he. tren S := {1, 2} tu.o.ng u
.ng ma tra.n Boole
. Ch
u.ng minh
1 0
òn ta.i quan he. R0 nho nhat ch
ra` ng khong t
u.a R sao cho sR0 s sai vo.i mo.i s S.
òn ta.i x S sao cho
13. Ta noi quan he. R tren S là quan he. len neu vo.i mo.i y S t
.
òn ta.i mo.t quan he. len nho nhat ch
u.a quan he.
(x, y) R. Ch
u ng minh ra` ng khong t
.
.
R tren {1, 2} du o. c xac di.nh trong Bài ta.p 12.
115
14. Gia su. tnh chat p cua quan he. tren ta.p khac trong S thoa man
(i) Quan he. pho du.ng U := S S co tnh chat p;
(ii) p dong doi vo.i phep giao, t
u.c là, neu {Ri | i I} là mo.t ho. cac quan he. tren S co
ung co tnh chat p.
tnh chat p th` giao iI Ri c
òn ta.i mo.t quan he. nho nhat ch
u.a
(a) Ch
u.ng minh ra` ng vo.i mo.i quan he. R tren S t
R và co tnh chat p.
àu thoa man ca hai tnh
(b) Nha.n xet ra` ng cac tnh chat phan xa., doi x
u.ng và bac c
chat (i) và (ii).
(c) Tnh chat quan he. len trong Bài ta.p 13 khong thoa tnh chat nào trong so (i), (ii)?
5.6
Lattice cua c
ac ph
an hoa.ch
Nha.n xet ra` ng ho. C = P(S S) tat ca cac quan he. tu.o.ng du.o.ng tren S là ta.p du.o..c sap
àn tu. lo.n
àn tu. nho nhat là quan he. dòng nhat E và ph
th
u. tu.. vo.i quan he. bao hàm. Ph
nhat là quan he. pho du.ng U v` E R U vo.i mo.i quan he. R tren S. Ho. C là lattice vo.i
hai phep toan
R1 R2 := R1 R2 .
R1 R2 := tsr(R1 R2),
u.ng.
Ch
uy
rà ng tsr(R1 R2) = t(R1 R2 ) v` R1 R2 là quan he. co tnh phan xa. và doi x
V du. 5.6.1. Xet ho.p S ch
u.a cac vien bi và hai quan he. tu.o.ng du.o.ng:
(s, t) R1 neu s và t co c`
ung màu;
(s, t) R2 neu s và t co c`
ung kch thu.o.c.
Khi do (s, t) R1 R2 neu và ch neu s và t co c`
ung màu và c`
ung kch thu.o.c. Ca.p (s, t)
òn ta.i day cac vien bi t1, t2, . . . , tm1 S sao cho
thuo.c R1 R2 neu t
(s, t1), (t1, t2), . . . , (tm1, t) R1 R2 .
V du. 5.6.2. Tren ta.p cac so nguyen du.o.ng P xet cac quan he. tu.o.ng du.o.ng R6 và R8 trong
do (m, n) R6 neu m = n (mod 6) và (m, n) R8 neu m = n (mod 8).
(a) Neu (m, n) R6 R8 th` m n là bo.i so cua 6 và 8, t
u.c là m n là bo.i so cua 24. Do
do (m, n) R6 R8 neu và ch neu m = n (mod 24).
(b) Ta se ch
u.ng minh R6 R8 = R2 trong do (m, n) R2 neu và ch neu m = n (mod 2).
Ch
uy
rà ng 2 là u.o.c so chung lo.n nhat cua 6 và 8. De dàng thay rà ng R6 R8 R2
àn ch ra
và do R2 là quan he. tu.o.ng du.o.ng nen R6 R8 R2 . Ta c
R2 R6 R8 = t(R6 R8 ) R2 .
116
Nha.n xet là

(k, k + 2) R6 R8
(5.1)
vo.i mo.i k P v` ca hai (k, k + 8) và (k + 8, k + 2) thuo.c R6 R8 . Gia su. (m, n)

R2 , m < n. Ta co the viet n = m + 2r vo.i r P nào do. T`
u. (5.1) suy ra tat ca cac ca.p
(m, m + 2), (m + 2, m + 4), . . . , (m + 2r 2, m + 2r)
àu, (m, m + 2r) = (m, n) c
thuo.c R6 R8. Do do theo tnh bac c
ung thuo.c R6 R8,
.
èu c
àn ch
suy ra di
u ng minh.
.ng gi
u.a cac quan he. tu.o.ng du.o.ng tren S và ta.p (S) tat
Ta biet ra` ng, co mo.t tu.o.ng u
ca cac phan hoa.ch cua S. Ma.t khac ta.p cac quan he. tu.o.ng du.o.ng ta.o thành lattice. V` va.y
òn ta.i cau tr
t
uc lattice tren (S).
Tha.t va.y, xet cac quan he. tu.o.ng du.o.ng R1 và R2 tu.o.ng u
.ng cac phan hoa.ch 1 và 2.
Khi do R1 R2 neu và ch neu (s, t) R1 th` (s, t) R2. Noi cach khac, R1 R2 neu và
ch neu moi ta.p trong 1 là ta.p con nào do trong 2 ; trong tru.ò.ng ho..p này ta noi 1 mi.n
y hie.u 1 2. Ta co là quan he. th
u. tu.. tren (S) và (S) là lattice vo.i cac
ho.n 2 và k
.ng cac quan he. R1 R2 và R1 R2 . Phan hoa.ch 1 2
phep toan 1 2 và 1 2 tu.o.ng u
òm tat ca cac ta.p con khac trong nha.n du.o..c bà ng cach giao mo.t ta.p trong
de dàng t`m: g
1 vo.i mo.t ta.p trong 2. Vie.c xac di.nh 1 2 kho ho.n.
V du. 5.6.3. (a) Xet ho.p du..ng cac vien bi trong V du. 5.6.1, moi ta.p trong phan hoa.ch
òm tat ca cac vien bi co c`
ung màu và c`
ung kch thu.o.c. Phan hoa.ch 1 2
1 2 g
phu. thuo.c vào cac vien bi trong S và moi quan he. gi
u.a ch
ung (xem cac Bài ta.p t`
u. 1
den 4).
òm cac lo.p tu.o.ng
(b) Phan hoa.ch 6 8 cua P tu.o.ng u
.ng R6 R8 trong V du. 5.6.2 g
du.o.ng du.o..c xac di.nh theo quan he. m = n (mod 24) (co 24 lo.p).
Trong tru.ò.ng ho..p này, phan hoa.ch 1 2 tu.o.ng u
.ng quan he. tu.o.ng du.o.ng R6 R8 =
.
.
.
.
.
R và do do co hai lo p tu o ng du o ng là [0] và [1].
2
àn cuoi tr`nh bày thua.t toan xac di.nh cac phan hoa.ch 1 2 và 1 2 khi S h
u.u
Ph
.
.
àn tu.
ha.n. Gia su S := {1, 2, . . . , n} và là phan hoa.ch cua S. Vo i moi A , cho.n mo.t ph
mA A và di.nh ngha (k) := mA , vo.i mo.i k A (chang ha.n mA là so nho nhat cua A).
àn tu. cua S thuo.c mo.t ta.p A nào do, bo.i va.y ta co hàm : S S thoa man
Moi ph
(i) (j) = (k) neu và ch neu j, k thuo.c c`
ung mo.t ta.p cua phan hoa.ch ;
(ii) ((k)) = (k), vo.i mo.i k.
Vo.i moi k S, ta.p A sao cho k A th` (k) A. Va.y A = 1 ((k)). Do do du.o..c
àn t`m cac hàm tu.o.ng u
.ng
xac d.inh bo.i . Nhu. va.y, de xac d.inh 1 2 và 1 2, ta c
.ng vo.i phan hoa.ch th` tnh chat
thoa (i) và (ii). Neu R là quan he. tu.o.ng du.o.ng tu.o.ng u
(i) suy ra
117
(i) (j) = (k) neu và ch neu jRk.

V du. 5.6.4. Gia su. R là quan he. tu.o.ng du.o.ng tren S := {1, 2, . . . , 10} mà phan hoa.ch
cua no là
{{1, 4, 6}, {2}, {3, 7, 10}, {5, 9}, {8}}.
Hàm cho.n so nho nhat trong moi lo.p là
k
(k)
1
1
2
2
3
3
4
1
5
5
6
1
7
3
8
8
9
5
10
3
8
8
9
9
10
3
Ch
uy
rà ng thoa (i) và (ii). C
ung co the cho.n hàm
k
(k)
1
4
2
2
3
3
4
4
5
9
6
4
7
3
Vo.i hai phan hoa.ch 1 , 2 cua ta.p S := {1, 2, . . . , n}, gia su. , là hai hàm thoa man (i)
và (ii). Ch
uy
rà ng, 1 mi.n ho.n 2 neu
(i) = (j) suy ra (i) = (j), vo.i mo.i i, j S.
Bay giò. ta tr`nh bày thua.t toan t`m hàm tu.o.ng u
.ng vo.i 1 2 . Thua.t toan duye.t moi
.
.
àn tu cua S mo.t l
àn. Khi ga.p ph
àn tu s trong mo.t khoi mo.i cua phan hoa.ch 1 2 ta
ph
gan nhan cua khoi này là s.
5.6.1
Thu
a.t to
an x
ac d
.inh h
o.i cu a hai ph
an hoa.ch
- a.t (k) = 0, k = 1, 2, . . . , n.
Bu.o.c 1. D
Bu.o.c 2. Cho.n k = 1.
Bu.o.c 3. Neu (k) 6= 0 th` chuyen sang Bu.o.c 4; ngu.o..c la.i, vo.i moi j = k, k + 1, . . . , n thoa
(j) = (k) và (j) = (k), da.t (j) = k.
Bu.o.c 4. Neu k = n, d`
u.ng; ngu.o..c la.i, k := k + 1 và chuyen sang Bu.o.c 3.
V du. 5.6.5. Gia su. 1 và 2 là cac phan
và :
k
1 2
(k) 3 2
(k) 5 4
hoa.ch cua S := {1, 2, . . . , 8} tu.o.ng u

.ng cac hàm
3
3
4
4
2
4
5
3
5
6
7
5
7
7
5
8
2
4
òm hai ta.p. Bang 5.1 minh ho.a thua.t toan cha.y
Ta co 1 = {{1, 3, 5}, {2, 4, 8}, {6, 7}}; 2 g
.
.
.
.
.
.
ng hàng cuoi trong bang và do do co bon ta.p.
t`
u ng bu o c. Phan hoa.ch 1 2 tu o ng u
Thua.t toan ke tiep t`m hàm tu.o.ng u
.ng vo.i 1 2.
118
k
0
1
2
3
4
5
6
7
8
(1)
0
1
1
1
1
1
1
1
1
(2)
0
0
2
2
2
2
2
2
2
(3)
0
0
0
3
3
3
3
3
3
(4)
0
0
2
2
2
2
2
2
2
(5)
0
1
1
1
1
1
1
1
1
(6)
0
0
0
0
0
0
6
6
6
(7)
0
0
0
0
0
0
6
6
6
(8)
0
0
2
2
2
2
2
2
2
(6)
1
5
5
5
(7)
7
7
7
5
(8)
4
4
4
4
Bang 5.1:
k
0
1
2, 3, 4, 5, 6
7, 8
(1)
1
5
5
5
(2)
2
2
4
4
(3)
5
5
5
5
(4)
4
4
4
4
(5)
5
5
5
5
[hàm ]
Bang 5.2:
5.6.2
an hoa.ch
Thu
a.t to
an x
ac d
i.nh tuy
en cu a hai ph
- a. t (k) = (k), k = 1, 2, . . . , n.
Bu.o.c 1. D
Bu.o.c 2. Vo.i k = 1, . . . , n neu (k) 6= ((k)) th` t`m tat ca j vo.i (j) = (k) thay (j)
ba` ng ((k)) vo.i mo.i j nhu. the.
V du. 5.6.6. Gia su. 1 và 2 là cac phan
và :
1 2
k
(k) 1 2
(k) 3 4
hoa.ch cua S := {1, 2, . . . , 8} tu.o.ng u

.ng cac hàm
3
5
3
4
4
4
5
5
5
6
1
6
7
7
6
8
4
8
u.ng bu.o.c. Phan

Moi phan hoa.ch 1 và 2 co nam ta.p. Bang 5.2 minh ho.a thua.t toan cha.y t`
.
.
.
ng hàng cuoi trong bang và do do co hai ta.p.
hoa.ch 1 2 tu o ng u
B`
ai t
a.p
1. Gia su. mo.t ho.p du..ng 10 vien bi, trong do 6 vien nho màu xanh, 3 vien lo.n màu do
và 1 vien lo.n màu xanh. Mo ta 1 2 và 1 2 . Co bao nhieu ta.p trong moi phan
hoa.ch này?
2. Cau tra lò.i cua ba.n nhu. the nào doi vo.i Bài ta.p 1, neu vien bi lo.n màu xanh bien
mat?
119
u.a
3. La.p la.i Bài ta.p 1, neu ho.p bi co 10 vien, trong do 4 vien nho màu vàng, 3 vien v`
màu xanh, 2 vien v`
u.a màu trang và 1 vien lo.n màu vàng.
4. Cau tra lò.i cua ba.n nhu. the nào doi vo.i Bài ta.p 3, neu mo.t vien bi lo.n màu xanh ro.i
vào ho.p?
5. Khao sat cac quan he. tu.o.ng du.o.ng R3 , R5 tren P, trong do (m, n) R3 neu m
.ng vo.i cac phan hoa.ch 3, 5.
n (mod 3) và (m, n) R5 neu m n (mod 5) tu.o.ng u
(a) Mo ta quan he. tu.o.ng du.o.ng R3 R5 .
(b) Mo ta phan hoa.ch 3 5.
(c) Suy ra rà ng, R3 R5 là quan he. pho du.ng tren P. Kiem tra la.i
(1, 2), (1, 30), (1, 73), (47, 73), (72, 73) R3 R5.
(d) Mo ta quan he. phan hoa.ch 3 5 .
6. Vo.i moi phan hoa.ch du.o.i day cua S := {1, 2, . . . , 6} t`m hàm thoa man cac tnh
chat (i) và (ii):
(a) 1 = {{1, 3, 5}, {2, 6}, {4}}.
(b) 2 = {{1, 2, 4}, {3, 6}, {5}}.
(c) 3 = {{1}, {2}, {3}, {4}, {5}, {6}}.
(d) 4 = {{1, 2, 3, 4, 5, 6}}.
.ng vo.i 3, 4 ?
(e) Quan he. tu.o.ng du.o.ng nào tu.o.ng u
7. T`m cac phan hoa.ch 1 , 2, 3, 4 cua {1, 2, . . . , 8} du.o..c xac d.inh bo.i cac hàm 1 , 2, 3 , 4
sau
k
1 2 3 4 5 6 7 8
1 (k) 1 1 3 1 5 6 3 5
2 (k) 2 2 6 8 5 6 7 8
3 (k) 4 4 3 4 5 3 3 4
4 (k) 3 2 3 8 2 3 7 8
8. T`m cac hàm tu.o.ng u
.ng vo.i phan hoa.ch 1 2 và 1 2 trong Bài ta.p 7.
9. Nhu. Bài ta.p 8 cho 3 và 4.
10. Nhu. Bài ta.p 8 cho 2 và 3.
11. Thua.t toan tro.n cac phan hoa.ch van cha.y d
ung neu hoan doi vai trò cua và ?
12. (a) Ch
u.ng minh quan he. xac d.inh tren (S) bo.i 1 2 neu và ch neu 1 mi.n
.
u. tu.. bo. pha.n tren (S).
ho n 2 là th
(b) Ch
u.ng minh rà ng neu 1 , 2, 3 (S) và neu 3 1, 3 2 th` 3 1 2.
120
13. Phan tch thua.t toan t`m giao và tro.n cac phan hoa.ch trong tru.ò.ng ho..p 1 mi.n ho.n
2 qua v du. S := {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7} và
k
(k)
(k)
1
1
5
2
4
4
3
3
5
4
4
4
5
1
5
6
6
4
7
7
7
14. Kiem tra tnh du

ng dan cua thua.t toan giao cac phan hoa.ch bà ng cach ch ra rà ng
àn vo.i moi j trong suot qua tr`nh thu..c hie.n
(a) Gia tri. (j) thay doi t nhat mo.t l
thua.t toan;
(b) Neu gia tri. (j) thay doi khi k k0 và neu (k 0 ) = (j) và (k 0) = (j) th` (k 0 )
thay ba` ng k0 ;
àn vo.i moi j trong suot qua tr`nh thu..c hie.n thua.t
(c) Gia tri. (j) thay doi d
ung mo.t l
toan;
(d) Neu 0 6= (a) = (j) th` (a) = (j) và (a) = (j);
(e) Neu (a) = (j) và (a) = (j) th` (a) = (j) vào l
uc ket th
uc thua.t toan.
121
122
Chu.o.ng 6
BOOLE
-A
D
I
S
O
.
- e tu.o.ng nho. nhà toan ho.c G. Boole, mo.t vài khai nie.m du.o..c mang ten ong: da.i so Boole,
D
hàm Boole, bieu th
u.c Boole và vành Boole. G. Boole là mo.t trong nh
u.ng nhà toan ho.c
.
.
.
quan tam den vie.c h`nh th
u c hoa và co che hoa tu duy logic (xem The law of thought cua
èu dong gop trong vie.c phat trien l
y thuyet logic
ong xuat ban nam 1854). G. Boole co nhi
.
.
su du.ng cac k
y hie.u thay cho cac t`
u.
èu nhà toan ho.c (da.c bie.t C. E. Shannon) da nha.n ra rà ng da.i so
Mo.t the ky sau, nhi
.
Boole co the su du.ng de phan tch cac ma.nh die.n tu.. Do do da.i so Boole tro. thành mo.t
cong cu. khong the thieu du.o..c trong vie.c phan tch và thiet ke cac may tnh die.n tu., chang
ha.n trong vie.c thiet ke cac ma.ch die.n tu. vo.i so linh kie.n t nhat.
6.1
Lattice
- i.nh ngha 6.1.1. Gia su. L là ta.p khac rong và , là cac phep toan hai ngoi tren L. Bo.
D
è sau thoa man
(L, , ) du.o..c go.i là lattice da.i so neu vo.i mo.i x, y, z L cac tien d
1L. Tnh giao hoan.
(a) x y = y x;
(b) x y = y x.
2L. Tnh ket ho..p
(a) (x y) z = x (y z);
(b) (x y) z = x (y z).
3L. Tnh hap thu. cua cac phep toan:
123
(a) x (x y) = x;
(b) x (x y) = x.
x y do.c là x tuyen y hoa.c tong cua x và y.
x y do.c là x ho.i y hoa.c tch cua x và y.
Nh
a.n x
et 7. (a) (1La)-(3La) doi ngau vo.i (1Lb)-(3Lb) theo ngha neu ta hoan vi. vai trò
cua hai phep toan , trong (1La)-(3La) th` ta se du.o..c (1Lb)-(3Lb) và ngu.o..c la.i.
(b) Do tnh ket ho..p cua cac phep toan , ta co the viet
xyz
và x y z.
àn tu.
Tong quat, co the viet cho tru.ò.ng ho..p n ph
x1 x2 . . . xn
và x1 x2 . . . xn .
Tnh ch
at 6.1.2. Neu (L, , ) l`
a lattice da.i s
o th`
(a) x x = x.
(b) x x = x.
(c) x y = y neu v`
a ch neu x y = x.
- a. t y := x x. Khi do
Ch
u.ng minh. (a) D
x = x (x y)
(theo 3La)
= x [x (x x)]
= xx
(theo 3Lb).
(b) Su. du.ng tnh chat doi ngau.
(c) Gia su. ra` ng x y = y. Ta co
x = x (x y)
=xy
(theo 3Lb)
(theo gia thiet).
Ngu.o..c la.i: bài ta.p. 2

- i.nh l
-
D
y 6.1.3. Gia su. (L, ) l`
a lattice. D
a.t
x y := sup(x, y),
x y := inf(x, y).
Khi d
o (L, , ) l`
a lattice da.i s
o.
124
è cua lattice da.i so.

Ch
u.ng minh. Ta kiem tra (L, , ) thoa man cac tien d
+ (1L). Hien nhien.
- a. t
+ (2La). Lay x, y, z L. D
u := (x y) z,
v := x (y z).
V`
y x y u,
z u.
Suy ra u là mo.t ca.n tren cua y, z. Nhu.ng y z là ca.n tren nho nhat cua y và z nen
y z u.
Ma.t khac
x x y u.
Nen u là ca.n tren cua x và y z. Va.y
x (y z) u.
T
u.c là v u.
ung co u v. Va.y u = v.
Ch
u.ng minh tu.o.ng tu.. ta c
u.ng minh (2La).
+ (2Lb). Tu.o.ng tu.. nhu. ch
- a. c bie.t, vo.i w := x y, ta co
uy y
. D
+ (3La). Lay x, y L. V` x x w vo.i w t`
x x (x y).
V` x x và x y x nen x là ca.n tren cua x và x y. Do do
x (x y) x.
Va.y
x (x y) = x.
+ (3Lb). Tu.o.ng tu.. nhu. ch
u.ng minh (3La). 2
- .inh l
- i.nh l
y sau
D
y 6.1.3 ch ra ra` ng lattice da.i so (L, , ) cam sinh t`
u. lattice (L, ). D
.
.
cho ch
ung ta khang di.nh ngu o. c la.i.
- i.nh l
a m
o.t lattice da.i s
o. Ky hie.u
D
y 6.1.4. Gia su. (L, , ) l`
x y x y = y,
o l`
a quan he. th
u. tu.. tren L v`
v
o.i mo.i x, y L. Khi d
a (L, ) l`
a lattice tho a
x y = sup(x, y),
125
x y = inf(x, y).
Ch
u.ng minh. Ta ch
u.ng minh là quan he. th
u. tu.. tren L.
+ Tnh phan xa.: v` x x = x nen x x.
u.ng: gia su. x y và y x, t
u.c là
+ Tnh phan doi x
xy =y
và
y x = x.
Do phep toan giao hoan, nen x = y.

àu: gia su. x y và y z, t
+ Tnh bac c
u.c là
xy =y
và y z = z.
Suy ra
x z = x (y z)
= (x y) z
=yz
= z.
Ch
u.ng minh x y = sup(x, y). V`
x (x y) = (x x) y
= x y.
Nen
x x y.
Tu.o.ng tu.., ta co
y x y.
Va.y x y là mo.t ca.n tren cua x và y.
Gia su. u là mo.t ca.n tren cua x và y. Khi do
x u và y u.
Hay
x u = u và y u = u.
V` va.y
(x y) u = x (y u)
=xu
= u.
Suy ra
x y u.
Do do
x y = sup(x, y).
.
.
.
.
Ch
u ng minh tu o ng tu. cho x y = inf(x, y). 2
126
Nh
a.n x
et 8. (a) T`
u. Tnh chat 6.1.2, ch
ung ta co the di.nh ngha
x y x y = x, vo.i mo.i x, y L.
- i.nh l
(b) Hai D
y 6.1.3 và 6.1.4 cho ta moi quan he. gi
u.a lattice da.i so và lattice. Ho.n n
u.a,
.
.
.
neu cho lattice (L, ) th` quan he. th
u tu. bo. pha.n cam sinh bo i lattice da.i so (L, , ) tr`
ung
.
.
.
.
.
u tu. ban dàu; ngu o. c la.i neu cho lattice da.i so (L, , ) th` cac phep toan
vo i quan he. th
àu.
hai ngoi cam sinh bo.i lattice (L, ) tr`
ung vo.i cac phep toan , ban d
V du. 6.1.1. Cho S là ta.p bat k`
y. Vo.i cac phep toan ho..p và giao, (P(S), , ) là mo.t
- i.nh l
lattice da.i so. Theo D
y 6.1.4, vo.i moi ta.p A, B trong P(S), ta d.inh ngha A B neu
u. tu.. bo. pha.n và
và ch neu A B = B. Th` (P(S), ) là ta.p du.o..c sap th
(
sup(A, B) = A B,
inf(A, B) = A B.
è. Tren L ta xet quan he. du.o..c di.nh
V du. 6.1.2. Gia su. L là ta.p ho..p cac me.nh d
.
è logic. Khi do là quan
ngha nhu sau: p q neu và ch neu p q là mo.t me.nh d
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
he. tu o ng du o ng tren L. Go.i là ta.p ho. p cac lo p tu o ng du o ng tren L xac di.nh bo.i .
T
u.c là
:= {[p] | p L}.
- a.t
D
[p] [q] := [p or q],
[p] [q] := [p and q].
Khi do (, , ) là mo.t lattice da.i so. K

y hie.u [p] [q] neu và ch neu [p] [q] = [q]. Ta co
.
.
.
.
(, ) là ta.p du o. c sap th

u tu. và
sup([p], [q]) = [p] [q],
inf([p], [q]) = [p] [q].
V du. 6.1.3. K
y hie.u Fun(R, R) là ta.p tat ca cac hàm so thu..c xac di.nh tren R. Tren
Fun(R, R) ta xet quan he. du.o..c di.nh ngha nhu. sau: f g, f, g Fun(R, R), neu và
ch neu f (x) g(x) vo.i mo.i x R.
òn ta.i
Khi do là quan he. th
u. tu.. tren Fun(R, R). De thay rà ng sup(f, g) và inf(f, g) t
.
.
vo i mo.i f, g Fun(R, R). Vo i mo.i x R, da.t
(f g)(x) := max(f (x), g(x)),
(f g)(x) := min(f (x), g(x)).
Khi do (Fun(R, R), , ) là lattice da.i so và
f g = sup(f, g),
f g = inf(f, g).
- i.nh ngha 6.1.5. Cho lattice da.i so (L, , ) tu.o.ng u

D
.ng vo.i ta.p du.o..c sap th
u. tu.. (L, ).
àn tu. trong L, k hie.u 1, thoa man
(a) Ph
x 1 vo.i mo.i x L,
127
(6.1)
àn tu. lo.n nhat.

go.i là ph
àn tu. trong L, k
(b) Ph
y hie.u 0, thoa man
0 x vo.i mo.i x L,
àn tu. nho nhat.
go.i là ph
(6.2)
àn tu. phu 0 go.i là cac nguyen tu. (atom).

òn ta.i ph
àn tu. nho nhat, th` cac ph
(c) Neu t
àn tu. x trong lattice da.i so du.o..c go.i là bat kha quy (hay toi gian) doi vo.i phep
(d) Ph
tuyen neu x = y z th` hoa.c x = y hoa.c x = z.
Hien nhien (6.1) tu.o.ng du.o.ng vo.i
x 1 = 1 và x 1 = x.
Và (6.2) tu.o.ng du.o.ng vo.i
0 x = x và 0 x = 0.
àn tu. nho nhat và lo.n nhat co the t
òn ta.i hoa.c khong
Nh
a.n x
et 9. (a) Trong lattice, cac ph
.
.
.
òn ta.i th` ch
òn ta.i. Trong tru ò ng ho. p t
ung duy nhat.
t
u.a ta co
(b) Cac nguyen tu. là bat kha quy. Ho.n n
- i.nh l
en o. da.ng
àn tu., mo.i ph
àn tu. c
D
y 6.1.6. Trong lattice da.i s
o h
u.u ha.n ph
o the bieu di
.
àn tu b
at kha quy.
tuyen c
ac ph
Ch
u.ng minh. Bài ta.p! 2
V du. 6.1.4. (a) Lattice da.i so cho trong V du. 6.1.1 co
àn tu. nho nhat;
+ ta.p trong là ph
àn tu. lo.n nhat;
+ S là ph
+ {x}, x S, là cac nguyen tu..
y khac trong. Xet lattice Fun(S, B). Theo V du. 6.1.3.
(b) Gia su. S là ta.p bat k`
(f g)(x) = max(f (x), g(x)),
(f g)(x) = min(f (x), g(x)),
vo.i mo.i x S. Nen
(f g)(x) =
(f g)(x) =
(
(
1
0
neu f (x) = 1 hoa.c g(x) = 1,

neu ngu.o..c la.i,
1
0
neu f (x) = g(x) = 1,

neu ngu.o..c la.i.
128
Cac nguyen tu. trong Fun(S, B) là cac hàm da.c tru.ng 1{x} , x S.
V du. 6.1.5. Cac lu.o..c dò Hasse trong H`nh 6.1 tu.o.ng u
.ng cac lattice da.i so.
.......
.....
...
..
...
...
....
..
...
.
..
........
..
....
...
..
...
...
...
...
...
.
...
... ....
.... ......
...
...
....
....
.
.
.
.......
.......
.....
.....
....
.
.
.
....
...
.
.
...
.
...
....
....
....
...
..
..
...
.........
........
..
...
.
...
....
...
....
....
.
.
.
....
...
.
....
.
.
....
....
........
.......
....
.....
.... ......
........
.
....
...... ..
..... .. ..
..... .. ...
..
..... ...
.
.
.
.
..
..
.
...
.....
..
..
.....
..
..
.....
..
.
.
.
.
.
.
...
..
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
..
.
.
.......
....
.
........
.
.
.
..
.
..
.
.
.
.
.
.
..
.
....
.
.
.
..
.
.
.
...
.....
...
....
.
..
.
.
.
.
.
..
.
....
.
.
.
.
.
.
.
.
.........
.
...
.
.......
.......
.
..
.
.
.
.......
.
.
.
.
.....
........
.
.
.
.
.
.
.
.
.......
...
..
.........
........
..
..........
...........
.......
........
....... .
....... ... ..............
....... .. .......
......
H`nh 6.1:
àn tu. a, b
Lu.o..c dò Hasse trong H`nh 6.2 khong tu.o..ng tru.ng cho mo.t lattice nào v` hai ph
u ch
ung co ca.n du.o.i lo.n nhat là e :
khong co ca.n tren nho nhat, ma.c d`
c
..........
..........
.. .............
....... ....
...
........
.......
...
...
........ .............
...
..........
...
..
.
.
.
.
...
..
....... ..............
....
..
........
..........
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.......
......
..........
..... ..
.
.
.
.
..
.
.
.
.
.
........
....
.
.
.
..
.
.
.
.
.
.
.
....... .....
.
........ ...
.. ..............
.
....... ..
. .......
.
.
..........
...........
..
....
.....
....
....
....
....
....
.
.
.
.
....
....
.....
...
......
.........
..........
......
.....
.
.
.
.
.
.....
....
.....
.....
.....
..... ........
........
H`nh 6.2:
- i.nh ngha 6.1.7. Gia su. (L, , ) là lattice da.i so. Ta.p con M khac rong cua L du.o..c go.i
D
là lattice con (sublattice) cua L neu vo.i mo.i x, y M, ta co
x y M,
x y M.
T
u.c là M dong doi vo.i cac phep toan tuyen và ho.i.
ò Hasse trong H`nh 6.3(a). Ta co M1
V du. 6.1.6. Xet lattice da.i so (L, , ) co lu.o..c d
trong H`nh 6.3(b) là lattice con cua L; còn M2 trong H`nh 6.3(c) khong phai là lattice con
cua L.
B`
ai t
a.p
uc nào c
ung d
ung):
1. Viet du.o.i da.ng doi ngau cac phu.o.ng tr`nh sau (mà khong phai l
(a) x (y z) = (x y) z.
(b) x (y z) = (x y) (x z).
129
......
... .....
...
...
..
...
.
...
..
...
...
.
.
.......
........
....
...
..
.
...
..
.
...
.
.
.
...
.
..
.......
.. ...
.....
... ...
... ...
... ....
.... ....
.
... ....
... ...
...
...
...
...
..
......
.
...
........
......
.........
.......
.
...
.
..
.
....
.
.
.
...
....
....
... .....
... ..
...
..
...
...
...
..
..
...
.
.
.
...
..
.
.
.
...
.
....
...
...
...
...
...
...
..
...
........ ..... ........
... ..... ... .
... .. ...
... .. ..
... ... ..
.......
.
.
......
... ...
... ..
.. ....
.
.
...
...
.
...
....
..........
.......
.
..
...
.
.
..
..
.
.
.
...
...
...
...
...
...
..
...
.
...
...
...
...
.
..
...... ..........
.
.... .. .
.. ..
... ...
... ....
.....
.
......
... ...
... ..
.. ....
.
.
...
...
.
..
...
.....
.......
.....
..
...
.
.
.
..
.
.
.
...
...
...
....
...
...
..
...
...
..
.
.
.
.
...
.
...
....
...
...
...
...
...
.
..
.......
..... ..........
.
.... .... .. .
... .. ..
... .. ..
... ... ...
.........
.
(a)
(b)
(c)
H`nh 6.3:
àn tu. lo.n nhat 1 và ph
àn tu. nho nhat 0.
2. Gia su. L là lattice da.i so vo.i ph
(a) 1 là bat kha quy? Giai thch.
(b) 0 là bat kha quy? Giai thch.
àn tu.
3. Xet lattice h
u.u ha.n (P, ) và lu.o..c dò Hasse cua no. Giai thch ta.i sao mo.t ph
èu nhat mo.t ph
àn tu..
là bat kha quy neu và ch neu no phu nhi
4. Xet lattice trong cac h`nh du.o.i:
t
.....
.... ... ....
.... .... .......
....
....
.
.
...
.
....
...
....
...
....
....
..
....
.........
....
...........
.
.......
.....
... .
.
.....
.
.
.
.....
....
.
.
.
.
.
.....
.
...
.
.
.....
.
.
.
.
.
.....
....
.
.
.
.
.
....
..
.....
.
...
.
....
.
.. .....
.
..
.
...
.
....
...
...
.
.
.
...
.
....
...
..
.
.
.
...
.
.
....
...
.
.
.
.....
...
.
....
..
.
.
.
.
.
.
....
..........
....
........
.
.
.
.
.
.......
.
.
....
.....
...
.
.
.
.
.
.
...
.
...
.....
.
.....
... .........
..... ....
... ......
..... ..
...
.........
..
....
....
....
....
....
....
....
....
....
.
.
.
....
...
....
....
.........
........
.....
......
.....
.....
.
.....
.
.
.
..
.....
.....
.....
.... ........
.....
(a) Lie.t ke cac nguyen tu. cua lattice.

àn tu. bat kha quy.
(b) Lie.t ke cac ph
àn tu. cua lattice du.o.i da.ng tuyen cua cac ph
àn tu. bat kha quy.
(c) Viet cac ph
130
5. La.p la.i Bài ta.p 4 cho h`nh du.o.i:

t
.......
.... .......
....
....
....
....
....
....
.
.
.
....
...
....
....
.
.
.........
.
.
.
.
.
.....
......
.
.
.
.....
.
...
.
.....
.
.
.
.....
....
.
.
.
.....
...
.....
.
.
.
.
....
...........
..
.... ..
... .......
.... ....
....
.
.
...
.
....
..
.
.
.....
.
...
.
....
.
...
....
...
....
.....
.
....
...
............
...........
......
.
.
......
.....
.....
...
.
.
.....
.
...
.
...
.....
.
.
.....
.
...
.
.....
..
.....
...
....
.....
..........
....
...
..
....
.
.
.
....
..
.
.
.
.
.
.
.
....
..
....
....
....
....
....
...
....
....
....
...
....
.
.
.........
.
.
.
.
.
.
.
....
........
........
......
.....
.....
.....
...
.....
.....
..... .... .........
..... .. ....
......
6. K
y hie.u P là ta.p cac so nguyen du.o.ng. Xet lattice (P, |), trong do m|n neu m là u.o.c
so cua n.
ung cua P ba` ng may?
(i) Ca.n du.o.i d
òn ta.i ca.n tren du
(b) T
ng cua P?
(c) Mo ta cac nguyen tu. cua P.
àn tu. bat kha qui theo phep tuyen cua P.
(d) Mo ta cac ph
òm 1 và 90. Ch
u.ng minh rà ng D90 là
7. Gia su. D90 là ta.p tat ca cac u.o.c so cua 90 bao g
u. tu.. |.
lattice vo.i th
ò Hasse cua lattice này.
(a) Ve lu.o..c d
(b) Tnh 6 10, 6 10, 9 30, 9 30.
(c) Lie.t ke cac nguyen tu. cua D90 .
àn tu. bat kha qui cua D90 .
(d) Lie.t ke cac ph
àn tu. bat kha qui.
(e) Viet 90, 18, 5 da.ng tuyen cua cac ph
àn tu. bao g
òm 1 và 90.
8. T`m tat ca cac lattice con cua D90 mà co bon ph
9. Vo.i moi x, y R, di.nh ngha x y := max{x, y} và x y := min{x, y}.
(a) Ch
u.ng minh rà ng (R, , ) là lattice da.i so.
(b) Th
u. tu.. cam sinh bo.i lattice này là g`?
àn tu. cua R là bat kha qui theo phep tuyen?
(c) Ta.i sao cac ph
òn ta.i mo.t tu.o.ng u
.ng
10. Hai lattice (L1 , , ) và (L2 , , ) du.o..c go.i là dang cau neu t
mo.t-mo.t len : L1 L2 sao cho
(x y) = (x) (y),
(x y) = (x) (y)
vo.i mo.i x, y L1 .
(a) Ch
u.ng minh rà ng trong tru.ò.ng ho..p này (x) (y) neu và ch neu x y.
131
(b) Ch
u.ng minh rà ng neu (L1 , , ) và (L2 , , ) dang cau th` x là nguyen tu. cua L1
neu và ch neu (x) là nguyen tu. cua L2 .
(c) Ch
u.ng minh rà ng hai lattice trong h`nh sau khong dang cau:
t
..........
.... . ...
.... ..... .......
....
....
..
....
....
.
.
...
.
....
.
....
.....
....
.........
.
.............
.
.....
........
..
.
.
.
.
.
.
.....
.
....
.
.
.....
.
.
.
.....
...
..
.
.
.
.
.....
.
..
.
.
.
....
.
.
.
...
...
.
.
.....
.
.. ......
...
.
.
...
.
....
...
...
.
.
...
.
.
....
...
...
.
.
.
...
.
.
....
..
.
.
.....
.
...
.
....
..
.
.
.
.
.
.
...
.
.
.........
....
..........
.
.
.
.
.
.......
.
.....
..
...
.
.
.
.
.
.
.
...
.
.....
..
.....
..
... ........
..... ....
... .....
..... ..
....
.........
.
....
.
.
.
....
..
....
....
....
.....
....
...
....
....
.
.
.
.
.....
.
.......
..........
.......
.....
.... .
.....
.....
.....
.....
.....
.
.
.
....
...
.... .......
..
........
.... .......
....
....
....
....
....
....
.
.
.
....
....
.....
....
.
.
.
.
.
.
..........
.
.
.....
.....
.
.
.
.
.....
...
.
.
.....
.
.
....
....
.
.
.
....
....
.
.
....
.
.
.........
....
.... ..
... .....
.... ....
....
.
.
...
.
....
..
.
.
.....
.
...
.
....
....
....
...
....
....
....
..
.........
.....
.............
.
.
. .....
........
.
.
..
...
.....
.
.
.
.
.
...
.
.
.....
.....
.....
....
...
.....
.....
...
...
..... .......
.
....
......
...
.
.
....
.
...
...
.
....
.
.
.
.
.
....
..
.
.
.
.
.
....
....
....
....
....
....
.
....
......
...
.......
........
.......
........
.....
.
.
.
.
..
.....
.....
.....
...
..... ... ........
..... ... .....
.........
..
òm cac u.o.c so cua 30 (ke ca 1 và 30) dang cau vo.i
(d) Ch
u.ng minh rà ng lattice D30 g
lattice P(S), trong do |S| = 3. (HD. Su. du.ng S = {2, 3, 5}).
u.ng minh rà ng neu x y, th` x (z y) (x z) y vo.i
11. Gia su. (L, ) là lattice. Ch
mo.i z L.
6.2
Lattice ph
an b
o
- i.nh ngha 6.2.1. Lattice da.i so (L, , ) du.o..c go.i là lattice phan bo (distributive) neu
D
u.c là vo.i mo.i x, y, z L ta co
cac phep toan , phan phoi doi vo.i nhau, t
(a) x (y z) = (x y) (x z);
(b) x (y z) = (x y) (x z).
V du. 6.2.1. (a) Lattice da.i so trong V du. 6.1.1 là phan bo.
(b) Lattice da.i so trong V du. 6.1.2 là lattice phan bo.
u. tu.. doi vo.i quan he. th
u. tu.. tuyen tnh thong thu.ò.ng.
(c) R hoa.c N là ta.p du.o..c sap th
.
- o là cac lattice phan bo, vo i
D
x y = max(x, y) và x y = min(x, y).
V du. 6.2.2. Cac lattice da.i so trong H`nh 6.4 khong phan bo.
Chang ha.n, ch
u.ng minh (a). Ta co
B (C D) = B A = B.
132
...
... ..
.. ...
.. ....
...
...
...
..
...
...
.......
....
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
..
.
...
.
.....
..
....
....
...
...
...
...
.
.
.
...
.
...
........
.
...
.
...
...
....
...
.
.....
..
...
.
..
...
.
.
...
.
.
...
...
...
...
...
...
.......
.........
....
.
.
...
...
...
... .....
......
.
..
.........
... ............
...
... ....
..
... .....
.
.
... .....
..
.....
...
...
.
.
........
.
.....
.........
...
.......
.
...
.....
.
.
.....
...
...
.....
.
.
...
....
..
.
...
....
..
.
.....
.
....
...
.
.
....
...
.
.
.
.
.
...
..
..
.
.
.
.
.
...
..
...
....
...
..
....
...
..
.....
........
.......... .............
....
.
.
.
.
...
... ......
...
... ............
... ........
....
C D
(b)
(a)
H`nh 6.4: Cac lattice khong phan bo.

Ma.t khac
(B C) (B D) = E E = E.
Va.y
B (C D) = B 6= E = (B C) (B D).
èu th
Mo.t di
u vi. là co the ch
u.ng minh du.o..c mo.t lattice là phan bo neu và ch neu no khong
.
.
- i.nh l
àn
y sau ch ra ra` ng ch c
ch
u a lattice con giong nhu cac lattice trong V du. 6.2.2. D
kiem tra mo.t tieu chua n cua lua.t phan bo.

- i.nh l
D
y 6.2.2. Gia su. L l`
a lattice da.i s
o. Hai kh
a ng d.inh sau l`
a tu.o.ng du.o.ng
(a) x (y z) = (x y) (x z), v
o.i mo.i x, y L.
(b) x (y z) = (x y) (x z), v
o.i mo.i x, y L.
Ch
u.ng minh. (a) (b).
(x y) (x z) =
=
=
=
=
=
=
[(x y) x] [(x y) z]
[x (x y)] [z (x y)]
x [z (x y)]
x [(z x) (z y)]
[x (z x)] (z y)
[x (x z)] (y z)
x (y z)
(do (a))
(tnh giao hoan)
(tnh hap thu.)
(do (a))
(tnh ket ho..p)
(tnh giao hoan)
(tnh hap thu.)
(b) (a). Do nguyen l

y doi ngau. 2
- .inh l
D
y 6.2.3. Gia su. (L, , ) l`
a lattice ph
an b
o v`
a x, y, a L sao cho
xa=ya
v`
a
Th` x = y.
133
x a = y a.
Ch
u.ng minh. Ta co
x =
=
=
=
=
=
=
x (x a)
x (y a)
(x y) (x a)
(y x) (y a)
y (x a)
y (y a)
y.
2
è sau ch
àn tu. lo.n nhat là 1 và ph
àn
T`
u. day v
ung ta luon gia su. (L, , ) là lattice co ph
.
tu nho nhat là 0 (1 khac 0).
- .inh ngha 6.2.4. Hai ph
àn tu. x, y L du.o..c go.i là b`
D
u nhau (complement) neu
x y = 1 và x y = 0.
àn tu. cua L dèu t
òn ta.i ph
àn tu.
u (complemented) neu mo.i ph
Lattice L du.o..c go.i là kha b`
b`
u.
àn tu. cua lattice L co the co hoa.c khong co ph
àn tu. b`
Nh
a.n x
et 10. (a) Mo.t ph
u. Trong
.
.
.
òn ta.i, co the duy nhat hoa.c khong duy nhat.
tru ò ng ho. p t
àn tu. 1 và 0 là b`
àn tu. b`
(b) Cac ph
u nhau và là ph
u duy nhat cua nhau.
àn tu. b`
u khong nhat thiet
V du. 6.2.3. (a) Lattice trong V du. 6.2.2(a) là kha b`
u. Cac ph
.
àn tu b`
u cua ca C và D.
duy nhat: B là ph
àn tu. b`
u c
ung khong duy nhat.
(b) Lattice L trong V du. 6.2.2(b) c
ung kha b`
u. Cac ph
Chang ha.n, ca A và C dèu là b`
u cua B.
u. V` neu co
V du. 6.2.4. Lattice trong H`nh 6.5 là phan bo nhu.ng khong kha b`
x y = 1 và x y = 0.
u.c sau cho y = 0. Vo l
y.
Th` dang th
u.c dàu cho y = 1 còn dang th
x
0
1
..........................................................................................................................................................................................................................................
H`nh 6.5:
- i.nh l
àn tu. 1 v`
àn tu. x (neu c
D
y 6.2.5. Trong lattice ph
an b
o L c
o ph
a 0, b`
u cu a ph
o) l`
a
duy nh
at.
134
Ch
u.ng minh. Gia su. ra` ng
x y = 1,
x y = 0,
x z = 1,
x z = 0.
Ta co
y
=
=
=
=
=
=
=
=
y0
y (x z)
(y x) (y z)
1 (y z)
(x z) (y z)
(x y) z
0z
z
(v` 0 y)
(v` x z = 0)
(v` tnh phan bo)
(v` y x = x y = 1)
(v` x z = 1)
(v` tnh phan bo)
(v` x y = 0)
(v` 0 z).
2
àn tu. trong lattice t
òn ta.i duy nhat ph
àn tu. b`
àn tu. b`
Nh
a.n x
et 11. Neu ph
u, th` ph
u cua
.
.
0
y hie.u là x .
x du o. c k
B`
ai t
a.p
1. Xet lattice da.i so L1 vo.i lu.o..c dò Hasse:
1
..
............
.... .. ...
.... .... ......
....
...
.
....
.
...
..
...
....
...
...
...
....
....
...
....
.
.
...
.
.
.
....
.
.
.
...
...
...
.
.
....
..
...
.
.
...
.
.
...
..
....
.
.
.
.
....
..
.
.
.
.
...
....
...
.
.
....
.
.
..
.
.
...
.
.
.
.
......
..
.
.
.
.
.
.
......
........
.......
.
.
.
....
.
...
.
.
...
.
.
.
....
..
.
.
.
.
.
....
.
..
.
.
.
.
....
.
.
...
.
.
....
.
.
..
....
...
.
.
.
.
....
..
.
.
.
.
.
...
.
...
.
.
....
.
.
...
...
..
.
.
.
....
...
..
.
.
.
...
.
..
.
.
....
.
.
.
...
...
..
.
.
.
....
..
..
.
....
.
.
.
...
.....
.
.
..
....
.. .....
.
...
.
.
....
...
....
...
.
.
.
.
....
.
.
.
...
.
.
...
.
....
.
.
.
.
.
....
.
..
....
....
....
....
....
...
....
...
....
....
...
....
....
....
....
...
.
.
.
.
.
.......
.
.
.
.
.
.........
...
......
......
. ...
.......
.....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
.
....
.
.
.
.
.
.
.
.
....
.
....
....
....
....
....
.... .......
.... ......
......
.......
...
..
.
.
....
.
...
....
...
....
....
....
...
....
....
.
.
....
.
..
....
...
....
....
........
........
.....
.....
.
....
.
.
.
....
....
....
....
....
....
....
....
...
.... .......
....
(a) Lie.t ke cac nguyen tu. cua L1 .

àn tu. bat kha qui cua L1 .
(b) Lie.t ke cac ph
(c) Viet 1 du.o.i da.ng tuyen cua cac ph
àn tu. b`
òn ta.i, cua a, b, d, 0.
(d) T`m cac ph
u, neu t
135
u? Giai thch.
(e) L1 là lattice kha b`
(f) L1 là lattice phan bo?
ò Hasse trong h`nh:
2. Xet lattice L2 vo.i lu.o..c d
r
.......
.... .. ....
.... .... .......
....
....
...
....
....
.
.
....
.
....
....
....
....
....
.
.........
.
.
.
.
.
.
.
.
.......
.....
.......
.
.
.
.
.....
.
...
.
.
.
.....
.
.
.
..
.
.....
.
.
.
.
.
.
.....
....
...
.
.
.
....
.
...
..
......
.
.
... ... ......
.
.
...
.
....
.. ... .....
.
.
...
...
.
....
..
...
.
.
.
...
...
.
.
....
..
..
.
.
.
...
.
.
...
.
....
..
..
.
.
.
.
.
...
.
.
........
..
.....
...........
....
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. .....
....
....
....
....
.
.
.
.
..
.
.
.....
..
.
...
.
.
.
.
.
.
.
.
.
...
.
..... ..
.
...
..... ..
... .........
.
......
........
.....
.
....
...
...
....
....
.
.
....
....
.
....
....
.
.
....
...
...
.
.
.
....
...
....
....
....
.......
..
.......
.......
.........
........
.....
.....
.
.
.....
.
.
.
.
.
.....
...
.... .... ........
..... .. ....
........
àn tu. nho nhat cua L2 .

àn tu. lo.n nhat và ph
(a) T`m cac ph
(b) T`m v x, s v và u v.
(c) L2 là lattice kha b`
u? Giai thch.
àn tu. co hai ph
àn tu. b`
(d) T`m ph
u.
(e) L2 là lattice phan bo?
àn tu. b`
àn tu. 2 và 6 trong lattice D12 khong co ph
3. (a) Ch
u.ng minh rà ng cac ph
u.
u neu và ch neu m là tch cua cac so nguyen
(b) Ch
u.ng minh rà ng Dm , m 2, là kha b`
.
u.a so nguyen to m = p1 1 .p2 2 pk k ,

to phan bie.t, t
u c là neu phan tch thành cac th`
th` 1 = 2 = = k = 1.
ò Hasse cua lattice (D24, |).
4. (a) Ve lu.o..c d
àn tu. b`
òn ta.i, cua 2, 3, 4, 6.
(b) T`m cac ph
u, neu t
u? Giai thch.
(c) D24 là lattice kha b`
(d) D24 là lattice phan bo? Giai thch.
5. (a) Ve lu.o..c d
(b) D36 là lattice kha b`
u? Giai thch.
(d) D36 là lattice phan bo? Giai thch.
ò thi. trong h`nh sau là lu.o..c dò Hasse cua lattice phan bo. No là
6. Ch
u.ng minh cac d
kha b`
u?
òm 1 và 70.
7. K
y hie.u D70 là ta.p tat ca cac u.o.c so cua 70 bao g
(a) Ve lu.o..c d
(b) Tnh 10 14, 10 14.
136
(c) Lie.t ke cac nguyen tu. cua D70 .

àn tu. bat kha qui cua D70 .
(d) Lie.t ke cac ph
(e) Viet 70, 10, 5 da.ng tuyen cua cac ph
àn tu. b`
u? T`m cac ph
u cua 2, 5.
(f) D70 là lattice kha b`
8. La.p la.i Bài ta.p tren doi vo.i (D36 , |).
9. (a) Cac xch1 nào co ca.n tren và du.o.i?
(b) Cac xch nào là phan bo?
(c) Cac xch nào là kha b`
u?
- i.nh l
10. Su. du.ng D
y 6.2.5 ch
u.ng minh cac lattice trong h`nh sau khong phan bo:
1
...
...........
.... .. ...
... .... .......
.
.
.
....
..
....
....
....
....
....
...
...
....
...
....
....
.
.
.
.
......
....
...........
.......
.
....
....
..
.
.
.
....
...
..
.
....
.
.
.
..
....
.
.
.
.
.
....
.
...
.
.
.
.
....
.
..
.
.
....
.
.
.
.
....
......
.....
..
....
.
.
....
....
.
.
.
.
.
...
...
.
....
.
.....
..
.
....
.
.
.
....
...
....
....
....
....
....
....
....
....
.....
.....
.........
.
.
.
.
.
.....
....
... .
....
...
....
....
....
...
....
...
....
....
.
.
.
.
.
.... .. ...
.... .. ....
.........
.
.......
....... ..............
........
.......
........
........
.
.
.
.
.
.
.
.......
...........
...........
. ........
..........
.
.
.
.
.
.
.......
....
.
.
.
........
.
.
.
...
........
.........
...
...
..
...
..
.
...
.
..
.....
.
.
......
...
...
...
...
....
..
.
....
.
...
..
...
...
....
...
....
..
...
..........
....
.
...
...
....
...
.....
...
........
..
....
.
.
....
....
...
....
...
....
...
....
.... ....
.......
àn tu. lo.n nhat 1, ph

àn tu. nho nhat 0. Ch
11. Gia su. L là lattice vo.i ph
u.ng minh ra` ng 0
là b`
u duy nhat cua 1 và ngu.o..c la.i.
12. Ch
u.ng minh hoa.c cho phan v du.:
(a) Mo.i lattice h
u.u ha.n là phan bo.
(b) Mo.i lattice h
u.u ha.n co ca.n tren.
13. Gia su. (L, , ) là lattice phan bo kha b`
u.
(a) Ch
u.ng minh rà ng neu x y th` y 0 x0 .
(b) Ch
u.ng minh rà ng neu y z = 0 th` y z 0 .
(c) Ch
u.ng minh rà ng neu x y và y z = 0 th` z x0.
6.3
- a.i s
D
o Boole
- i.nh ngha 6.3.1. D

- a.i so Boole (còn go.i là lattice Boole) là mo.t lattice phan bo kha b`
D
u.
1
àn tu. b
ap th
u. tu.. m`
a hai ph
at k`
y c
o the so s
anh du.o..c v
o.i nhau.
Xch l`
a t
a.p du.o..c s
137
- a.i so Boole là mo.t lattice phan bo co ph

àn tu. lo.n nhat 1, ph
àn tu. nho
Nh
a.n x
et 12. (a) D
àn tu. cua no luon t
òn ta.i duy nhat ph
àn tu. b`
nhat 0 (1 6= 0), và mo.i ph
u. Cac phep toan
hai ngoi
(x, y) 7 x y,
(x, y) 7 x y
và phep toan mo.t ngoi
x 7 x0
du.o..c go.i là cac phep toan Boole.

y hie.u (x0)0 = x00.
(b) Ta thu.ò.ng k
(c) Trong da.i so Boole : (x0)0 = x.
V du. 6.3.1. Lattice P(S) trong V du. 6.1.1 là lattice phan bo, trong do 1 = S, 0 = và
vo.i mo.i A S ta co
A Ac = S,
A Ac = .
Nen P(S) là da.i so Boole.

V du. 6.3.2. Lattice trong V du. 6.1.2 là lattice phan bo trong do
àn tu. lo.n nhat là 1 = [True].
+ ph
àn tu. nho nhat là 0 = [False].
àn tu. ph
+ ph
è p,
+ vo.i mo.i me.nh d
[p] or [not p] = [True]; [p] and [not p] = [False].
T
u.c là
p0 = not p.
Nen là da.i so Boole.
V du. 6.3.3. (a) Xet lattice Fun(S, B) trong V du. 6.1.4 (b).
+ Fun(S, B) là lattice phan bo v` max, min phan bo vo.i nhau.
àn tu. lo.n nhat là 1 d.inh ngha bo.i 1(x) = 1 vo.i mo.i x S.
+ Co ph
àn tu. nho nhat là 0 d.inh ngha bo.i 0(x) = 0 vo.i mo.i x S.
+ Co ph
+ Vo.i mo.i f Fun(S, B) ta co [f (x)]0 = 1 neu và ch neu f (x) = 0 vo.i mo.i x S. V`
(f 0 f )(x) = max([f (x)]0, f(x)) = 1,
(f 0 f )(x) = min([f (x)]0, f(x)) = 0.
138
Nen Fun(S, B) là da.i so Boole.

(b) Tren Bn := {(x1, x2, . . . , xn ) | xi B, i = 1, 2, . . . , n} xet cac phep toan
x y := (max(x1, y1 ), max(x2 , y2), . . . , max(xn , yn )),
x y := (min(x1, y1), min(x2 , y2), . . . , min(xn , yn )).
àn tu. lo.n nhat là 1 = (1, 1, . . . , 1) và ph
àn tu. nho nhat là
Khi do Bn là da.i so Boole vo.i ph
0 = (0, 0, . . . , 0).
- i.nh l
D
y 6.3.2. (Lua.t de Morgan) Neu A l`
a da.i s
o Boole th` v
o.i mo.i x, y A ta c
o
(a) (x y)0 = x0 y 0;
(b) (x y)0 = x0 y 0.
Ch
u.ng minh. (a) Ta co
(x y) (x0 y 0)
=
=
=
=
=
[(x y) x0] [(x y) y 0]

[y (x x0)] [x (y y 0)]
[y 1] [x 1]
11
1.
(do tnh phan bo)

(do tnh ket ho..p và giao hoan)
Tu.o.ng tu..
(x y) (x0 y 0) = 0.
T`
u. do co (a). (b) V`
x y = (x0)0 (y 0)0
= (x0 y 0 )0.
Nen
(x y)0 = (x0 y 0)00

= x0 y 0 .
2
- i.nh l
D
y 6.3.3. Gia su. A l`
a da.i s
o Boole h
u.u ha.n v
o.i t
a.p c
ac nguyen tu. S := {a1, a2, . . . , an }.
oi x A, x 6= 0, ta c
o the viet du.
o.i da.ng tuyen c
ac nguyen tu. kh
V
o.i m
ac nhau nhu. sau
x = ai1 ai2 . . . aik .
(6.3)
u.c tren l`
u. tu.. cu a c
u.a bieu th
a duy nh
at kh
ong ke th
ac nguyen tu. trong bieu th
u.c,
Ho.n n
a c
ac nguyen tu. x.
v`
a ai1 , ai2 , . . . , aik l`
- àu tien ta ch
òn ta.i.
u.ng minh tnh t
Ch
u.ng minh. + D
139
òn ta.i y A sao cho 0 < y < x.

Neu x = 0 hoa.c x là nguyen tu. th` hien nhien. Ngu.o..c la.i, t
Ta co
x=xy
= (x y) 1
= (x y) (y 0 y)
= (x y 0) y.
Ma.t khac x y 0 < x. V` neu ngu.o..c la.i, th` x y 0 = x. Do do
y < x = x y 0 y 0.
Va.y
0 < y = y y 0.
Mà khong the.

àn tu. nho ho.n là x y 0 và y. (L
Va.y ta phan tch x da.ng tuyen cac ph
y lua.n này ch
u.ng
àn tu. nho nhat 0 là bat kha quy). Neu ca hai y và x y 0
to ch co cac nguyen tu. và ph
là nguyen tu., ch
ung o.
u.ng minh xong. Ngu.o..c la.i, ba` ng phu.o.ng phap tren ta phan tch ch
.
.
àn tu nho ho n.
da.ng tuyen cac ph
ung qua tr`nh tren phai d`
u.ng và phan tch x da.ng tuyen cac
V` A h
u.u ha.n, nen cuoi c`
.
nguyen tu .
àn
ung ta thua.t toan de. quy t`m bieu dien cua mo.t ph
Ch
uy
ra` ng phu.o.ng phap tren cho ch
.
.
tu qua cac nguyen tu .

+ Ta ch
u.ng minh rà ng vo.i mo.i x A dèu thoa
x = {a S | a x}.
(6.4)
àn tu. là tuyen cac ph

àn tu. trong ta.p {a S | a x}. V` co the
K
y hie.u ben phai ch ph
àn tu. 0 là tuyen cua ta.p trong cua cac nguyen tu., nen co the gia su. x 6= 0. T`
xem ph
u. (6.3)
ta de dàng suy ra
1 = {a S | a 1} = a1 a2 . . . an .
Nen
x=x1
= x (a1 a2 . . . an )
= (x a1) (x a2) . . . (x an ).
Ma.t khac
(
ai
x ai =
0
neu ai x,
neu ngu.o..c la.i,
do ai là nguyen tu.. Va.y x co bieu dien da.ng (6.4).

+ Tnh duy nhat. Gia su. ra` ng
140
x = b1 b2 . . . bm ,
trong do bi là cac nguyen tu.. Khi do bi x, i = 1, 2, . . . , m.
Va.y
bi {a S | a x},
i = 1, 2, . . . , m.
Ma.t khac, neu a S, a x, th`

0 6= a = a x
= a (b1 b2 . . . bm )
= (a b1 ) (a b2 ) . . . (a bm ).
òn ta.i ch so i sao cho
Va.y t
a bi 6= 0.
Do a và bi là cac nguyen tu., nen
a bi = a = bi .
- i
èu phai ch
àn tu. bi nào do. D
u.ng minh. 2
Noi cach khac, a là ph
u.ng to da.i so Boole du.o..c hoàn toàn xac d.inh bo.i so cac nguyen tu.
Ket qua sau day se ch
cua no.
- i.nh l
D
y 6.3.4. Cho A, B l`
a c
ac da.i s
o Boole h
u.u ha.n v
o.i t
a.p c
ac nguyen tu. S :=
òn ta.i m
a T := {b1 , b2, . . . , bn } tu.o.ng u
.ng. Khi d
o t
o.t d
a ng c
au da.i s
o
{a1, a2, . . . , an } v`
.
.
òn ta.i
Boole t`
u A len B; t
u c l`
a t
anh xa. m
o.t-m
o.t len f : A B sao cho
(a) f (x y) = f (x) f (y);
(b) f (x y) = f (x) f (y);
(c) f (x0) = [f (x)]0.
Ngo`
ai ra
f (ai ) = bi,
i = 1, 2, . . . , n.
- i.nh l
Ch
u.ng minh. Theo D
y 6.3.3, mo.i x A co the bieu dien duy nhat du.o.i da.ng
x = ai1 ai2 . . . aik .
Ta di.nh ngha
f (x) = bi1 bi2 . . . bik .
- a.c bie.t
D
f (ai ) = bi ,
i = 1, 2, . . . , n.
141
- i.nh l
y 6.3.3, ta co
Theo di.nh ngha cua f và do D
f (x) = {f (a) | a S, a x}
và
f (x) = {b T | b f (x)}.
V` bieu dien cua f (x) là duy nhat, nen vo.i mo.i a S ta co
ax
neu và ch neu f (a) f (x).
- e ch
D
u.ng minh (a), lay x, y A và ch
uy
rà ng a S, ta co
f (a) f (x y) a (x y)
a x hoa.c a y
f (a) f (x) hoa.c f (a) f (y).
T
u.c là, vo.i moi b T ta co
b f (x y) b f (x) hoa.c b f (y)
b f (x) f (y).
du.ng D
- .inh l
y 6.3.3, suy ra
Ap
f (x y) = f (x) f (y).
Va.y khang di.nh (a) du.o..c ch
u.ng minh. Tu.o.ng tu.. ta c
ung co (b).
Ch
u.ng minh (c). Ta co
f (x) f (x0 ) = f (x x0) = f (1) = 1,
f (x) f (x0 ) = f (x x0) = f (0) = 0.
Va.y [f (x)]0 = f (x0 ). 2
àn tu. th` P(S) là mo.t da.i so Boole (tu.o.ng u
Neu S là ta.p co n ph
.ng vo.i cac phep toan
.
.
àn b`
u) co n nguyen tu , cu. the {x}, x S. Va.y
ho. p, giao và lay ph
o n nguyen tu. th` d
H
e. qua 6.3.5. M
o.t da.i s
o Boole h
u.u ha.n c
a ng c
au da.i s
o Boole v
o.i
àn tu..
P(S), #S = n, v`
a v` v
a.y c
o du
ng 2n ph
B`
ai t
a.p
1. (a) Kiem tra B := {1, 0} vo.i hai phep toan , thong thu.ò.ng và 00 = 1, 10 = 0, là da.i
so Boole.
142
(b) Kiem tra ta.p Fun(S, B) cac hàm t`

u. S len B vo.i hai phep toan
(f g)(x) := f (x) g(x),
(f g)(x) := f (x) g(x),
(f 0 )(x) := [f (x)]0,
là da.i so Boole.
- a. t S := {a, b, c, d, e}. Viet {a, c, d} nhu. tuyen cua cac nguyen tu. trong P(S).
2. (a) D
àn tu. (1, 0, 1, 1, 0) da.ng tuyen cac nguyen tu. trong B5 .
(b) Bieu dien ph
(c) Gia su. f Fun(S, B) sao cho f (a) = f (c) = f (d) = 1, f (b) = f (e) = 0. Bieu dien
f da.ng tuyen cac nguyen tu. trong Fun(S, B).
3. Tren ta.p D6 := {1, 2, 3, 6} xet cac phep toan:
x + y := BSCNN(x, y),
x.y := USCLN(x, y),
x0 :=
6
.
x
àn tu.
àn tu. nho nhat và ph
Ch
u.ng minh ra` ng (D6 , +, ,0 ) là da.i so Boole. T`m cac ph
.
lo n nhat.
4. Tren ta.p D8 := {1, 2, 4, 8} xet cac phep toan + và nhu. trong Bài ta.p 3 và x0 = 8/x.
Ch
u.ng minh (D8 , +, ,0 ) khong phai da.i so Boole.
5. Lattice (D30 , |) là da.i so Boole.
ò Hasse cua lattice này.
(a) Ve lu.o..c d
(b) Lie.t ke cac nguyen tu. cua D30 .
àn ch
uy
ra` ng, cac da.i so con c
u.a 1
(c) T`m tat ca cac da.i so Boole con cua D30. Ch
và 30.
àn tu. nhu.ng khong phai là da.i so Boole con.
(d) T`m lattice con co bon ph
6. Lattice (D210 , |) là da.i so Boole. T`m ta.p S sao cho P(S) và D210 là dang cau da.i so
Boole và t`m dang cau này.
u.ng gia tri. m nào th` lattice (Dm , |) là da.i so Boole?
7. Vo.i nh
8. Tren ta.p Sn := {1, 2, . . . , n} xet cac phep toan:
x + y := max(x, y),
x.y := min(x, y).
(a) Ch
u.ng minh tren Sn cac phep toan này thoa man cac tnh chat giao hoan, ket ho..p
và hap thu..
àn tu. nho nhat 0, ph
àn tu. lo.n nhat 1 và phep
(b) Ch
u.ng minh co the di.nh ngha ph
toan phu di.nh 0 sao cho Sn vo.i cac phep toan này là da.i so Boole neu và ch neu n = 2.
9. Gia su. (A, , ) là da.i so Boole và S là ta.p con cua A. Ch
u.ng minh S vo.i cac phep
toan , cam sinh là da.i so Boole neu và ch neu 1 S và x y 0 S vo.i mo.i x, y S.
143
10. (a) Ch
u.ng minh trong da.i so Boole, [x(x0 + y))]0 = x0 + y 0 vo.i mo.i x, y.
u.c tren.
(b) Viet doi ngau và ch
u.ng minh bieu th
11. Gia su. P là ta.p cac so nguyen du.o.ng và S là ho. cac ta.p con h
u.u ha.n cua P. Giai thch
.
.
àn b`
ta.i sao S vo i cac phep ho. p, giao và lay ph
u khong là da.i so Boole.
12. T`m ta.p S sao cho P(S) và B5 là dang cau da.i so Boole và t`m dang cau này.
- i
èu này còn du
13. Mo ta cac nguyen tu. cua Fun(S, B), S := N. D
ng neu S := R?
àn tu.? Giai thch.
òn ta.i da.i so Boole vo.i 6 ph
14. (a) T
àn tu. dang cau vo.i da.i so Boole Jn cua cac hàm
(b) Mo.i da.i so Boole h
u.u ha.n ph
Boole? Giai thch.
15. (a) Mo ta cac nguyen tu. cua lattice P(N).
àn tu. cua lattice là tuyen cua cac nguyen tu.? Thao lua.n.
(b) Moi ph
àn tu. cua da.i so Boole, và a là mo.t nguyen tu..
16. Gia su. x, y là cac ph
(a) Ch
u.ng minh rà ng a x y neu và ch neu a x hoa.c a y.
(b) Ch
u.ng minh rà ng a x y neu và ch neu a x và a y.
òng thò.i ca hai.
(c) Ch
u.ng minh rà ng hoa.c a x hoa.c a x0 và khong d
àn tu. cua da.i so Boole h
u.u ha.n mà du.o..c viet du.o.i da.ng tuyen
17. Gia su. x, y là cac ph
.
cac nguyen tu
x = a1 a2 an , và y = b1 b2 bm .
18. (a) Giai thch cach viet x y và x y da.ng tuyen cac nguyen tu. phan bie.t. Minh ho.a
ba` ng v du..
(b) Viet s0 da.ng tuyen cac nguyen tu. phan bie.t.
u.a cac da.i so Boole A và B th`
19. Ch
u.ng minh ra` ng neu là dang cau da.i so Boole gi
x y neu và ch neu (x) (y).
òm ta.p trong và tat ca cac ta.p con cua S sao cho co the viet
20. Gia su. S := [0, 1] và A g
.
.
.
o da.ng ho. p h
u u ha.n cac khoang co da.ng [a, b).
àn tu. cua A co the viet nhu. ho..p h
(a) Ch
u.ng minh rà ng moi ph
u.u ha.n cua cac khoang
.
rò i nhau da.ng [a, b).
.ng vo.i cac phep toan giao (), ho..p () và
(b) Ch
u.ng minh A là da.i so Boole tu.o.ng u
àn b`
lay ph
u.
(c) Ch
u.ng minh A khong co nguyen tu..
àn b`
21. Gia su. a a
.ng vo.i da.i so Boole
, a a
là hai phep toan lay ph
u tu.o.ng u
, vo.i mo.i a A.
(A, , ). Ch
u.ng minh rà ng a = a
144
6.4
H`
am Boole
àn này ch
è hàm Boole, d
òng thò.i mo ta cac
Ph
ung ta se d.inh ngha mo.t cach tong quat v
da.ng chnh quy cua ch
ung. Nghien c
u.u hàm Boole t
u.c là nghien c
u.u cac anh xa. Boole t`
u.
.
àn tu cua da.i so Boole go.i là ha` ng so.
mo.t da.i so Boole vào chnh ban than no. Moi ph
.
àn tu cua da.i so Boole go.i là bien Boole.
Moi mo.t k
y hie.u bieu dien mo.t trong cac ph
- i.nh ngha 6.4.1. Anh

D
xa.
f : Bn B,
(x1 , x2, . . . , xn ) 7 f (x1 , x2, . . . , xn ),
du.o..c go.i là hàm Boole n bien neu no du.o..c cau ta.o theo nguyen tac sau day
àn th
(a) Hàm ha` ng f (x) = a, a B, và phep chieu len thành ph
u. i : f (x) = xi là hàm
Boole.
ung là hàm Boole.
(b) Neu f là hàm Boole th` hàm phu di.nh f 0 c
(c) Neu f và g là cac hàm Boole th` f g và f g c
ung là hàm Boole.
àn cac quy lua.t ke tren
u.u ha.n l
(d) Mo.i hàm so du.o..c cau ta.o bà ng cach ap du.ng mo.t so h
dèu là hàm Boole.
Nh
a.n x
et 13. Theo d.inh ngha tren th` hàm Boole là mo.t hàm so du.o..c cau ta.o t`
u. cac
.
.
àn cac phep toan ho.i, tuyen
u u ha.n l
ha` ng so và cac phep chieu bà ng cach u
ng du.ng mo.t so h
và phu di.nh.
V du. 6.4.1. (a) Cac hàm du.o.i day là cac hàm Boole theo ba bien x, y, z :
(x y) (x0 z) y,
y 0 (x z 0),
x y,
z.
(b) Hàm Boole n bien

(x1 x2 . . . xn ) (x01 x2 . . . xn ) (x1 x02 . . . xn ).
- e gian tie.n, ta su. du.ng cac k
D
y hie.u + (co.ng) và . (nhan) thay cho và .
.ng mo.t-mo.t
Mo.t trong nh
u.ng cach thua.n tie.n nhat de mo ta hàm Boole là cho tu.o.ng u
vo.i bang chan tri. (hay bang gia tri. tha.t), t
u.c là bang gia tri. cua hàm so u
.ng vo.i nh
u.ng to
.
ho. p gia tri. khac nhau cua cac bien.
V du. 6.4.2. Bang chan tri. cua hàm
f (x, y, z) = y 0 (x z)
145
là
x
0
0
0
0
1
1
1
1
y
0
0
1
1
0
0
1
1
z
0
1
0
1
0
1
0
1
y0
1
1
0
0
1
1
0
0
xz
0
1
0
1
1
1
1
1
f
0
1
0
0
1
1
0
0
Nh
a.n x
et 14. Moi hàm Boole co duy nhat mo.t bang chan tri.. Ngu.o..c la.i, ta luon luon co
òm 2n hàng cho truo.c.
the xay du..ng du.o..c vo so hàm Boole n bien co bang chan tri. g
V du. 6.4.3. Xet bang chan tri.
x y
0 0
0 0
0 1
0 1
1 0
1 0
1 1
1 1
z
0
1
0
1
0
1
0
1
f
1
0
0
1
0
1
0
1
x
x
x
- e t`m hàm Boole f (x, y, z) co bang chan tri. tren, ch

D
ung ta tien hành theo cac bu.o.c sau
- àu tien, danh dau moi hàng mà co co.t cuoi ba` ng 1.
+D
.ng mo.t so ha.ng da.ng:
+ Vo.i moi hàng du.o..c danh dau, ta da.t tu.o.ng u
e1 e2 e3,
àn tu. trong co.t dàu cua hàng này ba` ng mo.t và e1 = x0 neu ngu.o..c
trong do e1 = x neu ph
àn tu. trong co.t th
la.i. Tu.o.ng tu.. e2 = y neu ph
u. hai cua hàng này ba` ng 1 và e2 = y 0 neu
àn tu. trong co.t th
ung e3 = z neu ph
ngu.o..c la.i. Cuoi c`
u. ba cua hàng này ba` ng 1 và e3 = z 0
.
.
neu ngu o. c la.i.
àn tu. tu.o.ng u
.ng vo.i bon hàng du.o..c danh dau là
Do do cac ph
x y z,
x y 0 z,
x0 y z,
x0 y 0 z 0 .
u.c này de co hàm

+ Cuoi c`
ung, ta tuyen cac bieu th
f (x, y, z) = (x y z) (x y 0 z) (x0 y z) (x0 y 0 z 0).
òm toàn so 0, th` phu.o.ng phap tren khong làm vie.c; tuy
Neu co.t cuoi cua bang chan tri. g
nhien, hàm Boole f 0 là hàm co bang chan tri. nhu. va.y.
146
- i.nh ngha 6.4.2. Hai hàm Boole du.o..c go.i là tu.o.ng du.o.ng vo.i nhau neu ch
D
ung co c`
ung
mo.t bang chan tri..
V du. 6.4.4. Cac bieu th
u.c x(y z) và xy xz là tu.o.ng du.o.ng.
- i.nh l
àn tu. cua ta.p tat ca cac hàm Boole n bien: Fun(Bn , B) :=
D
y sau cho ch
ung ta so cac ph
{f : Bn B}.
n
- .inh l
anh xa. t`
u. Bn v`
ao B.
D
y 6.4.3. C
o 22
Ch
u.ng minh. Ro ràng #Bn = 2n . Moi hàm t`
u. Bn vào B co the lay mo.t trong hai gia tri.
n
2n
.
do.c la.p là 0 và 1. Do va.y ta co 2 to ho. p kha nang khac nhau; ngha là co 22 anh xa. khac
nhau. 2
V du. 6.4.5. (a) Tru.ò.ng ho..p n = 1 ta co bon hàm Boole:
f1 = 0, f2 = x, f3 = x0, f4 = 1.
(b) Tru.ò.ng ho..p n = 2 ta co 16 hàm so Boole du.o..c lie.t ke trong bang sau
STT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
f
0
x1 x2
x1 x02
x1
x01 x2
x2
x1x02 + x01x2
x1 + x2
x01 x02
x1x2 + x01x02
x02
x1 + x02
x01
x01 + x2
x01 + x02
1
Ten go.i
Hàm hà ng 0
Hàm AND
èu kie.n
Hàm keo theo khong di
Phep chieu len bien th

u. nhat
Hàm keo theo khong dao
Phep chieu len bien th
u. hai
Hàm co.ng modulo 2
Hàm OR
Hàm NOR
Hàm tu.o.ng du.o.ng
Hàm phu di.nh x2
Hàm keo theo dao
Hàm phu di.nh x1
èu kie.n
Hàm keo theo co di
Hàm NAND (Sheffer)
Hàm hà ng 1
n
o.i c
ac phep to
an +, ., l`
a m
o.t da.i s
o Boole d
a ng c
au v
o.i B2 .
H
e. qua 6.4.4. Fun(Bn , B) v
B`
ai t
a.p
1. Ch
u.ng minh cac bieu th
u.c du.o.i day là cac hàm Boole và t`m gia tri. cua cac hàm này
khi x = 1, y = 1, z = 0 :
147
(a) (x y) (y 0 z).
(b) (x y)0.
(c) x (y 0 z).
(d) (x y 0) (y z 0).
(e) (x (y (x y 0))) ((x y 0) (x z 0)0 ).
2. Cac bieu th
u.c nào là hàm Boole:
(a) x (y z).
(b) x (y 0 z).
(c) (x).
(d) (x y) z 0 .
(e) ((x)).
3. T`m hàm Boole f : B3 B neu f (0, 0, 0) = f (0, 0, 1) = f (1, 1, 0) = 1 và f (a, b, c) = 0
vo.i tat ca (a, b, c) B3 khac.
4. Kiem tra cac dang th
u.c sau:
(a) x x = x.
(b) x (x y) = x.
(c) x y 0 = (x0 y)0 .
(d) x (y z)0 = (x y 0 ) (x z 0).
(e) x0 ((y z) (x y z)) = x z.
-u
5. D
ng hay sai:
(a) (x y) (x0 z) (x0 y z 0) = y (x0 z).
(b) (x y z) (x z)0 = (x z) (x0 z 0 ).
6. Ch
u.ng minh neu f1 và f2 là cac hàm Boole theo cac bien x1, x2 , . . . , xn th` f1 f2
.
tu o.ng du.o.ng vo.i f2 f1 .
òm mo.t bien do.n hoa.c ph
àn b`
7. Cac hàm Boole nhu. x hay y 0 g
u cua no du.o..c go.i là
literal.
(a) Ch
u.ng minh x0 z y 0z khong tu.o.ng du.o.ng vo.i tch cac literal.
(b) Ch
u.ng minh x0z y 0z khong tu.o.ng du.o.ng vo.i tuyen cua cac tch cua cac literal
àn (a) và (b) ch ra rà ng x0z y 0z là toi
mà trong do mo.t tch là mo.t literal do.n. (Ph
u.u).
(c) Nhom ba so ha.ng xyz xyz 0 xy 0z da.ng cac ca.p de nha.n du.o..c mo.t bieu th
u.c
òm hai literal.
tu.o.ng du.o.ng da.ng tuyen cua hai tch mà moi tch g
148
6.5
Bi
eu di
en c
ac h`
am Boole qua h
e. tuy
en, h
o.i v`
a phu
d
i.nh
Nhu. ch
ung ta da biet, mo.t trong nh
u.ng cach cho hàm Boole là d`
ung bang chan tri.. Moi
.
èu hàm so khac nhau, nhu ng cac hàm so này phai tu.o.ng
bang chan tri. co the bieu dien nhi
.
.
.
ung bang chan tri. de kiem tra cac hàm Boole
du o ng vo i nhau. Noi mo.t cach khac co the d`
.
.
.
.
.
co tu o ng du o ng vo i nhau hay khong?
Ngoài ra, de so sanh cac hàm Boole vo.i nhau ngu.ò.i ta du.a ra da.ng chnh quy (hay da.ng
chuan). Hai cach bieu dien khac nhau cua hàm Boole co c`
ung mo.t da.ng chnh quy neu và
.
.
.
.
.
ch neu ch
ung tu o ng du o ng vo i nhau. Noi cach khac, da.ng chnh quy cua mo.t cach bieu
ung, do là da.ng tuyen chnh
dien hàm Boole là duy nhat. Co hai da.ng chnh quy thu.ò.ng d`
quy (hay da.ng tong cua cac tch) và da.ng ho.i chnh quy (hay da.ng tch cua cac tong).
- e tie.n tr`nh bày, ta du.a vào quy u.o.c sau. Gia su. x là mo.t bien và e B. K
D
y hie.u
(
x neu e = 1,
xe :=
x0 neu ngu.o..c la.i.
T`
u. di.nh ngha ta co
xe = 1 neu và ch neu x = e.
- i.nh ngha 6.5.1. Gia su. f là hàm Boole n bien. Ta.p
D
Tf := {x = (x1, x2 , . . . , xn ) Bn | f (x) = 1}
du.o..c go.i là ta.p da.c tru.ng cua f.
Tnh ch
at 6.5.2. (a) Tf 0 = [Tf ]0 = {x = (x1, x2 , . . . , xn ) Bn | f (x0 ) = 1}.
(b) Tf +g = Tf Tg .
(c) Tf g = Tf Tg .
Ch
u.ng minh. Hien nhien theo di.nh ngha. 2
Ho.n n
u.a co mo.t tu.o.ng u
.ng mo.t-mo.t gi
u.a cac hàm Boole và ta.p da.c tru.ng cua no. Cac
u.ng minh tren da.i so logic sang cac ch
tnh chat này cho phep chuyen ch
u.ng minh tu.o.ng
.
.
u
ng tren da.i so ta.p ho. p.
- i.nh l
D
y 6.5.3. C
o d.inh i {1, 2, . . . , n}. Khi d
o mo.i h`
am Boole n bien f dèu c
o the bieu
.
.
en du
o i da.ng tuyen chnh quy
di
X
f (x) =
f (e1 , e2, . . . , ei , xi+1 , xi+2, . . . , xn )xe11 xe22 . . . xei i ,
(6.5)
149
ho
a.c du.
o.i da.ng h
o.i chnh quy
Y
f (x) =
f (e1 , e2, . . . , ei , xi+1, xi+2 , . . . , xn )xe11 xe22 . . . xei i ,
(6.6)
o.i l
ay tren t
a.p (e1, e2, . . . , ei) Bi .
trong do
tuyen, h
àn ch
u.ng minh bieu dien da.ng (6.5). Gia su.
Ch
u.ng minh. Bà ng lua.t doi ngau, ta ch c
(x1, x2 , . . . , xn ) Tf . Khi do so ha.ng u
.ng vo.i bo. gia tri. e1 = x1 , e2 = x2, . . . , ei = xi trong
tuyen ve phai cua (6.5)
xe11 xe22 . . . xei i f (e1 , e2, . . . , ei , xi+1 , xi+2, . . . , xn )
- i
èu này keo theo toàn bo. ve phai ba` ng 1.
se ba` ng 1. D
Ngu.o..c la.i, neu ve phai ba` ng 1 th` phai xay ra ta.i so ha.ng nào do, chang ha.n ta.i so ha.ng
tu.o.ng u
.ng vo.i bo. gia tri. (e1, e2, . . . , ei) và do do (x1 , x2, . . . , xn ) Tf . 2
Cho i = 1 trong d.inh l
y và nha.n xet rà ng vai trò cua cac bien xi là nhu. nhau, ta du.o..c
o.t do
i s
o xi
H
e. qua 6.5.4. H`
am Boole f c
o the du.o..c khai trien theo m
f (x) = x0if (x1 , . . . , xi1, 0, xi+1 , . . . , xn ) xi f (x1 , . . . , xi1 , 1, xi+1 , . . . , xn ),
(6.7)
f (x) = x0if (x1 , . . . , xi1, 0, xi+1 , . . . , xn ) xi f (x1 , . . . , xi1 , 1, xi+1 , . . . , xn ).
(6.8)
ho
a.c
àn tu. ba` ng 1 trong mo.t tch, ta du.o..c

Cho i = n trong d.inh l
y và bo di cac ph
H
e. qua 6.5.5. Mo.i h`
am Boole c
o the du.o..c khai trien du.
o.i da.ng tuyen chnh quy
X
f (x) =
xe11 xe22 . . . xenn
(6.9)
eTf
o.i da.ng h
o.i chnh quy
ho
a.c du.
f (x) =
xe11 xe22 . . . xenn
(6.10)
eTf
Cong th
u.c khai trien (6.9) còn du.o..c go.i là da.ng tuyen chuan tac hoàn toàn cua f và moi
àn tu. toi thieu) cua f.
so ha.ng cua no du.o..c go.i là mo.t cau ta.o do.n vi. (hay ph
150
V du. 6.5.1. Da.ng tuyen chnh quy và da.ng ho.i chnh quy cua hàm Boole co bang chan tri.
x1
0
0
0
0
1
1
1
1
x2
0
0
1
1
0
0
1
1
x3
0
1
0
1
0
1
0
1
f (x1 , x2, x3 )
1
0
1
1
0
1
0
1
.ng là
tu.o.ng u
f = x01x02x03 + x01x2 x03 + x01 x2x3 + x1x02 x3 + x1x2 x3,
f = (x1 + x2 + x03)(x01 + x2 + x3)(x01 + x02 + x3 ).
Nhu. va.y da.ng chnh quy khong nh
u.ng gi
up ch
ung ta so sanh cac hàm so mà còn gi
up
.
.
.
.
u c da.i so t`
u bang chan tri. và
ch
ung ta trong vie.c bieu dien hàm Boole du o i da.ng bieu th
u. He. qua 6.5.5, ta nha.n du.o..c
trong vie.c do.n gian hoa toi thieu cac hàm Boole. T`
u. c
ac bien nh`
o. c
ac h`
am OR, AND,
H
e. qua 6.5.6. Mo.i h`
am Boole dèu c
o the x
ay du..ng t`
v`
a NOT.
òn ta.i nhi
èu he. khac c
Ngoài he. tuyen, ho.i và phu di.nh, t
ung co tnh chat mo.i hàm Boole
dèu bieu dien qua cac thành vien cua he.. Mo.t he. hàm nhu. va.y du.o..c go.i là he. dày du.
H
e. qua 6.5.7. C
ac he.
(a) {AND, NOT}; v`
a
am d`
ay du hai bien.
(b) {OR, NOT} l`
a nh
u.ng he. h`
Ch
u.ng minh. (a) Tha.t va.y, do
x y = (x0)0 (y 0)0
= (x0y 0)0
nen hàm OR du.o..c thay ba` ng hai hàm AND và NOT. Ket lua.n du.o..c suy t`
u. He. qua 6.5.6.
(b) Bài ta.p. 2
Vie.c nghien c
u.u tnh dày du cua mo.t he. hàm co y
ngha thu..c tien quan tro.ng, no tra lò.i
.
.
u mo.t so hàm do.n gian cho.n tru.o.c hay khong?
cau hoi co the xay du. ng mo.t hàm Boole t`
151
B`
ai t
a.p
1. Ch
u.ng minh cac khai trien trong He. qua 3.5.5 là duy nhat.
2. T`m da.ng tuyen chnh quy cua hàm Boole ba bien:
(a)
(b)
(c)
(d)
xy.
z0.
xz (y 0 y 0z) xy 0z 0 .
x yz.
(e)
(f)
(g)
(h)
[(xy xyz) xz] z.

xy z 0.
[(x y)0 z]0.
(x y)0 z x(yz y 0 z 0).
3. Tr`nh bày phu.o.ng phap t`m da.ng ho.i chnh quy. Cho v du. minh ho.a.
4. Su. du.ng cac phu.o.ng phap da.i so, t`m da.ng tuyen chnh quy cua cac hàm Boole sau:
(a) x xy.
(b) (x y)(x0 y 0 ).
(c) (yz xz 0)(xy 0 z)0 .
(d) (x0 y x0 z 0)(x yz)0.
(e) x (y 0 (xy 0 xz 0)).
5. Ch
u.ng minh neu m1 m2 mk là da.ng tuyen chnh quy cua f th` m01 m02 m0k
là da.ng ho.i chnh quy cua f 0 . Cho v du. minh ho.a.
ày du: {OR, NOT}, {NOR}, và {NAND}. (Hàm
6. Ch
u.ng minh cac he. hàm sau là d
.
.
NAND và NOR còn k
y hie.u tu o ng u
.ng là và ).
7. Ch
u.ng minh cac he. hàm sau khong dày du: {AND}, {OR }, {NOT}, và {AND, OR}.
8. Ch
u.ng minh hoa.c t`m phan v du.: x (y z) = (x y) z vo.i mo.i x, y, z B.
9. Bieu dien hàm XOR qua he. hàm NAND.
6.6
6.6.1
am Boole
Bi
eu di
en t
oi thi
eu cua h`
Kh
ai ni
e.m
ày du H là khong duy nhat. V du. hàm Sheffer

Bieu dien hàm Boole qua mo.t he. hàm d
.
di.nh ngha bo i
(
0
neu x = y = 1,
x y :=
1
neu ngu.o..c la.i,
khi bieu dien qua he. tuyen, ho.i và phu di.nh, co the co cac cach
x y = x0y 0 x0y xy 0 = x0 y 0.
152
Moi mo.t bieu dien f tu.o.ng u

.ng vo.i mo.t cach ghep cac thành vien cua H (mà ta go.i là
è co y
cac yeu to co. ban) de thu du.o..c f. Hien nhien, mo.t van d
ngha thu..c tien quan tro.ng
là t`m mo.t bieu dien sao cho vie.c ghep nhu. the ton t yeu to co. ban nhat. Theo mo.t ngha
èu này dan v
è vie.c t`m mo.t cong th
nào do, di
u.c tren he. H bieu dien hàm f vo.i so k
y hie.u
.
.
.
.
cac yeu to này là t nhat. Mo.t cong th

u c nhu va.y, du o. c go.i là mo.t bieu dien toi thieu cua
hàm f trong he. H.
è nguyen tac, so cong th
u.u ha.n, nen ba` ng cach duye.t tat ca cac kha
V
u.c bieu dien f là h
nang, ta luon t`m du.o..c bieu dien toi thieu cua f. Tuy nhien, so kha nang này là rat lo.n và
ò, do do tren thu..c te kho mà thu..c
vie.c duye.t no dòi hoi mo.t khoi lu.o..ng tnh toan khong l
u rà ng ngay ca vo.i nh
u.ng sieu may tnh. Vie.c xay du..ng nh
u.ng thua.t toan h
u.u
hie.n du.o..c d`
hie.u t`m bieu dien toi thieu cua cac hàm Boole, v` the càng tro. nen cap bach. Nhu.ng dòng
ung là bài toan rat kho. Cho den nay van chu.a du.o..c giai quyet thoa dang ngay
thò.i no c
ca trong mo.t so tru.ò.ng ho..p do.n gian và còn dang du.o..c tiep tu.c nghien c
u.u.
èu nhat là he. tuyen, ho.i và phu di.nh. Bài toan t`m
u.u nhi
Mo.t he. dày du du.o..c nghien c
u.u trong vài chu.c nam
bieu dien toi thieu cua cac hàm Boole trong he. này da du.o..c nghien c
èu bieu th
àn day. Nhu. da biet, mo.t hàm Boole noi chung co the bieu dien theo nhi
u.c
g
.
.
.
èu t c
è toi thieu
u c ta.p nhi
ung khac nhau. Thu. c chat cua van d
Boole khac nhau, vo i do. ph
.
.
.
hoa là t`m da.ng bieu dien do n gian nhat cho mo.t bieu th
u c Boole. Nhu va.y bài toan toi
u.c ta.p cua cac bieu th
u.c
thieu cac bieu th
u.c Boole tro. thành bài toan so sanh m
u.c do. ph
tu.o.ng du.o.ng.
u.c Boole. Nhom th
u.
Noi chung, co hai nhom phu.o.ng phap de toi thieu hoa cac bieu th
.
.
.
.
.
.
òm cac phu o ng phap bien doi da.i so cac bieu th
u c Boole du. a tren co so cac dang
nhat bao g
.
.
àn cac tnh chat cua da.i so Boole. Cac phu.o.ng phap này khong
th
u c da gio i thie.u trong ph
.
.
èu thò i gian, da.c bie.t trong tru.ò.ng ho..p co nhi
èu bien. Nhom th
tie.n lo. i, dòi hoi nhi
u. hai
òm cac phu.o.ng phap thua.t toan, cac phu.o.ng phap này cho phep de dàng tu.. do.ng hoa
bao g
bieu th
u.c Boole.
6.6.2
ap ba n d
`
o Karnaugh
Phu.o.ng ph
Nhu. da biet, thong qua V du. 6.4.3, ch

ung ta co the xay du..ng du.o..c mo.t hàm Boole da.ng
.ng bang chan tri. do. Kho khan chnh là t`m mo.t hàm Boole da
tuyen chnh quy tu.o.ng u
ò Karnaugh de giai
cho co da.ng toi thieu. Du.o.i day ch
ung ta se du.a ra phu.o.ng phap ban d
.
.
.
.
u u ch vo i so bien t, và ch
ung ta se ha.n che
quyet kho khan này. Phu o ng phap này ch h
cho cac tru.ò.ng ho..p hai và ba bien.
Ban d
`
o Karnaugh hai bi
en
Ban dò Karnaugh hai bien là mo.t h`nh vuong du.o..c chia thành bon h`nh vuong nho ho.n
nhu. trong H`nh 6.6.
153
y0
x0
x
...................................................................................................................................................
...
...
...
..
..
.....
...
0
0 ......
0
....
....
...
...
..
...
...
..
.........................................................................................................................................................
...
..
..
...
...
...
....
....
....
0
...
..
..
...
...
...
....
....
..
....................................................................................................................................................
x y
x y
xy
xy
ò Karnaugh hai bien

H`nh 6.6: Ban d
...................................................................................................................................................
...
....
....
.....
....
....
..
..
..
...
.
.
...
....
.....
....
..
..
.
....................................................................................................................................................
....
....
....
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
..
...............................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...
....
....
.....
....
....
..
..
..
...
.
.
...
....
.....
....
..
..
.
...................................................................................................................................................
...
.
.
.
....
.....
....
...
....
...
...
...
...
...
...
...
...
..
...
..
................................................................................................................................................
y0
x0
...................................................................................................................................................
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
....
...
...
..
...
......................................................................................................................................................
...
...
...
...
...
...
...
....
....
...
..
..
...
...
...
....
...
...
.................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
....
...
...
...
...
..
......................................................................................................................................................
...
...
...
...
...
...
...
....
....
...
..
..
...
...
...
....
...
...
.................................................................................................................................................
1
1
è nhau
H`nh 6.7: Ket ho..p cac h`nh vuong k
àn tu. toi thieu và co
.ng mo.t-mo.t vo.i mo.t ph
Nha.n xet là moi h`nh vuong con tu.o.ng u
.
.
.
.
àn tu toi thieu trong tru ò ng ho. p hai bien.
du
ng bon ph
è nhau neu ch
Ta noi ra` ng hai h`nh vuong con là k
ung co chung mo.t ca.nh. V` mo.t h`nh
.
.
.
.
vuong con tu o ng u
ng mo.t phan tu toi thieu (là bieu th
u.c Boole hai bien) nen cac h`nh
è nhau là bieu th
vuong con k
u.c Boole mo.t bien nhu. H`nh 6.7.
Ta minh ho.a phu.o.ng phap qua v du. sau.
V du. 6.6.1. Xet hàm Boole
f (x, y) = (x0 y) (x y) (x y 0).
Ta chia làm ba bu.o.c.
ò Karnaugh và da.t 1 vào moi h`nh vuong con tu.o.ng u
.ng vo.i mo.t
Bu.o.c 1. Ve mo.t ban d
àn tu. toi thieu cua f. Ta co H`nh 6.8.
ph
è nhau sao cho cac ellipse này ch
Bu.o.c 2. Bay giò. ve cac ellipse ch
u.a cac so 1 k
u.a tat ca
.
èu ho n c
àn thiet. Ta co H`nh 6.9.
cac so 1. Ch
uy
là khong ve nhi
Bu.o.c 3. Vo.i moi ellipse co du.o..c trong bu.o.c tru.o.c, ch
ung ta to ho..p la.i thành mo.t bieu
.
òi tuyen cac bien này la.i de co da.ng do.n gian g(x, y). Trong v du.
th
u c Boole mo.t bien, và r
154
y0
x0
x
...................................................................................................................................................
...
...
...
..
..
.....
...
...
....
....
....
...
..
..
...
...
..
.........................................................................................................................................................
...
..
..
...
...
...
....
....
....
...
..
..
...
...
...
....
....
..
....................................................................................................................................................
H`nh 6.8:
y
y0
x0
x
...................................................................................................................................................
...
...
...
..
..
.......
.....
... .....
...
...
..
..
.
.
...
.
....
..
..
...
.
.
.
..
.
.
..
...
..
.
.
..
.
.
................................................................................................................................................................
...
...
..
..
...
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
...
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
...
.
........................
..............
....
....
.....
....
...
..........
.. ......
.......
...
..
..
.
.
... ...........
...........
.
...
.
...
. .....
...........................
........................................................
....
..
.....................................................................................................................................................
H`nh 6.9:
này ta co
g(x, y) = x y.
Ban d
`
o Karnaugh ba bi
en
ò Karnaugh ba bien là mo.t h`nh ch
Ban d
u. nha.t du.o..c chia thành tam h`nh vuong con nhu.
.
.
.
.
H`nh 6.10. Nhu tru ò ng ho. p hai bien, moi h`nh vuong con du.o..c gan vo.i mo.t trong tam kha
àn tu. toi thieu ba bien. Mo.t trong nh
nang cua cac ph
y do de thua.t toan Karnaugh
u.ng l
.
.
.
.
è nhau tu o ng u
àn tu. toi thieu ch khac nhau
ng hai ph
thu. c hie.n là hai h`nh vuong con k
.
àn ch
mo.t bien. Tuy nhien c
uy
rà ng, cac h`nh vuong con o co.t dàu và co.t cuoi (trong c`
ung
.
.
.
.
.
.
àn
è nhau. Trong tru ò ng ho. p ba bien, moi h`nh vuong con tu o ng u
ng mo.t ph
mo.t hàng) là k
.
.
.
.
.
u c Boole ba bien. Do do hai h`nh vuong con ke nhau tu o ng u

ng
tu toi thieu mà là bieu th
è nhau
u.a bon h`nh vuong k
mo.t bieu th
u.c Boole hai bien, chang ha.n nhu. H`nh 6.11. Ho.n n
.ng bieu th
u.c mo.t bien nhu. H`nh 6.12.
(go.i là quadruple) tu.o.ng u
Ta minh ho.a phu.o.ng phap qua cac v du. sau.
y 0z 0
x0
x
yz
y0z
yz 0
.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
..
..
..
..
...
...
..
...
...
...
...
....
....
....
....
0
0
0
0
0
0
0
0
..
....
..
..
..
...
...
...
...
...
...
...
....
...
..
.....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
...
.
.
.
.
.
...
.
....
....
....
....
...
...
...
...
...
...
0
0
0
0
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
..
.....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
x y z
x y z
x yz
x yz
xy z
xy z
xyz
xyz
H`nh 6.10:
155
y0z0
x0
x
yz 0
y0z0
x0
x
y0z0
x0
yz
y0z
............................................................................................................................................................................................................................
...
...
...
...
...
..
..
..
..
.....
...
...
...
...
....
....
....
....
....
..
..
...
..
..
...
...
...
...
..
......................................................................................................................................................................................................................................
..
..
...
..
..
...
...
...
...
...
....
....
....
....
....
..
..
...
..
..
...
...
...
...
...
....
....
....
....
..
.............................................................................................................................................................................................................................
yz
y0z
xyz x0y 0
(a)
(b)
yz
y0z
yz 0
............................................................................................................................................................................................................................
...
....
....
....
....
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
....
...
...
...
...
...
...
....
...
...
...
...
..
...
..
.............................................................................................................................................................................................................................
....
....
....
....
....
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
..
......................................................................................................................................................................................................................
y0z0
x0
yz 0
............................................................................................................................................................................................................................
...
...
...
...
...
..
..
..
..
.....
...
...
...
...
....
....
....
....
....
..
..
...
..
..
...
...
...
...
..
......................................................................................................................................................................................................................................
..
..
...
..
..
...
...
...
...
...
....
....
....
....
....
..
..
...
..
..
...
...
...
...
...
....
....
....
....
..
.............................................................................................................................................................................................................................
y0z
yz
yz 0
............................................................................................................................................................................................................................
...
....
....
....
....
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
....
...
...
...
...
...
...
....
...
...
...
...
..
...
..
.............................................................................................................................................................................................................................
....
....
....
....
....
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
..
...
..
.......................................................................................................................................................................................................................
1
1
x0 y z 0
(c)
(d)
H`nh 6.11:
y 0z 0
x0
x
yz
y 0z
yz 0
............................................................................................................................................................................................................................
...
...
...
...
...
...
....
....
....
....
...
..
..
..
..
...
...
...
...
...
....
....
....
....
....
...
.
..
..
..
................................................................................................................................................................................................................................
....
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
....
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
..
...
...
...
..........................................................................................................................................................................................................................
z0
H`nh 6.12:
f (x, y, z) = (x0 y 0 z) (x y 0 z 0) (x y z) (x0 y z).
- àu tien ve ban d
ò Karnaugh và da.t trong moi h`nh vuong mo.t so 1 tu.o.ng u
Bu.o.c 1. D
.ng
àn tu. toi thieu trong f. Ta du.o..c H`nh 6.13
ph
è nhau sao cho phu tat ca cac so 1
u.a cac so 1 k
Bu.o.c 2. Ve cac ellipse hay quadruple ch
.
.
àn thiet. Ta co H`nh 6.14.
và khong su du.ng cac ellipse hay quadruple ho n so c
(Ch
uy
rà ng, neu co the, hay su. du.ng cac quadruple nhu. V du. 6.6.3 du.o.i day).
Bu.o.c 3. Bay giò. vo.i moi ellipse (hoa.c quadruple) ta co tu.o.ng u
.ng mo.t bieu th
u.c mo.t
hoa.c hai bien. Tuyen cac bieu th
u.c này ta du.o..c hàm toi thieu
g(x, y, z) = (x y 0 z 0 ) (x0 z) (y z).
156
y 0z 0
x0
x
y 0z
yz
yz 0
............................................................................................................................................................................................................................
...
...
...
...
...
..
..
..
..
.....
...
...
...
...
....
....
....
....
....
...
..
..
..
..
...
...
...
...
..
......................................................................................................................................................................................................................................
..
..
...
..
..
...
...
...
...
...
....
....
....
....
....
..
..
...
..
..
...
...
...
...
...
....
....
....
....
..
.............................................................................................................................................................................................................................
H`nh 6.13:
y 0z 0
x0
x
y 0z
yz
yz 0
................................................................................................................................................................................................................................
..
.
...
..
..
...............................................................................
.
..
...
...
.............
.
.......... ....
...
....
... .........
...
...
.. .... ...
...
....
...
... .....
...
....... ..
.
.
...........
.
...
.
.
.
.
...
...
.
.
........................................................................ ...
.
.
.
....
...
..
.
........................................................................................................................................................................................................................................
.
. .
.
.
..
.
.
.
...
.
..
...
....
....
....
....
....
...
.
..
...
...
...
...
...
..
..
.
.
.
...
...
...
...
.
...
.
.
.
.
.
.
...
...
...
...
...
..............
...
....
...
...
..
................................................................................................................................................................................................................................
H`nh 6.14:
f (x, y, z) = (x0 y 0 z 0) (x y z) (x y 0 z) (x0 y 0 z) (x0 y z) (x0 y z 0).
ò Karnaugh và da.t so 1 vào cac h`nh vuong tu.o.ng u
àn tu.
Bu.o.c 1. Ta co ban d
.ng cac ph
toi thieu (H`nh 6.15).
y 0z 0
x0
x
y 0z
yz
yz 0
............................................................................................................................................................................................................................
..
..
..
..
...
...
...
..
...
...
...
...
...
...
...
...
...
....
...
...
...
...
..
...
...
.
.
...
.
.
.
.
..
.....................................................................................................................................................................................................................................
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...............................................................................................................................................................................................................................
H`nh 6.15:
è nhau sao cho phu tat ca cac so
Bu.o.c 2. Ve cac ellipse hay cac quadruple cua cac so 1 k
.
.
1 và khong ve th`
u a. Co the làm ba cach nhu sau
Su. du.ng H`nh 6.16(a) ta co
g1 (x, y, z) = x0 (x z).
Su. du.ng H`nh 6.16(b) ta co
Su. du.ng H`nh 6.16(c) ta co
g2 (x, y, z) = z (x0 z 0).

g3 (x, y, z) = x0 z.
Hien nhien hàm g3 là hàm do.n gian nhat!

157
y 0z 0
x0
x
yz
y 0z
yz 0
..................................................................................................................................................................................................................................................
..................................................
. ............................... ..
.
..
.. .....................
..
...
...............................
....
.........
..............
...
...
..
...
....
.......
...
.....
.
....
....
....
....
.
.........
.
.
.....
.
.
.
.
..
.
...............
.
.. .............................
...
.
.....
..
...............................
...
................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
...
...
..
..
..
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
...
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
...
...
.
.
.
.
...........
.......
.....
....
........
.....
.....
....
....
..
....
...
.
..
..
..
.
.
.
.
.
.
.
.....
..
.
.
.
.
.
...
..........
...
...............................................................
.....
.....
.....
....
..
..
...
..
.
......................................................................................................................................................................................................................
(a)
y 0z 0
x0
x
yz
y 0z
yz 0
..............................................................................................................................................................................................................................................
..
..
................................
.................
......... .... .................
.
.............
... ..............................
..
..
.......
....
....... ....
...
.....
....
... ......
....
...
... ..
...
...
. ...
.
.
.
.
....
.
...
.
.
.
. ......
.
...
.. ...
.
.
.
.
.
.
.
.
.
...
.
...
.
.
.
.............
..
.
.
.
.
..
.
.
.
.
.
.
.
..........................................
.
.
.
...
...
...
.
.
.
........ ..
..............................................................................................................................................................................................................................................
....
....
...
.....
....
....
....
...
..
..
..
..
..
..
..
..
...
...
...
...
...
...
..
.
.
.
....
...
.
....
....
....
.
...
.
.....
.
...
.
.
..
..
.
..
.
.
......
.
.
.
.
.
...
.
.
.
.
...
..
.
....
...
.
..................................................................................................................................................................................................................................................................
(b)
y 0z 0
x0
x
yz
y 0z
yz 0
............................................................................................................................................................................................................................................................................................
........ .....................................
...
.............................. .........
...
...
................
....
................... ....
...
........
....
...
...
....
....
..........
...
...
...
...
...
...
....
...
......
..
...
.
.
.
.
.
...
.
.......
.
.
.
.
.
...
.
.
.
.
.
.
..
...............
.....
.
.
.
.
.
.
.
...
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
..
.
.
.
.
.
.
.........
. .........
.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
...
...
..
..
..
...
..
...
...
...
...
...
...
...
.
..
....
....
....
....
....
...
..
.
...
.
.
..
..
.
.
....
.
.
.
.
.
.
...
.
.
.
...
...
.
.....
..
.
.
.
.
...
.
.......
.
....
.
.
....
..
.
..
....................................................................................................................................................................................................................................................
(c)
H`nh 6.16:
B`
ai t
a.p
ò Karnaugh và t`m da.ng tuyen chnh tac toi thieu cua cac hàm Boole hai
1. Ve cac ban d
bien:
(a) xy + xy 0.
(b) xy + x0y + x0y 0.
(c) xy + x0y 0 .
ò Karnaugh và t`m da.ng tuyen chnh tac toi thieu cua cac hàm Boole ba
2. Ve cac ban d
bien:
(a) x x0 yz.
(b) (x yz)0.
(c) y 0z xyz.
(d) (y z).
(e) xz yz.
(f) xy xz yz.
(g) xyz xy 0z 0 x0yz 0 x0y 0z.
(h) xy yz zx.
(h) xy yz zx.
158
Chu.o.ng 7
TUYE
N TINH
MA
u. nam 1940 vo.i nh
L
y thuyet ma bat dàu h`nh thành và phat trien t`
u.ng ket qua rat co. ban
àu là bài toan cua
u ban d
cua M. J. E. Golay, R. W. Hamming và C. E. Shannon. Ma.c d`
.
.
.
.
.
k
y su , nhu ng va n de da du o. c phat trien su du.ng ra t nhieu cong cu. toan ho.c. Chu.o.ng này
u.c do. do.n gian nhat. Qua do ngu.ò.i
tr`nh bày l
y thuyet cac ma phat hie.n và su.a sai o. m
u.ng bài toan da.t ra do su.. phat trien cong
do.c co the thay ro moi lien he. ma.t thiet vo.i nh
nghe. vien thong.
7.1
7.1.1
àu
Mo. d
Kh
ai ni
e.m
èn thong tin là su. du.ng chuoi cac bit, t

Cach thong thu.ò.ng de bieu dien, lu.u tr
u. và truy
u.c
u.a cac loi xay ra khi
là day cac so 0 và 1. Tha.t là kho khan và thu.ò.ng khong the ngan ng`
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
òi, xu l
èn t`
d
u lie.u du o. c lu u tr
u , phu.c h
u no i này sang no.i này khac. Cac
y hay du o. c truy
loi co the xuat hie.n do tieng òn cua kenh thong tin, do nhieu, do con ngu.ò.i hay do thiet bi..
u. trong thò.i gian dài tren cac bang t`
u.
Cac loi c
ung co the xay ra khi d
u. lie.u du.o..c lu.u tr
- o. tin ca.y cua d
u. cac ta.p tin lo.n hay khi d
u. lie.u du.o..c gu.i t`
D
u. lie.u nha.n du.o..c t`
u. mo.t no.i
òi d
u. lie.u du.o..c lu.u tr
u. khap no.i tren bang t`
u.
rat xa là quan tro.ng. Tu.o.ng tu.., vie.c phu.c h
è dang quan tam.
c
ung là van d
òi d
u. lie.u. Cac ban tin
u. bài toan dam bao do. tin ca.y hay phu.c h
L
y thuyet ma nay sinh t`
o. da.ng chuoi bit du.o..c ma hoa thành chuoi bit dài ho.n go.i là t`
u. ma. Bo. ma là ta.p ho..p cac
.
t`
u ma.
Ch
ung ta co the phat hie.n cac loi khi su. du.ng cac bo. ma nào do. T
u.c là, neu khong co
.
.
èn d
èu loi, ch
u. lie.u. Ho.n n
u.a,
qua nhi
ung ta co the xac d.inh du o. c cac loi xay ra khi truy
159
vo.i mo.t vài bo. ma, ch

ung ta co the su.a du.o..c cac loi do. Noi cach khac, neu khong co qua
èn, ch
òi t`
èu loi xay ra trong du.ò.ng truy
ung ta co the phu.c h
u. ma t`
u. chuoi bit nha.n
nhi
du.o..c.
òm phat hie.n và su.a
u. nam 1940 nhà m nghien c
u.u cac bo. ma, bao g
L
y thuyet ma ra dò.i t`
èn và lu.u d
u. lie.u khien cho vie.c nghien
sai cac loi. Su.. phat trien cong nghe. mo.i nha` m truy
.
.
.
.
.
è vie.c phat hie.n
c
u u l
y thuyet ma càng tro nen quan tro.ng. Chu o ng này gio i thie.u so. lu.o..c v
.
.
loi và su a sai loi vo i hai gia thiet:
èn bit 1 và nha.n du.o..c bit 0 ba` ng xac suat truy
èn bit 0 nha.n bit 1 và
1. Xac suat truy
1
.
.
u ng nhi. phan).
ba` ng p vo i 0 p < 2 (go.i là kenh doi x
èn mo.t cach do.c la.p.
2. Cac bit du.o..c truy
7.1.2
i
M
a ph
at hi
e.n l
o
èn là them mo.t bit kiem

Cach do.n gian de phat hie.n cac loi khi mo.t chuoi bit du.o..c truy
u. ma x1 x2 . . . xn+1 ,
tra chan le vào cuoi chuoi: ch
ung ta ma hoa ban tin x1x2 . . . xn thành t`
trong do
xn+1 = (x1 + x2 + + xn ) mod 2.
u. ma phai là so chan. De dàng thay
Vie.c them bit chan le bao dam rà ng so cac so 1 trong t`
ra` ng trong bo. ma này, cac t`
u. ma là cac chuoi bit vo.i mo.t so chan cac so 1.
Nh
a.n x
et 15. Neu mo.t loi xuat hie.n, so cac so 1 trong chuoi nha.n du.o..c là mo.t so le, do
do loi này du.o..c phat hie.n. Neu hai loi xuat hie.n, so cac so 1 trong chuoi nha.n du.o..c là mo.t
so chan, do do cac loi này khong du.o..c phat hie.n. Tong quat mo.t so le cac loi co the du.o..c
phat hie.n, trong khi mo.t so chan cac loi th` khong.
V du. 7.1.1. Neu nha.n du.o..c chuoi bit 1110011 th` day là t`
u. ma khong ho..p le..
u. ma ho..p le., hoa.c co
V du. 7.1.2. Neu nha.n du.o..c chuoi bit y = 10111101 th` hoa.c y là t`
mo.t so chan loi xay ra.
àn nhu.
Mo.t cach do.n gian khac de phat hie.n loi là la.p moi bit trong mo.t thong bao hai l
v du. sau.
u. ma 001111000011.
V du. 7.1.3. Chuoi 011001 du.o..c ma hoa thành t`
u. 2, 3 và th
u. 8 cua cac t`
u.
Nh
a.n x
et 16. Ch
ung ta co the phat hie.n cac loi trong bit th
u. ma 00001111 go.i và nha.n du.o..c 01101110 là co loi). Ma.t khac,
ma co 8 bit (nhu. khi t`
khong the phat hie.n ra loi neu bit th
u. 3, 4 bi. thay doi (nhu. khi 00111111 nha.n du.o..c t`
u. ma
00001111 là co loi).
ung de phat hie.n loi. Khi cac loi du.o..c phat
Ch
ung ta da thao lua.n hai bo. ma co the d`
àu truy
èn la.i và hy vo.ng rà ng khong co loi nào xuat hie.n. Tuy
hie.n, ch
ung ta co the yeu c
ph
a
t hie.n sai mà còn su.a ch
u.a cac loi sai (neu co).
nhien, co cac bo. ma khong ch
160
7.1.3
M
a su.a sai
- e phat hie.n loi, trong cac v du. tru.o.c, ch

D
ung ta xay du.ng t`
u. ma ba` ng cach them cac bit
ung ta khong ch phat hie.n cac loi mà còn su.a ch
thch ho..p vào ban tin. Ch
ung neu them
.
èu bit ho n vào ban tin. Chnh xac ho.n, neu cac loi là du t, ch
ung ta co the xac di.nh t`
u.
nhi
èn.
ma nào du.o..c truy
àn. Chang ha.n,
V du. 7.1.4. Ma hoa mo.t ban tin, ch
ung ta co the d`
ung ma la.p ba l
.
neu thong bao là x1x2 x3, ch

ung ta ma hoa no thành t`
u ma x1x2 x3x4 x5x6 x7x8x9 , trong do
x1 = x4 = x7 , x2 = x6 = x8 , x3 = x5 = x9.
Cac t`
u. ma ho..p le. là
000000000, 001001001, 010010010, 011011011,
100100100, 101101101, 111111111.
Ch
ung ta phat hie.n mo.t chuoi bit nha.n du.o..c co loi bà ng cach su. du.ng lua.t so lo.n.
Chang ha.n de xac d.inh x1 , xet cac bit x1 , x4, x7. Neu hai trong ba bit ba` ng 1, ta ket lua.n
x1 = 1, ngu.o..c la.i ket lua.n x1 = 0.
B`
ai t
a.p
1. Cac chuoi bit nha.n du.o..c sau co the là du
ng (su. du.ng bit kiem tra chan le):
(a) 1000011.
(b) 111111000.
(c) 10101010101.
(d) 110111011100.
àn):
2. Cac chuoi bit nha.n du.o..c sau co the là du
ng (la.p moi bit trong thong bao hai l
(a) 110011.
(b) 1100000011.
(c) 101111.
àn. Su.a sai cac chuoi bit nha.n du.o..c sau (neu sai):
3. Cac ban tin du.o..c la.p ba l
(a) 111000101.
(b) 110000001.
(c) 111011111000.
161
7.2
C
ac kh
ai ni
e.m
u. ma x Bn , n >
Trong chu.o.ng này, gia thiet moi ban tin u Bk du.o..c ma hoa thành cac t`
- e do.n gian, ta se dòng nhat vector co.t x = (x1 , x2, . . . , xn )t vo.i chuoi bit x1 x2 . . . xn .
k. D
- i.nh ngha 7.2.1. Khong gian vector con k chi
èu C cua khong gian vector Bn tren tru.ò.ng
D
èu. He.
B go.i là [n, k]-ma tuyen tnh. n du.o..c go.i là do. dài cua bo. ma và dim C := k là chi
.
.
so cua bo. ma là t so k/n. Cac phan tu cua C go.i là cac t`
u ma.
Noi cach khac, ta.p con C cua Bn là mo.t ma tuyen tnh neu
(a) x + y C vo.i mo.i x, y C; và
(b) x C vo.i mo.i x C, B.
T`
u. di.nh ngha ta thay ra` ng, [n, k] ma tuyen tnh C hoàn toàn du.o..c xac di.nh bo.i ta.p bat
u. ma x C dèu co the bieu dien
k`
y cac t`
u. ma do.c la.p tuyen tnh x1 , x2, . . . , xk v` moi t`
da.ng
k
X
x=
i xi
(mod 2),
i=1
ung ta sap xep cac t`

u. ma này thành mo.t ma tra.n Boole G cap k n
trong do i B. Neu ch
ta se du.o..c mo.t ma tra.n sinh cua ma C. Chnh xac ho.n:
- i.nh ngha 7.2.2. Gia su. C là [n, k]-ma tuyen tnh. Ma tra.n Boole G cap k n mà cac
D
hàng cua no sinh ra khong gian vector C go.i là ma tra.n sinh cua C. Ngu.o..c la.i, neu G là ma
tra.n Boole cap k n th` khong gian vector sinh bo.i cac hàng cua no go.i là ma sinh bo.i G.
èu ma tra.n sinh khac nhau. Chang ha.n cac ma tra.n
Nh
a.n x
et 17. Mo.t ma co the co nhi

1 1 1 0
1 0 1 1
,
0 1 0 1
0 1 0 1
àn tu.:
c`
ung là cac ma tra.n sinh cua ma vo.i cac ph
c1
c2
c3
c4
=
=
=
=
0
0
1
1
0
1
1
0
0
0
1
1
0
1
0
1
V du. 7.2.1. [5, 1]-ma tuyen tnh C1 vo.i ma tra.n sinh

G1 := 1 1 1 1 1 ,
u. ma là 00000 và 11111.
ch
u.a hai t`
162
V du. 7.2.2. [5, 3]-ma tuyen tnh C2 vo.i ma tra.n
1 1 1
G2 := 0 0 1
1 1 1
V du. 7.2.3. [7, 4]-ma tuyen tnh C3 vo.i ma tra.n
1 0 0 0
0 1 0 0
G3 :=
0 0 1 0
0 0 0 1
sinh
0 0
1 0 .
1 1
sinh
0
1
1
1
1
0
1
1
1
1
.
0
1
èn di toi da 2k ban tin khac

Do [n, k]-ma tuyen tnh C co 2k t`
u. ma nen ta co the truy
nhau; neu gia thiet cac hàng cua ma tra.n G do.c la.p tuyen tnh th` ban tin u Bk se du.o..c
ma hoa thành vector
(7.1)
x = ut G.
Chang ha.n, su. du.ng ma tra.n sinh G2 cua V du. 7.2.2 ta co
x1 = u1 + u3 ,
x2 = u1 + u3 ,
x3 = u1 + u2 + u3 ,
x4 = u2 + u3 ,
x = u .
5
3
àn tu. cua ma C (do. dài n). Ta bieu dien cac ph
àn tu. cua C ba` ng mo.t
K
y hie.u M là so ph
u. ma.
mang kch thu.o.c M n mà cac hàng là cac t`
u. ma x C ta ap du.ng phep bien
Gia su. là hoan vi. cua ta.p {1, 2, . . . , n} và vo.i moi t`
doi, go.i là hoan vi. vi. tr,
: x 7 x0
xac d.inh bo.i
i = 1, 2, . . . , n.
x0i := x(i) ,
Tu.o.ng tu.., neu là hoan vi. cua cac k
y hie.u {0, 1}, ta noi cam sinh mo.t phep hoan vi. k
y
.
.
u. ma x C ta ap du.ng phep bien doi
hie.u neu vo i ch so i nào do, và vo i moi t`
x 7 x0 ,
trong do x0 xac d.inh bo.i
x0j :=
neu i 6= j,
neu i = j.
xj
(xi )
Neu ma C 0 co the nha.n du.o..c t`

u. ma C ba` ng mo.t day cac phep hoan vi. vi. tr hoa.c phep
hoan vi. k
y hie.u th` ta noi hai ma C và C 0 là tu.o.ng du.o.ng.
163
V du. 7.2.4. (a) Hai ma sau là

{1, 3, 2, 4} :
0
0
1
1
(b) Ma
tu.o.ng du.o.ng vo.i ma
qua phep hoan vi.
tu.o.ng du.o.ng ba` ng cach su. du.ng hoan vi. ({1, 2, 3, 4}) =
0
0
1
1
0
1
0
1
0
0 0
1
0 1
và
0
1 0
1
1 1
0
0
1
1
0
C :=
1
0
0
1
1
1
0
1
0
0
1
1
0
0
1
1
0
0
C 0 :=
1
0
1
1
0
0
1
0
1
0
0
1
1
0
1
1
0
0
1
.
0
1
0 1

1 0
u. 2 và th
u. 4.
cac k
y hie.u o. vi. tr th
u. ba trong C và sau do hoan vi. hai vi. tr th
B
o d
`
e 7.2.3. Hai ma tr
a.n Boole c`
ung c
ap k n sinh ra hai m
a tuyen tnh tu.o.ng du.o.ng
`
neu ch
ung nh
a.n du.o..c t`
u. nhau b
a ng d
ay c
ac phep to
an:
(a) ho
an vi. c
ac h`
ang;
(b) c
o.ng hai h`
ang; v`
a
(c) ho
an vi. c
ac c
o.t.
Ch
u.ng minh. Cac phep toan tren hàng (a) và (b) khong thay doi ha.ng cua ma tra.n sinh
u. ma.
(ch thay doi cac vector co. so.). Phep toan (c) tu.o.ng du.o.ng vo.i hoan vi. vi. tr cac t`
2
V du. 7.2.5. (a) Ma tra.n sinh G1 và G3 co da.ng ba.c thang, t
u.c ma tra.n co cac tnh chat:
àn tu. khac khong ben trai nhat trong moi hàng ba` ng 1.
1. Ph
àn tu. ben trai nhat cua mo.t hàng ba` ng 1 co tat ca cac ph
àn tu. khac ba` ng
2. Co.t ch
u.a ph
0.
164
àn tu. ba` ng 1 ben trai nhat trong hàng th

3. Neu ph
u. i xuat hie.n o. co.t ti th`
t 1 < t 2 < < tn .
è ma tra.n ba.c thang
(b) Ma tra.n G2 co the du.a v
1 1 0 0 1
G02 := 0 0 1 0 1 .
0 0 0 1 1
Su. du.ng G02 cho bo. ma C2, ma hoa (7.1) co da.ng
x1 = u1 ,
x2 = u1 ,
x3 = u2 ,
x4 = u3 ,
x = u +u .
5
1
3
- i
èu này ch ra rà ng cac k
y hie.u ban tin u1 , u2, u3 xuat hie.n tu.ò.ng minh trong cac t`
u. ma;
D
àn tu. ben trai
u. ti cua t`
u. ma x = utG neu ph
noi chung, k
y hie.u ui se xuat hie.n ta.i vi. tr th
u. ti .
nhat cua hàng th
u. i cua G xuat hie.n trong co.t th
Nha.n xet rà ng, cac ma tra.n ba.c thang cua ma C1 và C3 co da.ng G = (Ik A), trong do Ik
du.ng phu.o.ng phap cua Bo dè 7.2.3, ma tra.n G0 co the du.a v
è
là ma tra.n do.n vi. cap k. Ap
2
1 0 0 1 1
00
G2 := 0 1 0 0 0 .
0 0 1 0 1
Tong quat ta co
- i.nh l
òn ta.i m
D
y 7.2.4. Gia su. C l`
a [n, k]-m
a. Khi d
o t
a C 0 tu.o.ng du.o.ng C v
o.i ma tr
a.n
sinh da.ng (Ik A).
Ch
Theo ket qua tren, ta luon co the gia thiet ma tra.n sinh G co da.ng (Ik | A).
- i.nh ngha 7.2.5. Gia su. C là [n, k]-ma tuyen tnh và H là ma tra.n Boole cap (n k) n.
D
u. ma x C ta co
H go.i là ma tra.n kiem tra chan le cua C neu vo.i mo.i t`
Hx = 0
(mod 2).
He. (7.2) du.o..c go.i là he. phu.o.ng tr`nh kiem tra chan le.
165
(7.2)
àn 7.1.2: Ban

V du. 7.2.6. [4, 3]-ma C4 ba` ng cach them mo.t bit kiem tra chan le trong Ph
.
.
.
tin u1u2 u3 du o. c ma hoa thành t`
u ma x = x1 x2x3 x4, trong do
x1 = u1, x2 = u2, x3 = u3 ,
và
x1 + x2 + x3 + x4 = 0.
u. ma là
Do do neu ban tin là u = 101 th` t`
u. ma là x = 1010. Co 23 = 8 t`
0000 0011 0101 1001
1010 0110 1100 1111.
T
u.c là tat ca cac vector co mo.t so chan so bit bà ng 1. De dàng thu. la.i ma tra.n kiem tra
chan le cua C4 là H5 = (1 1 1 1).
V du. 7.2.7. Xet [6, 3]-ma la.p C5 : Ban tin u1 u2u3 du.o..c ma hoa thành t`
u. ma x = x1 x2 . . . x6,
trong do
x1 = u1, x2 = u2, x3 = u3 ,
và
x2 + x3 + x4 = 0,
x1 + x3 + x5 = 0,
x1 + x2 + x6 = 0.
Ma C5 co ma tra.n kiem tra chan le:
0 1 1 1 0 0
H := 1 0 1 0 1 0 .
1 1 0 0 0 1
- i.nh l
D
y 7.2.6. Gia su. G v`
ac h`
ang d
o.c l
a.p tuyen tnh c
o kch
a H l`
a c
ac ma tr
a.n v
o.i c
.
.
.
.
.
o c tu o ng u
ng k n v`
a (n k) n. Khi d
o G v`
a H l`
a c
ac ma tr
a.n sinh v`
a ma tr
a.n kiem
thu
t
tra ch
an le cu a m
o.t m
a neu v`
a ch neu GH = 0.
Ch
u.ng minh. Gia su. GH t = 0. Khi do moi hàng cua G là nghie.m cua he. phu.o.ng tr`nh (7.2)
và do do khong gian sinh bo.i tat ca cac to ho..p tuyen tnh cua cac hàng cua G ch
u.a trong
èu ba` ng k nen ch
ung
khong gian cac nghie.m cua (7.2). Nhu.ng ca hai khong gian này co chi
.
.
.
.
.
`
`
èu ngu o. c la.i. 2
ba ng nhau. Ba ng cach suy lua.n tu o ng tu. ta co chi
V du. 7.2.8. Cac ma C1 , C2, C3 trong cac v du. tren co cac ma tra.n kiem tra chan le tu.o.ng
u
.ng là
1 1 0 0 0

1 0 1 0 0
1
1
0
0
0
H2 :=
H1 :=
,
1 0 0 1 0 ,
1 0 1 1 1
1 0 0 0 1
và
0 1 1 1 1 0 0
H3 := 1 0 1 1 0 1 0 .
1 1 0 1 0 0 1
166
Nha.n xet rà ng neu G = (Ik A) th` ma tra.n kiem tra chan le co da.ng H = (At Ink ). Khi
u.a cac k
y
do he. phu.o.ng tr`nh kiem tra chan le (7.2) cho mo.t phu. thuo.c hàm tu.ò.ng minh gi
y hie.u kiem tra. Ma tra.n sinh và ma tra.n kiem tra

hie.u ban tin (cac bit thong tin) và cac k
è ma.t l
ngha v
y thuyet mà no còn co nh
u.ng u
chan le cua ma tuyen tnh khong ch co y
.ng
du.ng chu yeu trong vie.c ma hoa và giai ma. Tha.t va.y, moi ban tin u Bk du.o..c ma hoa
duy nhat thành t`
u. ma x = ut G. V` cac hàng cua ma tra.n sinh do.c la.p tuyen tnh nen anh
u. Bk len C. Vie.c giai ma kho khan ho.n se du.o..c tr`nh bày trong
xa. u 7 ut G là song anh t`
mu.c tiep theo.
V du. 7.2.9. (a) Ma C1 co x1 = u1 là bit thong tin và cac k
y hie.u còn la.i là cac bit kiem
.
u ma là 00000 và 11111.
tra: x2 = x3 = x4 = x5 = x1. Do do C1 co hai t`
y hie.u còn la.i là cac bit kiem tra:
(b) Ma C2 co x1, x3 , x4 là cac bit thong tin và cac k
3
.
x2 = x1, x5 = x1 + x3 + x4 . Do do C2 co 2 = 8 t`
u ma là
00000 10000 01000 00100
11000 10100 01100 11100.
(c) Ma C3 co x1, x2 , x3, x4 là cac bit thong tin và cac k
y hie.u còn la.i là cac bit kiem tra:
x5 = x2 + x3 + x4 ,
x6 = x1 + x3 + x4 ,
x7 = x1 + x2 + x4 ,
u. ma (hay lie.t ke ch
ung!).
Do do C3 co 24 = 16 t`
Tren Bn xet tch vo hu.o.ng cua hai vector di.nh ngha bo.i
hx, yi :=
n
X
xiyi
(mod 2).
i=1
Ch
uy
ra` ng, khac vo.i tch vo hu.o.ng thong thu.ò.ng tren khong gian Euclide, co the xay ra
hx, xi = 0 vo.i vector x 6= 0 nào do.
- i.nh ngha 7.2.7. Ma doi ngau hay ma tru..c giao, k
D
y hie.u C , cua ma tuyen tnh C xac
di.nh bo.i
C := {y Bn | hx, yi = 0 vo.i mo.i x C}.
De dàng thay rà ng C là ma tuyen tnh thoa dim C + dim C = n. Ho.n n
u.a
- i.nh l
`
D
y 7.2.8. V
o.i mo.i m
a ng ma tr
a.n
a tuyen tnh C, ma tr
a.n kiem tra ch
an le cu a C b
.
.
sinh cu a C v`
a ngu o. c la.i.
Ch
167
B`
ai t
a.p
1. Gia su. H là ma tra.n Boole cap r n. Ch
u.ng minh ta.p C := {x Bn |Hx = 0} là ma
tuyen tnh.
2. Ch
u.ng minh neu C là [n, k]-ma th`
C := {(x, xn+1) Bn B1 |x = x1x2 . . . xn C, xn+1 := x1 + x2 + + xn }
c
ung là ma tuyen tnh (go.i là ma mo. ro.ng). T`m moi lien he. gi
u.a cac ma tra.n kiem
tra chan le cua C và C.

3. Ch
u.ng minh rà ng trong mo.t ma nhi. phan tuyen tnh, hoa.c tat ca cac t`
u. ma bat dàu
.
.
ba` ng so 0, hoa.c co chnh xac mo.t nu a bat dàu ba` ng so 0, và mo.t nu a bat dàu ba` ng
so 1.
- u.a cac ma tra.n sinh sau v
è
4. D
1

1
0 1 1
,
1
1 0 1
0
da.ng chuan (Ik A) :
1 1 1 1 1 1
0 0 0 1 0 1
,
1 0 0 0 1 0
1 1 0 0 0 1
5. Ch
u.ng minh rà ng cac ma tra.n sinh
1 1 0 0
G := 0 1 1 0 ,
0 0 1 1
0 0 0 1 1 1
0 1 1 0 1 0 .
1 0 0 0 1 1
1 0 0 1
G0 := 0 1 0 1 ,
0 0 1 1
sinh ra cac ma tu.o.ng du.o.ng.

6. Ch
u.ng minh rà ng cac
1
G := 0
0
ma tra.n sinh
1 0 0 0 0
0 1 1 0 0 ,
0 0 0 1 1
1 1 1 1 1 1
G0 := 0 1 1 0 1 1 ,
0 0 1 0 0 1
sinh ra cac ma tu.o.ng du.o.ng.

7. Gia su. C co ma tra.n sinh
1 0 1 1 1
G := 0 1 1 0 1 .
1 1 0 0 0
T`m ma tra.n A sao cho ma co ma tra.n sinh (I3 A) tu.o.ng du.o.ng vo.i C. Lie.t ke tat ca
cac t`
u. ma cua C.
8. Gia su. ma C co ma tra.n sinh da.ng chuan (Ik A). Ch

u.ng minh hoan vi. cac hàng cua
.
.
.
.
A cho ma tra.n sinh cua ma tu o ng du o ng C.
168
9. Ch
u.ng minh rà ng quan he. ma tu.o.ng du.o.ng là quan he. tu.o.ng du.o.ng.
òn ta.i ma C 0 ch
u.ng minh ra` ng t
u.a a và tu.o.ng
10. Gia su. C là [n, k]-ma và a Bn . Ch
.
.
.
du o ng vo i C.
u.a hai t`
u. ma là n.
11. Ch
u.ng minh so cac ma khong tu.o.ng du.o.ng vo.i do. dài n và ch
12. Gia su. C là [7, 4]-ma tuyen tnh vo.i ma
1 0
0 1
G :=
0 0
0 0
tra.n sinh
0
0
1
0
0
0
0
1
1
1
1
0
0
1
1
1
1
1
.
0
1
Ma hoa cac ban tin: 0000, 1000 và 1110.

13. T`m ma tra.n sinh và cac t`
u. ma cua [6, 3]ma co ma tra.n kiem tra chan le
0 1 1 1 0 0
H := 1 0 1 0 1 0 .
1 1 0 0 0 1
14. (Ma la.p) T`m ma tra.n sinh và cac t`
u. ma cua [5, 1]ma co ma tra.n kiem tra chan le
1 1 0 0 0
1 0 1 0 0
H :=
1 0 0 1 0 .
1 0 0 0 1
15. (Ma tro.ng lu.o..ng chan) Cho ma tra.n kiem tra chan le

H := 1 1 1 1 1 .
T`m ma tra.n sinh và cac t`
u. ma.
16. T`m ma tra.n sinh và cac t`
u. ma co ma tra.n kiem tra chan le

1 0 1 0
H :=
.
1 1 0 1
17. Cho ma tra.n kiem tra chan le
0 1 1 1 1 0 0
H := 1 0 1 1 0 1 0 .
1 1 0 1 0 0 1
u. ma.
Lie.t ke tat ca cac t`
169
18. Cho ma tra.n kiem tra chan le:
1 0 1 0 0
H := 1 1 0 1 0 .
0 1 0 0 1
T`m ma tra.n sinh và cac t`
u. ma.
.ng vo.i ma du.o..c thiet la.p ba` ng cach them mo.t
19. T`m ma tra.n kiem tra chan le tu.o.ng u
bit kiem tra chan le doi vo.i chuoi bit do. dài 4.
.ng vo.i ma la.p ba doi vo.i chuoi bit do. dài 3.
20. T`m ma tra.n kiem tra chan le tu.o.ng u
21. T`m ma tra.n kiem tra chan le H neu
1
0
G :=
0
0
ma tra.n sinh là

0
1
0
0
0
0
1
0
0
0
0
1
1
1
0
1
1
0
1
1
1
1
.
1
0
22. T`m cac ma doi ngau cua cac ma C2 và C3 trong cac V du. 4.2.2 và 4.2.3.
23. T`m cac ma doi ngau cua cac ma sau:
0000
1100
C1 :=
,
0011
1111
000
110
C2 :=
011
101
24. (a) Ch
u.ng minh rà ng (C ) = C.
- a.t C + D := {x + y|x C, y D}. Ch
(b) D
u.ng minh (C + D) = C + D .
25. K
y hie.u En là ta.p tat ca cac vector do. dài n co tro.ng lu.o..ng chan.
(a) Ch
u.ng minh En là ma tuyen tnh. T`m cac tham so [n, k], ma tra.n kiem tra chan
le và ma tra.n sinh cua En .
(b) T`m ma En .
7.3
ach Hamming
Khoang c
- i.nh ngha 7.3.1. Khoang cach Hamming, k

D
y hie.u d(x, y), gi
u.a hai vector x = x1 x2 . . . xn
và y = y1y2 . . . yn là so cac vi. tr i mà xi 6= yi , i = 1, 2, . . . , n.
àn thay doi c
àn thiet t`
u. x sang y.
Nha.n xet rà ng d(x, y) chnh là so l
u.ng bit t`
170
V du. 7.3.1. d(10111, 00101) = 2,
d(0111, 0000) = 3.
- i.nh l
D
y 7.3.2. Khoa ng c
ach Hamming d(x, y) l`
a m
o.t metric, t
u.c l`
a
`
au b
a ng xa y ra khi v`
a ch khi x = y.
(a) d(x, y) 0 v
o.i mo.i x, y C; d
(b) d(x, y) = d(y, x).
(c) d(x, y) d(x, z) + d(z, y) v
o.i mo.i x, y, z C.
àu suy tru..c tiep t`
Ch
u.ng minh. Hai khang di.nh d
u. di.nh ngha.
Ch
u.ng minh (c): Nha.n xet rà ng
{i | xi 6= yi} {i | xi 6= zi } {i | zi 6= yi },
v` neu xi 6= yi th` hoa.c xi 6= zi hoa.c zi 6= yi . Suy ra
#{i | xi 6= yi } #{i | xi 6= zi } + #{i | zi 6= yi }.
du.ng nguyen l
Ap
u. và bat dang th
u.c:
#(A B) = #A + #B #(A B) #A + #B
èu c
àn ch
ta co di
u.ng minh. 2
Gia su. ra` ng mo.t ban tin du.o..c ma hoa thành t`
u. ma x C du.o..c gu.i di và nha.n du.o..c
vector y. Co hai tru.ò.ng ho..p xay ra
(a) Hoa.c y C khi do y = x.
(b) Hoa.c y 6 C khi do vector loi e := y x 6= 0.
è da.t ra là làm sao su.a du.o..c loi sai, phu.c h
òi du.o..c t`
Trong tru.ò.ng ho..p (b), van d
u. ma x
t`
u. vector nha.n du.o..c y?
àn nhat, nha` m tnh
Phu.o.ng phap giai ma du.a ra o. day, go.i là giai ma theo lan ca.n g
.
.
.
ung ta t`m t`
u. ma x
u ma trong C. De giai ma y, ch
khoang cach Hamming gi
u a y vo i moi t`
co khoang cach Hamming den y nho nhat. Neu
àn nhat trong C du lo.n; và
u. ma g
(+) khoang cach gi
u.a hai t`
(+) neu cac loi du t;
th` x là duy nhat-chnh là t`
u. ma du.o..c gu.i.
171
V du. 7.3.2. Gia su. C = {0000, 1110, 1011, 1111}. Th`

d(0000, 0110) = 2,
d(1110, 0110) = 1,
d(1011, 0110) = 3.
àn nhat)
Do do neu nha.n du.o..c y = 0110
/ C th` ch
ung ta ket lua.n (giai ma theo lan ca.n g
.
.
t`
u ma gu i là 1110.
ung xac suat sai p, 0 p < 1/2. Ch
ung ta go.i kenh nhu. the là
Gia su. moi bit gu.i di co c`
kenh doi x
u.ng nhi. phan.
u.ng nhi.
V du. 7.3.3. K
y hie.u P (X) là xac suat xay ra bien co X. Ta co trong kenh doi x
phan
P ({e = 00000}) = (1 p)5 ,
P ({e = 01000}) = p(1 p)4 ,
P ({e = 10010}) = p2 (1 p)3 .
Mo.t cach tong quat, neu v là vector co a bit bà ng 1 th`
P ({e = v}) = pa (1 p)na .
V` p < 1/2 nen 1 p > p; do do
(1 p)n > p(1 p)n1 > p2 (1 p)n2 >
Phu.o.ng phap giai ma ho..p l
y nhat nhu. sau: Gia su. nha.n du.o..c vector y, ch
ung ta t`m t`
u.
èn t`
èu kie.n nha.n du.o..c y là cu..c
u. ma x vo.i di
ma x sao cho xac suat P (x|y) cua su.. kie.n truy
y nhat trong bo. ma tu.o.ng u
.ng vo.i thong bao nha.n
da.i. Noi cach khac, t`m mo.t t`
u. ma ho..p l
.
.
du o. c.
- i.nh l
èn v
D
y 7.3.3. Gia su. t
a du.o..c truy
o.i c`
ung kha n
ang v`
a su. du.ng kenh
at ca c
ac t`
u. m
.
.
.
àn nh
a ho. p ly nh
a theo l
an c
a.n g
at.
an. Khi d
o gia i m
at tr`
ung v
o i gia i m
d
oi x
u ng nhi. ph
Ch
u.ng minh. Trong kenh doi x
u.ng nhi. phan, neu d(x, y) = d th` co d loi khi thay doi t`
u.
èu kie.n t`
èu kie.n P (y|x) cua su.. kie.n nha.n du.o..c y vo.i di
u.
x sang y; do do xac suat co di
.
.
d
nd
.
èn t`
èn là p (1 p) . Ma.t khac, theo gia thiet, xac suat truy
ma x du o. c truy
u ma x là
1
P (x) = #C . Do do
P (x|y) = pd (1 p)nd (1/#C)P (nha.n du.o..c y),
àn vo.i y nhat. 2
là hàm giam theo d. Va.y P (x|y) cu..c da.i khi x là t`
u. ma g
- i.nh ngha 7.3.4. Khoang cach (Hamming) cua bo. ma C, k
D
y hie.u d(C), là khoang cach
.
.
.
u a hai t`
nho nha t gi
u ma khac nhau, t
u c là
d(C) := min{d(x, y) | x, y C, x 6= y}.
[n, k]-ma C vo.i khoang cach d du.o..c k
y hie.u là [n, k, d]-ma.
172
V du. 7.3.4. (a) Vo.i C = {00000000, 11111000, 01010111, 10101111} th` d(C) = 5.
(b) Vo.i C = {000000, 111111}, th` d(C) = 6.
Khoang cach Hamming xac d.inh kha nang phat hie.n và/hoa.c su.a sai cac loi.
- i.nh l
oi neu v`
a ch neu d(C) k + 1.
D
y 7.3.5. M
a C c
o the ph
at hie.n du.o..c k l
Ch
u.ng minh. Bà ng phan ch
u.ng. Gia su. C co the phat hie.n k loi và d(C) k. Khi do
òn ta.i a, b C sao cho d(a, b) = d(C) k. Noi cach khac a và b ch khac nhau nhi
èu nhat
t
èn t`
u. ma b. V` va.y ngu.ò.i
k vi. tr. Do do se xuat hie.n k loi khi truy
u. ma a và nha.n du.o..c t`
nha.n khong the phat hie.n du.o..c cac loi này.
èn t`
Gia su. d(C) k + 1, và khi truy
u. ma x ta nha.n du.o..c y vo.i d(x, y) k. Do khoang
èn phai là x. V` va.y ngu.ò.i nha.n co the
cach gi
u.a hai t`
u. ma t nhat là k + 1, th` t`
u. ma truy
phat hie.n du.o..c cac loi này. 2
òn ta.i
Gia su. k N. Ta noi C co the su.a k loi neu vo.i mo.i thong bao nha.n du.o..c y Bn t
.
.
- i
èu nhat mo.t t`
èu này co ngha ra` ng, neu mo.t t`
nhi
u ma x sao cho d(x, y) k. D
u ma du.o..c
èn và co nhi
èu nhat k loi th` giai ma theo lan ca.n g
àn nhat se thu du.o..c du
ng mo.t t`
u.
truy
.
.
èn.
ma du o. c truy
- .inh l
oi neu v`
a ch neu d(C) 2k + 1.
D
y 7.3.6. M
a C c
o the su.a k l
òn ta.i hai t`
Ch
u.ng minh. Gia su. C co the su.a du.o..c k loi. Neu d(C) 2k th` t
u. ma a
và b khac nhau l vi. tr, vo.i l 2k. Thay doi [l/2] bit trong a sao cho co vector c ch khac
vector b du
ng [l/2] vi. tr. Khi do
d(a, c) = d(b, c) = [l/2].
Do do khong the su.a du.o..c [l/2] k loi khi nha.n du.o..c c, mau thuan!
èn và nha.n du.o..c vector z
u. ma x du.o..c truy
Ngu.o..c la.i gia su. d(C) 2k + 1. Gia su. t`
u. ma khac x th` d(z, y) k + 1, v` neu d(z, y) k ta se
vo.i d(x, z) k. De thay neu y là t`
co
d(x, y) d(x, z) + d(z, y) k + k = 2k.
- i
èu phai ch
Mau thuan vo.i d(C) 2k + 1. D
u.ng minh. 2
- a. t
V du. 7.3.5. D
C := {00000000, 11111000, 01010111, 10101111}.
Ta co d(C) = 5 và do do co the phat hie.n du.o..c 51 = 4 loi và co the su.a du.o..c [(51)/2] = 2
loi.
173
Co mo.t cach de dàng de t`m khoang cach toi thieu cua bo. ma. Tru.o.c het ta co khai nie.m
sau:
- i.nh ngha 7.3.7. Tro.ng lu.o..ng Hamming, k
D
y hie.u wt(x), cua vector x = x1x2 . . . xn là so
cac ch so i sao cho xi 6= 0.
V du. 7.3.6. wt(00000) = 0, wt(10111) = 4, wt(11111) = 5.
B
o d
`
e 7.3.8. Gia su. x, y l`
a cu a m
a tuyen tnh C. Khi d
o d(x, y) = wt(x y).
a c
ac t`
u. m
Ch
u.ng minh. Cac vi. tr ba` ng 1 trong vector x y chnh là nh
u.ng vi. tr mà hai vector x và
y khac nhau. Do do d(x, y) = wt(x y). 2
- i.nh l
`
D
y 7.3.9. Khoa ng c
ach cu a m
a C b
a ng tro.ng lu.o..ng t
oi thieu cu a t`
u. m
a kh
ac kh
ong
trong C.
òn ta.i x, y C, x 6= y, sao cho d(x, y) = d. Do do
Ch
u.ng minh. Gia su. d(C) = d th` t
wt(x y) = d.
Nhu.ng C là ma tuyen tnh nen x y C.
Ngu.o..c la.i gia su. x C là t`
u. ma khac khong vo.i tro.ng lu.o..ng toi thieu. Do C là tuyen
tnh nen 0 C. Va.y
wt(x) = wt(x 0) = d(x, 0) d(C).
2
B`
ai t
a.p
1. T`m khoang cach Hamming cua cac ca.p chuoi bit sau:
(a) 00000, 11111;
(b) 1010101, 0011100;
(c) 000000001, 111000000;
(d) 1111111111, 0100100011.
2. Co bao nhieu loi co the phat hie.n và bao nhieu loi co the su.a sai trong cac ma sau:
(a) {0000000, 1111111}.
(b) {00000, 00111, 10101, 10010}.
(c) {00000000, 11111000, 01100111, 10011111}.
3. Ch
u.ng minh rà ng neu khoang cach toi thieu gi
u.a cac t`
u. ma là bon, th` co the su.a sai
du
ng mo.t loi và phat hie.n sai ba loi.
174
òng thò.i a loi và phat hie.n a + 1, . . . , b

4. Ch
u.ng minh ra` ng mo.t ma co the su.a sai d
loi neu và ch neu no co khoang cach toi thieu t nhat a + b + 1.
èn, khong
u. ma x du.o..c truy
5. Ch
u.ng minh neu mo.t ma co khoang cach toi thieu là d, t`
.
.
co qua (d 1)/2 loi xuat hie.n và y nha.n du o. c, th`

d(x, y) < d(y, z)
vo.i tat ca cac t`
u. ma z 6= x.
6. Ch
u.ng minh rà ng:
wt(x + y) wt(x) wt(y).
Dau ba` ng xay ra neu và ch neu xi = 1 khi yi = 1.
7. Gia su. ra` ng x và y là cac chuoi bit co do. dài n, và m là so cac vi. tr mà o. do ca x và
y ba` ng 1. Ch
u.ng minh rà ng
wt(x + y) = wt(x) + wt(y) 2m.
8. Cho cac ma tra.n sinh

1 1 1 1 0
G1 :=
,
0 0 1 1 1
1 0 0 1 1 0 1
G2 := 0 1 0 1 0 1 1 .
0 0 1 0 1 1 1
(a) Lie.t ke cac t`

u. ma tu.o.ng u
.ng cac ma tra.n sinh tren.
(b) T`m khoang cach toi thieu cua cac bo. ma.
9. Tch cua hai vector nhi. phan x và y là vector, k
y hie.u x y, xac d.inh bo.i
x y = (x1y1 , . . . , xn yn ),
mà ba` ng 1 ta.i vi. tr th
u. i neu và ch neu xi = yi = 1. Ch
u.ng minh rà ng
(a) wt(x + y) = wt(x) + wt(y) 2wt(x y).
(b) wt(x + z) + wt(y + z) + wt(x + y + z) 2wt(x + y + x y) wt(z). Dau ba` ng xay
ra neu và ch neu khong xay ra dòng thò.i xi = 0, yi = 0, zi = 1.
u. ma co tro.ng
10. Ch
u.ng minh rà ng trong mo.t ma nhi. phan tuyen tnh, hoa.c tat ca cac t`
lu.o..ng chan, hoa.c co chnh xac mo.t nu.a tro.ng lu.o..ng chan và mo.t nu.a tro.ng lu.o..ng le.
òm tat ca vector do. dài n co tro.ng lu.o..ng chan).
11. Tnh khoang cach cua ma En (g
12. Ch
u.ng minh vo.i mo.i x, y Bn ta co:
#1/2
" n
X
p
(xi yi )2
= d(x, y).
i=1
175
13. Gia su. x và y là cac vector nhi. phan vo.i d(x, y) = d. Ch
u.ng minh rà ng so cac vector z
sao cho d(x, z) = r và d(y, z) = s là C(d, i)C(n d, r i), trong do i = (d + r s)/2.
Neu d + r s le th` so này ba` ng 0, trong khi neu r + s = d, no ba` ng C(d, r).
14. Ch
u.ng minh rà ng
hx, yi :=
n
X
xi yi = 0
(mod 2)
i=1
neu và ch neu wt(x y) chan và ba` ng 1 neu và ch neu wt(x y) le. Suy ra hx, xi = 0
neu và ch neu wt(x) chan.
15. Gia su. u, v, w, x là bon vector doi mo.t co khoang cach d (d phai là so chan).
òn ta.i chnh xac mo.t vector mà khoang cach den cac vector
(a) Ch
u.ng minh rà ng t
`
u, v, w ba ng d/2.
òn ta.i nhi
èu nhat mo.t vector mà khoang cach den cac vector
(b) Ch
u.ng minh ra` ng t
u, v, w, x ba` ng d/2.
16. Gia su. C là [n, k]-ma vo.i ma tra.n kiem tra chan le H = (A Ink ) và 1 t k. Ma
.ng ma tra.n kiem tra chan le Ht = (At Ink ) trong do At là ma tra.n cap
Ct tu.o.ng u
u. A ba` ng cach xoa di t co.t dàu tien.
(n k) (k t) nha.n du.o..c t`
òm tat ca cac t`
(a) Ch
u.ng minh Ct g
u. ma cua C vo.i t to.a do. dàu tien bà ng 0 bi. xoa.
(b) Ch
u.ng minh Ct là [n t, k t]-ma.
(c) Ch
u.ng minh d(C ) d(C).
t
òn ta.i duy nhat

17. Vo.i moi n N, mieu ta ma C vo.i he. so k/n lo.n nhat và d(C) = 2. T
C?
18. Ch
u.ng minh rà ng hai ma tu.o.ng du.o.ng co c`
ung khoang cach.
òn ta.i
19. K
y hie.u [n, k, d]-ma co ngha [n, k]-ma vo.i do. dài d. Ch
u.ng minh rà ng neu t
.
.
òn ta.i ma vo i c`
ung tham so nhu ng tat ca cac t`
u. ma co do. dài chan.
[n, k, 2d]-ma th` t
20. Ch
u.ng minh rà ng neu H là ma tra.n kiem tra chan le cua ma C co do. dài n th` C co
òm d 1 co.t cua H do.c la.p tuyen
khoang cach toi thieu d neu và ch neu mo.i ta.p g
.
`
`
u. do suy ra:
tnh, nhu ng ton ta.i ta.p gom d co.t phu. thuo.c tuyen tnh. T`
(a) Neu C là [n, k, d]-ma th` d n k + 1.
(b) Khoang cach toi thieu cua ma co ma tra.n

1
I
7

1
176
sinh:
1
0
1
1
1
1
0
0
1
1
1
0
0
0
0
0
1
.
1
1
1
òn ta.i ma tuyen tnh g

òm M ph
àn tu., co do. dài n, nhi
èu nhat
21. (a) Ch
u.ng minh rà ng t
r bit kiem tra chan le, và khoang cach toi thieu d, neu
d2
X
(M 1)i C(n 1, i) < M r .
i=0
(b) Ch
k
d2
X
C(n 1, i) < 2n .
i=0
òn ta.i ma tuyen tnh [n, k] vo.i khoang cach toi thieu d.
th` t
22. Gia su. C là [n, k, d]-ma C vo.i n < 2d. Ch
u.ng minh
X
d(x, y) n22k1 .
2k (2k 1)d
x,yC
u. ma và kha nang phat

23. Neu cach xay du..ng [30, 11, 6]-ma? Bo. ma này co bao nhieu t`
hie.n loi là bao nhieu?
24. K
y hie.u (n, M, d)-ma ngha là [n, k, d]-ma, trong do M := 2k là so cac t`
u. ma. Xay
òn ta.i, cac (n, M, d)-ma vo.i cac tham so sau:
du..ng, neu t
(6, 2, 6), (3, 8, 1), (4, 8, 2), (5, 3, 4), (8, 4, 5), (8, 30, 3).
òn ta.i, giai thch ta.i sao).
(Neu khong t
òn ta.i (n+1, M, d+1)òn ta.i (n, M, d)-ma neu và ch neu t
u.ng minh t
25. (a) Gia su. d le. Ch
ma.
òn ta.i (n, M, d)-ma th` t
òn ta.i (n 1, M 0 , d)-ma vo.i M 0 M/2.
(b) Ch
u.ng minh neu t
.ng cac ma [n1 , k, d1] và
26. (To ho..p hai ma) Gia su. G1 , G2 là hai ma tra.n sinh tu.o.ng u
u.ng minh rà ng cac ma tra.n
[n2, k, d2 ]. Ch

G1 0
0 G2
và (G1 |G2 ) là cac ma tra.n sinh cua cac [n1 +n2 , 2k, min(d1 , d2 )]-ma và [n1 +n2 , 2k, d]-ma
(d d1 + d2 ).
y hie.u
27. Vo.i x = x1x2 . . . xm Bm , y = y1 y2 . . . yn Bn ta k
(x, y) := x1 x2 . . . xm y1y2 . . . yn Bm+n .
- a.t
Gia su. C1 là (n, M1 , d1 )-ma và C2 là (n, M2, d2 )-ma. D
C3 := {(x, x + y)|x C1 , y C2}.
Ch
u.ng minh C3 là (2n, M1 M2 , d)-ma tuyen tnh vo.i d = min{2d1 , d2 }.
28. Gia su. C := {x = x1x2 . . . xn Bn | x1 = x2 = = xn }.
(a) Ch
u.ng minh C là [n, 1, n]-ma.
(b) Ch
u.ng minh C là [n, n 1, 2]-ma.
177
7.4
H
o.i ch
u.ng
- i.nh ngha 7.4.1. Gia su. C là [n, k]ma tuyen tnh. Vo.i moi vector a Bn ta.p ho..p
D
Ca := a + C = {a + x | x C}
du.o..c go.i là coset (modulo hay ti.nh tien) cua C.
Nh
a.n x
et 18. (a) Mo.i vector b Bn thuo.c mo.t coset nào do.
(b) Hai vector a và b thuo.c c`
ung mo.t coset neu và ch neu (a b) C.
(c) Moi coset ch
u.a 2k vector.
è 7.4.2. Hai coset ho
M
e.nh d
a.c r`
o.i nhau ho
a.c tr`
ung nhau.
òn ta.i x, y C sao cho
Ch
u.ng minh. Gia su. v (a + C) (b + C). Khi do t
v = a + x = b + y.
Va.y
b = a + x y = a + x0 ,
trong do x0 = x y C.
Suy ra
b + C a + C.
Tu.o.ng tu..
a + C b + C.
2
è 7.4.2 ta co the phan tch Bn thành ho..p cac coset rò.i nhau cua C :
T`
u. Me.nh d
Bn = C (a1 + C) (at + C),
(7.3)
trong do t = 2nk 1, ai C, i = 1, 2, . . . , t, (ai + C) (aj + C) = , i 6= j.

òn ta.i i sao cho
Gia su. ngu.ò.i giai ma nha.n du.o..c vector y. Khi do t
y = ai + x,
x C.
èn th` vector loi

u. ma truy
Neu x0 là t`
e = y x0 = ai + x x0 = ai + x00 ai + C,
trong do x00 := x x0 C. Noi cach khac vector loi chnh là vector trong coset ch
u.a y.
178
Do do quyet di.nh cua ngu.ò.i giai ma là, neu nha.n du.o..c vector y th` cho.n mo.t vector co
u.a y và giai ma y là x
= y e. Vector tro.ng lu.o..ng
tro.ng lu.o..ng nho nhat e trong coset ch
nho nhat trong coset du.o..c go.i là coset leader (neu co ho.n mo.t vector vo.i tro.ng lu.o..ng nho
nhat, th` cho.n ngau nhien mo.t và go.i là coset leader).
Gia su. ra` ng ai trong (7.3) là coset leader. Cach thong thu.ò.ng de giai ma là su. du.ng bang
àu tien g
òm chnh bo. ma, vo.i t`
u. ma khong da.t ben
chuan du.o..c d.inh ngha nhu. sau. Hàng d
trai:
s = 2k ;
x(1) = 0, x(2), . . . , x(s) ,
cac hàng tiep theo là cac coset ai + C du.o..c sap xep theo c`
ung th
u. tu.. vo.i coset leader da.t
ben trai:
ai + x(1), ai + x(2), . . . , ai + x(s).

1 0 1 1
.
V du. 7.4.1. [4, 2]Ma vo i ma tra.n sinh G =
co bang chuan
0 1 0 1
Ban tin
00
10
01
11
Bo. ma C
0000
1011
0101
1110
Coset a1 + C
1000
0011
1101
0110
Coset a2 + C
0100
1111
0001
1010
Coset a3 + C
0010
1001
0111
1100
.
Ho.ich
u ng
0
0
1
1
0
1
1
0
coset
leader
7.4.1
an
a d`
ung ba ng chu
Gia i m
Neu nha.n du.o..c vector y, gia su. 1111, ta se t`m du.o..c vi. tr cua no trong bang. Khi do
ung hàng vo.i y, trong tru.ò.ng ho..p
vector loi e là coset leader nà m o. vi. tr ben trai nhat c`
.
.
.
èn là:
này e = 0100, và t`
u ma du o. c truy
x = y e = 1011
u.a y, ban tin tu.o.ng u
na` m tren dnh cua co.t ch
.ng là 10.
- e t`m coset ch
y cu..c da.i. D
u.a
Nh
a.n x
et 19. (a) Giai ma d`
ung bang chuan là giai ma ho..p l
u.ng (syndrome) cua y.
y, ch
ung ta t`m vector s := Hy Bnk , du.o..c go.i là ho.i ch
(b) Neu y là t`
u. ma th` s = 0. Tha.t va.y neu y = x + e, s C, th`
s = Hy = Hx + He = He
179
(7.4)
(c) Neu cac loi xuat hie.n ta.i cac vi. tr a, b, c . . . t

u.c là
e = 00 . . . 0100 . . . 00 . . . 0100 . . . 00 . . . 0100 . . .
a
th` t`
u. (7.4) ta co
X
s=
ej Hj = Ha + Hb + Hc +
trong do Hj là vector tu.o.ng u
.ng co.t th
u. j cua ma tra.n H.Va.y
- i.nh l
`
a.n H, trong
a ng t
ong c
ac vector c
o.t Hj cu a ma tr
D
y 7.4.3. H
o.i ch
u.ng cu a vector y b
.
.
.
ng vi. tr xu
at hie.n l
oi .
d
o ch s
o j tu o ng u
Ho.n n
u.a, hai vector c`
ung mo.t coset cua C neu và ch neu ch
ung co c`
ung ho.i ch
u.ng.
u.c là H(u v) = 0; hay tu.o.ng
Tha.t va.y u và v c`
ung coset neu và ch neu (u v) C; t
.
.
du o ng Hu = Hv. Do do
- i.nh l
òn ta.i tu.o.ng u
.ng m
o.t-m
o.t len gi
u.a coset v`
a h
o.i ch
u.ng trong m
a C.
D
y 7.4.4. T
u. ma du.o..c
V du. 7.4.2. Su. du.ng ma tra.n kiem tra chan le trong V du. 7.2.7 de xac d.inh t`
èu nhat mo.t loi xuat hie.n). Ta co
gu.i neu nha.n du.o..c thong bao 001111 (gia thiet co nhi

0
0
0
0 1 1 1 0 0
1
= 0 .
Hy = 1 0 1 0 1 0
1
1
1 1 0 0 0 1
1
1
- ay là co.t th
èn là
D
u. sau cua H. Do do bit th
u. sau cua 001111 là sai. Va.y t`
u. ma du.o..c truy
001110.
B`
ai t
a.p
u.
1. Gia su. C là [n, k]-ma và a Bn . Ch
u.ng minh coset Ca = C neu và ch neu a C. T`
do suy ra
àn tu. cua ta.p {x C|d(x, a) = i} ba` ng Ai-so cac t`
(a) So ph
u. ma co tro.ng lu.o..ng i.
(b) So cac ca.p t`
u. ma (x, y) sao cho d(x, y) = i ba` ng 2k Ai.
ung là ma tuyen tnh.
2. Ch
u.ng minh rà ng neu C là ma tuyen tnh và a 6 C, th` C C c
a
3. (a) Xay du..ng mang chuan doi vo.i cac ma co cac ma tra.n sinh

1 0
1 0 1
1 0 1 1 0
G1 :=
, G2 :=
, G3 :=
.
0 1
0 1 1
0 1 0 1 1
(b) Su. du.ng mang chuan th
u. ba de giai ma cac vector 11111 và 01011.
(c) Cho cac v du.: Hai loi xuat hie.n trong t`
u. ma và su.a du
ng; hai loi xuat hie.n trong
.
.
m
a
v`
a
su
a khong du
ng.
t`
u
180
4. Gia su. C là [4, 2]-ma vo.i ma tra.n sinh

1 0 0 1
G :=
.
0 1 0 1
(a) T`m cac t`
u. ma.
(b) T`m cac coset, coset leader cua C.
u. do giai ma khi nha.n du.o..c cac vector 0011, 0001, 0100.
(c) Xay du..ng mang chuan. T`
5. Xay du..ng mang chuan doi vo.i ma co ma
0 1
H := 1 0
1 1
tra.n kiem tra chan le
1 1 0 0
1 0 1 0 .
0 0 0 1
Su. du.ng mang này de giai ma cac vector 110100 và 111111.
6. (a) Xay du..ng mang chuan doi vo.i ma co ma tra.n sinh

1 0 1 0
G :=
.
0 1 1 1
u. do giai ma.
(b) T`m vector ho.i ch
u.ng cua y = 1111. T`
7. Gia su. [7, 4]-ma co ma tra.n kiem tra
H := 0
1
chan le
1 0 0 1 0 0
0 1 1 0 1 0 .
1 1 1 0 0 1
u. do giai ma cac vector nha.n du.o..c: 1111111, 1101011, 0110111

Xay du..ng mang chuan. T`
và 0111000.
8. Neu C C , ta noi rà ng C là tu.. doi ngau yeu, viet tat w.s.d (weakly self dual). C là
tu.. doi ngau neu C = C . V du. ma la.p [n, 1, n] là w.s.d neu và ch neu n chan. Khi
u.ng minh rà ng
n = 2, ma la.p {00, 11} là tu.. doi ngau. Ch
(a) C là w.s.d neu hx, yi = 0, vo.i mo.i x, y C.
èu k = n/2 (do do n chan).
(b) C tu.. doi ngau neu no là w.s.d và co chi
9. Xay du..ng cac ma tu.. doi ngau co do. dài 4 và 8.
10. Gia su. n chan và C là [n, (n 1)/2] ma w.s.d. Ch
u.ng minh rà ng C = C Ca , trong
do a là vector co tat ca cac to.a do. ba` ng 1.
11. Ch
u.ng minh rà ng ma vo.i ma tra.n kiem tra chan le H = (A I) tu.. doi ngau neu và ch
neu A là ma tra.n vuong sao cho AAt = I.
181
12. Gia su. C là ma w.s.d. Ch

u.ng minh ra` ng mo.i t`
u. ma co tro.ng lu.o..ng chan. Ho.n n
u.a,
u. ma
neu moi hàng cua ma tra.n sinh cua C co tro.ng lu.o..ng chia het cho 4 th` mo.i t`
c
ung co tro.ng lu.o..ng chia het cho 4.
13. Gia su. [8, 4, 4]-ma C co ma tra.n kiem tra
1 1 1
0 0 0
H :=
0 1 1
1 0 1
chan le
1
1
0
0
1
1
0
1
1
1
1
0
1
1
1
1
1
0
.
0
0
Ch
u.ng minh C là ma tu.. doi ngau.
7.5
M
a ho`
an hao
- e co the su.a cac loi xuat hie.n khi truy

àn xay du..ng bo. ma C co
èn d
D
ung ta c
u. lie.u, ch
.
.
.
.
.
èu do se làm gio i ha.n so lu o. ng t`
àn
u. ma trong bo. ma. Ph
khoang cach d(C) lo n. Nhu ng di
.
.
.
àn tu cua ta.p ho. p C.
này se ch ra moi lien he. gi
u a d(C) và so ph
`
e 7.5.1. Gia su. x Bn , 0 k n. Khi d
o
B
o d
#{y Bn | d(x, y) k} = C(n, 0) + C(n, 1) + + C(n, k).
Ch
u.ng minh. Vo.i moi i {0, 1, . . . , n} co di.nh, ta co
#{y Bn | d(x, y) = i}
ba` ng so cac cach cho.n i vi. tr sao cho x và y khac nhau ta.i cac vi. tr do và bo.i va.y ba` ng
C(n, i). 2
òm c
a b
o. m
a g
ac t`
u. m
a c
o d
o. d`
ai n v`
a
B
o d
`
e 7.5.2. Gia su. C l`
d(C) 2k + 1.
òn ta.i nhi
èu nh
àn tu. x C, sao cho
at m
o.t ph
oi y Bn , t
Khi d
o v
o.i m
y B(x, k) := {z Bn | d(x, z) k}.
Ch
u.ng minh. Gia su. y B(x, k) B(x0, k), x, x0 C (x 6= x0). Khi do
d(x, x0) d(x, y) + d(x0 , y) 2k.
Mau thuan vo.i gia thiet. 2
182
- .inh l
òm c
D
y 7.5.3. Gia su. C l`
a b
o. m
a g
ac t`
u. m
a d
o. d`
ai n v`
a d(C) 2k + 1. Th`
#C
2n
.
[C(n, 0) + C(n, 1) + + C(n, k)]
Ch
u.ng minh. Du..a tren cac nha.n xet sau
+ Co 2n vector do. dài n (do #Bn = 2n ).
àu B(x, k), x C, ch
+ Moi qua c
u.a
C(n, 0) + C(n, 1) + + C(n, k)
vector (xem Bo dè 7.5.1).
+ Vo.i moi x, x0 C, x 6= x0 , th` B(x, k) B(x0, k) = . 2
V du. 7.5.1. Neu C co do. dài 7 và d(C) = 3 th`
#C
27
= 128/8 = 16.
[C(7, 0) + C(7, 1)]
- i.nh ngha 7.5.4. Ma hoàn hao (perfect code) là bo. ma C sao cho d(C) = 2k + 1 và
D
#C =
2n
.
[C(n, 0) + C(n, 1) + + C(n, k)]
àn tu. nhi

èu nhat trong tat ca cac ma co khoang
Noi cach khac, ma hoàn hao là ma co so ph
.
.
cach 2k + 1 cho tru o c.
òm hai t`
V du. 7.5.2. Ma g
u. ma 00000 và 11111 là ma hoàn hao.
B`
ai t
a.p
1. T`m so cu..c da.i cac t`
u. ma trong mo.t bo. ma mà cac t`
u. ma là chuoi cac bit co do. dài
u.a cac t`
u. ma là nam.
chn và khoang cach toi thieu gi
òm hai t`
òm toàn
u. ma co do. dài n g
2. Ch
u.ng minh rà ng neu n là so tu.. nhien le, th` ma g
so 0 và 1 là mo.t ma hoàn hao.
àm thu.ò.ng vo.i khoang cach toi thieu
3. Ch
u.ng minh rà ng neu C là ma hoàn hao khong t
.
7 th` do. dài t`
u ma là 23.
183
4. Gia su. G24 co ma tra.n sinh G = (I12 A) trong do
0 1 1 1 1 1 1 1
1 1 1 0 1 1 1 0
1 1 0 1 1 1 0 0
1 0 1 1 1 0 0 0
1 1 1 1 0 0 0 1
1 1 1 0 0 0 1 0
A :=
1 1 0 0 0 1 0 1
1 0 0 0 1 0 1 1
1 0 0 1 0 1 1 0
1 0 1 0 1 1 0 1
1 1 0 1 1 0 1 1
1 0 1 1 0 1 1 1
1
0
0
1
0
1
1
0
1
1
1
0
1
0
1
0
1
1
0
1
1
1
0
0
1
1
0
1
1
0
1
1
1
0
0
0
1
0
1
1
0
1
1
1
0
0
0
1
(a) Ch
u.ng minh G24 tu.. doi ngau, t
= G24.
u.c là: G24
(b) Ch
u.ng minh (A I12) c
ung là ma tra.n sinh cua G24.
u. ma cua G24 co tro.ng lu.o..ng chia het cho 4.
(c) Ch
u.ng minh mo.i t`
(d) Ch
u.ng minh G24 khong co t`
u. ma vo.i tro.ng lu.o..ng 4.
(e) Ch
u.ng minh G24 là [24, 12, 8]-ma (go.i là ma Golay).
u. ma.
(f) Gia su. G23 nha.n du.o..c t`
u. G24 ba` ng cach bo tat ca cac to.a do. cuoi trong cac t`
Suy ra cac tham so cua ma G23 và do do G23 là ma hoàn hao.
5. Gia su. x, y Bn . Ta noi vector x phu vector y neu x y = y. Chang ha.n, 111001 phu
101000.
òn ta.i duy nhat t`
(a) Ch
u.ng minh ra` ng neu vector y B23 tro.ng lu.o..ng 4 th` t
u. ma
x G23 phu y.
(b) Suy ra so cac t`
u. ma tro.ng lu.o..ng 7 trong G23 là 253.
òn ta.i [90, 278 , 5]-ma tuyen tnh.
6. Ch
u.ng minh khong t
òn ta.i [13, 64, 5]-ma tuyen tnh. (HD. Gia su. C là [13, 6, 5]-ma
7. Ch
u.ng minh khong t
.ng ma tra.n sinh
tu.o.ng u

1 1 1 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0
.

G1
G1
- i.nh l
Ch
u.ng minh G2 sinh ra [8, 5, 3]-ma, mau thuan vo.i D
y 7.5.3).
7.6
M
a Hamming
àn này nghien c

Ph
u.u cac ma Hamming là mo.t trong nh
u.ng bo. ma co the de dàng ma hoa
.
- i.nh l
- ay là bo. ma co the su a sai mo.t loi. Theo D
y 7.4.3, ho.i ch
u.ng cua vector
và giai ma. D
184
.ng vo.i loi xuat hie.n. Do do

nha.n du.o..c bà ng tong cac co.t cua ma tra.n kiem tra chan le H u
de xay du..ng bo. ma su.a sai mo.t loi, ch
ung ta phai co (ta.i sao?) cac co.t cua H khac khong
và doi mo.t khac nhau. Neu H co r hàng th` se co 2r 1 vector co.t co do. dài r thoa gia
thiet tren.
V du. 7.6.1. Neu r = 3 th` co 23 1 = 7 co.t
1 2 3 4 5 6 7
0 0 0 1 1 1 1
0 1 1 0 0 1 1
1 0 1 0 1 0 1
là bieu dien nhi. phan cua cac so t`
u. 1 den 7.
- i.nh ngha 7.6.1. Ma Hamming ba.c r là ma co ma tra.n kiem tra chan le H cap r (2r 1)
D
sao cho cac co.t cua H khac khong và doi mo.t khac nhau.
V du. 7.6.2. Ma tra.n H cua ma Hamming ba.c 2 co da.ng

1 1 0
H=
.
1 0 1
- ay là ma la.p tuyen tnh ba.c 3.
Bo. ma này co hai t`
u. ma là 000 và 111. D
V du. 7.6.3. Ma tra.n H cua ma Hamming ba.c 3 co da.ng
0 1 1 1 1 0 0
H = 1 0 1 1 0 1 0 .
1 1 0 1 0 0 1
Bo. ma này co 16 t`
u. ma.
u. m
a v
o.i n = 2r 1.
B
o d
`
e 7.6.2. M
a Hamming b
a.c r ch
u.a 2nr t`
Ch
u.ng minh. Hien nhien theo di.nh ngha. 2
`
a Hamming b
a.c r b
a ng 3.
ach t
oi thieu cu a m
B
o d
`
e 7.6.3. Khoa ng c
Ch
u.ng minh. V` ma tra.n kiem tra chan le H co cac co.t khac 0 và khong co hai co.t
- i.nh l
nào giong nhau nen ma Hamming ba.c r co the su.a sai mo.t loi. Theo D
y 7.3.6 ta co
d(C) 3. Trong so cac co.t cua ma tra.n H co ba co.t sau

1
1

0

C1 = 0 ,

..
.
0

1
0

0

C2 = 0 ,

..
.
0
185

0
1

0

C3 = 0 .

..
.
0
Ch
uy
rà ng
C1 + C2 + C3 = 0
(mod 2).
- a.t x là vector ba` ng 1 o. vi. tr cua cac co.t này và bà ng 0 neu ngu.o..c la.i. Khi do Hx = 0.
D
- i.nh l
Noi cach khac, x là t`
u. ma. Nhu.ng wt(x) = 3. Do do, theo D
y 7.3.9 th`
d(C) wt(x) = 3.
2
- i.nh l
D
y 7.6.4. M
a Hamming b
a.c r l`
a m
a ho`
an ha o.
- a. t n := 2r 1. Theo Bo dè 7.6.2 th` #C = 2nr . Theo Bo dè 4.6.3 th`
Ch
u.ng minh. D
d(C) = 3. Va.y
2nr [C(n, 0) + C(n, 1)] = 2nr (1 + n) = 2nr (1 + 2r 1) = 2n .
2
- i.nh l
u.u ma hoàn hao là mo.t
D
y 7.6.4 ch ra rà ng ma Hamming là ma hoàn hao. Nghien c
trong nh
u.ng lnh vu..c quan tro.ng nhat cua l
y thuyet ma và da co nh
u.ng ket qua nhat d.inh.
B`
ai t
a.p
1. [7, 4]ma C co ma tra.n kiem tra chan le
1 1 1 0 1 0 0
H := 1 1 0 1 0 1 0 .
1 0 1 1 0 0 1
òm hai ban tin u = 0000 1101.
(a) Ma hoa thong bao g
èu nhat mo.t loi
(b) Giai ma khi nha.n du.o..c chuoi bit 0000111 0001110 (gia su. co nhi
sai).
(c) T`m cac tham so n, k, d cua C.
2. Gia su. [7, 4, 3]-ma Hamming co ma tra.n
0 1
H := 1 0
1 1
kiem tra chan le
1 1 1 0 0
1 1 0 1 0 .
0 1 0 0 1
(a) T`m ma tra.n sinh da.ng chuan.

èu nhat mo.t loi sai).
(b) Giai ma vector nha.n du.o..c y = 1010110 (gia thiet co nhi
186
3. T`m mo.t ma tra.n kiem tra chan le cua ma Hamming ba.c 4. Giai ma cac vector nha.n
èu nhat mo.t loi sai):
du.o..c (gia thiet co nhi
(a) 100 000 000 000 000.
(b) 111 111 111 111 111.
4. Ch
u.ng minh rà ng cac ma tra.n
0 0 0 1 1 1 1
H := 0 1 1 0 0 1 1 ,
1 0 1 0 1 0 1
0 1 1 1 1 0 0
H 0 := 1 0 1 1 0 1 0
1 1 0 1 0 0 1
sinh ra c`
ung mo.t ma Hamming ba.c 3.
5. Lie.t ke ba da.ng cua ma tra.n kiem tra chan le H cua ma Hamming ba.c 4. Viet
u. do ma hoa ban tin u = 11111100000, và giai ma vector
H du.o.i da.ng (A Ir ). T`
111000111000111.
y ma
6. Ch
u.ng minh rà ng ma Hamming ba.c r du.o..c xac di.nh duy nhat theo ngha: Bat k
.
r
r
.
.
.
.
.
vo i cac tham so [2 1, 2 1 r, 3] tu o ng du o ng vo i ma Hamming ba.c r.
u.ng minh mo.i t`
u.
7. T`m ma tra.n sinh G cua ma Hamming ba.c r và su. du.ng no de ch
òn ta.i t`
u. ma co tro.ng lu.o..ng 2 th`
ma khac khong co tro.ng lu.o..ng 3. (HD. Neu t
èu nhat hai hàng cua G).
no phai là tong cua nhi
8. T`m ma tra.n kiem tra chan le cua [15, 11, 3]-ma Hamming. Giai thch cach giai ma
neu co d
ung mo.t loi xuat hie.n. Neu co ho.n hai loi th` sao?
9. Ch
u.ng minh so cac ma Hamming khac nhau co do. dài n = 2r 1 là
(2r 1)!
.
Qm1 m
i
i=0 (2 2 )
187
188
T`
ai li
e.u tham khao
[1] S. Arlinghaus, W. Arlinghaus, J. Nystuen, The Hedetniemi matrix sum: an algorithm
for shortest path and shortest distance, Geographical Analysis, Vol. 22, No. 4, Oct.,
351-360 (1990).
[2] C. Berge, Ly thuyet d`
o thi. v`
au
.ng du.ng, NXB Khoa ho.c và k
y thua.t Hà No.i, 1971.
[3] A. Cayley, Collected papers, Quart. Jl. of Mathematics, 13 Cambridge, 26 (1897).
[4] N. Biggs, Discrete mathematic, Clarendon Press Oxford, 1989.
[5] N. Christofides, Graph theory an algorithmic approach, Academic Press INC. (1975).
[6] E. W. Dijkstra, A note on two problems in connection with graphs, Numerische Mathematik, 1, 269 (1959).
[7] P. J. Cameron, Combinatorics: topics, techniques, algorithms, Cambridge University
Press, 1994.
[8] N. Deo, Graph theory with applications to engineering and computer science, PrenticeHall Inc., 1974.
[9] R. J. MC Eliece, M. Kac, The theory of information and coding, Addison-Wesley, 1977.
[10] R. W. Floyd, Algorithm 97-Shortest path, Comm. of ACM, 5, 345 (1962).
[11] C. M. Goldie, R. G. E. Pinch, Communication theory, Cambridge University Press,
1991.
[12] M. Gondran, M. Minoux, S. Vajda, Graphs and algorithms, John Wiley & Sons (1990).
[13] R. W. Hamming, Coding and information theory, Prentice Hall, 1980.
[14] R. Hill, A first course in coding theory, Clarendon Press Oxford, 1985.
[15] T. C. Hu, Integer programming and network flows, Addison-Wesley, Reading, Massachusetts (1969).
[16] R. Johnsonbaugh, An introduction to discrete mathematic, Macmillan Publishing Company, 1992.
189
[17] A. R. Kenneth, C. R. B. Wright, Discrete mathematics, Prentice-Hall International

Editions, 1978.
[18] V. Kevin, M. Whitney, Algorithm 422-Minimum spanning tree, Comm. of ACM, 15,
273 (1972).
[19] G. Kirchhoff, in Annalen der Physik and Chemie 72, 497 (1847).
[20] S. Lipschutz, Essential computer mathematic, McGraw-Hill, 1992.
[21] S. Lipschutz, M. L. Lipson, 2000 sloved problems in discrete mathematics, McGraw-Hill,
1992.
[22] C. L. Liu, Introduction to combinationnal mathematic, McGraw-Hill, 1985.
[23] F. J. MacWilliams, N. J. A. Soane, The theory of error-correcting codes, North-Holland,
1981.
[24] A. A. Michael, A. J. Kfoury, R. N. Moll, D. Gries, A basis for theoretical computer
science, Springer-Verlag NewYork Inc., 1981.
[25] J. G. Michaels, K. H. Rosen, Applications of discrete mathematics, McGraw-Hill, 1991.
[26] J. D. Murchland, A new method for finding all elementary paths in a complete directed
graph, London School of Economics, Report LSE-TNT-22 (1965).
[27] R. C. Prim, Shortest connection networks and some generalizations, Bell Syst. Tech.
Jl., 36, 1389 (1957).
[28] S. Roman, An introduction to discrete mathematic, Saunders College, 1982.
[29] K. H. Rosen, Discrete mathematics and its applications, McGraw-Hill, 1995.
[30] B. M. Stephen, A. Ralston, Discrete algorithmic mathematics, Addision-Wesley Publishing Company, 1991.
[31] D. Welsh, Codes and cryptography, Clarendon Press Oxford, 1987.
190

Toanroirac1 545

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Toanroirac1 545

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TRNG AI HOC A LAT

KHOA TOAN - TIN HOC

-- Lu hanh noi bo -Y a Lat 2008 Z

Cac phep toan tren ta.p ho..p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

- i.nh ngha v`a tnh chat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ho..p cua cac anh xa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Lu..c lu.o..ng cua mo.t ta.p ho..p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Quy na.p toan ho.c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

T`m so lo.n nhat trong ba so . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

T`m so lo.n nhat trong day h

Thua.t toan Euclid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Thua.t toan Euclid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Thua.t toan de. quy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Tnh n giai th`

T`m u.o.c so chung lo.n nhat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Thua.t toan xac d.inh day Fibonacci . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Phan tch thua.t toan Euclid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Hoan vi. v`a to ho..p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Cac thua.t toan sinh ra hoan vi. v`a to ho..p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Hoan vi. v`a to ho..p suy ro.ng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Quan he. hai ngoi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Quan he. v`a ma tra.n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Quan he. tu.o.ng du.o.ng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104

Bao dong cua quan he. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110

Lattice cua cac phan hoa.ch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116

Lattice phan bo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132

- a.i so Boole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137

Bieu dien toi thieu cua h`am Boole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152

Khai nie.m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152

Mo. d`au . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159

Khai nie.m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159

Ma phat hie.n loi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160

Ma su.a sai . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161

Cac khai nie.m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162

Khoang cach Hamming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170

Ma ho`an hao . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182

(f) Ta.p ho..p cac so ph

`an tu. cua no l`a nh

V du. 1.1.4. Gia su. A (tu.o.ng u

Ta.p nghie.m cua phu.o.ng tr`nh

Neu cac ta.p ho..p A v`a B co giao b`a ng trong, t

`an tu. cua no co da.ng x := (xi )iI vo.i xi Ai . Khi do,

`an) thu.`o.ng du.o..c k

(c) {a, b, c}.

a.p ho..p X th`

V du. 1.2.2. (a) Anh

l`a mo.t-mo.t nhu.ng khong l`a anh xa. len.

l`a len nhu.ng khong l`a anh xa. mo.t-mo.t.

l`a mo.t-mo.t v`a len.

`an nguyen cua s

a.p ho..p con B Y ta d`eu c

Gia su. f : X Y l`a mo.t anh xa. t`

(a) Neu f l`a mo.t-mo.t th` f |Z c

Khi do co the thiet la.p anh xa.

V du. 1.2.4. (a) Anh

l`a anh xa. mo.t-mo.t len v`a (idX )1 = idX .

7. Cho cac anh xa. f : X Y v`a g : Y Z. Ch

ke tat ca cac chuoi con cua chuoi babc.

LOGIC VA CAC PHU O NG PHAP

`e toan ho.c co the xem l`a mo.t kh

V du. 2.1.5. Gia su.

V du. 2.1.6. Gia su.

è p là sai và do va.y phu di.nh cua no p là d