Professional Documents
Culture Documents
Furan
H
S
Tiophen
N
Piridin
Quinolin
N
N
O
CH
2
CH
2
CH
2
CH
2
O C C
O O O
N
N
N
1
1
H
2
4
1,2,4-Triazol
N
N
N
1,2,4-Triazin
1
2
4
N
S
1
H
2
4
1,3-Thiazol
3
O
N
1
2
4
1,2-oxazol
3
S
N
1,4-Thiazin
2
3
4
MT S VN C BN CA HP CHT D VNG
A. nh ngha v cch gi tn
1. nh ngha chung: D vng l nhng cht hu c m phn t ca chng c cu to vng kn
v trong vng c cha mt hay nhiu d t (nguyn t khng phi l cacbon c trong b khung
phn t cht hu c)
V d:
2. Ch : c mt s hp cht tha mn vi nh ngha trn
nhng khng c xp vo loi hp cht d vng.
V d: etylenoxit, anhydrit sucxinicnhng cht ny d b v
vng, khng bn do tc dng cu nhit v han ton khng biu
l tnh thm.
3. Cch gi tn:
a) Tn thng thng: V d Furan ; Pirol ; Piridin ; Thiophen
(Nu d t l S th tip u ng l thio- ; nu d t l oxi th tip v ng l an)
b) Tn h thng:
* Qui tc: Ghp - Mt t c bn ni ln s cnh ca vng
- Mt hay nhiu tip u ng ch s lng v tn cc d t trong vng
- Mt tip v ng ni ln mc bo ha cu vng
+T c bn: - Vng 3 cnh: -ir- ; 4 cnh: -et- ; 5 cnh: -ol- ; 6 cnh: -in ; 7 cnh: -ep-
+Tip u ng: oxa ch oxi; thia ch lu hunh ; aza ch nit (s lng d t l di,
tri)
+Tip v ng: -vng 5 cnh cha nit cha bo ha c ui ol, nhng bo ha c ui
olidin
- vng 5 cnh khng cha nit, cha bo ha c ui ol, nhng bo ha c ui olan
- vng 6 cnh cha nit, cha bo ha c ui in, nhng bo ha c ui an
* Cch nh s:
- nu d vng cha 1 d t th s 1 dnh cho d t v tip tc ngc chiu kim ng h.
- nu d vng cha nhiu d t ging nhau th nh s sao cho cc d t c ch s nh nht(nu
c 2 d t l N c bc khc nhau th bt u t d t bc 2)
- nu d vng cha nhiu d t khc nhau th s 1 u tin cho O S N.
V d:
4. Phn loi: (thng c 2 cch phn loi)
- Phn loi theo s cnh: d vng 5 cnh; d vng 6 cnh
- Phn loi theo d t: d vng cha nit; d vng cha oxi; d vng cha lu hunh
B. Phng php tng hp d vng:
Ni chung c 2 cch iu ch cc d vng: - D vng ha cc hp cht mch khng vng
CH CH
CH CH
2
CH
2
CH CH
CH
2
O
O
OH
HO
P
2
O
5
P
2
S
5
NH
3
O
(furan)
S
( thiofen)
N
( pyrol)
H
CH
2
C C
CH
2
O
O
H
3
C CH
3
P
2
O
5
nung
O
(2,5-dimetylfuran)
CH
3 H
3
C
HC
CH CH
CH
C
C
P
2
S
5
NH
3
O
(furan)
S
( thiofen)
N
( pyrol)
H
CH
2
C C
CH
2
O O
HO OH
OH
OH
HO
HO
O
OH HO
O
t
0
O
COOH
- CO
2
t
0
HC
CH CH
CH
C
C
OH
OH
HO
HO
O
ONH
4
+
H
4
N
+
O
O
CH CH + 2HCHO
2 2
Cu Cl
HO-CH
2
-C C-CH
2
-OH
3
NH ,P
N
H
- Vng ha cc hp cht thm c mch nhnh.
V d:
a) i t 1,4-diandehit hay dixeton:
b) i t diaxit:
c) Pyrol c th tng hp bng cch:
d) Thiophen thu c bng cch nung n-butan vi lu hunh nhit cao:
CH
3
CH
2
CH
2
CH
3
+ S
560
0
C
S
+ H
2
S
e) Ngng t andehit o, | cha no vi NH
3
:
N
H
KOH
N
K
+
(-)
+H
2
O
N
N
H
N
CH
3
CO
2
NO
2
(CH
3
CO)
2
O, 5
0
C
N
NO
2
2CH
2
=CH - CHO + NH
3
- H
2
O
N
CH
3
f) Ngng t este | - xetoaxit vi andehit v NH
3
:
ROCO CH
2
CH
3
C=O
+
CH
3
CHO
NH
3
+
O=C
CH
2
COOR
CH
3
N
ROCO
CH
3 CH
3
COOR
H
CH
3
N
CH
3
CH
3 CH
3
ROCO COOR
2H
+HNO
3
+HOH
2C
2
H
5
OH, 2CO
2
N
CH
3
CH
3
CH
3
C. Tnh cht ha hc:
1. c tnh ca D vng: l c tnh ca hp cht thm.
- D vng bn vng vi nhit v cc tc nhn oxiha.
- D vng 5,6 cnh c h thng ni i lin hp d phn ng th v kh phn ng cng.
- D t cng tham gia vo h lin hp bng cch gp cp e t do vo h tnh cht ca d t
cng gim i hoc mt hn.
2. Tnh cht ca d t:
* D vng 6 cnh: pyridin ch c 1e ha tr ca nit tham gia vo vic hnh thnh h thng e
kiu benzoit(tnh cht thm gy ra bi s lin hp gia 5e ca 5 cacbon vi 1e ca nit lai ha
sp
2
to thnh h lin hp e t chung cho vng). Cp e t do ca nit vn cn nn pyridin vn
cn nguyn tnh baz.
* D vng 5 cnh c mt d t (nh pyrol) c cp e t do tham gia vo h thng thm nn tnh
ba z ca nit b gim hn v khng cn r rt na. Thiofen thc t khng c tnh baz, hon
ton khng to mui. Ngc li pyrol c tnh axit yu(pK
a
~ 16,5) to mui vi kim loi kim.
- D vng 5 cnh c 2 d t (nh imidazol) 2 nguyn t N tham
gia vo h thng theo 2 cch khc nhau, trong mt d t vn
cn nguyn cp e t do nn imidazol vn cn tnh baz.
3. Tnh cht ca nhn thm:
a) Phn ng th:
* D vng 5 cnh phn ng th electrofin C
2
(C
) v cacbon ny in tch m ln hn v
nng lng ca trng thi chuyn tip thp hn so vi v tr |. Phn ng d hn benzen v
khng i hi phi c xc tc mnh.
V d:
N
Br
2
,300
0
C
N N
Br
V
Br Br
O
N
S
+H
2
+H
2
+H
2
Ni,t
0
O
TetrahidroFuran
+H
2
H
Ni,t
0
N
Pyrolidin
H
Ni,t
0
Ni,t
0
S
Tiolan
N N
Piperidin
H
N
N
N
+
H
X
Y
X
+
Y
H
B-ly proton
Z-ly hidrua
N
N
X
Y
+BH
+
+ZH
S
E
S
N
* D vng 6 cnh phn ng th electrofin C
3
(C
) do nguyn t N ht e t
ca vng thm lm mt e ca ton vng thm b gim i v gim nhiu hn v tr o v .
Tng qut:
b) Phn ng cng:
* Cc d vng khng no u d phn ng hidro ha c xc tc to ra cc d vng no
BI 2: MT S BI LUYN TP V HP CHT D VNG
A. Danh php v cu to :
Cu1. Gi tn cc hp cht sau, s dng ch s v tr bng s m v bng ch ci Hi-Lp.
(a)
C
CH
S
HC
HC
CH
3
(b)
C
CH
O
C
HC
CH
3
H
3
C
(c)
CH
C
O
C
HC
H
3
C
CH
3
(d)
C
CH
N
C
HC
Br COOH
C
2
H
5
GII: (a) 2-metylthiophen (2-metylthiol) hoc o-metylthiophen, (b) 2,5-dimetylfuran (2,5-
dimetyloxol) hoc o,o'-dimetylfuran, (c) 2,4-dimetylfuran (2,4-dimetyloxol) hoc o,|'-
dimetylfuran, (d) axit 1-etyl-5-brom-2-pirolcacboxilic (axit N-etyl-5-bromazol-2-cacboxilic)
hoc axit N-etyl-o-brom-o'-pirolcacboxilic.
Cu2. Vit cng thc cu to cho cc hp cht c tn gi :
(a) axit 3-furansunfonic ; (b) 2-benzoylthiophen ; (c) o,|'-diclopirol.
GII:
(a) (b) (c)
Cu 3. Vit cng thc cu to cc hp cht:
a) 2,5-dimetyl furan b) o-brom thiophen
c) o,o'-dimetylpirol d) 2-amino piridin
e) 2-metyl-5-vynyl piridin f) |-piridin sunfoaxit
g) axit 4-indol cacboxylic h) 2-metyl Quinolin
GII:
a) b) c) d)
e) f) g) h)
Cu 4. Gi tn cc hp cht sau:
C
CH
S
HC
HC
C
O
Ph CH
C
O
HC
HC SO
3
H
C
CH
N
HC
C
Cl
H
Cl
O
H
3
C CH
3
S
Br CH
3
H
N
H
3
C
N
NH
2
N
CH
2
=CH
CH
3 N
SO
3
H
N
CH
3
COOH
N
H
a)
O
CH
3
b)
S
C CH
3
O
c)
N
H
COOH
d)
N
OH
e)
N
H
CH
2
-COOH
f)
N
NO
2
GII: (a) 2-metyl furan (b) 2-axetyl thiofen (c) axit 2-pirol cacboxylic
(d) 4-hidroxy piridin (e) axit 2-indol axetic (f) 3-nitro quinolin.
Cu 5: Gi tn cc cht di y :
(a)
N
N
, (b)
S
N
, (c)
N
N
, (d)
O
N
, (e)
N
H
N
(a) 1,3-diazin (pirimidin), (b) 1,3-thiazol, (c) 1,4-diazin (pirazin), (d) 1,2-oxazon, (e)
imidazol
Cu 5. Vit cng thc cu to v gi tn cc ng phn ca metylpiridin.
GII:
C ba ng phn :
N CH
3
2-hoc o-metylpiridin
(opicolin)
1
2 (o)
3 (|)
4 ()
5
6
N
3-hoc |-metylpiridin
(|picolin)
CH
3
N
4-hoc -metylpiridin
(picolin)
CH
3
Cu 6. Vit cng thc cu to v gi tn cc ng phn ca thiofen c cng thc C
6
H
8
S.
GII: C 6 ng phn :
S
C
2
H
5
2-etyl Thiofen
S
3-etyl Thiofen
C
2
H
5
S
2,3-dimetyl Thiofen
CH
3
CH
3
S
2,4-dimetyl Thiofen
CH
3
H
3
C
S
2,5-dimetyl Thiofen
CH
3
H
3
C
S
3,4-dimetyl Thiofen
H
3
C
CH
3
Cu 7. Gii thch cu to thm ca furan, pirol v thiophen, bit cc phn t ny c cu to
phng vi gc lin kt 120
o
.
GII:
Xem hnh 20-1. Bn nguyn t C v d t Z s dng cc ohital lai ha sp
2
hnh thnh
cc lin kt o. Nu Z l O hoc S th mi nguyn t ny s cn mt obitan lai ha sp
2
cha hai
electron. Mi nguyn t C cn mt obitan p thun khit cha electron c thn v d t Z c
mt obitan p thun khit cha cp electron. Nm obitan p ny song song vi nhau v xen ph
c hai pha to lin hp t vi 6 electron. Cc hp cht ny c tnh thm do ph hp vi qui
tc Hckel 4n+2.
Cu 8. Ti sao momen lung cc ca furan bng 0,7D (phn cc v pha vng) cn ca tetra
hidrofuran li bng 1,7D (phn cc v pha O).
GII:
Trong tetrahidrofuran, do nguyn t O c m in ln hn lm cho lin kt C-O phn cc
v pha O. Trong furan, do cp electron t do ca O khng nh x m to lin hp vi vng
lam tng mt in tch m trong vng, phn t phn cc v pha vng. Xem hnh 20-1
( Hnh 20-1)
Cu 9.
(a) Gii thch tnh thm ca piridin, bit piridin c cu to phng vi gc lin kt bng 120
o
.
(b) Piridin c tnh baz khng ? Ti sao ?
(c) Gii thch ti sao piperidin (azaxyclohexan) li c tnh baz mnh hn so vi piridin.
(d) Vit phng trnh phn ng gia piridin v HCl.
GII:
(a) Cu to thm ca piridin (azabenzen) tng t cu to benzen, ba lin kt i ng
gp su electron p to ra h lin hp t ph hp vi qui tc Hckel 4n+2.
(b) C. Khc vi pirol, nguyn t N trong piridin tham gia h lin hp t bng electron p
thun thit v do vy n cn mt cp electron lai ha sp
2
t do c kh nng kt hp proton.
(c) Khi % ca s trong obitan lai ha cha cp electron t do t hn th tnh baz s mnh hn.
N
Piperidin
H
Lai ha sp
3
(% s nh)
N
Piperidin
Lai ha sp
2
(% s l n)
(d) C
5
H
5
N +HCl C
5
H
5
NH
+
Cl
-
Cu 10. a) Pirazol l ng phn izo ca Imidazol cng cng thc phn t C
3
H
4
N
2
. Tng t
Thiazol v izothiazol l ng phn cng cng thc C
3
H
3
NS cn Oxazol v izoxazol l ng
phn cng cng thc C
3
H
3
NO. Hy vit cu to cc cht trn.
b) Pirazol l cht kt tinh, 400 gam dung dch nc cha pirazol nng 6,8% ng c
271K. Bit hng s nghim lnh ca pirazol bng 3,73. Hy xc nh cu to ca pi razol
trong dung dch.
GII: (a)
C C
C
Z
C H
H H
H
CH
2
CH
2
O
H
2
C
H
2
C
O
N
N N
N
H
H
N
N
H
Pirazol
N
N
H
Imidazol
N
S
Thiazol
S
N
IzoThiazol
N
O
Oxazol
O
N
Izoxazol
(b) Trong 400 gam dung dch c 400 . 0,68 = 27,2 gam pirazol v 372,8 gam nc.
Theo nh lut Raoun: t = k. m (trong m l nng molan) m =
2
3,73
=0,536
Phn t khi ca pirazol trong iu kin ny =
27,2 . 1000
0,536 . 372,8
=136
ln gp 2 ln phn t khi ca pirazol = 68 (tnh theo
cng thc C
3
H
4
N
2
) chng t trong dung dch
pirazol tn ti dng dime do c lin kt hidro lin
phn t.
Cu 11. Vit nhng dng lin kt hidro gia cc phn t :
a) Imidazol Imidazol
b) Imidazol Indol
GII: (a)
N N N N N N H
H
H
(b)
N N H H N
Cu 12. Ba pirimidin i y l tham gia cu thnh axit nucleic :
N
N
NH
2
OH
Cytosin
N
N
OH
OH
Uracin
N
N
OH
OH
Thymin
H
3
C
Vit cu trc tautome ca cc pirimidin ny.
GII:
N
H
N
NH
2
O
Cytosin
N
H
NH
O
O
Uracin
N
H
NH
O
O
Thymin
H
3
C
B. Vit cc phng trnh phn ng:
Cu 13. Vit phng trnh biu din cu to cc sn phm theo s sau:
N
a) A
B
C
D
(CH
3
CO)
2
O, 5
0
C
Pyridin, SO
3
, 90
0
C
Br
2
(CH
3
CO)
2
O, 200
0
C
CH
3
CONO
2
b)
N
G
H
O
2
N-C
6
H
4
-N
2
+
KOH
CH
3
MgBr
E
F
HCN+HCl
H
2
O
c)
O
I
K
L
M
(CH
3
CO)
2
O, 10
0
C
Pyridin, SO
3
, 90
0
C
Dioxan, Br
2
(CH
3
CO)
2
O, BF
3
CH
3
CONO
2
d)
S
O
P
Q
(CH
3
CO)
2
O, 0
0
C
H
2
SO
4
Br
2
CH
3
COCl
CH
3
CONO
2
AlCl
3
N
e) X
1
X
2
X
3
Br
2
,300
0
C
HNO
3
, H
2
SO
4
N
300
0
C
H
2
SO
4
, 350
0
C
CH
3
COCl, AlCl
3
X
4
f)
Y
3
Y
4
CH
3
I
HBr
SO
3
Y
1
Y
2
BF
3
N
N
g)
NaOH
NaNH
2
300
0
C
170
0
C
A
1
B
1
A
2
B
2
N
h)
H
2
SO
4
NaNH
2
HNO
3
C
1
D
1
+ C
2
i)
H
2
SO
4
SO
3
HNO
3
E
1
E
2
N
N
H
H
+
N
N
H
H
2
SO
4
HNO
3
F
1
F
3
Br
2
F
2
k)
GII:
N
a)
(CH
3
CO)
2
O, 5
0
C
Pyridin, SO
3
, 90
0
C
Br
2
(CH
3
CO)
2
O, 200
0
C
CH
3
CONO
2
H
N
SO
3
H
H
N
COCH
3
H
N
Br
H
Br
Br
Br
N
NO
2
H
+
b)
N
O
2
N-C
6
H
4
-N
2
+
KOH
CH
3
MgBr
HCN+HCl
H
2
O
H
N
K
-
N
Mg
+
Br
-
N
CHO
H
N
N=N-C
6
H
4
NO
2
H
c)
O
(CH
3
CO)
2
O, 10
0
C
Pyridin, SO
3
Dioxan, Br
2
(CH
3
CO)
2
O
CH
3
CONO
2
BF
3
O
NO
2
O
SO
3
H
O
Br
O
COCH
3
d)
S
H
2
SO
4
A lCl
3
(CH
3
CO)
2
O, 0
0
C
Br
2
(CH
3
CO)
2
O
CH
3
CONO
2
S
NO
2
O
SO
3
H
O
Br
O
COCH
3
e)
Br
2
,300
0
C
HNO
3
, H
2
SO
4
N
300
0
C
H
2
SO
4
, 350
0
C
CH
3
COCl, AlCl
3
N
NO
2
Br
N
N
SO
3
H
khng phn ng
f)
CH
3
I
HBr
SO
3
+
BF
3
N
N
Br
-
H
N
SO
3
+
N
BF
3
-
+
N
CH
3
I
-
N
g)
NaOH
NaNH
2
300
0
C
170
0
C
N
OH
N
NH
2
N
H
O
H
2
N
2-Piridon
N
NH
2
DiaminoPyridin
N
h)
H
2
SO
4
NaNH
2
HNO
3
+
N
NO
2
N
NO
2
N
NH
2
i)
H
2
SO
4
SO
3
HNO
3
N
N
H
H
+
N
N
H
O
2
N
N
N
H
HO
3
S
N
N
H
H
2
SO
4
HNO
3
Br
2
k)
N
N
H
Br
N
N
H
N
N
H
O
2
N
HO
3
S
Cu 14. Hy cho bit sn phm phn ng ca piridin vi :
a) HCl ; b) B(CH
3
)
3
; c) CH
3
I ; d) tert butylclorua.
GII:
a) Piridin l baz Bronstet, cho mui piridini clorua C
5
H
5
NH
+
Cl
.
b) Piridin l tc nhn nucleofin, phn ng vi B(CH
3
)
3
l axit lewis cho C
5
H
5
N B(CH
3
)
3
.
c) Phn ng th S
N
2 to N metyl piridini iodua C5H5N
+
CH
3
I
.
d) Do piridin l baz nn halogenua bc ba d phn ng tch E
2
thay cho phn ng S
N
2. Sn
phm l :
Cu 15. Pirol c kh bng Zn v CH
3
COOH thnh Pirolin C
4
H
7
N.
a) Hy vit 2 cng thc c th ca Pirolin.
b) Chn ng phn ng tha mn: khi ozon phn s c cht A (C
4
H
7
O
4
N), cht A c
tng hp t 2 mol axit monocloaxetic v amoniac.
GII:
N
H
Cl
+
+
CH
2
C
CH
3
CH
3
N
2,5-dihidropirol (A)
N
2,3-dihidropirol (B)
a) Hai cht c th l:
b) ng phn A cho HOOC CH
2
NH CH
2
COOH. (C)
ng phn B cho HOOC NH CH
2
CH
2
COOH. (D)
ch c (C) l c th tng hp c t 2 mol Cl CH
2
COOH v 1mol NH
3
nn Pirolin l
(A)
Cu 16: Vit s phn ng th electrofin vo o,| - dimetylpiridin. ng phn no c to
thnh l ch yu?
GII: Th v tr (5) l ch yu.
Cu 17:
a) Hy cho bit cc bc phn ng trong tng hp Quinolin theo Skarup phng trnh phn
ng sau:
C
6
H
5
NH
2
+C
6
H
5
NO
2
+CH
2
CH CH
2
OH
OH OH
H
2
SO
4
FeSO
4
,t
0
Quinolin
+C
6
H
5
NH
2
+H
2
O
b) Ti sao khng dng CH
2
=CH CHO thay cho Glyxerin ?
GII:
a) Bc 1: Dehidrat ha:
CH
2
CH
2
CH
OH
OH OH
Glyxerin
H
2
SO
4
CH
2
CH CHO
+2 H
2
O
Acrolein
Bc 2: Cng hp Michael:
NH
2
+ CH
2
=CH-CHO
NH -CH
2
-CH
2
-CHO
(C)
Bc 3: S tn cng electrofin:
(C)
N
H
+
H
OH
H
+
H
+
N
H
H
OH
H
+
H
2
O
N
1,2-dihidroquinolin(D)
Bc 4: Oxiha vi C
6
H
5
NO
2
.
(D) + C
6
H
5
NO
2
Quinolin + C
6
H
5
NH
2
.
C
6
H
5
NH
2
c hnh thnh trong giai on oxiha c a tr li vo bc 2. V vy cht b
tiu tn l C
6
H
5
NO
2
v ch cn 1 lng nh anilin bt u cho phn ng. Nu dng cht
oxiha khc nitrobenzen th mi cn 1 ng lng anilin. Xc tc FeSO
4
dng iu chnh
s oxiha mnh lit.
b) Khng dng acrolein, v acrolein s b oxiha thnh axit.
Cu 18: Hy cho bit cng thc cu trc ca cc cht t A C trong dy chuyn ho sau :
o-NH
2
-C
6
H
4
-COOH +Cl-CH
2
-COOH
HCl
A
0
2
( H O)
t
B
2
CO
C C
8
H
7
ON (D)
GII:
NH-CH
2
-COOH
COOH
(A)
N
CH -COOH
C
O
H
(B)
N
C
OH
H
N
C
O
H
(C)
(D)
( C
8
H
7
ON )
Cu 19: Vit cng thc cu trc v gi tn cc hp cht t A n D trong cc phn ng sau:
a) Ure +O=CH CH
2
COO-C
2
H
5
2 5
C H O
A
b) S =C(NH
2
)
2
+CH
3
I
HI
B
3 2 5
+O=CH-CH(CH )-COO-C H
C
dd HBr
D (C
5
H
6
O
2
N
2
)
GII: a)
O =C
NH
2
NH
2
+
O =C
CH
2
O =C
O -C
2
H
5
H
N
N
CH
C
H
O
O
H
N
N
CH
OH
HO
A ( Uraxin )
b)
S =C
NH
2
NH
2
+ CH
3
I
NH
NH
2
CH
3
S C
( B )
N
N
CH
3
S
H
CH
3
O
( C )
N
N
CH
3
HO OH
( D ) Thimin
Cu 20: a) Hy ngh cu trc ca cc cht t A n G trong dy tng hp Papaverin (G):
3,4 dimetoxi cloruabenzyl
KCN
A
2
0
H
Ni, t
B
3
0
H O
t
+
C
5
PCl
D
D
B +
E
2 5
P O
F
0
Pd, t
G (C
20
H
21
O
4
N)
b) Trong Papaverin c cha d vng no?
GII: a)
CH
2
Cl
CH
2
CN
CH
2
CH
2
NH
2
CH
2
COOH
CH
2
COCl
OCH
3
OCH
3
KCN
OCH
3
OCH
3
H
2
d
2 mol
H
3
O
+
OCH
3
OCH
3
OCH
3
OCH
3
PCl
5
OCH
3
OCH
3
(A)
(B)
(C)
(D)
CH
3
O
CH
3
O
NH
O =C
CH
2
OCH
3
OCH
3
(E)
CH
3
O
CH
3
O
CH
2
OCH
3
OCH
3
N
CH
3
O
CH
3
O
CH
2
OCH
3
OCH
3
N
(F) (G)
b) Trong Papaverin (G) cha d vng Isoquinolin
Cu 21: (a) Da trn tnh bn tng i ca trng thi trung gian, hy gii thch ti sao tc
nhn electrophin (E
+
) u tin tn cng vo v tr o ca cc d vng furan, pirol, thiophen hn so
vi v tr |?
(b) Ti sao cc d vng ny c i lc vi tc nhn electrophin cao hn so vi vng benzen?
GII:
(a) Qu trnh tn cng vo v tr o to trng thi trung gian v chuyn tip R
+
l mt cn bng
gia ba cu trc cng hng c nng lng thp, trong khi trng thi trung gian ca qu
trnh tn cng vo v tr | c nng lng cao hn do ch c hai cu to cng hng. Trong s
di y, dng I v II l cc cacbocation alylic bn vng cn V khng c dng alylic.
(b) Dng cng hng III gii thch ti sao cc d vng li c i lc vi tc nhn electrophin cao
hn so vi benzen, dng ny d t Z tch in dng v cc nguyn t trong vng u c lp
v electron t bt t. Cc d vng ny hot ng nh phenol PhOH v anilin PhNH
2
.
Z
Z Z Z Z
Z Z Z
H
E
H
E
H
E
E
H
E
H
E
E
I II III IV V
sn phm chnh
sn phm ph
tn cng o tn cng |
Cu 22: Cho bit loi phn ng, cng thc v tn gi ca sn phm to thnh t phn ng gia :
(a) furfuran v dung dch KOH;
(b) furan vi (i) CH
3
CO-ONO
2
(axetyl nitrat) trong piridin, (ii) (CH
3
CO)
2
O v BF
3
sau
l H
2
O;
(c) pirol v (i) SO
3
trong piridin, (ii) CHCl
3
v KOH, (iii) PhN
2
+
Cl
-
, (iv) Br
2
v C
2
H
5
OH;
(d) thiophen v (i) H
2
SO
4
, (ii) (CH
3
CO)
2
O v CH
3
CO-ONO
2
, (iii) Br
2
trong benzen.
O
CHO
Fufuran (o-Furancacboxandehit)
GII:
(a) Phn ng Canizaro :
O
COOK
kali furoat
v
O
CH
2
OH
ancol fufuryl
(b) (i) Nitro ha :
O
NO
2
2-nitrofuran
(ii) Axetyl ha :
O
COCH
3
2-axetylfuran
(c) (i) Sulfo ha :
N
H
SO
3
H
axit 2-pirolsunfonic
(ii) Fomyl ha Reimer-Tiemann :
N
H
CHO
2-pirolcaboxandehit (2-fomylpirol)
(iii) Kt hp :
N
H
N
2-phenylazopirol
NPh
(iv) Brom ha : 2,3,4,5-tetrabrompirol
(d) (i) Sulfo ha :
S
SO
3
H
axit thiophen-2-sunfonic
(ii) Nitro ha :
S
NO
2
2-nitrothiophen
(iii) Brom ha : 2,5-dibomthiophen (Thiophen hot ng yu hn pirol v furan)
Cu 23: Vit cng thc ca sn phm to thnh khi mononitro ha cc hp cht sau v gii
thch s hnh thnh ca chng :
(a) 3-nitropirol ; (b) 3-metoxithiophen ; (c) 2-axetylthiophen ;
(d) 5-metyl-2-metoxithiophen ; (e) axit 5-metylfuran-2-cacboxilic.
GII:
(a) Nitro ha ti C
5
(i) hnh thnh 2,4-dinitropirol (sau khi nitro ha C
5
thnh C
2
v C
3
thnh
C
4
). Nitro ha ti C
2
(ii) to ra mt trng thi trung gian mang in tch dng trn C
3
, ni c
nhm -NO
2
ht electron.
N
H (i)
NO
2
O
2
N
H
N
H (ii)
NO
2
H
NO
2
(b)
S
NO
2
2-nitro-3-metoxithiophen
(o v ortho i v i OCH
3
)
OCH
3
(c)
S
OCH
3
2-axetyl-5-nitrothiophen
(tn cng vtro )
O
2
N
(d)
S
OCH
3
2-metoxi-3-nitro-5-metylthiophen
(ortho i v i OCH
3
, ho t ha
nhn m nh hn CH
3
)
NO
2
H
3
C
(e)
+
NO
2
tn cng vo v tr C
2
, sau tch CO
2
v H
+
:
O
NO
2
2-metyl-5-nitrofuran
H
3
C
O
NO
2
H
3
C
O
COOH H
3
C
NO
2
C OH
O
-CO
2
-H
+
Cu 24: Gi tn sn phm to thnh khi hidro ha c xc tc (a) furan, (b) pirol.
GII:
a)
O tetrahidrofuran, oxaxyclopentan
, (b)
N
H pirolidin, azaxyclopentan
Cu 25 : Cht no c to thnh trong cc phn ng sau:
a) 2,5 dimetylfuran + anhidrit axetic
3
BF
b) Thiophen + anhidrit axetic
4
SnCl
c) o - metylpirol
0
3
CH MgI , t
A
3
2
1. CH CHO
2. H O
B
GII: a) 2,5 dimetyl 3 axetyl Furan b) o - axetyl Thiophen
c) A : o - (o metyl Pirolyl)magie iodua ; B : metyl - o - (o metyl Pirolyl) cacbinol
Cu26 : Vit phng trnh phn ng xy ra khi cho cc cht di y i qua nhm oxit nung
nng 450
0
C (gi tn h thng cc sn phm to thnh):
a) o - metylfuran vi metylamin.
b) Thiophen vi metylamin.
c) o - metylpirol vi hidrosunfua.
GII: a) N metyl 2 metyl pirol ; b) N etyl pirol ; c) 2 metyl thiofen
Cu 27: Vit cc phng trnh phn ng sau:
a) Pirol trong mi trng axit.
b) Piridin trong mi trng axit. Gii thch.
GII:
a) Xy ra s proton ha v tr o :
N
+H
+
N
H
H
+
H
H
Sau axit lin hp to thnh tn cng phn t pirol v xy ra s polime ha.
N
H
+
N - H
H H
H
+
H
N
N
H
H
+
v.v....
b) To mui.
Cu 28: Vit sn phm ca phn ng Diels-Alder gia furan v anhidrit maleic
GII:
Trong s cc d vng nm cnh th furan c tnh thm yu nht v do vy n c th phn ng
nh mt dien :
O
O
O
O
O
O
O
O
Cu 29: Vit phn ng xy ra khi cho pirol phn ng vi:
(a) I
2
trong dung dch KI; (b) CH
3
CN +HCl, sau thy phn; (c) CH
3
MgI.
GII: (a) 2,3,4,5-tetraiotpirol (b) o-axetylpirol
(c)
CH
CH
N
H
HC
HC
CH
3
MgI
N
CH
4
MgI
Cu 30: Cho bit cc giai on trung gian ca qu trnh m vng khi tin hnh phn ng :
(a) 2,5-dietylfuran vi axit (H
3
O
+
).
(b) pirol vi hidroxylamin Cl
-
H
3
N
+
OH.
GII:
(a)
HC CH
CC
2
H
5
C
2
H
5
C
HC CH
C C
OH OH
CH
2
H
3
O
+
diendiol 3,6-octandion
C
2
H
5
C
2
H
5
o
C
2
H
5
C
CH
2
CC
2
H
5
O
O
(b)
HC CH
CH HC
HC CH
CH CH
OH OH
butandiandioxim
N
H
2
O
H
2
C CH
2
CH CH
O O
H
2
C CH
2
CH CH
NOH HON
Cu 31: Hy gii thch ti sao piridin:
(a) u tin th electrophin ti v tr | ; (b) km hot ng hn benzen ?
GII:
a) Khi tc nhn electrophin tn cng vo v tr o hoc ca piridin th s to cu trc cng
hng (I, IV) trong nguyn t N ch c su electron lp ngoi cng v mang mt in tch
dng. Nguyn t N li c m in ln nn trng thi trung gian ny khng bn.
Khi tc nhn electrophin tn cng vo v tr |, in tch dng ca trng thi trung gian s ch
phn b trn cc nguyn t C. Cu trc su electron ngoi cng v mang in tch dng ca
C li kh bn. Do vy, phn ng th electrophin ca piridin u tin xy ra ti v tr | l v tr
c trng thi trung gian bn vng hn.
N N N
Tn cng vtro
H
E
H
E
H
E
I
II III
N N N
Tn cng vtr
H E H E
H E
IV V VI
N N N
Tn cng vtr|
H
E
H
E
H
E
(b) Piridin km hot ng hn benzen l v nguyn t N trong piridin c m in ln (cng
do nguyn t N ny phn ng vi tc nhn electrophin to cation piridinium) ht electron (-I)
lm mt in tch m trong vng v lm mt n nh trng thi trung gian R
+
.
Cu 32: Xc nh cng thc cu to v gi tn sn phm to thnh khi cho piridin phn ng
vi: (a) Br
2
300
o
C; (b) KNO
3
, H
2
SO
4
300
o
C, sau thm KOH;
(c) H
2
SO
4
350
o
C; (d) CH
3
COCl/AlCl
3
.
GII:
(a)
N
Br
N
Br Br
3-brom v 3,5-dibrompiridin
(b)
N
NO
2
3-nitropiridin
(c)
N
H
SO
3
-
axit 3-piridinsunfonic
(d) Khng phn ng.
Cu 33: D on sn phm to thnh khi oxi ha o-phenylpiridin, bit phn ng oxi ha l
phn ng electrophin.
GII: Do vng piridin km hot ng vi tc nhn electrophin, nn phn ng oxi ha s din
ra vng benzen to sn phm l axit o-piconilic (o-NC
5
H
4
COOH)
Cu 34: D on v gii thch sn phm thu c, cng nh iu kin phn ng khi nitro ha
2-aminopiridin.
GII: Sn phm l 2-amino-5-nitropiridin, do v tr u tin th ca vng piridin (v tr |) cng
ng thi l v tr u tin th i vi nhm -NH
2
(v tr para). iu kin th nh nhng hn so
vi piridin do -NH
2
l nhm hot ha nhn thm.
Cu 35: Gii thch ti sao:
(a) piridin v NaNH
2
to sn phm o-aminopiridin,
(b) 4-clopiridin v NaOMe to sn phm 4-metoxipirridin,
(c) 3-clopiridin v NaOMe khng phn ng ?
GII:
Nguyn t N ht electron lm cho tc nhn nucleophin tn cng thun li vo cc v tr o v
. Trng thi trung gian c bn ha nh s cng hng gia cc lin kt t v nguyn t N
tch in m, cc cacbanion trung gian ny ng thi cng d dng tr li cu trc vng thm
bn vng bng cch tch ion H
-
(nh phn ng a) hoc Cl
-
(nh phn ng b).
(a)
N
Na
+
NH
2
-
un nng
N
NH
2
H
Na
+ N
NH
2
+Na
+
H
-
(b)
N
MeO
-
N N
+Cl
-
Cl
MeO
Cl
OMe
(c) Qu trnh tn cng vo v tr | khng to c trng thi trung gian vi nguyn t N
tch in m.
Cu 36: Xc nh sn phm to thnh khi cho piridin phn ng vi:
(a) BMe
3
, (b) H
2
SO
4
, (c) EtI, (d) t-BuBr, (e) axit peroxibenzoic PhCO-
OOH.
GII: Piridin thuc loi amin bc 3.
(a) C
5
H
5
N
+
-
-
BMe
3
;
(b) (C
5
H
5
N)
2
+
SO
4
2-
(piridinium sunfat);
(c) (C
5
H
5
N
+
-Et)I
-
(N-etylpiridium iodua);
(d) C
5
H
5
N
+
Br
-
+Me
2
C=CHMe (halogen bc 3 d tch hn th S
N
2);
(e) C
5
H
5
N
+
-O
-
(piridin-N-oxit)
Cu 37: Hp cht no to thnh khi cho o-metyl piridin phn ng vi cc cht sau:
a) PhenylLiti ; b) Benzandehit ; c) Natriamidua, t
0
.
GII: a) C
5
H
4
NCH
2
Li ; b) C
5
H
4
N CH =CH C
6
H
5
.
c) 2 metyl 3 aminopiridin v 2 metyl 5 aminopiridin.
Cu 38: Cho bit sn phm to thnh khi -picolin phn ng vi C
6
H
5
Li v sau s l tip
bng: (a) 1. CO
2
, 2. H
3
O
+
; (b) 1. C
6
H
5
CHO, 2. H
3
O
+
.
GII:
N
N N
C
6
H
5
-
Li
+
(a)
CH
3
CH
2
CH
2
C
6
H
6
+
N
CH
2
COOH
N
CH=CHC
6
H
5
(b)
axit 4-piridylaxetic
4-stibazol
Cu 39: Axit cacboxilic no hnh thnh khi oxi ha quinolin (1-azanaphtalen) v 2-
aminoquinolin
GII: - Vng piridin bn hn vng benzen nn sn phm oxi ha phi l axit quinolinic :
- Khi c nhm amino v tr s 2 ca vng piridin th bn ca vng piridin gim i v b
oxiha nn sn phm oxiha l axit phtalic.
Quinolin
N
KMnO
4
N
Axit quinolinic
COOH
COOH
v
N
NH
2
KMnO
4
COOH
COOH
2-aminoQuinolin Axit Phtalic
Cu 40: Vit phng trnh phn ng thy phn vitamin PP (amit ca axit nicotinic). Cc cht
thu c trong mi trng axit, trung tnh v kim c cu trc nh th no?
GII: Cu to ca vitamin PP v phng trnh phn ng thy phn:
N
CONH
2
Vitamin PP
+ H
2
O
N
COOH
+ NH
3
Sn phm trong mi trng axit:
N
COOH
+
H
trong mi trng kim:
N
COO
v trong mi trng trung tnh:
N
COO
H
+
Cu 41: Clo metylat piridin tc dng vi dung dch kim nc ri oxiha nh to ra cht rn A
c cng thc phn t C
6
H
7
NO. Cht A khng cha nhm hidroxyl. Hy cho bit cu trc ca
hp cht A v n c to thnh nh th no? Phn ng tng t c xy ra vi piridin khng?
GII:
N
CH
3
Cl
+
Clo metylat Piridin
OH
H
2
O
N
CH
3
(A) C
6
H
7
NO
+
N
CH
3
S
N
HO
OH [O]
N
CH
3
O
( X )
( Y )
Phn ng tng t khng xy ra vi piridin v mt e trn N thp
CH CH +2HCHO
2 2
Cu C
HOCH
2
C C CH
2
OH
3
NH , p
N
H
CH
HC CH
HC CH
N
t
0
N
CH
3
CH
2
CH
2
O
CH
3
C
C
CH
3
O
O
H
H
3
C
CH
3
N
H
3
C
CH
3
S
H
3
C
P
2
O
5
nung
nung
P
2
S
5
(NH
4
)
2
CO
3
100
0
C
Cu 42: Ngi ta iu ch quinolin bng phn ng Skraup t anilin, glyxerin v nitrobenzen.
ngh mt c ch lin quan n phn ng cng Michael ca anilin vo o,|-andehit cha
no, ng vng, sau dehidrat ha v oxi ha.
GII: Cc bc ca phn ng nh sau :
(1) CH
2
OH-CHOH-CH
2
OH
4 2
SO H
CH
2
=CH-CHO +2H
2
O
(2) Phn ng cng Michael :
N
CH
CH
2
HC
O
H
H
N
H
CH
2
CH
2
HC
O
H
+
N
H
CH
2
CH
2
HC
OH
(3) Khp vng do s tn cng ca C-cacbonyl electrophin vo v tr para ca nhn thm.
Ru bc hai di tc dng ca axit mnh s dehidrat ha to thnh 1,2-dihidroquinolin:
N
H
CH
2
CH
2
HC
OH
N
H
CH
2
CH
2
C
H OH
H
+
H
+
-H
2
O
N
H
CH
CH
2
H
C
PhNO
2
N
(4) PhNO
2
oxi ha 1,2-dihidroquinolin thnh hp cht thm quinolin. PhNO
2
b kh thnh
PhNH
2
quay tr li bc phn ng vi acrolein.
C. iu ch :
Cu 43: Vit phng trnh phn ng iu ch:
a) Hai cht Pyrol, Pyridin t axetylen, fomandehit, axit xianhydric v cc iu kin cn thit.
b) Ba cht 2,5-dimetyl furan; 2,5-dimetyl Pyrol; 2,5-dimetyl thiofen t axetonyl axeton
(hexadion 1,5) v cc tc nhn, iu kin cn thit.
GII:
a) iu ch Pyrol:
iu ch Pyridin:
b)
Cu 44: Hy iu ch cc hp cht sau y bng cch un nng hp cht dicacbonyl 1,4 vi
cc tc nhn v c thch hp:
a) 3,4 dimetylfuran.
b) 2,5 dimetylthiophen.
c) 2,3 dimetylpirol.
GII: a)
CH
3
CH
H C
CH CH
3
C
CH
3
O
P
2
O
5
O
H
CH
3
CH
H C
CH CH
3
C
OH OH
H
O
H
3
C
b)
CH
3
CH
2
C
CH
2
CH
3
C
CH
3
O
P
2
S
5
O
S
H
3
C
axetonylaxeton
c)
CH
3
CH
2
H C
CH CH
3
C
CH
3
O
(NH
4
)
2
CO
3
O
3-metyl-4oxopentanal
N
CH
3
Cu 45: T axit sucxinic hy iu ch pirol.
GII:
CH
2
CH
2
O
C
COOH
CH
2
C
Zn
O
P
2
S
5
,t
0
O
N
OH
COOH
H
2
O
CH
2
O
NH
3
H
2
O
C
N
C =O
H
HO
H
N
H
Kh
Cu 46: iu ch o, o, | , | tetrametylthiophen t etylaxetat v cc cht cn thit.
GII: 2CH
3
-COO-C
2
H
5
2 5
C H ONa
CH
3
-CO-CH
2
-COO-C
2
H
5
2 5 2
C H ONa/ I
CH
3
CH
CH CO CO CH
3
C
2
H
5
-O O-C
2
H
5
C
C
O O
2C
2
H
5
-ONa
2CH
3
I CH
3
CO CO CH
3 C
CH
3
C
CH
3
C
2
H
5
-O
C
O
O-C
2
H
5
C
O
CH
3
CH CH CH
3
C
O
H
3
C CH
3
1) OH
2) H
3
O+
C
O
CH
3
CH
3
P
2
S
5
S
CH
3
H
3
C
Cu 47: T Piridin hoc cc ng phn Picolin hy iu ch:
a) 2 n butylpiridin ; b) 2 n butylpiperidin ; c) 3 aminopiridin ; d) 2 - xianpiridin
e) 2 piridon ; f) 2 clopiridin ; g) 3 xianpiridin (bng 2 cch)
h) 2 PyCH
2
CH
2
NH
2
.
GII: a) b) C th ankyl ha bng s th nucleofin R
(hoc Ar
) ri hidro ha:
N
+CH
3
-CH
2
-CH
2
-CH
2
Li
LiH
N
C
4
H
9
H
2
/ Ni
N
C
4
H
9
c) Nitro ha ri kh hp cht nitro bng Sn /HCl v OH
hoc:
N
CH
3
N N N
KMnO
4
COOH
SOCl
2
COCl
NH
3
N
CONH
2
NaOBr
OH
NH
2
d) 2- aminopiridin khng diazo ha c theo cch thng thng v khng th chuyn thnh
hp cht xian. Nhm xiano c iu ch t amit l tt nht.
N
CH
3
N
COOH
N
COCl
N
CN
N
CONH
2
KMnO
4
SOCl
2
NH
3
P
2
O
5
e) v f) Hydroxyl ha trc tip piridin cho hiu sut thp v OH