Professional Documents
Culture Documents
f
0
+f
1
= x + 1,
f
1
+f
2
= g
1
(x) + 1,
f
0
+f
2
= g
2
(x) + 1.
H ny c nghim
f
0
(x) = f(x) =
x
3
x
2
1
2x(x 1)
,
f
1
(x) =
x
3
+x
2
2x + 1
2x(x 1)
,
f
2
(x) =
x
3
3x
2
+ 4x 1
2x(x 1)
.
Th li vo phng trnh ban u ta c
hm cn tm l
f(x) =
x
3
x
2
1
2x(x 1)
.
Bi ton. Cho mt min D R v mt
tp cc hm G := {g
0
, . . . , g
n1
: D
D}. Gi s vi php hp thnh G l mt
nhm. Cho trc cc hm
0
, . . . ,
n1
, :
D R. Phng trnh hm chng ta quan
tm l
(1)
0
(x)f(g
0
(x)) +
1
(x)f(g
1
(x))+
. . . +
n1
(x)f(g
n1
(x)) = (x),
vi x D v f l hm cn tm.
gii phng trnh ny ta ln lt
thay x bi g
0
(x), . . . , g
n1
(x) v nhn
c mt h phng trnh tuyn tnh vi
h s l cc hm
i
(g
j
(x)), h s t do
gm cc hm (g
i
(x)) v n l cc hm
f
i
(x) := f(g
i
(x)), i, j = 0, . . . , n 1.
Cch gii h ny tng t nh trong i
s tuyn tnh. Ch rng iu kin cn
v mt nghim f
0
, . . . , f
n1
ca h
phng trnh suy ra nghim ca phng
trnh (1) l f
0
g
1
0
= f
i
g
1
i
vi mi
i = 0, . . . , n 1.
Ch 3.2. Cch gii nh trn cng cho
bit khi no phng trnh (1) c mt
nghim duy nht hay v s nghim. Trng
hp h c v s nghim xy ra khi ta thay
bin mi vo th ch c phng trnh h
qu. V d, xt phng trnh hm
f(x) +f(x) = x
2
.
Thay x bi g(x) = x khng mang n
phng trnh mi. Nghim ca phng
trnh ny l f(x) =
1
2
x
2
+ F(x) vi F(x)
l mt hm l bt k.
Cu trc nhm no hay xut hin trong
phng trnh (1)? gii phng trnh
hm (1), ta cn xc nh c nhm
G. Thng thng, G l mt nhm xyclic
hoc l mt nhm hu hn n gin.
Xt trng hp G = (g) l mt nhm
xyclic, ni cch khc, nh x g : D D
sinh ra G tha mn iu kin g
n
= id
(hp thnh n ln), vi mt s t nhin n
no .
V d 3.3. nh x g : R R cho bi
g(x) = [x] +{x +
1
n
} l xon bc n, ngha
l g
n
= id. y, vi a Z ta chia cc
na on nh sau
[a, a+1) = [a, a+
1
n
)[a+
1
n
, a+
2
n
). . .
[a +
n 1
n
, a + 1).
Khi , cc nh x hn ch
g : [a+
k 1
n
, a+
k
n
) [a+
k
n
, a+
k + 1
n
),
k = 1, . . . , n 1,
v g : [a +
n 1
n
, a + 1) [a, a +
1
n
),
21
l cc song nh.
Ch rng nh x g trn c xy
dng t nh x quen thuc
g
0
: R/Z R/Z, x x +
1
n
(mod Z).
V d 3.4. K hiu a
i
= tan
1
(
i
n
), i =
n + 1, n + 2, . . . , 0, . . . , n 1, v D =
R\ {a
n+1
, . . . , a
0
, . . . , a
n1
}. nh x sau
l xon bc n,
g : D D, g(x) = tan(tan
1
(x) +
n
).
Ch rng nu ta chia
D = D
n+1
. . . D
0
. . . D
n1
D
n
,
vi D
n+1
= (, a
n+1
), D
n
=
(a
n1
, ), D
i
= (a
i1
, a
i
), i = n +
2, . . . , n 1, th g : D
i
D
i+1
vi mi
i = n +1, . . . , n 1 v g : D
n
D
n+1
l cc song nh.
Ch 3.5. S rt th v nu ta xy dng
c cc v d tng t trn nhng tp ri
rc nh N, Z.
C mt lp cc hm g quan trng l cc
php bin i phn tuyn tnh. Phn tip
theo ta s i xy dng cc php bin i
ny.
Tc ng ca nhm GL
2
(R) ln R. Xt
nhm tuyn tnh tng qut thc
GL
2
(R) =
{(
a b
c d
)
: a, b, c, d R, ad = bc
}
,
v mt tc ng ln khng gian x nh
thc P
1
(R) := R {} cho bi
GL
2
(R) (R {}) R {},
(
a b
c d
)
x
ax +b
cx +d
.
Vi mi ma trn GL
2
(R), tc ng
trn cho ta mt nh x trn R {}, gi
l php bin i phn tuyn tnh,
g : R {} R {}, x
ax +b
cx +d
.
V d, cc hm g
1
(x) = x, g
2
(x) = 1/x
l nhng php bin i phn tuyn tnh
quen thuc. Bng cch chia c t s v
mu s ca phn thc tuyn tnh trn cho
| det | ta c th gi s det() = 1,
k hiu nhm cc ma trn tng ng l
G. Ch rng tc ng ca hai phn t
, G trng nhau.
Ta quan tm n nhng php bin i
xon, ngha l g G tha mn g
n
(x) = x,
x R {}. Nhng php bin i ny
tng ng vi cc ma trn
A =
(
a b
c d
)
G,
tha mn A
n
= I
2
vi n N. V A tha
mn phng trnh a thc
2n
1 = 0
nn A cho ha c v cc gi tr ring
ca A l cc cn bc 2n ca n v, ngha
l
A
(
m
1
0
0
m
2
)
,
vi l mt cn nguyn thy bc 2n ca
1, 0 m
1
m
2
< 2n. Ta c
m
1
+m
2
= det A = ad bc,
m
1
+
m
2
= tr(A) = a +d R.
iu kin
m
1
+m
2
l s thc suy ra m
1
+
m
2
{0, n, 2n, 3n}. Chn = cos
n
+
i sin
n
, ta xt ring r cc trng hp:
m
1
+m
2
= 0, hay m
1
= m
2
= 0. Trng
hp ny ng vi A = I
2
v n = 1.
m
1
+ m
2
= n. Khi
m
2
=
n
m
1
=
m
1
. Do ,
m
1
+
m
2
=
m
1
m
1
= 2 cos
m
1
n
+i2 sin
m
1
n
.
iu kin
m
1
+
m
2
R tng ng
vi sin
m
1
n
= 0, hay m
1
= 0, dn n
m
2
= n. Ma trn cho ha A l
A
(
1 0
0 1
)
.
22
Ni ring, trng hp ny ch xy ra khi
n = 2.
m
1
+ m
2
= 2n. Tnh ton tng t nh
trn, ta c
m
1
+
m
2
=
m
1
+
m
1
= 2 cos
m
1
n
R.
Ma trn cho ha ca A l
A
(
m
1
0
0
m
1
)
.
iu ny tng ng vi det(A) = 1 v
a +d = 2 cos
m
1
n
. Ni ring, A SL
2
(R).
m
1
+ m
2
= 3n. V m
2
< 2n nn m
1
=
3n m
2
> n. Ta c
m
2
=
3n
m
1
=
m
1
. Do ,
m
1
+
m
2
=
m
1
m
1
= 2 cos
m
1
n
+i2 sin
m
1
n
.
iu kin
m
1
+
m
2
R tng ng vi
sin
m
1
n
= 0. V n < m
1
< 2n nn trng
hp ny khng xy ra.
Nh vy trong cc trng hp trn, ch
trng hp n = 2 c ma trn khng nm
trong SL
2
(R), cc trng hp cn li u
suy ra A SL
2
(R).
Tip theo, ta quan tm n bc xon
ca nh x phn tuyn tnh, ngha l vi
n cho trc, tm nhng ma trn A sao cho
n l s nguyn dng nh nht tha mn
A
n
= I
2
. Nu n = 1 th A = I
2
. Nu
n = 2 th A ng dng vi ma trn ng
cho
A B
2
:=
(
1 0
0 1
)
.
Xt n > 2. Theo nh phn tch trn, ma
trn cho ha ca A c dng
B =
(
m
1
0
0
m
1
)
,
vi 0 < m
1
< 2n. Bng cch lp lun
tng t nh trn, khng c ma trn
thc C no tha mn C
n
B
2
. Do
iu kin A
n
= I
2
tng ng vi
A
2n
= I
2
. T y suy ra, n l s nh nht
A
n
= I
2
khi v ch khi bc xon ca
ma trn A l mt trong hai gi tr n, 2n,
do tng ng vi (m
1
, n) = 1. Dn
n, s ma trn ng cho nh vy bng
s c nguyn dng ca n.
Mt s trng hp c th:
(a) n = 2: Ta c a +d = 0. Cc php bin
i tng ng l
ax +b
cx a
, vi a
2
+bc = 1.
(b) n = 3: Khi m
1
= 1, 2 v a+d = 1.
Cc php bin i phn tuyn tnh c
dng
ax +b
cx + 1 a
, vi a(1 a) bc = 1,
v
ax +b
cx 1 a
, vi a(1 a) bc = 1.
(c) n = 4: Ta c m
1
= 1, 3, do a +d =
2. nh x g khi c dng
ax +b
cx +
2 a
vi a(
2 a) bc = 1,
v
ax +b
cx
2 a
, vi a(
2a)bc = 1.
(d) n = 5: m
1
nhn cc gi tr 1, 2, 3, 4.
Tng ng, a +d nhn cc gi tr
1
2
(1 +
5);
1
2
(1 +
5);
1
2
(1
5);
1
2
(1 +
5).
Bi 1. Tm tt c hm f : C C tha
mn
f(z) +zf(1 z) = 1 +z, vi mi z C.
Bi 2. Tm tt c hm s f(x) tha mn
2f
(
x
x 1
)
3f
(
3x 2
2x + 1
)
=
13x 4
2x 3x
2
.
Bi 3. Tm tt c cc hm s f : R\ {0, 1}
tha mn
f(x) +f
(
1
1 x
)
=
2(1 2x)
x(1 x)
.
23
Bi 4. Tm tt c cc hm s f(x) tha
mn
f
(
x 3
x + 1
)
+f
(
3 +x
1 x
)
= x.
Bi tp sau l mt v d th v trong
cu trc nhm xut hin trong phng
trnh hm. Phng trnh trong bi ny
khng cng kiu vi cc phng trnh
trn.
Bi 5 (IMO shortlist 2001 (Czech)). Tm
tt c cc hm s f : R R tha mn
f(xy)(f(x) f(y)) = (x y)f(x)f(y),
vi mi x, y R.
4. MT S BI TON S HC
V d 4.1 (IMO shortlist 2004 (Ireland)).
Vi mi s nguyn dng n > 1, k hiu P
n
l tch cc s nguyn dng m < n tha
mn n|m
2
1. Tm phn d ca P
n
khi
chia cho n.
Li gii. t G
n
:= {0 < m < n : n|m
2
mG
n
m. C
n nh : G
n
(Z/nZ)
vi (Z/nZ)
m 1 (mod n) th (m
)
2
(m
)
2
.1
(m
)
2
m
2
(m
m)
2
1 (mod n), do
m
(G
n
).
Nhm con (G
n
) l mt 2-nhm abel v
theo nh ngha, n|m
2
1 vi mi m G
n
.
Gi s m
1
, . . . , m
k
l mt h sinh cc tiu
ca (G
n
). Khi cc phn t ca G
n
u
c biu din duy nht dng m
i
1
. . . m
i
j
vi
1 i
1
< . . . < i
j
k. S phn t ca G
n
do l s tp con ca tp {1, . . . , k}, l
2
k
. Ta cng c
P
n
m
2
k1
1
. . . m
2
k1
k
(mod n).
Nu k > 1 th r rng P
n
1 (mod n).
Trng hp ny xy ra khi v ch khi c
mt phn t m G
n
vi 1 < m < n 1.
Hay n, n/2 u khng l ly tha ca mt
s nguyn t l.
Nu k = 1 th r rng G
n
= {1, n 1},
dn n P
n
1 (mod n).
Bi 6 (IMO 1977 (H Lan)). Cho s t
nhin n > 2. t V := {1 + kn : k =
1, 2, . . .}. Mt s m V c gi l khng
phn tch c trong V nu khng tn ti
hai s a, b V sao cho m = ab. Chng
minh rng tn ti mt s N V sao cho c
nhiu hn mt cch phn tch N thnh tch
cc phn t khng phn tch c trong V .
Bi 7 (P. Radovici-Marculescu). Chng
minh rng 19
19
khng vit c dng
m
3
+n
4
vi m, n l hai s t nhin.
5. TP CON TR MT TRONG R
Mnh 5.1. Cho A l mt nhm con
khng tm thng ca nhm cng cc s
thc (R, +). Nhm A hoc l xyclic hoc
tr mt trong R.
Chng minh. t = inf{a A : a > 0}.
S lun tn ti v nu c mt phn t
a A, a < 0 th a > 0 v a A. Ta
xt ba trng hp:
TH1. = 0: Khi tn ti mt dy s thc
dng (a
n
)
n
A gim dn xung 0. Xt
mt on bt k (a, b) R, khng mt
tnh tng qut c th gi s 0 < a < b.
Khi lun c mt phn t a
n
trong dy
trn sao cho 0 < a
n
< b a. t N =
[
b/a
n
]
Z. Khi d thy a < Na
n
< b.
V A l mt nhm nn Na
n
A, do
(a, b) A = v A l tr mt trong R.
TH2. > 0 v A: Tng t nh trn,
c mt dy s thc dng (a
n
)
n
A
gim dn xung . V > 0 nn vi ch
s n ln th 0 < a
n+1
a
n
< .
iu ny mu thun vi cch chn v
24
a
n+1
a
n
A (A l mt nhm). Do
trng hp ny khng xy ra.
TH3. > 0 v A: Mi s thc a A
u c biu din dng a = n + b vi
n Z v 0 b < . Do A l mt nhm
nn b = a n A. T cch chn
suy ra b = 0. Vy A = Z l mt nhm
xyclic.
V d 5.2 (DeMO). Cho trc mt hnh
ch nht. Theo phng ca cc cnh, ct
hnh ch nht thnh hai hoc ba hnh ch
nht bng nhau v gi li mt. Chng
minh rng vi mi > 0 cho trc, xut
pht t hnh ch nht ban u, c hu
hn cch ct sao cho hnh ch nht cui
cng c t l hai cnh nm trong khong
(1 , 1 +).
Li gii. Gi t s di hai cnh ca
hnh ch nht ban u l r. Sau mt s
hu hn ln ct, t s di hai cnh
hnh ch nht mi c dng 2
m
3
n
r vi
m, n Z. chng minh t s ny gn
1 ty , ta chng minh kt qu tng qut
hn l tp {2
m
3
n
: m, n Z} tr mt
trn R
0
. iu ny tng ng vi tp
A = {m + nlog
2
3 : m, n Z} tr mt
trn R. Khng nh c suy ra t Mnh
5.1.
V d 5.3 (V. I. Arnold). Chng minh rng
c v hn ly tha (k c m) ca 2 bt
u bng ch s 7.
Li gii. Mt ly tha 2
k
c ch s u
tin l 7 khi v ch khi tn ti h Z sao
cho 7 2
k
/10
h
< 8. Ta i chng minh
tp {2
k
/5
h
: k, h Z} tr mt trn R
0
,
hay tng ng, tp A = {k + hlog
2
5 :
k, h Z} tr mt trn R. iu ny c
suy ra t Mnh 5.1.
Bi 8. Cho nh x lin tc f : R R tha
mn f(x) = f(x +
2) = f(x +
3) vi
mi x R. Chng minh rng f l mt nh
x hng.
Bi 9. Chng minh rng tp {sin n : n
Z} tr mt trong on [1, 1].
Bi 10. Trn mt phng ta , cho P l
mt ng gic u v X = l mt tp
cc im sao cho X ng i vi cc php
ly i xng qua cnh ca P. Chng minh
rng X tr mt trn mt phng.
TI LIU
[1] thi hc sinh gii quc gia 2010.
[2] M. Bessenyei, Functional equations and fi-
nite groups of substitutions, Amer. Math.
Monthly 117(10) (2010), 921-927.
[3] on Trung Cng, Ti liu bi dng i
tuyn Vit Nam tham d IMO 2011.
[4] D. Djukic, V. Jankovic, I. Matic, N. Petrovic,
The IMO compendium - A collection of
problems suggested for the International
Mathematical Olympiads 1954-2009. Prob-
lem Books in Mathematics. Springer 2010.
[5] Trn Nam Dng, Ti liu bi dng i tuyn
Vit Nam tham d IMO 2010.
[6] R. Gelca, T. Andreescu, Putnam and beyond.
Springer 2007.
[7] Serre, J. P., Linear representations of finite
groups. Graduate Texts in Mathematics 42.
Springer-Verlag Berlin-Heidelberg-New York
1977.
[8] R. Stanley, Topics in algebraic combinatorics.
Du Xun Nhm Thn
./oo /o ooo o/ t? o c/ ./oo /o
oo /oo /oo/ / oo / 1/c/ .oo //o/ /u /o/ o
/ /co uo / o/ ooo o/ /uo
,oo/ //c oo/ o/u o /oo/ o
0H Ht| Itss \tt 0|t| ksm |tss |tts \|s\ mr| |s| ts tst \t| |ts tss Ht| lss tt ms| |s| Hs
kt| s tst ss ss tss |\sm lz tstt 0s ksss |r| t\ss Is F\zrs s t\ss I\s, I\st\ I\s|,
Hs kt|.
I\r| |ss: 9\I|\, I\z s, ss II/Z/Z0IZ (|zt ss Z0 |\ss 6|ts ssm k\sm I\|s).
kt \\r| \ss\ |s| 0|ts Itss \tt, I& Htss stt 0|t| st &\00 (k\zs lrs |z |t t\zt tt tt tt
|\ts |st t|ts |s| tr sss). Itr t Hs kt| \\tss I\00.
0ss \ ls| ||ts: 0t tt |\t |t |t| tt s ls| ||tt j\s \rj, \|s\ lt s\ tst ls| ||ts tt ssts
ts |\sm lz z| tms| |r|: thuky@vms.org.vn
kzr| s\s l| tss lts I00.000l/szr| s |t| ls Z szr| l| \tm.
ks| mts tz tt ms| tss tst s .
(Lr| mr| ss |\s t\t |s mr| t|ts)
THNG TIN TON HC, Tp 15 s 4 (2011)
Thy ti - Gio s Hong Ty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
Trn Vn Nhung
V l trao "Gii thng Thin nin k" u tin
ca Vin Ton hc Clay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
Phm Tr n
Thng k - ngh hp dn ca thp k ti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Julian Champkin (Trn Minh Ngc dch)
Gio s H Huy Khoi trn 65 tui . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
T Th Hoi An
Gio s Nguyn T Cng trn 60 tui . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
L Thanh Nhn
Tin tc hi vin v hot ng ton hc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Gio s L Tun Hoa c bu vo TWAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
on Trung Cng
Hi ngh i s-Hnh hc-T p 2011 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
on Trung Cng v L Thanh Nhn
Cu trc nhm trong mt s bi ton s cp (tip theo v ht). . . . . . . . . . . . . . . . . 19
on Trung Cng