Hi Ton Hc Vit Nam

THNG TIN TON HC

Thng 3 Nm 2014 Tp 18 S 1

Thng Tin Ton Hc

(Lu hnh ni b)

Tng bin tp Ng Vit Trung Ph tng bin tp Nguyn Th L Hng Th k ta son on Trung Cng Ban bin tp Trn Nguyn An o Phng Bc Trn Nam Dng Trnh Thanh o o Th Thu H on Th Hiu Nguyn An Khng L Cng Trnh Nguyn Chu Gia Vng

Bn tin Thng Tin Ton Hc nhm mc ch phn nh cc sinh hot chuyn mn trong cng ng ton hc Vit Nam v quc t. Bn tin ra thng k 4 s trong mt nm.

Th l gi bi: Bi vit bng ting Vit. Tt c cc bi, thng tin v sinh hot ton hc cc khoa (b mn) ton, v hng nghin cu hoc trao i v phng php nghin cu v ging dy u c hoan nghnh. Bn tin cng nhn ng cc bi gii thiu tim nng khoa hc ca cc c s cng nh cc bi gii thiu cc nh ton hc. Bi vit xin gi v ta son theo email hoc a ch trn. Nu bi c nh my tnh, xin gi km theo file vi phng ch unicode.

a ch lin h Bn tin: Thng Tin Ton Hc Vin Ton Hc 18 Hong Quc Vit, 10307 H Ni Email: ttth@vms.org.vn Trang web: http://www.vms.org.vn/ttth/ttth.htm
nh ba 1. Xem trang 20 Ngun: Internet

c Hi Ton Hc Vit Nam

Trang web ca Hi Ton hc: http://www.vms.org.vn

Gi thuyt s nguyn t sinh i

Ng Vit Trung (Vin Ton hc) Cp s nguyn t sinh i l mt cp s nguyn t lin nhau c dng (n, n + 2). Cp s nguyn t u tin l (3, 5), sau l (5, 7), (11, 13), ... S nguyn t sinh i cc him. Tuy nhin, c sau vi nm ngi ta li tm thy mt cp s sinh i ln hn. T thi Hy Lp c i clit (Euclide) tin rng c v s cc cp s nguyn t sinh i. hng th k tri qua m vn cha c ai chng minh c d on ca clit, n mc nhiu ngi coi l mt iu b him. Ngy nay ngi ta gi iu ny l gi thuyt s nguyn t sinh i. Ci kh y l khng c cng thc m t cc s nguyn t. tm cc s nguyn t trong mt bng s th ngi ta thng loi b dn cc hp s l bi ca cc s nguyn t trc . Phng php ny c gi l sng ra-t-xten (Erathostenes) theo tn mt nh ton hc Hy Lp c i. Tuy nhin phng php ny ch hiu qu khi tm cc s nguyn t nh hn hng chc triu. Nm 1849 nh ton hc Php de Polignac a ra gi thuyt tng qut hn l vi mi s chn k 2, tn ti v hn cc cp s nguyn t m, n sao cho mn = k . Gi thuyt ny cng cha c gii quyt cho bt k mt s k no. Ngi ta c th tm cch gii quyt gi thuyt yu hn l tn ti v hn cp s nguyn t m, n sao cho 2 n m k . Gi thuyt yu ny c gi l gi thuyt v chn trn cho khong cch cc s nguyn t. Tuy n khng tng ng vi gi thuyt ca de Polignac, nhng trong trng hp k = 2 th n chnh l gi thuyt s nguyn t sinh i. Nhiu nh ton hc cho rng cc phng php nghin cu hin nay cha sc gii quyt ngay c gi thuyt yu trn. Nh s hc Goldston cho rng y l mt trong nhng vn m ta khng chc loi ngi c th gii c. Ngy 17/4/2013 ta son tp ch Annals of Mathematics nhn c bn tho ca mt nh ton hc v danh l Yitang Zhang khng nh gii quyt c gi thuyt yu trn cho k = 70 triu. Tuy 70 triu cn xa vi mc tiu k = 2, nhng y c th coi l bc i t ph trong vic chng minh gi thuyt s nguyn t sinh i. Khong cch gia 2 v 70 triu tuy ln nhng vn khng thm g so vi khong cch gia 70 triu v v hn! Cng trnh ca Zhang c thm nh v c cng b trong Tp 179 S 3 ca tp ch danh ting Annals of Mathematics, xut bn thng 3 nm 2014. Andrew Granville, mt nh s hc c ting ni rng Khng ai bit anh ta c. Bng nhin anh ta chng minh c mt trong nhng kt qu ln nht trong lch s l thuyt s. Yitang Zhang sinh nm 1955 ti Trung Quc. Nm 1985 ng sang M lm nghin cu sinh sau khi tham d lp cao hc do nh ton hc Hoa kiu ShiingShen Chern t chc Bc Kinh. ng bo v lun n tin s nm 1991 sau 7 nm lm nghin cu sinh ti i hc Purdue di s hng dn ca Tzuong-Tsieng

Moh. ti lun n do ng chn l v gi thuyt Jacobian. y l mt gi thuyt lu i c nh ton hc Stephen Smale (huy chng Fields nm 1966) coi l mt trong 18 bi ton ca th k 21. Zhang tng rng mnh chng minh c gi thuyt ny, nhng sau ngi ta pht hin ra mt kt qu sai ca Moh c Zhang dng trong chng minh ca mnh.

Yitang Zhang - H New Hampshire, M. Ngun: Internet

Cho n nay Zhang mi cng b hai cng trnh ton hc vo cc nm 1985 (nm bo v lun n thc s) v 2001. ng l dng nh ton hc ch chuyn tm gii quyt cc vn kh. Cuc i ca Zhang c nhiu gian trun. Sau khi bo v lun n tin s ng khng xin c vic lm cc trng i hc v ng phi lm nhiu vic thi v nh dn bn, a n, trc khch sn, k ton, v.v. Mi n nm 1999 ng mi c nhn vo lm ging vin i hc New Hampshire nhng khng c chc danh chnh thc v lm vic cho n ngy nay. Ngay sau khi cng b kt qu trn, Zhang nhn c nhiu gii thng danh gi v c nhiu trng i hc danh ting M, Trung Quc v i Loan mi n lm vic. Tuy nhin ng vn quyt nh li i hc New Hampshire. Ti i hi Ton hc th gii nm nay Seoul ng c mi c bo co ton th c bit ngang hng vi cc bo co gii thng Fields.

Nghin cu ca Zhang c xut x t mt bi bo ca Goldston, Pintz v Yildirim (GPY) cng b nm 2005. Bi bo ny chng minh rng lun tn ti cc cp s nguyn t lin nhau m khong cch gia chng nh hn rt nhiu so vi khong cch trung bnh gia hai s nguyn t lin nhau. c c kt qu ny GPY a ra mt phng php lc cc cp nguyn t lin nhau trong mt khong no ging nh ci sng -rat-xten lc cc s nguyn t. Ngoi ra, h cn dng mt tham s gi l mc phn b s nguyn t. Ngi ta bit rng tham s ny ln hn hoc bng 1/2 v iu ny chng minh kt qu ca GPY. H cng nhn xt rng nu tham s ny ln hn 1/2 th dng ci sng ca h s chng minh c s tn ti v hn cp s nguyn t lin nhau b chn bi mt s k no . Trong bi bo ca mnh, GPY vit rng kt qu ca h ch cch kt qu bng b dy mt si tc. Zhang tng nghin cu l thuyt s trong lun vn cao hc nn ng c bi bo ca GPY. Cu vn ny lp tc gy n tng vi ti, ng hi tng li. ng bt u tm cch m rng kt qu ca GPY. Trong ba nm sau , ng khng tin thm c mt bc no. Ti qu mi mt, ng ni. H nm 2012 ng quyt nh ngh mt cht v i thm mt ngi bn Colorado m khng mang bt k ti liu ton hc no. Tuy nhin ng vn b m nh bi gi thuyt chn trn cho khong cch cc s nguyn t. Trong mt lc m mng ngoi vn ca bn, ng cht tm ra tng cho li gii. Ti lp tc tin n ng. gii quyt gi thuyt ng thy khng cn thit phi lc tt c cc s m ch cn lc cc s c tha s nguyn t khng ln lm. Nh vy l ci sng ca ng tuy khng tt bng ci sng ca GPY nhng li c

linh hot gii quyt vn . Theo ng, C rt nhiu c may trong s nghip ca bn nhng quan trng l phi lun lun suy ngh.

kt qu tt. Theo Tzuong-Tsieng Moh, thy ca Zhang, th ng thch cu ni ca Khng T rng ngi bit ngh khng snh c vi ngi yu ngh, ngi yu ngh khng snh c vi ngi ly ngh mnh lm nim vui. Kt qu ca Zhang lp tc dn n cu hi c th a chn 70 triu xung nh hn khng, nu c th a chn v bng 2 th ta c chng minh cho gi thuyt s nguyn t sinh i. Thc ra, Zhang dng chn 70 triu ch lm cho chng minh n gin hn. n cui thng 5/2013 cc nh ton hc ci thin chn trn ca Zhang xung cn 60 triu. Thng 6/2013 nh ton hc Terence Tao (huy chng Fields nm 2006) lp mt n trc tuyn Polymath cc nh ton hc c th cng nhau tham gia tho lun trc tuyn vi mc ch gim chn trn xung nh hn na. Trong vi tun sau th tnh hnh ci thin theo mt tc chng mt, c khong na ting li c mt chn trn tt hn, Tao hi tng li. n cui thng 7/2013 ngi ta a con s 70 triu trong chng minh ca Zhang xung cn 4680. n Polymath ny hin ang tp trung vo vic vit mt bi bo tp th v kt qu ny. Bn tho hin nay di hn 150 trang, d kin s cng b trn tp ch Algebra and Number Theory. Cu chuyn vn cha dng li y v n ngy 19/11/2013, trn trang ArXiv(1) c mt nh ton hc tr tn l James Maynard a ra mt chn trn mi l 600 vi mt chng minh hon ton c lp vi chng minh ca Zhang. c bit hn, phng php ca Maynard cn cho php nghin cu khng ch cc cp s nguyn t m cn c cc cc b s nguyn t lin nhau. Maynard va mi bo v

Daniel Goldston - H bang San Jose, M. Ngun: Internet

Jnos Pintz - Vin Ton hc Alfrd Rnyi, Budapest, Hungary, v Cem Y. Yildirim - H Bo gazic i, Istanbul, Th Nh K. Ngun: Internet

Zhang t nhn mnh l mt ngi rt r, nhng khi lm bo co v tp trung vo ton hc, ti qun mt s rt r ca ti. C ngi hi ng c cm thy cay ng v s phn long ong ca mnh khng th ng tr li Ci u ca ti lun bnh thn. Ti khng quan tm nhiu lm n tin ti hay danh vng. Ti thch gi im lng v tip tc lm nhng g m ti quan tm. Li c ngi hi liu ng c khuyn ngi khc lm theo ng khng th ng tr li kh ni lm v ti chn ng i ca mnh v l con ng ca ring ti. Gn y ng bt u nghin cu mt ti khc v khng mun th l cho ngi khc bit. ng ch ni Hy vng n s cho mt

(1)Trang web c c s d liu ln nht m cc nh ton hc, vt l, tin hc cng b cc cng trnh ca

mnh dng tin n phm trc khi cng b chnh thc (TTTH).

lun n tin s v sng cc s nguyn t v hin ang nghin cu sau tin s ti i hc Montreal, Canada.

James Maynard - Nghin cu vin sau tin s ti H Montreal, Canada. Ngun: Internet

Cng trnh ca Maynard, theo mt ngha no , cng khi thy t bi bo ca GPY. Trc , hai tc gi Goldston v Yildirim tng cng b mt phng php sng cp s nguyn t lin nhau. Ngay sau y ngi ta pht hin ra phng php ny c li. Sau khi GPY thay i phng php sng sa li trn th mi ngi x vo nghin cu bi bo mi m qun hn mt phng php b hng trc . Cch y hn mt nm, Maynard quyt nh xem li bi bo c ca Goldston v Yildirim. Anh pht hin thy c th ci thin phng php c li mt cch hiu qu hn cch GPY lm. tng ca Maynard rt n gin. Ngi hng dn sau tin s ca Maynard l Granville nhn xt rng l mt iu m nhng ngi nh ti s g vo trn v t nh ta c th chng minh ci ny by nm trc y. Ngay sau cng b ca Maynard, mt n trc tuyn Polymath khc c lp ra nhm s dng phng php ca Maynard a ra cc chn trn nh hn na. Khi bi bo ny c vit, ngi ta gim chn trn xung cn 252. Cc n

Polymath thu ht c rt nhiu chuyn gia t cc hng nghin cu khc nhau tham gia. H c th ti u ha cc bc khc nhau trong k thut chng minh ca Zhang v Maynard tm ra cc chn trn nh hn. Cng vic ca h hon ton ph thuc ln nhau. Nu mt ngi tm ra kt qu hay tng mi th ngi khc cng phi thay i tng ng cc d kin nghin cu ca mnh. Chuyn gia tnh ton Andrew Sutherland ca Vin cng ngh Massachusetts ni rng Lut chi thay i hng ngy, Trong lc ti ang ng th cc ng nghip Chu u tm thy mt chn trn mi. Nhiu khi, ti thc n 2 gi sng thng bo mt tng mi. Trong khi Zhang v Maynard l dng nhng nh ton hc ti nng nghin cu mt mnh vi nm cho n khi t c mt kt qu lm chn ng mi ngi th cc n Polymath khc hn. Chng cn mt s hp tc ton din t nhiu ngi nhm gii quyt nhng vn ton hc kh v phc tp v thng c kt qu rt nhanh Tuy nhin, khng phi vn ton hc no cng ph hp vi cch nghin cu tp th. Theo T. Tao th cn c nhng ngi sn sng lm vic n c v vt qua nhng li suy ngh thng thng. Cui cng, ta c th hy vng g t cc k thut chng minh ca Zhang v Maynard cho vic gii quyt gi thuyt s nguyn t sinh i? Phng php ca Zhang ch c th dn n chn trn bng 16 nu gii quyt c cc vng mc cn tn ti. Trong khi phng php ca Maynard cng ch c th gip gim chn trn xung cn 12 l cng. T. Tao cho bit thm nu cng nhn mt gi thuyt ca Elliot-Halberstam th c th a chn trn xung cn 6. Theo Maynard th kh c th dng cc phng php trn nhn c chn trn cui

cng l 2. Anh nhn xt Ti cm thy chng ta cn phi c t ph ln v cch tip cn th mi gii quyt c gi thuyt s nguyn t sinh i. Nh vy l cha c g m bo cho vic gii quyt gi thuyt ny trong mt tng lai gn v gi thuyt ny vn l mt thch thc i vi tr tu con ngi. TI LIU
[1] K. Chang, Solving a Riddle of Primes, New York Times (2013).

[2] E. Klareich, Sudden Progress on Prime Number Problem Has Mathematicians Buzzing, Wired (2013). [3] E. Klareich, Unheralded Mathematician Bridges the Prime Gap, Quanta Magazine (2013). [4] L. Katz, Yitang Zhang: A prime-number proof and a world of persistence, Cnet (2013). [5] M. McKee, First proof that infinitely many prime numbers come in pairs, Nature news (2013). [6] T-T. Moh, "Zhang, Yitangs life at Purdue, www.math.purdue.edu/ ttm/ZhangYt.pdf

OSCAR ZARISKI, 1899 - 1986 (tip theo v ht)

David Mumford Mi lm nm sau hoc lu hn, 19381951, nu xem khong thi gian gia cc bi bo ca Zariski vit li l thuyt k d ca cc ng cong phng thng qua l thuyt nh gi (valuation theory) v l thuyt gy kinh ngc "v cc hm chnh hnh" (gii hn ca cc hm hi t i vi t p I -adic), ngi ta thy mt cn sng nhng tng khai ph, c o v sng to trong cng c ni tip cng c t i s c s dng lm sng t nhng tng hnh hc c bn. Mc d nhiu nh ton hc tui ngoi bn mi thng gt hi nhng kt qu t nhng cng trnh c tnh cht khai ph t trc , Zariski khng nghi ng g ang cao tro ca s to bo trong thp k ny. ng trao i vi Andr Weil, lc ang quan tm n vic xy dng li hnh hc i s v m rng sang c s p, cng lc hng n nhng ng dng vo l thuyt s. Mt trong nhng ch chnh trong giai on ny i vi c hai ngi l xy dng c s ca hnh hc i s trn trng c s bt k. Zariski gi l thuyt rng hn ny l hnh hc i s "tru tng". D him khi ng vi nhau, mi ngi u thy cng vic ca ngi kia gy hng th, chnh Weil sau ny ni rng Zariski l nh hnh hc i s duy nht c cc cng trnh ng tin cy. C hai sp xp cng thm i hc So Paulo, Brazil nm 1945 gp nhau. Zariski c mt gio trnh gm ba bi ging mi tun vi thnh gi duy nht l Andr Weil. Giai on cng l nhng nm c nhn ng gp nhng bi kch khng khip. Trong chin tranh, hu ht h hng ca ng Ba Lan b qun c quc x git hi. Ch cn gia nh ring ca ng v gia nh ca hai ngi anh ch chuyn n Israel l thot cuc thm st. Ngy Ba Lan b chim, ng v Yole ang trn ng

xuyn qua nc M hng v b bin pha ng. H lng nghe mi gi chng trnh tin tc trn i pht thanh, knh thng tin duy nht v cn c mng na nhn loi ang gp phi. H khng lm c g! Trong giai on nghin cu ny, Zariski gii quyt c nhiu bi ton bng cc phng php i s do ng t to ra, mt cng c mi vo thi . ng c mt bi tng quan v l thuyt mi ti i hi ton hc th gii u tin sau chin tranh, t chc ti Cambridge, Massachusetts, M, nm 1950. Ba ch trong nghin cu ca ng l c bit p v su sc. Ch u tin l cc nghin cu v cu x song hu t, dn n kt qu ni ting c bit n rng ri vi tn gi "Zariskis Main Theorem" (nh l chnh ca Zariski). y l kt qu chnh t mt phn tch c tnh nn tng cc cu x song hu t gia cc a tp (1943). Cu x song hu t l cc tng ng i s m l song nh ti hu ht cc im nhng cng c th l blow-up (n) hoc blowdown mt s im c bit. Zariski ch ra rng nu cc im P, Q trong tp ngun v tp ch l tng ng c lp, ngha l tp cc im tng ng vi P cha Q nhng khng cha ng cong no qua Q v ngc li, v nu hn na, P , Q l cc im chun tc (normal) ca a tp tng ng, th thc t Q l im duy nht ng vi P v nh x l song chnh quy gia P v Q. D ngn, chng minh ca Zariski tinh t mt cch k l. Khi nim m rng nguyn v khi nim chun tc chng t vai tr ct yu trong l thuyt s i s v c m rng cho cc vnh Noether t nhng nm 1930. Trong tay Zariski, khi nim ny tr thnh mt cng c chnh trong hnh hc i s. "Main Theorem" dng mnh

khng nh rng chun ho (normalization) ca mt a tp X l a tp cc i X song hu t vi X , sao cho cc th ca nh x X X l hu hn. Grothendieck sau ny tng qut ho thnh khi nim phn tch Stein ca cc nh x.

Federigo Enriques (5/1/1871 - 14/6/1946). Ngun: Internet

Ch th hai l gii k d cc a tp i s, nh cao l chng minh ca Zariski s tn ti nhng m hnh khng k d (non-singular models) ca cc a tp i s c chiu ti a bng 3 (trn trng c s 0), ngha l mi a tp nh vy u tng ng song hu t vi mt a tp x nh khng c k d (1939, 1940, 1944). y l bi ton m li gii lun ln trnh hng tip cn n s ca trng phi hnh hc . Thm ch vi cc a tp chiu 2, mc d mt vi chng minh c in l c bn ng, c nhiu cch tip cn sai c xut bn trc . Zariski tn cng bi ton ny vi ton b k thut ang c, theo ui khng ngng ngh qua su bi bo vi tng s hn 200 trang giy. C l cng c mi ni bt nht l vic ng dng l thuyt nh gi tng qut vo cc trng hm v dn ti phng php dng bt bin song hu t m t cc im phi gii k d. y mt ln na, mc d cu

trc ca cc nh gi c tm hiu trc , chng thc s sng li trong tay Zariski v dnh ly v tr xng ng trong hnh hc i s. Mc d b y sang bn l trong nhng nm sau , khng nghi ng g l thuyt ny s li hi sinh. Kt qu ny chng minh cho th gii ton hc sc mnh ca nhng tng mi. Trong nhiu nm, cng trnh ny c nhng ngi trong ngnh xem l c k thut kh nht trong hnh hc i s. Ch n khi trng hp a tp chiu 2 trn trng c s dng c Abhyankar (1956) v trng hp a tp bt k trn trng c c s 0 c Hironaka (1964) gii quyt, ci mc ny mi c chnh thc vt qua. Ch th ba l l thuyt "cc hm chnh hnh" tru tng (1948, 1951). tng l dng khi nim y ho ca mt vnh i vi mt ian (I -adic completion) thay cho khi nim chui ly tha hi t v xt cc phn t ca nhng vnh y trong cc tnh hung ca hm chnh hnh c in. Do l thuyt y ho t c pht trin vo thi im , Zariski vit mt s bi bo c s v ch ny chun b cho cng trnh trn, bao gm vic pht trin mt l thuyt y ho I -adic ca cc vnh Noether i vi mt ian I tu . Cc bi bo v hm chnh hnh ca ng ngay lp tc c tha nhn l nn tng, mc d nhng ng dng chnh lc by gi ch yu cho mt phin bn mnh hn ca "nh l chnh", gi l "nh l lin thng" (Connectedness theorem), khng nh rng cc th ca mt cu x song hu t t mt a tp x nh vo

mt a tp chun tc (normal) lun l lin thng. V sau, l thuyt ny qua tay Grothendieck tr thnh mt cng c trung tm ca hnh hc i s(1). Chui cc cng trnh ca Zariski tr thnh mt hin tng v c th gii ton hc ghi nhn ngay lp tc. Nm 1944 ng nhn gii thng Cole ca Hi Ton hc M. Nm 1945 ng nhn mt chn gio s nghin cu ti i hc Illinois. Ngay t u nhng nm bn mi, nhng cng trnh ca ng gy s ch ca G. D. Birkhoff v Birkhoff quyt nh ng phi n i hc Harvard. Thc t ng nhn c ngh v chuyn n i hc Harvard nm 1947, ng cho n cui i. Zariski l ngi Do Thi u tin gia nhp khoa ton ca Harvard nhng ng thch nghi rt nhanh v thc s thch th vi nhng tp qun hnh thc ca ni . ng c nh hng rt ln n mi trng ton hc Harvard v ng rt thch nhng c hi li ko nhng ngi gii nht n Harvard cng nh trng ra nhng hc tr gii nht ca mnh. Trng khoa Bundy thng v ng l "cp bin " do s sc so ca ng trong vic gi cho mi vic c theo cch ring ca mnh, d theo cc knh thng thng hay khng. Bt c khi no, nguyn tc b nhim Harvard, thng gi l k hoch Graustein theo tn nh ton hc lp ra cc nguyn tc , nu hp vi nh ca ng th ng dng, nu khng th ng gi v khng bit nhng nguyn tc v nhn mnh mi trng hp cn c xem xt da trn nh gi c th. Trong hn ba mi nm tip theo, ng bin Harvard thnh trung tm hnh hc i s ca th gii. Seminar ca ng n Chow,

(1)Phong cch ca Grothendieck tri ngc vi Zariski. Trong khi cc chng minh ca Zariski lun c

mt im nt, mt ch r tinh t gia chng th Grothendieck s khng dng li cho n lc mi bc u c v l tm thng. Vi cc hm chnh hnh, Grothendieck rng cc kt qu l rt su sc i vi Zariski v ng y ch chng minh cho cc nhm i ng iu bc 0. Theo Grothendieck, cch d dng l chng minh cho nhm i ng iu bc cao nht trc, sau dng quy np gim dn (TG).

Grothendieck, Hodge, Igusa, Kodaira, Nagata, Serre, Weil v nhiu ngi khc. Nhng bui ti ho hng v m p nh ng vi s nng nhit ca Oscar v Yole lm nhng ngi khch khng d qun. Cng vic xy dng li hnh hc i s c bt u bng vic vit quyn Cc mt i s v n by gi, khi Zariski cm gic c nhng cng c mnh v tng qut, mt cch t nhin ng mun xem xt h thng li ton b kt qu chnh ca l thuyt cc mt. Danh sch khng y mt s ch ng lm li gm: (i) Quan h gia tnh cht khng k d ca hnh hc vi khi nim tnh chnh quy ca i s (1947); (ii) C s ca h tuyn tnh (linear systems - 1950, 1962); (iii) Cc nh l trit tiu ca i ng iu (1952, c bit l kt qu c ng gi l "b ca Enriques-Severi", sau c Grothendieck v Serre tip tc); (iv) Bi ton v s tn ti cc m hnh khng k d cc tiu trong cc lp tng ng ca cc mt i s (1958); (v) Phn loi cc a tp theo Castelnuovo v Enriques (1958, ngy nay c bit n l phn loi theo chiu Kodaira); v (vi) i chiu ca cc qu tch r nhnh (1958). Vi mi lnh vc ny ng u phi by trc cc ng nghip v hc tr cch nhn t nhiu lnh vc kho st cng nh nhng trin vng th v. ng vit mt cun sch gio khoa m ngy nay tr thnh kinh in v i s giao hon nhm hng n cc ng dng hnh hc m ng tin phong. Trong phm vi nhng cng vic ny, Zariski pht trin y mt hng tip cn vi c s ca hnh hc i s v vit li trong hai tp ca quyn i s giao hon nu trn cng vi mt hc tr l P . Samuel. Bn thn ng cng cho n s xut hin ca nhng nh ngha v k thut mi hn, dn n nhng kt qu

mnh hn, v vy ng khng xut bn cng trnh ca ring mnh v c s ca hnh hc i s v nhn ra rng cng trnh cha phi dng hon tt. Chp nhn ngn ng mi ca l thuyt b v i ng iu, ng dnh thi gian Vin nghin cu Ma h ti Colorado vo nm 1953 nghin cu cc tng c bn ca cc l thuyt mi ny, mc d khng bao gi dng nhng ngn ng ny trong cc cng trnh ca mnh. Khi Grothendieck xut hin, ngay lp tc ng mi n Harvard. Grothendieck v phn mnh cng rt trng i lm vic cng Zariski.

Oscar Zariski ti H Cambridge, M (1969). Ngun: George M. Bergman

Giai on cui cng ca s nghip ton hc ca Zariski l s tr li vi cc nghin cu v k d (1965-1975). Zariski hon ton khng c khi nim v hu, ng dnh nhng nm tui su mi v by mi ca mnh cng nh phn cn li ca tui tm mi tn cng trn din rng bi ton ng k d. Mc ch hng n l tm mt cch phn tch t nhin mt a tp X thnh cc mnh Y , mi mnh c to thnh t mt a tp con ca X bng cch b i mt h hu hn cc a tp con c chiu thp hn, sao cho dc theo mi a tp con Y , a tp X c hu nh cng loi k d ti mi im. Zariski c nhng bc tin quan trng t c cc mc tiu ny, nhng bi ton

ny rt kh, thm ch n ngy nay cng vic nghin cu vn ang c tin hnh.

chng Khoa hc Quc gia (M - 1965), gii thng Steele cho thnh tu trn i (1981) v gii thng Wolf (1982). Trong nhng nm cui i Zariski phi chin u vi nhng vn v thnh gic. ng tng rt sng ng, c trong ton hc v trong hot ng thng ngy vi bn b, ng nghip v sinh vin, mi sc thi, nhng lc cui i ng li b cn bnh tai tn cng cng vi s nhy cm vi ting n v mt dn thnh lc. iu ny khin ng thu mnh li trong cng vic nghin cu v t ra ngoi. Ch c tnh yu v b ca gia nh mi gi c ng trong nhng nm cui cng ca mnh. ng qua i ti nh ring Brookline, Massachusetts vo ngy 4 thng By nm 1986. Bn b, hc tr v cc ng nghip ca ng s nh mi khng ch cc nh l tuyt p ng tm ra m c s mnh m v m p ca con ngi m h bit v yu qu.

Tc gi David Mumford (huy chng Fields 1974) l mt hc tr ca O. Zariski. Ngun: Internet

Vi nhng ng gp phi thng cho lnh vc hnh hc i s, Zariski c cng ng ghi nhn bng nhiu danh hiu. ng c trao bng tin s danh d ca Holy Cross (1959), Brandeis (1965), i hc Purdue (1974) v t i hc Harvard (1981). ng c trao tng Huy

Ngi dch: on Trung Cng (Vin Ton hc) v Phm An Vinh (H Missouri) Lc dch t bn ting Anh vi s cho php ca tc gi.

Gii thng L Vn Thim 2013

H Huy Khoi (i hc Thng Long) 1. V GII THNG L VN THIM Gio s L Vn Thim (1918-1991) l Ch tch u tin ca Hi ton hc Vit Nam. ng l nh ton hc ni ting, c nhng ng gp ln trong nghin cu v ng dng ton hc. ng cng l mt trong nhng ngi t nn mng cho nn gio dc i hc nc ta, l ngi thy ca nhiu th h cc nh ton hc Vit nam. Gio s L Vn Thim lun ginh s quan tm c bit n vic ging dy ton hc cc trng ph thng. ng l mt trong nhng ngi sng lp h thng trng ph thng chuyn ton v bo Ton hc v Tui tr. Gio s L Vn Thim c Nh nc tng Hun chng c lp hng nht v Gii thng H Ch Minh (t 1). Gii thng L Vn Thim do Hi Ton hc Vit Nam t ra

10

nhm gp phn ghi nhn nhng thnh tch xut sc ca nhng thy gio v hc sinh ph thng khc phc kh khn dy ton v hc ton gii, ng vin hc sinh i su vo mn hc c vai tr c bit quan trng trong s pht trin lu di ca nn khoa hc nc nh. Gii thng mang tn L Vn Thim cng l s ghi nhn cng lao ca Gio s L Vn Thim, mt nh ton hc ln, mt ngi thy ht lng v s nghip gio dc. 2. GII THNG L VN THIM 2013 Hi Ton hc Vit Nam quyt nh trao Gii thng L Vn Thim 2013 cho nhng gio vin v hc sinh sau y: GIO VIN Thy gio Nguyn Vn Thng, sinh nm 1960, hin l gio vin ti Trng THPT chuyn L Qu n, Nng. Mt s thnh tch v ging dy: - Tham gia dy Ton hn 30 nm, trong dy Chuyn Ton 18 nm. - Cng vi t ton ca trng, tham gia bi dng c nhiu hc sinh t gii cao, trong c hn 20 hc sinh t gii hc sinh gii (HSG) cp quc gia, 4 em t huy chng cuc thi Ton quc t (IMO); nhiu hc sinh t Huy chng vng cuc thi 30-4. - C nhiu bi vit chuyn trong cc hi tho ging dy ton. - 22 nm l gio vin dy gii v chin s thi ua. - Danh hiu Nh gio u t (2008). HC SINH 1. V Anh c, THPT Chuyn H Tnh, hin nay ang l sinh vin ti Khoa TonTin hc, H Bch khoa H Ni. - Gii nh HSG Quc gia 2012.

- Gii nh HSG Quc gia 2013. - Huy chng vng IMO 2013. 2. Chu Th Thu Hin, THPT chuyn Long An. Em Hin vt nhiu kh khn, t thnh tch hc tp xut sc: - Lp 10: Huy chng bc Olympic 30-4. - Lp 11: Huy chng vng Olympic 304; Gii nh HSG ton tnh Long An; Gii khuyn khch HSG Quc gia. - Lp 12: Gii nht HSG tnh Long An; Gii ba HSG Quc gia; Gii nh cuc thi gii ton ca bo Ton hc v Tui tr. 3. Phm Tun Huy, THPT Nng khiu HQG Tp. H Ch Minh. - Gii nht HSG Quc gia 2013. - Huy chng vng IMO 2013. 4. L Quc Tng, THPT Chuyn Qung Tr. - Lp 10: Huy chng Bc mn Ton cuc thi HSG ng bng Bc B. - Lp 11: Gii ba HSG Quc gia. - Lp 12: Gii nht HSG Quc gia. L trao gii c t chc ti cuc Gp mt u xun ca Hi Ton hc Vit Nam ti H Ni, ngy 22/2/2014. n d v tham gia trao gii c nhiu nh ton hc, nhiu thy c gio, trong c Gio s o Trng Thi, Ch nhim y ban Vn ha gio dc - Thanh thiu nin nhi ng ca Quc Hi, Gio s Trn Vn Nhung, Tng th k HCDGSNN, nguyn Th trng B Gio dc v o to; cc Gio s Ch tch v nguyn ch tch Hi Ton hc Vit Nam: Long Vn, Phm Th Long, L Tun Hoa, Nguyn Hu D. Hai em Chu Th Thu Hin v Phm Tun Huy khng c iu kin tham d cuc gp mt ti H Ni c trao gii ti bui l tin hnh Tp. H Ch Minh.

11

Ton hc gip nh v my bay MH370

H Trung Lm th no m ton hc c th xc nh c ai cht l tt mt bi bo trn trang mng SLATE, cn hng thng tin CNN th chy tt Lm th no m nhng tnh ton t ph tm thy ng i ca my bay MH370. l chic my bay ca Hng hng khng Malaysia mt tch ngy 8/3 cng vi 239 hnh khch v nhn vin phc v. T lc tr i c khng bit bao nhiu phng on v s phn chic my bay. Tt c chm dt ngy 24/3 khi Th tng Malaysia tuyn b my bay MH370 ri vng bin pha nam n Dng v khng ai sng st c. Ngay lp tc ngi ta t ra cu hi l lm th no m ng Th tng Malaysia c th khng nh nh vy khi cha tm thy bt k mnh v no ca chic my bay. Ai cng bit rng ton b lin lc gia my bay v mt t b ngt v cc ra a qun s ca Malaysia ch cho bit l my bay i hng sau khi mt tn hiu. Sau l mt khong trng mnh mng v ngi ta khng c bt c du vt no ca chic my bay ngoi 8 tn hiu ping v cng b nh pht ra t mt thit b radio trn my bay tr li tn hiu thm hi ca v tinh hng INMARSAT. C mt ting mt ln v tinh ca hng truyn tin INMARSAT truyn i mt tn hiu ping n cc thit b trong h thng v cc thit b ny s pht tn hiu tr li. Mc ch ch kim tra s thng sut trong h thng. My bay MH370 cng c thit b radio thuc h thng INMARSAT. V chuyn ny khng c g quan trng nn cc phi cng khng bit thit b ny trn my bay s t ng tr li tn hiu thm hi ca v tinh. Tn hiu ping tr li u tin l ngay sau khi my bay mt lin lc vi mt t. Tn hiu ping tr li cui cng l tn hiu th tm. Nh vy l my bay cn bay gn by gi ng h sau . Cu hi tip theo l n bay i u. Rt tic l cc tn hiu ny khng cho bit v tr ca my bay. Tuy nhin ngi ta c th dng n xc nh ng i ca my bay 370 bng cc phng php ton hc. y tht s l mt pht kin nh CNN a tin. Trc tin, ngi ta bit khong thi gian t lc v tinh pht i tn hiu thm hi cho n lc nhn c tn hiu tr li t my bay. Ngi ta cng bit trong mt giy th tn hiu radio i c bao xa. Vi nhng d liu ny ngi ta tnh c khong cch t v tinh n my bay ti tng thi im nhn tn hiu ping. V th ngi ta bit chic my bay nm trn mt cung trn vi tm l v tinh v bn knh l khong cch tnh c, nhng khng bit ti v tr no v n bay theo phng no. Sau y ngi ta li pht hin ra rng hng i ca my bay c th d on c t tn s tn hiu. iu ny cng ging nh khi ta nghe ting ci tu m c th on c tu ang i t u n. L do l m thanh (chnh xc l sng m) s b nn li hay n ra khi tu chuyn ng n gn hoc xa ra ch ng ca ta. Tai ta c th nhn bit c nhng bin i m thanh ny v nh m ta bit

12

hng tu chy. Trong Vt l hin tng ny c gi l Hiu ng Doppler. Da theo cc nguyn l trn, cc nhn vin ca hng INMARSAT lp nn mt thut ton cho php tnh ton ng bay ca chic my bay MH370. Thut ton c cc chuyn gia hng khng thm nh v th nghim. Khi chy thut ton ny ngi ta thy chic my bay ch c

th ri vng bin pha nam n Dng, a im m hin nay cc my bay v v tinh ang tp trung tm kim cc mnh v. Ni ny khng c t lin cho my bay u nn Th tng Malaysia mi c th kt lun l khng cn ai trn chic my bay ny sng st sau hai tun mt tch. chnh l l do m trang mng SLATE chy tt Lm th no m ton hc c th xc nh c ai cht. (Tng hp t Internet)

Li khuyn cho mt nh ton hc tr

Bla Bollobs(1) Hardy vit: Khng c a v lu bn no trn th gii dnh cho th ton hc th kch(2); tng t nh vy, ti tin rng khng c ni no trn th gii dnh cho nhng nh ton hc thiu nhit tnh, chai l. Ch nn lm ton nu bn am m n, nu bn vn lm ton thm ch d phi tm thi gian cho n sau mt ngy vt ln vi mt ngh khc. Nh th v m nhc, ton hc khng phi mt ngh m l mt nghip. Khu v gi v tr s mt. C mt iu k diu trong ton hc l dng nh tt c mi ngi u nht tr vi nhau th no l ton hc tt. Bn nn lm vic trong nhng lnh vc quan trng v s khng d dng kh cn trong mt thi gian di, nn lm vic vi nhng bi ton p v quan trng: trong mi lnh vc tt u c rt nhiu nhng vn nh th, khng phi ch c mt nhm nhng bi ton ni ting. Hn na, nu lun nhm nhng ch qu cao bn s mt nhiu thi gian trong b tc: vic ny c th chp nhn c mt giai on no trong i, nhng tt nht l nn trnh lc mi bt u s nghip. Hng ti cn bng cc hot ng ton hc: nghin cu nn v phi l u tin hng u vi mt nh ton hc thc th, nhng bn cnh , nn c tht nhiu v ging dy cho tt. Lun hng th vi ton hc tt c cc trnh , ngay c khi bn (hu nh) khng nhn c li ch g

(1)Nh ton hc Anh gc Hungary. Sinh nm 1943, ng l tc gi ca hn 350 bi bo khoa hc v 9

cun sch chuyn kho. Vi cc cng trnh tiu biu trong ngnh t hp, nm 2011 Bollobs c bu l hi vin Hi Hong gia, danh hiu cao qu nht ti nc Anh cho mt nh khoa hc (ND). (2)G. H. Hardy, Li xin li ca mt nh ton hc; xem thm bn dch ang hon thnh ca Nguyn Ngc Sn, Trn V Thnh v BBT Din n ton hc ti http://diendantoanhoc.net/home/lch-s-ton-hc/

13

chng khng lm nh hng n mc tin trin ca bn trong cc bi ton thc th. Khc vi vic vit bi, ng bao gi (2) mc thp hn na, c nhng bi ton khng hn l vn nghin cu nghin cu tr thnh mt vic t nht: (hoc tng l vn nghin cu hy chn nhng vn no m bn thy trong qu kh) nhng vn cn sc hp kh c th dng ngh v chng. Do dn, v gii quyt chng bao gi cng bit cch li cun chnh mnh vo cc bi l mt vic th v: cng vic ny s ton lun tt hn l lm nghin cu nh mang li s sng khoi v tng cng th b p buc. giai on khi nghip, kh nng sng to ca bn. khi l mt nghin cu sinh, bn nn nh thy hng dn c kinh nghim nh gi cc vn bn pht hin ra v thy yu thch, thay v lm mt vn c Hy kin nhn v bn b. Khi ngh v mt thy giao cho, trong khi n c th khng vn no , c l cch hu hiu nht hp vi khu v ca bn. Trn ht, thy l lun bi ton trong tm tr bt k hng dn cn phi thc c tng lc no: Newton thnh cng bng cch i r rng liu mt bi ton no c , v rt nhiu ngi khc cng vy. Hy ng theo ui khng, ngay c khi ng cho bn thn mnh thi gian, c bit khi cha bit r sc mnh v khu v ca bn. tn cng nhng bi ton ln; t ha vi V sau ny, khi khng cn ph thuc vo mnh s dnh mt lng thi gian nht thy hng dn c na, bn s thng nh cho mt bi ton ln m khng k tm thy cm hng thng qua trao i vi vng qu nhiu, sau tng kt li tnh nhng ng nghip gn gi. th v quyt nh phi lm g tip theo. Ti thc lng khuyn bn nn thng trc c trong u nhng bi ton thuc hai loi sau lm vic: (1) Mt gic m: mt bi ton ln m bn mun gii, nhng khng c l do c th tin rng mnh s lm c. (2) Mt vi vn kh quan trng bn thy c nhiu kh nng gii quyt c, min l c thi gian, n lc, v may mn. Ngoi ra, c hai loi bi ton khc na bn c th cn nhc, tuy khng quan trng bng cc vn thuc hai loi trc. (1) i khi, nn lm vic vi nhng bi ton tm thp m bn c th chc chn s gii quyt c tng i nhanh, nh th thi gian dnh cho Dnh cho cch tip cn ca mnh mt c hi, nhng ng b tri buc vo n n mc b l nhng hng tn cng khc. Hy t duy mm do: ni theo cch ca Paul Erd os, lun gi u c m. ng ngi mc sai lm. Sai lm i vi mt k th l du chm ht; i vi mt nh ton hc, sai lm l mt phn ca cuc chi. iu bn nn lo s l t giy trng vn nm im lm trc mt sau khi bn ngh v bi ton trong mt thi gian di. Nu sau mt hi suy ngh, thng ng rc ca bn cha y du tch ca nhng th nghim khng thnh, c th bn vn ang lm vic rt tt. Trnh li tip cn dnh dng, ngc li, hy lun vui v lao vo cng vic. C th hn, gii quyt nhng trng hp n gin nht ca mt bi ton him khi gy ph phm thi gian v li c th rt hu ch.

cho vic nghin cu. Nn xem vic ging dy l mt ngun cm hng hn l gnh nng.

14

Khi dnh mt lng thi gian ng k cho mt vn , bn rt d nh gi qu thp nhng tin b t c, v bn cng rt d nh gi qu cao kh nng nh c tt c mi th. Tt nht c vit ra cc kt qu ca bn, d chng hy cn rt cc b: nhiu kh nng sau ny ci bn vit ra s gip tit kim rt nhiu thi gian.

rng bn c c nhiu cng trnh ca nhng tc gi xut sc nht. Nhng cng trnh ny thng khng c gt da n mc ti a, nhng cht lng ca nhng tng v cc kt qu s tng thng cho n lc ca bn trong qu trnh c. D bn c c g chng na, hy gi th ch ng: c gng on trc iu tc gi s lm v th ngh ra mt tip cn tt hn. Nu tc gi i theo con ng bn c trong u, s l mt nim vui, v khi tc gi chn mt con ng khc, bn c th c tip hiu l do. t cho bn thn mnh cu hi v cc kt qu v chng minh, ngay c khi chng c v d hiu: l vic c tc ng su sc n hiu bit ca bn. Mt khc, khng cn phi c tt c mi th v vn m m bn nh tn cng: mt khi ngh su v n v dng nh lm vo b tc, bn c th (v nn) c nhng th nghim bt thnh ca nhng ngi khc. Hy gi kh nng ngc nhin, ng cho cc hin tng l bt buc phi th, hy cm nhn cc kt qu v tng bn c c. Bn rt d lm tng rng mnh hiu tt c mi th: chng phi mnh c xong chng minh ri hay sao? Nhng ngi xut chng thng u t mt lng thi gian ng k tiu ha nhng tng mi l. Vi h, ch bit mt tp hp cc nh l v hiu cch chng minh ca chng thi vn cha : h mun cm thy chng trong mu. Khi s nghip bn thn tin trin, hy lun gi u c m vi nhng tng mi v nhng hng mi: cc lnh th ton hc lun thay i theo thi gian, v c th chnh bn cng phi thay i khng b rt li pha sau. Lun mi sc cc cng c ca mnh v hc thm nhng cng c mi.

GS. Noga Alon (tri) v GS. Bla Bollobs (phi) ti Vin Nghin cu Ton Oberwolfach (MFO) nm 2009. Ngun: Internet

Nu may mn to c mt t ph, bn s rt d thy mt hng th vi k hoch ang thc hin v mun dng li trn nh vinh quang. Hy chng li cm d ny v nhn xem t ph bn to ra cn c th mang li iu g. Khi cn l mt nh ton hc tr, li th chnh ca bn l c rt nhiu thi gian dnh cho nghin cu. Bn c th khng nhn ra iu , nhng rt kh c kh nng bn s li c nhiu thi gian nh thu ban u. Ai cng cm thy khng c thi gian lm ton, nhng khi nm thng qua i cm gic ny ngy cng tr nn r rt hn, ngy cng tr nn chnh xc hn. V vic c, nhng ngi tr tui th yu hn v hm lng ton hc c, nn b p li, hy c n mc nhiu nht c th, trong c lnh vc ln ca bn ln ton hc ni chung. Trong lnh vc nghin cu ca mnh, hy m bo

15

Trn ht, hy thng thc v nhit tnh vi ton hc. Thng thc th nghin cu, sn sng c nhng kt qu mi, nui dng tnh yu ton hc trong nhng ngi khc, gii tr bng ton hc ngay c trong gi ngh ngi vi nhng vn nho nh l th bn bt gp hay c ng nghip gii thiu.

Nu mun tng kt li mt li khuyn cho tt c chng ta thnh cng trong khoa hc v ngh thut, kh c g tt hn l nhc li cu Vitruvius(3) vit hn hai nghn nm trc: V c nng khiu khng tri qua o luyn ln tri qua vic o luyn m khng c nng khiu u khng th to nn ngh s hon ho.

Ngi dch: Nguyn ng Hp (Vin Ton hc v H Genoa, ). Ngun: Mc Li khuyn cho mt nh ton hc tr trong Cm nang ton hc Princeton, Timothy Gowers, June Barrow-Green, Imre Leader (bin tp), NXB H Princeton 2008.

George Bernard Dantzig

Trn Tt t (Vin Max Planck - Leipzig, CHLB c) George Bernard Dantzig (08/11/1914 - 13/05/2005) l mt nh ton hc ngi M, c bit n nh cha ca Quy hoch tuyn tnh v ngi pht minh ra Phng php n hnh. ng cng c nhiu ng gp quan trng trong Vn tr hc, Khoa hc My tnh, Kinh t v Thng k. c sinh ra ti Portland, Oregon, Dantzig c t theo tn ca nh vn ngi Ailen, George Bernard Shaw, vi s k vng ca cha m l ng s tr thnh mt nh vn. Mong c ny khng thnh hin thc mc d trong cuc i ng cng c ln ho hc vit mt cun tiu thuyt. Trc khi vo trung hc, Dantzig rt am m vi Hnh hc, c bit l Hnh hc x nh, do nh hng t cha ca ng, Tobias Dantzig, mt nh ton hc v ngn ng hc ngi M - sinh Latvian (tng l hc tr ca Henri Poincar). Dantzig nhn bng c nhn v Ton v Vt l t i hc Maryland nm 1936 v bng thc s v Ton ti i hc Michigan nm 1937. Sau ng chuyn n Washington v lm vic ti Cc Thng k Lao ng hai nm. Nm 1939, ng bt u lm nghin cu sinh v Thng k ti H California Berkeley, M, di s hng dn ca nh ton hc Jerzy Neyman. Mt cu chuyn

(3)Marcus Vitruvius Pollio, sinh vo khong 80-70 TCN, mt vo khong 15 TCN, l kin trc s, k s

ngi La M. ng l tc gi ca b sch ni ting Kin trc lun (Da Architectura).

16

th v xy ra v tr thnh huyn thoi trong gii ton hc. Mt hm ng n mun d mt bi ging v Thng k ca Neyman, thy hai bi ton ghi trn bng ng ng l cc bi tp v nh. ng chp chng, mang v nh v c gng gii c chng sau vi ngy. ng ngh rng: Cc bi ton ny dng nh kh hn mt cht so vi bnh thng. Vo mt sng Ch nht su tun sau , Neyman ho hng thng bo vi ng l cc vn m ng gii c chnh l hai trong s cc bi ton ni ting nht m cha c li gii trong Thng k, v ng ta chun b gip Dantzig xut bn mt trong hai chng minh . Chng minh ca bi ton cn li c xut bn sau cng vi Abraham Wald vo nm 1951. C hai bi ton sau tr thnh hai phn c lp ca lun n tin s ca ng. Chin tranh Th gii th hai bng n, t nm 1941 n 1946 Dantzig tm dng chng trnh nghin cu sinh ng u ca chi nhnh Phn tch chin u ti Vn phng iu khin Thng k ca Khng qun Hoa K. Chnh ti y ng pht hin ra m hnh ton hc cho Quy hoch tuyn tnh. Nm 1946, ng quay li Berkeley hon thnh nt chng trnh nghin cu sinh v nhn bng tin s nm . Mc d Berkeley mi ng li lm vic nhng ng tr v Washington, ni ng tr thnh mt c vn v ton ti B Quc phng M vi nhim v c gii ha qu trnh lp k hoch. Ti ng pht minh ra Thut ton n hnh. Nm 1952, Dantzig tham gia vo B mn Ton ca cng ty RAND. , ng tip tc tng cng sc mnh tnh ton

ca Quy hoch tuyn tnh v m rng cc ng dng ca n. Nm 1960, mun tm kim nhng ngi k nhim, ng ri RAND quay v H California Berkeley lm gio s ca Khoa K thut cng nghip. ng thnh lp v lm gim c Trung tm Vn tr hc. Nm 1963, ng xut bn cun sch Linear Programming and Extensions (Quy hoch tuyn tnh v cc m rng), sau ny tr thnh kinh thnh ca Quy hoch tuyn tnh. Nm 1966, ng chuyn n i hc Stanford lm gio s v Vn tr hc v Khoa hc my tnh. Nm 1973, ng thnh lp Phng th nghim Ti u ha h thng (SOL). ng cng lnh o nhm Phng php lun ti Vin quc t v Phn tch h thng ng dng (IIASA) ti Laxenburg, o. Sau , ng nhn c gh gio s C.A. Criley v Khoa hc vn ti v lm vic Stanford cho n nm 1995 khi ngh hu. Dantzig l thnh vin ca Vin hn lm Khoa hc, Vin hn lm K thut v Vin hn lm Ngh thut v Khoa hc M. ng cng nhn c nhiu gii thng v danh hiu, trong c gii thng L thuyt John von Neumann (1974), Huy chng Khoa hc Quc gia ca M (1975), tin s danh d ca trng H Maryland (1976). Nm 1979, cng ng Quy hoch ton hc v Hi Ton hc ng dng v cng nghip (SIAM) vinh danh ng bng cch lp ra gii thng George B. Dantzig. Dantzig qua i vo ngy 13/5/2005 ti nh ring Stanford, California, do bin chng ca bnh tiu ng v bnh tim mch. ng th 91 tui.

17

Tin tc hi vin v hot ng ton hc

LTS: tng cng s hiu bit ln nhau trong cng ng cc nh ton hc Vit Nam, Ta son mong nhn c nhiu thng tin t cc hi vin HTHVN v chnh bn thn, c quan hoc ng nghip ca mnh. Gp mt u xun v Du xun Gip Ng 2014. Nh thng l, u xun Gip Ng 2014 Hi Ton hc Vit Nam li t chc gp mt v du xun cng cc hi vin khu vc H Ni v vng ln cn. Bui gp mt u xun v du xun nm nay c t chc vo ngy th By 22/2/2014 (tc ngy 23 thng Ging nm Gip Ng) vi mt cht thay i so vi cc nm trc. Cc hi vin cng nhau gp g ti Vin Ton hc - Vin hn lm Khoa hc v Cng ngh Vit Nam, nghe thng tin v mt s hot ng ca Hi trong nm 2013, chng kin l trao gii thng L Vn Thim cho mt s gio vin, hc sinh trung hc ph thng v l trao Gii thng Vin Ton hc. Sau l trao thng, cc hi vin c bui giao lu tic tr m m v vui v, vi s c mt ca trn 180 hi vin nhiu th h cc nh ton hc, t nhng nh ton hc lo thnh, cc hi vin k cu, cc cu ch tch v lnh o hi qua cc thi k cng nhiu nh ton hc tr. Cuc du xun c t chc sau ti hai trung tm Pht gio ni ting vng Kinh Bc l cha Vnh Nghim - ni pht tch Tam t phi Thin Trc Lm ca Pht gio Vit Nam, ni danh vi nhng b mc bn kinh Pht c t 700 nm nay, v cha Bt Thp - di tch quc gia c bit c xp hng t nm 1962 - ni ting vi cc kin trc bng , thp Cu phm lin hoa v c bit l bc tng Quan Th m nghn mt nghn tay, kit tc c tc dng t th k 17. Bui gp mt v du xun ti vng t vi nhng di tch c nhiu gi tr lch s v ngh thut, trong tit ma xun lt pht, mang ti cho cc hi vin nhiu cm xc c bit, ha hn mt nm mi 2014 trn y sc sng mi.

Cc gio s l lnh o Hi Ton hc cc thi k chp nh cng cc thy gio v hc sinh c nhn gii thng L Vn Thim nm 2013. Ngun: Vin Ton hc

18

Hi tho hng nm 2014 ca Vin Nghin cu cao cp v Ton (VIASM Annual Meeting 2014) s c t chc ti Vin NCCCT vo ngy 26/7/2014. y l mt hot ng chnh quy ca Vin c t chc mi nm mt ln theo m hnh ca seminar Bourbaki. Vin NCCCT mi cc nh khoa hc c uy tn trn th gii ti c cc bi ging v mt s hng nghin cu trung tm ca ton hc hin i. Cc bi ging s mang n cho ngi nghe thng tin nhng vn ang c quan tm trong chuyn ngnh hp ca h cng nh nhng tng v kt qu mi nht. Cc bi ging sau s c ng trn mt s c bit ca tp ch Acta Mathematica Vietnamica. Nm nay, cc nh ton hc sau nhn li c bi ging ti hi tho: 1. Louis H. Y. Chen, i hc Quc gia Singapore, Singapore. 2. Endre Szemerdi, i hc Rutgers, M. Gio s Szemerdi l ngi nhn gii thng Abel nm 2012. 3. V H Vn, i hc Yale, M. 4. Michael Vogelius, i hc Rutgers, M. Thng tin thm v hi tho c th tm thy ti a ch http://viasm.edu.vn/hdkh/am2014 Gii thng Vin Ton hc nm 2013 c trao cho hai nh ton hc tr c thnh tch xut sc l PGS. TS. Phm Hong Hip, Trng H S phm H Ni, v TS. L Quang Nm, Vin Ton hc, Vin hn lm Khoa hc v Cng ngh Vit Nam. PGS. TS. Phm Hong Hip sinh nm 1982, hin ang lm vic ti Khoa TonTin ca Trng H S phm H Ni. Tt nghip H S phm H Ni nm 2004, anh bo v tin s nm 2008 ti i hc Umea, Thy in. Nm 2011, anh c

phong chc danh ph gio s tui 29 v l ph gio s tr nht Vit Nam c phong trong nm . Hng nghin cu chnh hin nay ca anh l hm nhiu bin phc v l thuyt a th v. PGS. Phm Hong Hip cng b trn 30 bi bo khoa hc trong mt s bi ng nhng tp ch c cht lng cao nh Acta Mathematica, Advances in Mathematics, Journal de Mathmatiques Pures et Appliques, Transactions of the AMS. TS. L Quang Nm sinh nm 1980, hin ang l cn b ti Phng Phng trnh vi phn, Vin Ton hc, Vin hn lm Khoa hc v Cng ngh Vit Nam. Tt nghip i hc KHTN Tp. H Ch Minh nm 2002, nm 2008 anh bo v lun n tin s ti Vin cc khoa hc v Ton Courant, H New York, M. Anh quan tm n nhiu lnh vc bao gm Gii tch, Hnh hc, Phng trnh o hm ring. Hin nay TS. L Quang Nm cng b trn 20 bi bo khoa hc, mt s ng nhng tp ch c cht lng cao nh Archive for Rational Mechanics and Analysis, Journal of Functional Analysis, Annales de lInstitut Henri Poincar, Mathematische Annalen.

Phm Hong Hip (tri) v L Quang Nm (phi) Ngun: Vin Ton hc

Gii thng Vin Ton hc c thnh lp nm 1982 dnh cho cc cn b nghin cu ton khng qu 35 tui vi tn gi Gii thng "Cng trnh nghin cu khoa hc ca cn b tr". Gii thng ny v

19

sau c i tn l "Gii thng khoa hc cho cn b tr", v hin nay l "Gii thng Vin Ton hc", trao cho cc nh ton hc c thnh tch xut sc ang lm vic ti Vit Nam v c tui i khng qu 40 tui. PGS. T Th Hoi An bo v thnh cng lun n tin s khoa hc ti i hc Blaise Pascal, ClermontFerrand, Php, ngy 21/2/2014 vi lun n mang tn "Value Distribution Theory, Functional Equations, and Hyperbolicity". Theo nhiu ngun thng tin, ch l n tin s th hai ca Vit Nam bo v thnh cng lun n tin s khoa hc

ngnh Ton hc. PGS. TSKH. T Th Hoi An hin ang cng tc ti Vin Ton hc, ch bo v lun n tin s nm 2001 ti i hc Vinh di s hng dn ca GS. TSKH. H Huy Khoi, v c phong hc hm ph gio s nm 2009 ti Vin Ton hc. T 2001-2004 ch nhn hc bng sau tin s ti Vin Ton, Academia Sinica, i Loan. Ch c trao Gii thng Vin Ton hc nm 2007, nm 2008 ch c nhn hc bng nghin cu ca Qu Humboldt, CHLB c. Hng nghin cu chnh ca PGS. TSKH. T Th Hoi An l L thuyt s i s, L thuyt phn b gi tr (Value Distribution Theory) v Hnh hc i s.

Mc Tin tc hi vin v hot ng ton hc s ny c thc hin vi s cng tc ca PGS. TSKH. Nguyn Minh Tr (Vin Ton hc).

Tin ton hc th gii

Trung tm quc t Ton hc l thuyt v ng dng CIMPA va ra thng bo v vic tuyn chn cc n nghin cu hoc t chc hot ng khoa hc trong nm 2016. Thng tin chi tit c th xem ti a ch www.cimpa-icpam.org/spip.php?article124 CIMPA l mt t chc thuc UNESCO c tr s Nice, Php. Hng nm trung tm ny ti tr rt nhiu hot ng nghin cu, hi ngh, kha hc ngn hn khp ni trn th gii. Ti Vit Nam c nhiu c quan t chc rt thnh cng cc trng v hi ngh do CIMPA ti tr. Gii thng Abel nm nay c trao cho Yakov G. Sinai, nh ton hc ngi Nga, gio s ton ti H Princeton v ng thi l nghin cu vin cao cp ca Vin Vt l l thuyt Landau thuc Vin Hn lm Khoa hc Nga cho "nhng ng gp mang tnh nn tng ca ng trong cc lnh vc h ng lc, l thuyt ergodic, v vt l ton. Sinai sinh ngy 21 thng 9 nm 1935 v l hc tr ca A. Kolmogorov. ng c nh gi l mt trong s nhng nh ton hc c nh hng nht trong Th k 20. ng t rt nhiu kt qu mang tnh t ph trong cc l thuyt h ng lc, vt l ton v l thuyt xc sut. Nhiu kt qu ton hc c mang tn ng, bao gm entropy Kolmogorov-Sinai, billiard Sinai, du ng ngu nhin Sinai, o Sinai-Ruelle-Bowen, v l thuyt Pirogov-Sinai. Sinai c c bit knh trng trong c hai cng ng ton hc v vt l v c xem nh l ngi c ng gp chnh trong vic kt ni th gii ca

20

cc h (ng lc ) tt nh v th gii ca cc h (ngu nhin) xc sut vi nhau. Trong s nghip khoa hc ca mnh Sinai vit hn 250 bi bo v nhiu cun sch, hng dn hn 50 nghin cu sinh. Nh vo cc ng gp su sc ca mnh vo thi u s nghip, Sinai c mi c bo co ti i hi Ton hc th gii nm 1962 Stockholm, Thy in, v sau thm 3 ln na. Trc khi c trao Gii thng Abel, Sinai cng nhn c nhiu gii thng ton hc cao qu khc, trong s gm Gii thng Steele cho thnh tu trn i ca Hi ton hc M (2013), Gii thng Wolf (1997), Gii thng Nemmers (2002), Gii thng Henry Poincar ca Hi Vt l Ton (2009). Ngi nhn gii thng Wolf nm 2014 mc Ton hc c cng b l Peter Sarnak, gio s ti Vin Nghin cu cao cp IAS Princeton v H Princeton, M. c miu t l mt nh ton hc c ph hiu bit cc k rng ln v tm nhn su rng, Peter Sarnak nh hng n s pht trin ca mt s lnh vc ton hc, thng bng cch pht hin nhng kt ni bt ng v su sc. Trong li gii thiu

ca qu Wolf, bng hiu bit ca mnh v lun sn sng chia s cc tng, ng truyn cm hng cho cc sinh vin cng nh cc ng nghip trong nhiu lnh vc khc nhau. Peter Sarnak sinh ngy 18/12/1953 ti Nam Phi. ng bo v lun n tin s ti i hc Stanford, M, nm 1980 di s hng dn ca nh ton hc ni ting Paul Cohen (ngi chng minh s c lp ca gi thuyt continuum). Ngoi gii thng Wolf, ng nhn rt nhiu gii thng v danh hiu khc. Gerd Faltings c trao gii thng quc t King Faisal 2014 mc Khoa hc v nhng ng gp su sc ca ng cho cc lnh vc hnh hc i s v l thuyt s. Faltings hin ang l gim c ti Vin Ton Max Planck Bonn ng thi l gio s ti H Bonn, CHLB c. ng nhn Huy chng Fields nm 1986. Gii thng Faisal c trao gm mt giy chng nhn c vit bng ting Rp cng vi mt huy chng bng vng 24 carat c thit k duy nht cho mi ln trao v mt khon tin mt bng 750,000 riyal tin Rp Saudi (khong 200.000USD).

vui: y l ai?
Ngi trong nh ba k ny l ai? Gii thng 300.000 ng s c Thng tin Ton hc tng cho c gi gi cu tr li chnh xc tn nh khoa hc ny cng bi vit hay nht, khng qu 500 t v ng. Tn ngi ot gii v bi vit s c ng trong s TTTH tip theo. Cu tr li v bi vit xin gi v ttth@vms.org.vn trc ngy 15/6/2014.

Gii k trc: Ngi trong nh ba ca Tp 17 S 4 l nh ton hc George Bernard

Dantzig (8/11/1914 - 13/5/2005). Chc mng ngi nhn gii thng gii cu k trc l Trn Tt t (Vin Max Planck - Leipzig, CHLB c) (xem bi trang 15).

21

Dnh cho cc bn tr
LTS: "Dnh cho cc bn tr" l mc dnh cho Sinh vin, Hc sinh v tt c cc bn tr yu Ton. Ta son mong nhn c cc bi vit hoc bi dch c gi tr cho chuyn mc.

TH: TNH CHN L V CHU TRNH EULER

Phan Th H Dng (Vin Ton hc) tp cc cnh E trong mi cnh ng vi hai nh (khng nht thit phn bit) gi l cc u mt ca cnh. Khi ta khng phn bit th t cc u mt ca cc cnh, th c gi l v hng. Ngc li, khi mi cnh cho tng ng mt nh u v mt nh cui th th c gi l c hng. m t mt th cho, chng ta thng biu din n bi mt hnh v trn mt phng: mi nh tng ng vi mt im no ca mt phng v biu din mi cnh bi mt ng lin tc gia hai nh u mt ca n.

C th v hnh trn ch vi mt nt v (khng nhc bt khi t giy)?

1. GII THIU L thuyt th l mt chuyn ngnh quan trng v pht trin mnh m trong Ton hc hin i. Rt nhiu bi ton trong cc ngnh ton hc c in nh hnh hc, i s, s hc c th m hnh ha bng cc th v c th gii c bng cch s dng cc nh l trong l thuyt th. Vic hiu su sc cc khi nim v kt qu trong l thuyt th c th gip cc gio vin v hc sinh xy dng v gii c mt lp cc bi ton tuy c th pht biu rt khc nhau nhng c cng bn cht th nh nhau. Trong bi vit ny, chng ti cp n mt chuyn ca l thuyt th: chu trnh Euler v tnh chn l trong th. 2. MT S KIN THC C BN 2.1. th, bc. nh ngha 2.1. Mt th l mt cp G = (V, E ) gm mt tp cc nh V , mt

x y z G t b

a c d H

th c hng v th v hng.

Nu c cnh (a, b) th a v b c gi l k nhau, hay lng ging ca nhau, cnh (a, b) v nh a (hay nh b) c gi l lin thuc vi nhau. Mt nh khng

22

c cnh lin thuc c gi l mt nh c lp. Bc ca mt nh l s cnh lin thuc vi n. Ta k hiu degG (a) bc ca mt nh a trong th G. Nu th G c hiu mt cch r rng, ta ch k hiu deg(a) thay v degG (a). Mt cnh ni mt nh vi chnh n c gi l mt khuyn. th n l th khng c khuyn v gia hai nh a, b bt k ch c nhiu nht l mt cnh, nu th l v hng, v c nhiu nht mt cnh xut pht t a v kt thc ti b trong trng hp th c hng. a th l th khng n. Nh vy, hai v d trn y, th c hng l n cn th v hng l khng n. Trong bi ny, chng ta ch quan tm n cc th hu hn, ngha l cc th ch c hu hn nh v cnh. Nu khng c ghi ch c bit, th t nay ta ngm nh th l th n, hu hn. nh l 2.2 (B bt tay). Trong mt th v hng, tng s bc ca cc nh bng hai ln s cnh. Chng minh. Mi cnh ca th lm tng bc ca hai nh lin thuc ca n ln mt n v, nn mi cnh c tnh l 2 trong tng s bc. H qu trc tip nhng rt hay c p dng ca nh l ny l H qu 2.3. S nh bc l ca mt th l mt s chn. 2.2. th con, th con cm sinh. nh ngha 2.4. th con H = (V , E ) ca mt th G = (V, E ) l mt th sao cho tp nh ca n l tp con ca tp nh ca G v tp cnh ca n cng l tp con ca tp cnh ca G (V V, E E ). th con cm sinh H = (V , E ) ca G

l mt th con sao cho mi cnh ca G ni hai nh ca H cng l mt cnh ca H . K hiu H = G[V ]. nh l 2.5 (Gallai). Cho G = (V, E ) l mt th v hng. Tp nh V c th phn hoch thnh hai tp hp V1 v V2 sao cho nh ca cc th cm sinh trn V1 v V2 u c bc chn. Chng minh. Chng minh quy np theo s nh ca th. Trng hp th ch c mt nh l tm thng. Gi s kt lun ng vi mi th c t hn n nh. Xt th G c n nh. Nu tt c cc nh ca V u c bc chn. Khi ly V1 = V . Nu c nh a bc l. Gi S l tp cc nh k a. nh ngha th H nh sau: tp nh l V (H ) = V (G)\{a}; tp cnh l: (u, v ) E (H ) (u, v ) / E (G) nu u, v S , v (u, v ) E (H ) (u, v ) E (G) nu u hoc v khng thuc S . th H c n 1 nh, nn theo gi thit quy np, V (H ) chia thnh hai tp U1 v U2 c th cm sinh ca H trn c bc chn. V S c lc lng l, nn c th gi s S U1 chn v S U2 l. Ta ly V1 = U1 {a}, V2 = U2 . Ta s chng minh V1 v V2 l hai tp cn tm. Tht vy, xt x V1 . Nu x = a, khi bc ca a trong G[V1 ] = S U1 chn. Nu x / S , khi degG[V1 ] (x) = degH [V1 ] (x) l s chn. Nu x S , ta c degG[V1 ] (x) = degG[V1 \S ] (x) + degG[V1 S ] (x) = 1 + degH [V1 \S ] (x) + |V1 S | 1 degH [V1 S ] (x) = degH [V1 ] (x) + |V1 S | 2 degH [V1 S ] (x), l s chn. Tng t vi x V2 . Vy ta c iu phi chng minh.

23

Bi 1: C th xp 27 ng xu ging nhau trn bn sao cho mi ng xu chm vo ng 3 ng khc hay khng? Bi 2: Chng minh rng trn tri t ny c t nht hai ngi c cng s bn. Bi 3: C th no c mt nhm 10 ngi, m s bn tng ng ca tng ngi l (a) 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9? (b) 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 8? (c) 3, 3, 3, 4, 5, 6, 7, 7, 7, 8? Chuyn Mt dy n s t nhin c gi l mt dy bc nu tn ti mt th m dy cc bc ca cc nh ca n bng dy s cho. Nghin cu cc tnh cht ca dy bc. Khi no th mt dy s l mt dy bc? Bi 4.: Chng minh rng tp nh V ca mt th v hng c th phn chia thnh hai tp hp ri nhau V1 v V2 sao cho th cm sinh trn V1 c bc chn v th cm sinh trn V2 c bc l. Bi 5.: Trn trn nh, cc bng in c phn b nh cc nh ca mt li ch nht cc hnh vung n v. Bng n c iu khin bi mt bng cc cng tc. Theo thit k, mi khi n cng tc ca chic n tng ng, trng thi ca bng n s thay i: t tt sang bt hoc t bt sang tt. Tuy nhin, v s xut ca ngi th in, mi khi ngi ta n mt cng tc, khng nhng chic bng n tng ng b thay i trng thi m nhng bng n bn cnh cng nh vy! Ban u tt c cc bng n u tt. Hi c th bt sng mi bng n trn trn hay khng? Hng dn gii. Bi 1: Xy dng th trn tp nh l 27 ng xu v cc cnh th hin mi quan h "2 ng xu chm nhau". th cho khng th c tt c 27 nh u bc 3, l mt s l, c.

Bi 2: Trong mt nhm n ngi th s cc ngi quen ca mi ngi c th l 0, 1, . . . , n 1. Nhng khng th xy ra trng hp c mt ngi khng quen ai v mt ngi quen n 1 ngi c. T suy ra iu phi chng minh. Bi 3: Tt c cc trng hp bi ra u khng xy ra. Trng hp u tin khng th xy ra theo lp lun bi trc. Trng hp th 2 ta c th suy lun nh sau. C 1 ngi khng quen ai, v th b ngi ny ra th ta c mt tp 9 ngi vi s cc ngi quen tng ng (trong s cc ngi ) l 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 8. C 2 ngi quen c 8 ngi cn li. Ni ring, mi ngi u quen t nht 2 ngi . Do khng th c mt ngi ch quen duy nht 1 ngi khc. Trng hp th 3 mu thun vi s kin: s cc ngi c s ngi quen l l mt s chn. Chuyn Bn c c th tm hiu thm v 2 kt qu sau y. nh l Havel-Hakimi ni rng mt dy (d1 , . . . , dn ) (vi n 2 v 1 d1 d2 dn ) l mt dy cc bc ca mt th n, v hng khi v ch khi (d1 1, d2 1, . . . , dd1 +1 1), dd1 +2 , dd1 +3 , . . . , dn ) l mt dy bc. nh l Erd os-Gallai khng nh rng mt dy cc s t nhin d1 , . . . , dn l mt dy cc bc ca mt th n v hng khi v ch khi d1 + + dn l mt s chn v vi mi k n 1 th
k i=1

di k (k 1) +

n j =k+1

min(k, dj ).

Bi 4: Ly mt nh O mi ngoi th, ni n vi tt c cc nh ca th, c th mi T . Theo phn trc, V (T ) c phn thnh hai phn W1 v W2 . Nu O thuc W2 ta ly V1 = W1 , V2 = W2 \{O}. Th li thy ng.

24

Bi 5: Cu tr li l c. Ta s thit lp kt qu tng qut sau: Gi s ti mi nh ca th c mt ci n v mt cng tc. Lc u tt c n u tt. n vo mt cng tc s thay i trng thi ca n v ca cc n cc nh k n. Th th c th n vo mt s cng tc sao cho t c cc n u bt. Xt tp hp S nhng cng tc c n vo (1 ln). Ta s chng minh rng tn ti tp S sao cho mi nh trong S c ni vi mt s chn cc nh thuc S , v mi nh ngoi S c ni vi mt s l cc nh thuc S . Xt th G. Thm mt nh mi O. Ni O vi tt c cc nh c bc chn trong G. Ta c th mi H . theo cu a), V (H ) c chia thnh hai tp W1 v W2 u c th cm sinh ca H c bc chn. C th gi s O W2 . Khi ly S = W1 . Nu v W1 = S , th v c ni vi mt s chn nh thuc S . Gi s v V (G) W2 . Nu v c ni vi O trong W2 th nh v trong G c bc chn. Trong W2 , v cng c bc chn (k c cnh ni vi O, vy v c ni vi s l nh trong W2 , v do vi s l nh trong S . Tng t cho v khng c ni vi O. Ta c iu phi chng minh. Nhn xt Trong cc bi ton trn, thay i tnh chn l ca bc ca nh th, ta c th s dng hai k thut: Xt th b. Theo nh ngha, th b ca th (n) G = (V, E ) l th Gc = (V, E c ) trn cng tp nh v vi mi a = b V , a k vi b trong Gc khi v ch khi a khng k vi b trong G. Thm mt nh mi vo th v ni nh vi nhng nh cn thay i tnh chn l ca bc.

2.3. ng i. Tnh lin thng. Ta c nh ngha sau, c ngha cho mt th tng qut: n hay khng n, v hng hay c hng. nh ngha 2.6. Mt ng i trong G = (V, E ) l mt dy cc nh v0 , v1 , ..., vk trong (vi , vi+1 ) E vi mi i = 0, ..., k 1. Khi k l di ng i, v0 l nh u, vk l nh cui. Mt chu trnh l mt ng i m nh u v nh cui trng nhau. Mt th c gi l lin thng nu t mt nh bt k lun c mt ng i n mt nh khc. Mt thnh phn lin thng ca mt th (v hng) l mt th con cm sinh lin thng cc i ca th . Nh vy, mt th (v hng) s c phn hoch thnh hp ri ca cc thnh phn lin thng ca n. y x G a e z v u H w

c K

V d v: th c hng khng lin thng (G); c hng lin thng (H); v v hng vi hai thnh phn lin thng (K).

Bi 6: Cho mt a din P vi tt c cc mt l tam gic. T mu cc nh ca P bng ba mu. Chng minh rng s cc mt c 3 nh c t bi 3 mu khc nhau l mt s chn. Bi 7: Chng minh rng s cc th con ca th lin thng G m c cng tp nh vi G v c tt c cc nh u c

25

bc chn bng 2mn+1 , vi m = |E (G)| v n = |V (G)|. Hng dn gii. Bi 6: Ta gi 3 mu l xanh, , vng. Gi e, f tng ng l s cc cnh ca a din P . Do mi mt c 3 cnh nn 2e = 3f : (v phi m s cnh ca P , mi cnh c tnh ng 2 ln.) Gi f1 l s cc mt vi 3 nh c t bi 3 mu phn bit v f2 l s cc mt cn li. Nh vy f1 + f2 = f . Ch rng, trong mi mt vi 3 nh c 3 mu phn bit, s cnh xanh- bng 1, trong khi trong mi mt vi 3 nh c t bi 2 mu, s cc cnh xanh bng 0 hoc 2. Ni cch khc, ti v phi ca ng thc 2e = 3f1 + 3f2 , mi mt trong s f1 mt 3 mu ng gp 1 cnh xanh- cn mi mt trong f2 mt cn li ng gp 0 hoc 2 cnh xanh . Nhng hin nhin s cc cnh xanh- ti v tri l mt s chn. T suy ra f1 0 (mod 2). Bi 7: Ta s gi mt th con l tt nu n c cng tp nh vi th cho v sao cho tt c cc nh c bc chn. Trc ht, bng qui np theo s nh, ta d dng ch ra c rng mt th lin thng trn n nh c t nht n 1 cnh (trong trng hp c ng n 1 cnh th th c gi l mt cy). Hn na, vi mt th lin thng trn n nh v n 1 cnh, da vo b bt tay, ta d dng ch ra c rng lun lun tn ti mt nh bc 1. R rng rng, vi mt th nh vy, b i mt nh bc 1 cho ta mt th lin thng trn n 1 nh vi n 2 cnh. Ta cng ch rng, bng qui np, ta c th ch ra c rng mt thi lin thng trn n 3 nh v m n cnh lun c chu trnh.

Ta chng minh khng nh ca bi ton theo quy np theo s cnh m ca cc th lin thng. Xt trng hp G lin thng vi n nh v m = n 1 cnh. Ta d dng ch ra rng G ch c duy nht mt th con tt, chnh l th trn tp nh ca G v b i tt c cc cnh ca G. Tht vy, gi s H l mt th con tt ca G. Ta bit rng G c mt nh bc 1, chng hn a. D thy, cnh duy nht vi 1 u mt l a khng th nm trong E (H ). Bng cch loi b a v lm vic vi cc th G , H cn li (v suy lun bng qui np chng hn) ta d dng kt lun. Nh vy, khng nh bi ton l ng cho trng hp ny. Gi s cng thc ng cho cc th vi m n 1, ta chng minh ng cho cc th vi m + 1 cnh. Xt th G lin thng gm n nh, v m + 1 cnh. Do m n, ta bit rng G c 1 chu trnh C . Gi e l 1 cnh thuc mt chu trnh ca G. D thy, vic e thuc chu trnh C m bo rng th H nhn c t G bng cch loi b e vn cn lin thng. Theo gi thit qui np, cng thc ng cho H , ta chng minh cng thc ng cho G. Mt cch tng ng, ta ch ra rng s th con tt ca G bng 2 ln s th con tt ca H . Mt th con tt ca G m khng cha e l mt th con tt ca G. Vy ta ch cn chng minh s th con tt ca H cha e cng bng nh vy. Mt th A cha e tt ca H tng ng mt - mt vi mt th B khng cha e, tt ca H qua nh x E (B ) = E (A)E (C ). Vy s th con tt ca H cha e = s th con tt ca H khng cha e. y l iu phi chng minh.

(cn na)

THNG TIN TON HC, Tp 18 S 1 (2014)

Gi thuyt s nguyn t sinh i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ng Vit Trung Oscar Zariski, 1899-1986 (tip theo v ht) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . David Mumford on Trung Cng v Phm An Vinh dch Gii thng L Vn Thim 2013 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . H Huy Khoi Ton hc gip nh v my bay MH370 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . H Trung Li khuyn cho mt nh ton hc tr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bla Bollobs Nguyn ng Hp dch George Bernard Dantzig . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Trn Tt t Tin tc hi vin v hot ng ton hc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tin ton hc th gii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dnh cho cc bn tr th: Tnh chn l v chu trnh Euler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Phan Th H Dng

11

12

15

17 19

21