TIU CHUN VIT NAM

TCVN 5977 1995 (ISO 9096: 1992)

S PHT THI CA NGUN TNH

XC NH NNG V LU HUNH BI TRONG CC NG DN KH

PHNG PHP KHI LNG TH CNG
Stationary source emission - Determination of concentration and mass flow rate of
particulate material in gas - carrying ducts - Manual gravimetric method
1. Phm vi p dng
Tiu chun ny quy nh phng php khi lng th cng xc nh nng v lu
lng bi ca dng kh chuyn ng trong nhng khng gian khp kn nh cc ng dn kh, ng
khi. Phng php ny c th dng xc nh nng bi trong khong t 0,005 g/m 3 n
10g/m3. Vi nhng nng bi nh hn 0,050 g/m3 sai ca phng php ln hn 10% (xem
cc mc 12 v 14).
V c bn, l phng php xc nh bi pht ra t cc ngun tnh, v n cng c th
c dng chun ho cc thit b kim sot lin tc, t ng. Phng php cn c p dng
trong nhng iu kin cng n nh cng tt ca dng kh trong ng dn. N khng thch hp cho
cc h thng thng gi hoc iu ho khng kh, khng kh trong nh hoc kh c cha nhng git
nh.
Tiu chun ny cng quy nh nhng yu cu v tnh nng ca nhng my mc c th c
dng (nu dng ng) v ch r nhng yu cu c bn v cch lp t cc thit b ly mu.
Nu c yu cu no ca tiu chun ny khng c tho mn th phng php vn c th
p dng trong mt s trng hp c bit nhng sai s v nng v lu lng bi c th s ln
hn (xem mc 14).
2. Tiu chun trch dn
Tiu chun sau y c dng cng vi tiu chun ny: ISO 3966: 1977 - o dng cht
lng trong ng dn kn - Phng php din tch tc dng cc ng tnh Pitot.
3. nh ngha
Tiu chun ny p dng nhng nh ngha sau y:
3.1. L tip cn: Mt l trn thnh ng dn v u mt ca mt ng ly mu, qua
u ly mu c a vo [xem hnh 1 v ng ly mu (3.15)].
3.2. iu kin hin ti: Nhit v p sut cc im ly mu.
3.3. Ly mu tch t: S ly mt mu t hp bng cch ly ln lt cc im ly mu
trong mt khong thi gian yu cu.
3.4. ng dn, ng khi: Mt cu trc kn cho kh i qua.
3.5. p sut hiu dng: chnh lch p sut gia im ly mu v khng kh xung quanh
cng cao.
3.6. Kh: Hn hp cc kh n cht hoc hp cht, c th mang theo bi cng chuyn ng
trong ng dn.
3.7. ng knh thu lc: Kch thc t trng ca thit din ng dn, c nh ngha
bng:
4 x Din tch mt phng ly mu
Chu vi mt phng ly mu

Hnh 1 - Minh ho cc nh ngha lin quan ti mt ng dn trn

3.8. Ly mu ring l: Thu thp v ly ra cc mu ring bit t mi im ly mu.
3.9. Ly mu ng tc: Ly mu sao cho tc v hng ca kh i vo mi ly mu (v' N)
ging nh tc v hng ca dng kh trong ng dn ti im ly mu v'a (xem hnh 2).

Hnh 2 - Ly mu ng tc

3.10. Nng bi: Khi lng bi trong mt n v th tch kh trong ng dn nhit

v p sut xc nh.
3.11. Lu lng bi: Khi lng bi cha trong kh trong ng dn lu thng trong mt
n v thi gian.
3.12. Bi: Cc ht rn vi hnh dng, cu trc hoc khi lng ring bt k phn tn trong
pha khi lin tc.
3.13. Mu kh i din: Mu kh c cng nng bi trung bnh ging nh ti mt phng
ly mu trong lc ly mu.
3.14. Mt phng ly mu: Mt phng thng gc vi ng tm ca ng dn v tr ly
mu (xem hnh 1).
3.16. im ly mu: Mt v tr trn ng ly mu, mu c ly ra.
3.17. V tr ly mu: Mt v tr thch hp tin hnh ly mu trong ng dn.
3.18. Ni ly mu: Nh my, cng xng vic ly mu c tin hnh.
3.19. iu kin tiu chun: Nhit v p lc tiu chun ca kh, ngha l 237K v 101,3kPa.
4. Cc k hiu v cc n v tng ng, ch t v ch s
4.1. Cc k hiu v cc n v tng ng (Xem bng 1)
4.2. Ch t v ch s (Xem bng 2)
Bng 1 - Cc k hiu v cc n v tng ng
K hiu

ngha

n v

Din tch hiu dng ca mi ly mu

m2

in tch mt phng ly mu

m2

Nng bi

B dy ca thnh mi ly mu u mt

ng knh ng dn ti mt phng ly mu

dH

ng knh thu lc ca ng dn ti mt phng ly mu

dN1

ng knh trong ca mi ly mu

dN2

ng knh ngoi ca mi ly mu

d0

ng knh l

Nng hi nc

Cc v tr trn ng ly mu (theo ng knh hoc bn knh)

H s chun ho

Chiu di c trng

I1

Chiu di ca mt phng ly mu (cnh di hn)

I2

Chiu rng ca mt phng ly mu (cnh ngn H Ni)

Khi lng bi thu c

Khi lng mol

nd

S im ly mu trn ng knh ly mu

g/m3

kg/m3

kg/mol
-

ndia

S ng knh ly mu (ng ly mu)

nr

S im ly mu trn bn knh ly mu (0,5d)

n1

S chia ca I1

n2

S chia c I2

p sut tuyt i

Pa

Pam

p sut xung quanh

Pa

Pe

p sut hiu dng (Pe = P - Pam)

Pa

Chnh lch p sut qua thit b o dng kh

Pa

qm

Lu lng bi trong ng dn

g/h

qv

Tc th tch ca dng kh

m3//h

Th tch ring phn ca thnh phn kh

Khi lng ring ca kh

Thi gian ly mu (tng thi gian)

Thi gian ly mu cho tng im ly mu

Nhit (tuyt i)

Nhit

Tc kh

m/s

Th tch kh

m3

Vm

Th tch mol ca mt kh

xi

Khong cch t thnh ng dn n im ly mu dc theo ng

knh hoc bn knh

kg/m3

m3/Kmol
m

Bng 2 - Ch t v ch s
Ch t hoc ch s

ngha

iu kin hin ti mt phng ly mu

Dng c o kh

Gi tr ring l

iu kin tiu chun

Mi ly mu

Pt

ng Pitot

Hi nc
Gm c m

5. Nguyn tc
Mt mi ly mu dng thon c t trong ng dn; hng vo dng kh ang chuyn ng,
v mu kh c ly mu mt cch ng tc trong mt khong thi gian nh. V c s phn b

khng ng u ca bi trong ng dn nn cn ly nhiu mu nhiu im chn trn thit din

ng dn. Bi trong mu kh c tch ra bng mt ci lc, sau c lm kh v cn. Nng
bi c tnh t lng cn bi v th tch mu kh. Lu lng ca bi c tnh t nng bi v
tc th tch ca kh trong ng dn. Lu lng ca bi cng c th c tnh t nng bi, thi
gian ly mu, din tch mt phng ly mu v din tch l m ca mi ly mu.
6. Tm tt phng php
Mt mu i din c ht ra t ngun. Mc i din ca mu cho dng kh ph thuc
vo:
- Tnh ng u ca tc kh trong mt phng ly mu.
- S lng cc im ly mu trong mt phng ly mu.
- Ly mu ng tc.
Thng thng, khi c ly mu nhiu im trn mt phng ly mu tu theo din tch
ca mt phng ny. Mt phng ly mu thng c chia thnh nhiu din tch bng nhau v mu
c ht trung tm ca cc din tch (xem ph lc B). xc nh nng bi trong mt
phng ly mu, mi ly mu c di chuyn t im ly mu ny sang im ly mu khc v ly
mu v din tch l m ca mi ly mu.
6. Tm tt phng php
Mt mu i din c ht ra t ngun. Mc i din ca mu cho dng kh ph thuc
vo:
- Tnh ng u ca tc kh trong mt phng ly mu.
- S lng cc im ly mu trong mt phng ly mu.
- Ly mu ng tc.
Thng thng, kh c ly mu nhiu im trn mt phng ly mu tu theo din tch
ca mt phng ny. Mt phng ly mu thng c chia thnh nhiu din tch bng nhau v mu
c ht trung tm ca cc din tch (xem ph lc B). xc nh nng bi trong mt
phng ly mu, mi ly mu c di chuyn t im ly mu ny sang im ly mu khc v ly
kh mt cch ng tc mi im. Thi gian ly mu mi im u bng nhau v kt qu l c
mt mu t hp. Nu mt phng ly mu c chia thnh nhng din tch khng bng nhau th thi
gian ly mu mi im phi t l vi din tch cha im .
Mu c a vo my ly mu. V nguyn tc, my ly mu gm:
- Mt u ly mu c mi ly mu.
- Mt b tch bi, t trong hoc ngoi ng dn.
- Mt h thng o lu lng kh, t trong hoc ngoi ng dn, v
- Mt h thng ht.
B tch bi v/ hoc h thng o lu lng kh c th c t trong hay ngoi ng dn.
S mt vi my ly mu c trnh by trn hnh 3 v 4. Cc s trn hnh ph hp vi s
nu trong bng 3 nhng khc vi s trn cc hnh 5 v 6 cng nh trong cc mc 7 v 13.
Cn phi trnh s ngng t hi (nc, H 2SO4 v.v..) trong my ly mu khi ang ly mu bi
v n ngn cn cng on tch, x l bi v s o dng. Mun vy, u ly mu, b tch bi v
dng c o lng dng kh cn c sy nng n trn im sng thch hp.
Hi nc cn c loi trit sau cng on tch bi c th dng ng h o kh kh
o th tch mu, vi iu kin l hm lng hi nc trong ng dn thay i khng ng k trong
khi ly mu.

 ly mu ng tc cn o tc kh ti im ly mu ri tnh v iu chnh tc kh i
vo my ly mu cho ph hp.
Thng dng mt ng tnh Pitot o tc dng kh trong ng dn. Nu dng c o tc
dng kh ly mu (dng kh i vo my ly mu) c t trong ng th quan h gia st p o
c v chnh p o trn ng tnh Pitot l n gin v d dng iu chnh c iu kin ng tc.
Nu dng c o tc dng kh ly mu c t ngoi ng dn th vic tnh ton iu kin tng
tc s phc tp hn nhiu. Vic tnh ton ny c th phi gm c tnh mt kh trong ng dn quy
v iu kin tiu chun (c th suy ra t thnh phn kh kh v hm lng hi nc) nhit v p
lc tnh ca kh trong ng dn v trong dng c o lng kh, v hm lng hi nc ca kh nu
tc dng kh ly mu c o sau khi loi nc.
Sau khi ly mu, thu gom ton b lng bi (ly ht c bi ng trong u v mi ly mu),
sy kh v cn.
Cch tnh ton bi v lu lng bi trong ng dn c trnh by cc mc 7 v 13. Mt
cch khc tnh lu lng ca bi c nu trong ph lc F.

Hnh 3 - Th d mt thit b o (xem 8.2), khng loi nc trc dng c o lng kh

Hnh 4 - Th d mt thit b o (xem 8.2), c loi nc trc dng c o lng kh

7. Xem xt phng php o v tnh
Gin o v tnh xc nh nng v lu lng bi c trnh by trn cc hnh 5 v 6.
Cc gin ny c lin quan vi cc my ly mu trnh by trn cc hnh 3 v 4. Nhng thit b ly
mu khc (lc v/hc o tc dng kh ly mu t trong ng dn) v cch tnh ton khc (ph
lc F) cng c th c s dng nu nh chng c ng p ng yu cu ca tiu chun ny.
T hnh 5 (loi nc trc khi o kh) c th thy rng tnh tc kh trong ng dn (8)
cn tnh mt kh trong ng dn (7) da vo nhit (3), p sut tnh (4), hm lng nc (6) v
thnh phn kh (5). Mt kh cng vi chnh p (1) o c bng mt ng Pitot cho php tnh tc
kh. T tc dng kh trong ngd n (8) v din tch mt ct ng dn (2) c th tnh c lu
lng kh qua ng dn nhng iu kin khc nhau (9, 10, 11).
ly mu ng tc cn chn ng knh mi ly mu thch hp, ph thuc vo dung
lng bm, tc kh trong ng dn, nng bi v thi gian ly mu. Tc dng ly mu ng
tc (12) c xc nh bi ng knh mi ly mu (13), tc kh im ly mu (8), cc iu
kin kh trong ng dn (3, 4) v trong dng c o lng kh (16, 17) v hm lng nc. Dng kh
ly mu c iu chnh cho ph hp.

Th tch mu kh (15) c o v c quy v iu kin tiu chun (21) bng cch dng p
sut tnh (16) v nhit (17) c trn dng c o lu lng kh.
Ci lc dng thu bi c x l v cn (18) trc. Sau khi thu bi, k c lng bi ng
trong my ly mu trc khi n ci lc (19), ci lc c x l v cn li. Nh vy s c lng
bi tng s.
Nng bi (22) c tnh bng t s ca lng bi thu c (18, 19) trn th tch mu kh
quy v iu kin tiu chun (21).
Cui cng, lu lng bi (23) tnh c bng cch nhn nng bi (2) vi lu lng kh
qua ng dn (1).
Nu dng cch ly mu ring l trn mt phng ly mu cho th tnh nng bi trung
bnh bng cch nhn mi nng vi mt h s trng lng ph hp vi lu lng kh trong ng
dn.
T hnh 6 (khng loi nc trc khi o kh) c th thy rng cch tnh lu lng kh m i
qua ng dn di cc iu kin tiu chun (10) ging nh cch tnh hnh 5. Tuy nhin tc ly
mu ng tc (12) c tnh nh quan h ca p sut chnh lch ca ng Pitot (1) v s st p sut
dng c o lu lng trong thit b ly mu (14), ng thi c k n cc p sut chnh lch (4,
16) v nhit (3, 17) cng ng knh mi ly mu (13). Trng hp ny khng p dng s
chuyn i sang cc iu kin kh kh. Th tch mu kh m quy v iu kin tiu chun (20) c
tnh t tc dng kh ly mu m (14) v thi gian ly mu (24). Tuy nhin, nu bit hm lng
hi nc ca kh th c th tnh nng bi trn c s kh kh.
Nng bi ca kh m quy v iu kin tiu chun (22) c tnh t th tch mu kh
m (20) v lng cn ca cc ci lc (18, 19). Lu lng bi (23) tm c bng cch nhn nng
bi (22) vi lu lng kh m i trong ng nhng iu kin tiu chun.

Hnh 5 - Gin o v tnh, c loi nc trc khi o th tch mu kh

Hnh 6 - Gin o v tnh, khng loi nc trc khi o th tch mu kh

8. My mc, dng c
8.1. i cng
Cc loi my ly mu khc nhau c nhng c tnh khc nhau khin chng ch thch hp
cho tng p dng c th (th d cho nhit kh ca ng khi l hi, hoc cho nng bi thp,
hoc cho ng dn c kch thc no ). Khi c th, nn dng thit b o trnh by trn hnh 3 v 4.

Cc s trn nhng hnh ny tng ng vi cc s ch b phn lit k trong 8.2, nhng khc vi cc
st rn hnh 5 v 6 cng nh trong cc mc 7 v 13.
Gng dng my ly mu v o dng ph hp vi tiu chun ny, k c nhng thit b bo
m an ton my mc l tip cn v gim n mc ti thiu s xm nhp ca khng kh hoc s
thot ra ca kh qua l tip cn. Kch thc ca l tip cn phi khng lm h hi mi ly mu khi
c a vo.
Cc b phn ca my v nhng yu cu chng ph hp vi tiu chun ny c lit k
bng 3.
Yu cu chung l cc vt liu ch to my phi chng chu c cc kh n mn v nhit
kh. Cn trnh cc b mt trong th rp v chng c th gy ng v thu bi li rt kh khn. Ngoi
ra, s gim cht lng b lc do cc kh n mn v/hoc nhit cao cng c th xy ra.
8.2. Danh mc thit b dng o nng bi
Cn phn bit 2 phng php o kh:
- o dng kh (phng php I).
- o th tch kh (phng php II).
Nu dng mt tm c l (phng php I), hm lng hi nc trong mu kh ni chung
vn c gi li (xem hnh 3). Dng c ny cng c th c dng iu chnh v duy tr iu
kin ly mu ng tc. Nu dng mt ng h tch phn o kh kh (phng php II), hi nc cn
c loi trc khi kh i vo ng h (hnh 4). ng h o kh c kh nng o chnh xc th tch
mu kh, cn dng c o lu lng kh (th d dng c c b mt thay i c) ch yu dng
iu chnh v duy tr iu kin ly mu ng tc.
Bng 3 tm tt cc b phn thit b cn o nng v lu lng bi.
Cc b phn nh s t 1 n 17 tng ng vi s trn cc hnh 3 v 4.
Bng 3 - Danh mc cc b phn thit b
S
ca
b
ph
n

B phn

Kiu b phn

c tnh

Mi ly mu

Xem 8.3

u ly mu

Xem 8.4

B tch bi

Xem 8.5. Hiu sut 98% vi bi

0,3mm

B phn o lu lng kh lyTm c l, ng h oo lu lng th tch kh tng s,

mu (phng php I)
dng hoc tng ng chnh xc n 2%

B phn iu khin lu lngNn c 2 nm (mt tinh

kh ly mu
chnh), mt van ng ngn
dng kh

B phn ht kh

Bm (phng php II)C kh nng ht kh vi tc yu

qut, qut y
cu do thng c sc cn gy ra
bi mi ly mu, u ly mu, b
lc, l, v.v...

Khi dng ng h o kh bm phi

kn kh.
7

ng h o th tch khng h tch phn o khTh tch kh chnh xc n 2%

(phng php II)
kh
Khi dng ng h o kh, bm phi
kn kh

B phn o lu lng kh lyTm c l, rotamet, hociu chnh v duy tr iu kin

mu (phng php II)
tng ng
ng tc chnh xc n 5%

Loi nc (phng php II)

10

Nhit k o nhit trong Cp nhit , u o nhit Chnh xc n 1% nhit tuyt

ng dn
, hoc tng ng
i

11

B phn o p sut tnh hiu p k cht lng hocChnh xc n 1% p sut tuyt i

dng trong ng dn
tng ng
trong ng dn

12

B nhy vi chnh p cp k cht lng nghing

ni vo ng Pitot (xem s 13)

13

o tc kh

14

o m ca kh trong ngB ngng t, bu kh vo hm lng nc trong kh chnh

dn
t, my sy
xc n 1% nhit tuyt i

15

Nhit k o nhit dngNhit k

c o kh
ng

16

o p sut tnh hiu dng p k cht lng hocChnh xc n 0,1% p lc tuyt

dng c o kh
tng ng
i trong dng c o kh

17

Nhy vi chnh p, c nip k cht lng nghingChnh xc n 4% s c

vo dng c o tc dnghoc tng ng
kh ly mu (phng php I)

18

p k o p sut kh quyn
ti ch

19

Dng c thu bi u v Mi phng tin thu cKhng c no mt trong thit b

mi ly mu
ht bi ng trong u v
mi ly mu

20

Bnh cha chuyn ch bi Cc bnh cha phi c thLng bi khng c t hn 0,3%

c bt kn; nu bi ckhi lng bnh cha cn cng, tr
cn cng vi bnh cha thtrng hp dng cn b chnh c
bnh cha cn phi nhkh nng cn chnh xc n 1%
chu c nhit sy
lng ni hoc n 0,1 mg.

21

Gi v/hoc hp ci lc

B ngng t, b lm kho c hm lng nc chnh xc

(th d dng silicagel)
n 1% th tch kh

p k o c n 5Pa

Mt trong cc ng Pitot
nu trong ISO 3966;
nhng dng c khng nu
trong ISO 3966 (th d ng
Pitot kiu S) cng dng
c nu chun ho
theo ng Pitot tiu chun

hoc

tngChnh xc n 1% nhit tuyt

i

Chnh xc n 300 Pa

Ging nh s 20, thay bnh cha

bng gi hoc hp
22

Dng c o thi gian

Dng c cn c nt chyCn c c n 1s
v dng

23

Ph tng ca b tch bi

Xyclon, microxyclon, ti
lc bng vi v.v...

24

Sy nng hoc lm ngui u

ly mu, b tch bi, dng c
o tc dng kh ly mu

25

My phn tch thnh phn kh Bt k

26

Cn

Yu cu cn b chnh khiCn bi chnh xc n 1% hoc

cn lng bi tng i0,1mg
nh cng vi bnh cha
(xem 20)

27

o kch thc ng dn

Que nh c, bn v chnhKch thc trong ca ng dn hoc

xc vi cc ng dn rt ln ng khi cn o chnh xc n
1%

Xc nh mt kh chnh xc n
2%

8.3. Mi ly mu
Mi ly mu l b phn u tin m kh i qua vo my ly mu. Mi ly mu cn thon,
cu to n gin gn v khng nh hng xu n hiu qu ca thit b. Th d, mt mi ly mu
thon, n gin b dc c trnh by trn hin 7. Cc kiu mi ly mu khc p ng c yu cu
ca tiu chun ny u c th dng c.
Nu /dN1 ln hn 0,05 ng knh hiu dun (dN) c tnh theo cng thc

dN =
v c th ly gi tr bt k nu dN2/dN1 1,1
20 v /dN1 0,05 nu dN2/dN1 1,1

Hnh 7 - Th d v hnh dng ca mi ly mu (1)

ng knh ca l vo ca mi ly mu khng c nh hn 4mm. Nhng thay i tip
theo ca ng knh l khoan phi thon u, khng bc thang v ch ni phi trn nhn trnh
ng bi. Bt k ch cong no on ny cng phi c ng knh ti thiu gp 1,5 ln ng
knh l vo. Mt trong cn trn nhn v mi ly mu cn c lm bng vt liu duy tr c
nhn bng. Khong cch t u mi n gi mi ly mu phi di trnh gy nhiu lon
dng kh cc b. Thng thng khong cch ny nn bng khong cch 3 ln ng knh gi .
Ch thch:
1. ng knh trong khng c gim trn mt on di bng ng knh l vo.
2. Thng cung cp thit b c km theo mt dy mi ly mu c ng knh trong khc
nhau dng ly mu t nhng dng kh c tc khc nhau.
8.4. ly mu
u ly mu l b phn ca thit b cho php t mi ly mu vo trong ng dn hoc ng
khi ly mu kh. N thng ni vi cc phn khc nhau ca thit b nh mi ly mu, b lc,
b tch nc. Bt c phn no ca u ly mu nm trong ng dn u phi rn chc.
u ly mu cn n khp vi kim ch c dng c hng, theo mi ly mu c nhm
vo.
Tt c t mi phn bn trong u ly mu tr i, k c b lc cn phi nhn v tht bng, s
cc ch ni cn gi ti thiu. Cn chun b c th thu gom ht bi ng trong u ly mu.
Nu cn phi chun b phng tin sy nng hoc lm lnh u ly mu, nhng khng
c gy kh khn cho thao tc, nhm trnh mi s ngng t (hi nc, hi axit sunfuric) khong
gia mi ly mu v b tch bi (hoc cc dng c o kh u dng).
8.5. B tch bi
Trong tiu chun ny, b tch bi ng vai tr b lc cui cng ly bi trong mu kh v
c coi nh b tch bi chnh ngay c khi ch c mt b. Cc tch bi khc (ti vi, xyclon v.v...)
c dng gim ti trng lng trn b lc chnh.

B tch bi chnh cha mt lp lc thch hp cho vic thu v gi bi t mu vi hiu sut

98% vi bi c ng knh ht c 0,3 m 200C (th d dioclylphtalat hoc cht th tng ng).
Cn lu rng mt lung kh i qua b lc c hiu sut bit khng th vt qu tc o (iu
quyt nh bi c l lc).
Cc lp lc thch hp nht c mc ch ny l tm lc phng hoc lp lc hnh tr (si).
Hiu sut gi bi ca cc lp lc si nhi cn t c xc nh v n ph thuc vo ng knh si
v phng php nhi. Nu chng c s dng, cc si phi nh v c nhi cn thn (trnh
to thnh knh dn) vi mt sao cho nhng yu cu nu on trn phi c p ng. Hiu
sut gi bi ca cc lp lc bng si cn c kim tra so vi tm lc phng (si) bit hiu sut.
Gi cn c thit k sao cho c th trnh c h hi ci lc khi g n ra khi gi.
Trong khi vn chuyn, ci lc c bi phi c gi cn thn trnh mt mt bi hoc/v
hp th hi nc trc khi cn.
Mt s trng hp c bit (th d cc cht tan hoc khng cha kim loi dng phn tch
ho hc hoc phn tch bng knh hin vi) c th yu cu nhng vt liu lc c bit. Si thu tinh
xa hoc vt liu khc d b cc cht kh hoc rn lm h hi th khng nn dng. Cc loi si silic
oxit, bosilicat hoc aluminosilicat ni chung l thch hp. Trong nhng trng hp ny, b tch bi
c th b tr trong hoc ngoi ng dn. Khi t ngoi, b tch bi cn c sy nng ngn
nga bt k s ngng t hi nc no. Khi t trong, b tch bi cn b tr xa mi ly mu
n khng gy nh hng n dng kh ly mu.
Mi ly mu, u ly mu v b tch bi cn c thit k th no bi lng ng trc
khi n ci lc c th c thu gom d dng v nh lng.
9. Cng tc chun b
9.1. i cng
Trc khi tin hnh o c cn tho lun vi ngi c trch nhim ca nh my v mc
ch v phng php ly mu. Bn cht ca qu trnh sn xut trong nh my, th d nh lin tc
hoc theo chu k, c th gy nh hng n chng trnh ly mu. Nu qu trnh l lin tc th iu
quan trng l phi ly mu khi qu trnh cng gn iu kin vn hnh n nh cng tt.
u tin cn tin hnh kho st s b nh my chn v tr ly mu thun li nht (xem
9.2), d kin s v cch b tr cc im ly mu (xem 9.3). T quyt nh v tr l tip cn (xem
9.4) v b lm vic (xem 9.5).
T cc thng tin thu lm c, chn thit b (xem 9.6) v t k hoch thc hin. Tho
lun vi Ban qun c nh my v nhng chun b sn c hoc cn phi tip tc lm. Cn quan
tm ngay n nhng yu cu phng trnh n, chy, cp in v kh nn. Phi xem xt mi yu cu
v an ton v quy nh nhng bin php thch hp v an ton.
Cn kim tra tnh thch hp ca v tr ly mu trc khi tin hnh ly mu (xem 9.7).
Ngy thng, thi gian bt u, khong thi gian kho st v ly mu cng nh cc iu kin
vn hnh ca nh my trong thi gian u phi c s tho thun ca Ban qun c nh my.
9.2. Chn v tr ly mu
V tr ly mu cn nm mt on ng dn thng, u n v hnh dng v thit din, tt
nht l thng ng, v cng xa cc vt cn pha xui dng cng tt bi v cc vt cn ny (th d
nh on cong, qut hoc ca m kn mt phn) c th gy ra s ri lon v i hng dng kh.
m bo tnh ng nht ca s phn b tc kh trn mt phng ly mu, on ng dn
thng ny cn di t nht bng 7 ln ng knh thu lc ca ng. Mt phng ly mu cn phi nm
khong cch 5 ln ng knh thu lc so vi u kh vo ca on ng chn. Nu mt phng
ly mu c nh v trn mt ng khi thi ra khng kh th n phi cch ming ng khi mt

khong 5 ln ng knh thu lc (nh vy on ng khi thng cn chon c chiu di bng 10 ln

ng knh thu lc). Cn chn on ng m s phn b ca bi tng i ng u. Trc khi ly
mu cn phi chc chn rng cc iu kin ca dng kh ph hp vi tiu chun m t trong 10.4.
Nu bt buc phi ly mu on ng nm ngang th thc t cho thy l tip cn nn b tr
mt pha trn ng do tnh n s ng bi mt y ng.
Trong thc t, vi nhng ng dn ln, khng tm c on no thng m chiu di gp 7
ln ng knh thu lc, v do , nh v mt phng ly mu y s khng tho mn nhng yu
cu ni trn. Trong nhng iu kin thun li, cn tun th mi yu cu ca tiu chun ny
kt qu c chnh xc c th chp nhn c. Trng hp ny xem khuyn ngh ph lc E.
9.3. S lng ti thiu v v tr cc im ly mu
S lng ti thiu cc im ly mu c quyt nh bi mt phng ly mu. Ni chung, s
im tng khi din tch mt phng tng.
Bng 4 v 5 cho s im ly mu ti thiu tng ng vi ng dn trn v vung gc. Cac
im ly mu nm trung tm ca cc din tch bng nhau trn mt phng ly mu (xem ph lc
B).
Cc im ly mu khng c nm trong vng 3% chiu di ng ly mu (nu d hoc I >
1m) hoc 3cm (nu d hoc I < 1m) tnh t thnh trong ng dn. Nu s tnh ton cho kt qu cn c
im ly mu trong vng va ni th hy chn bin trong ca vng. iu c th xy ra khi
chn s im ly mu ti thiu hn s im trnh by trong bng 4 v 5, th d trong trng hp
ng dn c dng bt thng hoc c dng kh di ngc.
9.4. Kch thc v v tr cc l tip cn
Cc l tip cn bo m a thit b n c ti cc im ly mu chn theo 9.3.
Kch thc l phi ph hp vi kch thc thit b v cn c khong trng a thit b vo, ra.
Xem 9.2 v v tr l tip cn trn ng dn nm ngang.
C th cn mt l th hai pha trn mt phng ly mu theo chiu dng kh nu cn th
a kh ly mu tr li vo ng dn mt khi qut khng mnh hoc c hi nu x kh ra
ngoi.
9.5. B lm vic (sn lm vic)
Ch an ton - B lm vic thng xuyn hoc tm thi cn rng v phi c lan
can cao 0,5m n 1,0m, c xch c ng buc u thang vo g thng cao 0,25m trn b
(sn) lm vic.
B lm vic thng c b tr ph hp vi cc l tip cn sao cho lan can khng gy
vng khi s dng my. B lm vic khng c c nhng chng ngi vt gy kh khn cho vic
tho lp cc thit b ly mu. Din tch mt b lm vic vi cc ng dn v ng khi thng khng
nn nh hn 5m2 v chiu rng ti thiu nn khong 1 hoc 2m tu theo ng knh ng dn (y
ch l mt hng dn p dng).
Cng vic chun b cn c tin hnh chu o, th d khng kh nn, in, nc ph hp
vi loi my s dng. Cn trc nng, h thit b v chiu sng cng c th cn.
Nu b lm vic t l thin, cn ch cc bin php bo v ngi v my mc thit b,
cm in, phch in v cc thit b cn phi kn nc nu chng tip xc vi thi tit xu.
Bng 4 - S im ly mu ti thiu ng dn trn
Din tch mt ng knh S ng
S im ly mu ti
phng ly
ng dn m
ly mu
thiu trn mi ng
2
mu m
(ng knh)
knh

S im ly mu ti
thiu trn mt mt
phng ly mu

ti thiu

K c tm Khng k
im ng tm im
dn
ng dn

K c tm Khng k
im ng tm im
dn
ng dn

11)

11)

0,09 n 0,38 0,35 n 0,70

0,38 n 0,79 0,70 n 1,00

0,79 n 3,14 1,00 n 2,00

13

12

17

16

< 0,09

< 0,35

> 3,14

> 2,00

1) Ch dng 1 im ly mu c th gy sai s ln hn quy nh mc 14

Bng 5 - S im ly mu ti thiu ng dn vung gc
Din tch mt phng ly mu
m2

S ti thiu cc khong chia

trn cc cnh 1)

S im ly mu ti thiu

< 0,09

12)

0,09 n 0,38

0,38 n 1,50

> 1,50

16

1) C th phi chia cc cnh khc i, th d nu chiu di ca mt ct ln hn 2 ln chiu

rng ca n (xem bng 3)
2) Ch dng 1 im ly mu c th gy sai s ln hn sai s quy nh mc 14
9.6. Chn my mc, dng c
Chn my mc, dng c ph thuc vo loi bi cn o v vo hon cnh c th ca nh
my. Cn tnh n nhng yu t sau:
a. Nng bi cn o.
b. C ht bi.
c. Nhit cc kh trong ng dn lin quan n tnh axit ca chng hoc im sng ca
nc.
d. Nhng thng ging c th c ca hm lng hi nc trong kh. Nu nng hi nc
trong ng dn thay i nhiu hn 5% (V/V) so vi th tch kh trong lc ly mu th nhit ca
mu kh cn c gi cao trnh s ngng t nc trong my ly mu, k c cc dng c o
kh.
e. Thnh phn ho hc ca kh v nh hgn ca n ti vt liu ch to thit b.
f. Nhit cao nht m thit b chu c.
g. Kch thch trong ca ng dn v kch thc ca cc b phn thit b s a vo trong ng:
din tch b chim bi b phn thit b khng c vt qa 10% din tch mt phng ly mu.
h. Tc cc kh trong ng dn.
i. p sut tnh trong ng dn.
j. c lp i vi ngi thao tc.

Dng mi bin php trnh ngng t nc, axit sunfuric hoc cc cht khc trong my,
nht l khong gia mi ly mu v bc tch bi, hoc trong cc dng c o kh nu c dng.
Nhit mi im phn my ny, k c u ly mu v b tch bi, phi cao hi t nht l 15 0C
so vi im sng cao nht ca hn hp kh. Nu cn th dng dng c sy nng.
9.7. Kim tra tnh thch hp ca v tr ly mu chn
chc chn v tr ly mu c chn l thch hp v cc iu kin kh trn mt phng
ly mu ph hp vi cc yu cu nu th cn kim tra nhit v tc kh trn mt phng ly
mu nh trnh by mc 10.4.
Ch thch 3) Thng thng, s kim tra ny c tin hnh ngay trc khi ly mu, m mi
cng vic chun b cho vic ly mu hon tt. Tuy nhin, s kim tra ny cng c th c lm
sm hn v theo cng phng php.
10. Nhng vic cn chun b trc khi ly mu
10.1. Chun b thit b
Trc khi thao tac vin ln b lm vic, cn chun b thit b mt ni sch s t trc hoc
ngay lc . Kim tra qut, cc dng c o nhit v p sut, cc ng cao su hoc cht do v mi
th khc chc chn rng chng u tt. Kim tra s sch s trong v ngoi u ly mu, ng
Pitot.
Sy kh ci lc (gm c gi , hp hoc bnh cha) trong t sy 110 0C, ngui trong
bnh ht m n khi lng khng i trc khi ly mu. Dng ci lc "trng" trong mi qu trnh
x l v cn c th hiu chnh theo nhit v m ca khng kh xung quanh. Vt liu lc
cn ph hp vi nhit lc. Nu vt liu si b gim khi lng khi b t nng n nhit kh
trong ng dn th hy sy nng n trc n trn nhit ny (10K) cho n khi lng khng i.
Mang mi th c cn ln b lm vic trong mt thng cha sch, kn.
Chun ho cc b phn ca thit b trc khi dng (xem ph lc D), th d cc dng c o
tc , th tch v lu lng kh, cc dng c nh c v,v...
10.2. Lp rp thit b
Nu dng p k cht lng (nghing) cn t n an ton trn b lm vic hoc ct cht vo 1
tr hoc 1 thanh ngang chc.
Kim tra cn thn ng Pitot o tng khong trnh c nhm do nhit khng bng
nhau. Kim tra cc ch d ca ton b my nh i yd (xem ph lc C).
Chun b my ly mu v kim tra cc ch d bng mt trong hai cch. Nu dng mt ng
h o kh, hy nt kn l u mi ly mu ri cho chy bm ht; p sut phi gim c n 50
kPa. Dng ng h o kh o bt k s xm nhp no ca khng kh vo trong my. Cch khc
dng cho mi trng hp l cng nt kn l mi ly mu v lm gim p lc trong my xung 50
kPa; bt kn u kia ca my (th d bng cch ng van dng) v quan st xem p sut c tng ln
khng. Nu c th tnh ton tc dng kh d. Tc kh d phi nh hn 1% tc dng kh ly
mu tnh theo th tch.
my gn vi l tip cn dng c ngay mt khi chn xong mi ly mu C nh
chc cc p k v dng c o lin kt vi my cc v tr thun tin v ni chng vo my ly mu.
10.3. o din tch
o cc kch thc trong ca ng dn, chnh xc n 1% kch thc thng, bng dng c s
27 trong bng 3. Tnh din tch mt ct m dng kh i qua (ch s ng cu v khng u) tr
nhng s o c. Khng c s dng thit b o tc kh hoc u ly mu c lp mi ly mu
cho mc ch ny. Nu din tch mt ct ly t bn v th phi kim tra xem bn v ny c phn nh
trung thc ng dn khng. Hy ch s ng cu trong ng.

10.4. Kho st s b nhit v tc

Trc mt khi ly mu cn tin hnh kho st s b. o nhit v p sut chnh lch ca
ng tnh Pitot (hoc tc kh nu dng dng c o khc) 10 im gn nh cch u trn ng
ly mu chn, thng gm lun c cc im ly mu, nhng loi tr vng trong khong 3% ca
ng knh hiu dng v t nht cch thnh ng dn 32cm. o ti cc im ly mu cn cho php
tnh ton dng kh ly mu nu nh dng kh trong ng n nh.
S im o kho st cn nhiu hn s im ly mu v hai l do: nh gi tnh thch hp
ca cc im ly mu, v tnh ton chnh xc lu lng kh v lu lng bi trong ng dn sau
khi ly mu.
Ch thch 4 - chnh xc cao nht c th t c nu theo ng ISO 3966 (v o dng
cht lng trong knh kn). Tuy nhin, nhng yu cu ca ISO 3966 thng khng th tho mn vi
tnh hung o trong ng dn kh.
Tin hnh kim tra s b khi nh my ang vn h nh nhng iu kin ging nh khi ly
mu xc nh tnh thch hp ca v tr ly mu v iu kin ly mu ng tc. Nhng iu kin
gm:
a. Gc chuyn ng ca dng kh 150 i vi trc ng dn.
b. Khng c dng kh ngc cc b.
c. Tc ti thiu ph thuc vo phng php s dng (vi cc ng Pitot, mt p sut
chnh lch 5 Pa).
d. T s gia cc tc cc b cao nht v thp nht 3:1.
e. Nhit (K) mi im ch chnh lch 5% so vi nhit trung bnh (K).
Nu nhng iu kin t a) n e) khng th tm v tr ly mu khc. Nu khng th vic
o nng v lu lng bi khng ph hp vi tiu chun ny.
11. Cch ly mu
11.1. o nhit v tc kh
Trc khi ly mu, tin hnh kho st s b bng cch o nhit v tc kh nh ni
mc 10.4. Nu cc php o ny c tin hnh trong mt cuc kho st s b lm sm hn th
cn o li ngay trc khi ly mu chc chn rng khng c nhng thay i nhit v dng
xy ra k t lc kho st s b n khi ly mu.
11.2. S lng v v tr cc im ly mu
Ly mu ti cc im chn theo mc 9.3. Xc nh v tr ca cc im ly mu theo kich
thc trong ca ng dn v ph lc B. nh du khong cch t cc im ly mu n thnh trong
ca l tip cn bng mc chu nhit trn c dng c o tc ln u ly mu, c ch n b dy
ca thnh ng dn v giong ca l tip cn.
Nu dng kh trong ng dn l hon ton n nh (thay i vn tc < 5%) th tc dng
kh ly mu ng tc c th cn c vo nhit v tc kh ti im ly mu o c trc khi ly.
Nhng o c ny c th tin hnh trong kho st s b nu mc 11.1. C mi ly mu cn
c chn ph hp.
Kim tra tnh n nh ca dng kh ngay sau khi va ly mu xong (xem 11.4.4).
Nu dng kh trong ng dn km n nh (thay i vn tc < 10%) ly mu ng tc vn c
th thc hin c bng cch ly mu mt im ng thi o tc mt im so snh, vi gi
thit rng nhng thay i tng i ca tc cc b l ng nht. Tuy nhin, nn kim tra gi
thit ny cho mi qu trnh.

Nu dng kh trong ng dn khng n nh (thay i vn tc > 10%), ch c th ly mu

ng tc bng cch o tc kh ngay ti im ly mu trong lc ly mu. Khi tc thay i th
phi iu chnh ngay tc dng kh ly mu cho ph hp. Trong trng hp th d dng t hp
ng Pitot v u ly mu l rt c ch, v khi mi ly mu v u ng Pitot phi cch nhau xa
trnh cn tr ln nhau. Cn chun ho ng Pitot nu n c t hp vi my ly mu (xem ph
lc D).
11.3. Thi gian ly mu
Khong thi gian ly mu mi im ly mu phi khng t hn 3 min gim sai s o
thi gian v iu chnh dng.
Chn thi gian ly mu cn c vo:
a. Ly c mt lng bi cn (xem mc 10).
b. Trnh ly qu nhiu bi v iu hn ch hiu qu tch bi hoc s hot ng ca my
ly mu.
c. Ly mu tch t hay ly mu ring l.
d. S lng im ly mu.
e. Nh my hot ng lin tc hay theo chu k.
Hy chn thi gian ly mu di nht ph hp vi cc iu kin trn.
11.4. Ly mu
11.4.1. i cng
Khi a u ly mu vo hoc tho ra khi ng dn, nht thit khng c bi lt vo
hoc ri ra qua l m ca mi ly mu. trnh s tng hoc gim mt lng bi, cn phi:
a. Khng cho dng kh no i qua my ly mu v van ngt phi ng.
b. u ly mu cn c gi sao cho trc ca mi ly mu vung gc vi hng ca dng
kh trong ng dn m khng hng theo chiu dng kh.
c. Phi thao tc vi u ly mu rt thn trng hn ch n ti thiu nhng xo trn ca
bi thu c trong my v trnh tip xc bi trong ng dn hoc l tip cn.
Vi mi ly mu chn v lp cht, van iu kin ng kn, a cn thn u ly mu
[theo yu cu nu t a) n c)] v dng c o tc kh (nu dng) qua l tip cn n khi mi
ly mu (v u dng c o tc ) nm im ly mu u tin (chnh xc n 2% kch thc
trong ca ng dn hoc ch 1cm, khng c qu).
cho my trong ng dn t c nhit kh. Bt mi b phn t nng my v kim tra
xem chng c tt khng. Nu cn th sy nng trc cc b phn my cho nhanh.
Khi ng my ht v quay u ly mu hng trc tip mi ly mu vo dng kh
(chnh xc n 100). Khi u ly mu v tr th bt u o thi gian v m ngay van iu
khin. Sau iu chnh van iu khin c tc dng kh ly mu nh tnh ton da vo
c mi ly mu, tc kh... (xem 13.3) th d bng my tnh nh hoc biu mu. iu chnh
van iu khin trong sut thi gian ly mu duy tr ly mu ng tc. Tc ca dng kh i vo
mi ly mu cn c gi trong khong 10% ca tc kh ti im o.
Nu th tch mu kh c suy ra t chnh p o trn ng h v thi gian ly mu th cn
theo di ng h tng i thng xuyn c th xc nh th tch chnh xc.
Theo mt trong cc cch trnh by 11.4.2 hoc 11.4.3 ri tin hnh nh mc 11.4.4.
11.4.2. Ly mu tch t (3
Sau khi ly mu th nht, khng ly bi ra, chuyn nhanh u ly mu a mi ly mu
vo im ly mu th hai vi dung sai cho php ni 11.4.1. Lp tc iu chnh van iu

khin c tc ph hp vi im ly mu th hai. Sau , ly mu nh m t 11.4.1. v

c nh vy cho n khi cc mu c ly tt c mi im trn ng ly mu th nht. ng
van iu khin, dng o thi gian v quay u ly mu sao cho mi ly mu t th vung gc vi
dng kh trong ng dn [xem cc yu cu mc 11.4.1. t a) n c)]. Ly u ly mu ra khi l
tip cn v a n vo ng ly mu tip theo (xem 11.4.3) v lp t li qu trnh n khi tt c
cc mu c ly.
Nu cc im ly mu trn cc din tch bng nhau th khong thi gian ly mu mi
im cng bng nhau.
11.4.3. Ly mu ring l (3.8)
Nu b phn tch bi c lp trong u ly mu v nm trong ng dn th ng van iu
khin, dng o thi gian sau khi ly mu th nht. Ly u ly mu ra (xem 11.4.2), tho ly bnh
(hoc cc bnh) cha mu bi, v thu ht lng bi ng trong u ly mu. Sau khi thay th bnh
(hoc cc bnh) cha mu tip tc ly mu im ly mu theo nh m t 11.4.1.
Khi b phn tch bi t bn ngoi cng vn cn ly u ly mu ra thu gom bi ng
trong.
Lp li qu trnh cho n khi tt c cc mu c ly trn tt c cc im ly mu.
11.4.4. o li nhit v tc kh
Nu tc kh khng c o ng thi khi ly mu th cn o li nhit v tc kh
tng im ly mu (xem 11.2) ngay sau khi va ly xong mu tt c cc im. Nu tng s ca
cc tc kh o li sai khc qu 5% tng s ca cc tc kh ban u th kt qu th b coi l
khng chnh xc.
Cn kim tra cc iu kin ng tc (chnh xc n 10%) bng cch so snh tc tnh
ton vi tc dng kh ly mu o c, quy v iu kin hin ti ca ng dn, hoc bng cch so
snh tc kh o c im ly mu vi tc kh mi ly mu theo tnh ton da vo iu
kin hin ti ca ng dn (xem 13.3).
Nu khng t c iu kin ng tc th phi hu b php o, nghin cu nguyn nhn v
lm li.
tnh ng lu lng kh v lu lng bi cn lp li cc php o tc trn mt ct ca
ng dn nh m t 10.4.
11.5. Ly mu lp li
Khi yu cu o li nng bi th lp li ton b qu trnh mc 11.4 trong nhng iu
kin tng t ca nh my, v lm cng sm cng tt.
Nu ly mu ln th hai ny tip ngay sau ln th nht th cc d kin nhit v tc kh
ly 11.4.4 c coi nh s liu khi u ca dy mu th hai ny.
12. Cn
Vn chuyn cc b phn ca my cha cc mu thu c trong nhng thng chuyn ch
sch, kn em cn. Cc vt cn c lm sch rt cn thn m bo loi ht cc cht bm trn
mt ngoi.
Thu gom ht ton b cht rn ng mt trong ca cc b phn my v gp n vo lng
bi thu c. Nu cn, lm sch cc mt trong bng siu m, hoc trng bng cht lng thch
hp (th d axeton) v chi ly ht bi dnh. Chuyn cht lng ra vo cc bit khi lng
v bay hi n kh nhit v p sut thng. Sy phn cn cn li v cn trong mi iu
kin nh vi bi thu c trn ci lc.

Sy kh ci lc c bi (gm c gi , hp hoc bnh cha) v phn bi thu gom t mt

trong ca my ngui n nhit phng trong bnh ht m v cn n khi lng khng i
trong mi iu kin ging nh cn ci lc trc khi ly mu.
Cn ch bo m rng bi thu c khng b bin i nhit sy.
chnh xc ni chung ca php o nng bi trong nhng iu kin l tng (mu i
din) l khong 10% (xem mc 14). iu c da trn gi thit rng sai s cn nh hn 2%.
t c iu ny cn ly mt lng bi ln. Cho rng sai s ca mi ln cn l 1mg v lng
bi c tnh t hiu s ca hai ln cn th lng bi cn ly phi khong 100mg. Lng bi thc
t thu c ph thuc vo nng , thi gian ly mu v dung lng ca bm. Vi nhng nng
bi thp cn tng thi gian ly mu v dung lng bm thu c lng bi . Ngoi ra, cn
hon thin phowng php cn t c sai s cn nh hn 1mg.
13. Phng php tnh ton
13.1. i cng
Nhng tnh ton in hnh c trnh by theo bc trn biu hnh 5 v 6. Cc ch s
trong ngoc n mc ny tng ng vi cc s trn cc hnh . Cc k hiu v ch t dng trong
cc phng trnh c gii thch mc 4.
13.2. Lu lng kh trong ng dn
tnh tc kh ti mt im (8) cn xc nh mt kh (7) v chnh p (1). Tnh tc
trung bnh t cc php o tt c cc im. Tnh lu lng kh (9) bng tch s ca tc trung
bnh (8) v din tch mt phng ly mu (2).
Khi lng ring cc kh iu kin tiu chun, n, ca kh kh l:
n =

(1)

n =

(2)

hoc

Khi lng ring ca mt thnh phn kh trong hn hp iu kin tiu chun c th tnh
bng cch chia khi lng mol cho th tch mol iu kin tiu chun. Thng thng th tch mol
c coi bng 22,4 m3/k mol.
Nng hi nc, f, ca kh c o nh nu bng 3 (s 14).
Khi lng ring ca kh m 273K v 101,3 kPa, 'n, c tnh nh sau:

'n =

(3)

hoc

'n =

(4)

y 0,804 l mt l tng ca hi nc, tnh bng kg/m3 iu kin tiu chun.

Khi lng ring kh trong ng dn (trong cc iu kin vn hnh) c th tnh c khi bit:
- p sut kh quyn, Pam, cao ca mt phng ly mu.

- p sut hiu dng, Pe, ngha l chnh lch gia p sut trong ng dn v khng kh xung
quanh cao ca mt phng ly mu.
- Nhit kh trung bnh trn mt phng ly mu, a.
Mt iu kin hin ti (7) l:
'a = 'n x

(5)

Khi dng ng Pitot tiu chun, tc kh, v'a ti im ly mu (8) c biu din bng:

v'a =

(6)

Khi dng cc loi ng Pitot khc, cn a vo h s chun ho, K pt, v phng trnh c
dng:

v'a = Kpt x

(7)

trong Kpt 1
C hai phng trnh (6) v (7) c th dng cho tc kh n 50 m/s
Tc kh trung bnh, , trn mt phng ly mu c tnh bng phng trnh (8) ch khi
cc tc cc b tng ng vi din tch cc b.

(8)

Lu lng kh (9), q'Va, c tnh nh sau:

q'Va = A

x 3600

(9)

13.3. Dng kh ly mu
iu kin ly mu ng tc mi im ly mu l:
v'a = v'N

(10)

Tc kh ti cc im ly mu c tnh bng:

v'a = Kpt x

(11)

Khi tc dng kh ly mu c o (xem hnh 6), th d bng mt l, tc , v' N, l m

ca mi ly mu s l:

v'N =

(12)
T phng trnh (10) n (12) suy ra:

P0 = Ppt x

(13)

Tc ly mu c iu chnh mi im ly mu bng cch quan st gi tr p lc chnh

lch ca ng Pitot Ppt, tnh gi tr st p lc qua ng h o, Po t phng trnh (3) v iu chnh
my n gi tr Po (12).

Khi tc dng kh ly mu kh c o (hnh 5), th d bng mt rotamet, tc l m

ca mi ly mu s l:

v'N =

(14)

T cc phng trnh (10), (11) v (14) suy ra:

qVg =
y tc ly mu c iu chnh mi im ly mu bng cch quan st st p lc
trn ng Pitot, Ppt v tin hnh tnh ton (15). Tc dng kh tnh theo th tch, q V, i qua
rotamet c iu chnh n gi tr tnh ton (12). S ly mu l ng tc khi t gi tr ny.
Trong thc t, s ly mu l ng tc khi t c cc gi tr tnh ton Po hoc qVg [phng
trnh (13) v (15)]. Nu khng t c cc gi tr ny th mc ly mu khng ng tc c
biu din bng t s v'N/v'a hoc qVn/3600 av'a. Ly mu l ng tc khi v'N/v'a = 1,0.
Cn tin hnh ly mu trong gii hn sau:
0,9 <

< 1,1

Trong nhng trng hp gi tr qVn thu c mt cch c lp vi dng c o tc dng

(th d bng cch dng ng h o kh kh v ng h o thi gian), s tnh ton phn s c th
cung cp thng tin b sung v cht lng ly mu.
13.4. Th tch mu kh
Th tch mu kh c th c o bng mt ng h o tc dng kh (phng php I, bng
3, s 4 hoc bng ng h tch phn o th tch kh (phng php II, bng 3, s 7).
Trong tnh hung I, th tch mu kh m, V'0, c tnh theo:

V'0 = tq'Vo = 3600 tKo x

(17)

Trong tnh hung II, th tch mu kh kh (15) c tnh theo:

Vg = s c cui - s c u
13.5. Nng bi
Nng bi ca mt mu t hp ly trn mt mt phng ly mu (dng mt ci lc) (22).
- Biu din trn mt khi hn hp kh kh iu kin tiu chun (22), theo:
Cn =

(19)

- Biu din trn mt khi mu kh m iu kin tiu chun, theo:

C'n =

(20)

- Biu din trn mt khi hn hp kh m iu kin vn hnh, theo:

C'a =

(21)

Nng bi ca nhiu mu kh (trn nhiu ci lc) ly trn mt mt phng ly mu:

- Biu din trn mt khi hn hp kh kh diu kin tiu chun, theo:

(22)
trong :
Cn,i =
- Biu din trn mt khi hn hp kh m iu kin tiu chun, theo:

(23)
trong :
C'n,i =
- Biu din trn mt khi hn hp kh iu kin vn hnh, theo:

(23)
trong :
C'a,i =
Nu thy thch hp th c th quy nng bi cho nng ca mt thnh phn kh trong
hn hp, th d nng CO2 hoc O2. Mun vy, em nhn nng bi vi t l.
[CO2] chn
[CO2] o

hoc
20,95 - [O2] chn
20,95 - [O2] o
trong 20,95 l phn trm th tch ca O2 trong khng kh.
iu quan trng khi tin hnh tnh ton nh vy l nng kh chn v kh o phi quy v
cng iu kin.

13.6. Lu lng bi
Lu lng bi (23) c tnh bng tch s ca nng bi v lu lng tnh theo th tch
ca kh trong ng dn:
qm = cqv khi ly mu tch t
qm =

(25)

khi ly mu ring l

(26)

Cc i lng c v qv phi lun quy v cng iu kin.

Xem cch tnh khc ph lc F.
14. chnh xc
Di iu kin l tng trong ng dn, sai ca phng php vo khong 10% gi tr
nng bi. Trong thc t, iu kin l tng khng lun lun tn ti v c s thng ging ca
dng kh v nng bi trong qu trnh ly mu. Trong nhng trng hp m tnh i din ca cc
mu thp mc du vn tho mn mi yu cu ca tiu chun ny, sai s ca phng php s ln
hn 10%. Xem ph lc A.
15. Bo co kt qu
Kt qu o v tnh theo tiu chun ny c bo co cng vi nhng thng tin la chn ph
hp trong nhng im di y:
a. Tham kho tiu chun ny.
b. Ngy thng, thi gian v ni o.
c. Cc iu kin ca i tng c o.
- Loi ngun.
- Nhng iu kin ca ngun trong lc o (cng sut nh my, quy trnh nh my).
- V tr ly mu.
- Hnh dng v kch thc ng dn.
- S v v tr cc im ly mu.
d. Cc iu kin ca kh trong ng dn
- p sut
- Nhit
- Hm lng nc
- Thnh phn
- Khi lng ring
- Tc
- Lu lng
e. Cc iu kin ly mu
- Phng php xc nh nng bi (Phng php ly mu, mi ly mu, cch sp xp cc
b phn my, cc iu kin lm kh bi).
- Kch c, chng loi v vt liu lc bi
- ng knh mi ly mu
- Lu lng kh ly mu ng tc mi im
- Kt qu kim tra ly mu ng tc mi im
- Khong thi gian ly mu

- Th tch mu
- p sut tnh dng c o kh
- Nhit dng c o kh
- Th tch ht
- Khi lng bi thu c
f. Nng bi
g. Lu lng bi
Ph lc A
Nhng yu t tc ng n chnh xc ca phng php
Nh ni mc 14, sai s ca phng php xc nh nng bi l khong 10%
di nhng iu kin l tng trong ng dn. Gi tr ny rt ra t nhng nh gi sai s ca cc b
phn tch bi ca thit b (xem bng 3) v c coi l nhng sai s ngu nhin. N l ng n khi
mi yu cu ca phng php c tho mn. Nhng im c bn l: thu hon ton lng bi trong
my ly mu, lng bi thu c phi cn v trnh c mi hiu ng gi trong qu trnh o
c.
sai nu c xu hng tng khi mu t hp khng gm nhng mu hon ton i din.
Mt s yu t tc ng n i din c tho lun ngn gn trong cc mc t A.1 n A.6.
A.1. V tr ca mt phng ly mu
Khi mt phng ly mu cch cc vt cn pha dng ti gn hn khong cch nu trong
tiu chun ny th sai s xc nh nng bi c th tng. iu ph thuc vo loi nhiu lon do
vt cn gy ra, vo tc kh cc b trn mt phng ly mu v vo s phn b c ht ca bi.
mt s c s t nhin liu, thy sai s tng th ln n 20% mc du khong cch ti thiu t
mt phng ly mu ti cc vt cn pha dng ti c gi theo ng nh trnh by trong ph lc E
[6].
A.2. S im ly mu
Ni chung, chnh xcs s tt hn khi tng s im ly mu. Tuy nhin, s im tng qu
16 khng ci thin chnh xc. Trong trng hp ny, c th tng chnh xc bng cch tng s
ng ly mu trong ng trn (ba thay v hai).
A.3. Thi gian ly mu
Khong thi gian ly mu tng c th iu ho c nhng thay i nng bi v gim
c sai s.
A.4. Mi lymu
Khi dng mi ly mu theo mc 8.3, hnh 7 vi b dy ca mi v cng nh th sai s s
nh hn 5% [1], vi gi thit l mi b phn khc ca my (ng tnh Pitt, u ly mu, ci lc)
c b tr xa l m ca mi khng nh hng n dng kh i vo l.
A.5. nh hng mi ly mu
Khi ly mu ng tc v gc gia hng dng kh vi trc ca mi ly mu khng vt qu
15 th sai s gy ra do nh hng mi ly mu s hn 3,5% [1].
0

A.6. Trch khi iu kin ly mu ng tc

Nu tc dng kh ly mu, tc l dng kh i vo mi ly mu, sai khc 10% so vi tc
dng kh trong ng dn th sai s ca nng bi o c s vt qu 10%. Tuy nhin, sai s

ny ph thuc rt nhiu vo c ht bi v tc kh [1,4]. Vi tc kh 20m/s v c ht bi nh

hn 3m th sai s vn khng ng k khi trch khi iu kin ng tc.
S thay i lu lng kh trong ng dn c th ngn cn vic ly mu ng tc.Khi lu
lng ny thay i trong vng 50% gi tr trung bnh th sai s nh hn 5%, nhng khi lu lng
thay i ln hn th sai s s tng nhanh.
chnh xc ca vic xc nh lu lng bi cng b tc ng bi sai s lin quan n tc
kh trong ng. Di nhng iu kin dng l tng, sai s nm trong khong 3% v 5%. Sai s
ny s tng nhanh do dng kh khng song song vi mi ly mu, do nhng thng ging nhanh v
mnh ca lu lng kh, do xoy trong ng dn v s c mt ca cc git nh.
Cc bin php bo m cht lng [11] l rt c ch trong vic duy tr chnh xc tt nht
c th t c.
Ph lc B
Cc phng php v quy tc xc nh v tr ca cc im ly mu trong cc ng dn trn
v vung gc
B.1. Quy tc chung i vi cc ng dn trn
Trong "quy tc chung" p dng cho cc ng dn trn, mt phng ly mu c chia thnh
nhng din tch bng nhau, mt trong l hnh trn. Cc im lymu nm trung tm ca cc
din tch , mi din tch cha mt im ly mu, v trn hai hoc nhiu ng knh (ng ly
mu), c mt im nm chnh ca ng dn (xem hnh B.1).
S nh v ca cc im ly mu trn mi ng knh ph thuc vo s im ly mu trn
mi ng knh v vo s ng ly mu.
Vi cc ng dn trn m hai ng ly mu (ng knh) l th khong cch ca mi
im ly mu n thnh ng c th biu din bng xi = Kid.

Hnh B.1 - V tr cc im ly mu trong ng dn trn -

Quy tc chung (cc im p dng cho cc ng dn c ng knh > 2m)

Bng B.1 cho cc gi tr Ki theo phn trm, nd l s im ly mu trn mi ng ly mu
(ng knh) v i l s th t ca cc im ly mu dc theo mt ng knh.
Vi nhng ng dn trn m cn tng s ng (ng knh) hoc s im ly mu, cng
thc chung tnh khong cch xi bng mt, t thnh ng dn dc theo ng knh l:

xi =

(B.1)

trong :
i l s th t ca mi im dc theo ng knh.
d l ng knh (chiu di ng ly mu), mt.
Bng B.1 - Cc gi tr Ki (%) - Quy tc chung cho cc ng dn trn
i

nd

11,3

5,9

4,0

3,0

50,0

21,1

13,3

9,8

88,7

50,0

26,0

17,8

78,9

50,0

29,0

94,1

74,0

50,0

86,7

71,0

96,0

82,2

90,2

97,0

B.2. Quy tc tip tuyn cho cc ng dn trn

Trong "Quy tc tip tuyn" p dng cho cc ng dn trn, mt phng ly mu c chia
thnh cc din tch bng nhau. Cc im ly mu nm trung tm cc din tch , mi din tch
cha mt im ly mu, v trn hai hoc nhiu ng knh (ng ly mu), khng c im ly
mu chnh tm ng dn (xem hnh B.2).
S nh v ca cc im ly mu trn mi ng knh ph thuc vo s im ly mu trn
mi ng knh nhng khng ph thuc vo s ng ly mu.
Vi cc ng dn trn m hai ng ly mu (ng knh) l th khong cch ca mi
im ly mu n thnh ng dn c th biu din bng xi = Kid.
Bng B.2 cho cc gi tr Ki theo phn trm, nd l s im ly mu trn mi ng ly mu
(ng knh) v i l s th t ca cc im ly mu dc theo mt ng knh.

Hnh B.2. V tr cc im ly mu trong ng dn trn Quy tc tip tuyn (cc im p dng cho cc ng dn c ng knh > 2m)
Bng B.2. Cc gi tr Ki (%) - Quy tc tip tuyn cho cc ng dn trn
i

nd

14,6

6,7

4,4

3,3

85,4

25,0

14,6

10,5

75,0

29,6

19,4

93,3

70,4

32,3

85,4

67,7

85,6

80,6

89,5

69,7

Vi nhng ng dn trn m cn tng s ng ly mu (ng knh) hoc s im ly mu,

cng thc tip tuyn tnh khong cch xi, bng mt, t thnh ng dn dc theo ng knh l:

xi =
trong :

(B.2)

i l s th t ca mi im dc theo ng knh
d l ng knh (chiu di ng ly mu), mt.
Phng php ny c bit hu dng i vi cc ng dn ln m kh t n tm ng.
B.3. Quy tc cho cc ng dn vung gc (v vung)
Trong "quy tc" p dng cho cc ng dn vung gc hoc vung, mt phng ly mu c
chia thnh cc din tch bng nhau bng cc ng song song vi thnh ng; cc im ly mu nm
trung tm ca cc din tch (xem hnh B.3).
Ni chung hai cnh ca mt phng ly mu c chia thnh s phn bng nhau, v nh vy
cc din tch s c cng dng vi ng dn. S th t ca cc din tch s l 1, 2, 3, v.v... (xem hnh
B.3.a).
Nu chiu di I1 ca mt phng ly mu ln hn 2 ln chiu rng I 2 ngha l I1/I2 > 2 th I1
cn chia thnh nhiu phn hn I2 cc din tch to ra t tiu chun chiu di khng ln hn 2 ln
(xem hnh B.3.b).
Nu hai cnh I1 v I2 ca mt phng ly mu c chia thnh n1 v n2 phn tng ng th s
im ly mu s l n1 - n2 v khong cch ngn nht t thnh ng dn s l I1/2n1 v I2/2n2.

Hnh B.3. Minh ho v tr cc im ly mu trong cc ng dn vung gc (v vung)

Ph lc C
Gi gn v s dng cc ng tnh Pitot

C.1. i cng
Ni dung ca ph lc ny b sung cho nhng yu cu ca ISO 3966 khi cc kh bi nng
gy kh khn cho vic s dng cc ng tnh Pitot.
Mt ng tnh Pitot s khng lm vic ng tr khi:
a. L p lc ton phn (mi ly mu) v cc l p lc tnh u thng thong v c ni kn
kh vi cc v tr tng ng cui thn u ly mu.
b. Hnh dng v kch thc ca u ng Pitot (phn vung gc vi thn ng) phi ng nh
m t trong ISO 3966, hoc ng nh kh n c chun ho.
c. u ca ng phi hng trc tip vo dng kh (chnh xc n 10%).
d. Hai ng dn ti p k phi c buc cht vo nhau trnh sai s nhit.
e. u p lc tc cn ln hn 5 Pa.
Chc nng ca h thng bo qun nhm m bo duy tr nhng iu kin trn trong lc s
dng v ng tnh Pitot c bn. Nn tin hnh kim tra nh m t trong mc C.2 sau mi thi
gian s dng. C nh vy cc kt qu va thu c mi ng tin cy v ng tnh Pitot mi c th
lin tc c dng trong dp ti. Nu vic ng tnh Pitot b h hi hoc phi chu nhng iu
kin khc nghit bt thng (nh nhit kh trong ng qu cao) th nht thit phi kim tra trc
khi dng.
C.2. Bo dng v kim tra hng ngy
Kim tra u ng tnh Pitot trc v sau khi dng xem c nhng du hiu h hi no khng
(th d g rp, cc gm) v phi chc chn rng cc l p lc ton phn v p lc tnh khng b bt.
u ng phi thng v vung gc vi thn ng.
Trc khi dng cn th bng cch thi hi qua ng tnh Pitot t im ni, ng thi lun
phin bt, m mi ly mu v cc l p lc tnh.
iu cn bn l ton b my, gm c cc mi ni v ng, cn c nh k kim tra kn,
nht l khi c nghi ng v s c kt qu. Cch th tt nht, mc du c kh khn trong thc hin,
l bt kn mi ly mu v cc l p lc tnh, lp my v nhng ton b trong nc, ri thi nh
khng kh vo my qua ng ni.
Nu ng cn phi sa cha th iu c bn l khng c lm thay i dng ca u ng
tnh Pitot, hoc l phi chun ho li. Cch th m t on trn cn tin hnh nu "ng tnh Pitot
b sa cha".
C.3. Quan h gia u ng Pitot v hng ca dng kh
ng tnh Pitot tiu chun cho php o chnh xc tc kh nu u ca n hng trc tip
vo dng kh (chnh xc n 100).
S chnh lch p lc ca ng Pitot gim r rt nu s nh hng lnh qu 10 0, v kt qu
m s xut hin khi u ng nm gc 90 0 so vi hng dng kh. iu cho mt phng php
n gin xc nh hng dng kh v c th dng th s c mt ca dng xoy trong ng dn.

Ph lc D
Chun ho cc ng Pitot
Khi dng cc kiu ng tnh Pitot khc (xem hnh D.1), chng cn c chun ho theo ng
tnh Pitot tiu chun. Nu cc ng c lp t hp vi u ly mu th phi chun ho c t hp.

 chun ho ng Pitot th t n vo mt vi im trong mt dng kh u v o chnh

lch p sut. Lp li php o nhiu ln bng cch lun phin vi mt ng tnh Pitot tiu chun
cng cc im.
Din tch b chim bi ng Pitot cn phi nh hn 10% din tch mt ct ca dng kh. iu
c bit quan trng khi chun ho t hp ng Pitot v u ly mu. Tin hnh chun ho
phng th nghim v thay i tc dng kh trn ton khong lm vic thng thng. Nn chun
ho li sau mi ln dng.
Tnh h s ng Pitot theo phng trnh:

K = Ktiu chun x
Trng hp ng Pitot kiu S, so snh cc h s xc nh c vi mt nhnh v sau
hng nhnh kia theo chiu dng kh. Dng kiu ng Pitot ny ch khi cc h s sai khc khng qu
0,01.

Ph lc E
Nhng khuyt ngh v v tr ly mu khng p ng c yu cu
on ng dn thng di gp by ln ng knh ca n

Chiu di on ng dn thng ti thiu cn phi nh quy nh 9.2 on hai, t c

ng 10% (xem mc 14). Khng p ng yu cu c th dn n nhng kt qu (rt) khng
ng. Tuy nhin, nu gng tho mn c nhng yu cu cn li ca tiu chun ny th cc kt qu
c th t c tng i ng, min cc iu kin mt phng ly mu l thun li,
l:
a. Nhng yu cu v iu kin kh ni trong mc 10.4 c tho mn.
b. Theo kinh nghim vi cc trm t nhin liu [6], mt phng ly mu cn c b tr t
nht mt khong cc nht nh, tnh bng ng knh (thu lc), v pha xui dng so vi cc vt
cn trong h thng ng (xem bng E.1).
Bt c s sai lch no khi nhng quy nh mc 9.2, on hai, ca tiu chun ny v chiu
di ca on ng dn thng u phi trnh by trong bo co kt qu, v n c th lm cho chnh
xc km hn 10%.
Cng cn xem xt nhng bin php lm tng tc dng kh trc khi ti mt phng ly
mu, th d bng cch lm hp ng dn li hoc b tr b phn nn thng dng.
Khi thit k mt nh my mi, nn chp nhn mt on ng dn thng v b tr sn cho s
ly mu ph hp vi tiu chun ny.
Bng E.1 - Khong cch ti thiu ca mt phng ly mu ti cc chng ngi vt
Khong cch

Chng ngi vt

(s ln ng knh thu lc)

on cong ca ng

Ch ni gia hai ng dn

m bng kn mt phn

Pha x ca qut

Ph lc F
Phng php khc dng xc nh nng v lu lng bi
V nguyn tc, phng php ny [6] ngoi b lc thch hp (xem .8.5) mt xyclon nm
trong u ly mu c a vo ng dn v s st p lc qua n dng o tc dng kh ly
mu. Bng cch so snh s c v s st p lc thit b ny vi s c v p lc chnh lch ca
mt ng tnh Pitot t trong ng dn, tc dng kh ly mu c iu chnh duy tr ly mu
ng tc.
Tnh lu lng bi trong ng dn, q m, t khi lng bi, m, thu c trong khi ly mu ph
hp vi tiu chun ny, din tch mt phng ly mu, A, din tch l m mi ly mu, a, thi gian
ly mu, t (khng dng lu lng kh trong ng dn) theo phng trnh:
qm =

(F1

t c ng cao nht ca phng php, iu quan trng l yu cu ng tc phi

c tho mn trit . Thm vo , din tch mt ct ng dn v din tch hiu dng ca l m
mi ly mu cn c xc nh chnh xc (n 2%) (xem 8.3 v 10.3).
Tnh nng bi t lng cn bi v th tch mu kh tng ng (xem 13.5).