CENTER FOR BUSINESS AND GOVERNMENT 79 John F.

Kennedy Street, Cambridge, MA 02138 VIETNAM PROGRAM

tel: (617) 495-1134 fax: (617) 496-5245 david_dapice@harvard.edu

Lch s hay chnh sch: Ti sao cc tnh pha Bc khng tng trng nhanh hn?

Nhm nghin cu: Nguyn nh Cung Phm Anh Tun Bi Vn Gio s David Dapice

Chng trnh pht trin ca Lin Hp quc (UNDP) H Ni, Vit Nam

Thng nm, 2004

HARVARD UNIVERSITY

CENTER FOR BUSINESS AND GOVERNMENT 79 John F. Kennedy Street, Cambridge, MA 02138 VIETNAM PROGRAM

tel: (617) 495-1134 fax: (617) 496-5245 david_dapice@harvard.edu

Lch s hay chnh sch: Ti sao cc tnh pha Bc khng tng trng nhanh hn?
Mt bi ton hc ba S tng trng nhanh ca cc tnh quanh thnh ph H Ch Minh l mt cu chuyn khng cn mi v thng c l gii bng v tr u th hn hn v/hoc bng nhng kinh nghim vi kinh t th trng trc khi cng cuc i mi bt u. Tuy nhin, t ai xem xt n thc t l ngay trong s nhng tnh nm gn trung tm kinh t ny ca Vit Nam vn c tnh tng trng kh hn nhng tnh khc, bi nu i su phn tch, cu chuyn s tr nn phc tp hn nhiu. C l v vy m c mt bi ton hc ba y. Nu mt vng no Vit Nam c th pht trin nhanh, phi l cc tnh gn khu vc H Ni-Hi Phng1. Cc tnh ny c c s h tng tt, nm gn cc cng v th trng chnh, ng thi c ngun lao ng c o to.2 Nhng tc tng dn s gn y ca khu vc ny li thuc hng chm nht trong c nc, cn cc tnh ln cn thnh ph H Ch Minh c t l tng dn s nhanh nht. Ti sao dn s cc tnh k cn H Ni v Hi Phng li tng chm hn so vi cc vng ng Bc, Bc v Nam duyn hi min Trung hay ng bng sng Cu Long nh vy? C th c kin khng ng tnh vi vic s dng tc tng dn s lm thc o ca thnh cng. Tuy nhin, trn thc t hu ht cc tnh u bo co mc tng trng sn lng rt cao, v do vy (cc nh ngin cu) c nhng nghi ng chnh ng v tnh trung thc ca s liu cp tnh. Nu mt tnh khng to ra nhiu vic lm hp dn, ngi dn s b i. Chnh di c ch khng phi t l sinh v t l yu t quyt nh cho s khc bit v tc tng dn s.3 T l tng dn s thp cc tnh ny chng t lung di c ra khi cc tnh min Bc. Cc cuc phng vn cho thy nhng ngi c kh nng ra i thng l thanh nin, nht l nhng ngi c trnh , v thc t l h ang b i. Cuc tng iu tra dn s nm 1999 cho thy cha ti 1,5% dn ca by tnh min Bc l dn nhp c t ni khc- con s ny ca bn tnh min Nam l trn 5%. Thm ch c ng bng sng Cu Long v min ng Nam b cng c t l dn nhp c cao hn na.
Cc tnh l Qung Ninh, Hi Dng, Hng Yn, H Ty, Bc Ninh, Bc Giang v Vnh Phc. Dn s ti cc tnh ny trong nm 2002 l 10 triu ngi, ch tng 2,6% so vi nm 1999. Trong khi ch ring bn tnh min Nam gn thnh ph H Chnh Minh l ng Nai, Bnh Dng, Long An v B Ra Vng Tu c 5,1 triu ngi nm 2002, tng 5,4% so vi nm 1999 (tnh Ty Ninh gn k cng ch tng 2,7%). Trn c nc, mc tng trong cng thi gian ny l 4%. 2 Cuc iu tra dn s nm 1999 cho thy ng bng sng Hng, t l dn trn 13 tui c bng hoc chng ch o to no l 11%, t l ca c nc l 8%. ng bng sng Hng l khu vc dn u. Nu xt v trnh gio dc th ng bng sng Hng cng l khu vc cao nht v y chnh l ngun cung cp lao ng cho cc tnh va nu. 3 Theo tng iu tra dn s nm 1999, t l tr em di 5 tui thng nm mc 8-10%, tr trng hp khu vc ng Bc v Cao nguyn trung b l nhng khu vc cao nguyn, min ni. T l tr em di 5 tui c th i din tng i tt cho t l sinh. T l t cc tnh ln cn H Ni thp hn, nm trung bnh mc 8,3% (s ngi c nguy c t vong trc 40 tui) v t l trung bnh ca c nc l 9,7%. Nh vy t l tng t nhin (t l sinh tr t l t) gia cc vng khng c s chnh lch ng k.
1

HARVARD UNIVERSITY

Khong cch tng trng gia bn tnh min Nam v by tnh min Bc thc s ng git mnh, khi c hai nhm tnh ny u nm gn cc thnh ph v hi cng chnh (xem bng trang sau). Hy ly mt ch s l tc tng trng vic lm t nm 2000 n 2002 so snh, bn tnh min Nam vi dn s ch bng mt na ca by tnh min Bc nhng to ra c 209.000 vic lm, gp ba ln so vi con s 70.000 vic lm mi by tnh min Bc. Ch ring Nng cng to c 30.000 vic lm mc d s dn ca Nng ch bng 7% tng s dn ca by tnh. Cu chuyn tng t xy ra vi xut khu. Trong nm 2003, bn tnh min Nam t kim ngch xut khu gn 4 t la M (khng tnh du m v kh t) cn by tnh min Bc thu c 0,5 t, tnh c than. Khu vc ng bng sng Cu Long (tr Long An) xut khu c 1,7 t la4. Do vy cng s khng ngc nhin khi thy u t nc ngoi FDI i theo hng tng t: t nm 2001 n 2003, bn tnh min Nam thc hin c 2,9 t la u t nc ngoi v by tnh min Bc ch t 0,6 t la. Ngay c u t tnh trn u ngi da theo lut Doanh nghip mi t nm 2000 n 2003 ca khu vc min Bc cng thp hn ti 20%. Nh vy, vi bt c thc o hp l no, cc tnh min Bc khng tng trng nhanh nh mong i. V r rng, cc tnh pha Bc ny khng nhng ch b tt li sau cc tnh tng trng nhanh pha Nam m xt v mt mt rt quan trng, h ang tt li sau c cc khu vc c t u th hn v v tr, c s h tng hay kh nng tip cn ngun lao ng c o to v cc th trng. Mt l do ng lo lng l nhng vng tt hu thng c thin hng tr hon cch kinh t cn nhng khu vc thnh cng li hoan nghnh ci cch. Nu ch khu vc pha Nam thnh cng, s rt kh khn trong vic xy dng mt s nht tr cao ca c quc gia tin theo hng nhanh chng gia nhp WTO, thc hin ci cch hnh chnh, ci cch ti chnh v nhng vn quan trng khc. Nu cc tnh ng bng sng Hng tip tc tr tr trn nhiu lnh vc trong khi c qu nhiu u th nh vy, tin trnh tng th ca ci cch kinh t s b nh hng nghim trng. iu cp bch l phi gip nhng tnh nhiu ha hn ny tng trng nhanh ng vi tim nng ca mnh. By tnh min Bc v Bn tnh min Nam: So snh mt s ch tiu kinh t Dn s (triu ngi) Kim ngch xut khu bnh qun u ngi u t nc ngoi c thc hin tnh theo bnh qun u ngi u t theo lut Doanh nghip tnh theo bnh qun u ngi S vic lm mi/1000 (2000-02) (2003) 7 tnh min Bc 10 $50 $60 $84 7 3 4 tnh min Nam 5 $785 $570 $103 41 12

Tng cc Hi quan, Kim ngch xut nhp khu ca cc tnh nm 2003, theo Thi bo Kinh t Vit Nam, thng 2/2004. Gi tr kim ngch xut khu c th c tnh theo ni t tr s cng ty, khng phi ni sn xut.

Ghi ch: S liu xut khu l ca nm 2003 theo s liu ca Tng cc Hi quan. Vn u t nc ngoi tnh trn u ngi l lng vn c thc hin t nm 2001 n 2003. Vn u t theo lut doanh nghip l lng u t c cp php t nm 2000 n 2003. S vic lm mi trong cc doanh nghip c tng hp t cui nm 2000 n 2002 theo mt t iu tra c bit trn tt c cc loi hnh doanh nghip. S liu v vic lm nm 2003 trong khu vc chnh thc l s liu ca B L, TB&XH.

Gi thuyt cp i Mt l do thng c a ra gii thch cho thc trng yu km cc tnh min Bc gn H Ni ny l lch s. Khu vc pha Bc nhiu nm theo h thng k hoch ha tp trung, thiu kinh nghim v kinh t th trng v do vy cha quen ng x vi cc nh u t t nhn c trong v ngoi nc. Theo cch suy ngh ny, nhng vn nh nng lc hn ch ca b my hnh chnh, cc c cu t chc x hi v li suy ngh c cn tr s pht trin ca min Bc. Cc cn b vn ngi ch vic n, suy ngh theo kiu k hoch ho tp trung v k vng nh nc dn dt cc doanh nghip ln. Thc ra nhiu ngi cn tr nn e ngi, nghi ng khi cc doanh nghip t nhn pht trin qu ln. Xc tin u t ch n thun l ln H Ni gp cc bn b c v xin d n. Ngay c ngi dn cng suy ngh nh vy, v do khng c ai thc s mong mun xy dng cc cng ty t nhn tht s v vng mnh. Tt nhin, 15 nm tri qua k t khi bt u cng cuc i mi v trong thi gian , vi mt s lng p o cc c hi o to nc ngoi c ginh cho H Ni v khu vc k cn, v nh vy chng ta c th cho rng nhng vn gim bt phn no. Mt s kin khc li cho rng min Bc thiu truyn thng kinh doanh, nhng cch lp lun s khng th gii thch c ti sao nhiu ngi t nhng tnh ny vo min trong kinh doanh, hoc ti sao s lng doanh nghip (trn 1000 dn) bt u khi s theo lut Doanh nghip Bc Ninh v ng Nai li bng nhau. Lch s chc chn c nhng nh hng nht nh song nh hng l ra phi gim dn qua thi gian. Khng xem xt cc thnh ph ln - v nhng im khc bit ca cc thnh ph ny Nhng trao i va nu v cc tnh khng tnh n cc thnh ph ln v hn nhiu ngi s thy khng bnh thng. Bn cht ca tng trng thnh cng chnh l kh nng lan ta. Nu cc doanh nghip cnh tranh c to cho nhng iu kin thun li, h s m rng v s dng thm nhiu t ai v lao ng. Chi ph cao cc thnh ph ln s y cc doanh nghip ra cc vng ph cn ni c chi ph thp hn. Cng ging nh cc nh thin vn hc phi che bt mt tri hoc s dng cc loi knh lc nh sng nghin cu bu kh quyn quanh mt tri, mi nh kinh t nghin cu v tng trng cng thng lc ra cc thnh ph ln ni hi t nhiu nh u t v dch v v bt ng sn nhn vo s tng trng ca nhng vng bn ngoi tm im sng . Nu so snh hai khu vc th (gp H Ni v Hi Phng lm mt), chng ta s thy nhng con s sau: khu pha Nam c s dn cao hn 20%: thnh ph H Ch Minh c 5,5 triu dn so vi 4,6 triu pha Bc; s vic lm mi c to ra t cui nm 2000 n 2003 l 479,000 so vi 264,000. Kim ngch xut khu l 10 t la thnh ph H Ch Minh (tnh c 3,8 t la du m) v 2,4 t la H Ni v Hi Phng. u t nc ngoi c trin khai tnh trn u ngi t nm 2001 n 2003 l 1.036 la v 913 la; u t theo lut doanh nghip c ng k tnh theo u ngi l 373 la so vi 316 la. Mc d kim ngch xut khu v s vic lm c to mi

ca th pha nam c cao hn hn, vn c th i n mt kt lun chung l cc thnh ph ln u ang tng trng u. Nh vy cc tnh pha Bc nm ln cn vi cc thnh ph kh nng ng. Nh vy th khng cn nghi ng g na, chnh s lng ln vic lm v lng hng xut khu gn thnh ph H Ch Minh chng to rng s pht trin ca thnh ny c sc lan to mnh hn ra cc tnh ln cn. Chuyn thm nh my 100% vn nc ngoi may ti xch xut khu ti Hi Phng gii thch phn no cu chuyn . Mc lng chnh ca cng nhn cha ti 40 la so vi mc 60-80 la cho cng vic tng t thnh ph H Ch Minh. Cc iu kin lm vic cng khng c tt vi mi dung dch keo dn nng nc trong khng kh v cng nhn phi lm vic cng thng 6 ngy trong mt tun. Tuy nhin t l cng nhn thi vic li rt thp (cha ti 4%) bi cc c hi lm vic khc cho n lao ng Hi Phng khng kh hn. Nu lm nng nghip, nu nh c vic lm th cng lao ng cng cha ti 1 la mt ngy cn mc lng ca cc doanh nghip nh nc hay t nhn trong nc cng ch trong khong 25 n 30 la mt thng. Ch u t khng nh ng s khng ri Hi phng bi chi ph lao ng thp v cc iu kin khc u thun li. Ch khi c thm nhiu hot ng s dng nhiu lao ng c to ra pha Bc (c l l xut khu) th mi c p lc kinh t c thm nhu cu v t ai v lao ng. Khng th t c kt qu bng cc quyt nh hay bin php hnh chnh m phi xut pht t chnh cc nh u t khi h thy khu vc pha Bc hp dn hn. iu ny i hi n lc chung ng thi ca nhiu c quan chc nng nh thu v, hi quan v cc b phn khc Chng hn, khng th tip tc vin vo l do c s h tng pha Nam tt hn. Trong nhng nm qua nhiu khon u t ln c rt vo cng v thit b, ng cao tc, in v cp nc cho khu vc pha Bc5. Khu cng nghip mc ln nhiu ni. Ngoi ra chi ph nhn cng pha Nam cn cao hn pha Bc v r rng y l mt li th ca cc tnh pha Bc. Mt lp lun khc, kh thuyt phc, l Cm tp trung (Cluster).Theo cch lp lun ny, khi mc tp trung hot ng t ti mt qui m nht nh, hay mt ngng nht nh, t bn thn cc cm tp trung ny s thu ht c thm nhiu hot ng mi. Khu vc pha Nam c cho l vt qua ngng ny nhng khu vc pha Bc vn cha lm c. Nhng trc y mi nm, ngng ny chc hn kh gn nhau. Vy ti sao pha Nam li tin nhanh ln trc nhiu nh vy? Mt hng nghin cu l xem xt c cu v chin lc tng trng ca tng tnh min Bc tm ra s khc bit. Nhng khc bit ny c th lm sng t nhng nhn t ch yu thu ht hay cn tr u t. Tt nhin, s vn cn cu hi l lm th no cc tnh pha Bc c th theo nhp c vi cc tnh pha Nam. y cng l mt phn ca mt hng nghin cu lin quan. Mt iu ti quan trng cn nu ra y l cc quy nh chnh thc khng phi lc no cng c thc thi trit . V d, nn tm hiu ai thc s c vo khu cng nghip, ch khng nn xem xt ai l i tng c vo khu cng nghip. Nu cc doanh nghip t nhn c xu hng tp trung v
Thc ra hin nay tuyn ng H Ni sang Trung Quc v ra cng Ci Ln tt hn nhiu so vi nhiu tuyn ng pha nam thnh ph H Ch Minh i Cn Th. Tc xe chy trung bnh, theo cc li xe cho bit, c th t gp i khu vc pha Bc so vi pha Nam. Cng Ci Ln cng n c tu trng ti ln hn so vi cng Si Gn. Cc khu cng nghip pha Bc cng trng hn nhiu so vi pha Nam v nh vy, tm c t tt khng phi l iu kh.
5

mt tnh pha Bc m khng v nhng ni khc, r rng c nhiu tn hiu c pht ra v c thu nhn v nhng i x trn thc t (chc khng phi l trn vn bn) ca cc tnh vi cc nh u t t nhn . Trn thc t, vic thnh lp v iu hnh mt doanh nghip thnh cng cng c th v nh mt cuc chy ua vt qua cc ro cn. Cc ro cn y c th l thu/mua t, vay vn, xin giy php hoc xin gim cc cuc thm ving khng cn thit ca cc cp chnh quyn, tm hiu th trng, tm b quyt cng ngh, v.v Cc doanh nghip trong v ngoi nc khng nhng ch phi cnh tranh vi cc doanh nghip khc Vit Nam m ngy cng phi i mt vi cnh tranh ca cc doanh nghip trong khu vc v trn th gii. Nu cc ro cn ny qu cao, doanh nghip s b chm li hoc thm ch tr nn nht ch. Hng nghin cu ca bi vit ny s xc nh nhng ro cn l g v liu chng c cao khc nhau khng cc tnh khc nhau. Xin lu rng hng ny ny kt hp c gi thuyt v cm tp trung. Khi c nhiu doanh nghip tng ng hot ng gn nhau, s to iu kin cho vic hnh thnh cc dch v chuyn bit cho cc doanh nghip ny, h c gi thnh ca cc hot ng nh marketing, thit k sn phm, sa cha, kim tra cht lng, k thut sn xut, v.v Mt khc, li cng c nhng yu t c nht khng th nhn rng c. Trng hp khng mt tnh no khc c vnh H Long nh Qung Ninh hay cc lng ngh th cng nh Bc Ninh l nhng v d c th.

Bn tnh pha Bc
Trong s by tnh nu tn t u, bn tnh c la chn phc v nghin cu su ny l Vnh Phc, Bc Ninh, Bc Giang v Qung Ninh. Ba tnh u nm ngay cnh H Ni cn Qung Ninh nm lin k vi Hi Phng vi mt cng bin ln v khu du lch vnh H Long. Ngoi ra Qung Ninh cn c bin gii vi Trung Quc thng qua ca khu Mng Ci. Bng di y so snh cc tnh ny vi nhau theo mt s ch s phn tch phn trn. Ph lc B b sung mt s thng tin v sn lng cng nghip. Bn tnh pha Bc: Mt s s liu chn lc
Tnh Dn s 000 ngi/ gia tng 971/ 3.0% 1535/ 2.6% 1128/ 3.1% 1040/ 3.3% 4674/ 3.0% 79727/ 4.0% 2001-2003 FDI u ngi ($) 0 0 $120 $ 89 $ 49 $ 88 2000-2003 u t t nhn trn u ngi ($) $114 $24 $34 $339 $115 $105 12/20002002 S vic lm to mi trn 1000 dn 7.5 4.8 8.8 11.8 7.9 14.1 2003 Kim ngch xut khu (triu $ ) 0-250* 0 61 244 305-555 20,000 2002 Gi tr sn lng cng nghip trn u ngi

Bc Ninh Bc Giang Vnh Phc Qung Ninh Subtotal Vit Nam

2581
446

4320
4753

2786
3265

Ghi ch: Gia tng dn s l mc tng t 1999-2002. u t nc ngoi thc hin v u t t nhn c cp php theo Lut Doanh nghip trn u ngi c tnh cng dn cho cc giai on 2001-2003 v 2000-2003 (tng ng). S vic lm mi tnh theo s vic lm trong tt c cc loi hnh doanh nghip tnh trn 1000 ngi dn ca tnh . Ngun s liu: Thc trng cc doanh nghip thng qua kt qu cc cuc iu tra nm 2001, 2002, 2003 (Tng cc thng k, Nh xut bn thng k, H Ni, 2004). S liu kim ngch xut khu, theo Tng cc Hi quan.

* Bc Ninh bo co kim ngch xut khu hng th cng t ti trn $250 triu la nm 2003 nhng c th c s liu ca Hi quan tnh vo kim ngch ca H Ni.

Gia cc tnh c s khc bit rt ng k. Bc Giang: Mc d nm gn k H Ni vi tuyn ng quc l ti Trung Quc, lng u t trong nc tnh theo u ngi ca Bc Giang ch bng 1/4 so vi mc chung ca c nc, cha k cc ch s v lng FDI v kim ngch xut khu cng cn rt nh b. S lng vic lm mi cng rt t v tc tng dn s cng l thp nht. Bc Giang bt u thu ht u t t nhn kh mun v a hnh t nhin ca tnh gm nhiu vng ni kh pht trin. Mt khu cng nghip va mi c khai trng v cc chnh sch u i cho cc nh u t mi bt u c tc ng. Vi nn kinh t cn ngho v da ch yu vo nng nghip, dng nh tnh vn ch ch trng nhiu hn ti nhng ngnh c nh nc ch o v bo h so vi cc hng t nhn v cnh tranh. Mt nh my lp rp t ln ang c xy dng l doanh nghip nh nc v s dng cng ngh ca Hn Quc. Hin nhin, trong tng lai, vic ct gim chi ph n mc c th cnh tranh vi hng nhp khu, nht l trong xu hng lin tc gim thu nhp khu nh hin nay l mt thch thc ln i vi doanh nghip ny. Bc Ninh: Tnh Bc Ninh, trc y l mt phn ca tnh H Bc cng vi Bc Giang, c a im thun tin hn v lng u t t nhn (u t thc s theo Lut Doanh nghip) ngang bng vi mc chung ca c nc. Tnh cn c mt lch s cc lng ngh th cng v truyn thng kinh doanh. Mc d s lng vic lm chnh thc tng t nhng cc lng ngh th cng to c 50.000 vic lm trong nhng nm qua, tuy ch trong cc c s sn xut nh. Cc lng ngh ny cng l ngun to kim ngch xut khu ch yu. FDI gn y mc kh thp. Bc Ninh c v tr thun li, nm trn trc ng sang Trung quc, gn cc cng bin ln v H Ni. Tuy nhin, c l do c sn nhng u th ny, lnh o tnh bt u chn lc cc loi hnh doanh nghip c cp php kinh doanh ti tnh. Cc doanh nghip ln c chn thng c mi lin h vi nh nc. Cc doanh nghip ng k vo khu cng nghip ca tnh khng phi ch ton cc nh u t thc s hot ng. Vnh Phc: H thng ng ca Vnh Phc tuy km hn song li to c nhiu vic lm hn so vi Bc Ninh. FDI thu ht c cn cao hn c mc bnh qun ca c nc, song li hu ht tp trung vo cc ngnh c bo h. u t t nhn tuy vn cn thp nhng tng nhanh. Cc doanh nghip t nhn trong tnh cho bit lnh o tnh rt nhit tnh v thn thin gip cc doanh nghip gii quyt kh khn. Cng nh Bc Giang, Vnh Phc l tnh mi c tch t nm 1997, cn ngho v da vo nng nghip l chnh. Tuy vy ngay t u lnh o tnh quyt nh thn thin vi doanh nghip. V qua thi gian, hng i ny c th hin qua cc hot ng ngy cng gia tng ca khi t nhn mc d xut pht im rt thp. Qung Ninh: Qung Ninh c mc FDI ngang bng mc trung bnh ca c nc v trong s bn tnh, Qung Ninh t kim ngch xut khu (ch yu l than), s vic lm mi, mc tng dn s v mc u t theo lut Doanh nghip cao nht. Tuy nhin, xut khu, tng trng vic lm v tc tng dn s vn cn thp hn mc trung bnh ca c nc. Tnh c nhiu u th nh l ca khu chnh ni vi Trung Quc, c cng bin mi c nng cp v mt khu vc du lch ni ting. Song phn ln cc doanh nghip ln trong a bn tnh vn l cc doanh nghip c lin h vi nh nc, tr khu vc du lch. 6

Nhng im khc nhau r nt gia cc tnh khng lm m i cc im chung. Lnh o ca cc tnh u ang n lc thc y pht trin cng nghip v kinh t. Tt c u a ra nhng chnh sch xc tin u t v t u t vo c s h tng nh cc khu cng nghip. Th tc hnh chnh c n gin ha. Lng u t ang gia tng d cn cc mc khc nhau. Cm nhn chung l tch cc. Tuy vy, cha c tnh no thnh cng nh cc tnh pha Nam bi mt lot nhng nguyn nhn. Vn chnh l pha Nam thn thin hn i vi cc doanh nghip t nhn ln, v l uy tn ca h. Nhiu cn b chnh quyn cc tnh pha Bc, khng hn l lnh o tnh, vn yn tm hn vi cc doanh nghip c quan h vi nh nc v vn ch mun gi cc doanh nghip ny th ch o. Trn thc t, h vn thng lm nh vy, song vi ci gi phi tr l mt mi trng kinh doanh km nng ng v t cnh tranh hn. Kt qu trc tip th hin mc u t nc ngoi thp, kim ngch xut khu thp trong cc ngnh thm dng lao ng v tng trng vic lm cng thp hn.6 Cc doanh nghip nh nc hoc c quan h vi nh nc da ch yu vo gi thu t u i, tn dng u i, cc hp ng u i v cc h tr khc r rng khng th cnh tranh trong tng lai. Cc vn v t v hip hi doanh nghip ng vai tr trng yu lm cn tr s tng trng ca c nhng doanh nghip cnh tranh. Tu chung li, tht kh l gii c ti sao mt tnh c a th tt nh Qung Ninh li to ra s lng vic lm t hn Long An- mt tnh nng nghip ti ng bng sng Cu Long trong cng k 2002-2003. Nu cc tnh pha Bc khng tin nhanh hn na, Vit Nam s khng d duy tr mc tng trng nhanh da vo xut khu v hi nhp kinh t quc t. u t t nhn l g? Lut Doanh nghip ra i gip vic xin giy php hot ng cho doanh nghip tr nn d dng hn nhiu, v nh , k t nm 2000 khi lut bt u c hiu lc n nay, c trn 70,000 doanh nghip mi ng k hot ng. Phn nhiu trong s l cc doanh nghip t nhn nhng cng c mt s doanh nghip nh nc hoc lin doanh vi nh nc. Nhiu d n u t nc ngoi c thc hin theo lut khc thc ra cng c mt phn u t ca nh nc di hnh thc lin doanh. V cng c nhng doanh nghip ng k hon ton l doanh nghip t nhn nhng li c s h tr t nhng t chc hay c nhn c th lc. Nhng doanh nghip ny c th vay vn d hn, thu t nhanh hn hoc tip cn c ti nhng u vo hay hp ng quan trng hn so vi cc doanh nghip khng c c nhng quan h nh vy. Tnh th ny khng ch thy ring Vit Nam, ch c iu n to ra mt thc tin phc tp hn l n thun ch c hai cung bc nh nc v t nhn vn thng gp trong cc phn tch. Mt s tnh c xu hng thn thin vi cc doanh nghip c lin h vi nh nc hoc c quan h vi mt s nhm c nh hng, trong khi cc doanh nghip t nhn thc th li t khi c i i nh vy. Khi cc doanh nghip t nhn thc th tm kim nhng i x cng bng bng cch xem xt v la chn tnh tt u t, h s to ra s khc bit r nt trong hot ng u t cc tnh. Thng rt kh phn bit c cc loi hnh doanh nghip t cc s liu cng b ca tnh. Ngoi ra
C kin cho rng gip tm vic lm cho nhng ngi mi gia nhp lc lng lao ng v nhng ngi ri nng thn, rt cn to thm nhiu vic lm mi cc khu th. Nu khng, khong cch chnh lch gia nng thn v thnh th s ngy cng rng ng thi to ra nhiu hin tng tiu cc x hi.
6

i khi lng u t nhiu hn li do u th v a im nh c khu du lch hay gn ng bin gii ch khng phi do chnh sch. Tuy vy, nu c th phn tch cc loi hnh doanh nghip th vn hu ch hn. R rng cc doanh nghip t nhn hon ton s linh hot hn v c nhiu tim nng ln mnh hn so vi cc doanh nghip lun cn c mt mc tr cp hay h tr no tn ti.

t ai Mt ch lun c cp trong chuyn i ti cc tnh, l vn gi t phi nng nghip nm ngoi cc khu cng nghip. Gi t ti H Ni v vng ln cn rt t. c tnh gn y cho thy gi mt mt vung t H Ni hoc cc tnh ln cn cao gn bng Nht Bn, trong khi thu nhp quc dn u ngi ch cha bng 2% ca nc Nht Bn cht hp! y l mt bin dng kinh khng gy kh khn cho qu trnh pht trin hp l ca cng nghip v th ha. Mc d t nng nghip th cn nhiu, thu nhp t nng nghip v cng t i, v gi tr quyn s dng t nng nghip thp, nhng khng d g bn t nng nghip v chuyn sang cc mc ch s dng khc cho gi tr cao hn nh thng mi, cng nghip v nh . iu ny gy ra rt nhiu kh khn. Nng dn khng mun giao t theo mc n b da trn gi tr c l t nng nghip- thng ch cha y 1 la/m2- m ch mun bn vi gi t phi nng nghip. Ngay cc tnh mc gi ny cng c th ln ti trn 100 US la 1 m2 v i khi ti trn 1.000 US la! (Xem bng di y v cc mc gi t i din, ba nhm u tin l t cho xy dng nh my). Kh khn v n b dn n nhng tr hon v tranh chp ko di cc tnh quanh H Ni- nhng vn c th lm tr tr u t v tng trng. Cc mc gi t STT 1 2 3 4 5 6 Nhm loi t trong khu cng nghip, c c s h tng t trong khu cng nghip, cha c c s h tng (thng khng c sn) t cnh khu cng nghip, cha c c s h tng (nhiu vn
v gii ta t)

Gi trn 1m2 $28-$35 $0.5-$1 $0.5-$1

Ch thch Cho 50 nm Cho 50 nm, c th u i min gim trong 5-10 nm u. Cho 50 nm, c th u i min gim trong 5-10 nm u. C giy chng nhn quyn s dng t cho 50 nm Khng hn ch thi gian s dng. Phn tch da trn thu nhp t trng la.

t phi nng nghip trong cc $150-300 lng ngh (gi th trng) Gi t th c trong cc khu $500-2000 th mi ti cc tnh t nng nghip (c tnh gi $0.5 tr, khng phi gi th trng)

Bin php m cc tnh vn p dng l n b thm cho nng dn h tr cc hot ng ti nh c, o to ngh hoc n nh cuc sng bn cnh cc khon n b t ai. S tin b sung thm ny c th tr gi t mt trm n vi trm la cho mi h, ch bng gi ca mt m2 t theo gi mi nu bn t do. Khon h tr b sung ny khng phi lc no cng tha mn (theo mong mun ca nng dn). 8

Cn mt vn khc lm chm qu trnh chuyn i t ai nng nghip. Mt s kin cho rng Vit Nam phi bo v t nng nghip, c bit l t trng la, khi cc mc ch s dng khc. Mt quan im khc li e ngi khi nng dn khng cn t, mc d c cc khon n b, s khng th tm ra nhng phng k sinh sng khc v tr nn ngho i, gy ra cc vn x hi. Nhng lp lun ny l sai lm, mc d c mt s t v d ng h. L mt nc xut khu go, Vit Nam iu kin chuyn i bt t gn cc khu th ln cho nhng mc ch s dng mang li gi tr cao hn. t ai nm ngay ngoi ven H Ni thng c nh gi vo khong vi trm la cho mt mt vung, trong khi 10.000 mt vung t (1 hc ta) him khi em li c thu nhp rng ti $1.000 la cho ngi nng dn, k c khi h trng hai v la v mt v rau mu. Thm ch vi gi ch $100 la mt mt vung, gi tr ca mt hc ta t phi nng nghip ln ti 1 triu la. Nu ch dng mt phn nh trong khon tin u t mua tri phiu chnh ph vi mc li sut 8% th tin li thu c cng cao hn nhiu so vi thu nhp t nng nghip. Bng vic hn ch chuyn i mc ch s dng t, c hi v thu nhp ca nng dn ngho ang b y gim i, trong khi chi ph l nh v chi ph cho cc doanh nghip mi thnh lp li tng ln. Ngoi ra, tc tng gi t nhanh l nguy c gy nn s bt bnh ng trong thu nhp bi nhng thu nhp t t ny thng l khng do qu trnh u t v lao ng mang li v khng b nh thu. Gi t cao nh hng rt tiu cc n s pht trin a phng. Mc bin dng nh vy thp hn nhiu quanh khu vc thnh ph H Ch Minh (xem khung di). Ti sao gi t li cao n vy? Gi t ti mt khu th mi ca tnh Bc Ninh nm cch H Ni 30 km vi ng xe chy tt ln ti 2000 la mt m2, thm ch tnh nng nghip ngho nh Bc Giang cch H Ni 60km (khong mt gi xe chy), gi t ti trung tm tnh cng khong 300 la. So vi thnh ph H Ch Minh, gi nh vy l kh cao. Ti qun 7, mt qun mi c nhiu ngi ch (nm cch trung tm 4 km), gi t ch l 500 la mt m2, v gi t th c ng Nai cng ch l 10 la mt m2. Khong cch v thnh ph H Ch Minh cng cha ti 50km. Phi lu l thnh ph H Ch Minh rng hn H Ni nhiu v thu nhp ca dn ng Nai cao hn nhiu so vi Bc Giang. Vy m gi t Bc Giang li cao hn nhiu so vi ng Nai, cn gi t thnh ph H Ch Minh thm ch li r hn c Bc Ninh. Ti sao li c s chnh lch ln n vy ngay trong mt nc? Cu tr li nm cung v cu. Nhu cu v t pha Bc ti mc gi cao nh hin nay ang chu tc ng ca u c. Mt ngi u c mua t bi anh ta tin rng gi s ln v anh ta s thu c li nhun qua vic mua thp v bn cao. Qua trao i cho thy nhiu quan chc a phng v trung ng mua t. Nu c nhng khon thu nhp bt thng, s d hn nu mua t so vi vic gi vo ti khon hay mua tri phiu hoc c phiu. Ngoi ra, thu nhp t t li khng b nh thu nh thu nhp t lao ng. Chnh do H Ni nm gn cc tnh nn nhiu cn b trung ng c th d dng mua t cc tnh ln cn. Tt nhin, khi cn b a phng v dn c tin u mua t dn n st t ai.

Ni v cung, r rng cc tnh pha Bc c xu hng hn ch vic chuyn i t nng nghip sang cc mc ch phi nng nghip, k c khi hiu qu s dng t phi nng nhip c thu nhp cao hn nhiu ln. C th, ng c ca chnh sch ny l gi khng mt t nng nghip, hoc c bm ly quy nh cm chuyn i khi cha c quy hoch tng th. (Qu trnh xy dng quy hoch tng th ny mt trn mt thp k qua! Nm c thng tin khu vc t ai no s c chuyn i tr thnh mt thng tin v cng ng gi bi y l c hi mua c quyn s dng t vi gi rt r khi ngi ch cha bit c thng tin ny ri bn i thu vi mc gi cao hn nhiu.) Cng khng th b qua kh nng ng c chnh l do cc cn b ang c t mun gi gi t cao dn n vic lm tr tr i qu trnh chuyn i t nng nghip. S chnh lch ln trong gi t gia min Bc v min Nam va l nguyn nhn, va l kt qu ca thc t l pha Nam thn thin vi cc hot ng ca t nhn hn. Nu cc cn b a phng coi s thnh cng ca h chnh l s tng trng ca nn kinh t, h s tm mi bin php chuyn i nhiu t nng nghip sang cc mc ch s dng khc hn. Nh th gi t s gim xung v c doanh nghip mi cng nh cc c dn mi u c th tm c ch hot ng v sinh sng. Gi t cao r rng gy tc ng tiu cc cho qu trnh pht trin. Nhiu khon vn ng l c th u t cho cng nghip v to vic lm li b lm dng bm vo nhng ti sn nh t ai v ngi bn s tiu dng hu ht li thu c cho bn thn mnh. Nhng khon li nhun khng l t vic mua bn t ai, thng qua cc khon tin khng r ngun gc, to tin cho s giu c t cc canh bc t ai v lm gim nhit huyt ca nhng ai mun kinh doanh v thu li bng cnh tranh thng thng. Tnh trng cng lm nh hng ln n gi tr ti sn ca nhiu ngi cng nh khin mi o ln v chnh sch u tr nn c th. V sau cng, d nhin nhng ai mun sng trong mt khu vc gi t cao hay mun tm tr s cho doanh nghip u s vng phi hng ro t ai ny. Dng nh t ai ang c xu hng km hm tng trng v san bng nhng li th v lao ng c k nng gi r. t ra, mt bn tin v gi t hng qu ca mi tnh cng s gip xc nh r chnh lch ny ang tn ti Vit Nam. Cng khng kh khn g lp bn tin . Vic nh thu t hng nm- khong 0,5 ti 1% gi th trng (ging nh nhiu nc khc) s to thm ngun thu cho a phng v lm gim u c. Hng ny s hiu qu hn cch tnh thu chuyn nhng quyn s dng t ch c thu khi giao dch xy ra v thng d dng trn thu. Nu chnh ph thy khng nn nh thu nng dn ngho v ch nh th c th p dng nhiu hnh thc min gim. Rt kh hiu khi lao ng, l mt ngun to ra gi tr li chu mc thu thu nhp ln ti 40%, trong khi t khng nhy cm vi thu tr trng hp i vi phn tng gi tr, li khng phi np thu. Gn y cng c nhng n lc hnh thnh mt th trng bt ng sn lnh mnh (Ngh quyt ngy 19 thng 05 nm 2004 ca Th tng chnh ph), song cng vn cn rt nhiu vic cn phi lm gim bt i s bt cn i ang gy cn tr cho tng trng, cng bng v pht trin cc iu kin x hi lnh mnh. Ti mt tnh pha Bc, ng Ch tch tnh p dng phng n 70/30. Mi mnh t nng nghip c chuyn sang s dng cho mc ch thng mi hay nh , ngi nng dn s c gi 30% din tch ban u song cng c chuyn sang cc mc tiu phi nng nghip7. (Trong mt s trng hp khi cn s dng nguyn c khu t, ngi nng dn s c n b mt din tch tng t nhng mt khonh t khc
7

Ti mt s tnh min Nam cng thc hin hnh thc ny nhng t l cho nng dn ch l 10%.

10

gn k- thc ra cng cha c quy nh r cho php vic lm ny tuy nhin y l gii php cc bn u chp nhn). R rng nu nng dn hi lng khi nhn c ch 30% din tch t so vi ban u th gi tr kinh t thc s ca t ai cho cc mc ch s dng phi nng nghip phi cao hn nhiu. iu ny c ngha l c nn kinh t cng nh ngi nng dn u c li khi mnh t ny c chuyn i sang mc ch phi nng nghip. Mt hc ta t dng xy dng nh my c th to ra hng trm vic lm vi sn lng cao hn nhiu so vi canh tc la. Bi cng ch c mt phn nh t nng nghip cc tnh cn phi chuyn i, nh hng n sn lng s d dng c b p nu u t vo cc cng ngh tng nng sut cy trng. K c trong trng hp khng c u t vo cng ngh cao, c nc vn t tng sn phm v s lng vic lm cao hn- d lng go xut khu c th gim i cht do cho php chuyn i mt phn nht nh t nng nghip. Vn ch cn l m bo cho nng dn c i x bnh ng v nhn thc c s cn thit phi s dng tin thu c u t vo cc hot ng to thu nhp khc.8 Trong mt s trng hp, km theo n b c th m cc lp o to ngh phi nng nghip. Mt cch khc to qu t l xy dng cc khu cng nghip v cho php cc nh u t c tip cn quyn s dng t lu di vi mc gi thp hoc thm ch gi c tr cp, v nh nc chu trch nhim n b cho nng dn9. Ngoi ra, vic cp giy php cho cc khon u t va vo nh c th c giao cho cp a phng, v cc ban qun l khu cng nghip c th ct b cc th tc quan liu. Cc tnh vn thng lm nh vy, song i khi phng n ny cha hp dn cc nh u t. C mt vi nguyn do tim n nh sau. Th nht cc nh u t thng k vng quyn s dng t nm ngoi khu cng nghip s c chuyn thnh s hu c nhn vo mt thi im no sau ny v do vy nu thu t trong khu cng nghip s lm mt i trin vng thu li nu thu ngoi. i khi, t cp ngoi khu cng nghip d c chp nhn th chp vay vn hn l t thu trong khu cng nghip. Th hai, vic vn chuyn hng ha ra vo khu cng nghip rt d theo di, v nh vy cng kh trn thu hn. Th ba, i khi chnh quyn a phng vn th hin r thin hng nghing v cc nh u t ln hay c quan h vi nh nc trong cc khu cng nghip. Chng hn t ai thng c chia thnh cc khonh c din tch ti thiu mt hc ta, trong khi cc nh u t t nhn quy m nh thng khng cn nhiu n vy. Mc d mt nh u t nh c th lin kt vi mt nh u t t nhn khc cng s dng khonh t, chi ph giao dch cng nh tnh bt n s tng ln. Th t, i khi cc khu cng nghip khng gn nh hay ngun cung cp lao ng ca cc doanh nghip t nhn nh a phng. iu ny s gy bt li nu ngun lao ng r a phng hay thm ch lao ng gia nh li l li th cnh tranh ca doanh nghip. V cui cng, trong mt s trng hp, chi ph t ai trong khu cng
C khng t cu chuyn v cc ch t sau khi bn t khng tm c cng vic mi v tiu ht ton b ti sn kim c t bn t. Khng c nghi ng g v nhng trng hp ny song cng c nhiu trng hp khc nng dn t u t mua tip t cc khu vc cch xa hn (v thng din tch mua c nhiu hn) hoc m doanh nghip nh to thu nhp cao hn vi mt cuc sng d chu hn. Chnh sch t ai khng nn coi nng dn nh tr con mc d h cng thc s cn c nhng h tr no . 9 Mt bin php ph bin l min tin thu t cho cc khu cng nghip trong vng 5 n 10 nm v gim 50% cho nm nm tip theo. Quyn s dng t c th t ti nm mi nm v cho php thanh ton hng nm hoc thanh ton trc cho di hn. Cc vn v n b cho nng dn thng phc tp v tn cng sc nn s tin hn nu nh nc gii quyt so vi mt nh u t phi trao i vi nhiu ch t nh l. Khi thanh ton tin thu t, gi thanh ton trn gi cho thu t 50 nm trong cc khu cng nghip thng trong khong 28 n 35 la cho mt mt vung cha k chi ph bo tr h tng c s.
8

11

nghip li cao hn c gi tr mnh t doanh nghip gia nh c khi nghip. Mc d nu ngoi khu cng nghip, vic m rng kinh doanh ti ch ca doanh nghip gia nh cn t hn na song kt qu chung c th l doanh nghip quyt nh ti ch v duy tr quy m nh nh trc. Tu chung li, m ra cc khu cng nghip l iu nn lm v c ch nhng cng khng phi l cu tr li hon ho cho vn gi t cao nhng tnh ny, c bit l t th c v t ca ca cc doanh nghip t nhn nh. Mt khc, c thng tin v mt s nh u t (thc ra l cc nh u c t khng c d n thc th no) thu t vi gi r cc khu cng nghip nhm cho thu li vi gi cao hn cho cc nh u t khc. Du c quy nh cm vic lm ny, vic p ch thc hin vn cn rt li lng. C th xy dng nhiu khu cng nghip ti mt tnh nhm to iu kin thun li hn cho cc nh u t t nhn. y l cch c thc hin ti tnh Bnh Dng, min Nam Vit Nam. Ti y cc khu t c phn l nh cho thu theo cc iu kin linh hot, nhiu a im khng xa ni c cc nh u t ni a c tim nng ln, v c mi trng thun li- cch lm ny gim bt hng ro t ai cho k c cc doanh nghip t nhn nh. Tnh Vnh Phc c chn khu cng nghip c quy hoch, chim 1.062 hc ta t khi c pht trin hon chnh cng ang i theo hng ny. (Cn lu rng k c khi chn khu cng nghip hon thin th tng din tch ca khu vc ny cng ch chim 1% tng din tch ca tnh). Vi ngun thu t cc d n u t trc tip, tnh c th vn p dng khung gi n b gii ta theo qui nh chung nhng vn tha mn ngi dn phi giao t nh u tin cho a phng nhng h tng mang li li ch thit thc cho dn. Cc cng ty t nhn nhg vy cng c thu t vi gi thp thp. Nu din tch t cho cc khu cng nghip nhiu th c hi cho u c (thu t trc ri cho thu li vi gi cao) s gim i nhiu. Mt sng kin gn y ca tnh ng Nai l cho php n v xy dng khu cng nghip xy dng lun nh v cc cng trnh phc v i sng ng thi vi vic xy dng nh xng. chnh l trng hp ca khu cng nghip- th Tm An nm cch thnh ph H Ch Minh 23 km. t c cho thu vi gi 20 la/1 m2 trong 49 nm. Tc nghn giao thng c gim bt hn v lao ng c nh ngay gn ni lm vic. n v xy dng c th va bn hoc cho thu nh v thu hi vn nhanh chng. 10 Mt la chn th hai l pht trin theo hng lng ngh nh ti tnh Bc Ninh. Ti y, cc lng ny c php pht trin vic sn xut truyn thng thnh cng nghip v chuyn t ai sang phc v cho cc hot ng cng nghip. Bn cnh vic to thnh cc cm da trn cc k nng th cng truyn thng, cc lng cng nghip ny cng cn nhiu vn tn ti nh cht chi, nhim, an xen cc hot ng sn xut cng nghip vi sinh hot. Mc d nhng lng ny mt mt gip thc y cc hot ng th cng truyn thng, nhng cu hi t ra y cn phi xem xt l liu nhng lng cng nghip ny c kh nng to c s tng trng nhanh chng v bn vng trn quy m ln hay khng. Din tch t cho tng doanh nghip trong cc lng khng nhiu v chi ph m rng thng kh cao, chnh v vy phng php ny thng ch gii quyt c mt phn vn . Mc d vy y cng l mt hng tch cc v c th c pht trin hn na.

10

Theo bo Saigon Times Weekly, ngy 29/05/2004, trang 20-21

12

C th thy lut t ai mi sa i nm 2003 khng c nhiu im ni rng ng k so vi trc, chnh v vy cn cc gii php v t ai v c bn vn phi c th theo c th ca tng vng v a phng. Mt phng n kh hiu qu c th nu ra y l cho php cc tnh chuyn 3% qu t ca mnh thnh cc khu cng nghip hoc khu dn c vi phng n 70/30 cho cc tnh nng thn nhm gip ngi nng dn c hng li nhiu hn v gi t ca h ti cc khu t c quy hoch s cao hn11. Bin php ny cng lm gim cc chi ph gii ta- thc ra tnh cn c th bn t thu c nng cp c s h tng ca a phng. Cc khon tit kim ny c th dng tr gi cho cc nh u t trong cc khu cng nghip hoc xy dng cc khu nh cao tng vi mt dy nu c nhu cu. Vic duy tr tnh linh hot cc lng th cng nghip hoc cc c s sn xut quy m nh cng l mt hng i ph hp nu nh lnh o chnh quyn a phng v nhng ngi dn trong vng nht tr thc hin cc bc trong k hoch, v c quy hoch cc hot ng gy nhim tnh n sc kho cng ng. Cn c c ch ra quyt nh nu nh a s ngi dn (v d 75% cc h dn trong vng nh hng hoc 75% din tch t b mt) chp thun chuyn i th nhng h khc cng phi chp thun chuyn i vi iu kin tng t. Hay ni cch khc, khng th v mt s ch tc nh m cn tr n nguyn vng chuyn i chung vi s ng h ca chnh quyn v hng ng ca i b phn dn c. Tng tnh minh bch v ph bin rng ri cc bc tin hnh chuyn i s trnh c kh nng lm dng. Chc chn rng chuyn i sang mt nn kinh t t ph thuc vo nng nghip v tng t phn cng nghip dch v, nhng thay i ny ng l phi c tin hnh t lu ri. Vn Mt trong nhng pht hin kh bt ng khi phng vn cc cng ty l ro cn v tip cn vn ca cc doanh nghip ln c gii to. Cc doanh nghip u ni rng h c th tm kim vn vay ngn hn t cc ngn hng hoc cc nh cung cp vi cc khon vn vay va phi, ph hp vi quy m kinh doanh hin thi ca mnh. Cc cng ty u tha nhn h c th gp kh khn hn trong trng hp h mun m rng v tng vn vay u t t vi trm ngn la ln vi triu la. Tuy nhin qua so snh vi cc kho st trc y, hin nay cc doanh nghip ln c nhiu iu kin thun li tip cn vi cc ngun ti chnh m rng sn xut v tng vn kinh doanh hn. Mc d vy, cng cha r l cc ngn hng nh gi cc khon vay da trn c s kh nng sinh li thc t hay d kin, hay ch da vo ti sn th chp. Tuy vy, cc doanh nghip cho rng, vic tm kim th trng, xin c hn ngch (nh dt may) hay tm kim c cng ngh thch hp l nhng kh khn ln hn so vi tm c ngun vn vay.

Ch cn 3% din tch thc t c chuyn i s lm gim i mc khan him, v t gim gi t phi nng nghip. Gi t s gim ng k ti cc khu vc ngoi thnh ph khi c nh gi trn c s tng quan hp l vi thu nhp ngi dn. V d, gi cc cn h thp tng Kuala Lumpur gn y l 500 la mt mt vung s dng, cn gi t ca mt cn h tng t ti thnh ph cp hai l Johore ch cn 220 la mt mt vung. Chi ph xy dng Vit Nam dao ng trong khong 90 la n 140 la mt mt vung cho cn h v nh cht lng cao. Malaixia c chi ph nhn cng cao hn, v chc hn chi ph xy dng cng cao hn. Tuy vy cng chng phi l him gp trng hp gi mt mt vung ch ring t Vit Nam cao ngang vi gi mt mt vung cn h Malaixia!

11

13

y l mt pht hin kh th v v c l khng ng vi trng hp cc doanh nghip t nhn nh. Mt cuc kho st nm 200212 cho thy cc doanh nghip nh vi t lao ng gp kh khn trm trng trong vic vay vn. Mt gi m l cc ngn hng c phn u nng n tm kim khch hng vay vn ng tin cy hn l cc ng nghip doanh nghip nh nc.13 Ngoi ra nhiu doanh nghip c phng vn u c quan h vi nc ngoi hoc vi nh nc, v do vy c th c nhiu kh nng tip cn cc ngun tn dng hn cc doanh nghip t nhn thc th. C mt s chng trnh tn dng c bit ca chnh ph nhm h tr cho xut khu hoc cng nghip v y cng c th l mt phn l do ci thin tip cn tn dng.14 Cui cng, nhiu doanh nhn chng ti phng vn thc ra li khng phi l ngi a phng m t tnh khc n, thng l ngi pha nam hoc H Ni. H u c t ti v c th dng lm th chp. Cng c th chnh cc doanh nghip ln hn ny vi y ti sn th chp ang m rng pha Bc v c t nhiu thnh cng cc ngn hng tin tng cho vay. Mc d cn tr v vn c th c gim bt cho nhm doanh nghip ny, dng nh cn rt nhiu doanh nghip khc vn tip tc gp phi kh khn vay vn theo mc li sut thng thng v phi quay sang cc th trng khng chnh thc. Hn na, t l tn dng ngn hng so vi GDP Vit Nam vn mi ch mc di 50% so vi t l trn 100% Trung Quc v nhiu nc trong khi ASEAN. Nh vy nhng tin b hin nay cn tip tc c duy tr. Vn cn li l kh nng nh gi ri ro tn dng ca ngn hng, cng nh kh nng hon tr ca cc doanh nghip vay vn.15 Ai l nhng ngi to lp doanh nghip? Mt l do phi to ra mt sn chi bnh ng hn l c th khi gi c ti nng v ngun lc ca cc cng dn Vit Nam. Trong mt th gii cnh tranh, vic ch da vo mt nhm nh cc ch doanh nghip kim nh qun l s hn ch tng trng vic lm v sn lng, y Vit Nam xung pha di ca chui gi tr gia tng so vi kh nng ca mnh. Chnh v vy, vn t ra l liu mt ngi bnh thng khng c quan h c bit c th khi s mt doanh nghip c quy m ln

Quc t ho cc doanh nghip va v nh ca Vit nam ca Ari Kokko v Fredrik Sjoholm, bn tho thng 4/2004. Nghin cu ny da vo kt qu cuc kho st nm 2002 ti 1600 doanh nghip va v nh, ch yu l doanh nghip gia nh ti H Ni, Hi Phng v H Ty. S lao ng trung bnh ca mi doanh nghip l 6 v tr gi ti sn l 20.000 la. 13 IMF bo co trong ph lc v cc S liu thng k thng 12 nm 2003 cho Vit Nam rng tn dng cho cc i tng khc (ngoi quc doanh) tng 30% trong thi gian thng 3/2002 n thng 3/2003 so vi mc ca cc doanh nghip quc doanh ch l 13%. Tuy nhin cc lin doanh gia doanh nghip nh nc vi doanh nghip nc ngoi hoc cc cng ty c phn c c phn ca doanh nghip nh nc li khng c tnh vo nhm doanh nghip nh nc v nh vy con s thc t c th cng khng thay i nhiu. 14 Nhiu doanh nghip ln trong chuyn i kho st c lin h vi nh nc. Qu h tr pht trin cung cp trn 1 t la hng nm (nm 2002 cng nh nm 2003) cho cc d n ng tu, dt may, thp, xi mng cng nh nhiu d n c s h tng khc. Qu h tr pht trin ang cung cp nhiu vn cho cc DNNN hn l khi ngn hng. 15 T l tn dng trn GDP ch bao gm tn dng qua ngn hng, khng tnh n cc khon tn dng qua Qu h tr pht trin. Qu h tr pht trin cho vay c doanh nghip t nhn v nh nc song cc doanh nghip chng ti n phng vn cho bit thu tc rt phin h tr khi doanh nghip c lin h vi nh nc. Li sut ca Qu ny cng thp v thng cho vay cc chng trnh hoc d n c nh nc ph duyt.

12

14

hn doanh nghip gia nh; hay l liu cc doanh nghip ln u phi l nhng sn phm ca cc mi quan h c bit. Ti cc tnh nghin cu, hu ht cc doanh nghip ln u c mt vi u th. Hu ht cc ch doanh nghip hoc nh qun l t cc tnh ngoi n v thng c quan h vi cc doanh nghip nh nc trc y hay hin nay. V bn cht, iu ny khng c g l xu nu mi quan h ny gip doanh nghip khi s ch khng phi gip n tn ti. Nu lun cn phi c nhng u th c bit vn hnh doanh nghip, tim nng tng trng ca doanh nghip s b hn ch. Tr cp khng th ko di v tn, k c trong trng hp hip nh thng mi cho php. c bit, m hnh lin doanh vi 30% c phn thuc v cc doanh nghip nh nc i ly ng gp v t v cc h tr chnh sch s ch tn ti trong mi trng hot ng kh khn hoc bo h. (Gi tr t ai khng my khi t ti 30% gi tr ca cng ty lin doanh). Khi thu quan gim xung cho php hng nhp khu vo theo gi th gii v ci cch chnh sch s gip hnh thnh nhng doanh nghip vi ton b li nhun c chi tr v cho nhng ngi mo him gp vn, cc lin doanh theo kiu c ny s khng th hot ng thnh cng. Khng mt doanh nghip no c th cnh tranh di lu trong mt mi trng c thu quan thp, khi mt bn i tc phi b 100% vn ch nhn c 70% li nhun, tr trng hp doanh nghip c t l vn vay rt cao hoc da vo tr cp. Nhng doanh nghip t nhn quy m ln v trin vng thng tp trung Vnh Phc. Trong nhng doanh nghip ny, chng ti thy cc chuyn gia v cn b qun l tng lm vic trong cc doanh nghip nh nc t u t vo nhng lnh vc h c chuyn mn. y mi l nhng doanh nghip t nhn thc th vi kh nng tip cn n tn dng v t ai (theo nhn nh ca nhm nghin cu) khng khc g cc doanh nghip khc. Cc doanh nghip ny hot ng v li nhun v s ph sn nu thua l nhiu. Vi cc sn phm ngi lp, may mc hay sa, cc doanh nghip u c c i ng qun l c nng lc trong nhng ngnh c coi l kh cnh tranh. Tt c u cho bit chnh quyn tnh c thi hp tc rt tch cc trong vic gii quyt cc kh khn v h u c hng li t chi ph t ai thp trong cc khu cng nghip- p dng chung cho tt c mi i tng. Cc doanh nghip t nhn thc th nh hn u bt u t cc lng ngh tnh Bc Ninh. Tnh ny vi b dy truyn thng sn xut hng th cng v ch kinh doanh, ang h tr cho cc doanh nghip nh v n gin pht trin. Mc thnh cng ca cc doanh nghip tuy c khc nhau song mt s sn phm nh ni tht ang rt pht t v tng trng tng i nhanh. Tuy nhin nhng doanh nghip ny khng c cng ngh hin i, k nng marketing v qun l cn trnh thp. tr thnh cc doanh nghip cnh tranh trn th trng quc t, h cn phi ci tin nhiu mt. D vy, cc doanh nghip ny chnh l mt nhn t gip Bc Ninh c c lng u t t nhn cao v c th tr thnh ht nhn cho tng trng khi nhng ro cn v quy m doanh nghip, kin thc th trng v cng ngh c d b . Trong hu ht cc trng hp khc u c nhng yu t c bit trong cc doanh nghip nghin cu. Nu doanh nghip c i tc nc ngoi, thng l bn ng gp phn ln vn (ngoi t) v qun l. i tc trong nc, thng l doanh nghip nh nc, ch th ng v c c c phn thng qua ng gp t v cc h tr v chnh sch. y l trng hp khi s ca doanh nghip sn xut du n hay 15

mt doanh nghip du lch ca i Loan Qung Ninh. Nh my Honda v Toyota Vnh Phc hay nh my knh ni Bc Ninh cng theo m hnh ny. Ba nh my ny u do ch nh ca chnh quyn trung ng xung a phng. Tuy vy nh my knh ni (mt lin doanh vi Nht Bn) phi ngng sn xut nm 2003 do h c lng tn kho qu ln trong khi knh nhp khu t Trung Quc c gi r hn nhiu. Gi xe t Toyota cao gp hai ln M cn gi xe my Honda tng cao gp i gi xe tng t Thi Lan trc khi xe my Trung Quc t nhp khu vo cnh tranh buc gim gi. Nhng v d va nu nhm chng t nhng kh khn nu tip tc cng thc lin doanh kiu c trong mt th gii vi thu quan thp. Hy vng duy nht cho cc doanh nghip l (a) vn ng thm bo h hoc tr cp (v d thng qua cc hp ng gi cao vi c quan chnh ph) tip tc tn ti khi hiu qu kinh doanh thp (b) thay i c cu doanh nghip i tc 30% phi gp thc s 30% vn cho hot ng ca doanh nghip, c th trch lun t li nhun trc y. Cch khc l i tc nc ngoi hoc i tc trong nc mua li ton b doanh nghip tr thnh doanh nghip mt ch vi iu kin phi xem xt quy m sn xut c th m rng hot ng hiu qu. i vi mt s sn phm, th trng Vit Nam qu nh v do vy sn xut s khng hiu qu, k c khi ch c mt hay mt vi doanh nghip, tr khi c th xut khu. Ch ring mt s ngoi l nh mt hng xe my, nhu cu trong nc cho sn xut hiu qu. Cng ty lin doanh du lch vi i Loan ti Qung Ninh c kh nng hot ng tng i tt mt phn nh c quan h vi cc khch du lch tim nng nc ngoi v mt phn nh a th ngay mt bi bin vi cc iu kin thun li. y l mt v d in hnh v mt cng ty c cc u th cnh tranh, nhng c t trin vng pht trin nu khng cn nhng h tr ngm tng t. Nhng h tr nh vy thc ra c mang li thm nhng k nng v quan h cho doanh nghip nhng khng th gip doanh nghip pht trin nhanh nu phi chu chi ph t ai thng thng. Mt loi hnh nh u t khc l cc doanh nghip nh nc, cc cng ty lin doanh c s hu nh nc hoc doanh nghip t nhn c quan h cht ch vi cc nhm c nh hng. Nhng nh u t ny thng d dng tm t trong khu cng nghip hoc thm ch c trc tip s dng t theo nhng iu kin u i. Th v hn na cc nh u t ny him khi l ngi ca tnh m thng t H Ni, thnh ph H Ch Minh hay Hi Phng. Mt ln na, cu hi cn t ra cho tnh v c nc l liu cc doanh nghip ny ch tn dng quan h trong qu kh khi s hay h cn cn tip tc c nhng li th tn ti trong cnh tranh, cha ni n pht trin. Mt quan st s b cho thy hu ht cc doanh nghip ny tip tc phi da vo nhng u i c bit tip cn th trng hay tr cp ngm (gi t v lao ng thp, cc iu kin tn dng u i) hoc nhng bo h v th trng hot ng c. R rng, s kh mng tng nhng doanh nghip ny li c th to ra nn tng cho mt ngnh cng nghip cnh tranh c vi cc doanh nghip trong khi ASEAN hay Trung quc khi cc hng ro thng mi c gim bt v u thu hp ng cnh tranh. iu khng c ngha l cc doanh nghip ny khng th chuyn i hot ng tr thnh nhng doanh nghip hiu qu- ch c iu khng c g m bo h c lm c hay khng. Ly v d mt c s sn xut giy Bc Ninh mun trnh vng c chi ph lao ng cao. Doanh nghip ny lo nhiu hn v nguy c lao ng tay ngh ca h s chy sang cc doanh nghip khc hn l lo c c li 16

ch ca vic hnh thnh cm tp trung. H ch sn xut cc sn phm n gin, gi tr thp v khng c tng nng cp ln s dng my mc hin i, mu m tt hay lao ng tay ngh cao. y l mt ci by km gi doanh nghip trong th trng cp thp, gim tin ch ca cc dch v gi tr cao c hnh thnh t qu trnh to cm tp trung nh thit k, k thut, marketing hay cc dch v c th khc. Mt v d khc l v nh my b tng c sn Qung Ninh. Vi u th v a im nm gn cng Ci Ln - chi ph vn chuyn cc ng c sn thng rt cao - v quan h tt vi cc cng ty ca tnh, doanh nghip ny tr thnh nh cung cp chnh trong nhiu d n c s h tng. Khi c hi v vic thay i cng ngh mi, sau khi yn lng v bi ri, gim c cho bit cn phi tham kho kin chuyn gia nhng cha thy cn thit phi lm nh vy. Mt v d th ba v doanh nghip nh nc vi rt t kh nng pht trin l nh my lp rp xe t ti Bc Giang. L doanh nghip 100% vn ca Vit nam trc thuc B GTVT, doanh nghip c nhn 38 hc ta t v ton b chi ph san lp mt bng do tnh chi tr. Doanh nghip ny s lp rp t du lch v xe ti nh, ban u bng linh kin nhp khu. Nu doanh nghip khng nhanh chng mua c cc linh kin loi r, chc chn doanh nghip s rt kh cnh tranh c vi cc loi xe ti nh t cc nc khc- b sung thm iu kin cc hng ro thng mi vn mc cao. Nhu cu xe ti Vit Nam thc ra cn thp- nht l nu theo tnh ton mt nh my t phi sn xut ti thiu vi trm nghn xe mt nm mi t mc hiu qu. Nu khng c cng ty a quc gia gip pht trin cc n v sn xut linh kin trong nc hay lin kt vi cc nh cung cp ASEAN, s rt kh gim chi ph sn xut ca nh my ny. Kim ngch xut khu cc tnh pha Bc thp, tr than v th cng, th hin phn ln cc doanh nghip cn yu trong cnh tranh trn th trng m (tnh chung ton ng bng sng Hng v Qung Ninh, k c H Ni v Hi Phng, kim ngch xut khu ch chim 15% c nc). D sn xut thay th nhp khu l cn thit v quan trng cho pht trin cng nghip quc gia, r rng l nhiu doanh nghip c quan h vi nh nc s phi n lc rt nhiu nng cao kh nng cnh tranh khi thu quan v cc hng ro thng mi bt u c ct gim. lm c nh vy, cc doanh nghip s phi khai thc ti a t ai, lao ng v c vn vi gi thp tranh th thi gian v tr nn hiu qu hn, ch khng nn c da mi vo cc li th ny tn ti. Bi cc doanh nghip Trung Quc v cc nc ASEAN ang tng nhanh nng sut v cht lng ng thi vi vic gim chi ph sn xut, vic n thun ch da vo u vo gi r l mt chin lc tht bi. Do vy, cn mt i ng qun l nng ng v sng to gip cc doanh nghip ny tin nhanh hn so vi hin nay. Mt kh nng khc l tr hon vic t do ha thng mi v d nh lm chm li qu trnh gia nhp WTO. Tc ng ngc s l to ra ro cn cho cc ngnh cng nghip hiu qu trong khi tr cp cho nhng doanh nghip c trin vng yu km vi kh nng v tim nng to vic lm v cng t i. Kt qu chung l tng trng chm hn v bt cng hn.

17

Cc hip hi doanh nghip Ti nhiu nn kinh t chu c th bt gp nhiu hip hi doanh nghip hot ng hiu qu, nhng c l nhiu nht l i Loan vi nhiu doanh nghip nh v va. Cc doanh nghip ny i Loan him khi c quy m thnh lp ring b phn k thut hay marketing. Hip hi doanh nghip khu vc (v d i Bc) hot ng v i din cho ton b cc doanh nghip, tin hnh cc nghin cu th trng hoc iu tra v cng ngh cc doanh nghip thnh vin tip cn c n cc thng tin quan trng trong thi gian sm nht. Cc hip hi ny, hoc cc nhm lin kt, thng o to cho lao ng v nhng k nng cha c o to trong trng hc thng thng. Thng qua vic cung cp cc u vo cc doanh nghip nh kh t mua c, chng l b phn cu thnh chnh thc y xut khu cc sn phm cng nghip nh ca i Loan t mc $650 la trn u ngi so vi mc $125 la Vit nam. (Xut khu t u t nc ngoi i Loan cng khng cao, nu so vi Vit Nam khu vc u t nc ngoi chim 50% tng xut khu chung c nc v 50% xut khu sn phm cng nghip. Nh vy hip hi kinh doanh hot ng tt gip tng nng lc ni ti). Hu ht cc doanh nghip Vit Nam, c bit song khng phi ring doanh nghip t nhn, u quy m nh v cn yu v hiu bit th trng.16. Cc doanh nghip may mc thng bn sn phm ca mnh thng qua cc cng ty khc chu nhng khng bit c khch hng cui cng ca mnh l ai. Sn xut giy li do cc cng ty xuyn quc gia hoc cc chi nhnh chim u th, phn ng u l nc ngoi. K c trong cc th trng ring bit khng c doanh nghip c quyn nh ni tht bng g hoc th cng, rt t cng ty c kh nng thu thp thng tin mt cch c h thng v trin khai sn phm mi vi tin cy cao v kh nng c th trng chp nhn. Ngoi ra cn nhng vn v qun l cht lng bi nhiu trng hp con su b ru ni canh to ra uy tn xu lm nh hng n ton b ngnh sn xut v gim gi ca sn phm Vit Nam. y chnh l mt nguyn nhn gy thua l v gim sn lng. Cuc iu tra thng nin ca Din n Kinh t Th gii nh gi Vit Nam l mt trong nhng nc km nht v marketing. Cc hip hi kinh doanh Vit Nam c xu hng do chnh ph nh hng v iu hnh do mt s l do sau. Vn cn nhng e ngi v cc hip hi hon ton c lp, v v vy vn c p lc b nhim mt cn b chnh ph lm lnh o mi hip hi trong nc. Cho ti gn y, vn l mt yu cu bt buc. Khi , hip hi mang tnh cht hnh chnh nhiu hn bi v tr k tip s thng li l mt cn b trong c quan hay doanh nghip nh nc ch khng phi ca doanh nghip t nhn hay t vn t nhn. Thm vo nhiu hip hi kinh doanh c t chc ch vi cc thnh vin l doanh nghip nh nc v v h t duy theo li xin-cho theo c ch h tr ca nh nc. Kt qu l hip hi ch ng vai tr vn ng nh nc h tr cho mt s u i c bit nh gim thu, tng tip cn t ai v vn, v.v.. ch khng gip gii quyt cc kh khn v thng tin hay o to. V d hip hi thp yu cu khng
Kokko v Sjoholm trong nghin cu va gii thiu pht hin thy gn mt na s doanh nghip u coi vic c qu nhiu cnh tranh l kh khn v mt phn t coi thiu cu l kh khn
16

18

c gim thu nhp khu thp mc d thiu thp trn th trng y gi thp tng 30% trong u nm 2004. p lc c s lnh o ca nh nc cng c th n t pha cc doanh nghip t nhn. H cm thy an ton hn khi c nh nc lnh o hip hi v vn cha quen vi loi hnh dch v t vn kinh doanh m cc hip hi t nhn chuyn nghip vn lm. Do h thng thiu i nhng thng tin quan trng v th trng hay cng ngh c th gip h nng cao kh nng cnh tranh. Mt doanh nhn xut khu ni tht Bc Ninh s dng 100 lao ng vi my mc th s d nh sang M tham gia mt hi ch thng mi tm kim c hi bn hng. Tuy nhin ng cha h s dng Internet tm kim cc mi quan h tim nng, tm hiu cc i th cnh tranh hay gii thiu doanh nghip ca mnh- thm ch cng cha c email. Khng mt c nhn hay mt t chc no hng dn cho ng mc d chnh quyn Bc Ninh cung cp dch v ng k tn min (web hosting) min ph cho nhiu cng ty. S c mt ca Internet phone (VOIP) cho php gi in thoi vi gi r hay cc ng kt ni bng thng rng vi gi c hp l, cc dch v trang web ph tr to dng lin h vi ngi mua trn Internet u c th h tr cho doanh nghip ny.17 Nu s dng cc cng c , doanh nghip s c hiu bit sc bn hn v nhng thit k khc c th bn c nhiu hng hn, v cc thit k truyn thng tuy c th trng tt trong nc nhng cha c nhiu khch hng trn th trng ngoi nc. Vi cc thng tin t i nh vy, doanh nghip s rt kh cnh tranh c cc doanh nghip sn xut ni tht ca Trung Quc- kim ngch xut khu ca h nm ngoi bng nm mi ln ca Vit Nam. Mt hip hi doanh nghip tt s gip tm hiu cc nh thit k, ngi mua v chuyn gia k thut c c cc my mc chuyn dng v cng tc qun l cht lng. Khng mt doanh nghip t nhn n l no c th kh nng tip cn v thu nhng chuyn gia song mt hip hi c th i din cho hng chc hay hng trm doanh nghip lm nh vy. Gii php y l khuyn khch thm nhiu hot ng theo nh hng dch v kinh doanh thng qua cc hip hi, c th s dng thm vn ca chnh ph cng ti tr cho cc dch v quan trng. Tuy nhin, iu s ch thc s c hiu qu nu cc doanh nghip t nhn thy c quyn s hu v c li t vic tham gia hip hi. Vn c th gi mt i din ca chnh ph theo di cc hot ng ca hip hi, song ngi lnh o hip hi nn l ngi c th gn b v cng hin cho hip hi khi n tr nn nng ng v cung cp cc dch v cn thit nui sng chnh mnh. Cch t chc nh vy khng hn ch kh nng hip hi trao i vi cn b chnh quyn a phng cng gii quyt cc vn mt cch hp l. Chng hn c mt nhm kinh doanh Vnh Phc t chc cc cuc gp mt thng vi chnh quyn tnh gii quyt kh khn. Cc doanh nghip coi nhm ny l mt cch tt gii quyt nhiu vn chng hn nh con ng chnh ca tnh ch mi l mt con ng nng thn c nng cp v m rng v khng th chu ni lng lu thng ca xe ti, nng dn, ngi bn hng trn cc phng tin c gii nh xe con v xe khch. Nng cp tuyn c ny c xut u tin v chnh quyn tnh nhn thy ngay yu cu chnh ng ny v ang n lc thc hin. Ngc li cc tuyn ng Bc Ninh c xy dng tt hn nhiu song u do kin ch o t trn xung. y khng
17

Trang web ca Phng thng mi v cng nghip Vit Nam c ng dn ti hng trm nghn cng ty trn ton cu vi cc thng tin c bn. Mt hip hi hiu qu phi gip cc doanh nghip s dng c cc ngun lc ny- tuy nhin cng khng n gin i vi nhng ngi cha c k nng s dng cc ngun thng tin in t.

19

phi l mt vic lm khng hay song vn cn theo li suy ngh l m ng s km theo tng trng. khng phi l nhu cu t pha di ngh ln v cng khng phi l mt nhu cu cp thit - v vn cha c c mt hip hi no hot ng hiu qu nh Vnh Phc. Trng hp cc tnh cn li cng tng t. Qung Ninh, vnh H Long l mt a im du lch chnh v l ng lc chnh thu ht lng u t t nhn cao. Tuy vy cng c mt s d n cng nghip nng gy nhim v khng m quan ang c trin khai ngay chnh khu vc ny. Khng c mt hip hi ca cc khch sn hay cng ty du lch no ng ra trao i vi chnh quyn a phng khi m chnh quyn khng thy ht nhng kh khn khi kt hp mt khu du lch di sn ca th gii vi mt khu cng nghip khng l v mt hi cng ln. Mt ch khch sn ang bn mt khch sn bc trung bnh v d nh xy dng mt khch sn ln hn bn kia Vnh cho bit Ti chng c vn g cn trao i vi h c [chnh quyn a phng]. H bit chng ti u t bao nhiu v s khng lm chng ti ph sn. Ni mt cch khc, anh ta k vng chnh ph lm hon ton ng m khng cn s ng gp, nhn xt hay tranh lun t nhng ngi s b nh hng nht bi cc d n u t cng nghip nng. Trong iu kin c nhiu li ch i lp nhau c cp quc gia v a phng, cnh pht trin t nhiu khch sn d h thng thot nc vn cha y , cnh xy dng cu ln v m rng cng s cnh tranh v nh hng xu n cnh quan du lch, k vng ny tuy rt cm ng song khng chc c t ng ch. Hn na, cn c mt d n quc gia xy dng mt nh my nhit in 1200 m-ga-ot ch nm cch vnh H Long vi km, vic tham gia ng gp kin ca cng ng a phng l v cng quan trng. Tnh Bc Giang, tnh mi tch t Bc Ninh nm 1997 c lch s l tnh ngho, thun nng v kh bo th. Ch mi y (k t nm 2001) tnh mi quyt nh thu ht cho cng nghip bng cch to ra mi trng kinh doanh thn thin. Tnh hin ang tr cp ti 100% chi ph gii phng mt bng, min tin thu t ti 15 nm, gim thu v gim chi ph o to 50%. Tnh p dng chnh sch mt ca v thi hn mt tun ph duyt cc n ng k u t. Cng ging nh Bc Ninh, tnh tp trung thnh lp mt khu cng nghip v pht trin cc lng ngh. Tnh hn ch cc t thanh tra, kim tra ca cc c quan cng an v thu v. Tt c nhng bin php ny ang bt u pht huy tc dng nhng tnh t nm 1988 cho ti cui nm 2003 cng mi ch c 16 triu la FDI c cp giy php vi khi lng thc hin t 12 triu bng 8% ca Bc Ninh, 6% ca Qung Ninh v 4% ca Vnh Phc.Nu xt ring FDI c cp php trong nm 2003 khi cc chnh sch thn thin hn phi bt u thu ht c s ch , tnh ch thu ht c $2,2 triu la, bng Bc Ninh- tnh c lng FDI rt thp. Con s ny cao hn c Qung Ninh (67 triu ) v Vnh Phc (45 triu la). Xt v u t t nhn, lng vn c cp php Bc Giang trong nm 2003 ch bng mt phn ba ca Bc Ninh v mt phn chn ca Qung Ninh. Nu tnh trn u ngi, u t t nhn tng ln n 11 la nm 2003, so vi nm 2002 mi ch t 7 la; nhng vn ch bng mt na mc trung bnh ca c nc. Nh vy, k c vi mt tnh c u th v v tr nhng bt u mun, cng mt kh nhiu thi gian gy dng uy tn v thu ht vn u t. Mt tri ca hiu ng cm tp trung chnh l ch nhng ni no khng ch n cc nh u t s b trng pht y khng c trng pht tr th m n thun ch v s n gin v an ton hn nhiu bt u kinh doanh mt ni c nhiu doanh nghip hot ng k bn. Hin nhin nu c qu t doanh nghip v u t t nhn, s c t p lc phi hnh thnh cc hip hi kinh doanh theo phng thc t di ln phc v li ch ca mt vi doanh nghip . 20

Mt im yu ca mi sng kin tng cng hot ng ca cc hip hi kinh doanh chnh l ch hin nay cc hip hi ny hot ng khng hiu qu. Theo kin ca mt nh quan st tng tri, cc hip hi thng ch xin cc khon ti tr v khng hot ng hiu qu. thay i iu ny, cc doanh nghip cnh tranh phi trc tip iu hnh v ng gp tin ca mnh nhm cung cp cc dch v cn c bng hip hi ca chnh h, c th cng vn c s tham gia ng thi v ng gp ca chnh ph. Ngoi ra, cng cn c hip hi vng bao trm mt vi tnh cho mt ngnh ngh nht nh v d nh Hip hi ni tht khu vc H Ni- Hi Phng. c s tham gia vgim st ca doanh nghip trn mt din rng c th khng n gin song l iu nn lm. Nu ch dng li mt ngnh trong mt tnh c l s khng th t chc cung cp v chi tr cho nhng k nng v cng ngh cn thit nhm cnh tranh c vi Trung Quc. Thc tin ny gi m mt vai tr khc ca cc hip hi kinh doanh l thu ht thm cc d n u t mi ch khng ch n thun cung cp dch v cho cc doanh nghip ang hot ng. Thc t cho thy, t nht c ba phong cch qun l ca chnh quyn tnh. u tin l li qun l c can thip su. Trng tm ca phong cch ny l k hoch ho, qun l bng quy nh, cp php chi tit v nhiu th tc thanh tra - v u tin cho doanh nghip nh nc. Phong cch th hai l th lng. Trong trng hp ny vic ng k doanh nghip rt d dng v thm ch cc doanh nghip quy m trung bnh v ln cng d dng ng k vo cc khu cng nghip. Nhng ngoi nhng thun li ra th doanh nghip s phi t mnh bn chi. Phong cch qun l ny tt hn nhng s khng hiu qu nu cc doanh nhn cn yu. Phong cch th ba, ph bin hn cc tnh pha Nam l ch ng tch cc v nhiu h tr hn. Chnh quyn tnh th hin cng khai rng h quan tm ti s thnh cng ca doanh nghip. Nu doanh nghip c kh khn v tnh c th tho g, doanh nghip c th d dng gp g v trao i - v c th kt qu l tnh c cc hnh ng h tr kp thi. tnh Bnh Dng khi ngun lao ng thiu thn, cc doanh nghip t thy rng nu h t o to cng nhn th cc doanh nghip khc li c th ht mt ngun lao ng ny v do vy cc doanh nghip rt ngi o to. T thc t , tnh ti tr cho mt trung tm o to ngh tp trung v cc doanh nghip cn lao ng c ngh s ng gp mt phn vo chi ph chung. iu cho php doanh nghip tp trung vo sn xut ng thi vn c c ngun lao ng c k thut. Phong cch qun l ny bt u nh hnh Vnh Phc ni nhm doanh nghip trc tip gp g vi chnh quyn a phng gii quyt cc kh khn, tuy rng nhm doanh nghip ny cha phi ca ring mt ngnh c th no. T quan st ca chng ti, vic t chc mt hip hi kinh doanh c hiu qu d dng nht nu c sn mt tp hp doanh nghip no . K c nu bt u t quy m nh, mt hip hi nng ng v nhit tnh p ng yu cu ca cc hi vin s gp phn nng cao uy tn cho tnh v gip cc doanh nghip trong tnh v/hoc trong vng pht trin nhanh hn. Vi ngy cng nhiu hot ng ni bt, tnh s d thu ht thm cc nh u t. Bc Ninh v Qung Ninh u c nhng iu kin thun li thnh lp cc hip hi kinh doanh theo hng phc v cc thnh vin, nhng ngay c Bc Giang vic t chc c mt c cu nh vy cng s rt c li bi cc ci cch hin ti ca tnh ang bt u c ch v thu ht thm mi quan tm ca cc nh u t t nhn. D nhin cc hip hi kinh doanh vn ng vai tr i din cho cc doanh nghip chuyn ti nhng lo lng n cc cp chnh quyn. Vai tr ny rt quan trng trong trng hp cc cn b a phng (thn x) ngy cng can thip nhiu 21

hn v t h tr doanh nghip hn nh mong mun ca cc cn b tnh. Thc t i hi hnh thnh mt c ch gim thiu tnh trng lm dng chc quyn, v cng tc ny phi c coi l u tin cao nht cho tt c cc tnh. Khng c nguyn nhn no lm cc nh u t lo lng hn l nn tham nhng hay lm dng chc quyn ca cn b a phng gy mt mi cho doanh nghip, lm tng chi ph v thm ch hy hoi hot ng kinh doanh. Uy tn tt l im xut pht tt cho tt c cc tnh v n i hi nhiu hn l ch mt hnh nh mt c nhn lnh o nng n, m l n lc chung ca tt c cc cp cng tham gia to n tng tt p. Cn c bin php thng nht trong tt c chnh quyn, loi b nhng cn b c hnh vi sai tri v c bin php k lut. Hin ti, y khng phi vic cc tnh lm c. Theo hng ny mt hip hi doanh nghip thc s hot ng s l mt phn trong chin lc gip thay i phong cch lm vic mi tnh. Thay v, chnh quyn a phng xut v ku gi d n, chnh quyn c th h tr cc hip hi thu thp nhng thng tin cc doanh nghip cn nhm xc nh nhng hng u t ng n theo quan im kinh doanh. Hay, thay v s dng b my nhn s v h thng tn dng ca nh nc qun l v cp vn hot ng, chnh quyn nn cho php cc th trng lao ng v vn hot ng t do a ra cc la chn. Phong cch ny th hin phng chm gim bt vai tr ca chnh tr v tng cng vai tr ca th trng trong cc quyt nh tuyn dng lao ng, vay vn, u t v sn xut. Xt v ngn hn v trung hn, khng bt buc phi la chn phng chm ny. C th, cc tnh vn da vo ngun vn ca nh nc, bo h, tr cp v nhng u i khc v tip tc h tr cho cc doanh nghip nh nc hoc c lin h vi nh nc. Mt tri ca phng chm ny l ch nhng doanh nghip ny khng c kh nng cnh tranh, s dng t lao ng v khng xut khu c nhiu. V do vy, nhng doanh nghip ny khng phi l nn tng cho tng trng v n nh trong di hn. H thng c khng th tip tc pht trin trong mt th gii t thu quan v cnh tranh ton cu. S khng th cn trng hp doanh nghip ch vi 70% quyn s hu song phi ng gp 100% vn c th cnh tranh ngang bng c vi doanh nghip c 100% quyn s hu i vi 100% vn gp ca mnh. Chnh v l , vic tnh ng h loi hnh hip hi doanh nghip no s ni nn mt cu chuyn ln lao hn, l, la chn chin lc m tnh i theo18. Chc chn l khi nn kinh t tr nn cnh tranh hn, cc tnh vi nhiu doanh nghip cnh tranh v nng ng hn s pht trin tt hn so vi nhng tnh cn tip tc da vo can thip v h tr ca nh nc.

La chn gia pht trin cc doanh nghip c, doanh nghip nh nc, hay c lin h vi nh nc hay l pht trin cc doanh nghip t nhn theo nh hng th trng. Loi doanh nghip c cn vo cc h tr ca nh nc v ngun lc v c ch tn ti, v do vy s khng cnh tranh ni khi hi nhp. Loi doanh nghip theo nh hng th trng l loi c tim nng tr thnh cc cng ty cnh tranh thnh cng trn th trng quc t.

18

22

Tm tt v Kt lun Mt nhn nh quan trng l c bn tnh u pht trin v ang tin ln pha trc. Lnh o tt c cc tnh u mong mun v n lc thc y tng trng kinh t, v p dng nhiu bin php mi trng kinh doanh trong tnh thn thin hn vi doanh nghip. V, tnh hnh thc t ang c ci thin. Cu hi t ra l cn phi lm thm g na thc y tc tng trng theo hng tng kh nng cnh tranh v pht trin trong mt th gii t bo h v tr cp hn so vi nhng g nhiu doanh nghip hin nay ang c hng. Trn thc t iu ny ng ngha vi vic gip cc doanh nghip t nhn khng c quan h c bit no ln ln v gip cho cc doanh nghip da vo quan h hc cch t hot ng theo c ch cnh tranh ch khng phi theo c ch u i khng th duy tr c tip. Nu cc loi hnh doanh nghip cnh tranh pht trin c, chng s to thm nhiu vic lm v o ngc qu trnh chy mu cht xm ang din ra cc tnh ny.

Ph lc A trnh by kt qu tng hp ca Tin s Eddy Maleski trong Lun n tin s nghin cu v tc ng ca FDI ti chnh sch ca cc tnh. Tin s Maleski lp lun rng cc tnh c nhiu vn FDI, c bit l FDI nh hng xut khu, c xu hng xy dng chnh sch thun li cho s pht trin chung. Tuy nhin, cc tnh c v th khng thun li v khi s t im xut pht thp thng c xu hng km mnh trong cc chnh sch truyn thng v ch i nh nc ch o. Cc tnh c v tr tt v iu kin thun li song ch c t vn FDI thuc v nhm gia. Thc ra, vn cn cha r t liu u t t nhn theo lut doanh nghip , khi ln, c th c tc dng n chnh sch nh u t nc ngoi hay khng. C kin khc cho rng vic thng cho cc tnh ngho hn thu ht c nhiu FDI hay u t t nhn s l cch lm khuyn khch thm nhiu n lc ci cch cc tnh km may mn.19 Tt nhin cn phi suy ngh thm v cc bin php khuyn khch lnh o cc tnh tm gii php khuyn khch cho cc d n u t tt c kh nng cnh tranh m khng cn ti nhng h tr c bit. Nu lnh o cc tnh hiu c hng i ny, nhng bc tip theo c th tin hnh l: 1. Thng nht quan im ca chnh quyn c s vi chnh quyn tnh: cc cn b huyn, x v thn trong nhiu trng hp cha hon ton ng tnh vi chnh quyn tnh v nh hng v ni dung ca chnh sch kinh t. Thiu s thng nht trn di c th v cng nguy him bi cc nh u t rt d b i do nn quan liu, thanh tra phin h v cc th tc hnh chnh phc tp. Mt phn gii php c th l o to, mt mt khc phi t chc tt hn cc knh thng tin gia nh u t v cn b chnh quyn, ng thi linh hot thm chnh sch v cn b. 2. Gi t khu vc bn ngoi khu cng nghip cn phi c h xung. Vic cho php nng dn hng li t quy hoch v chuyn i mc ch s dng v chuyn i mt phn nh tng din tch t sang cc mc tiu phi nng nghip, k c khi cha c quy hoch, s c th gip a gi t v gn gi tr thc t cho cc mc ch nh v thng mi. Tng thm s lng cc khu
19

Xem bi vit Nn kinh t Vit nam: Thnh cng hay su lng th bt thng - Phn tch SWOT, thng 5/2003, UNDP, David Dapice.

23

cng nghip v qui nh cc iu kin thu t linh hot hn cng to ra nhng tc ng tng t - ngay c i vi t lm nh nu nh trong khu cng nghip. (t quanh khu vc H Long phi c xem xt ring do iu kin a l hn ch v cn c qun l theo hnh thc khc) 3. Nn c nhng n lc cp vng - ch khng ch cp tnh tng kh nng cnh tranh ca cc ngnh cng nghip thng qua tng cng hot ng ca cc hip hi doanh nghip. Nu cc nhm doanh nghip theo ngnh c th cung cp dch v marketing v thng tin cng ngh tt hn cng nh thc y cng tc o to, h s gip c nh nc v cc doanh nghip t nhn nng cao nng lc v hiu qu hot ng. Nhng hip hi nh vy cn gip chuyn ti nhng mi quan tm chnh ng cu cc doanh nghip ln chnh quyn. Tuy nhin, vn hin ti l hiu qu v cch qun l ca cc hip hi ny. Mt gi l trong khi s dng cc h tr ca chnh ph trong cc d n nng cp hot ng ca cc hip hi (hin ang c mt s d n nh vy), cn nng cao vai tr tham gia v qun l ca cc doanh nghip thng qua vic ngh cc doanh nghip phi chi tr mt phn (khng nh) cho cc dch v cung cp cho doanh nghip. iu ny lm cho cc n lc ny ng tin cy hn v tnh nghim tc ca n. Trong trng hp vnh H Long, nhng nhm nh vy s h tr chnh quyn la chn cc a im thch hp hn cho cc d n cng nghip nng ang c trin khai. 4. Cc chuyn thm quan ti cc tnh thnh cng pha Nam s gip ch cho cn b chnh quyn a phng cc tnh pha Bc nhn thy r khi mt tnh ng lng thay i t quan im th lng sang quan tm, gip th tnh c th t c nhng g ( y gi nh l cc tnh b vic kim sot v can thip vo doanh nghip). Cng nh vy, nu cc tnh trao i v chia s kinh nghim cc in hnh thnh cng nht pha Bc, h c th tm ra cch thc gii quyt cc tranh chp t ai, to thm c hi cho nhng ngi nng dn phi di di, tinh gim v ci thin b my chnh quyn a phng, ng thi thc y cc doanh nghip a phng hot ng hiu qu hn ch khng ch n gin th nghim cc m hnh n l nh hin nay. 5. S ng h cp quc gia cho mt gii php hp l pht trin cng nghip ca tnh hoc vng l v cng quan trng: Cn c s ch o cp quc gia thng cho cc tnh pht trin c cc ngnh cng nghip cnh tranh thay v tip tc dng h tr ca chnh ph duy tr h thng tr cp v gip cc doanh nghip km hiu qu tn ti. Tng trng cn c lan to ra t c khu vc thnh ph H Ch Minh v H Ni. C nhiu cch thng cc tnh c hng tng trng ng n. T tng c bn l khng nn qung b v ng h cho ngnh cng nghip km hiu qu v cc cng trnh h tng lng ph. Tiu ch c khch l phi l tng trng vic lm, xut khu v to ra cc ngnh cng nghip hiu qu v cnh tranh cho khu vc pha Bc. V d nh thu ph cu ng to kinh ph xy dng ng cao tc hay cng bin nhm gn kt u t v s dng thay v ch trng vo cc th thut vn ng ca tnh xin u t t trung ng. Gn kt u t c bn vi tc gia tng dn s l mt phng n khc, hp l hn nhm theo kp nhu cu nh , dch v cng cng, i li. 24

Vn ca cc tnh pha Bc khng phi l s tr tr (mc d cc tnh ny ang tt hu so vi min Nam), m ch khng pht huy c nhng tim nng ca mnh. Nu tip tc ch trng pht trin cc ngnh s dng t lao ng, ngi dn ca cc tnh ny s tip tc b i. Nu cc tnh tip tc hn ch vic chuyn i t nng nghip sang mc ch phi nng nghip, gi t s cn gi mc cao khng th hiu ni. Nu lnh o tnh cng nh cn b cc cp tch cc h tr thm cho cc doanh nghip hiu qu v cnh tranh, ngy cng nhiu nhng doanh nghip nh vy n vi tnh. Nhng doanh nghip ny gip to ra s tng trng cao v n nh v di hn hn so vi kiu tng trng hin nay. thay i t v th hin ti n v th cn t c khng phi l chuyn d, nhng khng phi l qu kh khng dm th. Nhng vin gch u tin c lt. H thp cc ro cn v t ai, c ch v cc dch v cho doanh nghip hon ton nm trong tm tay ca c chnh quyn v doanh nghip. Nu nhng ro cn ny c g b nhp chung cng nh cht lng v tnh bn vng ca tng trng s c ci thin. Theo , tnh trng bt bnh ng gia cc vng, gia nng thn v thnh th cng nh n nh chnh tr cng s c ci thin. y l nhng mc tiu ng theo ui, nht l khi chng nm trong tm tay.

25

Ph lc A: Phn nhm cc tnh ca Malesky Loi hnh 1. Ci cch M t iu kin ban u tt; t da vo nh nc Gn ging nhm 1 Thu ht FDI sau 1990s Nhiu FDI nhng theo hnh thc lin doanh, da nhiu vo nh nc Khu vc nh nc l chnh, iu kin ban u yu iu kin ban u thp. Khu vc nh nc ln (trung ng/a phng) iu kin ban u km. ng dn tc, khu vc nh nc nh nhng quan trng Cch ng x Ph b cc ro cn/ cp php, th nghim Ph ro mun/ c th cp php cho lm th Ph ro thn trng phng Khuyn khch t nhn nhng khng mnh dn lm th Da vo khu vc chnh thc, h tr ca nh nc hoc tr cp gin tip Khng ph ro, tnh da vo h tr ca nh nc V d HCM, Bnh Dng, ng Nai, Nng (cui nhng nm 1990) Long An, Vnh Phuc, Kin Giang Hi Phng, Hi Dng Bc Ninh, Nng (u nhng nm 90) An Giang, Ty Ninh, Lm ng, c th c c Lc Qung Ninh, Ph Th, H Tnh, Ngh An, Nam nh ng Bc Vit nam, Ho Bnh, Sn La, Lng Sn, Bc Liu

2. Nhn tc ng lan ta 3. Kh quyt nh c 4. T nhn thnh lp mi 5. Da vo nh nc

6. Ngho

Bng trn c trch t Bng 13 ca lun n Tin s ca Tin s Eddy Maleski, i hc tng hp Duke. Nhan Ti ca ng cc tnh: tc ng ca FDI vi qu trnh chuyn i kinh t Ph lc B: Tc tng trng cng nghip thc t ti cc tnh min Bc, 1999-2002
Tng trng 19992002 227% 63% 272% 57% 229% % tng trng ng gp t Qdoanh 28% 76% 6% 74% 2% FDI 32% 3% 89% 19% 66% Ngoi Qdoanh 40% 21% 5% 7% 32% Sn lng cng nghip trn u ngi nm 2002 Qdoanh FDI Ngoi Tng Qdoanh cng 1137 701 743 2581 317 273 3672 837 7 3759 816 8689 122 288 265 5294 446 4320 4753 14819

Bc Ninh Bc Giang Vnh Phc Qung Ninh Bnh Dng

Ch : Nin gim thng k 2002. Tc tng trng tnh cho c thi k, khng phi hng nm. Sn lng tnh theo thi gi nm 1994 trn s dn ca tnh. Khu vc ngoi quc doanh tnh bng tng tr khu vc quc doanh tr khu vc u t nc ngoi FDI.

26